STERRENKUNDE: Sterrenkundigen Na fascinerende reizen berekenen naar Rusland onze kalenin de afgelopen der op basis maanden, van de heeft baan de vanHEVO-reisonze aarde commissie, om de zon. op Traditie, verzoekreligieuze van een aantal en wereldleden,leiders lijke besloten hebben in hetdie voorjaar gegevens van 2020 steeds naareen op Israël andere te gaan. manier ingevuld. In deze aflevering gaat het om uren, dagen en jaren. Maanden komen een volgende keer aan bod.
Germaanse volken die Nederland rond het begin van de jaartelling binnentrokken, begonnen de nieuwe dag als het avond werd. Ook die traditie kennen we nog. De sterfdag van Sint-Nicolaas is 6 december. Wij vieren Sinterklaas op de avond van 5 december, aan het begin van die oude Germaanse dag. De mis op kerstavond is een ander overblijfsel van die gewoonte.
In Babylon ontwierpen sterrenkundigen rond 2000 voor Christus een indeling van de tijd. Bij hun berekeningen gingen zij niet uit van een 10-tallig stelsel, zoals wij nu doen, maar van een 12-tallig stelsel. Daarom duurt een dag 24 uur, een uur 60 minuten en een minuut 60 seconden. Onze tijdmaat is nog steeds Babylonisch.
Correcties nodig Het jaar is gebaseerd op de baan van de aarde om de zon. In Babylon telde een jaar 365 dagen. Maar een jaar duurt in werkelijkheid 365 dagen en bijna 6 uur. In de Juliaanse kalender werden schrikkeldagen toegevoegd: eens in de 4 jaar kreeg februari er één dag bij, met een enkele uitzondering voor de jaren waarin een nieuwe eeuw begon. Zo kwam de duur van een jaar zo goed mogelijk overeen met een sterrenkundig zonnejaar. Toch had die indeling nog een kleine fout. Er waren te veel schrikkeldagen ingevoerd. Dat werd ontdekt in de late middeleeuwen: de kalender liep ruim een week voor op de zon! Paus Gregorius XIII voerde op 4 oktober 1582 een nieuwe kalender in, de ‘Gregoriaanse kalender’. De opgelopen afwijking corrigeerde hij: donderdag 4 oktober 1582 werd gevolgd door vrijdag 15 oktober 1582. Het probleem van het verschil tussen het kalenderjaar en het zonnejaar was hierdoor opgelost.
Wanneer begint de nieuwe dag? Een etmaal is een vaste tijd, het is de periode dat de aarde om haar eigen as draait. De Babyloniërs verdeelden dat etmaal in 12 nacht-uren en 12 dag-uren. Dat betekende dat de dag-uren ‘s zomers langer waren dan de dag-uren in de winter. Een beetje onhandig. Daar kon je geen klok op gelijkzetten. Onder de Romeinse keizer Julius Caesar werd in het jaar 45 voor Christus een nieuwe kalender ingevoerd, de ‘Juliaanse kalender’. Het uur werd een vaste eenheid. De vraag is dan natuurlijk, wanneer begin je de dag. Mijn dag begint als ik ’s morgens wakker word. Maar de dag begint officieel om middernacht. Ook dat hebben we aan de Romeinen te danken. De
28
HEVO-Magazine • januari 2021
Wanneer begint een nieuw jaar? Nu wordt onze kalender af en toe bijgesteld
