Feitenreconstructie 2017-2022

Een andere ambtenaar van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat geeft in een mail van 14 maart 2018 te kennen dat het hem goed lijkt om een verdere afbouw te noemen, maar dat het nog nader onderzoek vergt in welk jaar precies de gaswinning naar nul kan worden teruggebracht. Met name het operationeel garanderen van de leveringszekerheid is daarbij een belangrijk punt.89

Op 15 maart 2018 schrijven ambtenaren van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat een nota aan minister Wiebes met een conceptbrief aan de Tweede Kamer over scenario’s voor de gaswinning, waarbij het GTS-conceptadvies van 14 maart dient als onderbouwing. In deze nota komt ook de ombouw van installaties van grootverbruikers aan bod. GTS blijkt te willen investeren in de ombouw van dergelijke installaties. De ambtenaren schrijven dat er in de zomer meer duidelijkheid komt over de vormgeving van dit traject: “Over de uiteindelijke keuzes die door u in dit traject van de ombouw van de grootverbruikers worden gemaakt moet richting de zomer meer duidelijkheid ontstaan als de gesprekken met de individuele bedrijven een stap verder en concreter zijn. Hierbij geldt dat kostenefficiëntie leidend moet zijn in de uiteindelijke keuzes over de omschakeling van de grootverbruikers.”

Minister Wiebes noteert op deze nota: “Let op met die passages over kosten – we maken zonder de kosten uit het oog te verliezen, een directe afweging tussen leveringszekerheid en veiligheid”. 90

Op 18 maart 2018 stuurt minister Wiebes een mail naar een aantal ambtenaren van zijn ministerie, onder wie de directeuren-generaal Gaastra en Wouters. In deze mail laat de bewindspersoon weten dat hij de conceptbrief aan de Kamer heeft herschreven en ingekort. Daarnaast schrijft de minister dat hij ertoe neigt om de gaswinning volledig af te bouwen. Daarbij noemt hij ook expliciet het kostenaspect: “Na overleg met Sandor [Gaastra] neig ik er sterk naar in te zetten op verlaging naar nul. Op dat niveau van 12 miljard m3 aardgas verdien je een miljard per jaar, maar haal je je een versterkingsoperatie van zomaar 4-6 mld euro op de hals. En wie gelooft in dit politieke klimaat dat we zoveel jaar extra gaan winnen bovenop het pad naar nul? Daar moeten we trouwens voor Fin nog wel wat sommetjes aan wijden.”91

Directeur-generaal Gaastra verklaart dat deze financiële koppeling tussen gaswinning en versterking binnen het ministerie wel degelijk wordt gemaakt, maar niet het doorslaggevende argument is om de gaswinning te willen beëindigen. Dat is primair ingestoken vanuit veiligheid, aldus Gaastra.

89 Ministerie van EZK. Mailbericht, 14 maart 2018, 7.51. Onderwerp: Re: Brief scenario’s Groningen.

90 Ministerie van EZK. Nota aan minister Wiebes inzake brief scenario’s gaswinning Groningen, 15 maart 2018.

91 Ministerie van EZK. Mailbericht, 18 maart 2018, 19.27. Onderwerp: DOMUS-#18047952-v1-Scenario_s_Gaswinning_Groningen.

Die correlatie speelde. Ik denk alleen dat het niet het doorslaggevende argument was om naar nul te gaan. Het doorslaggevende argument om naar nul te gaan was: dat moeten we doen voor de veiligheid van de Groningers. Dat was ook heel duidelijk gebleken uit het advies van de Inspecteur-generaal [der Mijnen, red] van januari. Een bijkomend voordeel van een besluit om naar nul te gaan, zou kunnen zijn – ik zeg het heel bewust met die voorzichtigheid – dat de versterkingsopgave minder groot zou kunnen worden. […] Dus: ja, er was een redelijke veronderstelling dat de kosten van schade en versterken minder zouden worden als je sneller naar nul zou gaan. Op dat moment dachten we overigens nog dat we rond 2029, 2030 uiteindelijk op nul zouden komen

Openbaar verhoor Sandor Gaastra 5 oktober 2022

Ministerie van EZK moet andere ministeries overtuigen om de gaswinning te beëindigen Minister Wiebes is ervan overtuigd dat een beëindiging van de winning zal leiden tot een veiligere situatie. De mate waarin is echter nog onbekend.

De experts, SodM en wie er later ook allemaal bij betrokken was, wisten wel met zekerheid te stellen dat het stopzetten van de gaswinning op termijn natuurlijk tot een veel veiligere situatie zou leiden. Maar de mate waarin, bleef gissen. Ook de mate waarin versterking nog nodig was, was eigenlijk allemaal gissen. Maar dat is geen diskwalificatie van de onderliggende logica. Je kon dit niet met terugwerkende kracht stilzetten.

Openbaar verhoor Eric Wiebes, 10 oktober 2022

Minister Wiebes betrekt in deze periode, maart 2018, minister-president Rutte en minister Hoekstra bij zijn voornemen om de gaswinning te beëindigen. Beiden steunen hem, maar wel moet Wiebes de financiële gevolgen in kaart brengen, verklaart de minister van Economische Zaken en Klimaat in zijn openbare verhoor:

Hoekstra was ook ondersteunend. Tuurlijk, er zijn nog een heleboel financiële gesprekken geweest, want die man moet zijn werk doen, hij is minister van Financiën. Als je iedereen toejuicht die om geld komt vragen, ben je geen goede minister van Financiën.

Openbaar verhoor Eric Wiebes, 10 oktober 2022