PROMOTIES & PUBLICATIES

Promotie: 'And it was not good anymore'

Op 30 september verdedigde Carola Dahmen aan de PThU haar proefschrift: And It Was Not Good Anymore. The Ecofeminist Theologies of Sallie McFague and Catherine Keller and the Dialectical Theology of K. H. Miskotte. A Systematic-Theological Research. Haar promotores waren prof. dr. Heleen Zorgdrager en prof. dr. Rinse Reeling Brouwer. In het proefschrift worden twee verschillende stromingen theologie bij elkaar gebracht, namelijk de ecofeministische en de dialectische theologie. Vanuit de context van klimaatverandering, het verlies aan biodiversiteit en andere ecologische dreigingen, stelt de auteur de vraag hoe er systematisch-theologisch over de relatie tussen God en de ‘natuur’ (de meer-dan-menselijke natuur) kan worden gedacht, wanneer het voortbestaan van het leven op aarde bedreigd is. Carola Dahmen (1985) werd geboren in Wiesbaden en studeerde godgeleerdheid, religious studies en psychologie aan de Rijksuniversiteit Leiden. Haar predikantsopleiding volgde ze aan de PThU in Leiden. In 2012 werd ze bevestigd als gemeentepredikant van de gemeente Berkenwoude en Oostzaan. Nu is zij verbonden aan de gemeente Boornbergum-Kortehemmen.

Publicaties

Heleen Maat en Alco Meesters (red.), Theologisch jongleren. God en mens in relationeel perspectief. 193 pp., Groningen, 2024. € 25,-. Uitsluitend te bestellen via theologischjongleren@gmail.com.

Decennialang was Luco van den Brom een van de toonaangevende systematisch theologen in Nederland (zie ook het interview met hem in het vorige nummer van PThUnie). Op een oorspronkelijke wijze weet Van den Brom theologische noties te doordenken waarbij de relatie tussen God en mens van fundamentele betekenis is. Om zijn wijze van theologiseren die niet verloren te laten gaan, hebben Van den Broms leerlingen Maat en Meesters een bundel samengesteld met een negental artikelen van zijn hand. Deze artikelen zijn representatief voor zijn latere werk, waarin religieuze en kerkelijke praktijken een steeds prominentere plaats innemen. De bundel bevat ook de complete bibliografie van Van den Brom.

Cees Houtman, Een dominee die geen dominee wilde heten. Jan de Liefde belicht vanuit zijn geschriften. Seminarium van de Bond van Vrije Evangelische Gemeenten in Nederland, Amsterdam, 2024. Prijs € 25,-, excl. verzendkosten. Uitsluitend verkrijgbaar bij het Bondsbureau van de Bond van VEG via info@bondveg.nl.

Een van de opmerkelijkste predikanten in het Nederlandse domineesland van de negentiende eeuw was Jan de Liefde (1814-1869). Radicaal streed hij voor het behoud van het orthodoxe geloof en tegen het gewoontechristendom. Hij droomde van het ontstaan van een nieuwe kerk, een netwerk van vrije gemeenten van bekeerde gelovigen. Maar als oordeelsaanzegger vervreemdde hij zich met zijn niemand ontziende scherpe tong van geestverwanten. Bovendien vond zijn pleidooi voor de kerk als een gemeenschap waarin niet de dominees de toon aangeven, maar ook gewone gelovigen de sacramenten mogen bedienen, geen weerklank onder de doorsnee rechtzinnigen. Cees Houtman, emeritushoogleraar van de PThU, levert met dit boek een interessante bijdrage aan de historiografie van de negentiende eeuw.

Arnold Huijgen / Karin Maag (red.),  Calvin, Exile, and Religious Refugees: Papers of the Thirteenth International Congress on Calvin Research. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 2024. € 140.

In dit boek zijn de bijdragen aan het Calvijncongres van Grand Rapids in de zomer 2023 bijeengebracht. De centrale thematiek was het vluchten om godsdienstige redenen.

De Fransman Calvijn ervoer zijn verblijf in Genève vaak als een ballingschap, en de samenstelling en dynamiek van de stad werd mede bepaald door protestantse vluchtelingen die hun toevlucht in Genève zochten. Het eerste deel van de bundel biedt de hoofdlezingen, onder andere van Miriam van Veen, Max Engammare en Bruce Gordon. In het tweede deel is een selectie van de kortere bijdragen opgenomen, die zich wat vrijer tot het thema verhouden. Onder andere Wim Moehn levert een bijdrage over het verblijf van Guido de Brès in Lausanne en Genève. De afdeling short papers biedt ook ruimte aan enkele bijdragen van junior Calvijnonderzoekers.

K.H. Miskotte, Verzameld Werk 17: Johannes Hermanus Gunning en andere bijdragen over de theologie van de 19e eeuw. Bezorgd en geannoteerd door Willem Maarten Dekker, Willem van der Meiden, Lieuwe Mietus en Rinse Reeling Brouwer. KokBoekencentrum 2024. 640 pp. € 44,99.

Een leven lang heeft K.H. Miskotte zich op Johannes Hermanus Gunning Jr. (1829-1905) georiënteerd. In dit deel van zijn Verzameld Werk zijn diens bijdragen over Gunning en de theologie van de negentiende eeuw opgenomen. Een artikelenreeks met een ‘Korte Nabetrachting’ bij de Afscheiding (1934) en de kanttekeningen bij een gedenkboek na vijftig jaar Doleantie (1936) complementeren het beeld. Deel 17 vormt de afsluiting (zij het niet in volgorde van verschijning) van het Verzameld Werk, waarvan het eerste deel in 1982 verscheen. Daarom is ook een herziene en uitgebreide bibliografie van het werk van Miskotte opgenomen. Vanuit de PThU verrichtten Lieuwe Mietus als Gunningkenner en Rinse Reeling Brouwer als Miskottekenner samen veel redactiewerk.

Suzan Sierksma-Agteres, Paul and the Philosophers’ Faith: Discourses of Pistis in the Graeco-Roman World. Leiden: Brill, 2024. 950 pp. https://brill.com/ display/title/65088 (Open Access).

Het begrip ‘geloof’ komt onder vroege christenen opmerkelijk centraal te staan. Paulus gebruikt pistis en verwante Griekse termen veelvuldig in al zijn brieven. Maar betekenden deze woorden zoiets als wat wij nu verstaan onder ‘geloof’, namelijk vooral een religieuze, individuele en cognitieve verhouding tot God en tot waarheid? Suzan Sierksma-Agteres betoogt in deze diepgaande studie naar Paulus’ geloofstaal dat het belangrijk is recht te doen aan een diversiteit in betekenissen van pistis/ fides en verwante termen. Deze analyse werpt nieuw licht op passages uit Paulus’ brieven en op discussies in de nieuwtestamentische wetenschap over de situering en typering van zijn denken. Op deze wijze zet het boek vraagtekens bij een individualistisch en irrationeel modern geloofsbegrip en daagt het uit om, net als Paulus, de christelijke boodschap creatief in gesprek te brengen met de grote narratieven van onze tijd.

Eric Ottenheijm, Nikki Spoelstra en Martijn Stoutjesdijk (red.), Parels van wijsheid. Parabels, fabels en gelijkenissen in de wereldliteratuur. Leeuwarden: Adveniat / Jongbloed, 2024. 256 pp., € 29,99.

Bij parabels of gelijkenissen denken we in West-Europa vooral aan Jezus en het jodendom. Deze bundel legt echter verrassende connecties bloot van ‘ons’ genre van de parabels en laat zien dat de gedachte dat de parabel een uniek joods-christelijk genre is niet klopt. Door deze verschijningsvormen van de parabel te bespreken en te bestuderen, ontdekken we hoe de parabel op speelse wijze de toehoorder of lezer betrekt in de queeste naar wijsheid. Dit boek is een product van een groot onderzoeksproject naar joodse en christelijke parabels (parabelproject.nl), waarin ook een aantal PThU’ers participeerden: prof. dr. Annette Merz, prof. dr. Lieve Teugels en dr. Martijn Stoutjesdijk, die ook deels verantwoordelijk was voor de redactie. Naast leden van het onderzoeksproject zijn een groot aantal specialisten gevraagd een bijdrage te schrijven over parabels in hun vakgebied.

J.D. Zuurmond, Een Godswoord in mensentaal. Verantwoording bij en verwerking van de heruitgave van Dr. K.H. Miskotte, Om het levende Woord. Middelburg: 2024, 238 pp., €45,00. Bijlage daarbij: K.H. Miskotte, Om het levende Woord. Studieuitgave. Middelburg: 2024, 528 pp., €99,00.

Op 15 april promoveerde Jaco Zuurmond bij de PThU op het proefschrift Een Godswoord in mensentaal. Centraal in het proefschrift staat de door hem verzorgde heruitgave van K.H. Miskotte, Om het levende Woord, welke als bijlage bij het proefschrift hoort. Een wezenlijk element van deze heruitgave vormt de uitgebreide annotatie, waarin o.a. een integraal bronnenonderzoek is verwerkt. Daarnaast wordt in de heruitgave tot op woordniveau de redactiegeschiedenis van Om het levende Woord ontsloten. In het proefschrift wordt exemplarisch zichtbaar gemaakt welk nieuw onderzoek dankzij de heruitgave van Miskottes hermeneutischhomiletische boek mogelijk is geworden.