OR magazine 7 - oktober 2021

No7

oktober 2021

Klimaat kiezen voor toekomst Ondernemingsraad en klimaattransitie / 08

Eerste circulaire stappen / 10

“Zo doen wij het hier” / 12

Colofon OR magazine is een uitgave van vakmedianet Hoofdredacteur Jac. Janssen ormagazine@vakmedianet.nl

inhoud

Aan dit nummer werkten mee: Liza Arends, Hava Arpaci, Inge Bakker, Wanne van den Bijllaardt, Peer van den Bouwhuijsen, Ester Damen, Harry Hartmann, Hans Van den Hurk, Jac. Janssen, Koen Langenhuysen, Niko Manshanden, Lucine Meijers, Agnes Nibbeling, Paul Peijnenburg, Tineke de Rijk, Chrétien Sarton, Irene Schoone, Loe Sprengers, Annette Terpstra, Martijn Vaessen, Ernst Verrijk, Jasper de Waard en Jan Willem Wensink (tekst) en beeld: Anika Huizinga/Unsplash, Arend van Dam, Rosa Janssen, Shutterstock, Urgenda (cover) Uitgever Roel van Rijk Accountmanager André van der Hammen, tel. 088 - 584 09 25 andrevanderhammen@vakmedianet.nl Marketing Judith Verkerk judithverkerk@vakmedianet.nl Vormgeving & opmaak colorscan, www.colorscan.nl Druk Wilco, Meppel Adres Vakmedianet, Postbus 448 2400 AK Alphen aan den Rijn www.ornet.nl

22 /Tussen belangen en mogelijkheden Or en duurzaamheid bij Essent

Abonnementenadministratie klantenservice@vakmedianet.nl, tel. 088-5840888 Abonnementen OR magazine verschijnt 8 keer per jaar.

Jaarabonnement € 346,50. Het abonnement is inclusief de kennisbank OR in de praktijk.

Verzending buitenland per jaar € 29,50 (EU) en € 41,50 (niet-EU-landen). Prijzen zijn exclusief btw. Op alle uitgaven van Vakmedianet zijn de Algemene Voorwaarden van toepassing. Die zijn te vinden op www.vakmedianet.nl Oplage Door onafhankelijk accountant gecontroleerde oplage. Zie voor accountantsverklaring van Grant Thornton www.vakmedianet.nl Copyright Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieen, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. © Vakmedianet 2021

26 /Faciliteiten voor 28 /Paraat of de or

primaat

Wettelijke rechten, deel 8: Artikel 17 en 18 WOR

Invloed or in gemeentelijke organisatie

32 / Rookruimtes verboden

34 / De kleuren voorbij

Op zoek naar een passende aanpak

Effectiever functioneren als or

Publicatievoorwaarden Op iedere inzending van een bijdrage of informatie zijn de standaardpublicatievoorwaarden van Vakmedianet van toepassing. Deze zijn te vinden op www.vakmedianet.nl.

Disclaimer Alle in deze uitgave opgenomen informatie is met de grootste zorgvuldigheid samengesteld.

De juistheid en volledigheid kunnen echter niet worden gegarandeerd. Vakmedianet en de bij deze uitgave betrokken redactie en medewerkers aanvaarden dan ook geen aansprakelijkheid voor schade die het directe of indirecte gevolg is van het gebruik van de opgenomen informatie.

ISSN 2543-2125 Partner:

Oktober 2021

welkom rubrieken 04 /Actualiteiten

JAC. JANSSEN IS HOOFDREDACTEUR VAN OR MAGAZINE ORMAGAZINE@VAKMEDIANET.NL

06 /Vraag en antwoord Het CAOP beantwoordt or-vragen

14 /Ambtelijke zaken

Het initiatiefrecht ligt te wachten op de plank

16 /Opleidingen 25 /Or-lid aan het woord Khansa Kheir, or-lid Rivierduinen

30 /Vraag het de SER SER-rubriek

31 /#durftevragen

Advocate Annette Terpstra behandelt een kwestie

36 /Jurisprudentie

Drie juristen bespreken een zaak

praktijkkatern 18 /Analyse

Niets doen kan niet meer

20 /Or in bedrijf De starttraining

22 /Case Or en duurzaamheid bij Essent

24 /Checklist

Meer doen met milieu

opinie 07 /Liza Arends

Ambtelijk secretaris, houd het hoofd koel!

25 /Inge Bakker Keuze of gok?

Oktober 2021

Grote thema’s, kleine stappen Cijfers zijn vaak onmisbaar bij het voeren van een zuivere discussie, maar ze vertellen nooit het hele verhaal. Dat ontdekte ik weer eens toen ik in twee thema-artikelen in dit nummer over milieu, klimaat en duurzaamheid op verschillende cijfers stuitte. De ene auteur maakte gewag van een vermindering van 49% CO2-uitstoot per 2030 ten opzichte van 1990. De ander voerde een getal op van 55%.

Toen ik vroeg waar dit verschil vandaan kwam, bleek dat de eerste auteur de Nederlandse Klimaatwet aanhaalt, en de ander de Europese. Er bleek van alles over te vertellen, maar uiteindelijk was het niet zo dat de een gelijk had en de ander niet.

De auteur van de 49% belde me op en vroeg: “Waar ben je nou eigenlijk mee bezig?”

Hij had gelijk. De redacteur in mij had zich in iets vastgebeten waar de lezer zelf best uitkomt. Ik verloor me in details, en verloor daarmee de kern van de boodschap uit het oog. Namelijk dat over acht jaar de uitstoot van CO2 moet zijn gehalveerd, willen we de temperatuurstijging beperken tot anderhalve graad. Het zijn grote onderwerpen: de groeiende afvalberg, milieuvervuiling, smeltende poolkappen, uitstervende soorten. Soms worden ze even echt voelbaar door overstromingen, hittegolven en bosbranden. Maar onze natuurlijke neiging met thema’s die te groot zijn om te overzien is: oogkleppen op en overgaan tot de orde van de dag. (Nú kan ik nog wel even dat vliegtuig boeken, die F1-race laten doorgaan, die te grote lap vlees bestellen.) Of je in details verliezen. Het lijkt immers allemaal te groot voor één enkel mens om er iets aan te doen.

Dit OR Magazine toont dat we allemaal verschil kunnen maken. Terwijl de politiek zich verschuilt achter ‘haalbaar en betaalbaar’, kunnen organisaties en bedrijven stappen voorwaarts zetten. En daarin kan de ondernemingsraad het voortouw nemen. Zo voorkom je dat we allemaal gaan zitten wachten tot de ander beweegt. Lees in dit nummer hoe je dat aanpakt.

Hoe zorg je dat de belangrijkste onderwerpen onder de aandacht blijven? Zie: https://ornetacademy.nl/congressen/futureproof-medezeggenschap

/3

actualiteiten diversiteit

Discriminatie blijft probleem op de arbeidsmarkt Discriminatie is ook in 2021 nog een

afkomst. Met name medewerkers met

zorgen is het essentieel dat organisa-

probleem op de werkvloer. Ruim 6

een Turkse, Marokkaanse, Surinaamse

ties zich realiseren dat zij een cruciale

van elke 10 werkgevers erkent dis-

of Antilliaanse achtergrond vinden

schakel zijn om dit terug te dringen en

criminatie als probleem, en vindt

diversiteit op basis van afkomst met 61

actie ondernemen om dit tegen te

een divers personeelsbestand be-

procent het belangrijkst.

gaan. Niet alleen in woorden, maar ook

langrijk. Toch heeft nog niet de helft

Dat is bijna tweemaal zoveel als mede-

in daden.’

van de bedrijfsorganisaties doelstel-

werkers met een Nederlandse achter-

Werkgevers zijn zich wel steeds meer

lingen of een beleid gericht op di-

grond (36%). Beleid op diversiteit en in-

bewust van discriminatie als probleem

versiteit.

clusie binnen organisaties wordt

op de arbeidsmarkt.

gehinderd door dit verschil van inzicht

Sinds anderhalf jaar steeg dat bewust-

et komt vooral omdat werkge-

H

over de belangrijkste gronden waarop

zijn van 43 naar 64 procent. Diversiteit

vers en werknemers wat an-

werkgevers werkenden discrimineren.

als thema wint ook aan belang. Tus-

ders verstaan onder diversi-

Sharita Boon, Commercieel Directeur

sen 2017 en 2020 vond 6 van elke 10

teit. Dat blijkt uit de Discriminatie

bij DPG Recruitment / Nationale Vaca-

bedrijfsorganisaties dat; voor de ko-

Arbeidsmonitor van de Nationale Va-

turebank: ‘Het is belangrijk dat werkge-

mende 3 jaar denkt 71 procent dat di-

caturebank.

vers zich realiseren dat discriminatie

versiteit een cruciaal agendapunt zal

Voor werkgevers heeft beleid op diver-

op de arbeidsmarkt een probleem is.

zijn.

siteit vooral te maken met leeftijd en

Twee van elke drie werkgevers en

Ondanks de toenemende bewustwor-

geslacht. Dat vindt 42 procent van de

werknemers (65%) heeft behoefte aan

ding heeft 48 procent van de Neder-

werkgevers. Voor 47 procent van de

meer bewustwording en kennis rond-

landse bedrijfsorganisaties nog geen

werknemers zit diversiteit vooral in de

om dit thema. Om voor verandering te

diversiteitsbeleid

Groei aandeel vrouwelijke bestuurders valt stil Meer dan tweemaal zoveel vrouwen

derde vrouwen en een derde mannen

Maar deze wet geldt niet voor raden

als bestuurders kwamen erbij tussen

bestaan. Bedrijven die dat quotum nog

van bestuur. En daar zit het grootste

2018 en 2020. Sindsdien is de groei

niet hebben bereikt, moeten bij een

knelpunt. Tussen 2018 en 2020 steeg

eruit. Dat blijkt uit de jaarlijkse

vrijkomende plaats een vrouw (of man)

het percentage vrouwelijke bestuur-

Dutch Female Board Index.

benoemen. Anders volgt een sanctie:

ders van 6 procent in 2018 naar ruim

r zijn 89 Nederlandse beursge-

E

nietigverklaring van de benoeming (‘de

12 procent in 2020. Afgelopen jaar liep

noteerd bedrijven (fondsen). 61

lege stoel’).

het percentage op naar 13,6.

ervan telt minimaal een derde

vrouwen in de raad van commissarissen. De 28 fondsen met onvoldoende vrouwen zouden samen 33 vrouwelijke commissarissen moeten aanstellen om hun achterstand in te lopen. Het zijn vooral de kleinere soms inactieve beursfondsen die achterblijven.

Dat quotum komt binnenkort mogelijk voort uit een nieuwe wet: Moderniseren NV-recht en vergroten genderdiversiteit in de top van grote bedrijven.

Als het wetsvoorstel is aangenomen moet de raad van commissarissen bij

Bedrijven die dat quotum nog niet hebben bereikt, moeten bij een vrijkomende plaats een vrouw (of man) benoemen.

Nederlandse fondsen minstens uit een

4/

Oktober 2021

actualiteiten arbeidsmarkt

Uber-chauffeur is werknemer

PostNL negeert advies or

Taxichauffeurs die voor Uber rijden

Uber zegt zich niet te herkennen in de

zijn in loondienst bij het bedrijf. Dat

kritiek van de FNV. ‘Zelfstandigheid is

heeft de rechtbank bepaald in een

een groot goed en moet behouden blij-

PostNL sluit zijn sorteercentrum

rechtszaak die de FNV had aange-

ven’, zegt Maurits Schönfeld, algemeen

in Heerenveen. Het werk gaat

spannen tegen Uber. Het vervoers-

directeur van Uber Noord-Europa. Hij

naar Assen of Zwolle, waardoor

platform heeft hoger beroep aange-

wijst erop dat een meerderheid van de

de medewerkers veel langere

kondigd.

chauffeurs ook liever zelfstandig on-

reistijden krijgen. Mede hierom

dernemer wil blijven. Ook meldde

heeft de ondernemingsraad una-

e rechtbank boog zich in een

D

Schönfeld in gesprek te zijn met de

niem tegen de adviesaanvraag

meervoudige kamer met 3 le-

chauffeurs over regelingen voor be-

van de directie over de verhui-

den over de zaak. De rechters

scherming en pensioenvoorzieningen.

zing gestemd. De directie heeft

lijk arbeid verrichten tegen beloning

De uitspraak van de Amsterdamse

neergelegd.

en dat ze zich daarbij moeten houden

rechtbank is voorlopig vooral van sym-

Het sorteercentrum kan niet in het

aan de instructies van Uber. Dat die in-

bolisch belang. In meerdere zaken te-

huidige pand blijven omdat de ver-

structies via een algoritme worden ge-

gen platformbedrijven, ook in het bui-

huurder de huur heeft opgezegd. De

geven verandert daar niets aan. De

tenland, hebben rechters recent

medewerkers vinden dat zij onge-

rechtbank noemde dit ‘modern werk-

gekozen voor de belangen van de wer-

kend hard worden getroffen door de

geversgezag’. De partijen staan niet op

kenden. In Groot-Brittannië bestem-

voorgenomen verhuizing. Ze hebben

gelijke hoogte. En als het erom gaat de

pelde de hoogste rechter de ‘riders’

de FNV gevraagd om te bemiddelen.

economisch zwakkere te beschermen

voor maaltijdbezorger Deliveroo als

De meeste sorteerders werken op

‘gaat wezen voor schijn’, aldus de

‘workers’. Met die status, tussen werk-

een klein contract van hoogstens 24

rechtbank.

nemer en zelfstandige in, hebben ze

uur. Ze hebben twee banen nodig

De uitspraak sluit aan bij de jarenlange

recht op minimumloon en betaald ver-

om rond te komen. Door sluiting van

kritiek van de FNV op platformbedrij-

lof. Uber betaalt al zijn chauffeurs in

de vestiging van PostNL in Leeuwar-

ven. ‘Echte zelfstandigen kunnen zelf

het Verenigd Koninkrijk nu een gega-

den moesten de werknemers een

hun tarieven bepalen en kiezen welke

randeerd loon, vakantiegeld en een

paar jaar geleden al langer gaan rei-

rit ze aannemen’, aldus FNV-bestuur-

pensioen. Eerder dit jaar oordeelde het

zen. Nu komt dit er bovenop. De

der Amrit Sewgobind. ‘Daar is bij Uber

gerechtshof Amsterdam dat ook de be-

woon-werkafstand gaat daardoor

geen sprake van. Uber bepaalt het uur-

zorgers voor Deliveroo Nederland in

voor veel mensen boven de 70 kilo-

tarief, wie er wel of niet in de app komt,

feite werknemers zijn met recht op een

meter enkele reis worden, het abso-

wie welke rit krijgt en hoe de ritten

arbeidsovereenkomst. Soortgelijke uit-

lute maximum dat in de cao is vast-

worden uitgevoerd.’

spraken deden ook rechters in de VS.

gelegd.

oordeelden dat de chauffeurs persoon-

het negatieve advies naast zich

Eén op vijf haalt pensioen niet Ongeveer 1 op elke 5 werkende men-

sioen niet halen met het werk dat ze nu

sen haalt in zijn of haar huidige

doen. Bijna 80 procent wil gebruikma-

baan het pensioen niet. Dat blijkt uit

ken van een regeling om eerder te

nieuw onderzoek van het CNV onder

stoppen. Twee van elke drie onder-

ruim 2.200 leden boven de 45 jaar.

vraagden vindt niet dat zijn werkgever

De vakbond voorziet uitval van hon-

genoeg mogelijkheden aanbiedt voor

derdduizenden werknemers. Het

aangepast werk om gezond met pensi-

CNV roept de overheid daarom op

oen te kunnen. Bovendien geeft 55

om meer vaart te zetten achter rege-

procent aan dat de werkgever terug-

lingen die vervroegd uittreden mo-

houdend is om mensen eerder met

gelijk maken.

pensioen te sturen, vanwege een tekort

an de vakbondsleden die mee-

V

aan personeel. Vertaald naar de hele

kenden het niet redden tot hun pensi-

deden aan het onderzoek gaf

werkende bevolking betekenen deze

oen. Dat stelt Patrick Fey, vicevoorzitter

52 procent aan dat ze hun pen-

uitkomsten dat zeker 2 miljoen wer-

CNV en pensioenonderhandelaar.

Oktober 2021

/5

VRAAG & ANTWOORD

Het CAOP beantwoordt gratis or-vragen van lezers. Dat gebeurt snel en deskundig, binnen enkele werkdagen.

Heb je een vraag, stel die dan via de website: www.ornet.nl/vragenservice/.

De vragenservice wordt vanuit het CAOP gecoördineerd door Harry Hartmann.

Het CAOP is het kennis- en dienstencentrum op het gebied van arbeidszaken in de publieke sector (www.caop.nl).

Laptoptillen Bij ons op kantoor worden de vaste computers weggehaald. De werkgever wil een mix van thuiswerken en kantoorwerken opzetten.

We worden geacht met laptops op kantoor te komen, zodat het kantoor handiger ingericht kan worden. Deze laptops zijn vrij zwaar. Valt dit niet onder Arbowet en moet de or niet worden ingeschakeld?

(Plv.) bestuurder Onze directeur geeft aan geen tijd te hebben voor overleg met de or. Kan deze een manager als plaatsvervanger inzetten om met de or te vergaderen?

Het gebruik van de laptop valt op twee manieren onder de

bij de leiding over de arbeid. De or moet aan tafel zitten

arborechten van de or:

met degene die direct bevoegd is aangaande de onderne-

•

Als de nieuwe RI&E gemaakt wordt voor de gehele or-

ming.

ganisatie, dan zal het gebruik van de laptop, inclusief

De Wet op de ondernemingsraden is daar ook duidelijk

het dragen ervan, meegenomen worden. Indien het

over: je voert overleg met degene die de hoogste zeggen-

een risico vormt, dan moet in het plan van aanpak een

schap uitoefent bij de leiding over de arbeid, conform arti-

oplossing gevonden worden. De RI&E en het plan van

kel 1 van de WOR. Het kan best een keer voorkomen dat ie-

aanpak zijn in zijn geheel instemmingsplichtig. Je kunt

mand invalt voor de directeur, maar dat is bij uitzondering

de focus leggen op de verschillende risico’s en checken

en niet structureel. In dat geval moet de invaller wel be-

of de oplossingen voor de or voldoende zijn.

schikken over zodanige bevoegdheden dat een zinvol

Het maken van beleid rond hybride werken is ook ar-

overleg met de or mogelijk is. Een (plv.) manager is dus

bobeleid en daarmee instemmingsplichtig. Het wegha-

niet de ‘hoogste in rang’ om het overleg te voeren met or.

len van vaste computers en het werken met laptops kan

Door de door jouw bestuurder voorgestelde werkwijze kan

daar een onderdeel van zijn. Via dit instemmingsrecht

de rechtsgeldigheid van de besluiten binnen de onderne-

over het beleid inzake hybride werken, kun je invloed

ming onder druk komen te staan en kunnen belangheb-

uitoefenen. Als er rond hybride werken ook extra be-

benden zich erop gaan beroepen dat de afspraken tussen

langrijke investeringen gedaan worden, is conform ar-

bestuurder en or niet rechtsgeldig zijn en daarmee geen

tikel 25 1. H. ook adviesrecht van toepassing. Als zaken

doorwerking hebben. De directeur doet er dus goed aan

Rijksbreed of op departementaal niveau geregeld wor-

zelf het overleg te voeren en daartoe tijd in te ruimen. Mi-

den, is een hoger medezeggenschapsorgaan verant-

nimaal tweemaal per jaar bij de bespreking van de algeme-

woordelijk.

ne gang van zaken van de organisatie.

•

6/

Het mandaat voor het overleg met de or structureel overdragen aan een plaatsvervangend (plv.) manager is onvoldoende. De or voert het overleg met degene die eindverantwoordelijkheid is en de hoogste zeggenschap uitoefent

Oktober 2021

Inzage in complete rapportage De werkgever heeft een medewerkerstevredenheidsonderzoek (MTO) laten verrichten.

De or heeft inzage gevraagd in de complete rapportage, maar krijgt slechts een uittreksel.

Heeft de or recht op inzage in de complete rapportage?

column

LIZA ARENDS DIRECTEUR ORONDERSTEUNING

Besluitvorming rondom het laten uitvoeren van een MTO is instemmingsplichtig volgens artikel 27 WOR. De or dient dus goed betrokken te worden bij de totstandkoming van dit instrument. Het delen van de complete rapportage met de or is een logische afsluiting van dit traject, ook om te bekijken of de vragen goed opgezet waren en een goede formulering hadden zodat bruikbare informatie naar voren is gekomen vanuit de medewerkers.

Daarnaast kun je een actieve rol van de or bij het interpreteren van alle resultaten koppelen aan artikel 28 WOR. Dit

Ambtelijk secretaris, houd het hoofd koel!

artikel bepaalt dat voor de or een rol is weggelegd op het gebied van het bevorderen van de arbeidsomstandigheden.

Tot slot kan de or de bestuurder vragen wat de bezwaren zijn tegen het verstrekken van de volledige rapportage.

Mocht het gaan om bedrijfsgevoelige gegevens, dan zouden hierover geheimhoudingsafspraken op basis van artikel 20 WOR kunnen worden gemaakt.

Actiepuntenlijst of complete notulen De or ontving altijd de gehele notulen van de directieverslagen. Nu wil men het notuleren van die vergadering beperken tot alleen een actiepuntenlijst. Hebben wij hier iets over te zeggen als or?

De interne werkwijze van de directie zelf, zoals de manier van notuleren van de directievergaderingen, is niet iets waar de directie overleg over hoeft te voeren met de or. Je mist natuurlijk wel informatie die achter de besluitenlijst ligt. Je kunt echter nog steeds je informatierecht gebruiken om zaken te bevragen. Zorg er dan wel voor dat je duidelijk maakt dat de vraag van belang is voor het goed functioneren van de or.

Dit is overigens anders wanneer je eerder afspraken hebt gemaakt over het ontvangen van directienotulen: dan kun je je daarop beroepen.

Ook een vraag?

Heb je ook een vraag voor deze rubriek? Stel deze op ornet. nl (klik op rubriek Vragenservice). Hier vind je ook nog

We leven in roerige tijden. Feiten staan lijnrecht tegenover elkaar, afhankelijk van welke deskundige aan het woord is. Tussen burgers, of zelfs familieleden, ontstaan kampen met weinig respect voor de mening van de ander. Pogingen tot een inhoudelijke discussie, zelfs op LinkedIn, monden uit in een gevecht tussen gevaccineerden en ongevaccineerden.

Ook op de het werk is het roerig en worstelen bedrijven en ondernemingsraden met de gevolgen van de pandemie en hoe we van thuiswerken weer teruggaan naar (gedeeltelijk) op kantoor werken.

Als ambtelijk secretaris heb je er ook vast een mening over of zelfs een uitgesproken standpunt. Toch is het aan de ambtelijk secretaris om het hoofd koel te houden, je onafhankelijk op te stellen en niet mee te doen aan inhoudelijke discussies. Als procesbegeleider houd je je met het proces en de relatie bezig en oefen je geen invloed uit op het inhoudelijk besluit van de or.

In een dergelijk lastig besluitvormingstraject, moet je waarschijnlijk alle zeilen bijzetten om de discussie binnen de or in goede banen te leiden. Dat vraagt om handige tools. Zoals bijvoorbeeld analysemodellen, om de denkrichting bij het voorgenomen besluit te houden en te voorkomen dat emoties en aannames de boventoon voeren. Bewust ruimte maken voor het uiten van emoties is juist nu verstandig. En ook de toepassing van een passende besluitvormingsmethode is handig.

Zo kent Deep Democracy een werkwijze die ruimte geeft aan de mening van de minderheid.

Kortom, ga er niet lichtjes mee om. Je hebt een belangrijke rol, ook als je geen procesbegeleider bent. Je kunt het dagelijks bestuur coachen hoe zorgvuldig om te gaan met dit soort emotioneel beladen onderwerpen, zonder je te laten verleiden tot uitspraken. Vooral nu is het van belang dat je je onafhankelijk en objectief opstelt.

andere or-gerelateerde vragen en antwoorden.

Oktober 2021

/7

KLIMAATTRANSITIE

TEKST NIKO MANSHANDEN BEELD VMN

Ondernemingsraad en klimaattransitie

De uitwerking van het Klimaatakkoord Overstromingen en hittegolven: de afgelopen tijd horen we veel over verslechteringen in het klimaat. Een beter klimaatbeleid is nodig. Bedrijven moeten aan de slag en daarin heeft ook de or een taak.

De eerste keuze is of de or pro-actief aan de slag gaat met klimaat of afwacht. De volgende keuze is of de or beleidsmatig aan de slag wil, of ad hoc reageert op wat er langskomt. Een andere keuze is of de or zich met praktische (operationele) zaken wil bezighouden of ook op tactisch en strategisch niveau invloed wil uitoefe-

n 2030 moeten de doelen worden

I

moeten straks voldoen aan de circulai-

nen en de energie- en klimaattransitie

behaald van het Klimaatakkoord. Er

re economie; alles moet afbreekbaar

mede wil bepalen. Kortom, wat wordt

moet dan, zo meldt de Klimaatwet,

zijn en weer nieuwe grondstoffen wor-

de visie en het beleid van de or?

een reductie van 49% broeikas-

den. Afval bestaat straks niet meer, her-

gas-emissies komen ten opzichte van

gebruik is het credo (upcycling).

1990. In 2050 moet de CO2-uitstoot

Nulmeting energiesysteem In 2018 vroeg een ondernemingsraad

praktisch nul zijn. Het hoofddoel is de

Verder moeten logistiek en reizen kli-

van een meubelbedrijf tijdens de Over-

opwarming van de aarde te beperken

maatneutraal (alles geëlektrificeerd) en

legvergadering om het dak van het be-

tot hooguit 1,5 graad. Bij een hogere

worden beperkt. Gebouwen en huizen

drijfsgebouw te bedekken met zonne-

opwarming ontregelen de klimaatsys-

moeten anders worden gebouwd (iso-

panelen. Dat leek niet zo’n goed idee

temen nog meer, met alle gevolgen

latie, ventilatie, richting, andere mate-

omdat de dakconstructie te licht was,

van dien. Op 14 juli 2021 presenteerde

rialen en minder glas). Straten, wijken,

aldus de WOR-bestuurder. Goed dat de

Eurocommissaris Frans Timmermans

landbouw en landschappen moeten

or niet alle onderwerpen rond klimaat

een aanscherping van Europese plan-

worden vergroend, beton en asfalt te-

meteen op tafel legt en daar één on-

nen. Men wil naar 55%.

ruggedrongen waardoor water beter

derwerp uitpakt. Hoe komt de or verder

kan worden vastgehouden (groene da-

dan een vraag over zonnepanelen?

Groot onderwerp

ken) en afgevoerd. De economie en de

De titel ‘klimaattransitie’ behelst meer

samenleving moeten er in 2050 heel

De or kan dit breder trekken en voor-

dan alleen het beperken van de

anders uitzien.

stellen om een zogeheten ‘nulmeting’ van het totale energiesysteem te ma-

CO2-uitstoot. De 600 maatregelen van het Nederlands Klimaatakkoord gaan

Visie en klimaatbeleid or?

ken. Wat is de energiebehoefte van het

verder. Er moet afscheid worden geno-

Vraag is waar je als ondernemingsraad

bedrijf, wat gebruikt men zo al, door

men van producten uit de fossiele en

nu begint. De klimaattransitie is een

welke afdelingen en uit welke (fossiele)

de chemische industrie. Naast duurza-

meerjarig, breed onderwerp en gaat

bronnen? Nadat dit rapport in de Over-

me energie gaat het ook om het stimu-

nooit meer weg (longitudinaal). Er zijn

legvergadering is aangevuld kunnen

leren van biodiversiteit en het terug-

veel deelthema’s en voordat de or be-

bedrijf en or nadenken over de over-

dringen van het gebruik van

gint dien je enkele hoofdbesluiten te

gang naar duurzame energie. In een

bijvoorbeeld plastics. Alle producten

nemen.

or-cursus, waar de WOR-bestuurder

8/

Oktober 2021

deels bij is, worden alternatieven op

noemen. Met zelfs een klimaat-RI&E.

stuur van de or gaat zorgen voor een

een rij gezet. Dan gaat het om groene

De gevolgen voor werknemers bestaan

goede aansturing en inrichting van het

stroom inkopen, zelf aan de slag met

niet alleen uit het vaker werken in hitte

klimaatwerk, de grote lijnen en de taak-

wind- en zonne-energie, waterstof,

(en andere extreme weersomstandig-

verdeling. Het werk wordt gedaan in

warmtepompen en geothermie. Later

heden). Ook het sluiten van afdelingen

een or-klimaatcommissies en in een

wordt een meerjarenplan opgesteld. In

en opzetten van nieuwe bedrijfsonder-

klimaatprojectgroep van het bedrijf of

de Raad van Commissarissen, het ma-

delen, andere functies en omscholing

de instelling, met enkele or-leden daar-

nagementteam en de or wordt hieraan

horen daarbij. Werknemers worden er-

in. De hele or werkt mee. In de besluit-

’geschaafd’, compleet met overzichten

bij betrokken omdat het ook een socia-

vorming en uitvoering van maatregelen

van investeringen, opbrengsten en

le transitie is. Zo zou een organisatie de

kunnen de klimaatspecialisten (enthou-

subsidies.

klimaattransitie kunnen aanpakken.

siaste jongeren?) van de or een goede

Na raadpleging van de achterban advi-

rol vervullen. De or hoeft niet af te

WOR en klimaat(gereedschap)

wachten tot een adviesaanvraag over

wordt het plan in werking gezet. Het mooie is dat er nu niet alleen zonnepa-

Het begrip ‘klimaat’ kom je niet in de

gint nu. Graag hoor ik ervaringen met

nelen op het dak van het bedrijfsge-

wet op de ondernemingsraden (WOR)

deze of een soortgelijke aanpak.

bouw komen maar ook op de overdek-

tegen, wel het onderwerp milieu. Met

te parkeerplekken, de werkplaatsen,

dank aan de jaren ‘80. De or bevordert

NIKO MANSHANDEN

een klein zonne-akker op het bedrijf-

de zorg van de onderneming voor het

ADVISEUR MEDEZEGGENSCHAP

sterrein en zelfs in de gevels. Een jaar

milieu via artikel 28. Via het advies-

MZSMART@FUNSERVERS.NL

later kwam er een installatie voor ge-

recht, artikel 25, zien we dat ‘een be-

bruik van de restwarmte. Mooi toe-

langrijke maatregel in verband met de

komstbeeld.

zorg van de onderneming voor het mi-

seert de or uiteindelijk positief en

zonnepanelen, de klimaattransitie be-

lieu’ adviesplichtig is.

Naar een klimaatzorgsysteem

Verder zijn er indirecte aanknopings-

Een volgende stap gaat over meerdere

informatierecht. Zonder “meeweten” is

aspecten die het klimaat beïnvloeden.

het moeilijk “meebeslissen” over maat-

Vanuit een ‘droneview’ keek de or naar

regelen voor het klimaat. De or kan ook

de hele onderneming, naar alle be-

voorstellen doen via het initiatiefrecht

drijfsprocessen. Samen met de

van artikel 23, WOR. De or komt ook uit

Klimaattransitiemanager ging men de

op het adviesrecht (artikel 25, WOR): bij

producten, de grondstoffen, de dienst-

het klimaat gaat het om belangrijke

verlening, het interne transport, exter-

economische en organisatorische be-

ne logistiek, reizen van het personeel,

sluiten of investeringen. Maar ook het

de afvalsystemen, de watersystemen,

instemmingsrecht (artikel 27, WOR)

verwarming en vergroening langs. Er

kan aan de orde zijn, bijvoorbeeld bij

kwam een eerste klimaatbeleidsplan

opleidingen, werkoverleg of arbeids-

waarin het effect op energiegebruik en

omstandigheden. Kortom, er is genoeg

klimaat werd beschreven en mogelijke

klimaat-gereedschap in de WOR. Om-

maatregelen. Omdat Keulen en Aken

dat het onderwerp energie- en kli-

ook niet op één dag zijn gebouwd

maattransitie nooit meer weggaat, ,

Ondernemingsraad en klimaattransitie

kwam daarboven een strategisch kli-

vind ik het raadzaam het onderwerp

‘OR en klimaattransitie’, het nieuwe

maat-meerjarenbeleidsplan met een

klimaat in de WOR op te nemen.

boek van Niko Manshanden, geeft

punten. Aan de basis daarvan ligt het

klimaatvisie, klimaataudits en een aan-

de or een compleet naslagwerk om

zet tot een klimaatjaarplan.

Aan de slag

met dit belangrijke onderwerp aan

Zo ontstaat een systematische aanpak

De WOR is van belang (papier) maar be-

de slag te kunnen gaan. ISBN

rond het klimaatbeleid, wat we over

langrijker is dat de or goed aan de slag

9789462157507

twee jaar een klimaatzorgsysteem gaan

gaat (praktijk), de 2 P’s. Het Dagelijks Be-

Oktober 2021

/9

CIRCULAIRE ECONOMIE

TEKST JAN WILLEM WENSINK BEELD SHUTTERSTOCK

Or, neem de circulaire economie hoogst serieus

Eerste circulaire stappen Met alle aandacht voor de energietransitie, de klimaatverandering en corona lijkt de komst van de circulaire economie een bétje te zijn ondergesneeuwd. Toch is er alle reden om de circulaire ontwikkelingen hoogst serieus te nemen. Ook voor organisaties – en ondernemingsraden.

één containerschip hebben aangetoond hoezeer onze economie afhankelijk is van import van grondstoffen en materialen.

Prioriteit voor circulair De overgang naar een klimaatneutrale, circulaire samenleving heeft ‘de hoogste prioriteit’ voor VNO-NCW en MKB-Nederland. Dat is de kern van hun dit jaar gepresenteerde nieuwe vi-

s de circulaire economie en vooral

I

gang van dit najaar met een reeks wet-

sie. Wat al vóór corona speelde, geldt

de betekenis daarvan voor de orga-

ten en regels naar een schonere, circu-

volgens de ondernemersorganisaties

nisatie al eens onderwerp van ge-

laire economie.

inmiddels in versterkte mate: de over-

bestuurder, of in de driehoek? Met het

Meer plichten, meer besef

pelijke verantwoordelijkheid moeten

oog op strategie en risicomanagement

Meer plichten zijn te verwachten voor

nemen.

zou dat zeker verstandig zijn.

ondernemers, zoals het ontwerpen van

Daarmee sluiten VNO-NCW en

producten met een langere levensduur,

MKB-Nederland aan bij wat wel de op-

Want wat kunnen we verwachten? Ne-

beter hergebruik en behoud van waar-

komst van het ‘stakeholder capitalism’

derland heeft als doel een geheel circu-

de van grondstoffen en materialen, en

wordt genoemd: het creëren van waar-

laire economie te bereiken vóór het

betere rapportage over duurzaamheid.

de voor álle belanghebbenden. Niet al-

tuiging dat bedrijven hun maatschap-

sprek geweest in het overleg met de

leen waarde voor aandeelhouders,

jaar 2050. Een economie waarin grondstoffen en materialen niet meer

Behalve meer dwingende wetgeving is

maar ook voor klanten, leveranciers,

worden weggegooid, maar volwaardig

er ook sprake van een groeiend maat-

werknemers, de gemeenschap en de

worden hergebruikt in gesloten

schappelijk streven naar een economie

leefomgeving. Elk bedrijf, elke organi-

kringlopen. Nu lijkt 2050 nog ver weg.

die in balans is met natuurlijke bron-

satie zal zich moeten beraden op de ei-

Maar als tussendoel geldt voor het jaar

nen. Wereldwijd groeit het besef dat de

gen positie en missie in dat nieuwe

2030 al een halvering van het gebruik

verspilling en vervuiling van de lineai-

krachtenveld.

van primaire abiotische grondstoffen:

re ‘gebruik-maak-weggooi-economie’

Bedrijven die deze belangrijke ontwik-

fossiele brandstoffen, mineralen en

niet lang meer kan voortbestaan.

keling blijven negeren (zegt onder

metalen.

Met het nog altijd toenemende gebruik

meer organisatieadviesbureau McKin-

Bovendien moet de uitstoot van broei-

en verbruik van grondstoffen hebben

sey), zullen hun concurrentiekracht

kasgassen in 2030 volgens de Europese

we op termijn de bronnen van drie aar-

zien afnemen. ‘Business as usual’ is

Klimaatwet met 55 procent zijn afge-

des nodig. Dat is een ecologisch en

voorbij, stellen de Verenigde Naties in

nomen ten opzichte van 1990. Dat is

economisch probleem. Schaarste van

een businessletter. ‘Bedrijven die er

volgens de EU alleen haalbaar met een

grondstoffen en lange toevoerketens

niet in slagen hun footprint snel dras-

snelle overgang naar een circulaire

kunnen voor bedrijven grote risico’s

tisch te verkleinen, riskeren hun voort-

economie. Daarom duwt de Europese

inhouden. Ook de coronapandemie en

bestaan.’ Vergroening kan in meerdere

Commissie de EU-lidstaten met in-

de blokkade van het Suezkanaal door

opzichten de moeite lonen.

10/

Oktober 2021

omgeving nu te versnipperd en nog niet dwingend genoeg. Ondernemers zien ook niet altijd voldoende mogelijkheden voor een rendabele circulaire bedrijfsvoering. Het is aannemelijk dat onbekendheid met circulaire principes en het willen vasthouden aan vertrouwde businessmodellen een rol spelen.

De overgang naar de circulaire economie vraagt om nieuwe business- en Ondernemers die het creëren van

verantwoorde inkoop en aanbesteding

verdienmodellen, die uitgaan van be-

waarde voor alle stakeholders als mis-

zijn verschillende ‘buyer groups’ opge-

houd van waarde van producten en het

sie hebben genomen, scoren vaak op-

richt. In deze groepen, onder meer

volwaardig hergebruiken van reststro-

vallend goed in groei en kostenreduc-

voor branches en sectoren zoals textiel

men. Dat biedt nieuwe kansen voor in-

tie, volgens McKinsey Global.

en de bouw, stellen opdrachtgevers sa-

novatie, omzet en kostenreductie. Kan-

men een marktstrategie op. Gezamen-

sen kunnen ook voortkomen uit

Nederland

lijk circulair inkopen en aanbesteden

nauwere samenwerking met ketenpart-

De circulaire economie wordt in Ne-

stimuleert de markt tot het bereiken

ners, want de afvalstroom van de één

derland sinds 2018 op brede schaal

van meer milieuwinst. Ook overheden

kan een grondstof zijn voor de ander.

ontwikkeld op basis van transi-

leggen zich toe op circulair inkopen en

tie-agenda’s in vijf sectoren: biomassa

aanbesteden.

Kleine experimenten

en voedsel, circulaire bouweconomie,

Grote bedrijven als Philips, DSM en

Bestaande organisaties kunnen de om-

consumptiegoederen, kunststoffen en

Unilever zijn circulaire voortrekkers in

slag naar een circulaire bedrijfsvoering

de maakindustrie. Het Ministerie van

Nederland. Philips bijvoorbeeld ziet

onmogelijk in één keer maken. Beter is

Infrastructuur en Waterstaat is verant-

grote voordelen in Product-as-a-Ser-

te beginnen met kleine experimenten

woordelijk voor de uitvoering.

vice (PaaS), zoals lease van medische

in de bedrijfsprocessen waar waarde-

Bedrijven en non-profitorganisaties

apparatuur. Bij PaaS blijft de producent

verlies van energie, grondstoffen of

kunnen aansluiting vinden bij een scala

eigenaar van het product, de afnemer

materialen het grootst is. Afhankelijk

aan circulaire initiatieven en regelin-

betaalt voor de prestatie ervan en de

van bedrijf of branche kan circulair in-

gen, van onder meer provincies, bran-

geboden service. De eigenaar heeft er

kopen ook een goede (eerste) stap zijn.

cheorganisaties, netwerkplatforms en

baat bij de producten zo lang mogelijk

Het is niet meer de vraag óf je voor je

kennisinstellingen. Publiek-private sa-

te laten presteren, bijvoorbeeld met

organisatie stappen moet zetten om

menwerking komt tot uiting in vele na-

diensten voor reparatie en refurbish-

circulair te gaan werken – en daarmee

tionale Green Deals die uiteenlopende

ment.

mogelijk ook te voldoen aan regels

circulaire initiatieven ondersteunen.

voor milieu en CO2-beperking. De

Mkb: nog weinig actie

vraag is wanneer je ermee begint. Er is

In het mkb is ondanks de bestaande

tijd voor nodig en nieuwe kennis. Het

ondersteuning nog relatief weinig ac-

belangrijkst is misschien nog wel be-

‘Eerste circulaire stappen voor mkb’ers’

tie ondernomen om circulair te gaan

wustwording.

werken. In vergelijking met het buiten-

De circulaire economie is een veelge-

Binnenkort verschijnt het boek Eerste

land is het Nederlandse mkb wel goed

hoorde term, maar de systeemveran-

circulaire stappen voor mkb’ers van

in recyclen. Recycling is een eerste

dering die circulariteit onontkoombaar

Jan Willem Wensink bij Vakmedianet.

stap om verlies van grondstoffen te

met zich meebrengt zit nog lang niet

Met uitleg over de achtergrond en

voorkomen, maar de circulaire voorde-

tussen ieders oren. Ondernemingsra-

principes van de circulaire economie,

len ervan zijn meestal niet groot.

den hebben hier een mooie taak. Er is

de impact op de bedrijfsvoering en

De terughoudendheid bij ondernemers

WOR-gereedschap genoeg, zoals het

hoe ondernemers circulariteit ver-

om circulariteit op te pakken heeft een

initiatiefrecht, adviesrecht en artikel

standig kunnen integreren.

aantal redenen. Het overheidsbeleid is

28.4: ‘bevorder de zorg van de onder-

volgens het Planbureau voor de Leef-

neming voor het milieu’.

Voor organisaties die zich richten op

Oktober 2021

/11

ORGANISATIECULTUUR

TEKST IRENE SCHOONE BEELD ANIKA HUIZINGA/UNSPLASH

Waarom we het over organisatiecultuur moeten hebben

Zo doen we het hier ‘Culture eats strategy for breakfast’. Met deze uitspraak bedoelt Peter Drucker, de Amerikaanse hoogleraar en consultant, dat de organisatiecultuur bepaalt wat het resultaat van een organisatie is. Wat kan de or daarmee?

cessen, of worden ook de fouten gedeeld? En hebben jullie het alleen over je rol in de organisatie, of ook over de thuissituatie?

• De rituelen en routines: de vaste gebruiken in de organisatie. Is er veel overleg of juist niet? Wordt er bij een verandering altijd eerst toestemming gevraagd aan het management, of begin je zelf. En hoe wordt iemand

iet de strategieën, niet de be-

N

populariteit van het onderwerp neemt

leidsdocumenten en niet de

toe en ook steeds meer bestuurders

scheid wanneer iemand vertrekt?

marketingplannen, maar cul-

hebben hier interesse in. Ook wordt,

• Structuur, controle en macht: is de

tuur bepaalt dus de resultaten. Dit

zoals Drucker al zei, iedere organisatie-

organisatie heel plat, of juist nog heel

maakt cultuur dus ook voor de mede-

wijziging beïnvloedt door organisatie-

hiërarchisch ingesteld? En wat wordt

zeggenschap een belangrijk onder-

cultuur. Daar inzicht in hebben is een

er formeel geregeld, en wat juist via

werp. Maar het is ook ongrijpbaar. Ik

belangrijk en behulpzaam instrument.

de informele paden.

nodig je graag uit om eens door de bril

Ook kan het erg behulpzaam zijn om

van cultuur te kijken naar je eigen or

de cultuurbril te gebruiken om te kij-

Al deze aspecten laten je zien hoe de

en je organisatie. En dingen te zien die

ken naar de effectiviteit van de or. Wel-

cultuur van je organisatie functioneert.

daarvoor misschien onzichtbaar ble-

licht is er een blinde vlek doordat je

Ze liggen voor je neus, maar als je niet

ven.

onderdeel bent van dezelfde cultuur.

goed oplet zie je ze niet. En de truc is

Of zijn jullie minder effectief doordat er

om dit weer te gaan zien.

verwelkomd en hoe nemen jullie af-

“Zo doen we het hier”

een te groot verschil zit tussen de cul-

De meest praktische omschrijving van

tuur van de or en de cultuur onder be-

Word de spion

cultuur is: “Zoals we het hier doen.” Je

stuurders of medewerkers.

Juist je eigen ervaring kan je helpen bij

kent het wel als je een nieuwe organi-

het zichtbaar maken van de cultuur.

satie binnenkomt. Je krijgt er een be-

Zichtbaar maken

Een oefening die daarbij helpt is ‘de

paald gevoel bij: wie opent de vergade-

De organisatiecultuur is dus medebe-

Spion’. Hierbij doe je alsof je iemand

ring, heb je het eerst over het weekend,

palend voor het succes van de organi-

wilt meenemen in de organisatie voor

of gaan jullie meteen de inhoud in. Al-

satie en de or. Maar waar het makkelijk

een dag en diegene mag niet opvallen.

lemaal aspecten die iets laten zien van

is om een strategiedocument of een

Hoe zou je uitleggen wat hij of zij moet

de organisatiecultuur. Het is ontast-

organogram te raadplegen, is er geen

doen op een dag. Wat voor outfit raad

baar, nergens staat beschreven hoe het

document waarin cultuur beschreven

je aan, ben je op tijd bij vergaderingen

precies werkt, maar je merkt na een

wordt. En is dat er wel, dan is het raad-

of moet je vijf minuten later komen

tijdje dat je het begrijpt en het gedrag

zaam om daar kritisch naar te kijken en

omdat je nog koffie moest halen.

overneemt. Dat is cultuur.

het te toetsen aan de realiteit.

Zeker voor een or is dit een interessan-

Hoewel cultuur ontastbaar is, uit cul-

te oefening om bewust te worden van

Waarom relevant voor de ondernemingsraad

tuur zich juist in hele praktische din-

de organisatiecultuur en jullie eigen

gen die iedereen kan zien:

cultuur. Probeer dit eens allemaal voor

Bewustzijn en kennis opbouwen over

• De verhalen in de organisatie: zowel

je eigen afdeling of team, en daarna

organisatiecultuur, helpt om je rol als

in formele omgevingen als in de di-

voor een ondernemingsraad. Is dit het-

medezeggenschap te verstevigen. De

gitale pubquiz. Gaan die over de suc-

zelfde? Of zitten er juist verschillen in?

12/

Oktober 2021

Een match! Of toch niet?

uit kan gaan. Enerzijds kan je ervoor

samen met je achterban en gebruik je

Als er inzicht is in de belangrijkste as-

kiezen om de organisatiewijziging aan

eigen ervaring. Probeer als or de ver-

pecten van de organisatiecultuur, dan

te passen. Werk daarbij een andere va-

andering eens uit. Wat hebben jullie

kun je deze koppelen met de beoogde

riant uit die het beoogde doel bereikt

nodig om de wijziging zelf te kunnen

organisatiewijziging. Neem het voor-

maar beter past bij de huidige cultuur.

adopteren?

beeld van het thuiswerken. Merk je dat

De andere optie is om te focussen op

de echte beslissingen bijvoorbeeld bij

het veranderen van een organisatie-

De praktijk

de koffieautomaat worden genomen,

cultuur. Hiervoor wordt bijvoorbeeld

Het hier beschreven proces is in de

en niet via de formele routes? Dan is

gekozen wanneer de wijziging onover-

praktijk zelden zo rechtlijnig als in de

aandacht voor hoe je dit gaat facilite-

komelijk is, zoals bij een extreem ver-

beschreven theorie. Vaker zul je als or

ren, van belang in de nieuwe, digitale

anderende omgeving of een fusie die

geconfronteerd worden met een wijzi-

vorm van werken. Of bijvoorbeeld bij

noodzakelijk is.

ging waarbij er helemaal geen link is

de fusies en overnames. Wanneer één

gemaakt met de organisatiecultuur.

van de organisaties sterk hiërarchisch

Wanneer je inzicht hebt in een organi-

Dan zul je zelf het gesprek moeten

is ingesteld en de ander juist veel in-

satiecultuur, en weet hoe passend deze

starten. Of er komt een cultuurveran-

formeler werkt, is dit zeker een punt

is bij de geplande organisatiewijziging,

dertraject naar jullie toe, waarbij stap

van aandacht waar je als medezeggen-

dan heb je al zeer belangrijke stappen

één, het beschrijven van de cultuur, is

schap over kan adviseren.

gezet. Vanuit dit inzicht kun je verder

overgeslagen. Dit is ook een voortdu-

werken. Passen de informele structu-

rend proces. In de praktijk zullen er

Geen match?

ren van organisatie A in een fusie hele-

meerdere wijzigingen tegelijk aan de

Wanneer er geen match is tussen orga-

maal niet bij de formele structuren van

hand zijn en is de organisatie nooit ‘af’.

nisatiecultuur en de beoogde wijziging

organisatie B, dan is hier extra aan-

zijn er twee richtingen waarin je advies

dacht voor nodig. Werk hierin nauw

Blijf je dus bewust van de culturele aspecten binnen de organisatie. Maak ze zichtbaar en ga het gesprek daarover

Futureproof Medezeggenschap

aan, en je rol als medezeggenschap zal

Neem jouw medezeggenschapstrategie onder de loep tijdens hét event voor me-

nog steviger zijn.

dezeggenschaps- en ondernemingsraadleden over vooruitstrevende oplossingen die je direct kunt toepassen. Met inspirerende sprekers, verdiepende sessies en de

IRENE SCHOONE

beste praktijkvoorbeelden ben je in één dag up-to-date. Utrecht, 25 november.

ORGANISATIEADVISEUR CULTUUR

https://ornetacademy.nl/congressen/futureproof-medezeggenschap

EN INNOVATIE

Oktober 2021

/13

AMBTELIJKE ZAKEN

TEKST PEER VAN DEN BOUWHUIJSEN, JOURNALIST/ AMBTELIJK SECRETARIS

“Vergeten groente” verdient meer aandacht

Initiatiefrecht wacht op de plank Het initiatiefrecht is een basisrecht van de or. Hoe mooi, de or mag zelf met voorstellen komen! Zo’n initiatiefvoorstel mag over allerlei onderwerpen gaan. De WOR stelt amper eisen waaraan het moet voldoen. ls bonus kan het een goede

A

Stukken voorgelegd ter informatie, ter

manier zijn om de or te profile-

advies of ter instemming. Een volle

ren naar de achterban. Maar

mailbox met vragen van medewerkers

waarom maken ondernemingsraden

en allerlei in te plannen gesprekken.

dan zo weinig gebruik van het initia-

Waar is dan ruimte om zelf met initia-

Het helpt natuurlijk wel als de onder-

tiefrecht?

tieven komen?

nemingsraad het voorstel onderbouwt.

Schorseneren, initiatiefrecht onder de groenten

Wat is het belang voor de bestuurder?

Waan van de dag

Onbekendheid

Is er draagvlak in de organisatie voor

In een workshop over het initia-

Onbekend maakt onbemind, lijkt zeker

het voorstel?

tiefrecht in juni dit jaar bleek van de

te gelden voor het initiatiefrecht en de

circa 25 deelnemers slechts een enke-

mogelijkheden daarvan. Wellicht om-

Bestuurder wijst makkelijk af

ling gebruik te maken van het initia-

dat het ook minder prominent in de

Feit is: als de bestuurder niet akkoord

tiefrecht. Veel ondernemingsraden,

WOR is benoemd, op de ‘2e rang’ on-

gaat met het initiatiefvoorstel, heeft de

waaronder ook de onze, hebben de

der artikel 23 ‘Overleg met de onderne-

or geen mogelijkheid om hiertegen in

handen al vol aan alle stukken die door

mer’. Terwijl het advies- en het instem-

beroep te gaan. De bestuurder is echter

de organisatie worden toegestuurd.

mingsrecht aparte hoofdstukken in de

wél verplicht om de afwijzing duidelijk

WOR hebben en altijd hoog op de

te beargumenteren. Dat geeft de or

agenda van de or lijken te staan. Dat

vervolgens de gelegenheid om de ach-

een initiatiefvoorstel over een grote di-

terban over deze argumentatie te in-

versiteit aan onderwerpen mag gaan,

formeren: ‘dit was het voorstel van de

zowel over arbeidsvoorwaarden, ar-

or, dat zal helaas geen doorgang heb-

beidsomstandigheden, financieel eco-

ben, vanwege deze redenen van de be-

nomische informatie als over het soci-

stuurder’.

aal beleid, lijken or’s vaak niet te weten.

Het initiatiefrecht heeft zo wat weg van een “vergeten groente”. Onbekend en

Te groot maken

lastig, want wat kan je met een verge-

Een initiatiefvoorstel; waaraan moet

ten groente zoals bijvoorbeeld pasti-

dat allemaal voldoen? Hebben we daar

naak? Terwijl een initiatiefvoorstel een

wel de tijd voor? Terwijl de WOR alleen

heel effectief ingrediënt kan zijn in de

als voorwaarde stelt dat het initiatief

medezeggenschap. Zeker ook bij de

Jouw ervaringen delen als a.s.? e-mail

schriftelijk wordt ingediend en een

stimulerende taken van de or, zoals bij

peervdbouwhuijsen@hotmail.com

toelichting bevat. Dat valt mee, toch?

vraagstukken over duurzaamheid.

14/

Oktober 2021

OR /Opleidingen

Basiscursus medezeggenschap 2 november 2021

stellen met elkaar de vraag: wat zijn be-

Voor een or is het belangrijk dat hij or-

langrijke onderwerpen/besluiten? Zo

ganisatieverandering zowel conceptu-

vergroot je vanuit de bedoeling van

eel als praktisch kan benaderen. Deze

Als lid van de or krijg je ineens te ma-

medezeggenschap de invloed van de

tweezijdige benadering staat dan ook

ken met diverse belangrijke besluiten

or.

centraal tijdens de training. Hiermee kan de ondernemingsraad zijn rol van

die genomen moeten worden. Het beginnend or-lid heeft in het begin vaak een achterstand maar met deze basiscursus loop je deze achterstand snel in.

Masterclass Or & HR-strategie van de organisatie 9 november 2021

volwaardige gesprekspartner glansrijk

Ondernemingsraden hebben vergaan-

kan vervullen.

NLP voor de or 2 november 2021

de bevoegdheden ten aanzien van het beleid op het gebied van personeel en

Opleiding op maat voor jouw ondernemingsraad Ook online!

De methodes en inzichten uit de NLP

organisatie. De kennis die je hiervoor

Is jouw ondernemingsraad ook toe aan

kunnen je helpen je communicatieve

nodig hebt, doe je op tijdens deze mas-

een opleiding op maat? Al onze in-

skills te verbeteren en flexibeler in te

terclass.

companytrainingen kunnen ook onli-

spelen op je omgeving en veranderin-

ne verzorgd worden. Je kunt dus altijd

gen. Ook in de or!

Overtuigingskracht!

11 november 2021

aan de slag met jouw team.

De dynamische R&IE 4 november 2021

Op deze dag staat je persoonlijke pre-

je incompany traning.

sentatie in je or-werk centraal. Het gaat

filizdenizalti@vakmedianet.nl

In deze opleiding laten we zien hoe je

hierbij om feedback op wat sterk en

als ondernemingsraad kunt aansturen

krachtig is in je persoonlijke effectivi-

op een dynamische werkwijze bij de

teit. De winst van vandaag reikt verder

RI&E, en wat de effecten zijn vanuit de

dan alleen je or-werk.

praktijk.

Or en pensioenen 4 november 2021

Verdiepingscursus Adviesen instemmingsrecht 11 november 2021

Zorg dat je als ondernemingsraad ver-

Voor de ondernemingsraad is het van

stand hebt van (de basisbeginselen

groot belang om deze belangrijkste be-

van) pensioen. Alleen dan kun je besla-

voegdheden tot in de puntjes te ken-

gen ten ijs komen in het overleg over

nen en in de praktijk toe te kunnen

dit belangrijke onderwerp.

passen. Dat bereik je met deze opleiding.

Medezeggenschap vanuit de bedoeling 9 november 2021 Ondernemingsraad en bestuurder

16/

Filiz Denizalti helpt je graag verder met

Meer informatie en aanmelden op ornetacademy.nl Met deze en onze andere opleidingen maak je het verschil. Voor jezelf, je or en je organisatie!

Vraag onze opleidingsgids aan voor het complete overzicht:

Or & Organisatieverandering 16 november 2021

ornet.nl/opleidingsgids Of kijk op ornetacademy.nl

Oktober 2021

/7

PRAKTIJK KATERN 18

Analyse

Marjan for president

Niets doen kan niet meer

Tegenover het nageslacht hebben we een morele plicht tot optimisme. Maar pessi-

20

misten krijgen meestal gelijk. Ook al hoop je van niet. Ooit, in een jeugdige bui van

Or in bedrijf

De starttraining

filosofische overmoed, bekende ik me tot het pessimisme, wat ik deed uit optimisme. Het voordeel van pessimist zijn is dus dat je vaak gelijk krijgt. Ook al wil je helemaal niet betweterig overkomen. Feit is wel dat ik al op de vijfde klas van de lagere school een milieuactivist was. Al had ik, diep in de jaren zestig, nog nooit van dat

22

woord gehoord. Het naburige DSM pompte gore lucht en stinkend afvalwater in

Or en duurzaamheid bij Essent

Case

onze leefomgeving. Uit protest schreef ik een protestversie op de melodie van het ‘Bronsgroen eikenhout’, en ik kreeg zelfs een deel van mijn klasgenootjes mee om dat te zingen op Koninginnedag, voor het bordes van het gemeentehuis.

Als je uitgelachen bent om dat beeld, bedenk dan even hoe lang de omwonenden

24

Checklist

De or kan meer doen met milieu

van Tata Steel al bezig zijn om die grootvervuiler aan te pakken. Geknecht, want je bijt niet in de hand die je voedt. En hoe gemakkelijk de overheid, die ons moet beschermen, het zulke grootvervuilers maakt. Ze worden ook nog eens grif gesubsidieerd voor hun vervuilende en de ziekmakende activiteiten.

Tot zover de pessimist. De optimist zegt: maar kijk, langzaam begint het te verschuiven. Tata wordt aangepakt, Shell wordt aangepakt, ABP, andere molochen zullen volgen. (De landbouwsector is een ander verhaal, de meeste boeren zitten gevangen in een door gierige consumenten, supermarktketens en scheutige banken geschapen wurgsysteem).

Vandaar dat ik de mensen van Urgenda op de cover heb gezet. In hun midden de onvermoeibare Marjan Minnesma, die flink wat standbeelden verdient als het aan mij ligt. Urgenda gaat niet alleen naar de rechter, nee: ze verzamelen ook oplossingen.

Zie Urgenda.nl. Maar lees eerst in dit praktijkkatern hoe jij, or-lid, zelf een begin van een verschil kunt maken. Want die positie heb je.

Oktober 2021

/17

ANALYSE

TEKST TINEKE DE RIJK BEELD CHANTAL BEKKER, URGENDA

Invloed op de klimaatagenda

NIETS DOEN KAN NIET MEER Het klimaat: niemand kan er na zoveel rampen meer omheen. Van individu tot organisatie, van dorp tot wereldniveau, van boer tot bouwer: er moet iets gebeuren om de CO2 terug te dringen. En de or kan hierbij een grotere rol spelen dan vaak gedacht.

eerste verantwoordelijk voor? Die gaan immers over de strategie voor de toekomst en het ontwikkelen van (duurzaamheid-)beleid. Dat klopt op zich, maar een or kan meer invloed hebben en een grotere rol bij het klimaatbeleid spelen dan op het eerste gezicht lijkt.

Ook zijn er, variërend van kartonnen koffiebekertjes tot gezonde gebouwen, al heel wat ideeën vrijwel direct uit te voeren.

P

olitiek Den Haag heeft besloten

een krappe arbeidsmarkt, minder aan-

dat, op basis van het Klimaatak-

trekkelijk worden voor de high potenti-

koord van Parijs, in 2030 bijna

als van de jongere generatie. Nietsdoen

Meedenken over klimaatbeleid

als bedrijf kan dus niet meer.

De or kan zijn rol pakken door in de

de helft (49%) minder broeikasgassen uitgestoten dienen te worden vergele-

‘Gouden Driehoek” van het overleg or,

ken met 1990. C02 is het meest voor-

Meer invloed

bestuur en RvC door te vragen op de

komende en schadelijke gas.

Maar wat is dan de rol en taak van de

klimaatstrategie. Wat onderneemt het

or hierbij? Zijn het bestuur en de Raad

bestuur en de RvC nu echt qua invul-

van Commissarissen (RvC) hier niet als

ling van het Klimaatakkoord? Is men

Ook neemt het publieke debat, bijvoorbeeld rond Shell en Tata Steel, in felheid toe en ervaren steeds meer mensen een gevoel van urgentie. De goodwill voor veel bedrijven neemt mede hierdoor snel af.

Buiten het imago kan de relatie met klanten hier een rol bij spelen: er is steeds meer aandacht voor duurzame producten. Wonen en werken in een schone omgeving geldt inmiddels zelfs als een mensenrecht. Alom klinkt dat overheden en bedrijven hun verantwoordelijkheid moeten nemen. Degenen die dat onvoldoende serieus nemen, lopen het risico van negatieve publiciteit, het verlies van goodwill en daarmee ook klanten. Plus dat ze, op

18/

Urgenda presenteert het 54-puntenplan

Oktober 2021

ANALYSE

daar actief op of belijdt men het vooral

gelijkbare organisaties leveren dus

wellicht ook de or zelf kunnen dergelij-

met de mond? Worden er strategieën

wellicht ideeën op voor het eigen be-

ke beelden spelen. Ga dus eerst de dis-

ontwikkeld wat duurzame productie be-

leid.

cussie in de or aan en dan met de achterban. En maak het vooral concreet,

treft en de investeringen daarvoor? Is er beelden onder klanten leven, en weet

Samenstelling van en contact met de RvC

men daarop in te spelen? De artikel-24.2

Kandidaten voor de RvC worden nogal

wel te overtuigen. Zeker als duidelijk

vergadering, het overleg van minimaal

eens geselecteerd op hun financi-

wordt dat het voor veel klanten wel

tweemaal per jaar tussen bestuur, or en

eel-economische achtergrond, inhou-

speelt, want dan kunnen de eigen ba-

RvC biedt daar het formele kader voor.

delijke deskundigheid en hun politieke

nen op de tocht komen te staan. Over-

Daar dienen bestuur en RvC de strategie

en maatschappelijke netwerken. En de

leg met de bestuurder en wellicht ook

en toekomstplannen met de or te delen.

focus ligt vaak op het financiële aspect

een toezichthouder, over op welke ma-

Klimaat zou een vast thema op de agen-

en de relatie met de aandeelhouders.

nier meer kennis te verkrijgen is van

da hiervan moeten zijn.

De vraag is dus of de RvC wel over vol-

wat de organisatie kan en moet doen,

doende deskundigheid en interesse

bijvoorbeeld door onderzoek.

zicht op wat er aan verwachtingen en

blijf niet hangen in algemeenheden.

Dan zijn de ontkenners waarschijnlijk

Governance Code

beschikt inzake het klimaat. Maar ook

Maar er zijn meer formele kaders. Zo

hier heeft de or invloed op: door daar

Reductie “footprint”

geldt in Nederland voor beursgeno-

rekening mee te houden bij de

De meeste mensen zijn zich bewust

teerde bedrijven de Corporate Gover-

voordracht van eigen kandidaten voor

van de noodzaak de CO2-uitstoot door

nance Code, met een aantal principes

de RvC. In veel gevallen heeft de or ook

de eigen footprint te verlagen. Mede

en good practise-bepalingen waaraan

het recht mee te denken over het pro-

door de coronacrisis zijn tal van maat-

goed bestuur, toezicht en aandeelhou-

fiel van de hele RvC. Maak hier dus ge-

regelen met dit doel inmiddels moge-

ders dienen te voldoen. In andere sec-

bruik van!

lijk gebleken. Zoals minder reisbewe-

toren zoals de zorg gelden codes die

gingen maken, door thuiswerken en

hiervan zijn afgeleid.

Creëer draagvlak

nauwelijks meer vliegen. Heel wat or’s

Het principe van de governance code

Niet iedereen is overtuigd van de ur-

hebben inmiddels ingestemd met re-

is de verantwoordelijkheid voor een

gentie van een klimaatbeleid, zeker

gelingen zoals alle leaseauto’s elek-

“strategie langetermijn-waardecreatie”.

niet als de eigen arbeidsvoorwaarden

trisch en thuiswerkregelingen. En me-

Naast operationele en financiële doe-

in het gedrang zijn, of wanneer er in

nige werknemer is nu zeer tevreden

len worden hierbij expliciet als aspec-

het kader van duurzaamheid- en

met de elektrische fiets voor het

ten voor het ondernemen genoemd:

energietransitie geïnvesteerd moet

woon-werkverkeer. Andere foot-

aandacht voor het milieu, sociale en

worden. Heel wat “klimaatontkenners“,

print-verlagende maatregelen zijn het

personele aangelegenheden en eerbie-

ook in politieke partijen, negeren of

aanbod in het bedrijfsrestaurant (meer

diging van mensenrechten. Daar han-

bagatelliseren dit. Zo valt er regelmatig

vega en biologisch), de inrichting van

gen klimaatbeleid en verduurzaming

te horen dat de natuur zichzelf altijd

kantoren met bijvoorbeeld planten-

van de organisatie direct mee samen*.

wel herstelt en het een “hoax” is. Of dat

wanden en het hergebruik van materi-

In het bestuurs-jaarverslag dient men

het ten koste gaat van de portemonnee

alen bij de renovatie of aankoop van

bovendien aan te geven wat er is on-

van de gewone mensen. Niet iedereen

nieuwe panden. Er zijn al bedrijven

dernomen (en wat de redenen zijn

is overtuigd van het smelten van de

met moestuinen waarvan de opbrengst

waarom niet). Jaarverslagen van ver-

ijskappen. In de eigen organisatie en

gebruikt wordt voor de lunch. Tussen het groen rondlopen is bovendien stressverlagend.

OR Workshopdag 2021

Kortom: er is vaak meer mogelijk dan

Wat wil je als or-lid dit jaar bereiken? Welke competentie(s) wil jij als persoon ont-

menige or denkt.

wikkelen? Waar krijgt de or de komende tijd mee te maken? En welke speerpunten heeft de or zelf? Kies zelf waarop jij je wilt ontwikkelen tijdens de Or workshop-

*Bij de “3D-Trofee”, de prijs voor een

dag! 4 november, Utrecht.

overleg met resultaat tussen or, bestuur

https://ornetacademy.nl/congressen/or-workshopdag

en RvC is het hebben van duurzaamheidbeleid een van de criteria.

Oktober 2021

/19

OR IN BEDRIJF

TEKST HANS VAN DEN HURK BEELD AREND VAN DAM

Het overleg is geen recht maar een wederzijdse plicht

De starttraining Veel or’s starten hun zittingstermijn met een ‘starttraining’. In de meeste gevallen bestaat de kern van die training uit een inleiding op de Wet op de ondernemingsraden (WOR). Goed idee?

27.1. Waarbij, natuurlijk, deze instemmings- en adviesvragen moeten voldoen aan de vormvereisten die in de wet genoemd worden. De tweede is dat de ondernemingsraad volgens hetzelfde stramien, en eveneens op tijd, zijn reactie geeft.

Deze benadering is niet zozeer fout, maar geeft wel een formele, zelfs for-

este Hans, ik ben Karina, de

‘B

Maar de kern van de training moet

malistische opvatting weer. Waarom?

ambtelijk secretaris van het

toch wel kennis van de WOR zijn, met

Omdat zo niet de vraag centraal staat

Lorelei Ziekenhuis. Onze on-

name artikel 25 en 27. Tenslotte

wat de bestuurder wil gaan besluiten

dernemingsraad bestaat uit vijftien le-

behoort het tot de kern van het or-werk

en evenmin wat daarover het oordeel

den. Tijdens de laatste verkiezingen

om te weten wanneer de bestuurder

van de ondernemingsraad zou kunnen

hebben zich drie or-leden niet herkies-

advies of instemming hoort te vragen.’

zijn. De aandacht gaat vooral uit naar de vraag of dat voorgenomen besluit

baar gesteld. In hun plaats zijn drie nieuwe leden gekozen. Ik zou graag

Deze gang van zaken is niet ongebrui-

wellicht adviesplichtig is en de be-

een eendaagse WOR-training willen

kelijk. De opvatting dat het een kern-

stuurder zijn besluit derhalve aan de

regelen, zodat de nieuwe or-leden ken-

taak van de ondernemingsraad is om

ondernemingsraad moet voorleggen.

nis van de WOR krijgen en de overigen

te weten wanneer de bestuurder advies

De medezeggenschap is de enige be-

hun kennis van de WOR kunnen op-

of instemming moet vragen, is echter

drijfstak in Nederland waar de vraag òf

frissen. Zou jij die training kunnen ver-

even onjuist als wijdverspreid. De

de bestuurder advies moet vragen,

zorgen?’

kerntaak van de ondernemingsraad is

meer verhitte discussies oplevert dan

om te overleggen met de bestuurder,

de inhoud van het advies.

‘De kern van het or-werk’

over alles dat van belang is voor de on-

Met dat mailtje maakte ik kennis met

derneming of de medewerkers. Ge-

deze ondernemingsraad. ‘Natuurlijk

vraagd of ongevraagd. Soms hoort daar

Het doel van de medezeggenschap

wil ik een training voor de onderne-

een adviesvraag of een instemmings-

Artikel 2 van de Wet op de onderne-

mingsraad verzorgen,’ mailde ik terug.

vraag bij. Maar dat is de hoofdmoot

mingsraden (WOR) is het eerste inhou-

‘Maar waarom zouden we een dag aan

niet.

delijke artikel van de wet. Artikel 1 be-

de wet gaan besteden? Er zijn toch, als

vat een omschrijving van de gebruikte

ik je goed begrijp, al twaalf onderne-

Formalistisch

begrippen. In artikel 2 staat dat de on-

mingsraadsleden die daar kennis van

In veel ondernemingsraden leeft de

dernemer een ondernemingsraad

hebben? Is het niet verstandiger om

gedachte dat het met de medezeggen-

moet oprichten om te kunnen overleg-

eens grondig te kijken welke kwesties

schap in de eigen onderneming goed

gen met een vertegenwoordiging van

de komende maanden op het Lorelei

zal gaan, als er twee zaken gesmeerd

zijn medewerkers. Dat overleg wordt

Ziekenhuis afkomen, en hoe de onder-

lopen. De eerste is dat de bestuurder

van belang geacht voor de onderne-

nemingsraad daarop kan anticiperen?’

netjes en op tijd de ondernemingsraad

ming, ‘in al haar doelstellingen.’ Daar-

Het duurde een paar dagen voor ik

instemmings- en adviesvragen stuurt.

mee geeft de wetgever, in mijn visie,

antwoord kreeg. En de reactie luidde:

Dat wil dus zeggen; zodra hij een voor-

de kristalheldere boodschap af dat het

‘De ondernemingsraad vindt het prima

genomen besluit neemt dat een aan-

overleg tussen ondernemer en onder-

om ook een uurtje te besteden aan

gelegenheid betreft die benoemd

nemingsraad de kern van de medezeg-

kwesties die mogelijk op ons afkomen.

wordt in de rijtjes van artikel 25.1 en

genschap is.

20/

Oktober 2021

startende or

In artikel 23 wordt nader bepaald dat de

daarbij het hoogste recht zijn. In mijn

lid? Dat is in de eerste plaats te weten

ondernemer en de ondernemingsraad

visie klopt dit van geen kant. In de eer-

welke belangrijke vraagstukken op de

overleg met elkaar moeten voeren over

ste plaats is, zoals zojuist betoogd, het

onderneming afkomen. Zoals een

alle kwesties waarover één van de twee

overleg geen recht maar een weder-

voornemen om meer thuis te werken,

overleg gewenst acht. Dat overleg is

zijdse plicht. In de tweede plaats moe-

of ‘hybride’ te gaan werken. Of een

dus geen plicht van de ondernemer en

ten (naar mijn overtuiging) het recht

voornemen om de productieprocessen

een recht van de ondernemingsraad,

op advies en het recht op instemming

anders in te richten. In de tweede

het is een [curs] wederzijdse plicht [/].

gezien worden als een soort ‘stuurbe-

plaats dat or-leden zich een gedegen

Als de ondernemer of de onderne-

krachtiging’ op deze wederzijdse

mening vormen welke voor- en nade-

mingsraad wil overleggen over een

plicht. Een bestuurder die niet genegen

len deze voornemens voor de mede-

aangelegenheid die de onderneming

is om over een belangrijke kwestie te

werkers kunnen hebben. En in de der-

betreft, is de andere partij gehouden

overleggen, kan met de wet in de hand

de plaats is het belangrijk om een

daaraan tegemoet te komen.

gedwongen worden om dan toch in ie-

gedegen strategie te bedenken hoe de

der geval instemming of advies te vra-

medewerkers van de onderneming

gen.

met zo weinig mogelijk schade, of zelfs

Geen hiërarchie in rechten

met verbeteringen, door de te ver-

In nogal wat handboeken voor de medezeggenschap zie je staan dat de on-

Fietsen

wachten ontwikkelingen heen kunnen

dernemingsraad vier substantiële

Laten we even terugkeren naar de

komen. Onderdeel van die strategie

rechten heeft: het recht op informatie,

vraag om een starttraining. Wat is nu

kan zijn om gebruik te maken van de

op overleg, op advies en op instem-

echt van belang voor een startende on-

formele bevoegdheden die de onder-

ming. Het recht op instemming zou

dernemingsraad, of een startend or-

nemingsraad gekregen heeft.

Maar de ondernemingsraad die het

Nieuw in de or?

kennen van de wettelijke bevoegdhe-

Nieuw gekozen in de or? Dan stap je in een nieuwe wereld. Tijdens deze workshop

den tot de kern van zijn benodigde in-

van Richard Broer krijg je tips, oefenen we en delen we ervaringen zodat je een

strumentarium verheft, zet zichzelf op

geslaagde start kunt maken met je or-werk.

het verkeerde been. Zoals een docente

OR Workshopdag, 4 november in Utrecht.

van mijzelf het eens uitdrukte: om te le-

https://ornetacademy.nl/congressen/or-workshopdag

ren fietsen heb je geen uitgebreide kennis van het evenwichtsorgaan nodig.

Oktober 2021

/21

Or en duurzaamheid

TEKST PAUL PEIJNENBURG BEELD PVR

Or en duurzaamheid bij Essent:

Balanceren tussen belangen en mogelijkheden Duurzaamheid is hot. Ook bij Essent. Maar wat is daarbij de inbreng van de ondernemingsraad? ‘Als energieleverancier moet je het goede voorbeeld geven. Hieraan dragen wij als ondernemingsraad actief bij.’

tafel. Rond die tijd waren de eerste hybride auto’s op de markt gekomen en enkele volledig elektrische. Als ondernemingsraad vroegen wij ons af of wij niet eens naar ons leasewagenpark moesten kijken. Buitendienstmedewerkers reden toentertijd nog in een benzine- of dieselauto, en wij stelden

aat het om milieu, klimaat en

G

op termijn vooral bij laatstgenoemde

in het overleg met de bestuurder voor

duurzaamheid dan is er bij Es-

groep terecht. Mensen die vermogend

om over te stappen naar een groen

sent de laatste pakweg vijftien

zijn hebben het geld om hun woning

leasebeleid. Nu wilde het geval dat wij

jaar veel veranderd. Beschikte de orga-

energieneutraal te maken; die krijgen

toen juist onderdeel waren geworden

nisatie in 2004 nog over een eigen net-

straks gewoon geen rekening meer.’

van RWE, ons vorige moederbedrijf. En als ondernemingsraad van Essent wa-

werk, kolen- en gascentrales, anno

ren wij ook vertegenwoordigd in de

Duitse E.ON en is de core business le-

Hoe haak je als ondernemingsraad aan?

vering van energie. Daar waar mogelijk

‘Wij kijken vooral binnen de eigen orga-

niet meteen doorpakken voor alle ves-

is die groen. Bovendien biedt Essent

nisatie. Essent heeft bijna 3000 mede-

tigingen in Europa? We hebben toen

via haar servicepartners zonnepanelen,

werkers. Hoe kunnen we ervoor zorgen

de CEO van RWE, ook een Nederlan-

warmtepompen en isolatie aan haar

dat hun uitstoot, maar ook die van al

der, benaderd, en hem verteld waar-

klanten aan.

onze kantoren, zo laag mogelijk is? Daar

mee wij in Nederland bezig waren. Die

zijn we al best lang mee bezig. Uit kos-

man heeft het idee toen omarmd met

Pascal van Rijsewijk, voorzitter onder-

tenoverwegingen sloten we in 2010 een

als gevolg dat medewerkers van alle

nemingsraad Essent: ‘Maar niet ieder-

aantal kantoorlocaties. We hadden er

dochterbedrijven in heel Europa in

een kan die voorzieningen betalen. Als

toen veertien, verspreid over de hele

eerste instantie in hybride, en later in

energieleverancier balanceer je daar-

oostkant van Nederland, van Groningen

elektrische leaseauto’s gingen rijden.

om steeds op een dun koord tussen be-

tot Maastricht. Dit betekende dat een

Dat is initiatief van onze onderne-

langen en mogelijkheden. Ook richting

aantal medewerkers verder moest gaan

mingsraad geweest.’

overheid. Wij willen uiteraard honderd

reizen. Los van de impact op het leven

procent duurzaam werken, maar het

van collega’s, beïnvloedde het ook de to-

En toen kwam corona…

moet wel realiseerbaar en betaalbaar

tale CO2-uitstoot en de uitstoot van me-

‘Sinds 2010 was de richtlijn dat mede-

zijn. Binnen de gegeven omstandighe-

dewerkers. Des or heeft in dat traject po-

werkers twee tot drie dagen per week

den doet Essent op dit moment wat het

sitief advies uitgebracht op voorwaarde

thuis konden werken. Toen corona uit-

kan. Tegelijkertijd proberen we ook de

dat medewerkers een gedeelte van de

brak was het voor ons dus gewoon een

overheid zover te krijgen om bij ons in

tijd konden gaan thuiswerken. Elke niet

kwestie van een knop omzetten, waar-

te stappen. Dan kunnen ook mensen

gereden kilometer geeft immers een be-

na iedereen, zonder problemen, full-

met een kleine beurs meedoen. Wij

sparing op de uitstoot.’

time thuis ging werken. Dat kon zo

2021 is het bedrijf onderdeel van het

zien immers dat de kosten van de

Europese Or. Waarom zouden we dan

vlekkeloos verlopen omdat thuiswer-

energietransitie via de opslag duurza-

Wat was de vervolgstap?

ken bij Essent al zo lang gebeurde. Wij

me energie worden verdisconteerd in

‘Aanpak van ons leasewagenpark. In

hadden dus ook geen managers rond-

de energierekening. Maar die komt dan

2017 gingen we met de werkgever aan

lopen die eraan moesten wennen dat

22/

Oktober 2021

Or en duurzaamheid

ze hun medewerkers niet meer zagen.

Bovendien hadden alle collega’s de tools om thuis te werken. Ook dat heeft ons tijdens de corona enorm geholpen.’

Hebben jullie bij Essent nou zonnepanelen op het dak?

‘Haha. We hebben zonnepanelen op het dak, warmte werend glas en isolatie op alle mogelijke plaatsen. Licht, alarm en noem maar een elektronische gadget op; dat werkt allemaal op bewegingsdetectie. Als er niemand is, staat alles uit, automatisch. Dat moet ook wel. Als energieleverancier moet je het goede voorbeeld geven. Iedereen kijkt naar je.’

Maatschappelijk verantwoord ondernemen staat in het overleg met de bestuurder permanent op de agenda?

‘Er spelen natuurlijk veel thema’s maar aan dit thema besteden we in het overleg met de bestuurder wel duurzaam aandacht. Toch is het niet zo dat wij als

Pascal van Rijsewijk, or Essent

ondernemingsraad veel milieubewuster zijn dan ons personeel. Iedereen bij Es-

derland hebben en de technische ken-

dat hij in het noorden van het land

sent vindt duurzaamheid belangrijk; het

nis waarover we beschikken, moeten

woont, had hij, zeker in de beginperio-

zit als het ware in ons DNA. Natuurlijk

we die transitie gewoon kunnen ma-

de toen er nog niet zoveel laadpalen

hebben we ook collega’s in de branche

ken. Zonder dat we ons welzijn moeten

waren, steeds de pech dat de laadpalen

die zich nóg groener profileren. Maar bij

opofferen.’

op weg naar België bezet waren of defect. Dat elektrisch rijden was voor

ons speelt ook altijd het kostenaspect

betalen zijn. Het is leuk als je een voor-

Hoe gaan medewerkers om met duurzame verandering bij Essent?

hoede meekrijgt; maar een energietran-

‘Natuurlijk zijn er ook mensen die veel

der is, ruilt ook die collega zijn diesel in

sitie slaagt pas echt als iedereen mee

liever op kantoor zitten of een diesel

voor een elektrische leasewagen.’

kan doen. We moeten de omslag maken

rijden. Zeker over dat laatste hebben

met elkaar. Niettemin voeren we met

we stevige discussies gevoerd. Mensen

Zelf rijd je ook al elektrisch?

z’n allen een lastige politieke discussie.

vroegen zich af waarom ze de overstap

‘Jawel, en ik heb nog nooit zo’n fijne

Naar mijn smaak gaat het nog te veel

van diesel naar hybride zouden maken.

wagen gehad. Aan de andere kant is

om zaken die we moeten opgeven. Kijk

Zo kan ik me nog goed een gesprek

het bereik ervan slechts 200 kilometer.

naar wat het je oplevert, zou ik willen

herinneren met een collega die regel-

Als je verder wilt moet je dus een laad-

zeggen. Met de welvaart die we in Ne-

matig naar Brussel moest reizen. Om-

beurt inplannen. Maar als het dat dan

mee. Niet alleen voor onszelf, maar ook voor de klant. Het moet allemaal wel te

hem gewoon niet te doen. Voor dat soort argumenten zijn we natuurlijk niet doof. Maar zodra de techniek ver-

is… Hetzelfde met mensen die zo ver-

‘Een energietransitie slaagt pas echt als iedereen mee kan doen.’

Oktober 2021

knocht zijn aan vlees: er zijn uitstekende vleesvervangers. Dat verschil proef je nu echt niet meer.’

/23

CHECKLIST

TEKST WANNE VAN DEN BIJLLAARDT

Or en milieuzorg

Meer doen met milieu De ondernemingsraad heeft veel onderwerpen op de agenda. Het milieu wordt vaak vergeten. Toch heeft de or een stimulerende taak om te bevorderen dat de ondernemer aandacht besteedt aan milieuzorg.

ge gevolgen voor het milieu veroorzaken. Het energiegebruik en watergebruik of het afval kunnen in de lucht, water en bodem terechtkomen. Is dat bij jouw organisatie het geval, dan moet de organisatie een milieuverslag (European Pollutant Release Transfer Register) opstellen over het bedrijf. Dit verslag moet het

D

it staat in artikel 28 lid 4 van de

van de bestuurder in de overlegver-

bedrijf over het voorgaande jaar elk

WOR. Bij belangrijke maatre-

gadering.

jaar voor 1 april bij de overheid indie-

gelen in verband met de zorg

• Als jouw ondernemingsraad aan de

nen (meestal de provincie). De or kan de rapportage opvragen en bespre-

voor het milieu heeft de onderne-

slag wil met milieuzorg dan kun je

mingsraad adviesrecht (artikel 25 lid 1l

beginnen met de milieubelasting

WOR). Er zijn daarmee wettelijke mo-

van de organisatie te inventariseren.

• Probeer niet alles zelf te doen. Mili-

gelijkheden voor de or. Hoe ga je aan

Maak daarbij gebruik van de milieu-

euzorg is een specialistisch onder-

de slag met het milieu?

risicoanalyse als die er is. Is die er

werp. De bestuurder is verplicht om

niet dan kun je kijken: wat koopt de

de ondernemingsraad alle informatie

organisatie in en wat produceert hij.

op dit gebied te geven (informatie-

viesrecht over voorgenomen beslui-

In hoeverre is dat belastend voor het

recht). Maak ook gebruik van het

ten rond milieuzorg, zijn er meer

milieu? Wat betekent dat voor de ge-

scholingsrecht om jouw deskundig-

wettelijke mogelijkheden die de or

zondheid van medewerkers? Als de

heid te verhogen of vraag om een

kan gebruiken. In Artikel 25 staat ook

organisatie ook afval produceert, wat

deskundige die de or kan bijstaan.

dat de or adviesrecht heeft bij voor-

wordt daarvan hergebruikt, schoon-

• Als een bedrijf milieubelasting ver-

genomen besluiten voor gerichte in-

gemaakt, weggegooid en geloosd?

oorzaakt, zal het regelmatig de mili-

vesteringen. Dat kunnen investerin-

Zet vervolgens de analyse op de

eu-inspectie op bezoek krijgen. Die

gen zijn om bijvoorbeeld de uitstoot

agenda met de bestuurder. Wat kan

inspectie maakt rapporten waarin

van milieuvervuilende stoffen tegen

er beter?

overtredingen kunnen staan, maar

• Naast een stimulerende taak en ad-

ook aanbevelingen en verplichte

te gaan of om het productieproces

• Veel ondernemingsraden hebben

milieuvriendelijker te maken. Een

een VGWM-commissie die zich

verbetermaatregelen. Voor de or is

voorgenomen besluit om een tech-

vooral bezighoudt met Veiligheid,

het zinvol inzicht te krijgen in die

nologische voorziening in te voeren

Gezondheid en Welzijn. De M van

rapporten. Die kun je bij de bestuur-

is ook adviesplichtig. Het kan gaan

milieu komt weinig aan bod. Je kunt

der opvragen. Je kunt ook de mili-

om een voorziening bedoeld om

de commissie nadrukkelijk vragen

eu-inspecteur een keer uit te nodi-

energie te besparen of om het pa-

om ook milieu op de agenda te zet-

gen om te horen hoe de milieuzorg

piergebruik te verminderen.

ten.

kan verbeteren.

• Ontwikkel als or een visie op milieu.

• Kijk of jouw organisatie een milieu-

Het wordt dan makkelijker om het

zorgsysteem heeft. Dat is een manier

onderwerp te bespreken. Bespreek

om ervoor te zorgen dat een bedrijf

eerst in de or wat ieders visie is op

zoveel mogelijk milieuvriendelijk

milieu en maak er daarna een or-vi-

werkt. Er worden afspraken gemaakt

sie van. Waarom is dit een belangrijk

die om de zoveel tijd gecontroleerd

onderwerp? Wat moet het mili-

worden. De invoering van een mili-

eu-uitgangspunt zijn van de organi-

euzorgsysteem is adviesplichtig.

satie? Leg daarna deze visie naast die

24/

ken met de bestuurder.

WANNE VAN DEN BIJLLAARDT OPLEIDINGSCOÖRDINATOR VAN OR ACADEMY MEDEAUTEUR VAN DE OR IN 153 VRAGEN & ANTWOORDEN WWW.OR-ACADEMY.NL

• Industriële bedrijven kunnen ernstiOktober 2021

column KHANSA KHEIR OR-LID RIVIERDUINEN

INGE BAKKER MONTAE & PARTNERS

Or-lid aan het woord

Keuze of gok?

Onlangs hield Montae & Partners een onderzoek onder 3100 medewerkers uit allerlei sectoren. Onderzocht werd wat werknemers weten over het pensioenakkoord en over hun pensioen. Dit in combinatie met de toenemende eigen verantwoordelijkheid en het zelf moeten maken van keuzes voor het pensioeninkomen.

En dat terwijl de meeste mensen helemaal niet kiezen.

Voorbeeld; pensioenverzekeraars bieden soms wel 20 “lifecycles” aan. Dat zijn beleggingscategorieën en -verhoudingen gekoppeld aan risico’s. Hoe meer risico de deelnemer neemt, des te risicovoller de beleggingscategorieën waarin de pensioenpremie wordt belegd. Er is kans op een prachtig rendement, maar ook op een flink verlies.

Veel deelnemers “kiezen” voor de standaard die het pensioenfonds of de pensioenverzekeraar alvast heeft ingeregeld. Dit is de categorie “neutraal”, de default keuze waarin je automatisch komt als je zelf geen keuze maakt.

Terug naar de conclusie van het onderzoek: De meeste werknemers weten nog weinig tot niets van het pensioen van de toekomst, en vinden dat werkgever of het pensioenfonds voor voldoende pensioeninkomen moet zorgen.

Kiezen zonder de gevolgen te overzien is niet kiezen maar hooguit “een goede gok wagen”. Maar wel een gok met gevolgen. Want een laag pensioen door verkeerde keuzes, waarbij het probleem alleen bij jou als deelnemer ligt, is geen fijn toekomstperspectief.

Steeds vaker worden er daarom deelnemersonderzoeken gehouden. Welk risico kunnen en willen deelnemers dragen, en welk risico kunnen en willen ze nemen. Welke standaard past bij de groep en welke niet? Wat zou de juiste default moeten zijn om een te laag pensioen zo goed mogelijk te voorkomen? De koppeling tussen willen, kunnen en de passende default helpt deelnemers, juist als er weinig aandacht is voor pensioen.

Kies als or – als er instemmingsrecht op de pensioenregeling is – voor het uitvoeren van een deelnemersonderzoek. Dit geeft inzicht in de juiste keuzes voor de werknemers. En aangezien de or ook instemming heeft op de uitvoering van de pensioenregeling, is dit een prima middel om de afweging te kunnen maken voor het geven van instemming.

Oktober 2021

Diversiteit is een meerzijdig snijdend mes KHANSA KHEIR IS VERPLEEGKUNDIGE BIJ ZORGINSTELLING RIVIERDUINEN IN LEIDSCHENDAM. ALS LID VAN DE ONDERNEMINGSRAAD MAAKT ZIJ ZICH VOORAL STERK VOOR MEER DIVERSITEIT BIJ HAAR WERKGEVER.

Waarom zit je in de or?

om in te spelen op de vra-

‘Ik vind het fijn om ten be-

ten. Zo wordt diversiteit

hoeve van mijn collega’s

dus een meerzijdig snij-

mee te praten, denken en

dend mes.’

gen en wensen van cliën-

beslissen over alle thema’s

merkelijk minder invloed,

Hoe belangrijk vindt de bestuurder dit onderwerp?

toch?’

‘Het staat op de agenda van

die spelen in de organisatie.

Aan de zijlijn heb je aan-

de onderdeelcommissie,

Waarom is diversiteit je stokpaardje?

het is nog niet besproken

‘De samenleving wordt

hopen natuurlijk dat diver-

steeds diverser. Een perso-

siteit en inclusie straks ook

neelsbestand dat een af-

op de agenda komen in

spiegeling vormt van de

onze organisatie.’

met onze bestuurder. Wij

samenleving of de regio

gaat het niet alleen over

Waar komt de urgentie voor het onderwerp vandaan?

een juiste mix van ge-

‘Mijn culturele achtergrond

slacht, huidskleur of af-

speelt een rol. Twintig jaar

komst. Ook verschillen in

geleden vluchtte ik van

leeftijd, opleidingsniveau

Soedan naar Nederland.

en sociale achtergrond

Ook krijg ik door mijn werk

dragen daaraan bij. Zorgen

vaak te maken met mensen

wij voor meer diversiteit en

uit andere culturen. En dat

inclusie op de werkvloer,

maakt het belang van di-

dan zijn wij beter in staat

versiteit dagelijks duidelijk.’

spreekt een bredere groep cliënten aan. En daarbij

/25

WETTEN EN REGELGEVING

TEKST LOE SPRENGERS, MARTIJN VAESSEN, JASPER DE WAARD, BEELD SHUTTERSTOCK

Wettelijke rechten uitgelegd, deel 8: Artikel 17 en 18 WOR

Faciliteiten voor de or Ondernemingsraden (en hun commissies) hebben voldoende faciliteiten nodig om het or-werk goed te kunnen doen. Dat betekent dat de or voldoende tijd moet hebben om zijn werk te kunnen doen, én moet kunnen beschikken over de noodzakelijke voorzieningen. et uitgangspunt van de WOR is dat alle faciliteiten

H

Onderling beraad

ter beschikking moeten worden gesteld die rede-

Or-leden hebben naast de vergadertijd recht op een aantal

lijkerwijs nodig zijn voor de uitoefening van de

uren die zij in werktijd en met behoud van loon vrij mogen

taak van de ondernemingsraad. We noemen de voor-

besteden aan: [ops]

naamste.

• onderling beraad: overleg tussen or-leden buiten de ver-

Faciliteiten

• overleg met andere personen binnen of buiten de on-

gaderingen om; In artikel 17 lid 1 WOR is geregeld dat de or (en zijn com-

derneming over onderwerpen waarbij de or betrokken is.

missies) gebruik moeten kunnen maken van de voorzie-

Bijvoorbeeld de achterban, een intern of externe des-

ningen waarover de ondernemer kan beschikken én die hij voor de vervulling van hun taak redelijkerwijs nodig heeft.

Denk bijvoorbeeld aan een vergaderruimte, kopieerfacili-

kundige of een vakbondsbestuurder; • voor kennisneming van de arbeidsomstandigheden in de onderneming.

teiten, internet etc.

Dit is geregeld in artikel 18 lid 1 WOR. De or bepaalt zelf hoe

Ambtelijk secretaris

hij deze uren invult. Ondernemer en ondernemingsraad

Een ambtelijk secretaris is geen verplichte voorziening in de

dienen met elkaar af te spreken hoeveel uren een or-lid

zin van artikel 17 lid 1 WOR; de ondernemer kan hierover niet

jaarlijks hieraan mag besteden. Volgens de WOR moet dit

als zodanig beschikken, oordeelde de Hoge Raad in 1986. Op

worden vastgesteld op een zodanig aantal uren als voor de

grond van een cao of afspraken met de ondernemer kan een

vervulling van de taak redelijkerwijs nodig is. Er mag daar-

or wel recht hebben op ambtelijke ondersteuning.

bij een onderscheid worden gemaakt tussen verschillende or-leden. Zo wordt vaak afgesproken dat voorzitter en se-

Achterban

cretaris meer uren krijgen dan de overige or-leden.

Een belangrijke voorziening is het wettelijk recht van de or

Het is aan de or om aan te tonen hoeveel uren hij redelij-

om te kunnen overleggen met zijn achterban. Ook dit staat

kerwijs nodig heeft voor de uitoefening van zijn taak. Er

in artikel 17 lid 1 WOR.

geldt wel een wettelijk minimum van 60 uur per lid per jaar (artikel 18 lid 3 WOR). Let wel, deze uren komen bovenop

Vergadertijd

de uren voor vergadertijd.

Vergaderingen dienen zoveel mogelijk tijdens normale arbeidstijd plaats te vinden. Or-leden behouden daarbij hun

Inpassing en beloning or-werk

aanspraak op loon. Dit is geregeld in artikel 17 lid 2 en 3

Or-werk is “gewoon” werk en dient zoveel mogelijk binnen

WOR. Onder vergadertijd valt ook de tijd die gemoeid is

de normale werktijd plaats te vinden en als zodanig te wor-

met de voorbereiding van en het directe nawerk van de

den beloond. Voor or-leden die in deeltijd of in onregel-

vergadering. Volgens de kantonrechter Den Haag moest de

matige diensten werken, is het niet altijd mogelijk om het

noodzakelijke reistijd voor een or-lid dat voor or-vergade-

or-werk binnen de normale arbeidstijd te verrichten. Or en

ring van Limburg naar Den Haag moest reizen, ook als

ondernemer zullen dan afspraken moeten maken over hoe

vergadertijd worden gezien.

het or-werk in de arbeidstijd wordt ingepast (op grond van

26/

Oktober 2021

Faciliteiten

artikel 17 en 18 WOR). De WOR regelt niet hoe ze dat moe-

die niet óók lid zijn van de or, geldt een minimum van 3

ten doen. Deze inpassing zal wel zo moeten zijn dat de

dagen. En voor or-leden die ook lid zijn van een commis-

or-leden in de gelegenheid zijn om op een behoorlijke ma-

sie geldt een minimum van acht scholingsdagen per jaar.

nier aan het or-werk deel te nemen, zo oordeelde de kan-

Het is aan de or zelf om te bepalen welke cursussen of

tonrechter in Amsterdam.

scholingen worden gevolgd. De kosten voor scholing ko-

Het kan raadzaam zijn om afspraken te maken over hoe

men voor rekening van de ondernemer (artikel 22 lid 3

deze uren beloond worden. Dit kan in tijd of in geld. Bij het

WOR). Het gaat daarbij om kosten die redelijkerwijs nood-

maken van deze afspraken moeten or en ondernemer zich

zakelijk zijn voor de vervulling van de taak. De SER stelt ie-

wel realiseren dat het or-werk wel als normaal werk dient

der jaar richtbedragen vast voor een scholing.

te worden beloond. Er zal dus aangesloten moeten worden bij wat andere medewerkers, die niet in de or zitten, in een

Faciliteitenregeling

vergelijkbare situatie ontvangen. Een or-lid dat in deeltijd

De WOR laat de invulling van welke faciliteiten een or re-

werkte en daardoor regelmatig vanwege het or-werk meer

delijkerwijs nodig heeft voor een goede vervulling van zijn

uren maakte dan haar contracturen, had (volgens de kan-

taak, veelal over aan het overleg tussen or en ondernemer.

tonrechter in Utrecht) recht op betaling van de vakantie-

Het verdient aanbeveling om hierover concrete afspraken

toeslag, de winstuitkering en op opbouw van pensioen –

te maken en deze vast te leggen in een faciliteitenregeling.

naast een vast uurloon over deze medezeggenschapsuren.

Denk daarbij aan afspraken over hoeveel uren ieder or-lid jaarlijks met behoud van loon aan or-werk mag besteden

Scholing

(artikel 18 lid 1 WOR), en het aantal scholingsdagen per jaar

Een goed geschoolde or kan zijn taken beter uitoefenen

(artikel 18 lid 2 WOR).

dan een or met onvoldoende kennis. Dat is ook door de

Daarnaast kan het verstandig zijn om ook afspraken te ma-

wetgever onderkend. Op grond van de WOR heeft een or

ken over de manier waarop het or-werk in de arbeidstijd

dan ook recht op scholing (artikel 18 lid 2 WOR). De onder-

wordt ingepast. Daarbij mag niet van het wettelijke mini-

nemer is verplicht om de leden van de or, en ook de leden

mum worden afgeweken. Afspraken over meer en aanvul-

van een vaste commissie of onderdeelcommissie, in de

lende faciliteiten mogen uiteraard wel. Denk daarbij bij-

gelegenheid te stellen om scholing te volgen van voldoen-

voorbeeld aan een afspraak over het aantal uren ambtelijke

de kwaliteit. Het aantal dagen waarop scholing mag wor-

ondersteuning waarop de or recht heeft.

den gevolgd moeten ondernemer en or samen afstemmen. Ook hier geldt echter een wettelijk minimum (artikel

LOE SPRENGERS

18 lid 3 WOR). Voor or-leden die niet tevens lid zijn van een

MARTIJN VAESSEN

commissie, geldt dat het aantal dagen niet lager vastge-

JASPER DE WAARD

steld kan worden dan op vijf per jaar. Voor commissieleden

SPRENGERS ADVOCATEN

Oktober 2021

/27

OR IN DE OVERHEID

TEKST AGNES NIBBELING BEELD SHUTTERSTOCK

Invloed van de or in de gemeentelijke organisatie

Paraat of primaat Door de uitbreiding van taken van gemeenten hebben ook hun ondernemingsraden meer te doen. De medezeggenschap bij gemeenten is wel anders dan in private organisaties. Wat is er anders? e medezeggenschap van gemeenten is ingekaderd

Praktijk van de medezeggenschap

door specifieke wetten en regels. De belangrijkste

In de praktijk blijkt dat niet alle gemeenten erin slagen om

wetten en regelingen zijn achtereenvolgens:

het Lokaal Overleg ook daadwerkelijk vorm te geven. De oor-

D •

de Wet Normalisering Rechtspositie Ambtenaren

zaak is de lage organisatiegraad (aantal vakbondsleden, red.)

(WNRA),

in sommige gemeentelijke organisaties. De or kan de taak

•

de Wet op de Ondernemingsraden (WOR) en

van het Lokaal Overleg overnemen. Maar dit is niet zo een-

•

de cao Gemeenten.

voudig, omdat de or geen vertegenwoordigingsbevoegdheid heeft. Anders gezegd, de werknemers zijn niet automatisch

Om een beeld te krijgen waar de kansen en mogelijkheden

gebonden aan afspraken die de bestuurder maakt met de on-

liggen van de ondernemingsraden van gemeenten, is het

dernemingsraad op het gebied van arbeidsvoorwaarden.

verstandig om het speelveld eens goed te bekijken.

Or en Lokaal Overleg

Grenzen aan de medezeggenschap door het Politiek Primaat

Door de komst van de WNRA is de arbeidsrechtelijke posi-

In de WOR worden grenzen gesteld aan de medezeggen-

tie van ambtenaren vrijwel gelijk aan die van werknemers

schap van overheidsorganisaties, zoals gemeenten, door

in het private bedrijfsleven. Met de WNRA is de wettelijke

het principe van het Politiek Primaat. Dit betekent dat de or

basis vervallen voor het Georganiseerd Overleg, wat een

geen invloed kan uitoefenen op politieke besluiten. Het

overleg was van vakbonden met de werkgever. Dit zou het

gaat om besluiten die de gemeenteraad en het College van

speelveld van de or vergroten omdat er meer instem-

B&W nemen over publiekrechtelijke taken. De gemeente-

mingsrecht zou ontstaan. Maar in de cao Gemeenten is

raad en het College van B&W zijn democratisch gekozen

deze verandering weer hersteld. In die cao is opgenomen

en de wetgever vindt dat de medezeggenschap geen in-

dat het Lokaal Overleg het overleg voert over een aantal ar-

vloed mag uitoefenen op democratische besluiten.

beidsvoorwaarden.

Politieke besluiten over wat de gemeente moet doen voor

Het Lokaal Overleg vindt plaats tussen de werkgever en

haar burgers, vallen dus niet onder de medezeggenschap.

vakbonden. De werkgever nodigt vakbonden die partij zijn

De personele gevolgen die daaruit voortkomen vallen wél

bij de cao, uit voor het Lokaal Overleg. De werkgever wijst 1

onder de medezeggenschap. Dus als er een adviesaan-

of meer vertegenwoordigers aan voor het Lokaal Overleg.

vraag komt over een samenwerking met een andere ge-

Iedere vakbond wijst 1 of meer vertegenwoordigers aan

meente, dan is de samenwerking zelf een besluit dat onder

voor het Lokaal Overleg. (bron: cao Gemeenten 2019-2020)

het Politiek Primaat valt. Maar de personele gevolgen val-

Het Lokaal Overleg onderhandelt over invoering, wijziging

len onder het adviesrecht van de or.

of intrekking van lokale regelingen en bepalingen op gebied van arbeidsvoorwaarden. Deze regelingen of bepalin-

Voldoende ruimte voor medezeggenschap?

gen staan opgesomd in de cao. Het is goed om te weten

Er is veel discussie of het Politiek Primaat niet te ruim

dat de opsomming in de cao gelimiteerd is. Er vallen dus

wordt gehanteerd door de gemeenten, waardoor er te wei-

ook personele regeling buiten deze opsomming. Wat er-

nig medezeggenschap overblijft voor de or. Deskundigen

buiten valt, kan opgepakt worden door de or.

pleiten voor meer informatie en meer overleg met de or

28/

Oktober 2021

OR Workshopdag Op 4 november aanstaande is het weer zover: een echte workshopdag. Live, met andere or-leden! Agnes Nibbeling verzorgt er de workshop: communiceren met de achterban. https://ornetacademy.nl/congressen/or-workshopdag#choice-sessions

Raadszaal gemeente Amsterdam

over de politieke besluiten. Vooralsnog heeft dit niet geleid

•

werkoverleg

tot een aanpassing van de WOR. Het zal per gemeente en

•

overdragen van bevoegdheden (medewerkers betrek-

raad vroegtijdig wordt meegenomen. De basis is altijd: hoe

•

tegengaan discriminatie

beter de relatie met de bestuurder, hoe meer invloed. Dat

•

gelijke behandeling van mannen en vrouwen

geldt ook bij medezeggenschap in gemeenten. De or kan

•

inschakeling gehandicapten en minderheden

zich vanzelfsprekend ook pro-actief opstellen en goede re-

•

zorg voor het milieu.

ken bij organisatie van de arbeid)

per bestuurder verschillen in hoeverre de ondernemings-

laties opbouwen met gemeenteraadsleden of de media. Op die manier kan de or zich goed laten informeren over de

Een ander artikel waarmee de or invloed kan uitoefenen, is

achtergronden van de politieke besluiten.

artikel 30 WOR. Het betreft hier het adviesrecht over de benoeming, dan wel het ontslag van de bestuurder, de Ge-

Andere bevoegdheden van de or

meentesecretaris.

Medezeggenschap is meer dan alleen adviesrecht en instem-

Met behulp van artikel 32 WOR kunnen extra bevoegdhe-

mingsrecht. De ondernemingsraad kan namens de mede-

den aan de or worden toegekend. Denk aan het uitbreiden

werkers meepraten over de organisatie in al haar doelstellin-

van het instemmingsrecht of het adviesrecht van de or.

gen. Dat staat in artikel 2 WOR. In dat artikel staat overigens

Uitbreiding van het instemmings- of adviesrecht om het

dat organisaties met 50 medewerkers verplicht zijn een or in

Politiek Primaat te overrulen kan uiteraard niet.

te stellen. De cao Gemeenten regelt dat de gemeente al bij 35 medewerkers verplicht is een or in te stellen.

Samenvatting

Aansluitend op artikel 2 heeft de or het overlegrecht zoals dat

Medezeggenschap binnen gemeenten wordt ingekaderd

in artikel 23 en 24 WOR is vastgelegd. De OR mag onderwer-

door de WNRA, de WOR en de cao Gemeenten. Om effec-

pen op de agenda zetten waarover hij wil overleggen. Ook

tief te zijn is het noodzakelijk om te weten hoeveel ruimte

biedt artikel 23.3 WOR de or het recht om initiatiefvoorstellen

ondernemingsraden hebben om invloed uit te oefenen op

te doen.

het beleid van de gemeentelijke organisatie. De ruimte zal per gemeente verschillen, omdat in de ene gemeente het

Een bevoegdheid die nog weleens vergeten wordt is die

Lokaal Overleg een sterkere positie heeft dan in de andere.

van de stimulerende taak in artikel 28 WOR. De or kan

Ook de bereidheid van de bestuurder om informatie te de-

hiermee de bestuurder wijzen op de naleving van belang-

len met de or zal per gemeente verschillen. Het is aan elke

rijke voorschriften. De or bevordert de naleving van voor-

ondernemingsraad zelf om het speelveld zo goed mogelijk

schriften op gebied van:

te benutten, want er blijft nog genoeg te doen.

•

arbeidsvoorwaarden (cao)

•

arbeidsomstandigheden

AGNES NIBBELING

•

arbeidstijden

ZELFSTANDIG TRAINER EN ADVISEUR VOOR ONDERNEMINGSRADEN

•

rusttijden

WWW.AGNESNIBBELING.NL

Oktober 2021

/29

NAAR EEN DUURZAME WERELD: de rol van de or

KLIMAATVERANDERING HEEFT NADELIGE GEVOLGEN VOOR MENS, NATUUR EN MILIEU. DE AFGELOPEN JAREN STAAT HET BELANG VAN VERDUURZAMING STEEDS MEER IN DE AANDACHT. DAARBIJ SPEELT MEE DAT IN HET KLIMAATAKKOORD MAATREGELEN ZIJN VASTGESTELD OM DE UITSTOOT VAN BROEIKASGASSEN TERUG TE DRINGEN. HET DOEL IS OM IN 2030 49% MINDER BROEIKASGASSEN UIT TE STOTEN DAN IN 1990. BEDRIJVEN DIENEN ENERGIEBESPARENDE MAATREGELEN TE NEMEN OM DIT DOEL TE BEHALEN. VAN ONDERNEMINGSRADEN KREGEN WE DE VRAAG HOE ZIJ EEN ROL KUNNEN SPELEN BIJ VERDUURZAMING.

W

il jij ook weten wat de or kan doen om meer betrokken te zijn bij verduurzaming?

Vraag het aan de In deze rubriek bespreekt de SER vragen over medezeggenschap in de dagelijkse praktijk. Om de maand wordt er daarnaast een opvallend en relevant geschil toegelicht dat voor bemiddeling is voorgelegd aan een van de SER-bedrijfscommissies.

Over de SER De Sociaal-Economische Raad (SER) heeft onder meer de wettelijke taak de medezeggenschap in ondernemingen en organisaties te bevorderen. De SER-Commissie Bevordering Medezeggenschap (CBM) stimuleert dat in ondernemingen medezeggenschap plaatsvindt en bevordert de kwaliteit daarvan.

Zo is er voorlichtingsmateriaal, worden leden van ondernemingsraden (or) aangemoedigd om goede scholing te volgen en bereidt de CBM de SER-adviezen over medezeggenschap voor. Naast de CBM voert de SER ook het secretariaat van de twee bedrijfscommissies voor de marktsector (www.bedrijfscommissie.nl). De bedrijfscommissies bemiddelen kosteloos in geval van een geschil, bijv. tussen bestuurder en or.

Bovendien voert de SER het secretariaat van de Stichting SCOORRMZO (www.scoor-rmzo.nl. Deze stichting bewaakt de kwaliteit van de opleidingen voor leden van ondernemingsraden door certificering van or-opleidingsbureaus en registratie van opleiders in een kwaliteitsregister.

Voor meer informatie en antwoorden op veel gestelde vragen: www.ser.nl en www.bedrijfscommissie.nl.

Via beide websites kunt u ook vragen stellen.

Rol or bij verduurzaming De overstap naar schone energie en het reduceren van de CO2-uitstoot vragen om investeringen en technologische innovatie van organisaties. Het doorvoeren van wijzigingen

Scholing

heeft ook gevolgen voor het personeel. Zo is het te verwach-

Jullie or kan, om meer ideeën op te doen, een commissie

ten dat banen verdwijnen, andere banen veranderen en even-

instellen waarbij werknemers nadenken over verduurzaming.

tueel ook nieuwe banen ontstaan. Het is raadzaam om als or

Vaak is het voor de bestuurder ingewikkeld om de gevolgen te

in gesprek te gaan met de bestuurder over wat de energie-

overzien van ontwikkelingen die het gevolg zijn van de ener-

transitie betekent voor de organisatie en de medewerkers.

gietransitie. Daarom is samenwerking met de medezeggenschap ook van meerwaarde voor de bestuurder. Zorg er als or

Je hebt verschillende mogelijkheden om met dit onderwerp

voor dat jullie goed geïnformeerd zijn. Dit kan door scholing

aan de slag te gaan. Zo geeft het informatierecht je de moge-

over duurzame energie en door het ophalen van informatie

lijkheid om informatie te vragen, of kun je het onderwerp zelf

over verduurzaming en duurzame energie bij collega’s, vak-

agenderen dankzij het initiatiefrecht. Ook kan de or het duur-

bonden of externe adviseurs.

zaamheidsbeleid van de organisatie als vast agendapunt opnemen bij het ‘algemene gang van zaken-overleg’ (artikel 24

Zie voor meer tips en informatie de handreiking ‘Rol onderne-

WOR).

mingsraad bij energietransitie door het klimaatakkoord’.

30/

Oktober 2021

#durftevragen Ik ben or-voorzitter van een stichting in de jeugd- en welzijnssector. Onze or is murw geslagen door voortdurende conflicten met onze bestuurder. Het ene geschil lijkt net te zijn opgelost, en dan dient het volgende zich alweer aan. Inmiddels zijn twee or-leden uit frustratie opgestapt. Hoe kunnen we hiermee omgaan?

ANNETTE TERPSTRA IS WERKZAAM ALS ADVOCAAT BIJ SPRENGERS ADVOCATEN, UTRECHT.

MURW W

at een vervelende en frustrerende situatie. Veel

over het vervolg is doorgaans onderdeel van de mediation.

or-leden steken veel (vrije) tijd in hun or-werkzaamheden. Als er dan telkens een gevecht ge-

leverd moet worden, kost dat behoorlijk veel energie.

Het voeren van een procedure is vaak niet dé oplossing om als or en bestuurder nader tot elkaar te komen. De ervaring leert wel, dat het laten zien dat je die stap durft te

Voor gefrustreerde medezeggenschapsverhoudingen be-

zetten als or wel een positief effect kan hebben. In discus-

staat helaas geen one size fits all-oplossing en soms is de

sies over formele bevoegdheden, rechten en plichten is dat

enige oplossing het vertrek van de bestuurder. Elke oplos-

soms ook de enige manier om iets af te kunnen dwingen.

sing begint in ieder geval met het benoemen van het probleem en het concreet maken van de zaken waar je als or

Daarnaast kan de or de raad van toezicht of raad van com-

tegen aanloopt richting de bestuurder. Zo kun je er als or

missarissen benaderen om hen op de hoogte te stellen van

tegenaan lopen dat je nooit actief wordt betrokken, en tel-

de moeizame verhoudingen en de problemen die er zijn.

kens op de wettelijke plichten van de bestuurder moet wij-

Het is in elk geval van belang dat de toezichthouder weet

zen. Een gezamenlijke (WOR-)training kan dan deel van de

wat er speelt en waar nodig ingrijpt.

oplossing zijn. Dat geldt ook voor het maken van werkafspraken, zodat iedereen weet wat er op welk moment van

In een ultiem geval kun je als or het overleg opschorten of

wie wordt verwacht.

het vertrouwen opzeggen. Dat zijn ‘zware’ middelen en daartoe moet je als or niet te snel overgaan, omdat je je dan

Het inschakelen van een mediator om de verhoudingen te

eigenlijk ook buitenspel zet. Datzelfde geldt voor het in-

verbeteren kan ook soelaas bieden, of in ieder geval een

schakelen van media. Over het algemeen geldt: Hou vol,

stap in de goede richting zijn. Problemen kunnen in een

blijf verbinding zoeken en trek als or echt gezamenlijk op.

veilige setting onder begeleiding van een onafhankelijke

Met “één voor allen, allen voor één” bereik je vaak een hele-

derde worden besproken. En ook het maken van afspraken

boel.

Oktober 2021

/31

ARBO

TEKST KOEN LANGENHUYSEN BEELD SHUTTERSTOCK

Op zoek naar een passende aanpak

Rookruimtes op werk verboden Roken op het werk is al jarenlang verboden. Maar Nederland was het enige land in Europa dat daarbij een uitzondering hanteerde: er mocht nog wel gerookt worden in goed afgesloten rookruimtes.

Onterecht, zo bleek.

W

ant na een uitspraak van de Hoge Raad van

Begin volgend jaar moeten dus alle rookruimtes op het werk

eind 2019, bleek dat deze rookruimtes in strijd

verdwenen zijn. Demissionair staatssecretaris Blokhuis ver-

zijn met een internationaal verdrag dat Neder-

woordde het aangescherpte beleid van de overheid als volgt:

land had ondertekend. Het betreft een verdrag van de Wor-

“Roken is enorm verslavend en enorm dodelijk. Rookruimtes

ld Health Organization over tabaksontmoediging. De uit-

versterken het idee dat roken normaal is, en daarbij wordt het

spraak van de Hoge Raad heeft in Nederland geleid tot een

roken met deze ruimtes gefaciliteerd. Het is dus hoog tijd om

gefaseerd verbod op inpandige rookruimten, dat inmiddels

de rookruimte voor eens en voor altijd vaarwel te zeggen.”

voor een deel al van kracht is: • april 2020: horeca

Instemmingsrecht voor de or

• 1 juli 2021: (semi-)publieke en openbare sectoren: zorg,

Het opheffen van inpandige rookruimtes betekent door-

onderwijs, cultuur, sport en overheid • 1 januari 2022: bedrijfsleven.

gaans een wijziging van het rookbeleid in het bedrijf. En dat behoeft de instemming van de or. Zeker als er maatregelen worden ingevoerd om het wegvallen van de rook-

Wat zegt de wet?

ruimtes op te vangen. Zoals (extra) ondersteuning van me-

Een werkgever is verplicht om roken op werk- en pauze-

dewerkers bij het stoppen met roken en

plekken te verbieden, omdat werknemers recht hebben op

rookvoorzieningen op het buitenterrein, dan wel het over-

een rookvrije werkplek. Voor e-sigaretten gelden overigens

stappen naar een volledig rookvrije organisatie.

dezelfde regels als voor tabakswaar. Het rookverbod geldt eveneens voor bedrijfsauto, óók op momenten dat de

Roken op het buitenterrein

werknemer zonder passagiers in zo’n auto rijdt. En per

Een werkgever kan ervoor kiezen om op het eigen buiten-

2022 zijn in alle sectoren inpandige rookruimtes verboden.

terrein, bijvoorbeeld bij de parkeerruimte, één of meer be-

De NVWA (Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit)

schutte rookplekken te plaatsen. Meerdere bedrijven heb-

houdt toezicht op het handhaven van het rookverbod. Bij

ben al zo’n ‘bushokje’ voor rokers. Er gelden wel een aantal

overtreding van het rookverbod kan de NVWA overgaan

eisen aan zo’n beschutte rookplek op het buitenterrein. De

tot het opleggen van een bestuurlijke boete. De boete zal

werkgever moet zorgen dat deze:

opgelegd worden aan de werkgever van wie de ruimte is

• volledig buiten het gebouw wordt geplaatst (dus niet op

waar gerookt wordt, omdat die verantwoordelijk is voor de verplichting tot het instellen, bekend maken en handhaven van het rookverbod. Bij een overtreding kan de

een binnenplaats); • niet aan het gebouw grenst of is bevestigd (dus geen afdakje);

werkgever daarvoor een boete krijgen. Die kan variëren

• geen overlast naar binnen geeft (dus niet bij een raam);

van €600,- voor de eerste overtreding tot €4500,- voor

• geen overlast geeft aan personen die het gebouw willen

de vierde overtreding.

betreden (dus niet bij de ingang van het gebouw of bij een looproute daar naartoe);

32/

Oktober 2021

ARBO

openbare weg. Bij de keuze naar een rookvrije organisatie kiest is een ruime overgangssituatie aan te raden, zodat rokende medewerkers er niet door overvallen worden.

Steun bij het stoppen Zeker nu alle inpandige rookruimtes gaan wegvallen, is het goed dat de werkgever, als onderdeel van het rookbeleid, (extra) ondersteuning biedt aan medewerkers om te stoppen met roken. Bijvoorbeeld door het aanbieden van trainingen of door een groep collega’s aan te laten haken bij landelijke campagnes zoals ‘Stoptober’. Op de websites van het Trimbosinstituut en van de landelijke vereniging van bedrijfsartsen (NVAB) zijn diverse hulpmiddelen en praktijkvoorbeelden voor bedrijven te vinden.

Tips voor de or Als er in het bedrijf of instelling op dit moment nog inpandige rookruimtes bestaan, ga dan snel met de werkgever in overleg hoe het rookbeleid er na de verplichte sluiting uit • geen andere functie of faciliteiten heeft, zodat niet-ro-

gaat zien. Zet eerst goed op een rij wat de ondernemings-

kers deze voorziening niet hoeven te betreden (een fiet-

raad daarbij zelf voor ogen heeft. De centrale vraag waar de

senhok is dus niet geschikt).

ondernemingsraad een antwoord op moet geven is: gaan

Tot slot is zo’n beschutte rookplek niet toegestaan op

we voor rookplekken op het buitenterrein of voor een

schoolterreinen.

rookvrije organisatie?

Zijn (beschutte) rookplekken op het buitenterrein een goe-

Rookvrije organisatie?

de optie? Laat dan in het rookbeleid vastleggen waar en

Een werkgever mag, na instemming van de or, naast de bin-

wanneer een werknemer dan mag roken, en wat de toege-

nenruimten ook het hele buitenterrein rookvrij verklaren. Dat

stane frequentie van het roken is. Daarin kan ook worden

is een heldere lijn en past in het streven naar gezonde mede-

vastgelegd of eventuele rookpauzes verrekend worden met

werkers. Aan de andere kant geeft deze keuze waarschijnlijk

ADV- of extra verlofuren.

allerlei problemen met verstokte rokers. Zij gaan in de weer-

Of gaat de or voor een volledig rookvrije organisatie? Zo ja:

stand of gaan stiekem roken. Bijvoorbeeld op het toilet, of er-

Op welke manier kan dat dan worden ingevoerd? Hoe kan

ger nog plaatsen waar het helemaal uit den boze is, zoals het

stiekem roken op ongewenste plekken worden voorko-

opslaghok van gevaarlijke stoffen. Of ze gaan roken op de

men? En welke invoeringstermijn is geschikt, zodat verstokte rokers tijd krijgen om daarop in te spelen?

Roken in Nederland

Dat zijn geen gemakkelijke keuzes. Ook omdat verschillen-

In 2020 rookte 20,2 % van de Nederlands bevolking van 18

de leden van de or en van de achterban daar anders tegen-

jaar en ouder. In de afgelopen jaren is dat percentage ge-

aan kunnen kijken. De or-leden zullen lastige knopen

daald, maar roken is nog steeds de belangrijkste oorzaak van

moeten doorhakken. Als de or een keuze heeft gemaakt,

ziekte en sterfte in ons land. Tabaksrook is onder meer kan-

kunnen er vervolgens met het instemmingsrecht in de

kerverwekkend en is niet alleen gevaarlijk voor de roker zelf.

hand duidelijke afspraken met de werkgever worden ge-

Uit onderzoek blijkt dat 80% van de rokers liever niet zou

maakt. Verder is het in elk geval aan te raden om bij het

roken.

overleg ook vast te leggen welke (extra) ondersteuning de

De Nederlandse regering heeft enige tijd geleden in het Pre-

werkgever rokende medewerkers gaat aanbieden om met

ventieakkoord ambitieuze doelstellingen geformuleerd om

roken te stoppen.

het roken in ons land terug te dringen: in 2040 rookt nog maximaal vijf procent van de volwassenen en is er een rook-

KOEN LANGENHUYSEN

vrije generatie, waarin geen enkele jongere meer rookt.

OR-TRAINER BIJ FIJN WERK INFO@FIJN-WERK.NL

Oktober 2021

/33

OR-WERKWIJZE

TEKST CHRÉTIEN SARTON

Effectiever functioneren voor de or

De kleuren voorbij Om thema’s als milieu, klimaat en duurzaamheid goed op te pakken, is een effectieve or nodig. Een or kan effectiever functioneren als hij de stap maakt van de 4 Insights Discovery kleuren naar de 8 typen or-leden.

M

et Insights Discovery kunnen we or-leden een basiskleur geven aan de hand van twee keuzes:

introvert versus extravert, en denken versus voe-

len. Er is echter nog een derde keuze: waarneming versus

intuïtie (zie figuur hiernaast).

• Waarnemers schatten een situatie in met hun zintuigen (zien, horen, voelen). Ze hebben een voorkeur voor pragmatisme, focussen zich op het hier en nu, zijn nuchter, feitelijk en nauwkeurig.

• Intuïtieve mensen vertalen wat zij waarnemen naar een achterliggende betekenis en verbanden. Ze zijn toekomstgericht, generaliserend, fantasievol, abstract en inspirerend.

Mensen zijn introvert of extravert, verzamelen informatie door middel van gewaarwording of intuïtie, en zij nemen

Hervormer

Hervormers zijn kritische denkers die naar resultaat streven. Ze leggen de lat hoog, zowel voor zichzelf als voor anderen. Ze zijn vastberaden, goed in het bijhouden van prestaties en zeer gedisciplineerd. Hervormers houden van problemen oplossen, streven naar perfectie en excellence en zijn bang voor kritiek. Ze zijn bijna altijd ontevreden met het resultaat. Valkuilen zijn perfectionisme en de behoefte alle mogelijke oplossingen te onderzoeken voordat zij een beslissing nemen.

Beslisser

Beslissers willen orde houden. Ze zijn resultaatgericht, assertief en goed in het nemen van beslissingen. Ze houden van competitie en streven naar succes en voortgang. Beslissers zijn doorgaans krachtig, besluitvaardig en veeleisend. Beslissers zijn eerlijk en zeggen wat ze bedoelen: “Heel leuk jouw idee, maar NU niet!”. Ook kunnen zij kritisch en ongeduldig zijn. Ze verwachten dat je duidelijk zegt wat je wilt en het dan ook direct gaat doen. Zijn bang voor verliezen van controle en voor falen.

Motivator

Motivators zijn enthousiast en dynamisch. Zij houden van uitdagingen en pakken elke kans om iets nieuws te proberen aan. Zij krijgen graag publieke erkenning. Ze nemen intuïtief een beslissing, waar ze ook weer op terugkomen omdat ze dan weer iets anders ‘gezien’ hebben. Zijn vaak onnavolgbaar en worstelen met het verwoorden van hun ideeën. Het zijn positieve denkers, de enthousiastelingen die anderen motiveren voorwaarts te gaan. Ze raken snel verveeld en zijn bang dat anderen hun te weinig waarderen.

Inspirator

Dit zijn overtuigende mensen, creatief, en bezitten people skills. Ze genereren veel ideeën. Zij kunnen niet alleen hun eigen gevoelens goed uiten, maar ook gevoelens van anderen. Inspiratoren houden van interactie en overal bij betrokken te worden. Zij streven naar populariteit en goedkeuring. Inspiratoren komen pas echt goed op dreef bij aandacht en publiek. Ze kunnen moeilijke dingen vaak weglachen. Hun grootste angst: afkeuring, verlies van eigenwaarde en eenzaamheid. >> Oktober 2021

Bemiddelaar

Bemiddelaars houden van intimiteit en affectie, ze streven naar menselijke connecties. De lat ligt hoog op menselijke dynamiek en interactie. Bemiddelaars zijn sympathiek en sociaal. Na een vergadering zoeken ze vaak nog de 1 op 1: wat deed dat nu met jou? Waarom was je zo stil? Zij helpen graag anderen, delen graag ideeën en zijn flexibel. Ze nemen vaak de last van de hele wereld op hun nek. Ze hebben angst voor afzondering en afwijzing.

Ook houden ze niet van conflicten en van hoge druk.

Supporter

Supporters houden ervan om anderen te helpen en streven naar harmonie en acceptatie. Ze zijn de stille kracht in een team. Ze vallen vaak niet op, daar houden ze zich ook niet mee bezig. Supporters zorgen en regelen achter de schermen de randvoorwaarden voor succes. Zij zijn goede luisteraars en loyaal. Supporters zijn betrouwbaar en kunnen het meestal goed met anderen vinden. Valkuil is dat ze niet laten blijken wat ze allemaal doen.

Van verandering en wanorde houden ze niet.

Coördinator

Zij zijn goed in time management en planningen maken. Rust, reinheid, regelmaat en discipline zijn kenmerkende woorden voor hen. Coördinatoren houden van structuur en van veiligheid; ze streven naar correctheid. Zij zorgen dat het klopt. Ze zijn bedachtzaam, diplomatiek en oprecht. Ze vinden het belangrijk dat je luistert naar alles wat zij te zeggen hebben. De valkuil: ze lijken besluiteloos. Ook hebben ze een hekel aan irrationele acties en angst voor risico´s en chaos.

Observator

Observatoren houden van logica en feiten, streven naar begrip en de objectieve waarheid. Zij brengen overzicht en samenhang in ogenschijnlijke chaos en kunnen uitstekend de kern en essentie weergeven. Zij houden van het uitpluizen van een probleem. Ze zijn vaak de rots in de branding. Observatoren zijn precies, voorzichtig en gedisciplineerd. Ze stellen de goede vragen, maar wel op het verkeerde moment. Zij houden niet van tijdsdruk, verwarring en plotselinge verandering.

vervolgens een beslissing op basis van denken of voelen. Met de derde keuze delen we de 4 basiskleuren op in 8 typen, bestaande uit de 4 basiskleuren en een mengkleur van 2 aansluitende kleuren. Een or-lid kan vanuit een basiskleur 3 verschillende typen zijn. Zo kan iemand met een rode basiskleur een hervormer (rood met blauw), een beslisser (rood) of een motivator (rood met geel) zijn.

Acht typen De 8 typen zijn veel nauwkeuriger dan de 4 basiskleuren, maar nog steeds eenvoudig te onthouden en te gebruiken.

In de tabel links en boven zijn de 8 verschillende typen beschreven.

Effectiever functioneren Met de 8 typen kan een or de effectiviteit van zijn leden, van de onderlinge communicatie en van de samenwer-

vindt, in plaats van blind je eigen communicatiestijl te ge-

king met de WOR-bestuurder verhogen. Om effectiever te

bruiken. Behandel de ander zoals de ANDER behandeld wil

zijn, is het in alle gevallen belangrijk je eigen gedrag af te

worden! Hou daarbij in gedachten wat voor die ander be-

stemmen op anderen.

langrijk is en handel daarnaar. In de figuur hiernaast staat wat elk type belangrijk vindt.

De eerste stap hiertoe is het bepalen welk type de ander is.

Om dit snel te bepalen verzamel je signalen. Één signaal is

Hoe meer je oefent met het zoeken naar signalen en met

onvoldoende, het is zaak een cluster van signalen te identi-

het bepalen van de kleuren en de typen van or-collega’s,

ficeren. Kijk dus naar lichaamstaal (open of gesloten, defen-

familieleden en vrienden, hoe makkelijker het je af zal

sief of assertief, expressief of afstandelijk), spraak (direct of

gaan. En hoe eenvoudiger je het zult gaan vinden om je

indirect, concreet of abstract, hard of zacht), en gedrag (rus-

gedrag af te stemmen op de ander.

tig of snel, wel of niet snel ter zake, controlerend of flexibel).

Naast oefenen biedt Insights Discovery de mogelijkheid In de tweede stap bepaal je welk gedrag je meer of minder

om concreet te bepalen welk type jijzelf bent en welke ty-

wilt laten zien richting de ander. Je speelt in op de behoef-

pen er in de or zitten. Zo kan elk or-lid effectiever functio-

ten van de ander en houdt rekening met wat deze prettig

neren en kan een or duurzaam effectief zijn.

Oktober 2021

Jurisprudentie (Privé)gebruik leaseauto bij ziekte

privé ter beschikking stellen van een leaseauto. Het loonbegrip bij doorbetaling tijdens ziekte beperkt zich enkel tot het geldloon van

BLIJFT WERKNEMER BIJ LANGDURIGE ARBEIDSONGESCHIKT-

de werknemer. Kortom, een

HEID RECHT HOUDEN OP PRIVÉGEBRUIK OF OP EEN FINAN-

stuk nauwer geformuleerd

CIËLE COMPENSATIE VOOR HET INLEVEREN VAN EEN LEASE-

begrip.

AUTO? Gerechtshof Den Haag, 13

ESTER DAMEN IS ADVOCAAT BIJ KENNEDY VAN DER LAAN, CONTACT: ESTER.DAMEN@KVDL.NL

Toen werknemer in dienst

betalen tijdens ziekte alleen

juli 2021, ECLI:NL:GHD-

kwam zijn partijen over-

de loonvorm ‘geld’ betreft.

HA:2021:1577

eengekomen dat werkne-

Loonvormen zoals het pri-

mer gebruik mocht maken

végebruik van een leaseau-

van een door werkgever be-

to, vallen buiten deze loon-

schikbaar gestelde leaseau-

doorbetalingsverplichting.

to, ook voor privédoelein-

Het privégebruik van een

den. Op de getekende

leaseauto is in fiscale wet-

gebruiksovereenkomst was

geving wel als loon aange-

de mobiliteitsregeling uit de

merkt, maar dat betekent

BIJ DE BELASTINGDIENST IS DE TOPSTRUCTUUR GEWIJZIGD.

personeelsgids van werkge-

niet dat het daarmee ook

ALS GEVOLG DAARVAN IS OOK DE MEDEZEGGENSCHAPS-

ver van toepassing. In deze

valt onder het loonbegrip in

STRUCTUUR GEWIJZIGD.

mobiliteitsgids was opge-

de zin van de wettelijke

nomen dat de werkgever bij

loondoorbetalingverplich-

Binnen het primaire proces

WOR. Artikel 2 en 3 WOR

ziekte tot 6 maanden recht

ting tijdens ziekte. De over-

zijn negen (nieuwe) onder-

zijn daarom op de stafdien-

hield op het (privé)gebruik

eengekomen mobiliteitsre-

nemingsraden ingericht.

sten niet van toepassing.

van de leaseauto. Na deze

geling is dus niet strijdig

Voor de vijftien stafdien-

Wel kunnen de stafdiensten

periode moest werknemer

met deze in de wet gestelde

sten, waar in totaal onge-

worden beschouwd als een

de auto weer inleveren.

loondoorbetalingsverplich-

veer 3.000 medewerkers

onderdeel van een onder-

Werknemer was sinds 4

ting. Dit betekent dat de af-

werken, is één gezamenlij-

neming (omdat zij een

april 2018 volledig arbeids-

spraken die zijn gemaakt

ke ondernemingsraad inge-

groep in de onderneming

ongeschikt, en op 19 no-

over het inleveren van de

steld, de ORKO, met de

werkzame personen vor-

vember 2018 is de leaseauto

auto bij arbeidsongeschikt-

plaatsvervangend Direc-

men die het primair proces

door werkgever opgehaald

heid, gewoon stand kunnen

teur-Generaal (pDG) als be-

ondersteunen) dat een

(iets meer dan 6 maanden

houden. Daarom heeft

stuurder. Een van de oude

later). Werknemer vond dat

werknemer ook geen recht

or´s die hierdoor is opge-

werkgever hem een vergoe-

op compensatie.

heven is het daar niet mee

ding moet betalen voor het

Per stafdienst een or instellen?

eens en is een procedure

verlies van het privégebruik

Het Hof maakt een interes-

van de leaseauto en ging

sant onderscheid tussen de

naar de rechter. De kanton-

loonvormen bij het aan-

Hof

rechter heeft deze vorde-

gaan van een arbeidsrelatie

In hoger beroep komt het

ring in eerste instantie af-

en het loonbegrip dat rele-

Gerechtshof Den Haag tot

gewezen.

vant is voor de doorbetaling

de conclusie dat de staf-

begonnen.

tijdens ziekte van werkne-

diensten niet kunnen wor-

Mobiliteitsregeling

mer. Onder de toegestane

den aangemerkt als afzon-

Ook het Hof oordeelt in

vormen van loon bij het

derlijke (groepen van)

hoger beroep dat de ver-

aangaan van een arbeids-

ondernemingen in de zin

plichting om loon door te

overeenkomst valt ook het

van artikel 1 lid 1 sub c

36/

LOE SPRENGERS IS ADVOCAAT BIJ SPRENGERS ADVOCATEN TE UTRECHT (WWW.SPRENGERSADVOCATEN.NL)

Oktober 2021

afzonderlijk organisatorisch

het begrip ‘onderneming’.

vice versa, ook tijdens de

verband is maar niet zelf-

Er hoeft daarom niet per st-

cao-loze periode. Deze wij-

standig naar buiten treedt.

afdienst een or ingesteld te

ziging werd steeds conform

De vraag is, of de instelling

worden op grond van art. 2

cao met de groepsonderne-

van de ORKO bevorderlijk is

WOR. Op grond van art. 4

mingsraad (gor) gedeeld en

voor een goede toepassing

WOR is het mogelijk om

door de gor voor kennisge-

van de WOR. Daartoe acht

voor onderdelen van een

ving aangenomen. Ook

het hof met name bepalend

onderneming toch een or

werd met werknemers

dat is aangesloten bij de

in te stellen als dit bevor-

overlegd. Instemming van

nieuwe mandaatstructuur

derlijk is voor een goede

de or is nimmer gevraagd.

waardoor de medezeggen-

toepassing van de WOR. Of

De or heeft nooit bezwaar

schap thans zo laag moge-

dit bevorderlijk is wordt

gemaakt tegen deze werk-

lijk is geplaatst en plaats-

voor een belangrijk deel be-

wijze. Begin september

men ploegendienstregeling

vindt op het niveau waar de

paald door de aansluiting

2020 Recticel stelde de or

na het verlopen van de cao

bevoegdheden liggen die

van de medezeggenschaps-

wederom op de hoogte van

niet langer van toepassing

relevant zijn voor de toe-

structuur op de zeggen-

het opschalen van een 2-

is, en dat het instemmings-

passing van de WOR. Daar-

schapsstructuur. Ook is van

naar 3- ploegendienst. Toen

recht van de or herleeft op

bij de pDG wordt aange-

belang of de medezeggen-

bracht de or in dat daarvoor

het moment dat er geen

merkt als WOR-bestuurder.

schapsstructuur niet te ver-

instemming vereist zou

geldige cao meer is.

snipperd dreigt te worden

zijn. Partijen hebben de

Commentaar

als voor iedere stafdienst

kwestie gezamenlijk voor-

Commentaar

In veel organisaties, zowel

apart een or zou worden in-

gelegd aan de rechter.

Het instemmingsrecht van

bij de overheid als de

gesteld. Uit deze uitspraak

marktsector, is vaak de

blijkt dat er niet zo snel

Kantonrechter

cao ter zake een inhoudelij-

vraag hoe verschillende

sprake zal zijn van een ver-

De kantonrechter oordeelt

ke regeling is getroffen de

staf- en ondersteunende

plichting om een or per st-

dat de or gedurende de

betreffende instem-

diensten op het centrale ni-

afdienst in te stellen.

looptijd van de cao geen in-

mingsplichtige regeling. Er

stemmingsrecht heeft wat

dient geen vrije, zelfstandi-

veau moeten worden on-

LUCINE MEIJER IS ADVOCAAT BIJ BOONTJE ADVOCATEN WWW.BOONTJEADVOCATEN.NL

een or vervalt zodra er in de

dergebracht in de mede-

Gerechtshof Den Haag, 1

betreft het besluit van Rec-

ge beslissingsruimte aan de

zeggenschapsstructuur. Ze

juni 2021, ECLI:NL:GHD-

ticel om de ploegendienst

ondernemer te zijn overge-

voldoen vaak niet, zoals

HA:2021:1021

(tijdelijk) te wijzigen. De cao

laten. Dat was in de bespro-

bevat namelijk een ploe-

ken kwestie het geval nu de

gendienstregeling die voor-

cao precies omschreef wel-

ziet in de stappen die Recti-

ke stappen Recticel moest

cel moet zetten als zij wil

zetten als zij wilde op- of

op- of afschalen van 2-

afschalen van 2- naar 3-

naar 3- ploegendiensten en

ploegendiensten en vice

vice versa. Het instem-

versa. De or heeft wel een

mingsrecht is vervallen als

instemmingsrecht indien

IS EEN (TIJDELIJKE) WIJZIGING VAN EEN IN DE CAO OPGE-

gevolg van deze inhoudelij-

de inhoudelijke regeling in

NOMEN PLOEGENDIENSTREGELING EEN INSTEM-

ke regeling. Wel is het zo

de cao niet uitputtend is,

MINGSPLICHTIG BESLUIT?

dat, als bij het op- of af-

dan wel wanneer de cao

schalen een belangrijk aan-

niet meer geldig is.

hier, aan de definitie van

Ploegendienstregeling in de cao

Recticel heeft een onderne-

mings-cao. Sinds 2008 is

tal werknemers is betrok-

mings-cao met sinds 2008

een 2- of 3-ploegendienst

ken, Recticel conform de

Kantonrechter Arnhem

dezelfde ploegendienstre-

het uitgangspunt in de cao.

cao-overeenstemming met

3 september 2021,

geling. Alleen tussen 1 april

Soms heeft Recticel tijdelijk

de or moet bereiken. Verder

ECLI:NL:RBGEL:2021:4774

2020 tot 26 november 2020

op- en afgeschaald van 2-

oordeelt de kantonrechter

was er geen onderne-

naar 3-ploegendiensten en

dat de in de cao opgeno-

Oktober 2021

/37

?^\ bP\T] \Tc YT R^[[TVP0b T]Ԙ^]ceP]V Z^acX]V H^c fTZT] e^^a PP]eP]V Z^bcT[^^b P]]d[TaT] 5RWcTaPU QTcP[T] eXPԘUPRcdda

<¼c ePZTeT]c e^[ c^TZ^\bcVTaXRWcT ^_[^bbX]VT] ! ! ( $ ! $ ! ) $ % & (""$ ( "$ ! % & % ! ' & ! " ! ! ') * $ !% & ( ! ! !% & ( !& ! "') + !% #%&$ & "! $ " # T]ԘZaXYV YT e^^adXcbcaTeT]ST ^_[^bbX]VT] SXT YT SXaTRc X] ST _aPZcXYZԘZd]c c^T_PbbT]

T]ԘST QTbcT _aPZcXYZe^^aQTT[ST] QT] YT X] ¼¼] SPV d_ c^ SPcT Ԙ =] ST f^aZbW^_a^]STb VP YT PP] ST b[PV T] ZaXYV YT _aPZcXbRWT WP]SePccT] ^_ WTc VTQXTS eP] \TSTiTVVT]bRWP_b^_[^bbX]VT] GcT[ԘYTԘTXVT] _a^VaP\\P bP\T] T] ZXTb iT[U ST f^aZbW^_b fPPa YTԘ\TTaԘeTaSXT_X]V X] fX[c

8Xc Zd] YT eTafPRWcT] H^_b_aTZTa AXZT <^^VeT[S ԘVTTUc iXY] _aXZZT[T]ST eXbXT ^_ ST c^TZ^\bc eP] \TSTiTVVT]bRWP_

6Tbc _aPRcXRTb eP] S¼ Tg_Tacb dXc WTc ePZ [PPc YT X]b_XaTaT] S^^a e^^adXcbcaTeT]ST X]iXRWcT] ^_ WTc VTQXTS eP] \TSTiTVVT]bRWP_bdXcSPVX]VT]

=]cXT\T T] eTaSXT_T]ST f^aZbW^_bTbbXTb X] Z[TX]T Va^T_T]

T]Ԙ^]ceP]V Z^acX]V H^c fTZT] e^^a PP]eP]V

eXPԘUPRcdda

!

. 0$' %$% '- *, '$ $. % , , $& ) '& *(+ . ).$ - 0$'

) + , , ) ) *(

%$% '- + ,-**) *).0$&& ' ) , &,$%". *, &*( ) .$%

! "# % $ &!# $ !"$ eP]ԘT[Z QXY]P SaXT dda

Ԙf^aZbW^_b ^_ TT] SPV e^[VT]

(

. ( & ) ) 0 '& -+

,+/). ) #

!. *, 1 '!

!

#

!

"

' . ) ( )

BPPbc ST \TTbc _^_d[PXaT f^aZbW^_b eP] e^aXVԘYPPa ! ]XTdfT PRcdT[T ^]STafTa_T] ""

c^_S^RT]cT]

eTT[ X]cTaPRcXT S^RT]cT]ԘT]ԘT[ZPPa

]XTdfT X]iXRWcT] _aPZcXbRWT cX_b T] WP]SXVT \TcW^ST] SXTԘYTԘ\TcTT] Zd]c VTQadXZT]