INTERVIEW MET JOSÉ VAN DER LINDEN VAN KENTALIS

Interview met José van der Linden van Kentalis Beperkingen in het horen en zien

vraagt veel afstemming van het onderwijs

José van der Linden werkt als Expertise Ondersteuner Doofblind en leerkracht op de school Rafaël in Sint-Michielgestel. Op deze school zitten onder andere kinderen met het CHARGE-syndroom die veelal een beperking hebben in het zien én horen. José deelt haar expertise met leerkrachten, andere betrokkenen in de klas en ambulant begeleiders op scholen in heel Nederland. Ze reist heel wat af om professionals te helpen de optimale voorwaarden te creëren voor het geven van onderwijs.

Door Antine van Goor - Schaap

Waarom zijn jullie gestart met de expertise-ondersteuning aan leerlingen die niet goed horen én zien?

‘Met ingang van het passend onderwijs in 2015 kregen scholen uit cluster 2 de taak om consultatie en advies te geven. Wij kregen vooral vragen over leerlingen met een beperking op gehoor én visus, waaronder leerlingen met het CHARGE-syndroom. We kregen vragen over de communicatie, maar ook over leerlingen die vast waren gelopen op sociaal-emotioneel gebied. Scholen hadden onze expertise nodig om hun onderwijs aan te passen aan hun behoeften. Daarom bied ik samen met collega Ben van den Biggelaar ondersteuning aan leerlingen op het (speciaal) basis- en voortgezet onderwijs en het middelbaar- en hoger beroepsonderwijs binnen heel Nederland.’ Waarom is jullie expertise-ondersteuning nodig?

‘Wij helpen leerkrachten te begrijpen wat de impact is van het niet horen én zien op de leerling. Wij helpen hen te kijken hoe zij in de klas rekening kunnen houden met deze gecombineerde auditieve en visuele beperking. Onze kennis hebben wij ontwikkeld op de school Rafaël in Sint-Michielsgestel, een speciale school (cluster 2) voor kinderen met doofblindheid. Juist die gecombineerde beperking van doof én blind zijn vergt heel veel afstemming van de omgevings- en houdingsvoorwaarden in het onderwijs. Staan de tafel en stoel van het kind op de juiste plek in de klas? Hoe valt het licht op de tafel? Hoe benader je de leerling? Dit zijn belangrijke houdingsvoorwaarden om een leerling zoveel mogelijk informatie tot zich te laten nemen. Het onderwijsaanbod moet je aanpassen aan de behoefte van de leerling. Denk aan het inkorten van de lesstof, de lengte van de dag, een goede afwisseling van inspanning en ontspanning. Dit vraagt continu om afstemming tijdens de les. Bij de presentatie van onze adviezen betrekken we alle betrokkenen rondom de leerling erbij, zoals ouders, de leerkracht, de ib’er en indien in beeld de ambulant begeleider.’

Op welk gebied hebben leerlingen met het CHARGE-syndroom ondersteuning nodig?

‘Zij hebben ondersteuning nodig op het gebied van: de communicatie, de zintuigelijke prikkelverwerking, de motoriek, de sociaal-emotionele ontwikkeling en ze hebben ondersteuning nodig bij de executieve functies om een opdracht en/of doel te bereiken. Vanwege problemen met de zintuigelijke prikkelverwerking is het voelen van het lijf belangrijk om zich beter te kunnen concentreren. Bij de motorische ondersteuning is het zinvol er een ergotherapeut bij te betrekken. Voor het aanpassen van het meubilair of het schrijfmateriaal, maar ook voor hulp bij het verplaatsen van bijvoorbeeld het klaslokaal naar de ruimte voor een vakles. Ook komen we problemen tegen op sociaal-emotioneel vlak. Kinderen met CHARGE hebben moeite hun eigen emo-

ties te begrijpen, laat staan die van een ander. Ze vinden het moeilijk zich te verplaatsen in een bepaalde situatie.’

Kan school de benodigde ondersteuning altijd bieden?

‘Met nog tien leerlingen in de klas vergt de ondersteuning aan kinderen die doof én blind zijn nogal wat van de leerkracht. De ondersteuningsbehoefte kan op een gegeven moment zo groot zijn dat het onderwijsaanbod op de desbetreffende school niet meer passend is voor de leerling. Daarom is het belangrijk om die ondersteunings- en onderwijsbehoefte samen met de betrokkenen op school in kaart te brengen. Samen met school, de ouders en het kind wordt dan gekeken naar een passende onderwijsplek. Vanwege het specialisme doofblindheid is dit in sommige gevallen de school Rafaël in Sint-Michielgestel. De afstand van de woonplaats tot de school kan een enorme belemmering zijn, want het liefst heb je het onderwijs zo dicht mogelijk bij huis. Gelukkig kan de taxirit juist ook een goed moment zijn om te ontspannen na een dag school.’

Hoelang blijven jullie in beeld?

‘Kentalis blijft de leerling altijd volgen vanaf het moment dat hij/zij in beeld is. Afhankelijk van de ondersteuningsvraag sluiten we aan bij besprekingen en twee keer per jaar bij een groot multidisciplinair overleg. Als de leerling switcht van school of overstapt naar het vervolgonderwijs is het vaak nodig om ondersteuning te bieden, zodat de betrokkenen op school tegemoet kunnen komen aan de onderwijsbehoefte van die leerling. Zeker op een middelbare school heb je te maken met meerdere docenten, nieuwe vakken, wisselende lessen, verschillende lokalen. Deze overstap vergt heel veel energie. Het is dan de uitdaging een goede balans te vinden tussen inspanning en ontspanning. Ik ben op dat moment het centrale punt met informatie over de beperkingen bij het CHARGE-syndroom of de combinatie van het doof én blind zijn.’

Waarom blijven jullie het land ingaan?

‘Het delen van onze expertise is van grote meerwaarde om iets te kunnen betekenen voor de leerling en zijn omgeving, waar dan ook in Nederland. Ik kan ouders, de school en andere professionals voorzien van informatie en ze tools geven om goed te kijken naar wat de leerling nodig heeft. Samen kijken we naar de mogelijkheden en zien we dat niet meekomen in de klas vaak geen onwil is, maar een kwestie van niet kunnen. Daarom is het zo waardevol het land in te blijven gaan. Want als kinderen en de omgeving in hun kracht worden gezet komen ze tot bloei! Dit vind ik prachtig om te zien!’