Wanneer is een voedingsmiddel halal?

ALLE REGELS EN VOORWAARDEN VOOR DE CLAIM ‘HALAL’ OP EEN RIJ

De omzet van halalvoedingsmiddelen stijgt. Op de halalmarkt spelen duurzaamheid en pure voeding een steeds grotere rol. Maar wanneer is een voedingsmiddel nu precies halal? Welke E-nummers kunnen wel en niet gebruikt worden? En wat controleert de NVWA precies? In dit artikel een duidelijk overzicht van wat de claim ‘halal’ precies inhoudt.

Tekst Marjan Boos

Alleen E120 (karmijn) en E904 (schellak) zijn echt verboden binnen de islam

Volgens het rapport Maak kennis met de moslimconsument (2017) van de Vlaamse overheid wordt de Europese halalvoedingsmarkt geschat op € 40 à € 100 miljard, waarvan € 2,7 miljard in Nederland en € 2 miljard in België. De verwachting is dat deze markt verder zal groeien door het toenemende aantal Europese moslims, vooral in West- en Noord-Europa. Bovendien stijgt de koopkracht van deze groep. De onderzoekers zien dat Turkse en Marokkaanse Belgen niet alleen geïnteresseerd zijn in halal (rein), maar ook in tayyib (puur), dat gelinkt wordt aan duurzaamheid. Dit biedt kansen voor biologische halal- of tayyib-voeding. Ook de Nederlandse Kamer van Koophandel ziet deze ontwikkeling. Bij de afwezigheid van halalproducten zouden moslims vaak de voorkeur geven aan biologische en vegetarische voedingsmiddelen, zegt de Kamer van Koophandel.

In de supermarkt

Halalvoeding wordt niet alleen in traditionele etnische winkels verkocht, maar ook steeds vaker in de supermarkt. In 2016 steeg de omzet van halalvlees en -vleeswaren in de Nederlandse supermarkt met respectievelijk 69 en 23 procent ten opzichte van 2015. Sjanny van Beekveld van IRI geeft aan dat sinds 2017 een breder assortiment in de omzetcijfers wordt meegenomen, namelijk vlees(waren), diepvries (vlees, snacks, maaltijden, deegwaren), binnenlandse kaas en dagverse zuivel. Tussen 2017 en 2020 (t/m week 52) steeg de totale op halal gerichte omzet binnen deze categorieën in supermarkten (exclusief Aldi, Lidl en online) met bijna 70 procent naar € 21,8 miljoen. Het halalaandeel was in 2020 echter nog steeds wel een niche met slechts 0,3 procent van de totale omzet van de categorieën, aldus Van Beekveld. Ook andere halalproducten winnen terrein in de supermarkt. Onlangs introduceerde de Belgische Rachid Lamrabat (auteur van Etnomarketing, het vertrouwen van de nieuwe consument, marketingboek van het jaar 2019) kant-en-klaarmaaltijden van By Oummi in 330 Nederlandse vestigingen van Albert Heijn. Hiermee richt hij zich niet alleen op moslims, maar ook op foodies. Volgens Euromonitor zijn er kansen voor halalproducten binnen de segmenten hartige snacks en zoetwaren.

Halal, haram en makruh

Bij halalvoedingsmiddelen wordt vaak gedacht aan ‘varkensvlees-vrij’ eten of eten dat geen vlees bevat van dieren die zijn verdoofd voor de slacht. Maar er bestaan ook halalvoorschriften voor andere voedingsmiddelen, naast vlees. Producten die niet aan deze islamitische regels voldoen, worden door moslims gezien als haram (onrein). Tussen halal en haram bestaat een grijs gebied dat makruh of makroeh wordt genoemd. Voor moslims is makruh afkeurenswaardig, maar niet strikt verboden. Onder andere groenten, fruit, brood en andere graanproducten, melk, kaas (mits met plantaardig stremsel of stremsel van halal geslacht dier), vlees van halal geslachte schapen, runderen en pluimvee, en de meeste zeevis zijn halal. De exacte eisen voor halalproductie en -producten worden bepaald door islamitische organisaties. Elk land heeft zijn eigen regels en binnen elk land zijn er diverse halalorganisaties met verschillende voorschriften. Er bestaan dus ook veel verschillende keurmerken voor halalproducten. Het is daarom goed om uit te zoeken welk keurmerk van belang is voor welke doelgroep. Bedrijven die halalproducten willen exporteren, kunnen informatie over verschillende landen vinden op de website van de KvK en de RVO.

Rituele slacht

Volgens Europese, Nederlandse en Belgische wetgeving moet een dier voor het doden worden verdoofd. Voor het slachten volgens joodse en islamitische gebruiken geldt echter een uitzondering. Onder voorwaarden mag het dier zonder verdoving worden geslacht. Onder andere in verband met het dierenwelzijn bij het rituele slachtproces, hebben de verschillende betrokken partijen in 2012 een convenant voor het onbedwelmd slachten volgens religieuze riten ondertekend. Er is vaak verwarring over het gebruik van E-nummers in halalvoedingsmiddelen. Volgens Food-Info (WUR) zijn alleen E120 (karmijn) en E904 (schellak) echt verboden binnen de islam. Deze additieven worden namelijk uit insecten gemaakt of (kunnen) insecten bevatten. E901 (bijenwas) wordt over het algemeen wel beschouwd als halal, omdat het gaat om een uitscheidingsproduct. Alle andere E-nummers zijn in principe toegestaan en worden ook veel gebruikt in islamitische landen. Ze zijn echter niet per definitie halal. In veel additieven zijn namelijk vetzuren verwerkt. Vetzuren van plantaardige oorsprong zijn halal. Vetzuren van dierlijke oorsprong kunnen halal of haram zijn. Dit is afhankelijk van de gebruikte diersoort (bijvoorbeeld varken of rund), de slachtmethode en de voorschriften van de halalorganisatie.

Alcohol, azijn en suikeralcoholen

Volgens de islam is het gebruik van alcohol (ethanol) niet toegestaan, omdat dit invloed heeft op de hersenen en het gedrag van mensen. Alcoholische dranken zijn daarom haram. Als op een etiket ‘wijnazijn’ staat, kan dit verwarring geven. Azijn bevat namelijk geen of slechts sporen van ethanol. Suikeralcoholen zoals sorbitol en xylitol worden gemaakt uit suikers. Het woord ‘alcohol’ heeft hier niets te maken met alcohol zoals in de Koran bedoeld. Azijn en suikeralcoholen zijn dus halal. Als er geen ethanol meer in het eindproduct zit, kun je zeggen dat het product halal is. Toch zijn er moslims voor wie voedingsmiddelen makruh zijn als er ergens in de productie ethanol is gebruikt. Dit soort verschillen maken produceren en eten volgens halalvoorschriften ingewikkeld. Voor mensen die halal eten is de oorsprong van gelatine ook van belang. Gelatine wordt gemaakt uit dierlijk collageen. Of gelatine halal is, hangt af van de gebruikte diersoort en slachtmethode. Een deel van de halalconsumenten geeft de voorkeur aan vegetarische producten, omdat deze geen gelatine bevatten. Afhankelijk van het type product kan bijvoorbeeld zetmeel, Arabische gom, alginaat, carrageen of pectine gebruikt worden.

HALALVOEDSEL Halalvoeding wordt niet alleen in traditionele etnische winkels verkocht, maar ook steeds vaker in de supermarkt. Nuttige info over halalproducten Toezicht en halalkeurmerk

• Lijst met E-nummers die mogelijk dierlijke producten kunnen bevatten, zie: Food-Info (WUR) • Hoe herken je dierlijke ingrediënten op het etiket? Zie de website van het Voedingscentrum Aangezien er in België en Nederland geen officiële wetgeving voor halalvoedingsmiddelen bestaat, controleert de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) niet of producten met een halalkeurmerk aan halalvoorschriften voldoen. De NVWA houdt wel toezicht op het slachten van dieren voor halalvlees. Uiteraard let de NVWA bij halalvoedingsmiddelen ook op het naleven van de wetgeving voor levensmiddelen in het algemeen. Of producenten en handelaren halalvoorschriften naleven wordt gecontroleerd door halalkeuringsinstanties. •