Monografija 60 godini FEIT 2019 by Vesna Ojleska Latkoska

60 ГОДИНИ ФАКУЛТЕТ ЗА ЕЛЕКТРОТЕХНИКА И ИНФОРМАЦИСКИ ТЕХНОЛОГИИ

6 Содржина За уредувачкиот одбор...........................................................5 ОБРАЌАЊЕ НА ДЕКАНОТ...............................................................7 НАШИТЕ 60 ГОДИНИ....................................................................11 ВНАТРЕШНИ ОРГАНИЗАЦИСКИ ЕДИНИЦИ...............................17 ВИСОКООБРАЗОВНА ДЕЈНОСТ..................................................81 НАУЧНО-ИСТРАЖУВАЧКА ДЕЈНОСТ........................................105 ПРИМЕНУВАЧКА ДЕЈНОСТ........................................................111 ИЗДАВАЧКА ДЕЈНОСТ................................................................119 ИНОФЕИТ....................................................................................123 ЦЕНТАР ЗА КАРИЕРА..................................................................129 ПРОФЕСИОНАЛНИ ОРГАНИЗАЦИИ.........................................135 СТУДЕНТСКИ ОРГАНИЗАЦИИ И АКТИВНОСТИ........................141 НАГРАДИ.....................................................................................149 СПОРТ НА ФЕИТ.........................................................................153 ДОДАТОЦИ..................................................................................157

За уредувачкиот одбор За изработка на монографија на Факултетот за електротехника и информациски технологии во Скопје по повод 60 години од основањето, се формира Уредувачки одбор, во состав: 1. проф. д-р Димитар Ташковски, декан, главен и одговорен уредник, 2. проф. д-р Владимир Димчев, продекан, 3. проф. д-р Соња Геговска - Зајкова, продекан, 4. проф. д-р Влатко Стоилков, 5. проф. д-р Весна Арнаутовски - Тошева, 6. вонр. проф. д-р Весна Ојлеска Латкоска, 7. Јагода Дренковска, секретар на ФЕИТ, 8. Дејан Димитриев, студент. Главен акцент во монографијата е ставен на тековната состојба, активностите и развојот на Факултетот во последните десет години, а се опфатени и поважните настани од историјатот во претходните педесет години. При подготовката на Монографијата користени се следниве извори на податоци: -- постојната службена документација на Факултетот, од стручните и административни служби, како што се: архивата, општата и службата за човечки ресурси, студентската служба, библиотеката и Деканатот; -- монографијата „50 години Факултет за електротехника и информациски технологии - Скопје,“ издадена во Скопје, 2009. година; -- ново прибраната документација и фотографии подготвени за оваа пригода; -- прилози што по покана на Одборот за издавање на Монографијата ги изготвија поединци: деканот и продеканите, раководители на институти и лаборатории, раководители на службите на Факултетот, претставници на професионални и граѓански здруженија од редот на наставно - научниот кадар, како и студенти.

*) Редакцискиот одбор се трудеше во Монографијата да бидат одбележани сите поважни активности, успеси и постигнувања на Факултетот во последните десет години, а тие беа навистина многубројни. Секогаш останува можност некоја активност да била ненамерно изоставена, за што однапред се извинуваме, оставајќи можност истата да биде спомната во некое наредно издание.

60 ГОДИНИ ФЕИТ Секогаш е прекрасно чувството да се слави јубилеј. Момент кога се сублимираат чувствата од минатото, постигнувањата од сегашноста и плановите за иднината. Ние сме горди и на минатото, и на сегашноста, а се надеваме дека ќе бидеме горди и на иднината. Секое утре зависи од денес. Ако се водиме од оваа девиза, тогаш очекуваме уште поубаво утре.

Проф. д-р Димитар Ташковски, декан на ФЕИТ

По полни шест децении, Факултетот за електротехника и информациски технологии прерасна во една од водечките високообразовни институции во државата и во регионот. Ваквата позиција е резултат на придонесот на голем број генeрации вработени, кои го вложиле и го вложуваат својот личен, наставен и научен капацитет во развојот на Факултетот. ФЕИТ верува дека развојот на општеството не е можен, посебно не на општество кое се базира на знаење, без создавање научен подмладок. Во услови кога во последните десетина години државата речиси и не вложуваше во високото образование и науката, ФЕИТ водеше политика на обезбедување и подготовка на млад научен кадар. Исто така, во овој период, голем дел од енергијата на наставниците беше и е насочен кон меѓународната соработка. Огромниот број меѓународни проекти и остварената мобилност на кадарот, пред сè и на помладите колеги, овозможија континуирано усовршување и вклучување во научно - истражувачката работа. Денес со гордост велиме дека кадарот на ФЕИТ е неговата најголема вредност.

Студентите на ФЕИТ добиваат знаење и вештини кои им овозможуваат брзо понатамошно учење, напредување, поврзување на различни технологии и концепти. Искуството покажува дека нашите студенти многу брзо се прилагодуваат на потребите на стопанството и лесно се вклопуваат во различни работни средини.

ФЕИТ има стратегија за постојано унапредување на образовниот и научниот процес, што подразбира и континуирано следење на квалитетот на студиските програми, ефикасноста на студирање, оценување на сите учесници во наставната, апликативната и научно истражувачката работа, стручно - административните и техничките служби и менаџментот. Ние сме можеби, единствениот факултет во државата кој работи по ИСО9001 стандардот во сите области на делување - администрација, настава, наука и соработка со стопанството. При последната акредитација на студиските програми, ФЕИТ ги следеше препораките на германската агенција за акредитација на студиски програми од областа на електротехниката и информациските технологии - ASIIN. Со овие студиски програми, студентите, во првите две години добиваат базично знаење од областите кои ги покрива Факултетот, а во следните две години се усовршуваат според нивните афинитети и желби. За да овозможи поголеми практични знаења и дополнителни вештини за своите студенти, ФЕИТ склучи договори со неколку светски познати академии, како: LabVIEW, Microsoft, Palo Alto и веќе неколку години, во процесот на наставата, соработува со компании, со што се имплементира концептот Учење базирано на проблеми. На овој начин, студентите на ФЕИТ добиваат знаење и вештини кои им овозможуваат брзо понатамошно учење, напредување, поврзување на различни технологии и концепти. Искуството покажува дека нашите студенти многу брзо се прилагодуваат на потребите на стопанството и лесно се вклопуваат во различни работни средини. Триесетина трудови со фактор на влијание годишно, околу стотина трудови во списанија и конференции годишно, околу десетина активни меѓународни проекти секоја година (од NАТО програмата, Horizon2020, IPA, Erasmus +, ...) со просечен годишен приход од околу 700 илјади евра и околу 2 милиони евра опрема обезбедена од проекти во последните пет години, се доволен индикатор дека Факултетот е еден од лидерите во научно - истражувачката дејност во државата. Дополнително, неколкуте основани спиноф компании и договорите за договорно истражување со домашни и меѓународни компании, недвосмислено покажуваат дека ФЕИТ има капацитет и за применето истражување. ФЕИТ располага со голем број современи истражувачки лаборатории со модерна опрема, кои се ставени на располагање на стопанството. За да се подобри соработката со стопанството и да се имплементираат научните сознанија во апликативната дејност, во 2013. година е формирано Инспекциско тело за електротехнички уреди, инсталации и опрема, согласно стандардот 17020. Телото е акредитирано за вршење инспекција во 11 области. Дополнително, постојат две акредитирани лаборатории

согласно стандардот 17025 кои, исто така, се на располагање на нашето стопанство. Согласно нашата определба за поблиска соработка со индустријата, во 2018. година беше формиран и Центарот за трансфер на технологии и иновации - ИНОФЕИТ. Замислен е како место за интеракција меѓу кадарот на ФЕИТ, студентите на ФЕИТ на сите три циклуси и индустриските партнери, што треба да овозможи конекции и трансфер на технологии и нови иновативни идеи, кои треба да го помогнат економскиот раст на општеството и да ги подготви студентите за пазарот на трудот. За кратко време, Центарот стана препознатлив во државата, но и во регионални рамки. Склучени се неколку договори со компании за договорно истражување, потоа договори за краткорочни услуги за компании и договори за истражувања во кои се вклучени студентите на додипломски и магистерски студии. Долгогодишна стратегија во развојот на ФЕИТ е создавање амбиент кој ќе овозможи одлични наставни и научни резултати. ФЕИТ вложува во развој на: инфраструктурата, набавката на модерна и капитална опрема, современи лаборатории и училници. Реконструкцијата на фасадата на главната зграда, на пациото во енергетската ефикасна фасада и инсталацијата на фотоволтаичните централи, се доказ дека ФЕИТ е општествено одговорна институција и дека се грижи за работните услови на своите вработени. Една од значајните предности на ФЕИТ, во однос на другите факултети, се студентите, бидејќи на ФЕИТ се запишуваат најдобрите средношколци. Наша обврска е да обезбедиме одлични услови за работа и да ги поддржиме во реализација на нивните идеи. ФЕИТ целосно ги поддржува сите студентски организации кои делуваат на техничкиот кампус. Посебно сме горди на РОБОМАК и СКЕЕОР, настани организирани од наши студенти, затоа што прераснаа во своевиден бренд во општеството. Со оваа монографија сакаме да ги истакнеме активностите и постигнувањата на кадарот и на студентите на ФЕИТ во

последните 10 години. Претходните постигнувања се дадени во монографијата „50 години ФЕИТ“. Резултатите од последната декада, запишани во оваа монографија, се импресивни и го оправдуваат епитетот на еден од најдобрите факултети во државата. Искрено, сакам да се заблагодарам на сите претходни и сегашни вработени и на студентите за нивниот придонес за постигнатите резултати. Се надевам дека резултатите наведени во монографијата ќе бидат мотивација за вработените и студентите на ФЕИТ за уште позначајни резултати во периодот кој следи. Декан, проф. д-р Димитар Ташковски

Деканат на ФЕИТ (мандат 2016-2020) Вонр. проф. д-р Владимир Атанасовски (продекан за финансии и соработка со стопанство), проф. д-р Соња Геговска-Зајкова (продекан за настава), проф. д-р Димитар Ташковски (декан на ФЕИТ), Јагода Дренковска (секретар на ФЕИТ), проф. д-р Владимир Димчев (продекан за наука и меѓународна соработка) (од лево кон десно)

Деканатска управа на ФЕИТ (мандат 2016-2020) проф. д-р Зоран Ивановски, проф. д-р Христина Спасевска, вонр. проф. д-р Марија Календар, проф. д-р Марија Кацарска, проф. д-р Горан Рафајловски, проф. д-р Марија Чундева-Блајер, вонр. проф. д-р Владимир Атанасовски, проф. д-р Димитар Ташковски, проф. д-р Владимир Димчев, проф. д-р Соња Геговска-Зајкова, Јагода Дренковска, проф. д-р Борислав Поповски, проф. д-р Миле Станковски, проф. д-р Весна Борозан, проф. д-р Вангел Фуштиќ (од лево кон десно)

НАШИТЕ 60 ГОДИНИ

НАШИТЕ 60 ГОДИНИ Период: 2009 - 2019 2009 – донесен е Правилникот за внатрешните односи и работењето на Факултетот за електротехника и информациски технологии во состав на Универзитетот „Св. Кирил и Методиј” во Скопје. 2009 – На пригоден начин е одбележен 50-годишниот јубилеј на Факултетот. Одржана е свечена седница на Наставно - научниот совет, а во соработка со Машинскиот и Технолошко - металуршкиот факултет е организирана свечена академија придружена со културно - уметничка програма. Во кругот на Факултетот се организира средба на генерациите, при што голем број поранешни студенти и членови на нивните семејства беа дел од низа настани поврзани со историјата и сегашноста на Факултетот: музеј на електротехниката, изложби, културно - забавна програма, пикник, дегустација на вино и сл.. 2010 – На седница на ННС е усвоен Елаборатот за студиска програма на трет циклус студии. Елаборатот доби позитивно мислење од Стручниот совет за докторски студи на УКИМ, а подоцна акредитирана е студиската програма Електротехника и информациски технологии и добиено е решение за почеток со работа од страна на МОН. 2010 – Организирана е меѓународната конференција ЕПЕ-ПЕМЦ 2010. 2011 – Со одлука на Владата на Р. Македонија, формиран е Факултетот за информатички науки и компјутерско инженерство (ФИНКИ). Во негов состав влегуваат поголемиот дел од членовите на Институтот за компјутерска техника и информатика (ИКТИ) од Факултетот за електротехника и информациски технологии и Институтот за информатика при Природно - математичкиот факултет. Дел од членовите на ИКТИ продолжуваат

да работат во рамките на Институтот за компјутерски технологии и инженерство при ФЕИТ. 2011 – Започнува реализација на договорите со компаниите: ЕВН, ЕЛЕМ и МЕПСО за стипендирање студенти на енергетските насоки, со цел зголемување на интересот за студирање на овие насоки, како и подобрување на кадровскиот потенцијал на водечките енергетски компании во земјата. 2011 – Реализиран е првиот конкурс за запишување студенти на трет циклус докторски студии на Факултетот. Пријавени се 14 кандидати, од кои се прифатени и запишани 11 докторанди. 2012 – Проф. д-р Влатко Стоилков е избран за проректор за настава на УКИМ, со четиригодишен мандат. 2013, 11-ти септември – Од страна на Институтот за акредитација на Р. Македонија, со Сертификат за акредитација бр. ИТ074, акредитирано е Инспекциско тело за електротехнички уреди, инсталации и опрема, согласно стандардот MKC EN ISO/ IEC 17020:2012, тип А. Во септември 2017. година решението е реиздадено, со важност до 2021. година. 2013 – Акредитирана е студиската програма Метрологија на трет циклус докторски студии. 2014 – Формиран е центарот за кариера при ФЕИТ, како дел од Центарот за кариера при УКИМ. 2015 – Направен е аудит и воведен е стандардот ISO 9001-2008 со Сертификат за акредитација издаден од ТУВ Австрија. 2015 – Акредитирана е Лабораторија за електрични мерења согласно стандардот IEC 17025. 2015, 11-ти декември – Од страна на Министерството за економија на Р. Македонија, издадено е Решение бр. УП-I бр. 25-118 за исполнетост на условите за

вршење технички прегледи и периодични и с п и т у в а њ а н а е л е к т р о е н е р ге т с к и постројки, електрични производи и уреди. 2016 – Извршена е реконструкција на фасадата на зградата на Факултетот, при што е поставена енергетски ефикасна фасада и извршена е целосна замена на прозорските окна во предавалните, кабинетите и канцелариите со современи, термички изолирани прозорци. 2016 – Одбранета е првата докторска дисертација на студиската програма од трет циклус Електротехника и информациски технологии на ФЕИТ, како дел од Школата за докторски студии при УКИМ. Носител е Валентин Раковиќ, во тоа време соработник, а денес доцент на ФЕИТ. 2017 – Излезе првиот број на Списанието за електротехника и информациски технологии (Journal of Electrical and Information Technologies) со меѓународен уредувачки одбор. Списанието се издава во печатена и електронска форма. 2018 – Отворен е Центарот за трансфер на технологии и иновации – ИНОФЕИТ. Центарот претставува платформа за развивање и подобрување на научно истражувачката работа и иновативната дејност на Факултетот, како и можност за унапредување на соработката и трансферот на технологии кон и од компаниите чии дејности се во областа на електротехничките науки. 2018 – Пуштена е во работа фотоволтаична централа со моќност од 12 kW, поставена на покривната конструкција на Факултетот. Со очекувано годишно производство од околу 16.000 kWh, Факултетот се придружува кон трендовите за зголемено искористување на обновливите извори на енергија и подобрувањето на животната средина. 2018 – Пуштена е во работа фотоволтаична централа со систем за складирање електрична енергија со моќност од 10 kW, поставена на покривот од анекс - зградата на Факултетот. Со оваа фотоволтаична централа се подобрува

научно - истражувачкиот потенцијал за развој на современи технологии во искористувањето на обновливите извори на енергија. 2018 – Акредитирана е Лабораторија за контрола на храна третирана со јонизирачко зрачење согласно стандардот IEC 17025. 2018 – Факултетот, заедно со уште 6 факултети од УКИМ се јавува како содружник во Деловно - технолошкиот акцелератор при УКИМ, финансиран од Фондот за иновации и технолошки развој.

Период: 1959 – 2009 1959, 19-ти јуни – Донесен е Закон за основање електро - машински и технолошки оддел на Техничкиот факултет при Универзитетот „Кирил и Методиј” во Скопје, со што започнуваат студиите по електротехника и негувањето и развојот на електротехнички науки. Датумот 19-ти јуни е прогласен за Ден на Факултетот и на овој ден вообичаено се вршат промоции на студенти кои дипломирале или магистрирале во текот на претходната година. 1959 / 60 – На електромашинскиот оддел при Техничкиот факултет се запишани 128 студенти, од кои 48 на електротехничкиот оддел. 1960 – 1963 – Избрани се првите н а с т а в н и ц и н а е л е к т р от е х н и ч к и от отсек: доц. Станимир Јовановски, вон. проф. Димитар Грчев, доц. Александар Величковски, доц. Витомир Јовевски, доц. Тодор Јакимов, пред. Љубен Ѓоргов, пред. Милчо Коцаре, пред. Стојан Чундев, асист. Екатерина Чундева – Галиќ, асист. Момчило Богданов. 1962 – Формирани се првите лаборатории: Лабораторија за електрични мерења и Лабораторија за електрични машини. 1963 – Од прво запишаните 48, апсолвираат 30 студенти. Издадена е и првата диплома на електротехничкиот

отсек, чиј носител е Драгослав Рајичиќ. 1 9 6 3 , 2 6 - т и ј у л и – Се с л у ч у в а катастрофален земјотрес во Скопје, при што зградата во која се изведува наставата е онеспособена за користење. Дел од студентите ги продолжуваат студиите на останатите универзитети во тогашна СФР Југославија, а дел во дрвени бараки лоцирани во денешниот кампус на технички факултети. 1965, 1-ви октомври – Почнува со работа Електромашинскиот факултет, произлезен од електромашинскиот оддел при Техничкиот факултет, со два отсека: Електротехника и Машинство. 1965 - 66 – Режимот на студирање од 8 се менува во 9 - семестри. На отсекот Електротехника се воведуваат две насоки: Електростопанство и Електроиндустрија. Се воведуваат и 5 - семестрални студии за VI-1 степен, со една насока, со назив Електроенергетика. 1967 – Пуштена е во употреба современа зграда со амфитеатар, простории за изведување настава во поголеми и помали групи, библиотека со читална, кабинети за наставниот кадар и работни простории за административно - техничкиот персонал на факултетот, како и анекс - зграда во која се сместени лаборатории за изведување вежби по електротехника и машинство. Своите студии ги реализираат 750 студенти запишани на двата отсека. 1 9 6 7 , 1 8 . а п р и л – Со в е т от н а Електромашинскиот факултет го донесува својот прв Статут. 1967 – Започнува изучување на областите автоматика и компјутерска техника, со вработувањето на доц. Пане Видинчев, како кадар од областа на сметачките машини.

Електроника, како резултат на интензивниот развој на електрониката во шеесеттите години од минатиот век. Паралелно со 9 - семестралните, се воведуваат и 5 семестрални студии за VI-1 степен. 1971 – Се воведуваат постдипломски студии, од кои ќе произлезат голем број магистри, за потребите на академската заедница и индустријата. Студиите се организирани во 4 - семестрален режим. 1974 – Формирана е Лабораторијата за телекомуникации. 1976 – Промовиран е првиот магистер по електротехнички науки, Симеон Близнаковски, тогашен асистент, а подоцна професор на Факултетот. 1976, 1-ви јули до 1976, 30-ти јуни - Од Електромашинскиот факултет се преименува и се регистрира како Електротехнички и Mашински факултет. 1976, 1-ви јули – Од Електротехнички и Mашински факултет произлегуваат два самостојни, Електротехнички факултет и Машински факултет, кои својата високообразовна дејност ја продолжуваат како независни правни субјекти, а во рамките на Универзитетот „Кирил и Методиј”. 1977, 1-ви јули ООЗТ Електротехнички факултет се здружува во УЦМТН до 28.10.1988. година, кога се регистрира како РО Електротехнички факултет. 1980 – Промовиран е првиот доктор на науки кој докторатот го стекнал на Факултетот. Носител е Арсен Арсенов, во тоа време асистент, а подоцна професор на Факултетот.

1969 – Купена е првата сметачка машина, IBM1130, прва од овој вид во Македонија и трета во Југославија. Формиран е сметачкиот центар, чиј прв раководител е доц. Момчило Богданов.

1980 – Усвоени се нови наставни планови, според кои наставата се организира на четири насоки: Електроенергетика, Индустриска електроенергетика и автоматизација, Електроника и телекомуникации и Информатика и автоматика (која подоцна се преименува во Компјутерска техника, информатика и автоматика).

1970 – Воведена е нова насока:

1982 – Набавен е современ компјутер,

IBM4331 и формирана е Факултетската лабораторија за обработка на податоци – ФЛАОП. Прв раководител е проф. Томислав Бошевски; 1982 – Укинати се катедрите како носители на наставната дејност, а се формираат единаесет заводи, како носители на наставната, научно - истражувачката и апликативната дејност во различни научни области. 1989 – Набавени се првите персонални XT и 286 АТ компјутери, со, за тоа време, моќни перформанси кои овозможија интензивен развој на научно - истражувачката работа на Факултетот. 1994 – Се врши преструкт уирање на организационата поставеност на факултетот, при што се укинуваат заводите, а се формираат 11 институти од различни научни области. 2004 – Електротехничкиот факултет го усвојува и почнува да го применува Европскиот кредит трансфер систем (ЕКТС), согласно Болоњската декларација за единствен европски образовен систем, донесена во 1999. година. Усвоен е режимот 4+1 за додипломски и магистерски студии.

Вработените на Факултетот

На факултетот се акредитираат осум студиски програми за додипломски студии со времетраење од 8 семестри и една студиска програма во траење од 6 семестри за професионални студии по информатика. 2004 – Формиран е Центар за трансфер на технологии (ЦТТ) како самостојно правно лице. 2006, 17-ти февруари – Електротехничкиот факултет, согласно современите тенденции на развој на електротехниката како научна област, го менува називот на институцијата во Факултет за електротехника и информациски технологии. 2008 – Воведен е втор циклус – магистерски ст удии, согласно ЕКТС. Акредитирани се 22 студиски програми, кои подоцна се осовременети и реакредитирани во 2013-та и 2018-та година, при што се воведуваат нови, а се преструктуираат и - или редефинираат постоечки студиски програми. Во учебната 2008 / 2009. година се запишани 278 студенти на втор циклус студии. 2009, 28-ми февруари – Универзитетот „Кирил и Методиј” – Скопје се преименува во Универзитет „Св. Кирил и Методиј” во Скопје.

ВНАТРЕШНИ ОРГАНИЗАЦИСКИ ЕДИНИЦИ 17

Институт за автоматика и системско инженерство Институтот за автоматика и системско и н ж е н е р с т во ( ИА С И ) е е д н а о д организационите единки на Факултетот. Во негова надлежност се наставната и научно - апликативната дејност од областа на автоматиката, роботиката и системското инженерство, при што низ сите години на своето постоење ИАСИ се залага за развитокот на системското инженерство, автоматиката, роботиката, вештачката интелигенција, како научни

соработници: проф. д-р Миле Станковски раководител на ИАСИ, проф. д-р Елизабета Лазаревска, вонр. проф. д-р Весна Ојлеска Латкоска, доц. д-р Горјан Наџински, помлад асистент м-р Матеј Добревски (на студиски престој во странство), асистент - докторанд м-р Душко Ставров, насловен вонр. проф. д-р Јован Стефановски, насловен доц. д-р Васко Саздовски, демонстратор м-р Стефан Златинов, демонстратор Филип Дончевски, демонстратор Столе Јовановски.

Ф. Дончевски; асист. докторанд м-р Д. Ставров; проф. д-р Е. Лазаревска; проф. д-р М. Станковски; вонр. проф. д-р В. Ојлеска Латкоска; м-р С. Златинов; доц. д-р Г. Наџински; С. Јовановски (од лево кон десно)

дисциплини а и како апликативни дејности во инженерството, кај системи од техничка и нетехничка природа. За актуелноста на областите кои ги покрива Институтот, говори и фактот што најголем дел го сочинуваат јадрото од четвртата индустриска револуција (Industry 4.0). Моментално на Институтот во наставниот процес се вклучени следните наставници и

Основите на кои е поставен Институтот денес ги имаат своите корени во првите десет години од постоењето на Факултетот. Првите зачетоци на инстит утот се гледаат во далечната 1964 година кога се вовел првиот предмет од областа на автоматиката под име автоматизација и регулација, а постоењето и развитокот на Институтот, каков што е денес, започнува со

формирањето на Катедрата за електроника и автоматика на електромашинскиот оддел на електротехничкиот отсек на Техничкиот факултет, при што по отворањето на новата насока електроника (во 1970 година), во академската 1971/1972 година, во нејзини рамки се формирале две катедри: Kатедра по електроника и Катедра по техничка кибернетика. Надлежностите и понатамошниот развиток на областите автоматика и пресметувачка техника припаднале на Катедрата по техничка кибернетика. Катедрата за техничка кибернетика продолжила да ги развива и негува областите за системите на автоматско управување и автоматизација, како и за компјутерството и информатиката, во рамките на Институтот за електроника, и по основањето на ЕТФ. Со статутот од 1982 година Катедрата за техничка кибернетика прераснала во Завод за aвтоматика, за во 1995 година од Заводот за автоматика произлезе денешниот Институт за автоматика и системско инженерство (ИАСИ). Освен претходно наведениот тековен кадар, низ годините на своето постоење, на Институтот биле вклучени во наставниот процес следните наставници и соработници: проф. д-р Пане Видинчев (in memoriam), основач на Институтот; проф. д-р Георги Димировски; проф. д-р Татјана Колемишевска - Гугуловска; асист. м-р Бојан Соколов (in memoriam); виш технички соработник м-р Тихомир Мукаетов. Наставници и соработници кои во последните 10 години, во одреден период, биле вклучени во дејноста на ИАСИ биле: проф. д-р Стојче Десковски, хонорарно ангажиран во наставата на студиите од прв и втор циклус на ИАСИ - ФЕИТ; вонр. проф. д-р Горан Стојановски; доц. д-р Игор Трајковски; асист. м-р Живко Ицев; асист. д-р Билјана Милева - Бошкоска; демонстратор м-р Горан Владев; и демонстратор м-р Иван Гочев. Во однос на првиот циклус студии, Институтот главно ја покрива наставата на студиската програма Компјутерско системско инженерство, автоматика и

роботика – КСИАР, изведувајќи настава и пренесувајќи знаења и вештини во различните области од: анализа и синтеза на системи на автоматско управување, роботика, вештачка интелигенција, моделирање на системи, компјутерско информациски технологии, интелигентни системи и нивно управување, SCADA системи и друго. Покрај студиските програми на првиот циклус, во однос на вториот циклус студии, Институтот примарно учествува во наставата на студиска програма Автоматика, роботика и системско инженерство – АРСИ, а вклучен е и во наставата на други студиски програми. Значаен факт е учеството на ИАСИ во воведувањето на студиската програма Микро и нано технологии од вториот циклус студии на ФЕИТ. Во однос на третиот циклус студии, Институтот е одговорен за низа предмети на студиските програми Електротехника и информациски технологии и Метрологија на ФЕИТ. Во текот на минатите децении ИАСИ бележи богата интерна издавачка дејност на: многубројни учебни помагала, скрипти, напатствија за вежби, интерни електронски материјали, како и книги. Во минатите 10 години членовите на ИАСИ продолжуваат со издавачка дејност, при што во овој период се издадени: 5 учебника, 6 збирки, 5 интерни скрипти од предавања, 9 интерни скрипти од вежби, 11 упатства за лабораториски вежби. Една од основните дејности на ИАСИ е и развој на научни истражувања во различни области од системското инженерство, автоматиката, роботиката, вештачката и компјутациона интелигенција. Низ годините на Институтот се изработени повеќе научно - истражувачки проекти, и тоа: проекти финансирани од Министерството за образование и наука, билатерални проекти со Р. Словенија и Р. Кина, проекти со Швајцарија, Р. Бугарија, и низа други земји. Во последните 10 години најзначајно е да се споменат следните научно - истражувачки проекти: „Boosting EU-Western Balkan Countries research collaboration in the Monitoring and Control area - BALCON”, финансиран во рамките на програмата FP7 (Contract No 288076); „Skills Development for Young

Researchers and Educational Personal in Nano and Microelectronics Curricula: Implementation of Methods for Bilateral Knowledge transfer between Universities and SMEs - SCOPES”, (2011–2014); „MicroElectronics Claud Alliance – MECA (Микроелектроника Алијанса во облак – МАО)“, финансиран од страна на Европската унија, во рамките на програмата ERASMUS + (2016-2018); како и учеството на проектот „Nearly Zero Energy Building Retrofit – MenS-Meeting of Eenrgy Skills”, финансиран од страна на Европската унија, во рамките на програмата H2020. Од своето постоење до денес, членовите на Институтот своите научни истражувања ги имаат публикувано во бројни зборници од научни и домашни конференции, како и голем број меѓународни научни списанија. Во последните 10 години членовите на Институтот имаат објавено над 80 трудови на меѓународни конференции, над 25 трудови во меѓународни научни списанија, како и 7 делови од научни монографии. Значајно е да се спомене дека дел од членовите на ИАСИ се иницијатори и основачи на Друштвото за ЕТАИ на Македонија, кое се јавува како организатор на најреномираната домашна конференција од областите: електроника, телекомуникации, автоматика и информатика – ЕТАИ, која од 2011 година стана меѓународна. Низ годините членовите на ИАСИ се активни учесници во низа програмски и организациски одбори на меѓународни и домашни конференции, меѓу кои: ЕТАИ, ЈУ-ЕТАН, EPE-PEMC, DECOM, COSY, IEEE-EUROCON, IEEE-SMC, IEEE ICCA. Денеска Институтот е ценет и почитуван субјект во релациите факултет - стопанство, за што говорат и некои капитални и значајни апликации од интерес за развитокот на нашето стопанство. Низ годините на ИАСИ се изработени повеќе апликативни проекти, дел од нив финансирани од соодветни стопански организации, а дел финансирани од други фондови (на пример USAID, IPA и слично). Во последните 10 години најзначајно е да се споменат следните апликативни проекти: „Develop Computer Control Kits for Vocational

School” (2009-2010, помеѓу USAID и УКИМ - ФЕИТ-ИАСИ); „A real time monitoring and leakage detection and reduction system in water distribution networks - Smart Water Save”, во рамките на програмата INTERREG IPA CBC Programme „Greece - former Yugoslav Republic of Macedonia 2014-2020” (2018-2020); Консултативни услуги за SCADA системот на Хидро системот Злетовица, како дел од проектот имплементиран од јапонската компанија PCI (Pacific Consultancy International); Проектирање на SCADA систем за управување и мониторинг на водоснабдителниот систем во Пробиштип; ревизии на електротехничкиот дел на техничката документација за железничките линии: Битола - Кременица, Куманово Бељаковце, Бељаковце - Крива Паланка, Кичево - албанска граница, Крива Паланка – Бугарија, како и многу други помали и поголеми апликации во стопански и нестопански организации.

Лабораторија за автоматика и системско инженерство Почетоците на Лабораторијата за автоматика и системско инженерство (Лабораторија за АСИ) датираат од 1967. година кога на eлектротехничкиот отсек на Електромашинскиот факултет во Скопје се формирани неколку нови лаборатории, меѓу кои и Лабораторијата за електроника и автоматика. Во 1972. година Лабораторијата за електроника и автоматика е поделена на две лаборатории: Лабораторија за електроника и Лабораторија за автоматика, во чиј состав тогаш е и сметачкиот центар. Од 1982. година, со формирањето на Заводот за автоматика, Лабораторијата за АСИ станува негов составен дел, а од 1994. година па сѐ до денес Лабораторијата за АСИ е составен дел на Институтот за АСИ. Заедно со Институтот за АСИ, Лабораторијата за АСИ е единствената институција во Р. Македонија која нуди едукација во полето на автоматиката и системското инженерство. Меѓу другите, во основни дејности на

Лабораторија за АСИ

Работни станици за студенти за PLC и SCADA системи

Лабораторијата спаѓаат: наставната, научно - истражувачката и апликативната дејност. Во 2016. година, Лабораторијата е проширена и со осум комплетни работни станици со програмабилни логички управувачи вмрежени во SCADA систем. Во Лабораторијата се изведуваат лабораториски вежби од: областа на теоријата на системи, управување, моделирање и компјутерски симулации, вештачка интелигенција, роботика, невронски мрежи, фази - логика, хардверски и софтверски аспекти во компјутерското инженерство, симулација на алгоритми за естимација и оптимизација, примена на микроуправувачите во управувачките контури, управување на производни и индустриски постројки и процеси (програмабилни логички

управувачи, SCADA системи), компјутерско интегрирано производство, дистрибуирано водење и далечинско управување, итн.. Знаењата добиени на овој начин се применуваат во изработка на практични проекти во текот на студирањето. Покрај за додипломските ст удии, Лабораторијата за АСИ овозможува да се изведуваат најразлични симулации, тестирања и испитувања на технички и нетехнички комплексни динамички системи во рамките на магистерските и докторските студии на Институтот за АСИ. Исто така, оваа лабораторија се користи и за истражувања во рамките на домашните и меѓународните проекти во кои учествува Институтот за АСИ, а и за спроведување на курсеви за усовршување на инженерите од индустријата, каков што е курсот за

Роботска рака и управувачки ормар изработени во Лабораторијата за АСИ

Двоножен робот кој препознава бои. Студентски проект, добитник на сребрен медал на изложбата „ИЗУМИТЕЛСТВО – БЕЛГРАД”

програмирање на програмабилни логички управувачи со помош на SIMATIC – STEP 7. Во однос на хардверската опрема, Лабораторијата располага со: 22 персонални компјутера; 5 лабораториски платформи со програмабилни логички управувачи од фирмата Siemens; 10 програмабилни управувачи од фирмата Mitsubishi; 2 програмабилни управувачи од фирмата Unitronix; 2 програмабилни логички управувачи од фирмата Allen Bradley; 18 платформи за програмирање и симулација на работата на PIC микроуправувачи; 10 платформи за вмрежени програмaбилни логички управувачи и SCADA, 6 платформи за работа со микро инерцијални сензори, 6 платформи за работа со микрометарски грипери; 2 лабораториски табли опремени со различни уреди за контрола на пристап; 3 GSM / GPRS модема; 1 GSM / GPRS модем наменет за комуникација со програмабилен логички управувач; 1 уред за RFid пристап; 2 модема за радиокомуникација; 1 компјутерски управувачки уред - eduPLC (урнек од серијата на педесет вакви уреди изработени во рамките на проектот „Develop Computer Control Kits for Vocational School” (2009 - 2010, помеѓу USAID и УКИМ – ФЕИТ - ИАСИ); управувачки серво систем ES130; и многу хардверски и софтверски склопови и системи изработени во рамките на дипломски, магистерски и докторски проекти, а кои се користат за илустрација на управувачките контури на различни процеси. Во однос на софтверските платформи, за најголем дел од лабораториските вежби, изработката на студентските проекти, како и истражувачките активности на постдипломските студии се користат: програмскиот пакет MATLAB, SIMATIC Step 7, SIEMENS TIA Portal, Simatic WinCC flexible, Simatic WinCC, Mitsubishi GX Developer, Mitsibishi MAPS SCADA, Unitronics Visilogic, MikroC, MPLAB и други.

Отворен ден во Лабораторијата за АСИ

Самостојна изведба на CNC машина, на студенти од насоката КСИАР

Институт за електроника Институтот за електроника (ИЕ) негува три основни научни и наставно -образовни области: електроника, теоретска електротехника со дигитално процесирање на сигнали и електромагнетика. Се разбира, современиот развој во науката води кон сè поголемо поврзување на различни области поради што и дејноста на ИЕ има допирни точки со сите други

системи, ИЕ е длабоко поврзан со информациските и комуникациските технологии. Основната дејност на Институтот е едукативната со која образува инженери од областа на електрониката. Институтот е носител на ст удиската програма Компјутерско хардверско инженерство и електроника, преку која создава инженери

доц. д-р Т. Карталов; м-р М. Марковска; проф. д-р Ј. Ќосев; проф. д-р К. Ралева; проф. д-р З. Ивановски; проф. д-р Л. Ололоска - Гагоска; проф. д-р Љ. Караџинов; доц. д-р А. Кухар; м-р Н. Јовановски; проф. д-р Д. Ташковски; м-р М. Макрадули и доц. д-р Б. Геразов (од лево кон десно)

области што се негуваат на ФЕИТ. Имено, преку енергетската електроника ИЕ е поврзан со дејностите, преобразба и искорист ување на електричната енергија, како и погонувањето на електроенергетските уреди. Преку дигиталното процесирање на сигнали, а пред сè дигиталното процесирање на: слика, видео и аудиосигнали, како и програмабилните електронски системи во форма на вградливи микрокомпјутерски

способни да се соочат со модерните предизвици на микроелектронските технологии, современите вградливи микрокомпјутерски системи, дигиталните системи за обработка на сигнали, што го чинат секојдневието на денешниот живот, но исто така и инженери што можат да креираат електронски склопови и уреди за оптимално искористување на енергијата во согласност со денешните еколошки барања.

Денес ИЕ го сочинуваат девет наставника и тројца соработници: проф. д-р Зоран Ивановски - раководител, проф. д-р Лидија Ололоска - Гагоска, проф. д-р Јосиф Ќосев, проф. д-р Љупчо Караџинов, проф. д-р Катерина Ралева, проф. д-р Димитар Ташковски, доц. д-р Томислав Карталов, доц. д-р Андријана Кухар, доц. д-р Бранислав Геразов, м-р Марио Макрадули, м-р Марија Марковска и м-р Никола Јовановски. ИЕ претставува еден од столбовите на ФЕИТ. Неговите зачетоци датираат од далечната 1963 година кога во рамките на Техничкиот факултет во Скопје се формираат Катедрата за електроника и Катедрата за теоретска електротехника. Од 1965 год. на новоформираниот Електро - машински факултет е формирана Лабораторијата за електроника и автоматика. Во истата година, Статутот на Електро - машинскиот факултет предвидува насока автоматика и индустриска електроника на електротехничкиот отсек, но насоката електроника заживува дури во 1970. год. Во 1972. год. е оформено одделението за електронски мерења, како и посебна Лабораторија за електроника. По раздвојувањето на Електротехничкиот факултет и Машинскиот факултет во 1976. год., во 1978. год. од насоката електроника се формираат насоките електроника и телекомуникации и информатика и автоматика, а дотогашните катедри се преорганизираат во два института од кои едниот е ИЕ. Ваквата состојба трае кусо и набрзо се формираат десет заводи. Од ИЕ настануваат заводите за: електроника, телекомуникации, автоматика и компјутерска техника и информатика. По иновирањето на програмите на ЕТФ дотогашните заводи се преименуваат во институти. Во почетокот дел од предметите покриваат наставници од: Белград, Ниш и Загреб. Постепено во институтот се оформува и сопствен кадар, и тоа: проф. д-р Милчо Коцарев (in memoriam), проф. д-р Момчило Богданов, проф. д-р Томислав Џеков, проф. д-р Софија Богданова, проф. д-р Љубен Јанев (in memoriam), проф. д-р Гоце Арсов, проф. д-р Методија Камиловски,

проф. д-р Љупчо Пановски, м-р Драган Ничота, вонр. проф. д-р Гоце Шутиноски (in memoriam), Слободан Јовановски. Неколку години како асистент работи и д-р Драгица Василеска, професор на ASU, Темпи, Аризона. Одреден период како асистенти се вработени Владица Сарк и м-р Владо Китановски, а како демонстратори се ангажирани Дарко Цветковски и Александар Милчевски. Од 2004. год., ИЕ е носител на студиската програма од прв циклус студии Електроника, радиотехника и процесирање на сигнали, а во 2012. година е воведена новата четиригодишна наставна програма Компјутерско хардверско инженерство и електроника, дополнета и осовременета во 2017. ИЕ е организатор и на две летни школи: Дизајн на вградливи микрокомпјутерски системи и Мултимедиски технологии, а е и организатор на едномесечна летна пракса за студентите кои студираат електроника. На студиите од втор циклус ИЕ нуди три ст удиски програми: Вградливи микрокомпјутерски системи; Дигитално процесирање на сигнали и енергетска електроника; а од 2013. год. се понудени и програмите Мултимедиски технологии и Микро и нанотехнологии. Институтот е учесник и на докторските студии по ЕИТ. ИЕ дал и значаен придонес во издавачката дејност на Факултетот и Универзитетот, a со понов датум се следните изданија: К. Ралева заедно со Д. Василеска, А. Shaik и S. M. Goodnick се автори на книгата „Modeling Heating Effects in Nanoscale Devices” издадена од Morgan & Claypool, 2017. Во 2017., Taylor & Francis Books ја издава книгата „Handbook of Optoelectronic Device Modeling and Simulation”, во која Ралева заедно со А. Shaik, R. Hathwar, A. Laturia, S. S. Qazi, R. Daugherty, D.Vasileska и S. M. Goodnick го напишале поглавјето „Monte Carlo Device Simulations”. Во книгата „Cutting Edge Nanotechnology“, свој придонес даваат авторите: Д. Василеска, К. Ралева и S. M. Goodnick, во поглавјето „Heating Effects in Nano-scale Devices“, а издавач е IN-TECH во 2009. год. Членовите на ИЕ се активни во научно - истражувачката дејност за што говори

низата меѓународни проекти, реализирани во последните десет години, како што се: Embedded System Design (2009 – 2010), NSF - ASU Modeling Heating Effects in Low - Power Multi - Gate SOI Devices and High - Power GaN HEMTs (2009 - 2012), SEE - ERA.NET, TVHAPQA - Algorithms for time - varying harmonic analysis for power quality assessment applicable on modern digital signal processors (2010 – 2012), ASU - IMEC Collaboration on Thermal Calculations and Planar Devices (2013), SCOPES Project on Skills Development for Researchers and Educational Personal in Nano and Microelectronics Curricula (2011 – 2014), SCOPES Project on Speech Prosody (2014 - 2016), MECA (Microelectronics Cloud Alliance) – Erasmus Project, (2016 – 2018), H2020 MSCA IF ProsoDeep (2017 – 2019). Треба да се споменат и истражувачките проекти реализирани во директна соработка со странски компании, како: Research in super - resolution, Texas Instruments Incorporated (2012), Retell speech technologies research (2016 - 2017). Научно - истражувачката работа на ИЕ е документирана и во низа објавени трудови во меѓународни списанија, од кои би ги издвоиле: IEEE Trans. on Industrial Electronics, IEE Proceedings, IEEE Trans. on Industry Application, Intl. Journal of Electronics, Journal of Circuits, Systems and Computers, IEEE Trans. on Power Electronics, ELECTRONICS, Facta Universitatis, Monte-Carlo Methods and Applications, IEEE Trans. on Electron Devices, IEEE Electron Device Letters, Journal of Computational Electronics, Journal of Computational and Theoretical Nanoscience, Mathematics and Computers in Simulations, Intl. Journal of Signal Processing, Intl. Journal of Online Engineering, IEEE Trans. on Image Processing, IEEE/ACM Trans. on Audio, Speech and Language Processing, Elsevier Speech Communication, IEEE Trans. on Power Delivery, IEEE Trans. on Electromagnetic Compatibility и други. Листата на конференции на кои учествувале членовите на Институтот само во последните десетина години е импресивна, а бројот на трудови надминува 200.

Кон тоа треба да се додаде дека членовите на Институтот на конференциите често биле и членови на програмскиот или организационен одбор, како на пример конференцијата EPE-PEMC во 2010. год. чиј носител е ФЕИТ, EUROCON 2017. и серијата конференции ETAI. Членови на ИЕ (проф. Арсов и проф. Караџинов) се иницијатори и основачи на македонската секција на IEEE. ИЕ остварувал перманентна соработката со стопанството преку различни активности, меѓу кои испитувања на уреди во однос на електромагнетната компатибилност и безбедност за употреба (атести), како и низа проекти за развој на софтвер и електронски уреди, дел од кои се: Софтвер за видеоконтрола на наплатата на патарина – ЈПДП на Р. Македонија (2015); Интерфејс за управување со периферните уреди – ЈПДП на Р. Македонија (2016–2017); Автоматска категоризација на возила – ЈПДП на Р. Македонија (2017). Развој на паметен фотоволтаичен модул – Торакс и Интебако, кофинансиран од ФИТР на Р. Македонија (2018–2020); Развој на преносен уред за мерење на загадувањето на воздухот – Информ и Инофеит, кофинансиран од ФИТР на Р. Македонија (2019). Во 2011 година екипата на проф. Ј. Ќосев освои втора награда на изложбата „Проналазаштво – Београд 2011“, организирана од Сојузот на пронаоѓачи и автори на технички унапредувања – Белград.

Лабораторија за електроника Лабораторијата за електроника, своевремено како Лабораторија за електроника и автоматика, е формирана во 1967. година на Техничкиот факултет во Скопје. Денес, Лабораторијата за електроника е во склоп на Институтот за електроника и се наоѓа во Анексот на ФЕИТ. Лабораториските вежби од додипломските наставни програми се изведуваат во просторија во која има 10 работни маси (за 20 студенти), целосно

Изглед на работните маси во Лабораторијата

опремени со базичните електронски мерни уреди, осцилоскоп, функциски генератор, мултиметар, регулиран извор на напојување и персонален компјутер со кој се симулира поведението на електронските кола пред тие хардверски да се реализираат. Работните места за студентите се позиционирани оптимално за работа во тимови, а просторијата е опремена и со наставно дидактички средства и презентациски помагала. Покрај реалната мерна опрема, секоја работна маса е опремена и со виртуелна мерна околина која го претвора персоналниот компјутер во алатка за генерирање, мерење, снимање и анализа на сигналите и појавите кои настануваат во електронските кола.

Постоењето на виртуелна мерна околина овозможува голема флексибилност во осмислувањето на лабораториски вежби со кои на студентите најдобро им се доловуваат концептите од материјалот. Сепак, таа се користи како дополнување, а не како замена на класичната мерна околина. Студентите се изложуваат на двата пристапа, со цел да ги спознаат предностите и ограничувањата на секој од нив. Лабораторијата за електроника е високо искористена во наставниот процес на ФЕИТ. Во просек годишно низ Лабораторијата поминуваат над 300 студенти, а од наставниот кадар се реализираат над 500 училишни часа

Лабораториска мерна опрема

Изработка на прототип електронски склоп

лабораториски вежби. Лабораториските вежби се клучна алка во образованието на инженерите во областа на електрониката и затоа тие се застапени во речиси сите предмети од наставната програма Компјутерско хардверско инженерство и електроника. Лабораторијата организира и лабораториски вежби по предмети кои се држат на останатите насоки на ФЕИТ, а ги опслужува Институтот за електроника. Практично секој студент запишан на ФЕИТ во некоја фаза од неговите студии има прилика да запише предмет кој предвидува изработка на лабораториски вежби во Лабораторијата за електроника. Покрај просторијата за додипломски лабораториски вежби, во рамките на Лабораторијата постои и уште една помала просторија за работа на проекти и развој. Таа брои 4 работни маси (за 8 студенти) опремени со напредна опрема и инструментација. Во оваа просторија студентите од повисоките години работат на своите семинарски и проектни задачи, дипломски работи и магистерски тези, бараат совети од поискусните колеги, како и од кадарот при Институтот. Освен за проектите од наставата и дипломските работи, просторот за работа на проекти и развој е целосно опремен и за научно истражувачка и апликативна дејност од областа електроника. Покрај стандардната лабораториска опрема (извори за напојување, мултиметри, генератори на сигнали, дигитални мемориски осцилоскопи) овде можат да се најдат и софистицирани инструменти кои се користат во напредната електроника, како што се логички анализатори, топловоздушни лемни станици, изолациски трансформатори, развојни околини за микроконтролери, наменски микропроцесори, PLD / FPGA компоненти, вградливи мини компјутери (Raspberry Pi), наменски плочи за процесирање на сигнали и друго. Лабораторијата за електроника има долгогодишна успешна соработка со повеќе стопански субјекти, меѓу кои треба посебно да се истакне соработката

со фирмите Seavus, Микросам и Логинг Електроникс, кои во мног у наврати материјално и нематеријално ја поддржале Лабораторијата и придонеле во нејзиниот напредок и развој. Во склоп на Инситутот за електроника функционира и посебна акустички обработена просторија: говорно студио. Студиото е реализирано во рамки на проектот SCOPES Project on Speech Prosody (2014 - 2016). Опремено е со високо квалитетен микрофони, дигитални аудио интерфејси, мониторски звучници и студиски слушалки.

Лабораторија за електронски мерења Лабораторијата за електронски мерења е формирана во 1972. година со отворање на насоката електроника, под раководство на проф. д-р Драган Димитров. Во почетокот таа работи во рамките на Лабораторијата за електрични мерења. Првите лабораториски вежби во оваа лабораторија се одржани во 1973. година за првата генерација студенти по насоката електроника, под раководство на тогашниот асистент Методија Камиловски. Во 1974. година е набавен првиот контингент на електронски инструменти, со што е стабилизирана нејзината понатамошна работа. Со реорганизација на работата на Електротехничкиот факултет, во средината на осумдесеттите го д и н и и с о от во р а њ е н а н о в и т е лабораториски простори на Факултетот, Лабораторијата за електронски мерења поминува и продолжува да работи во рамките на Институтот за електроника, каде и денес припаѓа. Во периодот од 1986. до 1991. година набавени се неколку квалитетни мерни инструменти, како што се: анализатор на спектар, дигитален осцилоскоп и друго. Во тој период адаптирана е и една просторија како Фарадеев кафез за мерење на EMI интерференции. Од 2001. год. во просторот на Лабораторијата за електронски

мерења е сместена и опрема од Темпус проектот JEP – 12103 - 97 наменета за организирање на Лабораторија за енергетска електроника, која никогаш не е формирана како посебна единица заради проблеми со ограничените просторни ресурси. Во 2017. година Лабораторијата е целосно реновирана. Лабораторијата за електронски мерења од формирањето до денес се користи за: изведување на лабораториски вежби по предметот електронски мерења, потоа сензори, кондиционери и уреди за аквизиција, како и за изработка и одбрана на дипломски работи. Поради ограничените просторни ресурси на Факултетот, во последните неколку години просторот на Лабораторијата за електронски мерења се повеќе се употребува за одржување предавања и аудиториски вежби за студентите од програмата Компјутерско хардверско инженерство и електроника, чиј носител е Институтот за електроника. Заради проширување на активностите во д о м е н от н а е л е к т р о м а г н е т н а т а компатибилност, еден од наставничките кабинети во просториите на Институтот за електроника е преадаптиран во мини - лабораторија за EMC во која се вршени мерења во рамките на работата на Факултетското инспекциско тело. Оваа мини - лабораторија која припаѓа на Лабораторијата за електронски мерења исто така се користи и за одредени мерења во склоп на научно - истражувачката работа на членовите од Институтот за електроника.

Лабораторија за процесирање сигнали Лабораторијата за процесирање сигнали е формирана во 2009. година во рамките на Институтот за електроника како дел од проектот „Магистерски студии по ДПС базирани на комбиниран начин на учење” финансиран од програмата Tемпус. Лабораторијата е предвидена

за изведување наставни дејности од областа на процесирање сигнали, пред сè за лабораториски вежби, изработка на семинарски, дипломски и магистерски трудови. Освен за наставна дејност, Лабораторијата се користи и во научно - истражувачки и апликативни цели во рамките на разни домашни и меѓународни проекти. Основните цели на оваа Лабораторија се да се овозможи што подобро совладување на основните концепти во процесирањето на сигнали со помош на компјутерски симулации и соодветен хардвер; да им се овозможи на студентите запознавање со и користење опрема за ДПС која е погодна за процесирање на сигнали во реално време; да се потенцира широкиот опсег на ДПС апликации со помош на практични вежби во области како: процесирање на слики и видео, процесирање на аудио и говор, машински вид, дигитална контрола, комуникации и слично. Со други зборови, студентите добиваат убава можност да имплементираат практични алгоритми за процесирање сигнали на современи ДПС процесори во реално време. Освен ова, преку формирањето на оваа лабораторија е создаден простор за поддршка на научно - истражувачката и апликативна работа во оваа област. За остварување на овие цели Лабораторијата располага со специфична опрема, вклучувајќи: 10 x NI ELVIS II инструментациски платформи за анализа и дизајн на електронски кола; 10 x NI SPEEDY-33 платформи за развој на ДПС апликации; 10 x TI TMDSDSK5510 платформи за развој на DSP апликации; 10 x Freescale MC56F8037EVM микроконтролери; 2 x TMDSDSK6437 и 2 x TMDSDSK6713 платформи за развој на мултимедиски апликации; Осцилоскоп Tek TDS2022B и функциски генератор TTI TG2000; NI Labview софтвер. Опремата е наменета за дизајн и имплементација на апликации на ДПС процесори и микроконтролери. Лабораторијата е опремена и со современа опрема која овозможува примена на напредни техники за изведување на

Дел од опремата во лабораторијата за процесирање сигнали

наставата. На располагање се 10 персонални компјутера и два видеопроектора, телевизиски сет и видеоконференциска камера, видеосервер, документна камера и безжична и гигабитна LAN мрежа.

6 Лабораториски вежби во лабораторијата за процесирање сигнали

ИНСТИТУТ ЗА ЕЛЕКТРИЧНИ МЕРЕЊА И МАТЕРИЈАЛИ Во периодот 2009 - 2019 г. Институтот за електрични мерења и материјали (ИЕМЕМ) продолжува со својата дејност во високото образование и научно апликативната работа на главните области од интерес: мерења во електротехника, електротехнички материјали, метрологија, мерна инструментација и менаџмент на квалитет.

1959. година како Катедра за електрични мерења на електромашинскиот оддел при тогашниот Технички факултет во Скопје. Како прв професор и основоположник на наставно - научната и истражувачко - апликативна дејност на Институтот е проф. Витомир Јовевски (in memoriam). Во изминатите години во ИЕМЕМ работеле и дале многу значаен придонес во наставно

м-р К. Демерџиев; вонр. проф. д-р Ж. Коколански; проф. д-р М. Чундева - Блајер; доц. д-р М. Србиновска; проф. д-р В. Димчев; В. Шокароски (од лево кон десно)

Во моментов кадарот на Институтот го сочинуваат: проф. д-р Владимир Димчев, проф. д-р Марија Чундева – Блајер, раководител на Институтот, вонр. проф. д-р Живко Коколански, доц. д-р Маре Србиновска и м-р Кирил Демерџиев, демонстратор. Институтот за електрични мерења и материјали својата дејност ја почнал во

- научната и апликативна дејност: проф. д-р Благој Ханџиски, проф. д-р Цветан Гавровски, проф. д-р Љупчо Арсов и инж. Љубисав Глишиќ, виш технички соработник. Во рамките на наставната дејност наставниците и соработниците од ИЕМЕМ покриваат настава од првиот циклус студии, на поголем број предмети од

подрачјето на електричните мерења, неколку задолжителни предмети во првите две години и специјализирани – изборни предмети во погорните години на студии. На вториот циклус студии ИЕМЕМ е носител на ст удиската програма Метрологија и менаџмент на квалитет, а наставниот кадар ги покрива предметите во областите на законската и индустриската метрологија, мерна неодреденост, компјутеризирани мерни системи, сетила и преобразувачи, контрола на квалитет и други предмети поврзани со метрологијата. Во периодот од 2010. до 2013. година на ИЕМЕМ се спроведе Европскиот проект 158599-TEMPUS-MK-TEMPUSJPCR „Креирање трет циклус на студии - докторски студии по метрологија“, во рамки на кој со помош на академски кадар од 11 реномирани европски универзитети беше креирана интердисциплинарната студиска програма на третиот циклус студии – докторски студии. Студиската програма Метрологија за прв пат беше акредитирана во 2013. година, а реакредитирана во 2016. година. Институтот ЕМЕМ со својот наставно - научен кадар е носител на оваа студиска програма во која се опфатени најзначајните научни предизвици на современата метрологија. Со тоа е заокружен циклусот на студирање во трите степена во полето на метрологијата. Издавачката дејност на ИЕМЕМ во изминатиов период остварува континуитет во издавање на: учебни помагала, скрипти, збирки задачи за аудиториски вежби, напатствија за лабораториски вежби, интерни електронски материјали и друго. Во изминатиов десетгодишен период, членовите на ИЕМЕМ продолжуваат со интензивна научно - истражувачка дејност, при што тие се јавуваат како носители или учесници на повеќе домашни и меѓународни научно - истражувачки проекти. Најважните проекти финансирани од домашни и меѓународни институции се: „Key Comparison of Power COOMET.EM.- K5”, COOMET project No. 695/UA/16, клучна меѓу лабораториска споредба со учество на 13 национални метролошки институти, 2016

- 2018; „Enhancement of the Laboratories’ Capacities of the Faculty of Electrical Engineering and IT for Scientific and Research Activities, Accreditation and Promotion for Industrial Cooperation“, проект финансиран од УКИМ - Скопје, 2014 - 2015; „Creation of the Third Cycle Studies - Doctoral Studies in Metrology”, EU TEMPUS IV Joint Multi - country Project, 2010 - 2013; „Establishing of a Wind Data Base in the Republic of Macedonia“ проект финансиран од Светска банка во рамки на Sustainable Energy Project – GEF Trust Fund, 2012 - 2016, „Wavelet Based Methods for Power Quality Disturbances Analysis“, билатерален научно истражувачки проект со ТУ Грац, Австрија, 16 - 2086/1,2011 - 2013. Научно - истражувачката работа на членовите на Институтот во периодот 2009 – 2018. година резултираше со голем број трудови објавени во меѓународни списанија со фактор на влијание или без фактор на влијание, домашни списанија, како и трудови објавени на значајни домашни и меѓународни конференции. Соработката на Институтот за електрични мерења и материјали со стопанството и апликативната дејност се развива од почеток на работа на Институтот, а која во последните десет години особено се интензивираше преку акредитацијата на Инспекциското тело за електротехнички уреди, инсталации и опремa во рамките на ФЕИТ во 2013. година, сообразно стандардот ISO/IEC EN 17020. Со акредитацијата на калибрациската лабораторија - Лабораторијата за електрични мерења во 2015. година, според стандардот ISO / IEC EN 17025 на Институтот е додадена нова вредност во подрачјето на законската метрологија. Апликативната дејност на ИЕМЕМ опфаќа инспекциски активности, работа на проекти и студии, као и специфични мерења за потребите на индустријата. Во рамките на инспекциското тело на ФЕИТ, Институтот е одговорен за испитувањата на електрични инсталации за низок напон, громобрански инсталации и заземјување, контрола на заземјување на електроенергетски

постројки со номинален напон над 1000 V, прва, периодична и вонредна контрола на функционалните и техничките карактеристики на фискални системи, мерења на квалитетот на електричната енергија и други испитувања. Во акредитираната лабораторијата за електрични мерења се спроведуваат калибрации на мерила за електрични величини, електрична енергија и моќност. Апликативната дејност на ИЕМЕМ опфаќа интензивна соработка со најзначајните компании од: електроенергетскиот сектор, индустријата и рударството, како и меѓународните корпорации во индустриските зони (Гентерм, Костал, АРЦ Аутомотив, Аптив Сервисес Македонија) и компании од регионот (KEDS - Косово, HTT и 3G - Албанија). Инаку, членовите на ИЕМЕМ имаат значајна соработка и со државните инстит уции на Р. Македонија кои ја поддржуваат националната инфраструктура за квалитет, како што е Бирото за метрологија на Р. Македонија, Институтот за акредитација на Р. Македонија, Институтот за стандардизација на Р. Македонија, но и со останатите тела за оцена на сообразност (лаборатории за тестирање, инспекциски тела, сертификациски тела). Во рамките на ИЕМЕМ од 9. 4. 2014 година функционира сертифицираната LabView академија во рамки на која се спроведуваат сертифицирани обуки и тестирања во соработка со National Instruments. Во рамките на оваа академија голем број студенти на ФЕИТ се стекнале со официјален LabView сертификат.

Лабораторија за електрични мерења Лабораторијата за електрични мерења во рамки на Институтот за електрични мерења и материјали е основана при Факултетот во 1959. година и во текот на изминатиот период бележи постојан развој и проширување на дејноста. Во неа се негуваат и развиваат трите основни универзитетски дејности: наставна, научно -

истражувачка и апликативна. Раководители на Лабораторијата од нејзиното основање до денес биле професорите: В. Јовевски, Б. Ханџиски, Ц. Гавровски, М. Чундева Блајер, Љ. Арсов и Ж. Коколански. Во Лабораторијата паралелно се одвиваат наставната, научно истражувачката и апликативната дејност. Во наставната дејност се изведуваат лабораториски вежби по предметите од наставно - научната област електрични мерења и материјали, дипломски, магистерски работи, како и научни истражувања во рамките на докторските студии како по метрологија, така и на ст удиската програма електротехника и и н ф о р м а ц и с к и т е х н о л о г и и . Та а обезбедува простор со 24 работни места, масите се опремени со приклучни кутии за напојување, како и соодветна опрема за изведување на лабораториските вежби, како што се: мерна инструментација за електромагнетни величини, неелектрични величини, мерни системи за примена во електроенергетиката, како и компјутеризирани мерни системи. Карактеристика за оваа лабораторија е што низ неа поминуваат голем број студенти, практично сите студенти на ФЕИТ работат лабораториски вежби по соодветните предмети. Во Лабораторијата се реализира научно - истражувачка работа во рамките на меѓународни и домашни проекти, за што постои современа инструментација. Во последните десет години спроведено е значајно обновување на опремата во л а б о р а т о р и ј а т а п р е к у н е ко л к у меѓународни проекти како што се: TEMPUS JEP CD 19010_2004 „Introduction of Twotier Studies of Metrology“ со кои е набавена опрема за современо изведување настава на прв и втор циклус на студии, 158599 TEMPUS -MK – TEMPUS - JPCR „Креирање трет циклус на студии - докторски студии по метрологија“ со кои е набавена опрема за истражувања во рамките на докторските студии, како и научни истражувања од областа на метрологијата.

Во рамки на проектот на Владата на Република Македонија за опремување на универзитетските лаборатории е набавена опрема за мониторинг на параметрите на животната и работна средина. Опремата на Лабораторијата за електрични мерења се состои од: голем број различни мерни инструменти и осцилоскопи, извори на напон, функциски генератори, мерни мостови и компензатори, инструменти за квалитет на електрична енергија, картички за аквизиција на податоци, емулатори за програмирање на микроконтролери, разни видови сетила, безжични сетила и друга лабораториска опрема. Во рамките на апликативната дејност, Лабораторијата врши мерења на параметрите на заземјувачите и заземјувачките системи, испитување на електрични инсталации, испитување на отпорности на изолација, испитување на статички електрицитет, тестирање на нисконапонски уреди и апарати, и други електрични мерења потребни во индустријата, а во рамките на инспекциското тело за електротехнички уреди, инсталации и опремa во склопот на ФЕИТ сообразно меѓународниот стандард ISO / IEC EN 17020. Калибрацијата на инструменти се прави во рамките на акредитираната лабораторија за калибрација ЛЕМ сообразно меѓународниот стандард ISO / IEC EN 17025. Лабораторијата за електрични мерења е целосно отворена и за воннаставни активности со максимална можност за изведување практични студентски проекти (ст удентски работилници, ст удентски истражувачки проекти, изработка на дипломски работи од кои повеќето се со практична реализација, итн.). Работата во Лабораторијата може накусо да се илустрира низ следниве слики.

Дел од опремата добиена од Владата на РМ

Систем за верификација на генератор на настани на квалитет на електрична енергија

Лабораториски вежби во Лабораторијата за електрични мерења

Институт за ЕЛЕКТРИЧНИ МАШИНИ, ТРАНСФОРМАТОРИ И АПАРАТИ Институтот за електрични машини, трансформатори и апарати (ИЕМТА) низ наставната, научно - истражувачката и апликативната дејност ја негува и развива проблематиката од областите: електрични машини, трансформатори и апарати, електромоторни погони и обновливи извори на енергија. Во едукативната сфера на работењето на ИЕМТА, се одржува настава на првиот, вториот и третиот циклус студии.

списанија и зборници на трудови на домашни и меѓународни конференции. Дејностите на Институтот ги реализраат: проф. д-р Горан Рафајловски - раководител на ИЕМТА, проф. д-р Влатко Стоилков, проф. д-р Крсте Најденкоски, проф. д-р Гога Цветковски, доц. д-р Михаил Дигаловски, доц. д-р Маја Целеска, демонстраторот Иван Темелковски и техничкиот соработник м-р Љупчо Карајановски.

м-р Љ. Карајановски; доц. д-р М. Дигаловски; проф. д-р В. Стоилков; доц. д-р М. Целеска; проф. д-р К. Најденкоски; проф. д-р Г. Рафајловски; проф. д-р Г. Цветковски; Иван Темелковски (од лево кон десно)

Научно - истражувачката и апликативната дејност се реализира преку голем број проекти и студии кои произлегуваат од соработката со домашните компании, но и од долгогодишната соработка со низа интернационални универзитети, институти и институции. Резултат на научно - истражувачката работа на членовите на Институтот се големиот број објавени трудови во реномирани меѓународни

Формирањето на Институтот датира од вработувањето на проф. Станимир Јовановски, во 1960. година, кој е и прв раководител на Катедрата за електрични машини, како и на Лабораторијата за електрични машини. Со развојот на Факултетот, Катедрата за електрични машини во 1982. прераснува во Завод за електрични машини, трансформатори и апарати, а денешниот назив го добива во 1994. година.

Во работата на Институтот, од неговото формирање, покрај проф. Јовановски, од 1961. година, учествуваат: проф. Дионис Манов, Ванчо Георгиев, проф. Благој Димитров, Младен Алчев и Кирил Даскалов. Во периодот по 1970. година, Институтот се проширува со проф. Лидија Петковска, проф. Милан Чундев, проф. Дамјан Христовски, асистентите Ѓорѓи Такашманов и Живко Симоновски, како и техничкиот соработник Димитрија Анастасовски. Првата и втората генерација членови на Институтот, даваат голем придонес во развојот на сите дејности во областа на електричните машини, трансформатори и апарати. Од 2015. година, член на Институтот е и проф. Слободан Мирчевски, кој претходно, од 1979. година, бил член на Институтот за електромоторни погони. Создавањето нови кадри во рамките на ИЕМТА е една од најзначајните заложби на членовите на Институтот. Од тие причини, во понатамошниот период, се вработуваат: Влатко Чингоски (1986), Влатко Стоилков и Горан Рафајловски (1988), Крсте Најденкоски (1992) и Гога Цветковски (1997). Кадровскиот континуитет на Институтот продолжува во 2009. година, со вработувањето на Михаил Дигаловски и на Маја Целеска, во 2013. година. До денес, во работата и развојот на Институтот, учествува наставен кадар од четири генерации. Развојот на ИЕМТА е проследен со постојано осовременување и прилагодување на наставните планови и програми, согласно актуелните текови во електроенергетиката и индустријата, како и со реформите во високообразовниот систем. Така, првите две генерации наставници и соработници даваат значителен придонес во формирањето базични предмети од областа на електричните машини и трансформатори, додека, во последниов период, се развиваат предмети од областите на моделирање и динамика на електричните машини и трансформатори, како и примена на енергетските преобразувачи во управувањето на електричните машини. Целта е да се следи трендот на развојот на обновливите извори на енергија и

енергетската ефикасност, како два основни столба на енергетската одржливост. Развојот во областите коишто ги негува Институтот се продлабочува со формирањето поголем број предмети за втор и трет циклус студии. Во постоењето на Институтот, покрај значителниот број на дипломирани инженери по електротехника, одбранети се над 100 магистерски трудови и над 20 докторски дисертации. Иновативниот и современ пристап во изведувањето на наставата е основна заложба на членовите на ИЕМТА од самиот почеток па до денешен ден. Така, освен подготовката на учебници и материјали за вежби кај повеќето од предметите, се води сметка и за подготовка на практични програми и компјутерски вежби, со цел проблематиката да се доближи до студентите и да им се овозможи запознавање со софтверските алатки кои ќе можат да ги користат и по завршувањето на студиите. Наставно - образовниот процес е покриен со: учебници, учебни помагала и други материјали. Позначајни се „Микромашини“, од проф. Лидија Петковска, „Испитување на електрични машини“ од проф. Дамјан Христовски, „Лабораториски практикум по испитување на електрични машини“ од проф. Дамјан Христовски и проф. Станимир Јовановски, „Електрични мотори (динамика и управување)” (УКИМ) од проф. Горан Р. Рафајловски, во 2012. година, „Induction Motor - Dynamics and Vector Control” (Scholar’s Press) од проф. Горан Рафајловски и доц. Михаил Дигаловски во 2015. година, „DC Motor - Dynamics and Control” (Scholar’s Press) од проф. Горан Рафајловски и доц. Михаил Дигаловски во 2015. година, „Design of Energy Efficiency Power Transformer”, (Scholar’s Press) од доц. Михаил Дигаловски, проф. Горан Рафајловски и проф. Крсте Најденкоски во 2015. година, „Упатство за лабораториски вежби по предметот Енергетски преобразувачи” (ФЕИТ) од проф. Гога Цветковски во 2015 година и „Упатство за лабораториски вежби по предметот Електрични генератори и трансформатори” (ФЕИТ) од проф. Крсте Најденкоски во 2015. година.

Значајна активност на членовите на ИЕМТА е учеството во меѓународни и билатерални проекти. Од аспект на усовршување на наставата и научно истражувачката работа, за истакнување се проектите: TEMPUS project Restructuring and Up - Dating Electric Power Engineering Study; Application of FEM in Design and Analysis of Electrical Machines; Measurement of Wind Energy Potential in Macedonia; FP6 Project Renewables for isolated systems – energy supply and waste water treatment; Horizon 2020 Project Near zero energy buildings; ERASMUS + Project Virtual reality laboratory for mechatronics. Практичните резултати од научните истражувања во големиот број студии, проекти и соработки се објавени на бројни домашни и меѓународни конференции, реномираните списанија IEEE Transactions on Magnetics и IEEE Transactions on Power Apparatus and Systems, COMPEL, PE (Electrical Review), Electromotion, International Journal on Studies on Computational Intelligence - Springer, International Journal of Applied Electromagnetics and Mechanics-IOS Press и други. Инстит утот во 2006. година беше организатор на првиот Македонско - полски симпозиум за применета електромагнетика (Symposium on Applied Electromagnetics) во Охрид, и во 2016. година во Скопје. Одредени членови на ИЕМТА активно учествувале во организацијата на неколку меѓународни конференции како што се: EPE - PEMC’2010, ISEF’2013 и EUROCON’2017, а се активни и во меѓународната конференција за големи електрични системи СИГРЕ Париз, преку здружението СИГРЕ Македонија, чии студиски комитети дадоа и даваат особен придонес во работата и во организацијата на советувањата. Научно - истражувачката и апликативната дејност претставуваат многу важен дел од активностите кои се одвиваат во рамките на ИЕМТА. Овие дејности често се испреплетуваат бидејќи голем дел од проектите произлегуваат од соработката со електроиндустријата и електроенергетските компании. Оваа соработка почнува уште

во седумдесеттите години од минатиот век и успешно продолжува и денес. Во рамките на научно - истражувачката дејност на ИЕМТА, изработени се над 20 развојно - истражувачки проекти. Друга значајна дејност е апликативната при што за потребите на стопанските субјекти во земјата се изработени поголем број на проекти (над 100). Во изведувањето на апликативните проекти, особено значење има и лабораториската опрема со која располага Институтот и со чија помош се извршени голем број испитувања за потребите на индустријата и електростопанството.

Лабораторија за електрични машини, трансформатори и апарати Лабораторијата за електрични машини, трансформатори и апарати (ЛЕМТА) функционира во склоп на Институтот за електрични машини, трансформатори и апарати. Таа е првата формирана лабораторија на Факултетот, уште како електромашински оддел во рамките на Техничкиот факултет. Почетната опременост на Лабораторијата била скромна, со само неколку машини за еднонасочна струја, неколку трансформатори, како и неколку асинхрони мотори. Потоа, Лабораторијата е доопремена со синхрони машини и две динамоваги за мерење на моментот на електричните мотори. Во седумдесеттите години, набавени се две мотор - генераторски групи, од кои едната е универзална машина со повеќе различни изведби на ротори, при што со нивна промена се добиваат разни видови колекторски синхрони и асинхрони машини. Во текот на седумдесеттите и осумдесеттите години, ЛЕМТА претставува една од најопремените и најсовремените лаборатории. Во 2005. година, во рамките на TEMPUS - проектот, набавена е лабораториска мерна опрема. За таа цел, Лабораторијата е целосно реновирана и во неа се

Мерна опрема за користење на обновливите извори на енергија

Автономен ветрогенераторски систем наменет за испитувања во областа на ОИЕ

инсталирани нови компјутеризирани мерни пултови за испитување мали и специјални електрични машини од производителите TQ од Велика Британија и Lab - Volt од Канада. Опремата се состои од мерни места во чиј состав се вклучени извори на напојување со можност за добивање регулиран еднонасочен, еднофазен и трифазен наизменичен напон, како и: еднонасочен мотор / генератор, синхрон мотор / генератор, трифазен асинхрон мотор со кафезен ротор, универзален мотор, еднофазен кондензаторски асинхрон мотор, еднофазен асинхрон мотор со засечени полови, селсини, релуктантен мотор, чекорен мотор, линеарен мотор, еден исправувач, еден инвертор и други електрични машини. Последниве неколку години, во Лабораторијата започнат е процес на

модернизација и осовременување на голем дел од лабораториската опрема, како и набавка на нова опрема чиј примарен фокус се обновливите извори на енергија (ОИЕ) и енергетската ефикасност. Модуларноста на новите дигитални инструменти и современите методи на испит ување, компатибилни со применетите стандарди во техничките универзитети во Европа, придонесуваат образовниот процес да е во согласност со европското образование. Со модернизацијата на лабораторијата, се зголемува безбедноста при работата, а се овозможува и интеракција помеѓу применетите симулациски софтверски пакети и експерименталните постапки. Во Лабораторијата за електрични машини, трансформатори и апарати (ЛЕМТА) се реализираат и развиваат трите основни дејности на Универзитетот

Мерна опрема наменета за испитување на малите и специјални електрични машини

Мерна опрема наменета за испитување во областа на електричните машини и трансформатори

и Факултетот, како што се образовната, научно - истражувачката и апликативната дејност. Во рамките на наставниот процес, Лабораторијата ги развива дисциплините поврзани со електричните машини, трансформатори и апарати. Во Лабораторијата се изведуваат

трансформатори, апарати, енергетски преобразувачи и обновливи извори на енергија. Досегашни раководители на Лабораторијата за електрични машини, трансформатори и апарати биле: проф. Станимир Јовановски (in memoriam), проф. Дионис Манов (in memoriam), проф. Дамјан Христовски (in memoriam), проф. Лидија Петковска, проф. Гога Цветковски и проф. Горан Рафајловски. Во моментов, раководител на Лабораторијата е проф. Крсте Најденкоски.

Лабораторија за електромоторни погони

Мерна опрема наменета за испитување во областа на малите и специјални електрични машини

Електричен автомобил - картинг

лабораториски вежби по сите предмети од областа на електрични машини, трансформатори и апарати, како и од областа на енергетските преобразувачи и обновливите извори на енергија. Покрај мерната опрема која се користи во наставата, ЛЕМТА располага и со современи инструменти кои се користат за научно - истражувачката и апликативна дејност во областа на електричните машини,

Лабораторијата за електромоторни погони (ЛЕМП) е формирана во осумдесеттите години на минатиот век, во рамките на Институтот за индустриска електроенергетика, а извесен период била дел и од Институтот за електротермија, електрично заварување и електричен сообраќај. ЛЕМП е формирана во периодот кога се создадени просторни можности, со надградба на анекс - зградата на тогашниот Електротехнички факултет. Денес, почнувајќи од 2015. година, а поради сродноста на областите коишто ги проучуваат, ЛЕМП припаѓа на Институтот за електрични машини, трансформатори и апарати, кој е одговорен за наставата на студиската програма Електроенергетика, автоматизација и обновливи извори на енергија. ЛЕМП врши повеќе дејности - наставна, научно - истражувачка и апликативна. Уште при формирањето, остварена е тесна соработка со соодветните лаборатории на Универзитетите во: Ерланген, Загреб, Нови Сад и Софија. Концепцијата за создавање на Лабораторијата од аспект на видот на опремата, нејзиниот распоред и слично, направена е во периодот по ст удискиот престој на Слободан Мирчевски на Универзитетот во Ерланген во 1984. година. Од нејзиното оформување, па до денес, раководители, а воедно и заслужни за успешното

Пуштање во работа на асинхрон мотор (лево) и регулација на брзината на мотор на еднонасочна струја (десно)

функционирање на Лабораторијата се: проф. д-р Тодор Јакимов, проф. Благој Димитров, проф. д-р Слободан Мирчевски, асист. м-р Здравко Андонов и доц. д-р Михаил Дигаловски. Основач на ЛЕМП е проф. Тодор Јакимов, кој во еден мандат бил и декан на Електротехничкиот факултет. За извршување на дејностите во Лабораторијата, ангажирани се и неколкумина технички соработници: прво Димитрије Дилевски, потоа Борис

Рошков и до почетокот на 2009. год., м-р Љупчо Карајановски. Од 2017. година, за покривање на наставата по предметите што ги покрива ЛЕМП, одговорен е доц. д-р Михаил Дигаловски, додека за одржувањето лабораториски вежби во ЛЕМП, одговорни се демонстраторот Иван Темелковски и техничкиот соработник м-р Љупчо Карајановски. Преку ЛЕМП, изработени се и повеќе проекти за технолошки развој вклучувајќи

Програмабилен логички управувач SD 811 од фирмата ABB

употреба на меко пуштање за асинхроните мотори, развој на програмски логички управувач за лифтови и друго. Апликативната дејност на Лабораторијата, првенствено, се состои во интервенции при дефекти, проектирање и модернизација на електромоторните погони, а корисници биле најчесто фирми од земјава. Функционирањето на ЛЕМП се темели на вградената опрема, која во првите години од нејзиното формирање е на високо ниво на технолошки развој, за што сведочи и фактот дека уште во 1988. год. е набавен логички управувач од типот AEG Modicon A020. Во наредните години, набавени се уште неколку инструменти и уреди, кои претставуваат опрема специфична за оваа лабораторија, а во која спаѓаат уредот за оптоварување со различни статички моменти зависни од брзината на вртење, тахометарот C. A, кој има можност за меморирање податоци, преносниот FLUKE 105 Scopemeter Series II, 100 MHz, како и претходно спомнатата донирана опрема од SIEMENS, ABB и DANFOSS. Почнувајќи од 2015. година, па сè досега, под раководство на актуелниот раководител на Лабораторијата за електромоторни погони, доц. д-р Михаил Дигаловски, започнато е нејзино осовременување и обновување. За таа цел, голем дел од лабораториските вежби коишто се изведуваат - се модифицираат, така што релејно - контакторското управување се заменува со програмските логички управувачи. Во тек е набавка на нови инвертори за регулација на брзината на асинхроните мотори и подготовка на нови лабораториски вежби.

6 Микроконтролерски уред за управување лифтови

Институт ЕТЕЗЕС Во периодот 2009 - 2019 г. Институтот за електротермија, електрично заварување и електричен сообраќај (ИЕТЕЗЕС) продолжува со својата дејност во високото образование и научно - апликативно истражување од областа на основи на електротехниката, електротермиски процеси, електромагнетна компатибилност

пренаменет и во него во 2018 година е формиран ИНОФЕИТ. Лабораторијата за електромоторни погони која кус период беше во составот на Институтот во меѓувреме се одвои и продолжи да работи во рамки на Институтот ЕМТА. Во моментов кадарот на ИЕТЕЗЕС го сочинуваат: проф. д-р Марија Кацарска

проф. д-р М. Кацарска; м-р В. Ѓоргиевски; м-р Б. Марковски; проф. д-р С. Чундева; проф. д-р В. Арнаутовски - Тошева, м-р Љ. Карајановски (од лево кон десно)

и влијание на електромагнетните полиња врз околината, електрично заварување, електричен сообраќај, почисто производство и енергетска ефикасност. Наставно - научните активности на ИЕТЕЗЕС се одвиваат во рамки на Лабораторијата за основи на електротехника. Во изминатиов период Лабораторијата за електротермија престана да се користи за наставно - научна дејност а просторот во кој таа беше сместена е

- раководител на Институтот, проф. д-р Весна Арнаутовски - Тошева, проф. д-р Снежана Чундева, асистент м-р Благоја Марковски, виш технички соработник м-р Љупчо Карајановски, и демонстратор м-р Владимир Ѓоргиевски. Историјата на ИЕТЕЗЕС започнала со почетоците на Техничкиот факултет во Скопје бидејќи некои од дисциплините, како на пример предметите Основи на електротехника 1 и 2 и предметот

Eлектротермија, кои се негуваат на овој Институт спаѓаат меѓу првите дисциплини изучувани на Факултетот. Како први кадри кои ги поставиле темелите на наставно - научната и истражувачко апликативна дејност на Институтот се проф. д-р Екатерина Чундева - Галиќ (in memoriam) и проф. д-р Стојан Чундев (in memoriam). Во изминатите години во ИЕТЕЗЕС работеле и дале значаен придонес во наставно - научната и апликативна дејност: aкадемик проф. д-р Леонид Грчев; проф. д-р Панчо Врангалов; проф. д-р Никола Чекреџи; проф. д-р Велимир Филипоски (in memoriam); инж. Стојан Николовски, виш технички соработник. Во одреден период во наставно - научната дејност на ИЕТЕЗЕС работеле проф. д-р Коста Митрески; проф. д-р Слободан Мирчевски; вон. проф. д-р Андреја Наумоски; и д-р Спасе Петкоски. Во рамки на наставната дејност наставниците и соработниците од ИЕТЕЗЕС покриваат предмети од првиот циклус студии, од базичните области Основи на електротехника и Основи на електрични кола кои ги слушаат студентите од прва година од сите студиски програми, како и предмети на повисoките години од студиската програма Електроенергетика, автоматизација и обновливи извори на енергија - ЕАОИЕ. На вториот циклус студии наставниците од ИЕТЕЗЕС покриваат предмети од областите на електромагнетна компатибилност, нумеричко моделирање на електромагнетните појави, енергетска ефикасност, почисто производство и регулатива, првенствено на студиската програма Енергетска ефикасност, животна средина и одржлив развој - ЕСОР, но и на други студиски програми. Целта на студиската програма е да се оспособи водечки високостручен инженерски кадар компетентен за истражување, развој, проектирање и примена на сложени интердисциплинарни проекти во областите на енергетска ефикасност, влијанието на електричната енергија врз животната околина и одржливиот развој. Истовремено, наставниците се вклучени во работата на третиот циклус студии во рамки на студиска

програма Електротехника и информациски технологии. Издавачката дејност на ИЕТЕЗЕС во изминатиов период остварува континуитет во издавање на: учебни помагала, скрипти, збирки задачи за аудиториски вежби, напатствија за лабораториски вежби, интерни електронски материјали, и друго. Во изминатиов десетгодишен период, членовите на ИЕТЕЗЕС продолжуваат со интензивна научно - истражувачка дејност, при што тие се јавуваат како носители или учесници на повеќе домашни и меѓународни научно - истражувачки проекти. Меѓу поважните проекти финансирани од домашни институции спаѓаат: „Електромагнетни влијанија, методи на анализа и заштита”, Л. Грчев, МАНУ (2010 - 2012); „Имунитет на опремата и инсталациите на напонски пропади”, С. Чундева, ФЕИТ (2011 – 2012); „Електромагнетни појави во слоевити средини”, Л. Грчев, МАНУ (2013-2015); „Eлектромагнетно моделирање на преодни појави во комплексни системи”, Л. Грчев, МАНУ (2016 - 2018); „Изведба на електрично возило”, С. Чундева, УКИМ (2015-2018). Во групата на меѓународни проекти во кои раководители / координатори од страна на ФЕИТ се членови на ИЕТЕЗЕС се издвојуваат: „MEns - Meeting of Energy Professional Skills”, М. Кацарска, Horizon 2020, (2015 - 2017); „PV-ESTIA - Enhancing storage integration in buildings with Photovoltaics”, М. Кацарска, Interreg TNCP Balkan – Mediterranean 2014 – 2020, (2017 - 2019). Исто така, членови на Институтот во изминатиов период се јавуваат како координатори / учесници и во други меѓународни проекти од кои се издвојуваат: „Wind energy technology reconsideration to enhance the concept of smart cities”, С. Чундева, COST Action TU1304 (2014 - 2018); „A pan-European Network for Marine Renewable Energy”, С. Чундева, COST Action CA17105 (2018 – 2011); „Modelling of electromagnetic transients and PLC energy services”, В. Арнаутовски - Тошева, FP7 Marie Curie Actions (2010 - 2012). Научно - истражувачката работа на членовите на Институтот во областите

од интерес во периодот 2009 - 2019 годна резултира со 18 труда објавени во меѓународни списанија со фактор на влијание, 15 труда во меѓународни списанија, како и со над 60 труда објавени на значајни домашни и меѓународни конференции. Тука се издвојуваат и 2 труда објавени во: Lightning Protection of Medium Voltage Networks, Technical Brochure CIGRÉ, и Computer Field Models of Electromagnetic Devices, IOS Press. Од списанијата со фактор на влијание (IF) поважни се: IEEE Trans. on Power Delivery, IEEE Trans. on Magnetics, IEEE Trans. on Electromagnetic Compatibility, IEEE Trans. on Industry Applications, International Journal for Computation and Mathematics in Electrical and Electronic Engineering - COMPEL, Automatika. Од меѓународните списанија се издвојуваат: Facta Universitatis Series, Electrotechnica & Electronica, Electra, Renewable Energy & Power Quality Journal, Scientific Journal Safety Engineering, Przeglad Elektrotechniczny. Од меѓународните конференции на кои членовите од ИЕТЕЗЕС презентирале и објавиле свои трудови се издвојуваат оние организирани од IEEE: International Symposium on Power Line Communications and its Applications (ISPLC), International Conference on Applied Electromagnetics and Communications (ICECom), International Conference on Electromagnetics in Advanced Applications (ICEAA), International Conference on Smart Tehcnologies (EUROCON), European conference on Electromagnetic Compatibility (EMC Europe), International Power Electronics and Motion Control Conference (EPE-PEMC); како и меѓународните конференции: International Conference on Lightning Protection (ICLP), Mediterranean Conference on Power Generation, Transmission, Distribution and Energy Conversion (MEDPOWER), Progress in Electromagnetics Research Symposium (PIERS), International Conference on Applied Electromagnetics (ПEC), International Symposium on Electromagnetic Fields in Mechatronics, Electrical and Electronic Engineering (ISEF), Advanced Electromagnetics Symposium (AES), European Conference on Antennas and propagation (EuCAP), Colloque International sur la Compatibilité ElectroMagnétique (CEM),

European Conference on Electromagnetics (EUROEM) и други. Поголемиот дел од членовите на ИЕТЕЗЕС се истовремено и членови на СИГРЕ Македонија во рамки на студискиот комитет Ц3 - Електроенергетски системи и животна околина, како и членови на други меѓународни инженерски здруженија (IEEE). ИЕТЕЗЕС остварува соработка со стопанството во повеќе области: нумерички пресметки на електромагнетни полиња од различни извори и во различни средини, мерења и анализи на електромагнетното п о л е в р з о ко л и н а т а , м е р е њ е н а најважните параметри на животната и работната средина со посебен осврт на нејонизирачките зрачења, како и примена на регулативите во областа на животната средина, почисто производство и енергетска ефикасност, интегрирање на превентивни стратегии при планирањето и развојот на индустриското производство за намалување на причините за загадување на животната средина предизвикани од производните процеси и рационализација на потрошувачката на енергија и суровински материјали.

Лабораторија за основи на електротехника Лабораторијата за основи на електротехника во рамки на Институтот за електротермија, електрично заварување и електричен сообраќај е основана при Електротехничкиот факултет во Скопје во далечната 1968. година, и во текот на изминатиот период бележи постојан развој и проширување на дејноста. Во неа се негуваат и развиваат трите основни универзитетски дејности: наставна, научно - истражувачка и апликативна. Во Лабораторијата се развиваат фундаменталните електротехнички дисциплини поврзани со наставата по предметите Oснови на електротехника 1 и Oснови на електротехника 2, а денес новите содржини на предметот Основи на електрични кола. Исто така во ЛОЕ се реализираат и одделни содржини од неколку

Час во лабораторијата за основи на електротехника

Опрема за лабораториски вежби

дисциплини на магистерските студии поврзани со мерења на електромагнетното поле и испитување на неговото влијание врз околината. Лабораторијата е опремена со голем број инструменти кои се користат за практична настава и со кои пред студентите се демонстрираат основните закони на електротехниката. Покрај софтверските алатки кои се користат за изработка на симулационите вежби, студентите од прва година се запознаваат со основните инструменти за мерење на електрични величини струја, напон и отпорност. Лабораторијата е опремена со макети на електрични кола кои се комплетно обновени во 2017. година а истите служат за изведување на лабораториските вежби низ кои студентите ги дополнуваат своите теориски знаења.

ст удентски проекти (ст удентски работилници, студентски истражувачки проекти, изработка на дипломски работи од кои повеќето се со практична реализација итн.). Во Лабораторијата наставата и научно - истражувачката дејност формираат нераскинлива целина наставниците се занимаваат со научни истражувања, односно истражувачите држат настава. Во поглед на научните истражувања, Лабораторијата за основи на електротехника развива истражувачка дејност во областите на анализа на електромагнетни полиња од повеќе извори и во различни средини и влијание на електромагнетното поле врз околината. Oд 2009. Лабораторијата располага со опрема набавена во рамките на меѓународниот

Опрема за лабораториски и теренски испитувања на електромагнетни полиња

Лабораторијата за основи на електротехника е целосно отворена и за воннаставни активности со максимална можност за изведување практични

проект од FP6 програмата Upgrading the research capacities for safety and health effects of human exposure to electromagnetic fields - SAFE EMF.

Институтот за елeктрични централи и разводни постројки Институтот за елeктрични централи и разводни постројки (Институт за ЕЦРП) е еден од институтите основачи на нашиот факултет. Овој Институт во изминатиов период дал извонреден придонес во образовната, научно - истражувачката и апликативната дејност на домашен и меѓународен план. Специфичниот научен и стручен интерес на Институтот се согледува преку следниве тематски области: производство на електрична енергија, разводни постројки, експлоатација на електроенергетски постројки, релејна заштита, проектирање и градба на

за проектирање на електроенергетски објекти, енергетско - економски анализи и проектен менаџмент. Наставно - научните активности на ИЕЦРП се одвиваат во рамки на Лабораторијата за релејна заштита и Лабораторијата за соларна енергетика. Во моментов кадарот на Институтот го сочинуваат: проф. д-р Вангел Фуштиќ - раководител на Институтот, проф. д-р Атанас Илиев, проф. д-р Антон Чаушевски, проф. д-р Димитар Димитров, вонр. проф. д-р Невенка Китева Роглева, вонр. проф. д-р Софија Николова - Поцева и демонстратор Наталија Петрова.

проф. д-р Д. Димитров, проф. д-р С. Николова - Поцева, проф. д-р В. Фуштиќ, вонр. проф. д-р Н. Китева Роглева, Н. Петрова, проф. д-р А. Чаушевски (од лево кон десно)

електроенергетски објекти, обновливи извори на електрична енергија, енергетска ефикасност и околина, управување и контрола на електрични централи и разводни постројки, софтверски алатки

Дејноста на Институтот за ЕЦРП почнува уште во 1959. година кога во рамките на eлектромашинскиот оддел при Техничкиот факултет во Скопје е застапен предметот eлектрични централи и разводни постројки.

Во 1961 година се отвора eлектротехнички отсек при што во рамките на наставниот план сe застапени предметите: производство на електрична енергија, eлектрични централи и eлектрични централи и разводни постројки. Во 1961 година е формирана Kатедрата за електрични централи и разводни постројки. Со статутот од 1982 година Kатедрата за електрични централи и разводни постројки прераснува во Завод за електрични централи и разводни постројки, за во 1995 година се изроди денешниот Институт за ЕЦРП. Освен претходно наведениот тековен кадар, низ годините на своето постоење, на Институтот во наставниот процес биле вклучени следните наставници и соработници: проф. Димитар Грчев (in memoriam), основач на Институтот; академик проф. д-р Томе Бошевски (in memoriam); проф. д-р Мито Златаноски (in memoriam); проф. д-р Арсен Арсенов; проф. д-р Кирил Коцев; д-р Никола Попов, како асистент; асистент Крсте Мачковски (in memoriam); д-р Марјан Попов, како асистент; лаборант Димитрија Дилевски (in memoriam). Во рамки на наставната дејност ИЕЦРП е носител на студиската програма Е л е к т р о е н е р ге т и к а , у п р а в у в а њ е и менаџмент на додипломските академски студии. Наставниците и соработниците од ИЕЦРП покриваат настава од предметите: електрични централи, разводни постројки, релејна заштита, проектирање на електроенергетски објекти, експлоатација на електроенергетски постројки, обновливи извори на електрична енергија, управување на електроенергетски објекти, заземјување, професионален ризик и безбедност во електроенергетски постројки, компјутерско моделирање во електроенергетиката, софтверски алатки во електроенергетиката, проектен менаџмент, менаџмент и инженерска економика, енергетска ефикасност и менаџмент на животна средина, ветерни електрични централи, мали хидроелектрични централи, нуклеарни електрични централи, когенеративни постројки и други. Наставниот кадар од Институтот за ЕЦРП е активно ангажиран

на постдипломските студии на следниве студиски програми: Електроенергетика, Проектен менаџмент, Обновливи извори на енергија и Енергетска ефикасност, животна средина и одржлив развој, при што Инстит утот е носител на ст удиските програми: Електроенергетика и Проектен менаџмент. Исто така наставниците од ИЕЦРП се одговорни за низа предмети на докторските студии на УКИМ во рамки на студиска програма Електротехника и информациски технологии. Издавачката дејност на ИЕЦРП во изминатиов период остварува континуитет во издавање на: учебници, збирки задачи, интерни скрипти од предавања, интерни скрипти од вежби, упатства за лабораториски вежби и друго. Една од основните дејности на ИЕЦРП е и научно - истражувачката дејност. Во изминатиот период, на Институтот се изработени повеќе научно - истражувачки проекти. Во последните 10 години најзначајно е да се споменат следните национални научни проекти: „Technical Assistance for the Regulatory Energy Commission of Macedonia”, (IPA / 2009 / 216 - 889), финансиран од Европската комисија, 2009 - 2010; „Проектирање на повеќенаменска сончева и ветерна електрана“, финансиран од УКИМ, 2012; Менаџмент на ризик во елетроенергетските објекти на ЕЕС во Р. Македонија (2017 - 2018); „Развој на паметен фотоволтаичен акумулациски модул” (2019 - 2021). Додека од меѓународни проекти се: „Promotion of Decentralized Energy Production from Renewable Energy Sources (EnerGain)”, (INTERREG - IPA CBC Programme Bulgaria - Republic of Macedonia), (2016 – 2018); „PV - ESTIA - Enhancing storage integration in buildings with Photovoltaics”, (INTERREG V - B Balkan - Mediterranean 2014 - 2020) (2017 – 2019), „Support for Solar PV and Wind PP Programme (in R. Macedonia)“, ÅF Consult, EBRD (2018 - 2019). Особено е важно да се истакне и афирмацијата на Инстит утот преку публикување на научни и стручни трудови од областите што се негуваат на Институтот

на разни домашни и меѓународни конференции, списанија и советувања. Научно - истражувачката работа на членовите на Институтот во областите од интерес во периодот 2009 - 2019 година резултира со над 50 труда објавени во меѓународни и домашни научни списанија, над 90 научни труда објавени на домашни конференции, како и над 70 труда објавени на меѓународни конференции. Поважните списанија во кои се објавени трудови се: IEEE Conferences, ELSEVIER, International Journal on Information Technologies and Security, Journal of the Technical University – Sofia „Fundamental Sciences and Applications”, BgNS TRANSACTIONS, Стручно списание ЕНЕРГЕТИКА, Пресинг. Членовите на ИЕЦРП се редовни активни учесници на домашните конференции како што се: МАКО СИГРЕ, EТАИ, ЗЕМАК. Од меѓународните конференции каде учествувале членовите на Институтот би ги издвоиле конференциите: SAER, ICEST, InfoTech, GREDIT, Power – Ecology – Economy, Renewable Energy Sources, Control of Power Systems, SDEWES, PRONASEM, BALWOIS, GCREEDER, BgNS Conference, Nuclear Energy for New Europe, EMAN, MANAGEMENT, Information, Communication and Energy Systems and Technologies. Членовите на ИЕЦРП се активни учесници во низа програмски и организациски одбори на меѓународни и домашни конференции, меѓу кои: МАКО СИГРЕ, ЗЕМАК, InfoTech, BgNS Conference, RES, PEE. Институтот пособено внимание посветува и на апликативната дејност. Така, членовите од Институтот се ангажирани во повеќе апликативни проекти и студии. Институтот има традиционална соработка со домашни релевантни стопански субјекти во решавање на високостручни задачи од доменот на дејноста на Институтот. За таа цел членовите на ИЕЦРП изработиле голем број студии, идејни проекти, главни проекти, ревизии, експертизи, испитувања и стручни мислења за важни електроенергетски објекти во Република Македонија. Во последните 10 години најзначајно е да се спомне учеството на членовите на Институтот во следниве:

Физибилити студија за електрификација н а м а н а с т и р с к и о т ко м п л е кс „ С в . Преображение“, во близината на Крушево, со хибриден фотоволтаичен систем, ЕВН Македонија, 2009; Студија за техничките перформанси на фотоволтаични електрични централи, лоцирани во регионите: Гевгелија и Струга, Нова енергија ДОО – Скопје, 2009; Студија за техничките карактеристики на фотоволтаичната електрична централа со моќност од 900 kWp, сместена во близината на с. Старо Лагово, Труст консалтинг ДОО - Скопје, 2009; Студија за перформансите на фотоволтаична електрична централа, лоцирана во близина на с. Гнеотино, Торпедо - Мобил ДОО - Битола, 2009; Физибилити студија за перформансите на фотоволтаична електрична централа со моќност од 49 kW, лоцирана во кругот на ЕКОЕФЕКТ ДОО – Кочани, 2011; Основен проект за Фотоволтаична електрична централа (ФВ електрана) Торпедо - Мобил, 2010; Проект на изведена состојба, Фотонапонска електроцентрала Торпедо − Солар ГТ 993,6 kW, 2012; Студија за развој на човечки ресурси за потребите на Дирекцијата на АД ЕЛЕМ, 2014; Студија (Финален Проект - концепт) за човечки ресурси и едукација, за инфраструктура за нуклеарна енергетика за потребите на Дирекцијата на АД ЕЛЕМ, 2017.

Лабораторија за релејна заштита Лабораторијата за релејна заштита е формирана во осумдесеттите години од минатиот век, а делува во рамките на Институтот за електрични централи и разводни постројки. Основач и долгогодишен раководител е проф. д-р Мито Златаноски, а сегашен раководител е проф. д-р Антон Чаушевски. Како дел од лабораториите при ФЕИТ, Лабораторијата за релејна заштита има добиено акредитација за инспекциско тело согласно стандардот ISO / IEC 17020 за вршење на дејност во делот на мерење на релејна заштита за сите индустриски и енергетски постројки.

Дел од пултот за изведување вежби и за испитување заштита

Основна дејност на Лабораторијата е изведување настава, посебно во делот на лабораториските вежби по предметите на Институтот за електрични централи и разводни постројки (ИЕЦРП). Во склоп на Лабораторијата изградена е и училница во која се одржува настава и аудиториски вежби за студентите по сите предмети на ИЕЦРП кои се слушаат на модулот Електроенергетика управување и менаџмент, но се и дел од наставата на другите студиски програми на Факултетот. Друга значајна дејност на Лабораторијата е апликативната, на која се посветува посебно внимание. Преку соработка со соодветните институции и компании во земјата и странство што работат на полето на електроенергетиката, се остварува и практична соработка, што е важно за стекнување искуство во дејноста и збогатување на знаењата. Ваквата

апликативна дејност, секако, значи и придонес на наставниот кадар за потребите на стопанството на земјата. Инстит утот за ЕЦРП, а со тоа и Лабораторијата за РЗ имаат придонес во повеќе дисциплини и предмети на додипломските и на постдипломските студии. На додипломските студии во Лабораторијата се држи настава, аудиториски и лабораториски вежби по следните дисциплини: релејна заштита, примена на дигитална заштита, разводни постројки, заземјување и заштитни мерки, производство на електрична енергија, софтверски алатки во ЕЕ, експлоатација на ЕЕ објекти, менаџмент со инженерска економика и проектирање на електроенергетски објекти. На постдипломските студии во Лабораторијата се изведува настава по наставните дисциплини од студиската програма Електроенергетика, студиската програма Проектен менаџмент и дел од предметите по студиската програма Обновливи извори на енергија. Лабораторијата за релејна заштита располага со соодветна опрема која се користи во наставната дејност по лабораториските вежби по предметите на Институтот за ЕЦРП. За потребите на наставната дејност во училницата е поставена компјутерска мрежа којашто се користи за симулации и пресметки потребни како за наставата, така и за изработка на: семинарски, дипломски, магистерски и други научно - истражувачки трудови. Исто така, опремата се користи и за апликативна дејност и за испитување на

Испитен куфер заштитни уреди од SIEMENS

релејната заштита и друга електроенергетска опрема во Македонија. Лабораторијата за релејна заштита секогаш е поддршка на сите научно истражувачки активности кои се изведуваат при Институтот за ЕЦРП. Во Лабораторијата досега се испитани разни типови на релејна заштита од повеќе производители, воспоставена е соработка и се изведени многубројни семинари и презентации од светски производители на електроенергетска опрема како: ABB, SIEMENS, AREVA, ISKRA, EMO и други. Лаборатијата со својата опрема, како и членовите на нститутот за ЕЦРП со своето знаење и искуство учествувале во изработка на: многубројни студии, идејни и главни проекти, ревизии, испитувања и друго. Се располага со мерна опрема и инструменти, опрема од релејната заштита со повеќе типови релејни уреди од најстарата генерација на електромеханички релеи до најсовремена дигитална заштита. Се располага со испитен мерен куфер за заштита, како и со разни генерации заштити од разни производители. Во рамките на инспекциско тело, лабораторијата за релејна заштита има направено неколку апликативни договори и изготвено извештаи во последните пет години. Тука мора да се напомени соработката со домашните компании од индустријата како, ОКТА Скопје, БЕГ – Скопје, Арчерлор Миталстил, УСЈЕ ТИТАН Скопје и други.

Основна намена на Лабораторијата е изведување на научно - истражувачка работа и лабораториски вежби по предмети од областа на фотоволтаичните системи на трите циклуси студии. Покрај овие активности, Лабораторијата овозможува демонстрација на можностите на фотоволтаичните системи, тренинг и едукација за проектирање и инсталирање фотоволтаични системи, испит ување компоненти и комплетни фотоволтаични постројки во реални услови. Формирањето на Лабораторијата за соларна енергетика беше единствено можно благодарение на безрезервната материјална и финансиска поддршка од повеќе стопански субјекти, и тоа: А. Д. Македонски телекомуникации, Електротехнички факултет (сега ФЕИТ), Машински факултет - Скопје, А. Д. ФАКОМ - Скопје, А. Д. Раде Кончар - Скопје, А. Д. Алумина - Скопје, А. Д. Пелагонија Скопје, ЈСП - Скопје, П. П. Технопродукт Гевгелија, П. П. Практика МС - Скопје и други. Лабораторијата е опремена со инструментација за мерење и аквизиција на

Лабораторија за соларна енергетика Соларната енергетика на ФЕИТ се негува повеќе од четири децении. Како резултат на континуираното ангажирање и активностите за етаблирање на оваа област, во 2002. година е формирана и опремена Лабораторијата за соларна енергетика. Основач и долгогодишен раководител на Лабораторијата е проф. д-р Кирил И. Коцев, а од 2015. год., раководител е проф. д-р Димитар Димитров. Лабораторијата за соларна енергетика делува во рамките на Институтот за електрични централи и разводни постројки.

Платформа за поставување на фотоволтаични модули

сончевото зрачење и други метеоролошки параметри, како и со инструментација за следење на параметрите на фотоволтаичните системи во реални услови.

6 Мерно - управувачки ормар

ИНСТИТУТ ЗА КОМПЈУТЕРСКИ ТЕХНОЛОГИИ И ИНЖЕНЕРСТВО Како една од организационите единици на Факултетот, Институтот за компјутерски технологии и инженерство (КТИ) ја негува и развива наставната и научно - апликативната дејност од областа на компјутерски технологии и инженерство, вклучувајќи компјутерско, информатичко и комуникациско инженерство.

Постоењето и развитокот на КТИ е резултат на севкупниот развиток на факултетот во овие 60 години постоење. Почетоците се од академската 1971 / 1972 година со формирањето на катедрите по електроника и техничка кибернетика. Во тоа време, набавен е првиот компјутер на Факултетот ИБМ 1130 и е формирана

доц. д-р Х. Ѓорески; асистент-докторанд м-р А. Чолакоска; доц. д-р Д. Денковски; Б. Величковска; вонр. проф. д-р М. Календар; доц. д-р Г. Јакимовски; доц. д-р Д. Ефнушева; Е. Кижевска (од лево кон десно)

Моментално на Институтот во наставниот процес се вклучени следните наставници и соработници: вонр. проф. д-р Марија Календар - раководител на Институтот, проф. д-р Аристотел Тентов - раководител на ФЛАОП, доц. д-р Данијела Ефнушева, доц. д-р Горан Јакимовски, доц. д-р Даниел Денковски, доц. д-р Христијан Ѓорески, асистент - докторанд м-р Ана Чолакоска, демонстратор Бојана Величковска и демонстратор Емилија Кижевска.

лабораторија за обработка на податоци. Тогаш започнуваат првите наставни дисциплини од програмирање и дигитални сметачки машини. Со основањето на Електротехничкиот факултет 1977. год., областите за компјутерски науки и информатика се негуваа во рамките на Институтот за електроника. Вистинскиот развој на КТИ започна со формирањето на Заводот кој прерасна во Институт за компјутерска техника и

информатика (ИКТИ) во раните осумдесетти години. Меѓу првите области кои се негувале биле компјутерските архитектури и мрежи, системски софтвер, вештачка интелигенција, обработка на податоци и бази на податоци. Позначајно окрупнување на Институтот се случи во деведесеттите години, кога наставниот кадар значително се зголемува. ИКТИ како таков опстојува сè до 2011. година, кога дел од наставниот кадар заминува на новоформираниот факултет ФИНКИ. ИКТИ во рамките на ФЕИТ продолжува како КТИ и се фокусира на инженерската компонента од компјутерските технологии во сите дејности. Првите наставници кои ги формираа основните области што ги негува КТИ се: проф. д-р А. Грнаров, проф. д-р Д. Давчев, проф. д-р С. Божиновски и проф. д-р Д. Михајлов. Позначајно проширување на Институтот се случува во деведесеттите години со наставниците: проф. д-р З. Зографски (in memoriam), д-р К. Гошева, проф. д-р А. Тентов, проф. д-р С. Лошковска и проф. д-р Г. Стојанов, дел од кои својата кариера ја продолжија во САД и Европа. По 2000. год. Институтот се прошири со нови наставници и соработници. Во 2011. година, дел од наставниот кадар заминува на новоформираниот факултет ФИНКИ. Останатиот дел од кадарот на КТИ, меѓу кои наставниците: проф. д-р А. Тентов, проф. д-р М. Календар, доц. д-р С. Велева, доц. д-р Д. Ефнушева, останува на ФЕИТ и продолжува да ја развива дејноста на Институтот. Потоа Институтот се проширува со неколку соработници: д-р Горан Јакимовски, м-р Маја Маленко и м-р Гоце Докоски, како и демонстратор м-р Сашка Ѓорѓиевска. Некои од нив подоцна заминуваат поради професионално надградување. Во 2016. година на Институтот се приклучуваат и доц. д-р Д. Денковски и доц. д-р Х. Ѓорески, како и асистент - докторанд м-р Ана Чолакоска. Овој Институт денес е одговорен за покривање на предметите од областа на компјутерските технологии и инженерство на студиската програма КТИ, но и на други програми, на првиот циклус студии на ФЕИТ (20 предмети во зимскиот и 23 предмети во летниот семестар). Како

основни области поддржани од КТИ може да се наведат: компјутерски архитектури и мрежи, компјутерско - комуникациски системи, алгоритми и структ ури на податоци, компјутерска и комуникaциска безбедност, дизајн на компјутерски хардвер и микропроцесори, бази и складишта на податоци со податочно рударење, вештачка интелигенција и интелигентни системи и мрежи, машинско учење, дистрибуирани информациони и мобилни системи, оперативни системи, микропроцесори и вградливи системи, безжични, мобилни и сензорски мрежи, веб апликации и сервиси. Инстит утот е одговорен и за три студиски програми на вториот циклус студии: Наменски компјутерски системи, Компјутерски мрежи – Интернет на нешта и програмата Интернет и мобилни сервиси и апликации (заедничка со Институтот за ТК). Институтот е одговорен и за првата студиска програма на ФЕИТ, во рамки на вториот циклус студии на англиски јазик, Dedicated еmbedded computer systems and IоТ со можност за двојна диплома организирана заедно со Универзитетот Анхалт, Германија. Во однос на третиот циклус студии, Институтот е одговорен за низа предмети на студиските програми Електротехника и информациски технологии и Метрологија. Во текот на минатите децении КТИ бележи богата издавачка дејност на многубројни учебни помагала, книги, скрипти, како и електронски материјали во облик на: збирки, интерни скрипти од предавања и вежби, упатства за лабораториски вежби и слично. Една од основните дејности на КТИ е и развој на научни истражувања во различни области од компјутерското, информатичкото и комуникациското инженерство. Низ годините на Институтот се изработени повеќе национални и меѓународни научно истражувачки проекти од кои во последните 10 години најзначајно е да се споменат меѓународните научно - истражувачки проекти: VISION, 2010 - 2015, ERC Grant со Унив. Аквила, Италија; Activity recognition on mobile phones, HUAWEI&Univ. of Sussex, 2016 –; IHP - FEEIT Joint Research Intitative, 2016, DFG Grant, со IHP и Унив. Котбус, Германија.

Од своето постоење до денес, членовите на Институтот своите научни истражувања ги имаат публикувано во бројни зборници од научни и домашни конференции, како и голем број меѓународни научни списанија. Во последните 10 години членовите на Институтот имаат објавено над 40 - тина научни труда на домашни конференции, над 150 труда на меѓународни конференции, како и над 50 - тина труда во меѓународни научни списанија и списанија со фактор на влијание. Членовите на КТИ исто така се активни и во патентирање на своите иновации, вклучувајќи по една меѓународна апликација за патент во Велика Британија и Европската канцеларија за патенти и два одобрени патенти во Словенија. Покрај тоа, членовите на КТИ се активни учесници во низа програмски одбори на меѓународни и домашни конференции: ETAI, IEEE-EUROCON, ICAIIT, SLAIS, ICT - Innov., EAI FABULOUS, IEEE BMSB, CogART и активно учествуваат во работата на македонските секции на меѓународната организација IEEE. Денеска Институтот е ценет и почитуван субјект во релациите факултет - стопанство, за што говорат и некои капитални и значајни апликации од интерес за развитокот на нашето стопанство. Во последните 10 години најзначајно е да се споменат следните апликативни проекти: тековните проекти „BigDAF” со компанијата IskraTel, „DataScience” со компанијата ГрабИТ, развој на CRM софтвер за Cushman & Wakefield / FORTON, консултантските проекти со повеќе компании од стопанството како ЕЛЕМ, соработки со голем број ИКТ компании и сл.. Во рамките на апликативната дејност, Иститутот е одговорен за координација на Microsoft Imagine академија и авторизиран Certiport тестинг центар за Microsoft сертификација, кои од 2019. год. функционираат при ФЕИТ. Институтот, преку проф. Тентов, е активно вклучен и во развојот на факултетската лабораторија ФЛАОП која опслужува лабораториски вежби за целиот Факултет. Членовите на Институтот КТИ низ текот на годините се добитници на повеќе државни и индивидуални награди и признанија.

Така, професорите Грнаров и Тентов се добитници на државната награда „11 Октомври“. Вонр. проф. М. Календар е добитник на наградата „Инженерски прстен“ за 2002 год. од Инженерската институција, под покровителство на Претстедателот на Р. Македонија, и тоа во првата година на доделувањето на оваа престижна награда. Доцентите Х. Ѓорески и Д. Денковски се добитници на Наградата за најдобар млад научник за 2015 и 2016 година соодветно, доделена од Претседателот на Р. Македонија. Членовите на Инситутот се добитници на поголем број награди за најдобри истражувачки трудови на повеќе меѓународни конференции и награди на меѓународни натпревари во областите на истражување. Доц. Х. Ѓорески е дел од тимот што освојува прва награда за на Меѓународен натпревар за препознавање активности во Шпанија 2013 год. Доц. Д. Денковски е дел од тимот награден за две најдобри демо платформи на конференцијата DySPAN (2011 и 2015 г.).

Лабораторија за компјутерски технологии и инженерство Почетоците на Лабораторијата за компјутерски технологии и инженерство, датираат од почетоците на формирањето на Инстит утот како Лабораторија за компјутерска техника и информатика. Подоцна со окрупнувањето на Институтот, лабораториските активности од областите на КТИ се пренесуваат во Факултетскиот центар за обработка на податоци (ФЛАОП). Сепак, заради специфичностите на областите кои се негуваат на Институтот за КТИ и развојот во последните години, од 2019. година започнува да функционира нова и специјализирана лабораторија за наставна, научно - истражувачка и апликативна дејност. Во лабораторијата се изведуваат лабораториски вежби од областите на компјутерските мрежи, дизајн на хардвер, работа со вградливи системи, кластер системи, системи за работа во облак, машинско учење, алгоритми за

Лаборатoриски вежби во Лабораторија КТИ

Лабораторија КТИ

обработка на големи податоци и сл.. Знаењата добиени на овој начин се применуваат во изработка на практични проекти во текот на студирањето. Освен за додипломските студии, Лабораторијата на КТИ овозможува да се изведуваат и најразлични симулации, тестирања, испитувања и обработки на системи и големи количини податоци во рамките на магистерските и докторските студии на Институтот за КТИ. Во однос на хардверската опрема, Лабораторијата располага со: 10 работни

станици управувани од соодветен сервер и софтвер, комплетна хардверска опрема за работа со компјутерски мрежи: 10 упатувачи (рутери), 10 преклопници (switch уреди), 2 уравувани преклопници (switch уреди); 14 комплети RaspberryPi системи за работа со вградливи системи, неколку Arduino системи, компјутерски систем со Nvidia Titan XP графичка картица за обработка на големи количини податоци, вештачка интелигенција, машинско и длабоко учење.

Сервер и графичка Nvidia Titan XP

Графичка картичка Nvidia Titan XP

Сервер Fujitsu, работни станици, мрежна опрема Allied Telesys

Мрежна опрема Allied Telesys

6 RaspberryPi системи

Институт за математика и физика Во рамките на наставната, научно истражувачката и апликативната дејност на Институтот за математика и физика (ИМФ) се негуваат две фундаментални области: математика и физика и нивна примена во новите технологии. Имајќи предвид дека овие области се основата на инженерството, јасно е дека дејноста на Институтот има допирни точки со сите други области кои се негуваат на ФЕИТ.

проф. д-р Верка Георгиева, проф. д-р Анета Бучковска, проф. д-р Маргарита Гиновска, проф. д-р Соња Геговска - Зајкова, проф. д-р Билјана Јолевска - Тунеска, проф. д-р Катерина Хаџи - Велкова Санева, вонр. проф. д-р Билјана Начевска - Настовска, вонр. проф. д-р Лихнида Стојановска Георгиевска, вонр. проф. д-р Весна Андова, доц. д-р Сања Атанасова, соработник м-р Ивана Сандева, демонстратор м-р Јасмина

доц. д-р С. Атанасова; вонр. проф. д-р В. Андова; вон. проф. д-р Л. Стојановска - Георгиевска; вонр. проф. д-р Б. Начевска - Настовска; м-р А. Крлевски; проф. д-р К. Хаџи - Велкова Санева; м-р И. Сандева; м-р Ј. Ангелевска Костадиновска (стојат од лево кон десно); проф. д-р М. Гиновска; проф. д-р С. Геговска - Зајкова; проф. д-р В. Георгиева; проф. д-р Х. Спасевска; проф. д-р А. Бучковска (седат од лево кон десно)

Наставниот кадар од Институтот е вклучен во наставата на речиси сите студиски програми на трите циклуси на ФЕИТ. Во наставниот процес на Институтот учествуваат следниве наставници и соработници: проф. д-р Христина Спасевска - раководител на Институтот,

Ангелевска Костадиновска и демонстратор м-р Александар Крлевски. ИМФ започнува како Катедра по математика на Техничкиот факултет во Скопје. Во учебната 1959 / 60 година, паралелно со отворањето на одделот за електротехника, одделот за машинство и

одделот за технологија со металургија, се оформува и Лабораторијата по физика. Со основањето на Електромашинскиот факултет во 1965. година. Катедрата по математика прераснува во Катедра по математика и физика. Во 1977. година, со формирањето на Универзитетскиот центар за математичко - технички науки (УЦМТН), членовите на Катедрата се вклучуваат во работата на Математичкиот факултет и на Факултетот за физика. По расформирањето на УЦМТН во 1985. година, на Електротехничкиот факултет се формира Институтот по математика и физика од членовите на поранешната катедра. Наставници, соработници и технички соработници кои до крајот на својот работен век биле вклучени во дејноста на ИМФ се: проф. д-р Илија Шапкарев (in memoriam), проф. д-р Михаил Толев (in memoriam), проф. м-р Димитар Качурков (in memoriam), проф. д-р Никола Речковски (in memoriam), проф. д-р Петар Лазов, проф. д-р Марија Кујумџиева - Николоска, проф. д-р Боро Пиперевски, вишите технички соработници Благоја Богатиноски и Слободан Стојановски. Низ годините на постоењето, во наставниот процес на Институтот се вклучени и други наставници и соработници: aкад. д-р Ѓорѓи Чупона (in memoriam), вон. проф. Виктор Јанековски (in memoriam), проф. д-р Наум Целакоски, проф. д-р Бранко Трпеновски (in memoriam), проф. д-р Новак Ивановски, проф. д-р Пано Кржовски (in memoriam), проф. д-р Васил Мицевски, проф. д-р Марија Фукарова - Јуруковска, проф. д-р Лазо Димов, проф. д-р Кузман Аџиевски, проф. д-р Живорад Томовски, вон. проф. д-р Ласко Баснарков, вон. проф. д-р Елена Хаџиева, доц. д-р Жарко Тасев, асистент д-р Миле Тасиќ и демонстраторите Тања Ивановска и д-р Томе Ефтимов. Наставниците и соработниците во Институтот се вклучени во изведувањето на настава на прв и втор циклус студии со 5 задолжителни и 13 изборни предмети на прв циклус, 38 предмети на втор циклус и 17 предмети на трет циклус студии. Содржините на предметните програми ги вклучуваат областите: математичка и

функционална анализа, алгебра, линеарна алгебра, аналитичка геометрија, обични, парцијални и стохастички диференцијални равенки, комплекснa анализа, дискретна математика, нумеричка анализа, веројатност и статистика, динамички системи, конвексна оптимизација, случајни процеси, класична и модерна физика, инженерска механика, електрооптика, нуклеарна физика со дозиметрија, физички методи на испитување материјали, обновливи извори на енергија, физика на компјутерски игри, наноматеријали и нанотехнологии, иноваторство и трансфер на технологии. Институтот за математика и физика е носител на студиската програма Применета математика на втор циклус студии на Факултетот. Покрај тоа, наставниците на Институтот се вклучени во повеќе студиски програми од втор циклус на ФЕИТ. Наставниот кадар од Институтот е вклучен во наставата на други факултети од УКИМ: Машинскиот, Технолошко - металуршкиот, Архитектонскиот, Градежниот, Природно - математичкиот факултет, но во одреден период и на други високошколски установи, како Воената академија, Универзитетот „Св. Климент Охридски“ во Битола и Универзитетот „Гоце Делчев“ во Штип. Во рамките на третиот циклус студии при УКИМ, наставниците од ИМФ се вклучени во наставата на три студиски програми Електротехника и информациски технологии, Метрологија и Математички науки и примена, покривајќи ги областите: теорија на дистрибуции, нумеричка анализа, динамички системи и хаос, теорија на графови, статистика, случајни процеси, фотоволтаични технологии, недеструктивни техники за карактеризација на материјали, наноматеријали, нанотехнологии и нанометрологија, фотоника, примена на нуклеарни технологии во индустријата, контрола и обезбедување на квалитет во експерименталните истражувања и методологија на научно - истражувачката работа во полето на техничко - технолошките науки. Во последните десет години наставниците од Инстит утот биле ментори на 33

магистерски и 3 докторски работи. Заедно со соработниците, тие се автори на 3 учебника, 6 збирки задачи, 7 учебни помагала и 3 упатства за лабораториски вежби за студентите од прв циклус студии издадени од ФЕИТ, односно УКИМ. Научно - истражувачката дејност на ИМФ се однесува на следниве области: теорија на дистрибуции, нумеричка анализа, динамички системи и хаос, теорија на графови, статистика, случајни процеси, нови материјали и технологии, т.е. добивање на тенки филмови за сончеви ќелии, добивање и карактеризација на наноматеријали и наноструктури со оптички, електрични, електрооптички и спектроскопски методи, луминисцентни техники за карактеризација, нуклеарни технологии и нивна примена во медицината. Во последните 10 години членовите на Институтот се јавуваат како автори на 173 објавени научни труда од коишто 52 се во списанија со фактор на влијание, 49 во меѓународни списанија и 72 во зборници на трудови од меѓународни конференции. Исто така, тие се раководители или партнери во повеќе научно - истражувачки и развојни проекти финансирани од меѓународните програми: FP7, HORIZON 2020, COST, EUREKA, IPA Cross Border, International Agency for Atomic Energy, Central European Initiative, World Bank и Министерството за образование и наука на Р. Македонија. Дел од меѓународните проекти што се реализирани во рамките на ИМФ се: Promoting ICT cooperation opportunities and policy dialogue with the Western Balkan Countries _ ICT_WEB_PROMS, BUILD UP Skills MK, Builder’s Energy efficiency training - BUILD UP Skills BEET и TowaRd market-based skills for sustAINable Energy Efficient construction, финансирани од Европската комисија во програмите HORIZONT 2020 I FP7, Assessing and Enabling the Implementation of Food Irradiation Technologies, Using Advanced Radiation Technologies for Materials Processing, Training and education in nuclear physics and applications, Supporting Preparation Activities for Decision Making for a New Nuclear Energy Programme и Preparation Activities for Making a Decision on

entering into New Nuclear Energy Program in Macedonia – Phase 1, Part II, финансирани од International Agency for Atomic Energy. Соработката со стопанството ИМФ ја остварува во рамките на своите лаборатории со извршување тестирања и карактеризација на материјали и тенки филмови за сончеви ќелии, како и материјали и храна изложени на јонизирачко зрачење, потоа давање консултантски услуги за компании и институции, како и работа на заеднички апликативни и развојни проекти. Како резултат на соработката со стопанството, во последните 10 години во рамките на ИМФ се реализирани повеќе апликативни проекти, финансирани од компании и Министерството за образование и наука и Министерство за култура на Република Македонија. Во последните 10 години, добитници на престижни награди се следниве членови на Институтот: проф. д-р Б. Јолевска - Тунеска, Државна награда за наука „Гоце Делчев“, 2014 година и проф. д-р К. Хаџи - Велкова Санева, Награда за доживотно членство во „International Society for Analysis, its Applications and Computation - ISAAC”, 2018 година.

Лабораторија за физика Лабораторијата за физика, како дел од Институтот за математика и физика, е една од најстарите лаборатории на Факултетот, основана уште со неговото формирање во 1960. година. Во неа континуирано се негува и развива наставната и научно истражувачката дејност во областа физика и нејзината примена. Во Лабораторијата за физика се изведуваат лабораториски вежби за студентите на Факултетот по предметите: Физика 1, Физика 2, Електрооптика, Физика на компјутерски игри, Вовед во наноматеријали и нанотехнологии, како и Физика за студентите од технолошко - металуршкиот факултет, Практикум по инженерска физика за студентите од Машинскиот факултет и Градежниот факултет и Физика за студентите од Машинскиот факултет и Факултетот за информатички науки и компјутерско инженерство.

Лабораториска вежба за дифракција на електрони

Лабораторијата за физика е реновирана два пати во изминатите години и при тоа комплетно се обновени лабораториските вежби. Лабораторијата е опремена со голем број инструменти кои се користат за практичната настава на студиите од прв циклус студии, од кои еден дел се изработени самостојно од членовите на лабораторијата, а сите лабораториски вежби за атомска и нуклеарна физика се добиени како грант во рамките на проектот „Improving Educational and Training Capabilities in Nuclear Science and Applications”, финансиран од Меѓународната агенција за атомска енергија – МААЕ (2009 - 2011 година).

Исто така, во Лабораторијата се изведуваат симулациски вежби кои даваат можност преку дигиталните технологии да се приближат до студентите основните закони на физиката и нејзината примена во различни области. За таа цел, Лабораторијата за физика, како единствена лабораторија на факултетот, има изработено и видео туторијали за сите лабораториски вежби по физика, кои се достапни за студентите на веб страницата на Лабораторијата. Во однос на опремата, Лабораторијата располага со опрема за прецизно мерење на должини, опрема за определување: специфичен топлински капацитет на

Лабораториска вежба за проучување на алфа енергии на 226Ra

тврдо тело, вискозност кај течности, специфичен топлински капацитет на воздух, коефициент на ефикасност на сончев колектор, фокусно растојание на собирни и растурни леќи, испитување фотоелектричен ефект, Франк - Херцов експеримент, испитување дифракција на електрони, апсорпција на γ - зраци со GM бројач, ширина на забранета зона на Ge, α и β – спектроскопија, индекс на прекршување на планпаралелна стаклена плочка, полариметрија, индексот на прекршување на течности и раствори со Абе - ов рефрактометар, дифракција на компакт диск, оптички стимулирана луминисценција, оптичка карактеризација со UV Vis спектроскопија, како и 10 персонални компјутери и софтвери за симулации во LabVIEW, CrystalMaker, Lumerical Software Solutions и Unity3D. Од друга страна, активностите во Лабораторијата се тесно поврзани и со научно - истражувачката дејност, како дел од наставата на втор и трет циклус ст удии. Лабораторијата располага с о о п р е м а з а ф от о с т и м у л и р а н а и термички стимулирана луминисценција, ултравиолетова спектроскопија, како и целосна опрема за хемиска подготовка на примероци. Оваа опрема се користи во наставно - научната и истражувачката дејност, за изработка на магистерски и докторски дисертации во повеќе области на примена на јонизирачките зрачења и карактеризација на материјалите. Лабораторијата за физика претставува е д е н о д н а ј в а ж н и т е с е г м е н т и во изведувањето на наставата по физика, овозможувајќи студентите преку практична работа да се запознаат со основите на мерењата, физичките законитости, логичката анализа на резултатите и моделирање на проблемите. Студентите имаат можност активно да се вклучат во работата во лабораторијата и надвор од наставните активности, за изработка на дипломски работи, истражувачки проекти и трудови за студентски конференции.

6 61

Институт за преносни електроенергетски системи Институтот за преносни електроенергетски системи (ИПЕЕС) ја негува проблематиката на пренос и дистрибуција на електричната енергија низ наставната, научно - истражувачката и апликативната дејност. Во рамките на ИПЕЕС се работи на сите домени од оваа проблематика, од оптималното планирање и проектирање, до режимите и условите за експлоатација на електроенергетските системи (ЕЕС), како и техниката на висок напон и испитувањето на материјалите за електрична изолација. Историјата на ИПЕЕС започнува како некогашната Катедра за преносни

за енергетика, еден од двата институти формирани со одвојувањето. Наскоро потоа, од Институтите за енергетика и електроника, се формираат 10 заводи, меѓу кои и Заводот за преносни електроенергетски системи, чијшто директен наследник е денешниот ИПЕЕС. Тимот на Институтот во 2019. година го сочинуваат: проф. д-р Рубин Талески, проф. д-р Весна Борозан - раководител на Институтот, проф. д-р Мирко Тодоровски, вонр. проф. д-р Александра Крколева Матеска, доц. д-р Јовица Вулетиќ, доц. д-р Јорданчо Ангелов, доц. д-р Петар Крстевски и м-р Васко Здравески.

проф. д-р М. Тодоровски; доц. д-р Ј. Вулетиќ; вонр. проф. д-р А. Крколева Матеска; проф. д-р Р. Талески; проф. д-р В. Борозан; доц. д-р Ј. Ангелов; м-р В. Здравески; доц. д-р П. Крстевски (од лево кон десно)

електрични системи во рамките на тогашниот Институт за енергетика, формиран во 1977. година, кога од Електромашинскиот факултет се формирани ЕТФ и МФ. Катедрата работи во рамките на Институтот

Покрај сегашниот тим на ИПЕЕС, членови на Институтот биле: проф. д-р Александар Величковски (in memoriam), проф. д-р Драгослав Рајичиќ, прв дипломиран инженер од електромашинскиот отсек на

Техничкиот факултетот во 1963 година, проф. д-р Ристо Миновски, проф. д-р Симеон Близнаковски, проф. д-р Драгомир Арсов, проф. д-р Љубомир Николовски, проф. д-р Властимир Гламочанин, проф. д-р Ристо Ачковски, д-р Војислав Јанков, д-р Александар Димитровски, м-р Александар Ласков и Светислав Дабески. Развојот на ИПЕЕС е проследен со постојано унапредување на наставната програма која ја покриваат кадрите од овој Институт. Во првиот наставен план на Техничкиот факултет во Скопје за учебната 1959 / 60 година се предаваат предмети од областа на преносните системи, поточно предметите: пренос на електрична енергија, електрични мрежи, електрично осветление и инсталации. Години подоцна кога од насоката Енергетика се формираат насоките Електростопанство и Електроиндустрија, бројот на предмети од областа на ИПЕЕС значително се зголемува во насоката Електростопанство, во која ИПЕЕС е еден од носечките институти. Во седумдесеттите години се зголемува и бројот на предмети, но и постојано се надградуваат постојните предмети, се разбира, во согласност со измените на наставните планови и со новите достигнувања во областа на преносните и дистрибутивните системи. Во тој период е оформена насоката Електроенергетика, со неколку поднасоки, меѓу кои и Електроенергетски системи и Дистрибутивни системи. Всушност, тоа се насоките чии наставни планови се составен дел од проблематиката на ЕЕС. Тогаш се воведени предметите: планирање и развој на ЕЕС, пренапони во ЕЕС, компјутерски методи за анализа на ЕЕС, управување диспечинг на ЕЕС, надземни и кабелски водови и дистрибутивни системи. Наставниците од тогашната Катедра за преносни електрични системи држат настава и на насоката Индустриска електроенергетика и автоматизација. Подоцна, направени се уште низа реформи на наставните програми, според кои продолжуваат да постојат двете енергетските насоки, но без поднасоки. И во овој период се воведени уште неколку нови

предмети, а наставниот кадар продолжува да држи настава и на двете насоки, се разбира, со поголем број предмети на насоката Електроенергетика. Денес наставниот кадар од ИПЕЕС ги покрива, пред сè, студиската програма Електроенергетски системи, на првиот циклус студии, но и одделни предмети на останатите студиски програми. Според сегашните наставни планови, членовите на ИПЕЕС се одговорни за изведување на наставата на повеќе од 25 предмети од првиот циклус. Воведени се предметите: квалитет на електрична енергија, компјутерски методи во електроенергетиката, апликативен с о ф т в е р во е л е к т р о е н е р ге т и к а т а , заземјувачи и заземјувачки системи во електроенергетски мрежи, пазари на електрична енергија, технички системи на управување, компјутерска анализа на преодни процеси, компјутерска анализа на стационарни процеси и други. Освен тоа, во рамките на овој Институт постојано се работи на надградување на програмата на вториот циклус студии, со цел да се следат современите текови во енергетиката и да се создаваат кадри оспособени да одговорат на предизвиците кои ги носат денешните промени во електроенергетскиот сектор. Вториот циклус студии се многу важен дел од едукативната сфера во кои отсекогаш се вложувало, порано преку воведување на нови предмети на насоката Преносни и дистрибутивни системи, а и денес, преку оформување на студиската програма за едногодишни студии на вториот циклус ЕЕС, која нуди изучување на 12 дисциплини. Членовите на овој институт се активни и во подготовката на учебни помагала и други материјали за студентите, но и книги од областа на преносни и дистрибутивни системи, наменети за инженерите кои работат во областа на електроенергетиката. Иновативниот пристап во изведувањето на наставата е основна заложба на членовите на ИПЕЕС. Така, освен подготовката на учебници и материјали за вежби по повеќето од предметите, се води сметка и за подготовка на практични програми и компјутерски вежби со

цел проблематиката да се доближи до студентите и да им се овозможи запознавање на софтверски алатки кои ќе можат да ги користат и по завршувањето на студиите. Всушност, согледувајќи ја потребата од инженери кои не само што ќе имаат познавања од некои основни компјутерски алатки, туку ќе бидат оспособени истите да ги искористат за решавање на секојдневните инженерски проблеми со кои ќе се соочат во својот работен век, членовите на ИПЕЕС ги воведуваат овие алатки во предавањата од голем број предмети. Не помала важност се дава и на практичните лабораториски вежби, за што се користи опремата од лабораториите за висок напон и електротехнички материјали. Научноистражувачката и апликативната дејност претставуваат многу важен дел од активностите кои се одвиваат во рамките на ИПЕЕС. Всушност, овие дејности често се испреплетуваат бидејќи голем дел од проектите произлегуваат од соработка со енергетските компании. Оваа соработка започнала уште во седумдесеттите години од минатиот век и успешно продолжува и денес. Членовите на ИПЕЕС се вклучени во изработката на студии и други проекти главно од делокругот на работата на „Електростопанство на Македонија“, а со преструктуирањето соработката продолжува со ЕЛЕМ, МЕПСО и ЕВН Македонија. Во изведувањето на апликативните проекти, од особено значење е и Лабораторијата за висок напон, во која се направени над 2000 испитувања на опрема за потребите на стопанството Освен во подготовката на студии, членовите на ИПЕЕС учествуваат и во поголем број домашни и странски научно - истражувачки проекти. Во тој контекст, позначајно е да се спомене дека членовите на ИПЕЕС се раководители и учесници во шест проекти финансирани од Европската комисија во рамките на програмите FP6 (MoreMicroGrids, RISE), FP7 (SEETSOC), Tempus (CEFES, JADES) и Horizon2020 (CROSSBOW) и два проекта финансирани од Кралството Норвешка (PX, TEP).

Практичните резултати од големиот број студии, проекти и соработки се објавени на голем број домашни и меѓународни конференции, меѓу кои спаѓаат CIGRE, CIRED, MELECON, CEIDP, ICPAD, како и други конференции кои се поддржани од организацијата IEEE. Исто така, објавени се трудови во реномираните списанија IEEE Transactions on Power Systems, IEEE Transactions on Power Delivery и IEEE Transactions on Energy Conversion, Energy, European Transactions on Electrical Power како и во други реномирани списанија од оваа област. Членовите на ИПЕЕС се активни и во меѓународната конференција за големи електрични системи СИГРЕ Париз, преку здружението СИГРЕ Македонија, во чие основање и раководење свој особен придонес дадоа повеќето членови на ИПЕЕС. Освен тоа, редовно објавуваат трудови и во домашните списанија за енергетика и зборниците на трудови на ФЕИТ.

Лабораторија за висок напон Лабораторијата за висок напон (ЛВН) е формирана 1967. година и му припаѓа на Институтот за ПЕЕС. Нејзин прв раководител бил проф. д-р Александар Величковски, а како раководители се јавуваат: проф. д-р Ристо Миновски (1972 – 2006. година), проф. д-р Ристо Ачковски (2006 - 2017 година) и проф. д-р Мирко Тодоровски (2017 - денес). Во оваа лабораторија, паралелно се одвиваат следните видови на дејности: наставна, научно - истражувачка и апликативна дејност. За таа цел ЛВН е конципирана да ги постигне следните цели: да обезбеди квалитетен наставен процес од наставно - научната област техника на висок напон за студентите од електроенергетските насоки на Факултетот за електротехника и информациски технологии (ФЕИТ) во Скопје, да врши научно - истражувачки проекти од доменот на примена на јаки електрични полиња, да нуди и реализира услуги на стопанските организации.

Во поглед на наставниот процес кој се реализира на ФЕИТ, ЛВН зазема активно учество во образувањето на студентите од областа на јаките електрични полиња, односно од областа на високите напони. Студентите имаат можност преку користење на опремата во ЛВН, да направат низа експерименти за потврда на теоретските сознанија, кои ги добиваат при наставниот процес. Резултатот на тоа се големиот број на дипломски и магистерски работи, како и неколку докторски дисертации. За да се одржува ЛВН на високо ниво, свој придонес дава и кадарот, кој се јавува

во доменот на високите напони, во рамките на додипломските и постдипломските студии на Факултетот, како и за потребите на стопанството, во изминатиот период е вршен и голем број на научно - истражувачки проекти. Во ЛВН се вршени низа на лабораториски истражувања во доменот на изолационите конструкции на елементите од ЕЕС, кои имаат за цел да овозможат подобрување на карактеристиките и материјалите за производство на домашните производители на електротехничка опрема. Во рамките на дејноста на лабораторијата спаѓа и апликативната дејност. Во

Вежби во Лабораторијата за висок напон

како автори / коавтори на голем број научни трудови објавени во списанија со фактор на влијание и на разни меѓународни и домашни советувања и конференции од областите: атмосферски и внатрешни пренапони, координација на изолација, високонапонска мерна техника, искуства од експлоатација на опремата во ЕЕС, изолациони системи на опремата и друго. Паралелно со одвивањето на наставниот процес и едукацијата на идните инженери

изминатиот период се реализирани голем број проекти, преку кои се проценува состојбата на изолационите системи на речиси сите генератори од ЕЕС на Република Македонија, на енергетските и мерните трансформатори, кондензатори, кабли, водови, одводници на пренапони и др.. Со тоа е постигнато, преку однапред испланирана и дефинирана зачестеност на таквите испитувања и анализи, наменски да се следи најосетливиот дел од опремата и

притоа, навремено да се интервенира, со што се обезбедува програмиран пристап при ревитализација и спречување на непредвидливи хаварии и испади на елементите од ЕЕС. Како главни партнери на ЛВН, во областа на профилактичките испитувања, се јавуваат: ЕЛЕМ - Електрани на Македонија, ЕВН Македонија и други стопански субјекти од областа на енергетиката во Република Македонија. Квалитетот со кој поседува лабораторијата за висок напон е препознаен и преку учеството во акредитираното тело за инспекција, кое функционира во рамките на ФЕИТ, како и поседувањето на лиценца од Министерството за економија. Успешното реализирање на проектите од апликативната дејност се должи на опремата која ја поседува ЛВН, која претставува високо професионална мерна опрема. Заради одржување на постојното ниво на лабораторијата и нејзино подобрување, постојано се врши освежување на постојаната и набавка на нова мерна опрема. Параметрите на основната испитна опрема се избрани така што ги задоволуваат стандардните испитни напони според IEC71-1 за електроенергетската опрема со најголем напон на мрежата 123 KV.

Лабораторија за пазари на електрична енергија Лабораторијата за пазари на електрична енергија функционира во рамките на Институтот за преносни електроенергетски системи (ИПЕЕС) на Факултетот за електротехника и информациски технологии во Скопје (ФЕИТ), следејќи ги образовните и научно - истражувачките потреби од областа на електроенергетските системи на ФЕИТ, но и потребите на електроенергетските претпријатија и државните институции во Република Македонија, во процесот на потполно отворање на пазарот со електрична енергија и негово поврзување во регионални и европски рамки. Л а б о р а т о р и ј а т а е о с н о в а н а во 2005. година, во време кога пазарното стопанисување со електрична енергија,

како теорија и особено како практика, беше во своите рани стадиуми на развој во европски и светски рамки, а во нашата држава се работеше на поставување на основните предуслови за отворање на пазарот на електрична енергија – основање на Регулаторната комисија за енергетика на Република Македонија, амандмански измени на тогашниот Закон за енергетика со воведување на пазар на електрична енергија, преструктуирање (раздвојување) на вертикално интегрираното претпријатие за производство, пренос, дистрибуција и снабдување со електрична енергија „Електростопанство на Македонија“ и основање на оператор на пазарот на електрична енергија и оператори на мрежните системи. Новите состојби во глобалната електроенергетика бараа современо образувани кадри, но и дополнителна обука на постојните кадри. Според тоа, финансиските средства за просторна адаптација и техничко опремување на Лабораторијата беа обезбедени од домашни и меѓународни проекти на ИПЕЕС, при што потребите од лабораториска опрема и софтвер беа речиси во целост (43.000,00 евра) обезбедени преку меѓународниот проект Tempus - CEFES (CD_JEP-18126 2003) за развој на нови постдипломски студии од областа „Економски исплатливи и еколошки енергетски системи“. Во рамките на овој проект беа предвидени повеќе цели кои водат кон прилагодување на образовните стандарди во земјата кон оние на Европската унија (ЕУ). Во овие цели спаѓаа прилагодувањето на наставата кон интересите и барањата на студентите и стопанството, едуцирање на идните експерти за проблемите врзани со екологијата и енергетиката, како и клучното значење на енергијата за националните економии и за економијата на ЕУ. Кадарот на ИПЕЕС во изминатите неколку години е вклучен во низа проекти кои се однесуваат на поддршка на националните институции во развој на регулативата од областа на пазарот на електрична

енергија, решенија за развој на регионална и национална берза на електрична енергија, како и решенија за интеграција на производството на електрична енергија од обновливи извори во пазарите на електрична енергија. Овие активности претставуваат потврда на заложбата на ИПЕЕС да се формира Лабораторијата и да се даде придонес во проблематика која продолжува да биде актуелна и поради трајната определба на ЕУ за формирање на заеднички европски пазар на електрична енергија. Лабораторијата за пазари на електрична енергија, која истовремено се користи и како училница за изведување на наставата од студиските програми на додипломски и магистерски студии по електроенергетски системи на ФЕИТ, е опремена со проектор, 14 персонални компјутери и соодветен софтвер, кој вклучува Power World, GAMS и CPLEX. Лабораторијата се користи за изведување на настава и лабораториски вежби по предмети од областа на пазари на електрична енергија и електроенергетски системи.

Вежби во Лабораторијата за висок напон

Институт за телекомуникации Основна дејност на Институтот за телекомуникации (ИТК) е образование на стручен кадар со експертиза од областа на телекомуникациите, со фокус на научни истражувања и соработка со индустријата и стопанството во релевантни и сродни области.

Раководители на ИТК биле проф. Б. Спасеновски, проф. д-р Т. Улчар Ставрова и проф. д-р Л. Гавриловска. Негувањето на областа телекомуникации на нашиот факултет започнува во 1970. година во рамките на тогашната слабострујна насока со воведување на првите два предмета

проф. д-р М. Порјазоски; вонр. проф. д-р В. Атанасовски; вонр. проф. д-р П. Латкоски; проф. д-р Т. Јаневски; проф. д-р Б. Поповски; доц. д-р Т. Шуминовски; М. Попоска; доц. д-р С. Пејоски (стојат од лево кон десно); проф. д-р А. Ристески, проф. д-р Л. Гавриловска, проф. д-р В. Кафеџиски, проф. д-р З. Хаџи - Велков (седат од лево кон десно)

Тековниот кадар на ИТК го сочинуваат: проф. д-р Борислав Поповски -раководител на ИТК, проф. д-р Лилјана Гавриловска, проф. д-р Тони Јаневски, проф. д-р Венцеслав Кафеџиски, проф. д-р Зоран Хаџи - Велков, проф. д-р Александар Ристески, вонр. проф. д-р Перо Латкоски, вонр. проф. д-р Владимир Атанасовски, вонр. проф. д-р Марко Порјазоски, доц. д-р Славче Пејоски, доц. д-р Томислав Шуминовски, доц. д-р Валентин Раковиќ, Марија Попоска, демонстратор.

од областа на телекомуникациите, предавани од проф. Георгије Лукатела од ЕТФ Белград, и проф. Б. Спасеновски. Во 1977 година е формирана Катедрата за телекомуникации, чиј прв раководител бил проф. Спасеновски. Катедрата прерасна во Завод за телекомуникации (1982), а подоцна е преименувана во Институт за телекомуникации. Во развојот на ИТК, освен од постојниот кадар, за одбележување се активностите и ангажманот на проф. Борис Спасеновски

(во пензија), виш предавач Ристо Тунтев (in memoriam), проф. д-р Татјана Улчар Ставрова (во пензија), доц. д-р Љубомир Стрезов (во пензија), кои ги поставија основите на телекомуникациите во образованието во Македонија. Нивната традиција и стремеж кон извонредност ги наследија нивните следбеници, активно вработениот кадар на ИТК, кои заедно со колегите д-р Петар Пепељуговски, м-р Марјан Богатиновски, м-р Сашо Стојановски, д-р Тони Стојановски и проф. д-р Петар Поповски, кои поминале одреден период на ИТК, придонесоа кон развојот на наставната програма и создавањето на квалитетен професионален кадар. Активните професори од ИТК се поканувани како визитинг професори на европски универзитети (проф. д-р Л. Гавриловска на Универзитетот во Алборг / Данска и проф. д-р З. Хаџи - Велков на ТУ во Ерланген / Германија) и на стручни престои во познати академски институции и светски познати лаборатории (ТУ Ерланген, Германија; GaTech, USA; IBM T. J. Watson Research Center, New Yоrk, USA; ТУ Даблин, Ирска; Ла Сапиенца Рим, Италија; Институт Eurecom, Франција; ТУ Ахен, Германија; ТУ Берлин, Германија; UoT, Канада.) ИТК покрива настава на голем број научни дисциплини во рамките на студиската програма ТКИИ на првиот циклус студии (на модулите ИКТ системи и мрежи и ИКТ апликации и сервиси), но учествува и во други студиски програми и нуди услуги на сродни институти. ИТК реализира наставна програма и на вториот циклус студии (студиските програми Безжични системи, сервиси и апликации (БССА) и Комуникациски и информациски технологии (КИТ)), како и на третиот циклус студии (студиските програми ЕИТ и Метрологија). Сегашниот опус на додипломски студии вклучува предмети кои се задолжителни (6) и се однесуваат на базичните содржини од областа, но и голем број на изборни предмети (40), кои го отсликуваат актуелниот хетероген и интегриран техничко - технолошки амбиент и воведуваат иновативни содржини и пристап. Низ реализираните проекти се овозможени

и стручни престои на регуларните студенти вклучени во тековните истражувања. Во измината декада ИТК бил домаќин на повеќе странски студенти и соработници (Англија, Грција, Словенија, Естонија, Норвешка, Полска). Членовите на Институтот активно придонесуваат кон издавачката дејност на Факултетот публикувајќи три учебника (ФЕИТ / УКИМ) и повеќе учебни помагала. ИТК високо котира во рамките на УКИМ, како Институт со препознатливо научно реноме пред сѐ по број на меѓународни (EU, NATO и билатерални) истражувачки проекти (17) кои покриваат широк дијапазон на актуелни области, како што се: дизајн на виртуализирани платформи, когнитивни мрежи и релевантни феномени, испитувања во домен на радари, телекомуникации со „жетва на енергија“, феномени на безжични канали и мрежи, ИКТ иновативни платформи, енергетска ефикасност, оптички мрежи, управување и оптимизација, сигурносни комуникации. Меѓу големиот број на научно - истражувачките проекти во последните 10 години се реализирани: eWALL (eWall за активен продолжен живот), (2013 - 2016 (FP7 IP), раководител Л. Гавриловска); Fly - GPR (Радар за продирање во земја интегриран со хексакоптер за автоматска детекција на мини), (2016 - 2019 (NATO Science for Peace and Security), раководител В. Кафеџиски); ACROPOLIS (Напредни коегзистирачки технологии за радио оптимизации во лиценциран и нелиценциран опсег), (2010 - 2013 (FP7 NoE), Л. Гавриловска); FARAMIR (Флексибилен радио пристап со познавање на спектарот преку мерења и моделирање во когнитивни радио системи), (2010 - 2012 (FP7 STREP), Л. Гавриловска); Енергетска ефикасност во безжично напојувани телекомуникациски мрежи, (2017 (билатерален со Кина), раководител З. Хаџи - Велков). Членовите на ИТК своите истражувачки резултати ги публикуваат во врвни списанија (со и без фактор на влијание - ФВ), и ги презентираат на голем број меѓународни конференции. Вкупно во последните години имаат објавено 53 труда во списанија со ФВ (IEEE Communications Surveys and Tutorials,

IEEE Trans. on Communications, IEEE Trans. on Wireless Communications, IEEE Trans. on Information Theory, IEEE Communication Letters, IEEE Signal Processing Letters, IEEE Wireless Communications Letters, Elsevier COMNET и DSP, Springer WPC Journal и други), 39 во списанија без ФВ и 223 на конференции (IEEE GLOBECOM, PIMRC, IEEE ICC, IEEE MILCOM, IEEE EUROCON, IEEE (DySPAN), ICT, ETAI, IEEE CCNC, IEEE INFOCOM и др.). Членовите на ИТК имаат издадено 10-тина книги и 15-тина поглавја во книги од реномирани светски издавачки куќи, како на пр.: Wiley&Sons, Springer Pbl. Int., Artech House, Chapman&Hall/CRC, Nova Sci.Pbl. ИТК активно соработ ува со стопанските организации од земјата (Neotel, Македонски железници, Македонски Телеком, AEK, Совет за радиодифузија, ИСРМ) учествувајќи со својата професионална експертиза. Низ соработката се реализирани (10) стручно / апликативни проекти, меѓу кои: Изработка и имплементација на софтверско решение за QoS кај ОТТ (Б. Поповски, 2014 - 2015) за NEOTEL; Smar tWine – интегриран систем за оддалечено набљудување на лозови насади користејќи безжични сензорски мрежи (Л. Гавриловска, 2013), за Македонски Телеком; Истражување за нови услуги овозможени со користење на дигиталната дивиденда (ворамки на FP7 проектот SEE DigiTV), (А. Ристески, 2013), за Совет за радиодифузија на РМ. ИТК е иницијатор и покровител на меѓународната конференција Балканком 2019., FABULOUS 2015. и работилниците FutureComNet 2014 - 2016. Членовите на ИТК земаат активно учество на разни меѓународни конференции и собири држејќи предавања, туториали, организирајќи специјални сесии и учествувајќи во панел дискусии. Членовите на ИТК повеќе пати се наградувани за својата работа со меѓународни и национални врвни признанија: награда „Гоце Делчев” (проф. д-р Т. Јаневски за 2011. и проф. д-р Л. Гавриловска и вонр. проф. д-р

В. Атанасовски за 2013.); најдобрите научници на УКИМ (проф. Л. Гавриловска за 2012., проф. д-р Т. Јаневски и проф. З. Хаџи - Велков за 2013., проф. В. Атанасовски за 2014. и доц. д-р В. Раковиќ за 2017.); награди на истражувачката WINGroup под раководство на проф. д-р Л. Гавриловска: Best Demo Award на IEEE DYSPAN во 2011. и 2015.; за дизајн на DIONIS на Balkan Venture Forum во 2012.; за дизајн SmartWine од Македонски Телеком во 2013. На иницијатива на членовите на ИТК се формирани два оддела при Македонската секција на ИЕЕЕ (Оддел за телекомуникации – 1998. – со проф. д-р Л. Гавриловска како прв претседател; Оддел за теорија на информации – 2011. – со проф. д-р В. Кафеџиски како прв претседател). Проф. д-р Л. Гавриловска била член на IEEE COMSOC NECNEC, 2015 - 2017. Вонр. проф. д-р П. Латкоски е избран за претседател на Македонската секција на ИЕЕЕ (2018. до денес).

Лабораторија за телекомуникации Лабораторијата за телекомуникации е составен дел на Инстит утот за телекомуникации (ИТК) од самото нејзино формирање во 1974. година. Досегашни раководители на Лабораторијата биле: проф. Борис Спасеновски, д-р Љубомир Стрезов, проф. д-р Лилјана Гавриловска и проф. д-р Борислав Поповски. Моментално раководител на Лабораторијата е вон. проф. д-р Перо Латкоски. Во Лабораторијата за телекомуникации се изведува наставно - образовна, научно - истражувачка и апликативна дејност од областа на телекомуникациите. Наставната дејност е доминантна и овозможува студентите практично да се запознаат со современите техники за пренос на сигнали и обработка на податоци, со телекомуникациските системи и мрежи, нивните архитектури и протоколи, но исто така и со вештините за изработка и оптимизација на телекомуникациски

Лабораторија за безжични и мобилни мрежи Лабораторијата за безжични и мобилни мрежи е формирана во 2007. година под раководство на проф. д-р Л. Гавриловска и претставува истражувачка база на истражувачката WINGroup (Wireless Networking Group; http://wingroup. feit.ukim.edu.mk/). Целосно е екипирана со средства од истражувачки проекти (EU, NATO, билатерални, Македонски Телеком). Во декадата на своето постоење оваа лабораторија и истражувачка група станаа препознатливи во меѓународни рамки. Лабораторија е екипирана со: хардверска ( три Dell 640 сервери и еден послаб сервер, Full 10GbE LAN, USRP-a x310 и USRP-a 210 за различни спектрални подрачја, два QualiPoc оспособени SAMSUNG мобилни телефони, неколку WLAN и WLAN подсистеми, RFID Лабораторија за телекомуникации

апликации и сервиси. Во Лабораторијата се спроведуваат вежби по најголем дел од предметите кои ги опслужува Институтот за телекомуникации во рамките на студиската програма Телекомуникации и информациско инженерство. Лабораториските вежби се изведуваат со употреба на компјутерско симулирани средини како што се: Matlab, Mathematica, Telelogic Tau SDT Tool (SDL), Optiwave System, OPNET, QualNet итн., но и со системски макети, спектрални и протоколни анализатори, осцилоскопи, и сл.. Како дел од наставниот процес, голем број студенти на додипломски и постдипломски студии ги изработуваат с во и т е с е м и н а р с к и , д и п л о м с к и и магистерски работи во Лабораторијата за телекомуникации. Лабораторијата за телекомуникации при ФЕИТ е единствена лабораторија од тој вид во Република Македонија и бележи постојан развој од нејзиното формирање, до денес. Лабораторијата располага со врвен човечки капацитет и постојано се стреми кон нејзино техничко дополнување и осовременување.

Лабораторија за безжични и мобилни мрежи

TagSense, Libelium-ов waspomote екипиран со различни амбиентални сензори погодни за надворешен надзор, NFC-a, TI eZ430-RF2500 сензори, SunSPOT сензори и Microsoft Kinect), софтверска (АMARI, QualNet, Linuxбазиран NS3, MATLAB) и мерна платформа (високо квалитетен спектрален анализатор Rodhe&Schwarz FSW (до 8GHz), два рачни спектрални анализатори Rodhe&Schwarz FSH8, сигнален анализатор Anritsu MS2690A (до 6GHz) со вграден векторски сигнален анализатор, мал рачен спектрален анализатор погоден за мерења во затворен простор, и неколку discone и биконични антени (до 3GHz)). Во лабораторијата е инсталирана првата 5Г 10 GBps платформа за виртуализиран cloud - базиран RAN (Radio Access Netweork). Лабораторијата е опремена со врвна опрема погодна за мерења и дизајн на демо платформи, моделирање и проверка на квалитет на сервис во безжични мрежи и ЛТЕ, спектрални мерења, различни сензорски набљудувања. Опремата овозможува учество во меѓународни и национални мерни кампањи, како и развој на комерцијални продукти (Smart Wine za Makedonski Telekom). Лабораторијата е акредитирана за „Мерење на карактеристики и сообразност на радио опрема“ и „Мерење на радио спектар”. Во неа престојувале во повеќе наврати партнери од странство, работејќи на демо инсталациите. За својата работа раководителот и членовите на WINGroup имаат добиено повеќе меѓународни и национални признанија.

Лабораторија за оптички комуникации Лабораторијата за оптички комуникации е воспоставена и опремена во рамките на „Програмата за опремување на лабораториите на државните високообразовни установи и јавните научни установи“ на Владата на Република Македонија во 2011. година. Раководител е проф. д-р Борислав Поповски. Покрај наставно - образовната дејност од областа на оптичките комуникации и

мрежи, Лабораторијата се користи и во истражувачки цели, а резултатите од овие истражувања се презентирани на домашни и меѓународни работилници и конференции. Лабораторијата е акредитирана во рамките на Инспекциското тело за електротехнички уреди, инсталација и опрема на ФЕИТ за следните мерни постапи: мерење на слабеење на оптички линк со OTDR, според стандардот МКС EN 60793-140:2009, мерење на хроматска дисперзија на оптички линк, според стандардот МКС EN 60793-1-42:2009 и мерење на поларизациска дисперзија на оптички линк, според стандардот МКС EN 60793-1-48:2009.

Лабораторијата за оптички комуникации

Корисници на услугите на Лабораторијата за оптички комуникации се телекомуникациските и кабелските оператори, и други провајдери на комуникациски мрежи и услуги кои имаат потреба од проверка на карактеристиките на нивната оптичка инфраструктура. Резултатите од мерењата им користат при воведувањето на нови технологии со цел зголемување на капацитетот и

овозможување поголеми податочни брзини до крајните корисници. Лабораторијата располага со следната опрема: мултифункционална модуларна платформа EXFO FTB-1 со FTB-730 оптички рефлектометар; мултифункционална модуларна платформа EXFO FTB-500 со FTB-5240 S оптички спектрален анализатор, FTB-5800 анализатор на хроматска дисперзија, FTB-5500B анализатор на поларизациска дисперзија, извор на светлина FLS-5 834A во C и L оптички опсег, FVA-600 – Атенуатор и Sumitomo Splicer T-39LC.

Основна намена на лабораторијата е научно - истражувачка работа, изведување на лабораториски вежби, изработка на дипломски, магистерски и докторски трудови, развој на прототипови на нови телекомуникациски и радарски уреди и градба на емулациски тестбеди. Во лабораторијата се имплементираат алгоритми за процесирање на сигнали кај мобилни целуларни (LTE, 5G), WLAN и радарски системи, вклучително модулациски техники и техники на заштитно кодирање, MIMO и интелигентни антени, алгоритми за процесирање и компресија на говор, аудио, видео и IoT сигнали.

Лабораторија за процесирање на сигнали во телекомуникации Лабораторијата за процесирање на сигнали во телекомуникации е формирана во 2011. година во рамките на проектот на Владата на РМ за набавка и опремување на лаборатории на јавните високообразовни установи, а подоцна е приклучена опрема донирана од компанијата Texas Instruments (TI), опрема набавена од NATO SPS проектот „Радар за продирање во земја интегриран со хексакоптер за автоматска детекција на мини” и друга опрема. Раководител на лабораторијата e проф. Венцеслав Кафеџиски. Лабораторијата располага со: векторски сигнален генератор и дигитален осцилоскоп од компанијата Rohde&Schwarz, обата со фреквенциски опсег до 3 GHz, сигнален анализатор Keysight со фреквенциски опсег до 3.6 GHz и спектрална анализа во реално време, два Xilinx Kintex-7 FPGA базирани уреди за софтверски дефинирано радио (SDR) на компанијата National Instruments (NI) со опсег до 6 GHz, 3 SDR платформи и видео платформа на компанијата Sundance, 2 NI SDR вградливи платформи, 12 DSP и 2 видео TI развојни платформи, 10 TI сензорски RF платформи, две HP Z440 работни станици, персонални компјутери, Raspberry Pi микрокомпјутери, камери и микрофони.

Лабораторија за процесирање на сигнали во телекомуникации

Истражувачките активности на лабораторијата вклучуваат естимација на безжични канали, примена на компримирано земање на примероци во безжични комуникации, радари и магнетна резонанца, кооперативни и масивни MIMO и системи со релеа, естимација на агол на доаѓање, пренос на видео преку канали со фединг и дизајн на радари.

ФАКУЛТЕТСКА ЛАБОРАТОРИЈА ЗА АВТОМАТСКА ОБРАБОТКА НА ПОДАТОЦИ Првиот сметачки центар на тогашниот Електро - машински факултет во Скопје е формиран пред повеќе од педесет години, кога во 1968. година е купена првата сметачка машина IBM 1130. Воедно, тоа е прв сметач од ваков вид во Македонија и трет во тогашната Југославија. Прв раководител на сметачкиот центар е проф. д-р Момчило Богданов. Со раздвојувањето на Електротехничкиот и Машинскиот факултет, во 1982. година се формира Факултетската лабораторија за автоматска обработка на податоци – ФЛАОП, кога во нови простории се сместени новите сметачки машини од серијата IBM 4331. Со формирањето на оваа лабораторија е направен нов чекор во унапредувањето на наставно - научниот процес на Електротехничкиот факултет во Скопје и се создадени предуслови за понатамошно унапредување на научно истражувачката работа во сите области на Факултетот. Прв раководител на ФЛАОП е проф. д-р Томе Бошевски. Во наредниот период, следејќи ги новитетите во технологијата, неколкупати се извршени надградувања на постоечката опрема и проширување на бројот на компјутерски училници и работни места, како и осовременување на инсталираната опрема. Во 1992. година, со реализацијата на универзитетската компјутерска мрежа, извршено е комплетно омрежување

н а ц е л и от ф а к у л т е т . Та к а , д е н е с ФЛАОП располага со серверска сала во која се сместени главните сервери и ко м у н и к а ц и с к а о п р е м а , ч е т и р и компјутерски училници со околу 80 работни места, машинска сала во која има околу 10 работни места и во која е сместена и централната комуникациска опрема. Во ФЛАОП е инсталирана разновидна опрема од реномирани производители при што постојано се врши осовременување на дел од нејзе. Опремата во серверската сала е од повеќе реномирани производители. ФЛАОП располага со повеќе серверски м а ш и н и ( Fu j i t s u, D e l l , H P и S u n ) , персонални сметачи и комуникациска опрема (switch-ови и router-и Cisco, Allied Telesyn, Juniper). Оваа опрема се користи за опслужување на електронските сервиси кои ги нуди ФЛАОП како: систем за електронска пошта за вработените и студентите; хостирање на факултетските веб страници; системот за е-учење; систем за споделување на податоци помеѓу вработените на факултетот; факултетскиот систем за евиденција на присуство на часови кој е развиен со помош на колегите од институтот за компјутерски технологии и инженерство; компјутерските училници, кои се опремени дел со графички станици и дел со персонални компјутери.

Серверска сала

Една од компјутерските училници во рамките на ФЛАОП

Во 2019. во ФЛАОП се реновираа две компјутерските училници и истите се опремија со персонални компјутери од најновата генерација и на нив студентите имаат можност да извршуваат алгоритми кои бараат голема процесирачка моќ. На студентите и вработените во зависност од потребите на располагање им се повеќе оперативни системи ( Oracle Solaris, Linux, Windows), како и соодветни апликации. Во компјутерските училници на ФЛАОП се одвиваат лабораториски вежби по значителен број предмети од додипломските наставни програми на сите студиски програми (приближно по околу четириесет предмети по семестар). Додека студентите на постдипломски студии ги користат ресурсите на ФЛАОП за изработка на практични проекти и научни истражувања. За време на летните месеци кога нема настава на студентите на ФЕИТ им се овозможува извршување на пракса каде имаат можност да се запознаат со работата

на ФЛАОП и да стеканат практични знаења од областа на оперативните системи и компјутерски мрежи. Исто така ФЛАОП е една од локациите каде се одржува интернационален настан „Hour of Code“ (Воведен час во кодирање), настан кој има цел да ги воведе младите во светот на програмирањето и информатичките науки. Ресурсите на ФЛАОП повеќе се користат за домашни и меѓународни научно - истражувачки проекти во кои учествува Факултетот. Во ФЛАОП е вработен Витомир Богатиновски – оператор, а Ристо Чавдаров - систем инженер и двајца демонстратори, Димитар Крстески и Теодора Ситникоска се ангажирани со договор. Раководител на Лабораторијата е проф. д-р Аристотел Тентов. Вработените во ФЛАОП се надлежни за одржување на целата компјутерската мрежа на Факултетот, одржувања на постоечките сервиси и креирање на нови, како и за давање стручна и техничка помош на вработените на ФЕИТ.

6 Димитар Крстески, Витомир Богатиновски, Теодора Ситникоска, Ристо Чавдаров (од лево кон десно)

Стручна и административна служба За извршување на стручно административните работи на Факултетот формирана е Стручната и административна служба, како дел од интегрираната Стручна и административна служба на Универзитетот. Во изминатиов период вработените во Службата се трансформираа од административни службеници во ненаставен кадар согласно Законот за високото образование донесен во 2018. година. Службата се состои од: Одделение за финансиско, сметководствено и материјално работење, Одделение за студентски прашања, Одделение за правни и општи работи и Одделение за библиотечно работење - Библиотека. Со Службата раководи секретарот на Факултетот Јагода Дренковска (од 1994. - до денес).

сметководствени и финансиски работи на Факултетот, односно ажурирање н а с м е т ко во д с т в е н а т а е в и д е н ц и ј а на сопствената и буџетска сметка на Факултетот, како и евидентирање на основните средства согласно актот за систематизација. Освен редовните обврски, тие учествуваат и во финансиското водење на многубројните меѓународни проекти, финансирани преку Универзитетот и соработки кои ги остварува овој факултет. Раководител на Одделението е Јасминка Василева, а претходни раководители беа: Божана Богатинова и Виолета Андоновска (и двете во пензија). В о Од д е л е н и е т о в р а б от е н и с е : Жаклина Анѓелковска, виш соработник за финансиско, сметководствено и материјално

Маргарита Спасеска, Невена Симоновска, Зоран Христов, Верица Стојановска, Љиљана Андреевска, Маја Никодинов, Нада Велкова, Сашка Димовска, Македонка Димковска, Трајка Димовска-Анчевска, Среќко Милисковиќ, Билјана Апостоловска, Виолета Цуцуловска, Биљана Каранфиловска, Жаклина Анѓелковска, Славица Станковска (стојат од лево кон десно); Сузана Стојановска, Миленка Димишковска, Гордана Михајловиќ, м-р Розита Петринска-Лабудовиќ, Јагода Дренковска, Марија Стоилкова, м-р Драган Андонов-Ацев, Анета Јовановска, Зоран Панајотов (седат од лево кон десно)

Одделение за финансиско, сметководствено и материјално работење e задолжено за извршување на сите

работење, Билјана Каранфиловска, самостоен референт за благајна и Зоран Христов, магационер - курир. По договор за

Биљана Каранфиловска, Жаклина Анѓелковска, Јасминка Василева, Македонка Димковска (од лево кон десно)

м-р Драган Андонов Ацев, Трајка Димовска – Анчевска, Марија Стоилкова, Виолета Цуцулова (од лево кон десно)

дело ангажирана е Македонка Димковска, соработник за јавни набавки. Благородна Јовановска, сметководител и Живанка Јошеска, благајник, беа вработени во Одделението, а сега се во пензија, како и Дејан Стојанов, соработник за јавни набавки кој даде отказ. Одделение за студентски прашања ги води и ажурира досиејата на студентите од сите три циклуси студии и ги води матичните книги на запишаните и дипломираните студенти. Одделението е вклучено во реализацијата на конкурсите за запишување нови студенти секоја учебна година, во промовирањето на дипломираните инженери и магистрите, како и наградувањето на студентите со натпросечни резултати. Исто така, Одделението ги изработува сите потребни анализи и извештаи на барање од деканот на Факултетот, Универзитетот и Министерството за образование и наука. Сепак, најизразена е улогата на ова одделение во секојдневната работа со студентите во врска со издавање: уверенија, потврди, вршење заверка и запишување семестри и сл.. Студентската архива е дел од главната архива на Факултетот и врши заверка и архивирање на документација поврзана со студентите.

ВД раководител на Одделението е Марија Стоилкова, а претходни раководители беа: Душанка Зукиќ (in memoriam) и Нада Голубова (in memoriam). Во Одделението вработени се: м-р Драган Андонов Ацев, советник за магистерски и докторски студии и Трајка Димовска – Анчевска, советник за студентски прашања. По договор за дело ангажирана е Виолета Цуцулова, виш соработник за ЕКТС. Претходно вработена во ова одделение беше: Љубица Цуцулова, а по договор беа ангажирани: Ангелина Попоска и Марија Ѓукиќ. Одделението за правни и општи работи врши подготвување на материјали за седниците на органите на Факултетот и нивните помошни тела, како и изготвување на правни акти во надлежност на органите на Факултетот, изготвување на поединечни нормативни акти, управување со човечките ресурси, организирање прием, експедиција и доставување на поштата и архивирање на документите, воспоставување контакти со стопански и нестопански субјекти и преписка со нив, заштита и одржување на имотот, одржување на хигиената и техничката исправност на инсталациите во деловните простории и дворното место итн..

Жаклина Анѓеловска, Нада Велкова, Маја Никодинов, Сашка Димовска, Македонка Димковска, Јагода Дренковска, Билјана Апостолова, Анета Јовановска, Биљана Каранфиловска (од лево кон десно)

Сашка Димовска, Анета Јовановска, Биљана Каранфиловска, Жаклина Анѓеловска, Јасминка Василева, Јагода Дренковска, Македонка Димковска, Маја Никодинов (од лево кон десно)

Гордана Михајловиќ, Зоран Христов, Маргарита Спасеска, Миленка Димишковска, Сузана Стојановска, Среќко Милисковиќ, Верица Стојановска, Невена Симоновска, Славица Станковска, Зоран Панајотов (од лево кон десно)

Одделението нема раководител поради што секретарот ја координира работата на ова одделение. Во Одделението вработени се: Билјана Апостолоска, виш соработник за човечки ресурси, Маја Никодонов, соработник за деловно работење, Нада Караманова, виш соработник за ИКТ, Анета Јовановска, самостоен референт администратор, Сашка Димовска, самостоен референт архивар, Зоран Панајотов, хаузмајстор, Среќко Милисковиќ домаќин, како и хигиеничарките: Миленка Димишковска, Славица Станковска, Сузана Стојановска, Гордана Михајловиќ, Верица Стојановска, Васа Пеневска и Лидија Стојановска, а по договор се ангажирани и: Зоран Поповиќ, градинар, Невена Симоновска, Сузана Петровска и Силвана Коцевска. Од ова одделение во пензија заминаа: Сава Милошева, референт за работни односи, Лепосава Јолеска, архивар, Благица Драгутиновиќ, дактилограф, Фула Кољозова, технички секретар, Елена Ангелоска, дактилограф, Тимко Трајков (in memoriam), референт за работни односи, и од техничката служба: Ленче Автовска (in memoriam), Аки Сиљанов, (in memoriam), Ѓуро Димовски, Томе Крстев (in memoriam), Ружа Зарковска, Ѓурѓа Бафтировска, Благородна Тодоровска, Десанка Димитрова, Славица Мавровиќ, Цвета Спасевска, Стојанка Радевска, Божана Илковска (in memoriam), Персида Панајотова (in memoriam), Благородна Јованова, Ратка Стефановска, Јаворка Кимова, Олга Брсакоска и Виолета Жарки. Со договор одреден период беа ангажирани и: Верица Трајковска, архивар Наташа Зизајкова, референт за работни односи, Радмила Пешева, тех. секретарка. Одделението за библиотечно работење - Библиотека ја собира, уредува и ја распоредува научната, ст удиската и стручната литерат ура, а на наставно - научните кадри, соработниците и на студентите им ги дава информациите и знаењата за студиите и за научната работа. Ја реализира набавката, каталогизацијата,

класификацијата, чувањето, издавањето и о д р ж у в а њ е т о н а б и бл и от е ч н и от материјал, остварува постојана соработка со НУБ „Св. Климент Охридски”, како и со многу други библиотеки надвор од земјата. Библиотеката е вклучена во системот за меѓународна библиотечна позајмица, со што на своите корисници им овозможува користење ресурси од други информациски центри. Ра ко во д и т е л н а Од д е л е н и е т о е м-р Розита Петринска - Лабудовиќ, а претходни раководители беа Георги Соколов (in memoriam) и Росица Ангелова. Во Одделението вработена е Љилјана Андреева. Претходно вработени во ова одделение беа: Драгица Батева, (in memoriam), Ленка Алимовска, (in memoriam), Вита Стојчевска, сите книжничари и Мара Димитровска (in memoriam), помошник книжничар.

Љилјана Андреева и м-р Розита Петринска – Лабудовиќ (од лево кон десно)

Систем за управување со квалитет според ISO 9001 Факултетот за електротехника и информациски технологии во Скопје успешно функционира во согласност со барањата на меѓународниот стандард ISO 9001, одржувајќи функционален систем за управување со квалитет (СУК). На ваков начин се потврдува дека Факултетот е високообразовна институција која ефикасно ги задоволува барањата на студентите и останатите корисници на неговите услуги. Во 2013. година, ФЕИТ доби сертификат кој е издаден од сертификационото тело TÜV AUSTRIA CERT GMBH со кој се потврди дека Факултетот применува систем за управување во согласност со EN ISO 9001:2008 стандардот за следниот опсег: Високообразовна дејност од прв, втор и трет циклус студии, научно истражувачка, развојна и апликативна дејност во соработка со индустријата, трансфер на знаење и технологии во

6 80

подрачјето на електротехничките науки и информациските технологии. Преку воведениот систем за управување со квалитет според ISO 9001, Факултетот стана првата високообразовна установа во државата која ја потврди својата определба за квалитет во согласност со политиката на Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ во Скопје и Министерството за образование и наука. Сертификатот за регистрација има бр. 20 100 131339920 и е издаден на 2.11.2013 во Виена. Во врска со примената на стандардот ISO 9001, постои иницијативата за добивање на сертификат ISO 9001:2015, при што во тек се измени на процедурите и обрасците за квалитет според барањата на новата верзија на ISO 9001 од 2015. година. Се очекува комплетирање на оваа постапка до крајот на 2019. година.

ВИСОКООБРАЗОВНА ДЕЈНОСТ

Настава Единственото нешто што може да се дава и да се прима во неограничени количини и никој што не може да ни го одземе е образованието. Токму затоа, една од стратешките определби на Факултетот за електротехника и информациски технологии е неговиот постојан развој како водечка образовна и научно - истражувачка институција во полето на електротехниката и информациските технологии. Обезбедувајќи перманентна технолошка иновација, квалитет и креативност во наставните програми, Факултетот веќе 60 години остварува континуирано образование на стручни, креативни и претприемчиви индивидуи, кои успешно се вклучуваат во различни сфери на стопанството, како што се: енергетиката, информатиката, телекомуникациите, електрониката и други. Дипломираните инженери по електротехника и информациски технологии се вработуваат и како наставници во средните училишта, асистенти и наставници на државните и приватните факултети во земјата. Дел од нив се вклучени во образовниот процес на видни меѓународни универзитети во Европа и светот, а не е мал ниту нивниот број во успешните светски компании. Создавајќи услови за трансфер на знаење и технологија, Факултетот дава силна поддршка на технолошкиот и економскиот одржлив развој на нашето стопанство. Образовната мисија на Факултетот се остварува низ трите образовни циклуси ст удии, согласно моделот 4+1+3, во согласност со принципите на Болоњскиот процес и целосна примена на Европскиот кредит трансфер систем, кој нуди можности за усовршување преку мобилност на студентите, но и на наставниот кадар. Во наставниот процес на Факултетот учествуваат 38 редовни професори, 12 вонредни професори, 15 доценти и 9 асистенти. По потреба, во него се вклучуваат демонстратори, кои се тековни студенти на втор, односно трет циклус

студии. Факултетот функционира според воспоставениот стандард стандардот ISO 9001, одржувајќи функционален систем за управување со квалитет. Согласно овој стандард, за сите активности поврзани со наставата и студентското работење се дефинирани соодветни оперативни процедури, достапни на веб страницата на факултетот. Сите информации поврзани со предметните програми, на студентите им се достапни преку порталот за учење Е курсеви, достапен на страницата https://ekursevi.feit.ukim.edu.mk/. Факултетот се грижи да им го олесни на студентите од прва година преминот од средно во високо образование. За таа цел се организира подготвителна настава по предметите математика и физика. Секој студент во прва година добива наставник советник, чија основна задача е да ја следи работата на студентот во текот на неговите студии, студентите од погорните години кои постигнале забележителен успех во студиите се ангажираат во спроведување дополнителни консултации итн..

Прв циклус студии Првите студии по електротехника во Македонија започнале во учебната 1959 / 60 година на Електромашинскиот оддел на тогашниот Технички факултет во Скопје. Во првата генерација, на студиите на електротехничкиот отсек во траење од 8 семестри, се запишале 48 студенти. Почнувајќи од учебната 1965 / 66 година, студиите по електротехника од осум, се продолжиле на девет семестри. Истата година започнало профилирањето на дипломираните електроинженери преку воведување две насоки: електро енергетика и електроиндустрија. Истовремено се одвивале и студиите на насоката електроенергетика за VI1 степен на образование во траење од 6 семестри. Пет години подоцна, во учебната 1970 / 71 година, за прв пат е оформена насоката електроника.

Следејќи го развојот на техниката и потребите на стопанството, во 1980. година се воведени нови наставни планови и се формирани четири студиски насоки: електроенергетика, индустриска електроенергетика и автоматизација, електроника и телекомуникации и информатика и автоматика. Заеднички за сите насоки се предметите од првите два семестри, а сите предмети, со исклучок на предметите од деветтиот семестар се задолжителни. Од овој период започнува континуираното следење на постигнувањата на ст удентите, преку воведување парцијални испити. Со цел да се осовременат постоечките наставни содржини, истите се модификувани во 1988. година. Истовремено, насоката информатика и а в т о м а т и к а е п р е и м е н у в а н а во компјутерска техника, информатика и автоматика. Следната значајна промена на студиските програми настанува п о п от п и ш у в а њ е т о н а Б о л о њ с к а т а декларација од страна на Универзитетот. Почнувајќи од учебната 2004 / 2005 година, се воведуваат нови осум студиски програми за VIА степен на образование, во траење од осум семестри, како и професионални студии по информатика за VIБ степен на образование, во траење од шест семестри. Заклучно со 2011. година, на првиот циклус студии наставата се одвивала на следниве студиски програми: - - - -

Електроенергетика и управување Електроенергетски системи Електроенергетски уреди Електроника, радиотехника и процесирање на сигнали - Информатика и компјутерско инженерство - Конверзија и искористување на електрична енергија - Компјутерско системско инженерство и автоматика - Телекомуникации - Професионални студии по информатика (6 семестри)

Истовремено се менува и режимот на студирање, со воведување на европскиот кредит трансфер систем (ЕКТС). Бројот на ЕКТС бодови што ги носат предметните програми се засновува на вкупниот ангажман на студентот, односно предвиденото време неопходно просечен студент да ги заврши сите предвидени активности по даден предмет. Проверката на постигнувањата на студентите се врши континуирано во текот на целиот наставен процес, преку тестови, домашни и проектни задачи, лабораториски вежби, семинарски работи, презентации и слично. Во формирањето на конечната оценка учествуваат сите форми на проверка на знаењата. Со цел да се одржи чекор со брзиот развој на науката и технологиите од областите што ги негува Факултетот, како и потребата од искористувањето на обновливите извори на енергија, во 2012. година е направена промена на студиските програми, при што се акредитирани нови 7 студиски програми: - Електроенергетика, автоматизација и обновливи извори на енергија (ЕАОИЕ) - Електроенергетски системи (ЕЕС) - Електроенергетика, управување и менаџмент (ЕЕУМ) - Компјутерско системско инженерство, автоматика и роботика (КСИАР) - Компјутерски технологии и инженерство (КТИ) - Компјутерско хардверско инженерство и електроника (КХИЕ) - Телекомуникации и инфорамациско инженерство (ТКИИ) Последната постапка за акредитација на студиските програми на прв циклус е завршена со добивањето решение на Одборот за акредитација, така што од учебната 2017 / 2018 студентите се запишуваат на Факултетот на студиските програми кои ги задржуваат истите наслови, но нивните содржини се усогласени согласно препораките на германската агенција за акредитација на студиски програми од областа електротехника и информациско инженерство ASIIN. Важно е да се подвлече дека за сите

студиски програми, предметите во првите два семестри се заеднички. Покрај тоа, заеднички задолжителни предмети се воведени и во следните два семестри. Сите наставни предмети се едносеместрални. Со оваа акредитација, согласно тогашната важечка законска регулатива, бројот на задолжителните предмети изнесува 60% од вкупниот број предмети предвидени со студиската програма. Со Законот за високо образование од 2018. година, бројот на задолжителни предмети е зголемен на 70% од вкупниот број предмети предвидени со студиската програма. Предметните програми се препознатливи во европски рамки и постојат сите услови за остварување на мобилност на студентите, меѓусебно препознавање на стекнатите кредити, како и студиски и научно истражувачки престои на студентите во земјите од ЕУ и регионот. Мобилноста на студентите се реализира преку аплицирање на програмите за студентска мобилност, во согласност со правилата за мобилност на студентите на УКИМ. Во продолжение се наведени актуелните студиски програми од прв циклус на Факултетот, како и образовните компетенции на соодветниот профил.

Електроенергетика, автоматизација и обновливи извори на енергија (ЕАОИЕ) Оваа студиска програма обезбедува образование на високостручен инженериски кадар компетентен и оспособен за истражување, проектирање, развој и работа во постројките за електромеханичко и електротермиско претворање на електричната енергија во процесот на нејзиното производство, пренос, дистрибуција и искористување. Taa ги негува и развива научните и стручни области од доменот на автоматизација на енергетските процеси, регулацијата на современите електромоторни погони, енергетската ефикасност и безбеднo, доверливo и рационално искористување на енергијата во индустријата, јавната

потрошувачка, деловните објекти и домаќинствата како и експлоатацијата на обновливите извори на енергија и примената на паметните мрежи и системи. Студентите кои ќе ги завршат студиите на оваа студиска програма стекнуваат вештини и компетенции за компјутерско проектирање, моделирање и анализа на електроенергетските уреди со помош на современи софтверски алатки.

Електроенергетски системи (ЕЕС) На оваа студиската програма студентите се стекнуваат со практични знаења и вештини од областите: пренос, дистрибуција и снабдување со електрична енергија. Во текот на студирањето се користат современи софтверски алатки за симулација и анализа на ЕЕС, како и за изучување на областите: планирање и управување на ЕЕС, пазари на електрична енергија, техника на висок напон, нисконапонски инсталации, осветление и квалитет на електрична енергија. Истовремено, студентите имаат можност да се запознаат со елементите на ЕЕС и низ практични лабораториски вежби во лабораториите на Факултетот. Оваа програма на идните инженери им овозможува да се стекнат со теориски и практични знаења и на тој начин, да се оспособат за решавање различни технички проблеми со кои ќе се соочат во текот на нивната кариера.

Електроенергетика, управување и менаџмент (ЕЕУМ) Студиската програма ги следи потребите на компаниите од електроенергетскиот сектор за креирање современо образуван инженер, кој ќе има стручни познавања од областа на електроенергетиката, и н ф о р м а ц и с ко - ко м у н и к а ц и с к и т е технологии, како и способност и знаење за менаџирање сложени технички проекти во новата пазарно ориентирана околина. Во рамките на студиската програма студентите изучуваат технологии за производство

на електрична енергија од класични и обновливи извори, постројки и управувачки системи во електроенергетските системи, методи за планирање, проектирање и градба на електроенергетски објекти, современи софтверски алатки за анализа и решавање на инженерски проблеми, методи за рационално користење на електричната енергија, како и менаџерски вештини и техники на проектниот менаџмент.

Компјутерско системско инженерство, автоматика и роботика (КСИАР) Студентот на оваа студиска програма добива опсежни фундаментални и практични знаења од сите дисциплини од системското инженерство, автоматиката и роботиката кои имаат како инфраструкт урно, така и интердисциплинарно значење. Стекнатите знаења и вештини се темелат на современи научни сознанија во области на автоматизацијата и роботиката, компјутерско - информациските технологии, процесната информатика, менаџментот, био - инженерството, кибернетиката во медицината, мерно - процесната техника и друго. Користејќи ги здобиените знаења, дипломираните инженери на оваа студиска програма ќе бидат оспособени за креативно мислење, самостојна и тимска работа и за донесување одлуки на сите нивоа на одлучување.

Компјутерски технологии и инженерство (КТИ) На студиската програма студентите добиваат практично и теоретско знаење во полето на компјутерските технологии и инженерството за: проектирање и реализација на процесорски архитектури и процесори, моделирање, проектирање и реализација на вградливи компјутерски системи, информациони системи, мрежи и интернет, проектирање, реализација и администрирање веб системи и сервери, алгоритми, структури и програмирање, бази на податоци, оперативни системи

и изработка на OС модули и компоненти, безбедност на компјутерски системи, проектирање и реализација на интелигентни мрежи.

Компјутерско хардверско инженерство и електроника (КХИЕ) Оваа студиска програма претставува оптимален спој на електрониката и компјутерското инженерство. Комбинацијата на знаења и вештини од овие две дисциплини е основа за создавање висококвалитетен кадар, способен да се справи со предизвикот наречен комплетно решение хардвер - софтвер. Знаењето од областа на архитектурите, алгоритмите и концептите на компјутерските системи, кои ги нуди компјутерско хардверското инженерство, споени со познавањата од електрониката (аналогниот дизајн, VLSI дизајн, PLD и FPGA компонентите, микроелектрониката) му овозможува на инженерот дизајнот на продуктите да го изведува брзо, ефикасно и прецизно. Ст удентите на оваа програма имаат можност, преку изборните предмети, да стекнат знаења и од областите: дигитални сигнали, аудио, слика и видео, мултимедиски системи, биомедицинско инженерство, електромагнетика, електромагнетни бранови и антени и радиотехника.

Телекомуникации и инфорамациско инженерство (ТКИИ) Студиската програма се состои од јадро и два изборни модули. Заедничкото ИКТ јадро опфаќа основи на телекомуникации, дигитални телекомуникации, телекомуникациски мрежи, оптички мрежи, интернет технологии и бази на податоци. Првиот изборен модул се фокусира на ИКТ системи и мрежи: безжични комуникации и мрежи, мобилни системи, мрежно администрирање, напредни дигитални т е л е ко м у н и к а ц и и , т е л е с о о б р а ќ а е н

инженеринг, комутација и рутирање и развој на сервиси и апликации во телекомуникациите. Вториот изборен модул се фокусира на ИКТ сервиси и апликации: веб дизајн, веб апликации, апликации за мобилни уреди со андроид и iOS

програмирање и веб сервиси со јава и PhP програмирање. Дополнително, студентите може да избираат предмети од области како што се: мултимедија, сигурносни комуникации, сателитски комуникации, интернет на нешта, дигитални валути.

Во изминатите 60 години, на Факултетот за електротехника и информациски технологии, студиите на прв циклус, степен VIА, односно додипломските студии на VII1 степен, ги завршиле повеќе од 9000 студенти, од кои 3148 дипломирале последните десет години. Тригодишните професионални студии на VIБ степен, односно студиите на степен VI1, ги завршиле околу 900 студенти, од кои 117 во последните десет години. На дијаграмите дадени во продолжение е прикажан бројот на студентите кои ги завршиле студиите од погоре наведените степени на Факултетот во последните десет години. Број на дипломирани студенти - прв циклус/додипломски студии -

Број на дипломирани студенти - тригодишни студии -

Втор циклус студии Постдипломските студии на Факултетот во траење од четири семестри биле воведени за прв пат во академската 1971 / 1972 година за насоката електро енергетика. Овие студии биле модификувани во 1979 / 80 година, а набргу биле воведени уште неколку нови насоки. Примената на европскиот кредит трансфер систем во вториот циклус студии на Факултетот започнува во студиската 2008 / 2009 година. Времетраењето на овие магистерски студии се скратува од четири на два семестри. Интерес за запишување на овие студии, покрај дипломираните инженери по електротехника и информациски технологии, пројавиле и значаен број кандидати кои дипломирале на други сродни факултети. Во рамките на магистерските студии биле активирани следниве 24 студиски програми: - Безжични и мобилни комуникации - Вградливи микрокомпјутерски системи - Дигитално процесирање на сигнали - Еко - информатика - Eлектрична енергија и животна средина - Електрични машини и автоматизација - Eлектроенергетика - Електроенергетски системи - Електромоторни погони - Енергетска електроника - Интелигентни енергетски мрежи - Интелигентни информациони системи - Компјутерски мрежи и е - технологии - Компјутерско - системско инженерство и автоматика - Комуникациски и информациски технологии - Метрологија и менаџмент на квалитет - Oбновливи извори на енергија - Применета математика во областа на електротехниката и информациските технологии - Проектен менаџмент - Проценка на перформанси и анализа на податоци кај компјутерско комуникациони системи

- - - -

Системи во чип Содржински базирано пребарување Соларна технологија Софтверско инженерство

Следната акредитација е спроведена во 2013. година. Притоа, некои од постоечките студиски програми се преименувани и модификувани, некои престанале да постојат, а некои се акредитирани за прв пат. Во овој процес се акредитирани вкупно 19 студиски програми: - Обновливи извори на енергија (ОИЕ) - Електрични машини и автоматизација (ЕМА) - Електроенергетски системи (ЕЕС) - Електроенергетика (ЕЕ) - Проектен менаџмент (ПМ) - Автоматика, роботика и системско инженерство (АРСИ) - Наменски компјутерски системи (НКС) - Компјутерски мрежи – интернет на нешта (КМ-ИНН) - Вградливи микрокомпјутерски системи (ВМС) - Дигитално процесирање на сигнали (ДПС) - Безжични системи, сервиси и апликации (БССА) - Комуникациски и информациски технологии (КИТ) - Применета математика и актуарство (ПМА) - Енергетска ефикасност, животна средина и одржлив развој (ЕСОР) - Метрологија и менаџмент на квалитет (ММК) - Микро и нано технологии (МНТ) - Регулатива во енергетика, електронски комуникации и сообраќај (РЕЕКС) - Енергетска електроника (ЕНЕЛ) - Мултимедиски технологии (МТ) Во 2017. година, за прв пат се акредитирани две студиски програми на кои наставата се одвива на англиски јазик: - Wireless and Mobile Comunications (WMC)

- Energy Efficiency, Environment and Sustainable Development (EESD) Последниот процес на акредитација започна во текот на зимскиот семестар 2017. година. Направени се одредени усогласување во постоечките студиски програми, за кои се надеваме дека ќе придонесат за подобрување на квалитетот на студиите и полесно вклучување на магистрите на пазарот на трудот. Паралелно, започна процесот на акредитација на уште една студиска програма на втор циклус, Интернет и мобилни сервиси и апликации. Постапката за акредитација, односно реакредитација е завршена со добивањето на решение на Одборот за акредитација во август 2018. година. Во академската 2018 / 2019 година е запишана првата генерација на новите 20 акредитирани посдипломски студиски програми. Во март 2019. година е добиено решение за акредитација на студиската програма на втор циклус Наменски вградливи компјутерски системи и интернет на нешта, кај која наставата се одвива на англиски јазик. Оваа студиска програма е производ на соработката со Универзитетот за применети науки Анхалт од Кетен, Германија и е сродна со студиската програма „Communication and Embedded Systems” од овој универзитет, со што на идните студенти им се овозможува да се здобијат со правото на двојна диплома, според европските правила и важечките законски прописи во Р. Македонија. Во продолжение се наведени целите на актуелните студиски програми од вториот циклус на Факултетот, како и образовните компетенции на соодветниот профил.

Обновливи извори на енергија (ОИЕ) Целта на ст удиската програма е стекнување знаења поврзани со спецификите на искористувањето различни видови обновливи извори на енергија и конверзијата во електрична енергија, проектирање, експлоатација, одржување, управување и планирање, како и работата

во независен или систем интегриран во електроенергетскиот систем. Ст удентите се оспособуваат за изработка на стратегии и примена на мерки за енергетска ефикасност и рационално користење на електричната енергија, проектирање системи за управување и надзор на обновливи извори на енергија и оценка на влијанијата на ОИЕ и конвенционалните извори на енергија врз животната средина.

Електрични машини и автоматизација (ЕМА) Целта на ст удиската програма е стекнување знаења поврзани со проектирање, развој, користење и одржување на разни видови електрични машини и трансформатори, проектирање и одржување на автоматизирани електромоторни погони, примена на современи методологии за проектирање и анализа на овие електроенергетски уреди, како и користење на методологии и техники за подобрување на нивната енергетска ефикасност. Студентите се оспособуваат за проектирање електрични машини, управување и примената на современи техники на регулација на брзината, моментот, факторот на моќност и други параметри, како и правилна експлоатација на автоматизираните погони и нивното одржување.

Електроенергетски системи (ЕЕС) Целта на ст удиската програма е стекнување знаења поврзани со примена на аналитички методи во преносните и дистрибутивните системи од областите на: експлоатација, водење, управување и планирање, интеграција на дисперзираното производство на електрична енергија, пазарното стопанисување со електрична енергија, квалитет на електричната енергија и интелигентни мрежи. Студентите се оспособуваат за работа во областа на преносните и дистрибутивните

системи, нивната експлоатација, водење, управување и планирање, интеграцијата на дисперзираното производство на електрична енергија во ЕЕС, пазарното стопанисување со електрична енергија, квалитетот на електричната енергија и интелигентните мрежи.

Електроенергетика (ЕЕ) Целта на ст удиската програма е стекнување знаења поврзани со проектирање, управување, експлоатација и моделирање на класични и обновливи извори на електрична енергија, разводни постројки, управувачки системи и системи на заштита на електроенергетските објекти, менаџирање на проекти и примена на ИКТ во електроенергетиката, анализа на погонот и влијанието на електроенергетските објекти врз животната средина. Студентите се оспособуваат за изработка на стратегии, анализи, студии и сложени проекти од областа на електроенергетиката во новата пазарно ориентирана околина, за анализирање на сложени процеси и оптимално водење на погонот на електричните централи, како и за проектирање електроенергетски објекти и системи за нивно управување.

Проектен менаџмент (ПМ) Целта на ст удиската програма е стекнување знаења поврзани со идентификација, анализа и професионално иновативно решавање на сложени проблеми од областа на проектен менаџмент, теоретски и практични истражувања за планирање и водење комплексни проекти и програми, справување со техничките и бизнис ризици во реални проекти, како и способност за работа и водење проектни тимови. Студентите се оспособени успешно да се вклопат и да навлезат во практичната димензија на проектите и нивната реализација, без оглед на специфичностите и областа на примена.

Автоматика, роботика и системско инженерство (АРСИ) Целта на ст удиската програма е стекнување знаења поврзани со проектирање, развој, користење и одржување на комплексни роботски и интелигентни системи, работење со модерни и напреднати техники на управување и водење на комплексни системи и примена на истите, со цел да се постигне повисока автоматизација и поголем квалитет и профит. Студентите се оспособуваат да ги имплементираат техниките на управување и компјутерски инженеринг во области од техничките науки, медицината, менаџментот и друго, да ги применуваат техниките на машинско учење при креирање интелигентни системи и веб базирани апликации, да покажат разбирање за теориските проблеми во моделирање, симулација, управување и водење на системи и процеси, како и за решавање практични проблеми во сите домени на примена на автоматизацијата и компјутерското инженерство.

Наменски компјутерски системи (НКС) Целта на ст удиската програма е стекнување знаења поврзани со проектирање и реализација на: наменски компјутерски системи, софтверски модули и драјвери, програмски модули и околини, уреди и модули во автомобилите, контрола на автомобилските мотори, автоматски пилот, навигациони системи и системи за управување во авионите, чипови кај комуникациските уреди, и слично. По завршувањето на оваа студиска програма кандидатите можат да имплементираат проектни техники за хардвер и за софтвер за наменски вградливи системи, да проектираат и реализираат наменски вградливи компјутерски системи во целина, да проектираат и реализираат наменски софтвер за постојни системи и друго.

Компјутерски мрежи – интернет на нешта (КМ-ИНН)

Дигитално процесирање на сигнали (ДПС)

Целта на ст удиската програма е стекнување знаења поврзани со проектирање и реализација на компјутерски мрежи и мрежни системи во сите подрачја, теоретско моделирање, симулација, развој и примена на системи и процеси во ова подрачје, развој на нови области на примена и усовршување на постојните и слично. По завршувањето на оваа студиска програма кандидатите се оспособени да проектираат компјутерски мрежи и мрежни системи во сите подрачја на нивна примена, да развиваат нови области на примена и да ги усовршуваат постојните, да учествуваат во теоретското моделирање, симулација, развој и примена на системи и процеси во ова подрачје.

Целта на ст удиската програма е стекнување знаења поврзани со разбирање напредни техники и методи за процесирање различни видови сигнали (звук, слика и видео), способност за решавање практични проблеми во сите домени на примена на ДПС, имплементација на совладаните техники и методи во нови области на примена, подготвеност за научно - истражувачка работа во различни области. Студентите се оспособени да ги имплементираат ДПС техниките во нови области на примена, да демонстрираат разбирање на теоретските проблеми во процесирање на звук, слика, видео и да решаваат практични проблеми во сите домени на примена на ДПС.

Вградливи микрокомпјутерски системи (ВМС) Целта на ст удиската програма е стекнување знаења поврзани со научно - истражувачко изградување во доменот на применетите науки за хардверско - софтверска интеракција. Посебен интерес за овој профил има во автомобилската индустрија, авиоиндустријата, индустријата за широка потрошувачка, медицинска опрема и практично во сите области каде што се применуваат т.н. „интелигентни“ уреди. Вградените микрокомпјутери се скриените делови коишто им ја даваат „интелигенцијата“ на уредите. Програмата обезбедува профили за домашните компании коишто креираат сопствени производи, а добар дел од нив и за out-sourcing ангажмани. Знаењата што оваа програма им ги нуди на идните магистри, претставуваат солидна основа и за сопствени креации со коишто можат да започнат сопствен бизнис во областа.

Безжични системи, сервиси и апликации (БССА) Целта на ст удиската програма е стекнување знаења поврзани со разбирање на современите безжични и мобилни телекомуникации и мрежи, тековните прашања поврзани со научните истражувања во оваа област и насоките на развој, како и теоретска и практична примена на овие знаења за анализа, дизајн и проектирање на безжичните телекомуникациски системи и мрежи. Студиската програма продуцира кадар кој ќе биде носител на развојот на ИКТ секторот и севкупната економија во земјата. Широката научна основа може да му помогне на кандидатот успешно да работи , но и да се преориентира во други научни области од областа на техничките науки.

Комуникациски и информациски технологии (КИТ) Целта на ст удиската програма е стекнување знаења поврзани со разбирање и способност за примена на знаењата

во комуникациските и информациските технологии, вклучувајќи ги фиксните и мобилните мрежи, интернет технологиите, бизнис менаџментот во телекомуникациите, иновативните сервиси и апликации, развој на компетенции за научни истражувања, како и за анализа, дизајн и проектирање во КИТ. Програмата го оспособува кандидатот за претприемништво и отворање нови бизниси во областа на информациско комуникациските технологии.

за решавање проблеми поврзани со унапредување на енергетската ефикасност и обезбедување одржлива иднина, за примена на техниките за интегрирање на превентивните стратегии при планирањето и развојот на индустриското производство, за намалување на причините за загадување на животната средина, предизвикани о д п р о и з во д с т в е н и т е п р о ц е с и и рационализација на потрошувачката на енергија и суровински материјали.

Применета математика (ПМА)

Метрологија и менаџмент на квалитет (ММК)

Целта на ст удиската програма е стекнување проширено и продлабочено знаење и разбирање во областите од применета математика: прибирање, анализирање и интерпретација на податоците, во функција на унапредување на сопствените потреби со критичка евалуација и донесување конкретни проценки и заклучоци. Со стекнатите знаења кандидатите се оспособуваат да работат во одделенија за истражување и развој во компании од техничките стопански гранки, банките и осигурителните компании, да даваат консултантски услуги во овие компании, да предлагаат и имплементираат иновативни решенија во технолошкиот процес, со што би се намалил ризикот на работење и ќе се зголемат приходите на компанијата.

Енергетска ефикасност, животна средина и одржлив развој (ЕСОР) Целта на ст удиската програма е стекнување знаења поврзани со решавање проблеми за унапредување на енергетската ефикасност и обезбедување на одржлива иднина, продлабочено знаење за техниките за интегрирање на превентивни стратегии при планирање и развој на индустриско производство, за намалување на загадувањето на животната средина и рационализација на потрошувачката на енергија и суровински материјали. Кандидатите се оспособуваат

Целта на ст удиската програма е стекнување знаења поврзани со повеќе подрачја на метрологијата, како што се: законска и индустриска метрологија, сензори, обработка на мерни сигнали, програмабилна инструментација, апликација на мерни системи, менаџмент за квалитет. Студентите на оваа студиска програма се оспособуваат за работа во различни индустриски компании, компании од енергетскиот сектор каде што мерењата се значајна алка во испораката на соодветните енергенси, лаборатории каде што точните мерења се основен предуслов за нивно успешно функционирање, компании кои продаваат и сервисираат мерна опрема и инструментација, како и во сите компании кои располагаат со мерни системи и практикуваат мерења.

Микро и нано технологии (МНТ) Целта на студиската програма е стекнување знаења, вештини и компетенции во полето на електротехника и информациски технологии, со специјалност од областите на микро и нано технологии. Магистрите по микро и нано технологии се оспособени за работа во сите сфери на едно модерно информатичко општество: електронската, автомобилската и авионската индустрија, информатичките и комуникациските компании, медицината, фармацијата, индустријата за паметен текстил (smart textile) и слично.

Регулатива во енергетика, електронски комуникации и сообраќај (РЕЕКС) Целта на студиската програма е стекнување знаења во областа на регулативата на јавните инфраструктурни дејности: енергетика, електронски комуникации и сообраќај, креирање и примена на регулативата во барем една од овие дејности, со користење и развој на современи пристапи, способност за интерпретација и анализа на глобалните политики во областа и следење на нивниот развој. Студиската програма овозможува создавање кадри кои можат да станат дел од дејностите во енергетскиот, сообраќајниот сектор или секторот на електронски комуникации, пред сѐ во рамките на консултантски компании, оператори на мрежни системи, регулаторни тела, државни и други јавни институции од соодветната област.

Енергетска електроника (ЕНЕЛ) Целта на студиската програма е стекнување знаења, вештини и компетенции во полето на електротехника и информациски технологии, со специјалност од областа на енергетска електроника, проектирање, развој, користење и одржување на уреди и системи за конверзија, управување и искористување на електричната енергија. Студиската програма обучува инженери, кои можат да испорачаат автоматизирани и интелигентни системи за конверзија, управување и искористување на електричната енергија што се висококвалитетни и доверливи, и ги задоволуваат потребите на локалната индустрија и индустријата воопшто.

Мултимедиски технологии (МТ) Целта на студиската програма е стекнување знаења поврзани со користење на најсовремената технологија за продукција, чување, пренос и презентација на мултимедиски содржини, дизајн и имплементација на нови методи и алатки во областите: обработка на звук, слика и видео, компјутерска графика и анимација, мултимедиски бази на податоци, системи за пренос на мултимедиски податоци. Студентите се оспособени за работа во интердисциплинарни тимови, како и за работа во сите сфери на тековното модерно мултимедиски ориентирано општество, во информатичките и телекомуникациските компании, компаниите што произведуваат и сервисираат мултимедиски системи, како и во подрачјето на уметноста и индустријата за забава.

6 93

Интернет и мобилни сервиси и апликации (ИМСА) Целта на ст удиската програма е стекнување знаења поврзани со примената на концептите и принципите на напредните веб технологии, развојот на апликации за мобилни платформи, справување со големи податоци, интернет на нешта и решенија за паметно опкружување, со одредена доза на оригиналност во нови, непознати услови и во мултидисциплинарен контекст. Побарувачката за магистри профилирани во областа на Интернет и мобилни сервиси и апликации на пазарот на трудот е голема. Студиската програма произведува кадар кој е носител на развојот на ИКТ секторот и севкупната економија во Република Македонија.

Во изминатите 60 години, на Факултетот за електротехника и информациски технологии, студиите на VII1 степен ги завршиле вкупно 386 студенти, додека студиите на втор циклус студии VIIА според ЕКТС ги завршиле 685 студенти. На следниов дијаграм е прикажан бројот на студентите кои во последните десет години магистрирале на Факултетот за електротехника и информациски технологии.

Број на дипломирани студенти - втор циклус студии -

Трет циклус студии Докторска школа на УКИМ Студиска програма Електротехника и информациски технологии (ЕИТ) Студиската програма Електротехника и информациски технологии (ЕИТ) е првата студиска програма, во земјата и на Балканот, акредитирана од страна на МОН по ЕКТС системот. ЕИТ е организирана на ФЕИТ и започна да работи во рамките на Школата за докторски студии на УКИМ во 2011. година.

180 ЕКТС кредити кои опфаќаат полагање на предвидените испити (генерички и од областа на истражувањето), активно учество на семинари, конференции и работилници, публикациска дејност и пријавување, изработка и одбрана на докторски труд. Секоја од овие активности носи одреден број на кредити. Со јавната одбрана на докторскиот труд се стекнува научен назив доктор на науки (dr.sc, PhD). Студиската програма ЕИТ има поминато три акредитации, при што последната е во 2017. година. Опфаќа 124 наставни содржини и ја изведуваат 75 професори. До

Раководител на ЕИТ од првата акредитација до денес е проф. д-р Лилјана Гавриловска. Критериумите за упис и за работа се регулирани со Правилникот за трет циклус студии на УКИМ. Студии на оваа студиска програма се со времетраење од три години. Студентите треба да обезбедат

сега на оваа студиска програма се запишале 53 студенти од кои 10 успешно ги завршиле докторските студии. ЕИТ привлекува ст уденти како од земјата, така и од соседните земји, давајќи можност за комуникација и на англиски јазик. Резултатите од своите истражувања,

освен во рамките на Школата, студентите ги презентираат на меѓународни конференции и ги публикуваат во реномирани меѓународни списанија. Воспоставените критериуми за студирање постојано го подобруваат нивото на студентите и придонесуваат до зголемена препознатливост на ЕИТ, но и на Докторската школа на УКИМ. Доказ за тоа се наградите и признанијата што ги добиваат студентите на ЕИТ (како најдобар млад научник во Македонија, научник на година на УКИМ).

Докторска школа на УКИМ Студиска програма Метрологија Во рамките на акредитираните ст удиски програми од трет циклус докторски студии е студиската програма по Метрологија, чиј носител е Факултетот за електротехника и информациски технологии. Првата акредитација, на оваа студиска програма е со Решение бр. 12-191/6 од 17.6.2013. година, втората (последна) акредитација е со Решение бр. 17-269/2 од 28.3.2017. донесени од Одборот за акредитација и евалуација на високото образование на РМ и Одлуката за почеток на работа бр. 14-3082 од 15.1.2018. од страна на МОН.

Студиската програма по Метрологија е во траење од 3 години, односно 6 семестари, како дел од Докторската школа на Универзитетот и обезбедува 180 ЕКТС. Со одбраната на докторскиот труд кандидатот се стекнува со научен назив доктор на науки, во научно - истражувачките подрачја: техничко - технолошки науки и природно - математички науки, и научно - истражувачките полиња: 202. електротехника, 204. електроника и автоматика, 213. контрола на квалитет, и научно - истражувачките области: 20409 мерења и инструментација, 21300 метрологија и 10316 метрологија, според меѓународната Фраскатиева класификација. Докторите на науки о д о бл а с т а н а м е т р о л о г и ј а и м а а т компетенции за работа како наставен кадар во високообразовни институции, истражувачи во научно - истражувачки центри, во развојни и лабораториски центри во индустријата, во метролошката инфраструктура, национални метролошки институти и слично. Метрологијата како наука за мерењето е вградена во сите природни и технички науки, во научните истражувања и техничката пракса. Следејќи го текот на реализацијата на студиите во високото образование според Болоњските

принципи во три циклуси, во 2009. година беше уочена потребата за организирање трет циклус на студии во мултидисциплинарната област метрологија. За ваков вид студии постоеше интерес на: Универзитетот во Загреб и Универзитетот во Сплит, Р. Хрватска, Универзитетот во Приштина, Р. Косово и Универзитетот на Југоисточна Европа во Тетово. Ова се изрази во заедничка иницијатива за креација и реализација на заедничка студиска програма на трет циклус - докторски студии по метрологија. Во рамките на ТЕМПУС IV програмата, иницијативата беше прифатена од страна на Европската комисија, Европската агенција за култура, образование и аудиовизуелност (EACEA), која ја финансираше реализацијата на проектот 158599-TEMPUS-MK-TEMPUSJPCR „Креирање на трет циклус на студии - докторски ст удии по метрологија“. Во креацијата на ст удиската програма учествуваа и реномираните универзитети од европските земји: Универзитетот во Павиа - Италија, Техничкиот Универзитет од Брауншвајг - Германија, Чешкиот Те х н и ч к и У н и в е р з и т е т в о П р а г а , Техничкиот Универзитет во Грац - Австрија, Универзитетот во Зарагоза - Шпанија, Универзитетот во Гавле - Шведска, Високата школа за метрологија во Дуе - Франција, како и Бирото за метрологија на Р. Македонија. Во рамките на проектот се постигнати значајни резултати, како обука на академскиот кадар, набавка на најсофистицирана метролошка опрема, опремување на Лабораторијата за електрични мерења при ФЕИТ и креирање и акредитација на студиската програма по метрологија од трет циклус. Прв раководител на студиската програма во периодот од јуни 2013. до октомври 2018. година беше проф. д-р Миле Станковски, а во периодот од октомври 2018. до октомври 2022. за раководител на ст удиската програма е назначена проф. д-р Марија Чундева - Блајер. На студиската програма досега се запишани вкупно 10 кандидати и досега е пријавена и прифатена како подобна една тема за изработка на докторски труд.

6 97

RoboMac RoboMac е ст удентски семинар и натпревар во областа на роботиката, програмирањето, електрониката и вештачката интелигенција. Носител на настанот е Студентската секција на IEEE (Institute of Electrical and Electronics Engineers) во Македонија. RoboMac како настан постои од 2009. година и досега 9 пати е организиран. Главната цел на овој настан е да се популаризира роботиката меѓу учениците и младите во Македонија и околните држави и да се иницијализира и да се поддржи функцијата на многу други проекти поврзани со роботиката. Настанот им овозможува на учесниците да се запознаат со предностите на роботиката, вештачката интелигенција и програмирањето како научна дисциплина и да се запознаат со најновите технолошки пристапи. Една од главните придобивки преку организирањето на ваков вид работилница - натпреварување е комуникацијата помеѓу учесниците, тимската работа и работа со вистински роботи, со што се добива непроценливо искуство и знаење, при што креативноста на учениците доаѓа до израз.

Н а т п р е в а р у в а ч к и т е к а т е го р и и и опремата користена низ годините варираа со цел да се оддржи чекорот со светските трендови, но воглавно можат да се разделат на следниве категории: сумо, лавиринт, хуманоид, робот - детектор на линија, вештачка интелигенција, роботска рака како и категорија со дигитално процесирање на слика. Покрај студентите на Универзитетот „Св. Кирил и Методиј”, низ годините учествуваа и многу студенти од странство, како и средношколци од Македонија. Бројката во просек изнесуваше околу 90 учесници по настан, од кои околу 30 се студенти од странство. Во рамките на настанот се организира и семинар каде предавања одржуваат ценети професори од нашиот Универзитет и пошироко, посветени на најголемите трендови во светски рамки, како областите поврзани со: насоки за градење роботи, навигација и управување, вештачка интелигенција, мобилна роботика, deep learning, невронски мрежи, обработка на слика, нано технологија, генерирање на траектории. Со успешно завршување на севкупните активности студентите добиваат 2 ЕКТС.

СКЕЕОР СКЕЕОР претставува ст удентска конференција на тема Енергетска ефикасност и одржлив развој. Основната идеја на Конференцијата е размена на идеи и мислења меѓу студентите, наставниците и претставниците од енергетските компании со што би се направил чекор напред кон решавање на дел од проблемите од областа на енергетска ефикасност и одржлив развој. Самата истражувачка работа ги продлабочува знаењата за дадената проблематика која е од исклучителна важност во денешното општество. Конференцијата опфаќа широки и актуелни области на истражување како обновливи извори на енергија, можностите кои тие ги нудат и сите проблеми поврзани со нивното искористување како и сите класични и иновативни решенија за подобрување на енергетската ефикасност. Студентите може да обработуваат теми од областа на автоматизација како и паметни мрежи кои вклучуваат интегрирање и редовно користење на електрични возила што води кон зголемување на одржливоста и доверливоста на снабдувањето со електрична енергија. Енергетски ефикасните материјали и објекти имаат огромен потенцијал кој студентите исто

така ќе можат да го истражат во рамките на конференцијата. Конференцијата, пред сѐ е наменета за додипломци и постдипломци кои сакаат да изработат и достават труд на некоја од темите на фокус, претставници од академската средина кои се занимаваат со оваа проблематика и сите компании кои во текот на своето секојдневно работење имплементираат методи кои се поврзани со енергетска ефикасност и одржлив развој. Ова е единствена можност да се соберат заедно студентите, нивните професори, експертите и успешните компании кои се професионалци во оваа проблематика. Размената на искуства ќе помогне секому да напредува во научната кариера и личниот развој. Шест години по ред, СКЕЕОР се одржува под покровителство на ФЕИТ. СКЕЕОР низ годините станува сѐ поактуелна конференција со сѐ поголем број учесници од земјата и од странство. Од почетоците во 2013., квалитетот на изработените трудови се подобрува во секоја наредна година. Тенденцијата е да се издигнува нивото на конференцијата со голем број на соработки, поддржувачи, спонзори и извонредни пленарни предавачи.

Летна школа „Дизајн на вградливи микрокомпјутерски системи“ Летната школа „Дизајн на вградливи микрокомпјутерски системи“ за прв пат се одржа во Скопје во рамките на меѓународниот DАAD проект „Embedded system design” во 2011. година. Поради големиот интерес што таа го предизвика, Институтот за електроника, под раководство на проф. д-р Јосиф Ќосев, продолжи да ја организира школата секоја година, во првата седмица по завршување на јунскиот испитен рок. Оттогаш бројот на посетители постојано расте, за последните години да достигне до 60, иако бројот на пријавени кандидати ја надмина таа бројка. Меѓу посетителите имаше и средношколци ко и во п о в е ќ е н а в р а т и п о к а ж а а високи резултати и освоија награди на натпреварите. Школата трае пет работни дена и содржи: теоретски дел - предавања кои се одвиваат во претпладневните часови, практичен дел во лабораториите на Институтот во попладневните часови и проект за самостојна работа во вечерните часови. Тоа тече интензивно четири дена, а петтиот ден посетителите ги презентираат своите решенија и се натпреваруваат.

Најдобрите добиваат дипломи и награди (од Инстит утот за електроника и од спонзори), а сите студенти што успешно ја завршиле Школата добиваат сертификати за освоени кредити. Петтиот ден, по завршување на школата, на програмата е д р у ж е њ е во в е ч е р н и т е ч а с о в и . Предавањата ги држат наставниците од Институтот за електроника, но предавања држат и наставници од другите институти на Факултетот, од други факултети од УКИМ, како и редовниот гостин и соработник на Школата од Електронскиот факултет во Ниш – проф. д-р Миле Стојчев. Практичниот дел го држат соработниците при Институтот за електроника со помош од најдобрите студенти по предметот „Вгнездени микрокомпјутерски системи“. Редовен соработник и спонзор за награди е компанијата СЕАВУС од Скопје со м-р Благој Ќупев. На поканите за учество се одѕваа и други компании од областа, од кои позначајна донација за Школата даде Логинг електроникс. Успешното завршување на школата им носи на студентите 2 кредити.

Летна школа Мултимедиски технологии Летната школа Мултимедиски технологии има за цел да им овозможи на студентите о д з а в р ш н и т е го д и н и п р о ш и р е н и теоретски и практични знаења во областа на мултимедиските технологии. Таа е организирана од Институтот за електроника и традиционално се одржува пред почетокот на зимскиот семестар, а за прв пат беше организирана во 2015. година. Програмата е комбинација од стручни предавања, лабораториски вежби и практична работа во тимови. Во термините за практична работа ст удентите ги испробуваат стекнатите теоретски знаења со помош од асистентите на летната

100

школа и работат на финалните тимски проекти. Вообичаено лабораториските вежби се одржуваат во Лабораторијата за дигитално процесирање на сигнали, а тимската работа во Лабораторијата за електроника. Најчесто лабораториските вежби се изведуваат во програмскиот пакет MATLAB. Школата завршува со презентација на тимските проекти. Студентите во групи по тројца, се натпреваруваат за најдобар продуциран аудио - визуелен материјал и притоа се доделуваат симболични награди. Успешното завршување на школата им носи на студентите 1,5 кредити.

LabVIEW академија В о 2 0 1 4 . го д и н а Ф а к у л т е т от з а електротехника и информациски технологии за првпат го имплементираше програмот „Laboratory Virtual Instrument Engineering Workbench (LabVIEW) академија” и со тоа стана првата научно - образовна институција во Република Македонија која е лиценцирана за обука на ст уденти за работа со развојната програмска платформа LabVIEW. Со имплементирање на овој програм, ст удентите од ФЕИТ се здобија со можност за совладување на материјата следејќи современа наставна програма пренесена од страна на сертифицирани наставници, за потоа и истите да добијат можност да се сертифицираат преку полагање на официјален испит во соработка со National Instruments. Оваа програмска платформа е широко прифатена во сите универзитети во светот и се користи за научно - истражувачки и за индустриски апликативни цели. Во периодот од 2014. до 2019. година

LabVIEW академијата обучи приближно 300 студенти на додипломските студии од кои 57 се здобија со официјален Certified LabVIEW Associated Developer (CLAD) сертификат, додека одговорните наставници на предметот вон. проф. д-р Живко Коколански и дипл. елек. инж. Бодан Велковски ја стекнаа тит улата Certified LabVIEW Developer (CAD). Од периодот на формирањето, LabVIEW академијата зема активно учество на Балканскиот натпревар по LabVIEW на кој ФЕИТ беше и домаќин во 2017. година. На натпреварите, студентските екипи од ФЕИТ два пати освоија прво екипно место и остварија голем број индивидуални пласмани од првото до петтото место. Ст удентската екипа на ФЕИТ го искористи здобиеното знаење од LabVIEW академијата за изработка на софтверска симулација за енергетска ефикасност во LabVIEW со која го освои првото место на итернационалниот инженерски натпревар ICAMES 2018.

101

Palo Alto Networks ФЕИТ e дел од академската мрежа на Palo Alto Networks, светскиот лидер во областа на безбедност на ИКТ системи. Главниот бизнис на Palo Alto Networks се напредни firewall – и дизајнирани за мрежна безбедност, видливост и грануларна контрола на мрежна активност базирани на идентификација на ниво на апликација, корисник или содржина. Компанијата произведува и решенија во облак со кои се прошируваат соодветните firewall – за да покријат и други аспекти на безбедност.

лабораториските вежби, студентите се обучуваат да конфигурираат firewall – и да изработуваат пристапни листи на корисници, да прават соодветни забрани и дозволи во мрежи итн., односно практично да се запознаат со делокругот на работа на еден мрежен администратор. Лабораториските вежби следат предефиниран работен шаблон, специфициран од страна на Palo Alto Networks, со цел да се постигне најефикасно запознавање и работа со

Технологијата на Palo Alto Networks им е достапна на студентите на ФЕИТ, на модулот ТКИИ, во неколку предмети, како: Телекомуникациски мрежи, Сигурносни комуникации, итн.. Во рамките на

технологијата. За таа цел дел од колективот на ФЕИТ, Институтот за телекомуникации, помина официјален процес на школување и сертификација како Palo Alto Networks инструктор.

102

Microsoft академија и центар за тестирање Почнувајќи од март 2019. година, ФЕИТ е дел од Microsoft Imagine Academy програмата и претставува авторизиран Certiport испитен центар за Microsoft сертификација. Преку овие програми, наставно - научниот кадар и студентите на ФЕИТ имаат бесплатен пристап до значајни и висококвалитетни ресурси од областа на современите Microsoft технологии и пошироко. Имено, академијата нуди широк спектар на насоки за дополнителна едукација и специјализација на кадарот и ст удентите на ФЕИТ. Почнувајќи од специјализација во основните алатки за продуктивност, академијата овозможува и доедукација во областите на компјутерските науки и инженерство, вклучувајќи програмирање во модерни

развојни околини, обработка, анализа и складирање на податоци во современи бази на податоци. Дополнително, во портфолиото на академијата се понудени и можности за специјализација во ИТ инфраструктура, и тоа, во областите на современите оперативни системи, комуникациски мрежи, безбедност, платформи во облак и сл.. Академијата, исто така, им помага на кандидатите да се подготват и да полагаат за сертификати во испитниот центар на Microsoft при ФЕИТ. Microsoft сертификатите се меѓународно и широко препознаени и значително ќе ја подобрат биографијата на студентите и кадарот на ФЕИТ, како и можностите за понатамошна професионална надградба и остварување.

Лого на Imagine Academy

Лого на сертификација

Соработка меѓу ФЕИТ и ITU (International Telecommunication Union) ФЕИТ има континуирана соработка со ITU (International Telecommunication Union), најголемата организација за телекомуникации во светот, составен дел од Организацијата на Обединетите нации (ООН), во проектот на ITU CoE (Centre of Excellence) за градење на капацитетот за телекомуникации во глобални рамки преку глобалната CoE мрежа на ITU. Раководител на проектот меѓу ФЕИТ и ITU е проф. д-р Тони Јаневски, и тоа во трите циклуси: 2009 – 2014, 2015 – 2018, и 2019 – 2022 година, во кои ФЕИТ е континуирано избиран на ITU повиците за соработка заради одличните резултати во своите активности. Во рамките на соработката меѓу ФЕИТ и ITU во изминатите 10 години (2009 - 2019) се реализирани 20

активности на градење на капацитетите (capacity building) во регионот на Европа и на глобално ниво во приоритетнатa област Wireless and Fixed Broadband, со фокус кон телекомуникациските технологии што ITU ги стандардизира и хармонизира. Притоа, целта на ITU CoE активностите е да се обезбеди рамномерен развој на телекомуникациите во сите делови на светот, вклучувајќи ги и развиените земји и земјите во развој.

103

104

НАУЧНО-ИСТРАЖУВАЧКА ДЕЈНОСТ

105

106

НАУКА Научно - истражувачката дејност, покрај високо образовната дејност, претставува основна дејност на Факултетот, која се отсликува преку бројните меѓународни научно - истражувачки проекти, развојни проекти во соработка со компаниите, како и апликативни проекти. Научно - истражувачкиот потенцијал на Факултетот се согледува и од зголемениот број на магистри и доктори на науки, кои преку своите трудови даваат значителен придонес во развојот на науката во нашата земја. Факултетот во изминатиот десетгодишен период може да се пофали со исклучителна активност во делот на научно истражувачката дејност. Имајќи го предвид бројот на вработени, со сигурност може да се каже дека ФЕИТ е еден од лидерите во оваа дејност на Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ во Скопје. Наставно - научниот кадар на Факултетот во изминатиот десетгодишен период учествуваше во голем број меѓународни проекти како: Horizon 2020, FP7, NATO SPS, Erasmus+, IAEA, IPA, COST акции и други. Во просек, годишно се реализираат 10 научно - истражувачки проекти со буџет од околу 700000 евра (просек во последните 5 години). Резултатите од големиот број проекти се објавените научно - истражувачки трудови во меѓународните научни списанија, од кои голем број на списанија се со фактор на влијание, како и научни трудови објавени на меѓународни и домашни конференции. Во последните години, годишно се објавуваат околу 30 труда во списанија со фактор на влијание, 20 труда во други списанија со меѓународен уредувачки одбор и над 100 труда на меѓународни и домашни конференции. На сликите графички е претставен бројот на трудови во периодот 2009. до 2018. година.

Број на трудови објавени во часописи

107

Број на трудови објавени на конференции

На сликата е даден бројот на публикувани монографии или поглавја во книги издадени во странство или земјата.

Број на објавени монографии и делови на поглавја во монографии

6 108

За успешноста на наставно-научниот кадар говори и големиот број награди кои ги имаат освоено нашите вработени. Имињата на добитниците на награди се дадени во поглавјето Награди. Исто така, нашите студенти во последните десет години под менторство на поголем број наставници ги освојуваат првите места на голем број студентски конференции и натпревари. Големиот ангажман на наставно-научниот кадар на Факултетот резултираше и во коавторство на 7 меѓународни патенти. Факултетот во 2016 година го обнови излегувањето на зборникот на трудови, кој излегуваше непрекинато во периодот од 1977 до 2006 година, сега како Списание за електротехника и информациски технологии, со два броја годишно. Списанието покрај печатената форма, излегува и во електронска верзија со слободна достапност (https://jeeit.feit.ukim.edu.mk). Во Списанието се објавуваат оригинални научни и стручни трудови

кои може да бидат фокусирани на теоретски анализи, експериментални истражувања и решенија на проблеми од праксата. Нашата долгорочна цел е Списанието да биде препознатливо во регионот и пошироко, а во догледно време да биде вреднувано со соодветен коефициент на влијание. ФЕИТ активно учествува во организацијата на домашните конференции со меѓународно учество како: МАКО СИГРЕ (Македонски комитет за големи електроенергетски системи), ЕТАИ (Здружение за електроника, телекомуникации, автоматика и информатика) и ЗЕМАК (Здружение на енергетичарите на Македонија). Истотака, во минатиот десет годишен период, наставниците од ФЕИТ активно учествуваа во организацијата на следните меѓународни конференции: EPEPEMC 2010 (14th International Power Electronics and Motion Control Conference), ISEF 2013 (XVI International Symposium on Electromagnetic Fields in Mechatronics, Electrical and Electronic Engineering), EAI FABULOUS 2015 (1st EAI International Conference on Future access enablers of ubiquitous and intelligent infrastructures), EUROCON 2017 (17th IEEE International Conference on Smart Technologies), 13th IEEE International Conference on Control and Automation, 2017, како и на други работилници и симпозиуми. Наставно-научниот кадар на Факултетот перманентно врши научно-

стручно усовршување во рамките на интернационалните програми за мобилност, како Erasmus+, CEEPUS, BASILEUS и други. Во изминатите 10 години повеќе од 30 студенти престојуваа на странски универзитети во времетраење од една година. Истотака, дел од наставно-научниот кадар во рамките на различни проекти или програми имаа поголем број на кратки и/или подолги престои на различни универзитети и научни институции. Некои од универзитетите и институциите на кои престојуваа нашите вработени се: Институт за технологија во Гренобл при Универзитетот Гренобл-Алпи, Технички универзитет Грац, Технички универзитет Берлин, Универзитет во Лисабон, Универзитет во Ерланген, Технички универзитет во Ахен, AERIAL Страсбур, Технички универзитет во Дортмунд и други. Во рамките на Erasmus+ програмата факултетот има соработка со повеќе универзитети како: Универзитетот во Љубљана, Универзитетот во Марибор, Универзитетот во Загреб, Универзитетот во Сплит, Техничкиот универзитет во Софија, Универзитетот Анхалт, Универзитетот Клермон Оверњ, Високата школа за телекомуникации Лајпциг, Варшавскиот политехнички универзитет, АГХ универзитетот во Краков, Државната академија за техничка регулатива и квалитет во Одеса, Универзитетот во Кадиз и други.

109

110

ПРИМЕНУВАЧКА ДЕЈНОСТ

111

112

ПРИМЕНУВАЧКА ДЕЈНОСТ На полето на применувачката дејност Факултетот има долга и успешна традиција на соработка со голем број компании во изработка на студии, проекти, експертски наоди, консултантски услуги, како и голем број на периодични испитувања и мерења во подрачјето на електротехниката. Развојот на применувачката дејност е во тесна корелација со развојот на стопанството на Македонија. Во текот на изминатите 60 години воспоставена е спрега помеѓу Факултетот и стопанството, која перманентно се одржува, развива и продлабочува со различните форми на соработка. Во првите децении од постоењето на Факултетот кога во земјата интензивно се развиваат енергетскиот и индустрискиот сектор, наставно - научниот кадар е вклучен во голем број различни проекти во функција на развојот на овие сектори. Во последната деценија, следејќи го брзиот развој на информациско - комуникациските технологии, Факултетот сѐ повеќе е вклучен во соработката со компаниите од овој сектор. Акредитацијата на „Инспекциското тело за електротехнички уреди, инсталации и опрема“ и на „Лабораторијата за електрични мерења“ придонесе за зголемување на обемот на активностите на полето на соработка со стопанството, пред сѐ за периодични испитувања на електроенергетска опрема и за калибрација на електрични мерни инструменти. Примената на современите технологии во стопанството е од голема важност за развојот на земјата, при што Факултетот има непроценливо значење, не само во обезбедувањето млад кадар, туку и со користењето на знаењето на наставно научниот кадар на ФЕИТ. Формите на соработка се одвиваат во различни домени од делокругот на работата на стопанските субјекти и Факултетот, а посебни резултати се евидентни на следните полиња: развој и реализација на развојно - истражувачки проекти изработени од експертски тимови на партнерска основа, работа на апликативни проекти поврзани со

дефинирање проектни задачи, консултативни активности, ревизија на проекти изработени за трети субјекти, испитни елаборати за техничко - технолошко следење на состојбата на електричната опрема и инсталации, континуирано образование и професионална специјализација за инженерско - техничкиот кадар во компаниите. Во последните десетина година, заживувањето на одделни стопански гранки и зголемената потреба за инженери, доведе до зголемување на обемот на применувачката дејност и отворање нови форми на соработка со компаниите. Исто така, дипломираните електроинженери се меѓу најбараните на пазарот на трудот, а дел од нив се вработуваат и пред дипломирањето. Со отворањето на Центарот за трансфер на технологии и иновации (ИНОФЕИТ) при Факултетот, се отворија можности за уште попродлабочена соработка со компаниите и заедничко решавање на реални проблеми со примена на современи методи и технологии, како и промоција и развој на иновативниот пристап и практика за младите инженери.

Инспекциско тело за електротехнички уреди, инсталации и опрема Во рамките на Факултетот, а со цел подобрување на соработката со стопанството и имплементација на научните сознанија во применувачката дејност, во 2013. година е формирано Инспекциско тело за електротехнички уреди, инсталации и опрема. Инспекциското тело е акредитирано од страна на Институтот за акредитација на Република Македонија (ИАРМ), со Решение бр. ИТ 074 од 11. 9. 2013 година, согласно барањата на стандардот МКС EN ISO/IEC 17020:2012, тип А. Согласно стандардот, ИАРМ врши редовни годишни надзорни, оценувања и сведочења на Инспекциското тело. Решението за акредитација е реиздадено во 2017. година, со важност до септември 2021. година.

113

Визија на Инспекциското тело е постигнување ниво на квалитет во применувачката дејност на Факултетот што ќе му овозможи домашна и меѓународна препознатливост, а неговата мисија е да изведува инспекциски активности согласно националните и меѓународните стандарди и прописи со користење современи методи и опрема и задоволување на потребите и барањата на корисниците. Во март 2014. година Министерството за финансии на Р. Македонија донесе Овластување за вршење контрола и проверка на функционалните и техничките карактеристики на фискалниот систем и опрема, со кое го овласти Факултетот да врши сложени активности поврзани со испитувањето на фискалната опрема вклучена во нашиот трговски систем. Со тоа Факултетот даде особен придонес во имплементацијата на фискалната политика во нашата држава. Во декември 2015. година, од страна на Министерството за економија на Р. Македонија, а врз основа на акредитацијата на Инспекциското тело, издадено е Решение за исполнетост на условите за вршење технички прегледи и периодични испитувања на електроенергетски постројки, електрични производи и уреди, со што се зголемија можностите за квалитативно подобрување на применувачката дејност и зголемено искористување на материјално техничките, а особено кадровските можности на Факултетот. Министерство за економија во април 2016. година, исто така, врз основа на акредитацијата на Инспекциското тело, на Факултетот му издаде Решение за овластување за вршење на оценка на сообразност за електромагнетна компатибилност. Инспекциското тело својата дејност ја врши преку следните подрачја на инспекција: 1. Електрични инсталации за низок напон (НН), громобрански инсталации и заземјување; 2. Заземјување на електроенергетски постројки со номинален напон над 1000 V; 3. Средства за заштита при работа во енергетски постројки; 4. Високонапонска опрема: електрични генератори, мотори, енергетски трансформатори; 5. Високонапонска опрема:

114

мерни трансформатори; 6. Електрична заштита на енергетска опрема; 7. Мерење на електромагнетно поле; 8. Телекомуникации; 9. Фискална опрема и системи, електронска и информатичка комуникациска опрема и 10. Контрола на електромагнетни влијанија на и од електротехничка опрема. Деканот на Факултетот назначува раководител на инспекциското тело, заменик раководител, менаџер за квалитет и заменик на менаџерот за квалитет. За секое подрачје на инспекција се назначува технички раководител, а дејноста ја изведуваат извршители со високо ниво на професионални и стручни компетенции. Во мандатниот период 2017 - 2021 година, раководител на инспекциското тело е проф. д-р Влатко Стоилков (повторно назначен), заменик раководител е проф. д-р Мирко Тодоровски (повторно назначен), менаџер за квалитет е проф. д-р Марко Порјазовски, а заменик менаџер за квалитет е доц. д-р Јовица Вулетиќ. Во подготовката на обемната документација потребна за акредитација на инспекциското тело во текот на 2013. година особен придонес и залагање даде проф. д-р Крсте Најденкоски, кога менаџер за квалитет беше проф. д-р Владимир Димчев.

Акредитирана лабораторија за електрични мерења (лем) Во рамките на Институтот за електрични мерења и материјали при ФЕИТ - Скопје, функционира акредитираната лабораторија за калибрација на мерила за електрични величини, енергија и моќност – Лабораторија за електрични мерења (ЛЕМ). Во 2014 година во ЛЕМ започнува да се воведува систем за обезбедување компетентност и квалитет, што се заокружи на 22. 11. 2015 со добивање акредитација од страна на Институтот за акредитација на Р. Македонија, сообразно меѓународниот стандард МКС EN ISO / IEC 17025 : 2006, како лабораторија за калибрација на мерила за електрични величини, електрична моќност и енергија, со Сертификат за акредитација бр. ЛК-012. Опсегот на акредитација на ЛЕМ опфаќа калибрација на: инструменти и генератори за еднонасочни и наизменични напони и струи, отпорност, капацитивност, фреквенција и фазен агол. Посебно треба да се нагласи дека ЛЕМ претставува врвна и единствена лабораторија за калибрација на еталони за електрична моќност и енергија во земјата, што е особено значајно дека со тоа се обезбедува мерна следливост и единство на мерењата во оваа многу значајна област на законската метрологија. Визијата на ЛЕМ е да биде врвна метролошка лабораторија во областа на електромагнетните величини со ниво на квалитет што ќе овозможи домашна, регионална и меѓународна препознатливост, а нејзината мисија е изведување калибрации и тестирања според национални и меѓународни стандарди и прописи, користејќи современи методи и опрема со примена на најдобра лабораториска пракса, согласно потребите и барањата на корисниците, обезбедување непрекинат ланец на мерна следливост во областа на електромагнетните величини во метролошката инфраструктура на Р. Македонија и пошироко во регионот. ЛЕМ своето реноме го гради врз основа на три столба на квалитет: врвно компетентен

кадар, најсовремен лабораторски простор и опрема со докажана мерна следливост до примарни национални или меѓународни еталони, како и валидирани лабораториски постапки. Кадарот ангажиран во ЛЕМ е: проф. д-р Марија Чундева - Блајер (технички раководител), проф. д-р Владимир Димчев (заменик технички раководител), вон. проф. д-р Живко Коколански (извршител на калибрации), доц. д-р Маре Србиновска (менаџер за квалитет и извршител на калибрации) и м-р Кирил Демерџиев (заменик менаџер за квалитет и извршител на калибрации). Врвната компетентност на кадарот на ЛЕМ постојано се одржува преку учества на најзначаjни научни меѓународни конференции од областа на метрологијата, на кои се презентираат и сопствените научни придонеси, учества на меѓународни обуки, како и учества во меѓулабораториски споредби и меѓународни тестирања за оцена на оспособеноста. Калибрациите на опремата се вршат во национални метролошки институти од регионот и пошироко со впишани најдобри мерни и калибрациски можности (CMC) во база на Меѓународното биро за мери и тегови (BIPM) во Париз, или во лаборатории за калибрација акредитирани од страна на акредитациски тела потписници на Меѓународниот договор за признавање на сертификатите за калибрација EA MRA/MLA. Референтните еталони на ЛЕМ ја опфаќаат следната опрема: 8 ½ Digit Multimeter Agilent 3458A, Multi-Product Calibrator Fluke 5500A, Three phase comparator Zera COM3003, Calibrator Calmet C300, FLUKE 732A Reference Standard, делител на напон FLUKE, IET еталони за отпор и капацитивност, како и други професионални дигитални мултиметри, отпорнички, капацитивни декади и мерни мостови. Од доделувањето на акредитација во ноември 2015. година бројот на калибрации, како и видот на мерила кои се калибрираат во ЛЕМ постојано се зголемува (во 2018. година бројот на издадени сертификати за калибрација надмина 200 сертификати). Со тоа ЛЕМ стана препознатлив субјект во метролошкиот систем, како на национално, така и на регионално ниво. Во ЛЕМ се спроведуваат калибрации на мерна опрема,

115

како за индустријата во државата, за интернационални странски корпорации кои фунционираат во технолошко - развојните зони, тела за оцена на сообразност (лаборатории за калибрација, лаборатории за тестирање, инспекциски тела, сертификациски тела), но и за компании од регионот. Една од најзначајните активности на ЛЕМ е и учеството во меѓулабораториски споредби и меѓународни шеми за тестирање на оспособеноста. Досега ЛЕМ има реализирани

споредби KDBC на Меѓународното биро за мери и тегови (BIPM) во Париз. Лабораторијата за електрични мерења соработува и со националните метролошки институти од регионот, но и со други акредитирани лаборатории за калибрација, преку учества во различни регионални иницијативи, како на пример меѓународниот проект „Quality Infrastructure in the Western Balkans”, под покро вителство на SIDA, EFTA, CEN, EC, во периодот 2017 - 2018.

6 успешни меѓулабораториски споредби од кои пет меѓународни. Во периодот од 2016. до 2018. година се спроведе COOMET project No. 695 / UA / 16, KEY COMPARISON OF POWER (Клучна споредба за електрична моќност), во која пилот лабораторија беше Украинскиот национален метролошки институт UKRMETRTESTSTANDARD, а во која учествуваа 13 врвни национални метролошки институти. ЛЕМ успешно учествуваше во оваа клучна споредба и со тоа ја докажа својата врвна компетентност и квалитет во спроведувањето калибрации на електрична моќност и енергија. Конечниот извештај од оваа клучна споредба се очекува наскоро да биде објавен во базата на клучни

Членовите на ЛЕМ активно ја следат и работата на Меѓународното биро за мери и тегови (BIPM) во Париз, Европската регионална метролошка организација Euramet, а особено нејзината научна програма за метрологија EMPIR. ЛЕМ преку свои претставници учествува и во активностите на Македонското здружение на лаборатории и инспекциски тела МАКЛАБ, со активно учество со научни трудови на конференцијата во негова организација „Компетентност и квалитет“, а соработува и со државните институции во инфраструктурата за квалитет, како што се: Институтот за акредитација, Институтот за стандардизација и Бирото за метрологија.

116

Факултетска лабораторијата за контрола на храна третирана со јонизирачко зрачење Лабораторијата за контрола на храна третирана со јонизирачко зрачење e факултетска лабораторија формирана во 2018. година и работи по стандардот за квалитет MKC EN ISO / IEC 17025 : 2006. Таа е акредитирана од Институтот за акредитација на Република Македонија, за испитувања по стандардите МКС EN 13751 : 2011 - Прехранбени производи: oткривање храна третирана со јонизирачко зрачење со користење на фотостимулирана луминисценција и МКС EN 1788 : 2011 Прехранбени производи: Детекција на термолуминисценција на храна третирана со јонизирачко зрачење од која можат да се изолираат силикатни минерали. Во работата на Лабораторијата за контрола на храна третирана со јонизирачко зрачење се вклучени 4 универзитетски професори - доктори на науки, еден асистент - магистер и еден технички соработник – магистер од Институтот за математика и физика. Покрај наставната дејност на прв, втор и трет циклус студии, каде се работат дипломски и магистерски работи, како и истражувања во рамките на повеќе докторски тези, Лабораторијата првенствено остварува и забележителна научно - истражувачка и применувачка дејност во областа на испит ување и карактеризација на материјали изложени на јонизирачко зрачење. Лабораторијата е носител на Програмата за мониторинг на безбедност на храната во Република Македонија - мониторинг на храна третирана со јонизирачко зрачење, доделена од Агенцијата за храна и ветеринарство. Во Лабораторијата може да се прави испитување и карактеризација на материјали изложени на јонизирачко зрачење со користење на техниките: оптички

стимулирана луминисценција опремена со мобилен инструмент за детекција на фотостимулирана луминисценција SUREC PPSL и термолуминисценција со системот за оптички стимулирана и термолуминисценција Riso TL / OSL DA 20 со радиоактивен извор на бета зрачење 90Sr / 90Y, со кој истовремено може да се испитуваат до 48 примероци. Лабораторијата располага и со дополнителна опрема за подготовка на примероците: ултразвучна бања Elmasonic S 50 R, центрифуга E8 центрифуга LW Scientific, и инструмент за мерење амбиентална температура и влажност TESTO 174H. Опремата во Лабораторијата, како и обуките на персоналот се донација од Меѓународната aгенција за aтомска eнергија преку неколку проекти: - „ П р о ц е н к а и можности за имплементација на технологии за третирање на храната со јонизирачко зрачење во Република Македонија”, Assessing and Enabling the Implementation of Food Irradiation Technologies, IAEA Technical Cooperation Project-МАК 5007, 2012 - 2014, - „Проширување на националните капацитети за истражување и реставрација на националното културно наследство“, Expanding National Capabilities for the Investigation and Restoration of National Cultural Heritage Objects, IAEA Technical Cooperation Project-MAK / 0006, 2012 - 2013; - „Зајакнување на активностите за градење на капацитети во европските нуклеарни и организации за заштита од зрачење за безбедно функционирање на нуклеарни постројки“, Enhancing Capacity Building Activities in the European Nuclear and Radiation Safety Organizations for the Safe Operation of Facilities, IAEA Regional Technical Cooperation Project RER2016013 RER0043, 2018 - 2020 - „ З а ј а к н у в а њ е н а с т а н д а р д н и технологии на зрачење и процедури за контрола на квалитет во областите: здравје, безбедност, почиста околина и

117

напредни материјали“, Enhancing Standardized Radiation Technologies and Quality Control Procedures for Human Health, Safety, Cleaner Environment and Advanced Materials, IAEA Regional Technical Cooperation Project RER2016029 RER1019, 2018 - 2020 Согласно барањата за акредитација, за остварување на интеркомпарациски мерења Лабораторијата има остварено

соработка со врвни европски институции: Инстит утот за нуклеарна хемија и технологија при Лабораторијата за детекција на храна третирана со јонизирачко зрачење од Варшава, Полска; компанијата Еурофинс Аналитик ГмбХ од Хамбург, Германија; одделот за испитување храна при Канцеларијата за заштита на потрошувачите од Аарау, Швајцарија.

Подготовка на примероци за испитување со луминисцентни методи

Испитување на храна третирана со јонизирачко зрачење на Riso TL / OSL DA - 20 и SUREC PPSL screening system

118

ИЗДАВАЧКА ДЕЈНОСТ

119

120

Издавачка дејност Издавачката дејност е составен дел на едукативниот и научно - истражувачкиот процес на Факултетот. Таа се реализира преку издавање учебници и учебни помагала, како и зборници од конференции и симпозиуми организирани во земјата. Во одредени периоди од изминатите 60 години, како носител на издавачката дејност се јавувал само Универзитетот, а во некои паралелно и Универзитетот и Факултетот. Во периодот од 2009. до 2019. година во издание на УКИМ се објавени 8 учебници и 7 збирки задачи чии автори се наставниците и соработниците од ФЕИТ. Почнувајќи од март 2014. година, Универзитетот започна со објавување учебници и учебни помагала во електронска форма. На предлог на Комисијата за издавачка дејност на ФЕИТ, наставниците и соработниците од ФЕИТ, со свои ракописи учествувале на сите досега распишани конкурси за објавување учебници и учебни помагала на УКИМ. На интернет страницата на УКИМ со отворен пристап: http://www.ukim.edu.mk/mk_content.php?meni=53&glavno=41 се поставени 4 учебници и 6 збирки задачи чии автори се наставниците и соработниците од ФЕИТ. За да ја задоволи потребата на студентите за едукативни материјали на македонски јазик, во 2015. година Факултетот донесе одлука со која се овозможи покренување постапка за издавање рецензирани учебници и учебни помагала, но и нерецензирани учебни помагала, најчесто во облик на упатства за лабораториски вежби. Заклучно со март 2019. година, Факултетот ја заврши постапката за печатење 4 учебници, 14 рецензирани скрипти предавања, 10 збирки задачи, како и 22 нерецензирани упатства за лабораториски вежби. Со овие изданија, се обезбедени печатени материјали на македонски јазик за сите предмети од првата студиска година на Факултетот, но и за предмети од погорните студиски години. Вработените од Факултетот се јавуваат и како автори на книги издадени од други издавачи во земјата и странство или како едитори на книги и зборници на трудови од домашни и меѓународни собири. Наставниците и соработниците од Факултетот се автори на 14 моногафии и 36 поглавја од монографии издадени од светски познати издавачки куќи. Во прилог на оваа Монографија, како илустрација на плодната издавачка дејност на наставно - научниот кадар од Факултетот, е дадена листата на сите изданија објавени од Факултетот, Универзитетот и други издавачки куќи, во периодот од 2009. до 2019. година. Од 1977. до 2006. година во издание на Факултетот е објавуван Зборник на трудови, со два броја годишно. По пауза од десет години, во 2016. година, Факултетот донесе одлука за печатење Списание за електротехника и информациски технологии, кое денес излегува во печатена и електронска форма, со два броја годишно. Списанието е достапно на интернет страницата: https://jeeit.feit.ukim.edu.mk.

6 121

122

ИНОФЕИТ

123

124

ИНОФЕИТ П р е п о з н а в а ј ќ и ј а п от р е б а т а з а поблиска соработка помеѓу академијата и индустријата, Факултетот воспостави Центар за трансфер на технологии и иновации - ИНОФЕИТ како дел од своите

напори за приближување на академското образование и практичната експертиза и подготовка на своите студенти за подобро справување со предизвиците во индустријата. ИНОФЕИТ е замислен како место за интеракција помеѓу кадарот на ФЕИТ, студентите на ФЕИТ и индустриските партнери што треба да овозможи конекции и трансфер на технологии како и нови иновативни идеи што треба да го помогнат економскиот раст на секторот и општеството во целина. ИНОФЕИТ има јасно фокусирани цели кон:

• Подобрување, зајакнување и стимулирање на трансферот на знаења од академската средина кон постоечки и нови иновативни мали и средни претпријатија, • Обезбедување извонредно знаење во областите на информациско комуникациски технологии (ИКТ) и обновливи извори на енергија и енергетска ефикасност (ОИЕЕЕ), • Валоризација на истражувачките резултати преку создавање колаборативна платформа помеѓу научните работници, студентите и претприемачите заради надминување на јазот помеѓу академската средина и индустријата и • Зајакнување на потенцијалот за раст на регионалниот екосистем од постоечки и нови, иновативни, високо технолошко ориентирани мали и средни претпријатија. Свеченото отворање на просториите на ИНОФЕИТ беше направено на 14 . 4. 2018 година во присуство на претставници на Владата, ректорот на УКИМ претставници на институции, како и многу наставници, студенти и вработени лица на ФЕИТ.

125

Меѓународна видливост

Соработка

Врз основа на направена детална анализа во почетокот на 2018. за бројот на проекти во кои учествувал ФЕИТ, средствата донесени по основ на истражувања, опремата со која располага, бројот на релевантни меѓународни публикации, бројот на патенти, бројот на формирани стартапи од вработените и позиционираноста во локалната и регионалната индустрија, Центарот за трансфер на технологии и иновации – ИНОФЕИТ е избран како единствен кандидат од регионот кој има капацитет да прерасне во регионален Центар за извонредност во период од 3 години. Заклучоците на анализата правена од Европската инвестициска банка (ЕИБ) може да се најдат на страната на Western Balkan Enterprise Development and Innovation Facility – WB EDIF (http://www.wbedif. eu/library/road-map-for-innofeit-centre-ofexcellence/) каде е даден детален развоен и бизнис план за ИНОФЕИТ. Со овој документ, повеќе различни финансиски институции од Европската унија бараат можност да му доделат грант во висина од 1.600.000 евра на ИНОФЕИТ заради прераснување во регионален Центар на извонредност. Средствата ќе се искористат за ангажирање на докторанди и постдокторанди, професори од странство и ментори, дефинирање на иновативни проекти, развој на соодветна рамка за комерцијализација на технологија и поттикнување на стартапи и спинофи од Факултетот. Во контекст на веќе стекнатата меѓународна видливост, ИНОФЕИТ се презентираше на 1 - от и 2 - от Дигитален самит на земјите од Западен Балкан кои се одржаа во април 2018. во Скопје и 2019. во Белград, 7 - от состанок на министрите за истражувања и развој на земјите членки на ЕУ одржан во јуни 2018. година во Брисел и на работилница за мапирање на истражувачки инфраструктури и развој на договорно истражување на Западен Балкан во октомври 2018. во Сараево.

ИНОФЕИТ има потпишано меморандуми за соработка со голем број компании кои го заокружуваат целиот иновациски екосистем како што се фондации што обезбедуваат поволни кредити на микро, мали и средни претпријатија од доменот на технологија, консултантска куќа од областа на финансиите која им нуди на стартапите совети околу финансиите во секоја фаза од нивната работа итн.. Дел од пријателите на ИНОФЕИТ кои помогнаа во неговото воспоставување потпишаа договори за членство и добија co - working места (Iskratel, Neotel, Rade Koncar TEP, GrabIT, INForm, Alfa Inzenering). ИНОФЕИТ моментално се јавува во 2 договора како подизведувач на иновативната компонента за компании кои добија грант од ФИТР во текот на 2018. Двата договора се: • Development of a smart photovoltaic storage module (Апликант: Torax, http:// www.torax.eu.mk) • Portable air pollution monitor and cloud support platform (Апликант: Inform, https://inform.mk)

126

Настани Во септември 2018., ИНОФЕИТ беше домаќин на работилница за интелектуални права и сопственост организирана од британската компанија ClearViewIP. Во октомври 2018., ИНОФЕИТ беше домаќин и ко - организатор на Betapitch Skopje, натпревар на локални стартапи во рамките на Betapitch Global организиран од еден од најголемите инкубатори / акцелератори во светот, Betahouse од Берлин. Беа пријавени над 10 иновативни стартапи кои работеа со доделени ментори на прецизирање на нивните идеи, развој на бизнис план и пристап до финансии како и подобрување на маркетингот. Во текот на 2019. година, ИНОФЕИТ организира програма за поддршка на иновации Innovations in Smart Anything Everywhere (INNO-SAE) наменета за сите студенти на УКИМ. Идејата е да се формираат

интердисциплинарни студентски тимови кои ќе работат на практични технолошки решенија за најразлични проблеми. На тој начин, студентите на УКИМ можат својата задолжителна пракса во летниот период 2019. да ја реализираат во ИНОФЕИТ. Реализација на студентски пракси во ИНОФЕИТ имаше и во летото 2018. со задоволителен одѕив. ИНОФЕИТ е партнер на University Startup World Cup (USWC) од 2019. година, нудејќи ексклузивна можност на локалните универзитетски стартапи да учествуваат на глобален натпревар на идеи под покровителство на ИНОФЕИТ.

Веб страна и присуство на социјални мрежи За потребите на ИНОФЕИТ пуштена е веб страна http://inno.feit.ukim.edu. mk која редовно се ажурира со сите активности. Исто така, ИНОФЕИТ поседува и сопствена Linkedin страна на која редовно се поставуваат сите активности https:// www.linkedin.com/company/center-fortechnology-transfer-and-innovationsinnofeit.

127

128

ЦЕНТАР ЗА КАРИЕРА

129

130

ЦЕНТАР ЗА КАРИЕРА На Факултетот за електротехника и информациски технологии од мај 2014. година работи Центар за кариера кој е дел од Центарот за кариера на Универзитетот. Во рамките на Центарот за кариера на Факултетот се формира Центар за нови студенти (ЦНС) и Одбор на поддршка (алумни) на Факултетот. Посебно внимание се посветува на идните студенти за кои постои специјализиран Центар за нови студенти. Преку Центарот за нови студенти средношколците се запознаваат со можностите за студирање на Факултетот и добиваат помош при уписот и при изборот на соодветната студиска програма. Поранешните студенти на ФЕИТ се опфатени во Алумни организацијата. Мисијата на Центарот за кариера при ФЕИТ е да ја помага и насочува кариерата на идните и сегашните студенти, да воспоставува постојани врски меѓу студентите и деловната заедница, да го промовира Факултетот пред пазарот на трудот, да им нуди помош на студентите при премин од академската средина во професионалното вработување и да им го олеснува пристапот на студентите до работните места. На студентите запишани на ФЕИТ, Центар за кариера им помага во креирањето на нивната кариера при наоѓање на работа во стопанскиот или општествениот сектор во зависност од нивното ниво и квалитет на стекнато знаење и вештини, како и личните афинитети. Центарот за кариера особено им помага на студентите при извршувањето на практичната настава, во земјата и во странство, често со посредување помеѓу компаниите и заинтересираните студенти. За таа цел Факултетот има склучено договор за соработка со повеќе од 200 компании во земјата во кои студентите ја реализираат практичната настава. Врз основа на потпишаните меморандуми за соработка, Факултетот од дел од компаниите обезбедува стипендии за талентираните студенти. Во однос на мобилноста на студентите во странство, на ФЕИТ е назначен координатор за меѓународна мобилност кој врши континуирано информирање и консултации на студентите за програмите на мобилност. Центарот за кариера има свој сајт на кој ги поставува сите релевантни информации http://www. feit.ukim.edu.mk/fakultet/tsientar-za-kariiera.

6 131

ЦЕНТАР ЗА НОВИ СТУДЕНТИ Центарот за нови студенти (ЦНС) е формиран во 2008. година и работи во рамките на Центарот за кариера на Факултетот. Преку ЦНС на ФЕИТ, потенцијалните студенти го имаат првиот

Отворен ден на ФЕИТ, април 2019

132

контакт со Факултетот. Имено, ЦНС иницијално е конципиран како посредник помеѓу новите студенти кои се запишуваат на ФЕИТ и новата средина во која доаѓаат, со цел да се разбијат сите почетни бариери,

потешкотии и стереотипи за студирањето на ФЕИТ. Основната цел за која е формиран Центарот, се реализира преку директен контакт со средношколците преку непосредни презентации и комуникација на социјалните медиуми, со што се промовира Факултетот и студиските програми, како и предметите што треба да ги изберат за матурскиот испит кои им се неопходни за упис на Факултетот. Во сите активности кои се дел од работата на ЦНС, централно место зазема организацијата на т.н. „отворен ден“ на ФЕИТ – кој се организира секоја година со цел идните студенти да ги добијат првите впечатоци и атмосферата на Факултетот, не на почетокот од првиот семестар, туку непосредно пред да го направат конечниот избор за понатамошното образование. На отворениот ден, средношколците имаат директен контакт со наставниот кадар, може да добијат повеќе информации за студиските програми, но и да се запознаат со просторните можности преку посета на лабораториите, училниците и целиот кампус. На тој начин тие пред време ги согледуваат условите и можностите за студирање на ФЕИТ. Покрај овој настан, ЦНС е организатор и поддржувач и на голем дел од активностите кои се одржуваат на Факултетот, а кои се наменети за студентите од погорните години. Од иницијалната замисла и почетоците во постоењето, па до денес, Центарот постојано ги подобрува и иновира начините за комуникација со новите ст уденти и се обидува да им биде од помош на студентите. За таа цел, дел од кадарот кој е задолжен за функционирањето на ЦНС при ФЕИТ, постојано се помлади колеги, кои се трудат на непосреден начин да им пристапат на бруцошите и кои во различни облици го даваат својот придонес. Инаку, од формирањето па до сега, раководители на Центарот биле: проф. д-р Мирко Тодоровски, проф. д-р Гога Цветковски, вонр. проф. д-р Александра Крколева Матеска, доц. д-р Славче Пејоски и доц. д-р Маја Целеска. Центарот особено голема поддршка имал од сите деканати до сега, во неколкуте изминати состави.

6 133

134

ПРОФЕСИОНАЛНИ ОРГАНИЗАЦИИ

135

136

Македонска секција на ИЕЕЕ Македонската секција на ИЕЕЕ е членка на светскиот Институт на инженерите по електротехника и електроника (Institute of Electrical and Electronics Engineers). ИЕЕЕ претставува најголема техничка и професионална организација во светот која е посветена кон унапредување на технологиите во корист на човештвото. Денес, ИЕЕЕ брои над 420.000 члена од 160 земји низ целиот свет. Над 30% од стручната литература во областите на: електротехника, телекомуникации, електроника, автоматика, компјутери и др. се публикувани од страна на ИЕЕЕ. Македонската секција на ИЕЕЕ е формирана на 14.2.1997 година од п р о ф е с о р и н а Е л е к т р от е х н и ч к и от факултет. Денес Секцијата брои околу 200 члена од кои најголем дел доаѓаат од ФЕИТ.

за развивање и ширење свежи идеи и искуства во областите кои ги покрива ИЕЕЕ. Различните оддели при Македонската секција на ИЕЕЕ организираат бројни технички активности и предавања на интересни теми со поканети домашни и светски предавачи. Секцијата ги содржи следните оддели: оддел за обработка на сигнали и инженерство во медицината и биологијата, оддел за кола и системи, компјутациона интелигенција и системи за управување, оддел за електронски компоненти/инструментација и мерења/ полупроводнички електрон с ки кола, оддел за теорија на информации, оддел за индустриска електроника/индустриски апликации/енергетска електроника, оддел за компјутери, оддел за телекомуникации, оддел за електроенергетика, студентски

Сите претседатели на Секцијата биле професори од истиот факултет. Претходни претседатели биле: проф. д-р Гоце Арсов, проф. д-р Љубомир Николовски, проф. д-р Влатко Стоилков, проф. д-р Владимир Димчев и проф. д-р Љупчо Караџинов. Денес претседател е проф. д-р Перо Латкоски. Членството во ова професионално здружение овозможува пристап до технички иновации, најрелевантни информации за современите технологии, како и можности за дружење и запознавање професионалци од областа. Добар дел од членовите се студенти и млади професионалци, што дополнително придонесува кон можностите

огранок на ИЕЕЕ при УКИМ и огранок на млади професионалци. За истакнување е натпреварот RoboMac кој го организира студентски огранок на ИЕЕЕ при УКИМ и привлекува огромен интерес кај студентите и средношколците. Македонската секција на ИЕЕЕ, покрај техничките и професионалните активности, реализира и општествени активности. Активностите кои значат запознавање и дружење на членовите се сметаат за мошне значајни и корисни. Во таа насока постои традиционалното дружење по одржувањето на годишното собрание, како и дружење со скара за денот на ИЕЕЕ - првиот вторник во октомври.

137

ЕТАИ Здружението за електроника, телекомуникации, автомaтика и информатика (ЕТАИ) на Македонија е формирано во 1980. година и дејствува како активна членка во рамките на Инженерската институција на Македонија (ИМИ). Здружението ЕТАИ е членка на меѓународната организација IFAC како National Member Organization (NMO) од Македонија. Член на Здружението може да биде секој кој работи во професионалните полиња на инженерството, науките и технологиите во соодветните области. Покрај бројните членови вработени во компаниите, кои во најголем дел се инженери дипломирани на ФЕИТ, голем број од вработените на Факултетот се меѓу најактивните членови на ЕТАИ и директни иницијатори и организатори на сите негови активности. Најголем број од досегашните претседатели на Здружението се професори од ФЕИТ: проф. д-р Георги Димировски (1980 - 1982, 1991 - 2000), проф. д-р Томислав Џеков (1982 - 1985), проф. д-р Методија Камиловски (1988 - 1991), проф. д-р Миле Станковски (2000 - 2008) и проф. д-р Александар Ристески (2009 - 2014), а претседател на Здружението од 2015. година е проф. д-р Мирослав Котевски од Меѓународниот Балкански Универзитет. Една од главните активности на Здружението за ЕТАИ е организирањето на конференциите ЕТАИ кои веќе 40-тина години претставуваат врвни научни собири на научниот и стручниот кадар од академската и деловната заедница во Македонија и регионот. Сите досегашни конференции (ЕТАИ: 1982, 1985, 1989, 1993, 2000, 2003, 2005, 2007, 2009, 2011, 2103, 2015, 2016 и 2018) традиционално се одржувани во амбиентот на охридското крајбрежје заштитено од УНЕСКО. Почнувајќи од Десеттата јубилејна конференција ЕТАИ

138

2011, конференциите на ЕТАИ прераснаа во меѓународни научни собири. Конференциите ЕТАИ, со својот интердисциплинарен карактер, посветуваат внимание на широк спектар актуелни теми од теориските и апликативните аспекти на соодветните области. Обработената проблематика во програмските содржини на конференциите и тркалезните маси ги отсликува тековните трендови на развој и примена на новите технологии. На конференциите ЕТАИ, пленарни предавања досега одржале повеќе од 50 еминентни научници со највисоко реноме од сите делови на светот. Покрај конференциите ЕТАИ, Здружението ја организира и Conference on Applied Automatic Systems – AAS, а ги организирало и симпозиумите SWIIS 2001 и DECOM 2002. Во 2009. година, ЕТАИ беше организатор на мултиконференцијата ЕТАИ – AAS – IFAC DECOM - TT 2009, а во 2011. беше организирана мулти - конференцијата ETAI – COSY 2011. Во 2015. година, заедно со конференцијата ЕТАИ 2015, се одржа и првата конференцијата EAI FABULOUS 2015. Во 2016. година, Здружението го организираше и симпозиумот посветен на паметните градови. Активностите на Здружението се помогнати и поддржани од многу институции и деловни субјекти од Македонија и регионот, а еден од најголемите поддржувачи секако е ФЕИТ, кој се јавува и како коорганизатор на конференциите ЕТАИ. Во пресрет на 40 - годишнината од постоењето и јубилејната петнаесетта по ред конференција ЕТАИ 2020, Здружението за ЕТАИ продолжува со остварување на целите и програмските определби со заеднички залагања на активните членови од академската и деловната заедница.

СИГРЕ Македонија СИГРЕ Македонија е здружение кое 25 години делува на полето на електроенергетиката и придонесува во одржување на соработката помеѓу индустријата, академската заедница и сите чинители во електроенергетскиот сектор. На овој начин, СИГРЕ Македонија, како рамноправен член на CIGRE (Conference International des Grands Reseaux Electriques), придонесува кон остварување на глобалната мисија на ова меѓународно здружение - размена на знаења и искуства меѓу професионалците кои работат во областа на електроенергетиката. CIGRE е водечко меѓународно здружение формирано во 1921. година во Париз, со повеќе од 60 национални комитети и 1250 организации кои активно членуваат во него. Формирано како МАКО СИГРЕ во 1994. година, Здружението претставува резултат на ентузијазмот и волјата на повеќе професионалци кои имаа визија да оформат здружение кое ќе ги обединува електроинженерите кои работат во областа на електроенергетиката, ќе им овозможи уште еден облик на заемна соработка и можност да придонесат во технолошкиот развој на земјата и воедно, ќе ја продолжи традицијата на JUKO CIGRE. Во 2018. година Здружението воведе измени во логото и името, следејќи ги упатствата на меѓународното здружение CIGRE. Во изминатите десеттина години, СИГРЕ Македонија организираше голем број активности. Покрај редовните советувања, кои се организираат на секои две години, Здружението постојано ги унапредуваше своите цели и поле на делување. Така, со исклучителна посветеност на низа ентузијасти, во 2014. година беше одбележан јубилејот 20

години од формирање на Здружението. По тој повод, во текот на годината беа организирани 20 различни настани, меѓу кои стручни трибини, посети на електроенергетски објекти, настани посветени на дружење меѓу членовите, како и активности со кои беше пружена поддршка на студентите од Факултетот за електротехника и информациски технологии во Скопје (ФЕИТ) и Техничкиот факултет во Битола (ТФБ). Од 2009. до 2017. се одржани пет советувања. На последните две, организирани во 2015. и 2017. година имаше повеќе од 300 учесници, на секое од нив беа презентирани повеќе од 80 трудa и беа организирани низа активности кои традиционално се дел од нашите советувања – панел сесии, технички презентации, комерцијални изложби на современа опрема и технологија на водечките компании од електроенергетиката во светот, како и неколку придружни социјални настани. Одржувањето на високо ниво на организација на настаните и понатаму останува определба на СИГРЕ Македонија. СИГРЕ Македонија посветува особено внимание на новите генерации инженери, обезбедувајќи им поддршка во текот на студирањето, со доделување на стипендии на студентите запишани на електроенергетските студиски програми кои имаат највисоки резултати при уписот на ФЕИТ и ТФБ. Покрај тоа, Здружението низа години ги наградува најдобрите дипломирани инженери од електроенергетските студиски програми од овие два факултета. Здружението на различни начини го поттикнува членувањето на студентите во СИГРЕ Македонија, како и нивното учество на советувањата кои ги организира. Годинава, СИГРЕ Македонија бележи 25 години од основањето и го организира 11. советување, кое се очекува да биде со уште поголем број учесници кои и овој пат ќе ја искористат можноста да дискутираат за акт уелните теми од областа на електроенергетиката, да ги следат најновите технолошки достигнувања од индустријата и да бидат во тек со истражувањата на академската заедница.

139

МАК - ЗЕЕПУ МАК - ЗЕЕПУ е инженерско здружение формирано во 2009. година. Основачкото собрание на Здружението е одржано на 27 - ми мај 2009. година на кое за прв претседател е избран проф. д-р Слободан Мирчевски, за потпретседател е избран проф. д-р Гога Цветковски, за претседател на Собранието е избран проф. д-р Гоце Арсов, а за секретар проф. д-р Влатко Стоилков. Директен повод и мотив за формирање на Македонско здружение за енергетска електроника, погони и управување – МАК - ЗЕЕПУ е организацијата на 14 - тата конференција EPE - PEMC (European Power Electronics and Drives - Power Electronics and Motion Control) 2010. која се одржа во Охрид во периодот од 6 - 8 септември 2010. година. Коорганизатори на оваа меѓународна конференција на која учествуваа околу 500 учесници со 350 труда се и УКИМ и ФЕИТ. Поврзаноста на Здружението со конференцијата EPE PEMC која денес прерасна во IEEE PEMC се реализира и преку активната работа на тројцата членови на здружението (проф. д-р Слободан Мирчевски, проф. д-р Гоце Арсов и проф. д-р Гога Цветковски) во Меѓународниот организациски комитет н а ко н ф е р е н ц и ј а т а . В о м о м е н т от претседател на Здружението е проф. д-р Гога Цветковски, подпретседател е проф. д-р Љупчо Караџинов, секретар е проф. д-р Горан Стојановски, додека функцијата на претседател на Собранието и понатаму ја извршува проф. д-р Гоце Арсов. А к т и в н о с т а н а З д р у ж е н и е т о во изминатиот период се реализираше преку предавања на еминентни професори

140

и стручни лица од земјата и странство, предавања на членови од Здружението во индустријата и стопанството, како и учество во работата и активностите на Инженерската институција на Македонија во која членува и Здружението. Мисијата на ова Здружение e континуирано следење, унапредување и развој на енергетската електроника, електромоторните погони и нивното управување во електроенергетскиот сектор, индустријата и домаќинствата. Активноста на Здружението е насочена во развој и унапредување на следните сегменти: примена на енергетската електроника во производството на електрична енергија и обновливите извори на енергија; примена на енергетската електроника во преносот и дистрибуцијата на електрична енергија; примена на енергетската електроника во кориснички уреди / процеси; образование; примена на енергетската електроника во насока на подобрување на енергетската ефикасност на електромоторните погони во индустријата, стопанството, енергетскиот сектор и домаќинствата; примена на енергетската електроника во пумпни и пречистителни станици; модернизација на електромоторните погони со примена на енергетски преобразувачи; примена на енергетската електроника во системите за возбуда и електромоторните погони за сопствена потрошувачка во централите; заштита, надгледување, дијагностика и предвидувања во одржување на електромоторните погони; примена на енергетската електроника во електричниот сообраќај и друго.

СТУДЕНТСКИ ОРГАНИЗАЦИИ И АКТИВНОСТИ

141

142

Студентски парламент при ФЕИТ „СТУДЕНТИ СМЕ, ТРЕБА ДА СИ ПОМАГАМЕ” Студентски парламент на Факултетот за eлектротехника и информациски технологии во Скопје (СПФЕИТ - Скопје) е здружение формирано со слободно здружување на студентите на факултетот, воедно истиот е матичната и најзначајната студентска организација на самиот Факултет. СПФЕИТ бил и ќе биде организација чија главна мисија и цел е заштита на правата на студентите на ФЕИТ и континуирано посредување и лобирање за подобар студентски стандард. Како организација се одликуваме со членови чии идеи оставиле силен печат како на студирањето на Факултетот, така и надвор од него. Преку споделување на своите идеи, замисли и цели, студентите успеале во СПФЕИТ да пронајдат начин како да се реализираат идеи кои на почетокот изгледале мали, меѓутоа прераснале во бренд препознатлив како за организацијата, така и за Факултетот. Да ги споменеме „Бруцошката забава на ФЕИТ”, Саемот за вработување и пракса „КОНТАКТ“, интернационалниот натпревар „РОБОМАК“, месец на претприемништво и други. Бруцошката забава на ФЕИТ е најпрепознатливиот настан кој СПФЕИТ го организира, а од 2014. година се организира на сосема поинакво ниво - во дворот на ФЕИТ, со што стана прв настан од таков тип, со потенцијал да прерасне во прв младински фестивал во Македонија. Со цел да се претстави квалитетна македонска музика пред публиката, во последните 5 години настапија голем број на изведувачи кои веќе се докажале и покажале што значи квалитетна изведба, но настапија и голем број изведувачи кои се во своите почетоци на кариерата и им е потребна можност да го покажат својот потенцијал пред поголема публика.

Студентскиот парламент е организатор на најголемиот саем за вработување и пракса „КОНТАКТ“ којшто се организира на техничкиот кампус. „КОНТАКТ“ го организираат СП ФЕИТ, СП МФС и СП ФИНКИ во соработка со матичните факултети на овие организации. Истиот се организира веќе неколку години по ред и е со времетраење од три дена. „КОНТАКТ“ е наменет да им пружи можност на студентите од техничкиот кампус да стапат во контакт со фирми за идни пракси и вработувања. Активноста на СПФЕИТ се шири и во организација на настани со стручен карактер. Како коорганизатори на „РОБОМАК“, семинар и натпревар за роботика и вештачка интелигенција и главни (и воедно први) организатори на светскиот настан „Hour of Code“ на ФЕИТ и во Македонија. СПФЕИТ започна да го организира и тридневниот мотивациски викенд, настан на кој главната цел е да ги пренесе искуството и вештините кои ги имаат стекнато постарите членови од целокупниот нивен ангажман за организацијата кон помладите и нови членови, како начин на кој може да се осигура иднината на организацијата и да се пренесе ентузијазмот и желбата за организација на настаните и активностите по кои СПФЕИТ се препознава. Вредно е да се спомене дека студентите на ФЕИТ одржуваат врска со останатите факултети во земјата и странство, преку традиционални средби на кои се одмерува нивната сила во знаење, спорт и забава. Меѓу таквите средби најзначајно место заземаат: ЕЛЕКТРИЈАДА; МСИ (Меѓу-Универзитетски студентски игри); Универзитетска спортска лига во кошарка, фудбал, ракомет, одбојка, итн..

143

СТУДЕНТСКИ ОГРАНОК НА IEEE

Студентскиот огранок на IEEE (The Institute of Electrical and Electronics Engineers) е основан во 2000. година, при Факултетот за електротехника и информациски технологии – Скопје. Моментално, Огранокот брои околу 100 студенти. Канцеларијата на Студентскиот огранок на IEEE е лоцирана во просториите на Факултетот. Студентскиот огранок на IEEE и сите нејзини активности се во согласност со Статутот на IEEE. Стратешка посветеност на Огранокот е да го негува и развива електротехничкото инженерство и новите технологии помеѓу студентите и младите инженери во Република Македонија. Огранокот прави напори за интер-

144

национална компететивност и трансфер на знаење и технологија. За тоа сведочат мног убројните научни трудови низ изминативе години, како и организацијата на „РобоМак“, како една од најзначајните активности. Целта на Огранокот е промовирање професионалност помеѓу студентите во полето на: електротехниката, електрониката, компјутерското инженерство и информациските технологии и поттикнување позитивна атмосфера и тимска работа. Огранокот нуди релевантни информации за студентите и нивните идни кариери во инжерството, со што претставува активен чинител во создавањето посилни врски во професионалната заедница.

ИАЕСТЕ Македонија 25 години ИАЕСТЕ Македонија, 25 години успешна соработка! ИАЕСТЕ (International Association for The Exchange of Students for TechnIcal Experience) e меѓународна организација за размена на студенти од техничките факултети, која е основана во 1948. гoдина по иницијатива на Кралскиот колеџ од Лондон. Таа е неполитичка, независна, невладина организација која остварува контакти со повеќе агенции на UN, меѓу кои и UNESCO, UNIDO, FAO, ILO итн.. Целта на организацијата е да им отвори можност на студентите од техничките факултети да се стекнат со искуство значајно за нивното образование, а на работодавците - квалификувани и мотивирани практиканти. Мисијата од друга страна е обезбедување на разменска програма со цел да се издигне техничкиот и професионалниот развој на студентите, како и промовирање на нашите компании и студенти на меѓународно ниво. Покрај праксите, ИАЕСТЕ успешнo реализира проекти од страна на своите членови – волонтери, меѓу нив се издвојува Company Shuttle како национален проект со кој овозможивме голем број македонски

студенти своето практично знаење да го стекнат во границите на Македонија. Како дел од интернационалната организација, би ги спомнале двата интернационални настани кои имавме чест да ги организираме. Најпрво, Семинaрот за стратешки развој на ИАЕСТЕ кој се организира секоја година, а кај нас во 2017. и е од особена важност за развојот на организацијата како и синхронизација на работата на националните и локалните комитети ширум светот. На истиот се поставуваат цели и насоки по кои ќе се движи организацијата и заеднички се изготвуваат планови за понатамошно делување. Годишната конференција која се одржа во 2012., во Скопје каде беа присутни 250 делегати и гости од целиот свет. Предизвикот да се организира најголемиот ИАЕСТЕ настан на светско ниво беше навистина голем, работата напорна, но задоволството да се гледа како успешно сѐ се заврши, ги засени сите тешкотии со кои се соочивме. 3а сѐ да тече во најдобар ред, активно се вклучија повеќе од 80 волонтери.

145

BEST-СКопје БЕСТ е скратен назив за Борд на европски ст уденти по технологија, и е интернационална непрофитна и неполитичка студентска организација, организирана и водена целосно од студенти. БЕСТ ги поврзува студентите од 96 технички универзитети во 33 земји во мрежа што е одржувана преку голем број на заеднички проекти, интереси и пријателства. Секоја година организира преку 120 интернационални курсеви, семинари и конференции во кои студенти од различни земји учат и разменуваат искуства и идеи. Наш приоритет е да понудиме високо квалитетни сервиси за студентите низ цела Европа. Така ние ги зближуваме партнерите во триаголникот „студент - компанија универзитет“. Како резултат од потребата за поголема размена на студенти, запознавање и соработка на домашните студенти со колеги од други универзитети и воспоставување понатамошно образование во нивните студии беше создаден Бордот на европски студенти по технологија - Скопје. БЕСТ - Скопје е полноправен член на големото Европско БЕСТ семејство. Така, студентите

146

од „Св. Кирил и Методиј“ во Скопје имаат право да ги користат услугите на БЕСТ, вклучувајќи го и учеството на бесплатните академски курсеви организирани од други локални БЕСТ групи. Ова е една од привилегиите, но од друга страна има и обврски. Една од тие е обврзаноста секоја година да организира барем еден БЕСТ настан на кој ќе учествуваат околу 30 студенти од цела Европа, за кои БЕСТ Скопје ќе ги покрие сите трошоци поврзани со нивниот престој во Македонија. БЕСТ - Скопје оваа обврска успешно ја извршува шеснаесет години, и пред неколку години успешно го организираше најголемиот интернационален семинар за тренинг и мотивација BEST - BalkanJAM, кој имаше околу 400 учесници, и четиринаесеттиот Саем за вработување и кариера - JobFair и уште многу други настани. Од студентите за студентите, успехот на БЕСТ Скопје се должи на напорниот труд и времето вложено од страна на нашите членови кои понатаму продолжуваат да ги градат своите кариери во нашата земја, но и низ цела Европа.

EESTEC

EESTEC (Electrical Engineering Students’ European assoCiation) е невладина, непрофитaбилна студентска организација која дејствува на факултетите при техничкиот кампус во Скопје. Во Скопје, EESTEC започна со работа во 2003. година. До денес, EESTEC има успешно организирано многубројни интернационални и локални работилници, оперативни настани, студентски размени, мотивациски викенди како и тренинзи за меки вештини. Веруваме дека знаењата и информациите стекнати при горенаведените активности се неопходен дел од личниот и професионален развој на еден студент, што придонесува за негова поголема ефикасност, иновативност и креативност. Целта и мисијата на организацијата е да воспостави контакти помеѓу самите студенти како и помеѓу студентите и нивните идни работодавачи. Интернационалните собири, организирани од 53 - те локални комитети

на EESTEC низ цела Еврoпа, имаат за цел да ги развијат и подобрат организационите и комуникациските способности на идните инженери, како и да се воспостават размена на идеи и техничко знаење и да помогнат во стекнување лично и професионално искуство. На овој начин им ја олеснуваме работата на компаниите кои добиваат идни вработени млади луѓе со потребни компетенции, спремни за тимска и индивидуална работа, доволно флексибилни за да се вклучат во секаква средина, со желба за работа и постојано учење и надградување. Дел од проектите на EESTEC во последните 10 години : RoboMac 2010, 2012, 2014; Career Days 2014; Code App, Level Up (x4); EESTEC Academy (x3); Soft Skills Academy 2018; EESTECers Gone Wild (x5); Training for Trainers 2013; EESTEC Chairperson’s Meeting 2009; Мотивациски викенди; Тренинзи и друго.

147

148

НАГРАДИ

149

150

Награди на вработени на ФЕИТ I. Државни награди Државна награда „Гоце Делчев” општествено признание за особено значајно остварување во сите области на науката од интерес на Република Македонија 1. Проф. д-р Тони Јаневски, 2011. 2. Проф. д-р Лилјана Гавриловска и вонр. проф. д-р Владимир Атанасовски, 2013. 3. Проф. д-р Билјана Јолевска - Тунеска, 2015. Награда „Најдобар млад научник” признание од Претседателот на Република Македонија, како пот тик на научната и истражувачката мисла на младите во Република Македонија 4. Доц. д-р Даниел Денковски, 2014. 5. Доц. д-р Христијан Ѓорески, 2016.

II. Награди за најдобри научници / уметник на Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“, доделена од Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ во Скопје 6. Проф. д-р Лилјана Гавриловска и проф. д-р Гога Цветковски, 2012. 7. Проф. д-р Тони Јаневски и проф. Зоран Хаџи - Велков, 2013. 8. Проф. д-р Владимир Атанасовски и проф. д-р Мирко Тодоровски, 2014. 9. Доц. д-р Валентин Раковиќ, 2015.

iii. Награди од професионални здруженија 10. Академик проф. д-р Леонид Грчев, признание за IEEE Fellow во класата 2013., за неговиот посебен придонес кон преодно електромагнетно

моделирање на заземјувачки системи, доделено од меѓународната организација IEEE. 11. Проф. д-р Катерина Хаџи - Велкова Санева, награда за доживотно членство во „International Society for Analysis, its Applications and Computation - ISAAC”, 2018.

Награди на студенти на ФЕИТ 12. М-р Никола Златанов – Награда за најдобар млад научник во Македонија, 2011. (дипломирал во 2007. година и магистрирал во 2010. година на ФЕИТ). 13. Д-р Михаела Ангелова – Награда за најдобар млад научник, 2014 (дипломирала во 2009. година и магистрирала во 2010. година на ФЕИТ). 14. Д-р Сретен Давидов – Награда за најдобар млад научник, 2017. (дипломирал на ФЕИТ во 2012. година). 15. Д-р Томе Ефтимов – Награда за најдобар млад научник, 2018. (дипломирал на ФЕИТ во 2011. година). 16. Ѓорѓи Маџаров и Миле Орешковиќ – Добитници на Инженерски прстен за 2009. година. 17. Стојан Трајановски и Катарина Тројачанец - Добитници на Инженерски прстен за 2010. година. 18. Александра Каневче - Добитник на Инженерски прстен за 2011. година. 19. Петар Крстевски - Добитник на Инженерски прстен за 2012. година. 20. Игор Кулев - Добитник на Инженерски прстен за 2013. година. 21. Катерина Смиљковиќ - Добитник на Инженерски прстен за 2014. година. 22. Паулина Грнарова - Добитник на Инженерски прстен за 2015. година. 23. Иван Василески - Добитник на Инженерски прстен за 2016. година.

151

24. Младен Димовски - Добитник на Инженерски прстен за 2017. година. 25. Никола Цветковски - Добитник на Инженерски прстен за 2018. година. 26. Стефан Аговски и Андреј Наумовски Добитници на Инженерски прстен за 2019. година. 27. Награда за Best Demo Award (на IEEE DYSPAN 2011), доделена на екипата од WINGroup, под менторство на проф. д-р Лилјана Гавриловска. 28. В т о р а н а г р а д а н а и з л о ж б а т а „Проналазаштво – Београд 2011“ (Сојуз на пронаоѓачи и автори на технички унапредувања – Белград, Србија), доделена на екипа студенти, под менторство на проф. Јосиф Ќосев. 29. Прво место на VII Меѓународен натпревар Hardware & Software, H&S 2011, (во организација на Факултетот за технички науки во Нови Сад, Србија), доделена на екипа студенти, под менторство на проф. д-р Гоце Арсов, м-р Бранислав Геразов и Дарко Цветковски. 30. Награда на Balkan Venture Forum, 2012., доделена на екипата од WINGroup, под менторство на проф. д-р Лилјана Гавриловска. 31. Прво место на VIII Меѓународен натпревар Hardware & Software, H&S 2012, Бања Лука, Босна и Херцеговина, доделена на екипа студенти, под менторство на проф. д-р Гоце Арсов, м-р Бранислав Геразов и Дарко Цветковски. 32. Награда на Македонски Телеком за дизајн на SmartWine, 2013., доделена на екипата од WINGroup, под менторство на проф. д-р Лилјана Гавриловска. 33. Златен пехар на меѓународниот студентски натпревар RoboTEC 2014, Темишвар, Романија, под менторство на м-р Бранислав Геразов. 34. Златен медал на 35-та Меѓународна изложба на прoнајдоци, технички унапредувaња, нови производи и младинско творештво МАКИНОВА,

152

2015., доделена на студентот Иван Василески. 35. Награда за Best Demo Award (на IEEE DYSPAN 2015), доделена на екипата од WINGroup, под менторство на проф. д-р Лилјана Гавриловска. 36. Прво место на IX Меѓународен натпревар Hardware & Software, H&S 2015, (во организација на Факултетот за технички науки во Нови Сад, Србија), доделена на екипа студенти, под менторство на м-р Љупчо Карајановски. 37. Прво екипно место за група студенти на петтиот Балкански натпревар по LabVIEW 2015, Белград, Србија, под менторство на вонр. проф. д-р Живко Коколански и дипл. елек. инж. Бодан Велковски. 38. Прво екипно место за група студенти на шестиот Балкански натпревар по LabVIEW 2016, Загреб, Хрватска, под менторство на вонр. проф. д-р Живко Коколански и дипл. елек. инж. Бодан Велковски. 39. Трето место на меѓународниот натпревар ICAMES 2016 – Истанбул, Турција 2016. (во организација на Универзитетот Богазичи во Истанбул), во категорија на проекти за одржлив развој, доделена на екипа студенти, под менторство на вонр. проф. д-р Живко Коколански. 40. Прво место на меѓународниот натпревар ICAMES 2018 – Истанбул, Турција 2018. (во организација на Универзитетот Богазичи во Истанбул), доделена на екипа студенти, под менторство на проф. д-р Снежана Чундева и проф. д-р. Гога Цветковски. 41. Прво место на меѓународниот натпревар ICAMES 2019 – Истанбул, Турција 2019. (во организација на Универзитетот Богазичи во Истанбул), во категорија симулација, доделена на екипа студенти, под менторство на вонр. проф. д-р Александра Крколева.

СПОРТ НА ФЕИТ

153

154

Спорт на ФЕИТ Нема дилема дека на ФЕИТ студираат и работат колеги кои посветуваат посебно внимание на здрав живот, учествуваат на голем број спортски манифестации на кои лично се докажуваат, но и со гордост го претставуваат Факултетот и придонесуваат за зголемување на неговото реноме. На 11. 11. 2016 год. основано е спортско друштво како неформално друштво Здружение за спортски активности Пик2Пик при ФЕИТ. Друштвото има сопствено лого со кое се промовираше на неколку значајни спортски настани, како Скопски маратон 2017. и 2018., City Park Night 2017., Business Run 2017., Електријада 2017., Скопје трча 2018., Авицена женска трка 2017. и 2018. итн.. Во друштвото освен вработени на ФЕИТ членуваат и студенти кои имаат учествувано на повеќе спортски активности. Планинарењето како една од примарните спортски активности на друштвото, беше особено промовирано во летниот период 2017. година, па така во периодот 14 мај 5 септември 2017. (за само 114 дена), беа искачени вкупно 19 врва со висини над 2000 метри. Просечна висина на искачените врвови е 2489 м.н.в., што е релативно голема висина во македонското планинарство, а просечен број на присутни на секое искачување е 5 члена, што, во конотација на бројот на активните членови на друштвото, укажува на одличен одѕив и посетеност на повеќето експедиции.

Друштвото може да се пофали и со одлични резултати во дисциплините трчање на средни и долги патеки. Под покровителство на Деканатот на ФЕИТ, членовите на друштвото учествуваа на Скопскиот маратон одржан на 7 мај 2017., во дисциплината штафетен маратон, во машка и женска конкуренција. Двете екипи – мажи и жени – кои го претставуваа Факултетот се натпреваруваа во штафетно трчање на 42 километри. Женската штафетна екипа во состав: доц. д-р Маре Србиновска, студентките Ирина Ивановска, Ања Крстевска и Ивана Томоска, го освоија петтото место во конкуренција од 25 екипи. Машката штафетна екипа во состав: доц. д-р Томислав Карталов, Филип Симјаноски, доц. д-р Живко Коколански и доц. д-р Томислав Шуминоски, го освоија петтото место во конкуренција од 45 екипи. Три екипи на ФЕИТ (две машки и една женска), заедно со поединците доц. д-р Маре Србиновска (полумаратон) и доц. д-р Томислав Карталов (маратон), Ана Черепналковска (полумаратон), Анџело Лазаревски (полумаратон) и Филип Макрадули (полумаратон) во најдобро светло го претставија Факултетот на Скопски маратон 2018. Женската штафетна екипа: Ања Крстевска, Ирина Ивановска, Марија Бјелиќ и Александра Златкова го освои третото место (бронзен медал),

Освојување на Титов Врв - 2747m, јуни 2017.

155

во конкуренција од 34 екипи. Машката штафетна екипа во состав: Филип Стојановски, Виктор Андоновиќ, доц. д-р Томислав Шуминоски и Петар Турмаковски го освои 7 - мото место, додека втората штафетна екипа составена од: Алберт Бериша, Стефан Петрушевски, Никола Буџакоски и Александар Жупаноски го освои 18 - тото место, во конкуренција од 57 екипи.

И во 2018. година Друштвото беше извонредно активно, во рамките на државата, но и надвор од неа. Во повеќето дисциплини кои друштвото ги покрива: планинарење, трчање, велосипедизам беа реализирани неколку планинарски тури, вело тури, како и индивидуални активности. Од членовите на друштвото вкупно беа евидентирани над 2000 часови спортски активности, во кои кумулативно

Претставниците на ФЕИТ, Скопски маратон, мај 2019. година

Воедно, во поединечна конкуренција особен е успехот на доц. д-р Томислав Карталов кој истрча маратон за ФЕИТ и заврши на 56 - тото место, во конкуренција од 225 учесници.

156

остварените дистанци беа импресивни: над 6000 километри во дисциплината трчање, и над 20000 километри во дисциплината велосипедизам.

ДОДАТОЦИ

157

158

ЛИСТА НА ПЕЧАТЕНИ ИЗДАНИЈА Печатени изданија на уким од 2009 до 2019 Учебници Реден број

Наслов

Автори

Година на издавање

Решени задачи во МATLAB од областа на линеарните динамички системи

д-р Елизабета Лазаревска и м-р Весна Ојлеска

2011

Комутација и рутирање

д-р Тони Јаневски

2011

Диференцијално сметање

д-р Никола Тунески и д-р Билјана Јолеска-Тунеска

2011

Електроника1, електронски елементи

Д-р Методија Камиловски

2011

Електрични мотори

д-р Горан Р. Рафајловски

2012

Елементи од векторска алгебра и аналитичка геометрија во простор

д-р Соња Геговска Зајкова и д-р Катерина Хаџи-Велкова Санева

2014

Интернет технологии

д-р Тони Јаневски

2015

Проектирање на системи на автоматско управување

д-р Елизабета Лазаревска

2018

Учебни помагала Реден број

Наслов

Автори

Година на издавање

Збирка на одбрани задачи по физика 1

д-р Верка Георгиева, д-р Маргарита Гиновска, д-р Христина Спасевска, д-р Ласко Баснарков и д-р Лихнида Стојановска Георгиевска

2014

Збирка решени задачи од веројатност

д-р Катерина Хаџи-Велкова Санева, д-р Сања Атанасова и д-р Анета Бучковска

2015

Збирка решени задачи по Вовед во роботика

д-р Елизабета Лазаревска

2016

Збирка решени задачи од областа на линеарните дискретни динамички системи

д-р Елизабета Лазаревска, д-р Весна Ојлеска Латкоска

2017

Збирка на одбрани решени задачи од областа на синтезата на САУ

д-р Елизабета Лазаревска

2018

Решени задачи од областа моделирање, симулација и идентификација на динамички системи

д-р Елизабета Лазаревска

2018

Вовед во математика за инженери

Соња Геговска-Зајкова, Катерина ХаџиВелкова Санева, Елена Хаџиева, Марија Кујумџиева-Николоска, Анета Бучковска, Билјана Јолевска-Тунеска, Билјана Начевска-Настовска, Весна Андова, Сања Атанасова

2018

159

Печатени изданија на феит од 2009 до 2019 Учебници Реден број

Наслов

Автори

Година на издавање

Основи на мерна техника, 2. Издание

Цветан Гавровски

2011

Трифазни електрични кола и електрични водови

Момчило Богданов

2014

Диференцијално и интегрално сметање на функции од една променлива

Соња Геговска-Зајкова, Катерина Хаџи-Велкова Санева

2015

Вовед во веројатност за инженери

Анета Бучковска, Катерина Хаџи-Велкова Санева, Сања Атанасова

2018

Предавања Реден број

Наслов

Автори

Година на издавање

Предавања по предметот Основи на електротехника 1

Леонид Грчев

2015

Предавања по предметот Физика 1

Вера Георгиева

2015

Предавања по предметот Моделирање, симулација и идентификација

Елизабета Лазаревска

2015

Предавања по предметот Математика 1

Билјана Јолевска-Тунеска

2015

Предавања по предметот Математика 3

Билјана Јолевска-Тунеска

2015

Функции од повеќе променливи и диференцијални равенки

Соња Геговска-Зајкова, Катерина Хаџи-Велкова Санева

2015

Предавања по предметот Физика 1

Маргарита Гиновска, Христина Спасевска, Лихнида Стојановска-Георгиевска

2015

Предавања по предметот Основи на електротехника 2

Леонид Грчев

2015

Предавања по предметот Математика 2

Соња Геговска-Зајкова, Катерина ХаџиВелкова Санева

2015

Предавања по предметот Физика 2

Христина Спасевска, Маргарита Гиновска, Верка Георгиева

2015

Предавања по предметот Машинско учење

Елизабета Лазаревска

2017

Предавања по предметот Електротехника

Димитар Димитров, Снежана Чундева, Марија Чундева-Блајер

2018

Предавања по предметот Дискретна математика 1

Соња Геговска-Зајкова, Весна Андова, Сања Атанасова

2019

Предавања по предметот Основи на електротехника

Леонид Грчев

2019

160

Збирки задачи Реден број

Наслов

Автори

Година на издавање

Збирка решени задачи за дизајн на дигитални системи

Димитар Трајанов и др.

2010

Решени примери од електромагнетика

Лидија ОлолоскаГагоска

2011

Збирка задачи по предметот Основи на електротехника 1

Весна Арнаутовски Тошева

2015

Збирка задачи по предметот Теорија на автоматско управување1

Елизабета Лазаревска

2015

Збирка задачи по предметот Инженерска механика

Маргарита Гиновска, Лихнида СтојановскаГеоргиевска

2015

Збирка задачи по предметот Основи на електротехника 2

Марија Кацарска

2015

Збирка задачи по предметот мерења во електротехника

Владимир Димчев, Марија Чундева Блајер, Живко Коколански, Маре Србиновска

2016

Збирка задачи по предметот Мерења во електроенергетика

Владимир Димчев, Кирил Демерџиев

2018

Збирка задачи по предметот Физика 2

Верка Георгиева, Маргарита Гиновска, Христина Спасевска, Лихнида СтојановскаГеоргиевска, Ивана Сандева

2019

Збирка задачи по предметот Дискретна математика 1

Соња Геговска-Зајкова, Весна Андова, Сања Атанасова

2019

Печатени монографии од 2009 до 2019 Реден број

Наслов

Автори

Година на издавање

Communication Protocol Engineering of Wireless Networks: Modeling and Optimization, ISBN-13: 978-3639193428, VDM Verlag Dr. Müller, ISBN-10: 3639193423

P. Latkoski, B. Popovski

2009

Application and multidisciplinary aspects of wireless sensor networks: concepts, integration, and case studies, Springer, ISBN: 978-1-84996-510-1

L. Gavrilovska, S. Krco, V. Milutinovic, I. Stojmenovic and R. Trobec

2011

Quality of Service in Heterogeneous Mobile and Wireless Networks, Lambert Academic Publishing, ISBN 978-38473-7575-3

Kire Jakimoski, Toni Janevski

2013

NGN Architectures, Protocols and Services, John Wiley & Sons Ltd., UK, ISBN: 978-1-118-60720-6

Toni Janevski

2014

Cyber Operations - a Permanent Part of the Global Conflict, LAP Lambert Academic Publishing, Germany

M. Bogdanoski, A. Risteski

2014

161

Internet Technologies for Fixed and Mobile Networks, Artech House, USA, ISBN: 9781608079216

Toni Janevski

2015

Design of Energy Efficiency Power Transformer, Scholar‘s Press book (2015-02-09), ISBN-10: 3639760816

M.Digalovski, G.Rafajlovski, K.Najdenkoski

2015

Induction Motor - Dynamics and Vector Control, Scholar’s Press, Book, Saarbrücken, Germany, ISBN 9783-639-86165-5

Goran Rafajlovski, Mihail Digalovski

2015

DC Motor-Dynamics and Control, Scholar’s Press, Book, Saarbrücken, Germany, ISBN 978-3-639-86257-7

Goran Rafajlovski, Mihail Digalovski

2015

Resource Reconfiguration in heterogeneous wireless environments, Scholars’ Press, ISBN-10: 3639512839

V. Atanasovski

2015

Future Access Enablers for Ubiquitous and Intelligent Infrastructures: First International Conference, FABULOUS 2015, Springer, ISBN 978-3-319-27072-2

A. Leon-Garcia, V. Atanasovski

2015

Modeling Heating Effects in Nano-scale Devices, Publisher: Morgan & Claypool

K. Raleva, D. Vasileska, A. Shaik and S.M. Goodnick

2017

Microelectronics and Nanoelectronics Applications, An Application Oriented Textbook for Micro&Nanomechatronics, Ss. Cyril and Methodius University in Skopje, Technical University in Sofia, ISBN 978-9989-630-87-3

M. Stankovski, S. Tzanova

2018

QoS for Fixed and Mobile Ultra-Broadband, John Wiley & Sons Ltd (Wiley - IEEE series), UK, ISBN: 978-1-11947050-2

Toni Janevski

2019

Печатени поглавја во монографии од 2009 до 2019 Реден број

162

Наслов

Автори

Година на издавање

Heating Effects in Nanoscale Devices, a book chapter in “Cutting Edge Nanotechnology”, Publisher: In-Tech

D. Vasileska, K. Raleva and S. M. Goodnick

2009

Protection of Medium Voltage and Low Voltage Networks against Lightning: Part 2: Lightning Protection of Medium Voltage Networks, Technical Brochure No. 441, CIGRÉ, Paris, France

L. Grcev (co-author)

2010

Genetic Algorithm Applied in Optimal Design of PM Disc Motor Using Specific Power as Objective, a Book Chapter (13) in Computational Methods for the Innovative Design of Electrical Devices, Studies in Computational Intelligence4 327, Springer, 229-246. ISBN 978-3-64216224-4

Goga Cvetkovski, Lidija Petkovska, Sinclair Gair

2010

Standardization and Exploitation, in R. Prasad (Ed.), My personal Adaptive Global NET (MAGNET), Chapter 9, pp. 409-423, Springer, ISBN: 978-94-007-3133-2

L. Gavrilovska

2010

Monte Carlo Device Simulations, a chapter published in the book “Appications of Monte Carlo Method in Science and Engineering”. Book, Editor: Shaul Mordechai, Publisher: In-Tech

D. Vasileska, K. Raleva, S. M. Goodnick

2011

Low Cost Solar Cells Based on Cuprous Oxide, Solar Cells - Thin-Film Technologies, Leonid A. Kosyachenko (Ed.), Chapter 5, InTech, pp 55-76, ISBN: 978-953-307-570-9

Verka Georgieva, Atanas Tanusevski and Marina Georgieva

2011

Mobility Aspects in WSN, in Application and Multidisciplinary Aspects of Wireless Sensor Networks, editors: L. Gavrilovska, S. Krco, V. Milutinovic, I. Stojmenovic, R. Trobec, Chapter 6, pp. 119-144, Springer, ISBN: 978-14471-2596-9

A. Mateska, L. Gavrilovska and S. Nikoletseas

2011

FEEIT WSN Testbed: Effective System for Providing Emergency Situations’ Prevention and Surveillance, in Application and Multidisciplinary Aspects of Wireless Sensor Networks, editors: L. Gavrilovska, S. Krco, V. Milutinovic, I. Stojmenovic, R. Trobec, Chapter 11, pp. 245256, Springer, ISBN: 978-1-4471-2596-9

A. Mateska, V. Atanasovski and L. Gavrilovska

2011

Vehicular Sensor Networks: General Aspects and Implementation Issues, in Application and Multidisciplinary Aspects of Wireless Sensor Networks, editors: L. Gavrilovska, S. Krco, V. Milutinovic, I. Stojmenovic, R. Trobec, Chapter 10, pp. 213-244, Springer, ISBN: 978-1-44712596-9

V. Atanasovski and L. Gavrilovska

2011

Wireless Communications and Networks - Recent Advances, book edited by Ali Eksim, chapter title: “Engineering of Communication Systems and Protocols”, InTech - Open Access Publisher, ISBN 978-953-51-0189-5

P. Latkoski, B. Popovski

2012

Prediction of Resistance Standards Time Behaviour by Stochastic Determination of Lagrange Polynomial, Chapter in textbook Series on Advances in Mathematics for Applied Sciences-Vol.84, Advanced Mathematical and Computational Tools in Metrology and Testing IX, World Scientific Publishing Co. Pte. Ltd, 2012 pp. 102109, Editors: F. Pavese, M. Baer, J-R Filtz, A.B. Forbes, L. Pendrill, K. Shirono

Marija Cundeva-Blajer, Ljupco Arsov

2012

Interplay of Self-Heating and Short-Range Coulomb Interactions Due to Traps in a 10 nm Channel Length Nanowire Transistor, a book chapter (56) in “Nanoelectronic Device Applications Handbook (Devices, Circuits and Systems)”, Publisher: Taylor and Francis Group (CRC Press),

Arif Hossain, Dragica Vasileska, Katerina Raleva and Stephen M. Goodnick

2013

Some Results on Zagreb Indices, I. Gutman (Ed.) Topics in Chemical Graph Theory, 21-38, ISBN: 978-86-6009-027-2

V. Andova, D. Dimitrov, R. Skrekovski

2014

Fullerene Graphs and Some Relevant Graph Invariants, I. Gutman (Ed.) Topics in Chemical Graph Theory, 39-54, ISBN: 978-86-6009-027-2

V. Andova, F. Kardos, R. Skrekovski

2014

Case studies. System design for remote healthcare, New York, Springer, 277-332, ISBN - 978-1-4614-8842-2

Mazomenos Evangelos, Cvetković Božidara, Kozina Simon, Gjoreski Hristijan, Luštrek Mitja, Lampe Jure, Marinčič Domen, et al.

2014

Integration of Heterogeneous Spectrum Sensing Devices towards Accurate REM Construction, in Cognitive Communication and Cooperative HetNet Coexistence (Signals and Communication Technology), M.G. Di Benedetto and F. Bader, Eds., Chapter 9, pp. 187-211, Springer International Publishing, ISBN: 978-3-319-01402-9

L. Gavrilovska, V. Atanasovski, V. Rakovic and D. Denkovski

2014

Comparison of exact and image formulation of the electric field due to Hertz dipole in two-layer soil, Computer Field Models of Electromagnetic Devices, IOS Press, Volume 34, pp. 621 – 629, ISSN 2545–4250

Arnautovski-Toseva, L. Grcev, K. El Khamichi Drissi

2015

Policies for efficient spectrum sharing, in Opportunistic Spectrum Sharing and White Space Access: The Practical Reality, O. Holland, H. Bogucka, A. Medeisis Ed., Chapter 11, pp. 239-256, Wiley, ISBN: 978-1-118-89374-6

L. Gavrilovska, V. Atanasovski and G. Baldini

2015

163

Medium Access Control Protocols in Cognitive Radio Networks, in Cognitive Radio and Networking for Heterogeneous Wireless Networks, 1st ed., M.G. Di Benedetto, A. Cattoni, J. Fiorina, F. Bader, L. De Nardis Ed., Chapter 4, pp. 109-149, Springer ISBN: 978-3-31901718-1

L. Gavrilovska, D. Denkovski, V. Rakovic and M. Angjelicinoski

2015

Business Valuation and Cost-Capacity Modeling of the Cognitive Radio Enabled Beyond 4G- and 5G-Based Wireless Heterogeneous Networks, in the book “Introduction to Cognitive Radio Networks and Applications”, Chapman and Hall/CRC, Taylor & Francis Group, USA, ISBN 781498762991

Toni Janevski, Vladimir Nikolikj

2016

Business Valuation and Cost-Capacity Modelling of the Cognitive Radio Enabled Beyond 4G and 5G Based Wireless Heterogeneous Networks, book chapter in the “Introduction to Cognitive Radio Networks and Applications”, ISBN 9781498762984, pp. 285-300, Chapman and Hall/CRC, Taylor & Francis Group, USA

Vladimir Nikolikj and Toni Janevski

2016

Uncertain Switched Fuzzy Systems: A Robust Output Feedback Control Design, Studies in Computational Intelligence, vol. 623 - Innovative Issues in Intelligent Systems, (V. Sgurev, R. R. Yager, J. Kacprzyk, V. Jotsov, ed.), (Janusz Kacprzyk Series Ed.), Springer International Publishing Switzerland 2016, pp. 305-323, DOI 10.1007/978-3-319-27267-2_10, ISSN 1860-949X, ISBN 978-3319-27266-5

Vesna Ojleska, Tatjana KolemishevskaGugulovska and Imre J. Rudas

2016

Decentralized Control of Complex Dynamic Systems Employing Function Emulation by Neural Networks, Studies in Systems, Decision and Control Series vol. 55 - Complex Systems (G. M. Dimirovski, ed.), (Janusz Kacprzyk Series Ed.), Springer International Publishing Switzerland 2016, pp. 249-266, DOI 10.1007/978-3-31928860-4_11, ISSN 2198-4182, ISBN 978-3-319-28858-1

Yuanwei Jing, Yanxin Zhang, Vesna M. Ojleska, Tatjana D. KolemisevskaGugulovska and Georgi M. Dimirovski

2016

Ergonomics Design in secure e-healthcare information system, Advances in Safety Management and Human Factors, Book of Advances in Intelligent Systems and Computing, Vol. 491, pp 435-447, Springer, Florida, USA, ISBN 2194-5365, 2016

Jakimovski, G., Danco, D.

2016

Asymptotically Optimal Power Allocation for Wireless Powered Communication Network with Non-orthogonal Multiple Access, Chapter 10 in: „Wireless Power Transfer Algorithms, Technologies and Applications in Ad hoc Communication Networks“, Springer, ISBN: 978-3-31946809-9

N. Zlatanov, Z. HadziVelkov, and D.W.K. Ng

2016

Fog Computing Mechanisms in 5G Mobile Networks, book chapter In “Networks of the Future, Architectures, Technologies and Implementations”, pp. 103 - 126, Chapman and Hall/CRC, Taylor & Francis Group, USA, ISBN 9781498783972

Stojan Kitanov, and Toni Janevski

2017

Fog Networking for 5G and IoT, book chapter in “5G Mobile: From Research and Innovations to Deployment Aspects, Architectures, Technologies and Implementations”, pp. 45 – 70, Nova Science Publishers, USA, ISBN: 978-1-53610-941-2

Stojan Kitanov, and Toni Janevski

2017

Advanced QoS-Based User-Centric Aggregation (AQUA) Framework for User Terminals in 5G Mobile Networks, chapter in the book „Mobile Networks: Concepts, Applications and Performance Analysis“, pp. 67-108, Nova Science Publishers, ISBN: 978-1-53612-155-1

Tomislav Shuminoski, Toni Janevski

2017

164

TCP 5G for Next Generation High Speed Mobile Networks, chapter in the book „Mobile Networks: Concepts, Applications and Performance Analysis“, pp. 27-66, Nova Science Publishers, ISBN: 978-1-53612-155-1

Ivan Petrov, Toni Janevski

2017

Monte Carlo Device Simulations, a book chapter in “Handbook of Optoelectronic Device Modeling and Simulation”, Editor: Joachim Piprek, Publisher: Taylor & Francis Books

Katerina Raleva, Abdul R. Shaik, Raghuraj Hathwar, Akash Laturia, Suleman S. Qazi, Robin Daugherty, Dragica Vasileska and Stephen M. Goodnick

2017

Modeling Self-Heating Effects in Nanoscale Devices” – a book chapter in “Nanophotonics: Thermal Energy Generation, Transport and Conversion at the Nanoscale”, Editor: Zlatan Aksamija, Publisher: Pan Stanford Publishing

Katerina Raleva, Abdul Rawoof Shaik, Suleman Sami Qazi, Robin Daugherty, Akash Laturia, Ben Kaczer, Eric Bury and Dragica Vasileska

2017

General Concepts Behind Human Bond Communications, in Human Bond Communication: The Holy Grail of Holistic Communication and Immersive Experience, ed., S. Dixit and R. Prasad, Chapter 2, pp. 11-37, Wiley, ISBN: 978-1-119-34133-8

L. Gavrilovska, V. Rakovic and S. Dixit

2017

Chapter 1: Quality Evaluation of Cloud and Fog Computing Services in 5G Networks, book chapter for the book „Enabling Technologies and Architectures for Next-Generation Networking Capabilities“, IGI Global, pp. 1-36, ISBN 9781522560234

Chapter 1: Introduction to Fog Computing, book chapter in the book „The Rise of Fog Computing in the Digital Era“, pp. 1-35, IGI Global, ISBN 9781522560708

Stojan Kitanov, Toni Janevski

2018

Modeling Thermal Effects in Nanoscale Devices – a chapter in the textbook: Nano and Microelectronics Applications (Editors: Slavka Tzanova and Mile Stankovski)

K. Raleva and D.Vasileska

2018

Fairness-аware Wireless Powered Communications with Processing Cost, Chapter 7 in: „Wireless Information and Power Transfer: Theory and Practice“, Wiley-IEEE Press, ISBN: 978-1-119-47679-5

Z. Hadzi-Velkov, S. Pejoski, and N. Zlatanov

2019

Stojan Kitanov, Borislav Popovski, Toni Janevski

2018

165

листа НА проекти Меѓународни проекти кои се водат во УКИМ р.б.

Програма од која е проектот

Период на времетраење на проектот

Вон. проф. д-р Живко Коколански

Erasmus+ KA203

01.11.2018 30.11.2019

01.01.2017 31.12.2019

Име на проектот

Раководител на проектот

Иновативен наставен пристап кон развојот на софтверски дефинирана инструментација за работа во реално време

Innovative teaching approaches in development of software designed Instrumentation and its application in real-time systems

Безжично напојувани телекомуникациски мрежи

Wireless Powered Communication Networks

Проф. д-р Зоран ХаџиВелков

Linkage Program, Alexander von Humboldt Foundation

Радар за продирање во земја интегриран со хексакоптер за автоматска детекција на мини

Ground penetrating radar (GPR) Integrated for Automatic Mine detection

Проф. д-р Венцеслав Кафеџиски

NATO

07.11.201607.11.2019

МикроелектроникаАлијанса во облак МЕСА

Microelectronics Cloud Alliance - MECA

Проф. д-р Миле Станковски

ERAZMUS+

01.01.201631.12.2018

Подобрување на интеграцијата на складирање на енергија во згради со фотоволтации – PV-Estia

Enhancing storage integrstion in building with Photovoltaics - PV-ESTIA

проф. д-р Марија Кацарска

Европска Комисија - IPA програсма

27.07.201727.07.2019

Прекугранично управување со променливи моќности на производни единици на обновливи извори и уреди за складирање на електрична енергија за меѓународен пазар на големо - Crossborder

Cross Border management of veriable renewable energies and storage unit enabling transnational wholesalemarket- CROSBOW

проф. д-р Весна Борозан

HORIZON 2020

01.11.201731.10.2021

Виртуелна лабораторија за мехатроника -ВиМеЛа

Virtual Machatronics Laboratory - ViMeLa

проф. д-р Гога Цветковски

ЕRASMUS+

01.11.201731.10.2019

Пазарно ориентирани вештини за одржливо енергетски ефикасно градење

TowaRd marketbased skills for sustAINable Energy Efficient construction(TRAINEE)

проф. д-р Христина Спасевска

HORIZON 2020

01.05.201831.10.2020

Управување со итни ситуации преку виртуелизација на мрежни ресурси

Flash Crowds management via Virtualized Network Resources FALCON

проф. д-р Лилјана Гавриловска

NATO

10.10.201710.04.2020

166

Развој на сензорски систем за реалновременско надгледување на загубите во водоводни мрежи

Development of sensors system for real time monitoring and leakage reduction in water distribution networks SmartWaterSave

проф. д-р Миле Станковски

Подршка на Регулаторната комисија за енергетика за имплементација на Третиот пакет за енергетика во РМ (TEP Project)

Technical assistance for implementation of the third energy package compliant legislation in the Republic of Macedonia

Проф. д-р Рубин Талески

SCOPES проект за прозодија во говорот

SCOPES Project on Speech Prosody

проф. д-р Зоран Ивановски

Техничка помош за воспоставување институционална рамка за берза на електрична енергија

Technical assistance for institutional framework for establishing national/ regional power exchange

Проф. д-р Рубин Талески

Оптимизација и рационално користење на безжични комуникациски опсези (ORCA Sfp-984409)

Optimization and Rational use of Wireless Communication Bands (ORCA Sfp-984409)

eWall за активен продолжен живот

IPA

01.07.201830.06.2020

Norway

2015-2017

SNF

2014-2016

Norway

2013-2017

проф. д-р Лилјана Гавриловска

NATO SPS

2013-2015

eWall - for Active Long Living

проф. д-р Лилјана Гавриловска

EC FP7

2013-2016

Истражување во суперрезолуција

Research in super-resolution

Проф. д-р Зоран Ивановски

Texas Instruments Inc.

2012

Развој на вештини за млади истражувачи и едукативен персонал во областа на нано и микро електроника: Имплементација на методи за билатерален пренос на знаење помеѓу универзитетите и малите и средни претпријатија

Skills development for young researches and educational personal in the area of nano and micro electronics: Implementation of methods for bilateral transfer of knowledge between universities and small and medium enterprises

Проф. д-р Миле Станковски

(SCOPES проект)

2011-2014

QUASAR Квантативна проценка на секундарен пристап кон спектар

QUASAR QUantitative Assessment of Secondary Spectrum Access

проф. д-р Лилјана Гавриловска

FP7

2010-2012

FARAMIR Флексибилен радио пристап со познавање на спектарот преку мерења моелирање во когнитивни радио системи

FARAMIR - Flexible and spectrum-Aware Radio Access through Measurements and modeling In cognitive Radio systems

проф. д-р Лилјана Гавриловска

FP7

2010-2012

167

ACROPOLIS - Напредни коегзистирачки технологии за радио оптимизација во лиценциран и нелиценциран опсег

ACROPOLIS - Advanced coexistence technologies for radio optimisation in licensed and unlicensed spectrum

проф. д-р Лилјана Гавриловска

SEE-ERA.NET, TVHAPQA- Алгоритми за анализа на временски променливи хармоници за проценка на квалитетот на електричната енергија применливи на современи дигитални процесори на сигнали

SEE-ERA.NET, TVHAPQA - Algorithms for timevarying harmonic analysis for power quality assessment applicable on modern digital signal processors

проф д-р Димитар Ташковски

SEETSOC Предизвици на преносните систем оператори на ЈИЕ

SEETSOC - South Eastern Europe TSO Challenges

Проф. д-р Рубин Талески

Видео ориентирано со висок пропусен опсег засновано интелигентно сеприсутно сенсирање

Форум за професионални енергетски вештини (MEns)

Обука на градежните работници за енергетска ефикасност

Развој на систем за управување со дигитални докази – ДДЕМС (проект на МНР на Норвешка)

168

2010-2013

SEE-ERA. NET Plus

2010-2012

EC FP7

2010-2012

проф. д-р Властимир Гламочанин

EC H2020

2015-2017

BUILD UP Skills-Builders’ Energy Efficiency Training

проф. д-р Христина Спасевска

Европска комисија - Извршна агенција за мали и средни компании од Брисел

2014-2016

DDEMS - Development of Digital Evidence Management System (Norway Ministry of FA)

проф. д-р Александар Ристески

Norwegian Ministery of Foreign Affairs

2017

проф. д-р Лилјана Гавриловска

SCOPES

2015-2018

проф. д-р Љупчо Арсов

TEMPUS

2009-2012

проф. д-р Аристотел Тентов

Meeting of Energy Professional Skills (MEns)

ER-SEE: Enhancing research and development of energy-efficient networked sensor systems in South Eastern Europe (SCOPES проект)

FP7

Креирање на трет циклус на студиидокторски студии по метрологија

PhD Program in Metrology

Промовирање на можностите за соработка во областа на ИКТ и дијалог за политиките со земјите од Западен Балкан (завршен проект во октомври 2012)

Promoting ICT cooperation opportunities and policy dialogue with the Western Balkan Countries _ICT_WEB_PROMS

Проф. д-р Анета Бучковска

Embedded System Design

проф. д-р Јосиф Ќосев

DAAD

2009-2010

Adaptive Reconfigurable Access and Generic interfaces for Optimisation in Radio Networks ARAGORN

проф. д-р Лилјана Гавриловска

EC FP7

2008-2010

Promote, Mobilize, Reinforce and Integrate Wireless Sensor Networking Researchers:Towards Pervasive Networking of WBC and EU-Prosense

проф. д-р Лилјана Гавриловска

EC FP7

2008-2010

MORE MICROGRIDS Advanced Architectures and Control Concepts for More Microgrids

Проф. д-р Рубин Талески

EC FP6

2006-2009

MORE MICROGRIDS - Напредни архитектури и контролни концепти за микро мрежи

2009-2010

Билатерални проекти Име на проектот

Раководител на проект

Истражување на технологии за заземјување и заштита на електричните мрежи и креирање учебен материјал

Проф. д-р Владимир Димчев

Билатерален проект помеѓу Македонија и Црна Гора со наслов: „Воведување на нов простор на дистрибуции и негова примена“ Теорија на рамки и асимптотска анализа

Проф. д-р Билјана Јолеска Тунеска

Меѓународен македонско-кинески научноистражувачки проект со наслов: “Енергетска ефикасност во безжично-напојувани телекомуникациски мрежи“

Проф. д-р Зоран ХаџиВелков

Меѓународен македонско-австриски научноистражувачки проект со наслов: „Теорија на рамки и асимптотска анализа“

Проф. д-р Катерина Санева ХаџиВелковa

р.б.

Датум на проектот

Архивски број на проектот

Период на времетраење на проектот

01/07/2019

МОН - бр. 17-23233 од 08.11.2018 ФЕИТ бр. 10-1850/1 од 04.10.2018

01.07.2018 30.06.2020

2/16/2016

MON - br. 16-4562/2 od 25.02.2016 FEIT - br. 14-380/2 od 16.02.2016

01.01.201631.12.2017

3/7/2016

MON- br. 16-4699/1 od 29.02.2016 FEIT - br. 14-537/2 od 07.03.2016

01.01.201631.12.2017

7/4/2016

MON - br. 16-18772/2 od 01.07.2016 FEIT - br. 10-1491/2 od 04.07.2016

01.07.201630.06.2017

169

листа НА ДОКТОРИ НА НАУКИ Одбранети докторски дисертации од 2010 до 2019 година (со пријава на докторат) р. бр.

Кандидат

Тема

Комисија

Датум на одбрана

проф. д-р Татјана Улчар-Ставрова, претседател проф. д-р Борислав Поповски, ментор проф. д-р Лилјана Гавриловска, член проф. д-р Зоран Хаџи-Велков, член проф. д-р Александар Ристески, член

01.7.2010

Механизми за реконфигурабилност на ресурси во интероперабилни хетерогени безжични средини

проф. д-р Татјана Улчар-Ставрова, престедател проф. д-р Лилјана Гавриловска, ментор проф. д-р Борислав Поповски, член проф.д-р Тони Јаневски, член проф.д-р Зоран Хаџи-Велков, член

03.9.2010

Протоколен инженеринг и оптимизација на широкопојасните безжични системи

Перо Стојан Латкоски

Владимир Мирко Атанасовски

Златко Вецко Соврески

Модел за евалуација на еколошки критериуми за енергетски и индустриски постројки

проф.д-р Мито Златаноски, претседател вон.проф.д-р Антон Чаушевски, ментор проф.д-р Арсен Арсенов, член вон. проф.д-р Атанас Илиев, член доц. д-р Дејан Ѓорѓевиќ, член

10.1.2011

Миле Илија Петковски

Алгоритми за адаптивна дискретизација и реконструкција на сигнали

проф. д-р Софија Богданова, претседател проф.д-р Момчило Богданов, ментор проф. д-р Цветко Митровски, член проф.д-р Димитар Ташковски, член доц. д-р Зоран Ивановски, член

06.4.2011

Горан Анте Чогеља

Прилог кон моделите за менаџмент на ризици на пазарите за електрична енергија со можности за примена во РМ

вон.проф.д-р Атанас Илиев, претседател проф.д-р Арсен Арсенов, ментор проф.д-р Антон Чаушевски, член доц.д-р Димитар Димитров, член доц. д-р Димитар Хаџи-Митев, член

12.4.2011

Устијана Благоја РечкоскаШикоска

Нов алгоритам за временско-просторна локализација кај безжични мрежи преку ГПЕ уреди

проф.д-р Љупчо Коцарев, претседател проф.д-р Данчо Давчев, ментор доц.д-р Андреа Кулаков, член вон.проф.д-р Владимир Трајковиќ, член доц. д-р Слободан Калајџиски, член

14.6.2011

Благој Тодор Делипетров

Модел на хидроинформационен систем на Р.М

проф.д-р Сузана Лошковска, претседател проф.д-р Драган Михајлов, ментор проф.д-р Дејан Ѓорѓевиќ, член проф.д-р Коста Митрески, член доц.д-р Иван Чорбев, член

13.6.2011

Александар Тодор Туџаров

Нови методи за контрола и подобрување на квалитет на IP-базирани системи во мобилни и безжични мрежи

проф.д-р Лилјана Гавриловска, претседател проф.д-р Тони Јаневски, ментор проф.д-р Татјана Улчар-Ставрова, член проф.д-р Борислав Поповски, член проф.д-р Александар Ристески, член

01.7.2011

Марија Александар Календар

Статистички засновано, хардверски подржано, адаптивно управување и контрола на мрежен сообраќај

проф. д-р Аксенти Грнаров, претседател проф.д-р Аристотел Тентов, ментор проф.д-р Петар Лазов, член проф.д-р Тони Јаневски, член доц. д-р Катерина Ралева, член

04.7.2011

170

10.

Ивица Гуте Димитровски

Генерички систем за содржинско базирано пребарување на слики

проф.д-р Дрган Михајлов, претседател проф.д-р Сузана Лошковска, ментор проф.д-р Сашо Перовски, член проф.д-р Дејан Ѓорѓевиќ, член доц.д-р Иван Чорбев, член

01.9.2011

11.

Благој Стевче Ристевски

Моделирање, анализа и валидација на генски регулаторни мрежи

проф. д-р Драган Михајлов, претседател проф. д-р Сузана Лошковска, ментор проф. д-р Дејан Ѓорѓевиќ, член проф. д-р Анета Бучковска, член доц. д-р Слободан Калајџиски, член

05.9.2011

Миле Пецо Спировски

Формирање на режими на работа за искористување на хидропотенцијалот на реките Треска, Црна и Вардар

вон. проф. д-р Атанас Илиев, претседател проф. д-р Арсен Арсенов, ментор вон. проф. д-р Антон Чаушевски, член проф. д-р Мито Златаноски, член вон. проф. д-р Благоја Стефановски

11.11.2011

проф. д-р Ристо Ачковски, претседател проф. д-р Рубин Талески, ментор проф. д-р Весна Борозан, член проф. д-р Драгослав Рајичиќ, член проф. д-р Љупчо Трпезановски, ТФ-Битола, член

02.12.2011

проф. д-р Данчо Давчев, претседател проф. д-р Коста Митрески, ментор прф. д-р Владимир Трајковиќ, член проф. д-р Марија Кацарска, член доц. д-р Андреа Кулаков, член

07.12.2011

12.

Нови методи за распределба на загубите во дистрибутини мрежи со дисперзирано производство на електрична енергија

13.

Методија Благој Атанасовски

14.

Сања Властимир Велева

Алгоритми за податочно рударење на просторно-временски сензорски екоподатоци

15.

Марко Васил Порјазоски

Управување со ресурсите во мултисервисни хетерогени безжични системи

проф. д-р Лилјана Гавриловска, претседател проф. д-р Борислав Поповски, ментор проф. д-р Тони Јаневски, член проф. д-р Зоран Хаџи-Велков, член проф. д-р Александар Ристески, член

13.2.2012

16.

Митко Живко Богданоски

Методи за подобрување на безбедноста кај безжичните мрежи

проф. д-р Лилјана Гавриловска, претседател проф. д-р Александар Ристески, ментор проф. д-р Борислав Поповски, член проф. д-р Тони Јаневски, член доц. д-р Перо Латкоски, член

10.4.2012

17.

Александра Борис Крколева

Примена на епидемиски алгоритми во методите за управување интелигентни дистрибутивни електроенергетски мрежи

проф. д-р Рубин Талески, претседател проф. д-р Весна Борозан, ментор проф. д-р Властимир Гламочанин, член проф. д-р Ристо Ачковски, член проф. д-р Драгослав Рајичиќ, член

10.10.2012

18.

Игор Иван Томовски

Алгоритми за контрола на ширење на вируси во комплексни мрежи

проф. д-р Зоран Хаџи-Велков проф. д-р Љупчо Коцарев, ментор проф. д-р Миле Станковски, член проф. д-р Александар Ристески, член доц. д-р Елена Хаџиева, член

14.11.2012

Владимир Јосиф Талевски

Напреден пристап кон определување на карактеристиките на заземувачите на високонапонски постројки од аспект на нивна оптимална заштита од атмосферски празнења

проф. д-р Антон Чаушевски проф. д-р Мито Златаноски, ментор проф. д-р Арсен Арсенов, член проф. д-р Николче Ацевски, член вон. проф. д-р Благоја Стевановски, член

15.11.2012

19.

171

20.

21.

22.

23.

24.

Софија Мито Николова Поцева

Влијание на обновливите извори на електрична енергија врз работата на производните капацитети во електроенергетски систем

проф. д-р Мито Златаноски проф. д-р Антон Чаушевски, ментор проф. д-р Арсен Арсенов, член проф. д-р Вангел Фуштиќ, член доц. д-р Билјана Начевска-Настовска, член

12.12.2012

Игор Јованче Гиевски

Придонес кон методите за определување оптимална експлоатација на хидраулично поврзани хидроелектрични централи на различни сопственици

проф. д-р Атанас Илиев проф. д-р Арсен Арсенов, ментор проф. д-р Мито Златаноски, член проф. д-р Антон Чаушевски, член доц. д-р Димитар Димитров, член

25.1.2013

Горан Симо Стојановски

Развој на напредни алгоритми за хибридно управување со предвидување базирано на модел за индустриски постројки со голема моќност

проф. д-р Георги Димировски проф. д-р Миле Станковски, ментор проф. д-р Окјај Кајнак (Турција) , член проф. д-р Татјана Колемишевска-Гугуловска, член проф. д-р Елизабета Лазаревска, член

15.2.2013

11.9.2013

Весна Стојан Антоска

Робусност на ставот на полу-хуманоиден робот во однос на надворешни нарушувања

Проф. д-р Татјана КолемишевскаГугуловска, Проф. д-р Миле Станковски, ментор; Проф. д-р Вељко Поткоњак, член; Ел. Факултет, Белград, член Проф. д-р Стојче Десковски, член; Тех. факултет-Битола, член Проф. д-р Елизабета Лазаревска, член.

Живко Драган Коколански

Подобрување на метролошките карактеристики кај дигитални мерни системи базирани на временско-дигитална конверзија

проф. д-р Владимир Димчев проф. д-р Цветан Гавровски, ментор проф. д-р Аристотел Тентов, член проф. д-р Фолкер Зербе, ТУ Еурфут, Германија, член проф. д-р Предраг Петковиќ , ЕФ Ниш, Србија, член

23.9.2013

Решенија за интеграција на мобилни целуларни мрежи и безжични мрежи со поддршка на квалитетот на сервисите

Проф. д-р Лилјана Гавриловска Проф. д-р Тони Јаневски, ментор Проф. Борис Спасеновски, член Проф. д-р Борислав Поповски, член Проф. д-р Александар Ристески, член

22.10.2013

25.

Ќире Алекса Јаќимоски

26.

Невенка Ристо Китева Роглева

Проценка на менаџмент за ризик од примената на нови технологии во електроенергетиката

проф. д-р Владимир Трајковиќ, претседател проф. д-р Вангел Фуштиќ, ментор проф. д-р Атанас Илиев, член проф. д-р Антон Чаушевски, член вон. проф. д-р Соња Геговска Зајкова, член

24.10.2013

Весна Милован Ојлеска

Управувачка пресметувачка синергија на фазипревклучувачки и фазиневронски нелинеарни системи

акад. проф. д-р Георги Димировски проф. д-р Татјана Колемишевска-Гугуловска, ментор акад. проф. д-р Имре Рудан, член проф. д-р Миле Станковски, член проф. д-р Елизабета Лазаревска, член

29.11.2013

Проф. д-р Влатко Стоилков, претседател Проф. д-р Милан Чундев, ментор Проф.д-р Мирка Попниколова Радевска,член Проф. д-р Крсте Најденковски, член Проф. д-р Горан Рафајловски, член

26.12.2013

27.

28.

172

Благоја Спасе Арапиноски

Придонес кон определувањето на карактеристиките на асинхрон мотор со двоен кафез на роторот со тридимензионална метода на конечни елементи

Константин Спиро Чому

Подобрување на енергетската ефикасност на безжичните сензорски мрежи преку data timed sending (dts) комуникациски протокол

Проф. д-р Тони Јаневски, претседател Проф. д-р Лилјана Гавриловска, ментор Проф. д-р Татјана Улчар-Ставрова, член Вон. проф. д-р Александар Ристески, член Доц. д-р Владимир Атанасовски, член

27.12.2013

30.

Бина Аљи Љутфи

Развој на интелигентен робустен управувач со предвидување за процеси на хемиска обработка на вода во термоелектрани

Проф. д-р Татјана КолемишевскаГугуловска, претседател Проф. д-р Миле Станковски, ментор Проф. д-р Стојче Десковски, член Вонр. проф. д-р Димитар Ташковски, член Доц. д-рГоран Стојановски,член

08.3.2014

31.

Снежана Благоје Тиловска

„Анализа и моделирање на реални мрежи во услови на себесличен сообраќај“

проф. д-р Аксенти Грнаров, претседател проф. д-р Аристотел Тентов, ментор проф. д-р Петар Лазов, член проф. д-р Антон Чаушевски, член доц. д-р Марија Календар, член

23.4.2014

Михаил Андон Дигаловски

„Придонес кон зголемување на енергетската ефикасност на дистрибутивен трансформатор со примена на современи техники за оптимизација“

проф. д-р Гога Цветковски, претседател проф. д-р Лидија Петковска, ментор проф. д-р Крсте Најденкоски, член проф. д-р Влатко Стоилков, член проф. д-р Горан Рафајловски, член

14.5.2014

33.

Гоце Ѓорѓи Стефанов

„ Резонантен преобразувач за индукционо загревање на метали со подобрување на коефициентот на полезно дејство“

проф. д-р Гоце Арсов, претседател проф. д-р Љупчо Караџинов, ментор проф. д-р Велимир Филипоски, член проф. д-р Томислав Џеков, член проф. д-р Ристо Дамбов, член

16.6.2014

34.

Халим Зулфи Халими

29.

32.

„Анализа и подобрување на безбедноста кај интелигентни енергетски мрежи“

проф. д-р Марјан Попов, претседател проф. д-р Аристотел Тентов, ментор проф. д-р Антон Чаушевски, член доц. д-р Марија Календар, член доц. д-р Сања Велева, член

06.10.2014

10.11.2014

Никола Томе Рендевски

„Проектирање на архитектура и организација на мрежни уреди за следните генерации на компјутерски мрежи“

доц. д-р Марија Календар, претседател проф. д-р Аристотел Тентов, ментор проф. д-р Пеце Митревски, член, УКО Битола dr Dajana Cassioli, член, Универзитет L Aquila, Италија dr Antinisca Di Marco, член, Универзитет L Aquila, Италија dr Henry Muccini, член, Универзитет L Aquila, Италија

36.

Томислав Пенчо Карталов

„Фузија на дигитални слики и видеоснимки заради подобрување на визуелниот квалитет и можности за примена на мобилна платформа“

Проф. д-р Јосиф Ќосев, претседател с.р. Проф. д-р Љупчо Пановски, ментор с.р. Вон. проф. д-р Зоран Ивановски, член с.р Проф. д-р Димитар Ташковски, член с.р. Доц. д-р Миле Петковски, член с.р.

14.11.2014

37.

Дејан Радо Георгиев

„Проектирање на хардверски систем за откривање на мрежни упади во реално време“

вон. проф. д-р Катерина Ралева, претседател проф. д-р Аристотел Тентов, ментор доц. д-р Роман Голубовски, УГД, член доц. д-р Марија Календар, член доц. д-р Сања Велева, член

05.12.2014

35.

173

38.

Бранислав Душко Геразов

„Автоматско препознавање на говор робусно на шум за примена во системи за вокална интеракција

39.

Јован Драгољуб Стошиќ

„Кооперативни комуникации преку безжични релејни канали“

40.

Лилјана Стојмир АлексовскаСтојковска

Модел на клинички систем за поддршка на одлучување

Проф. д-р Дејан Ѓорѓевиќ, претседател Проф. д-р Сузана Лошковска, ментор Вон. проф. д-р Иван Чорбев, член Доц. Д-р Марија Календар, член Проф. Д-р Емилија Влашки, член

30.6.2015

41.

Маре Милорад Србиновска

Оптимизација на дистрибуирани мерни системи применети во раноградинарското производство во Р. Македонија

проф. д-р Владимир Димчев, претседател проф. д-р Цветан Гавровски, ментор проф. д-р Лилјана Гавриловска, член проф. д-р Драган Дениќ, Електронски факултет-Ниш, член доц. д-р Живко Коколански, член

25.8.2015

42.

Славче Стојан Пејоски

Некои примени на компримирано земање на примероци во безжични комуникации и магнетна резонанца

проф. д-р Лилјана Гавриловска, претседател проф. д-р Венцеслав Кафеџиски, ментор проф. д-р Тони Јаневски, член проф. д-р Зоран Хаџи-Велков, член проф. д-р Димитар Ташковски, член

01.9.2015

43.

Александар Ѓорѓи Османли

Методологија за успешно брендирање на телекомуникациски компании

Проф. д-р Вангел Фуштиќ, претседател, Проф. д-р Атанас Илиев, ментор, Проф. д-р Александар Ристевски, член, Проф. д-р Владимир Трајковиќ, член, Проф. д-р Соња Геговска – Зајкова, член,

28.12.2015

Драгољуб Славејко Патчев

Примена на упатувачки мрежни протоколи за управување во цивилен воздушен сообраќај

проф. д-р Оља Чокорило, Универзитет во Белград, претседател проф. д-р Аристотел Тентов, ментор вон. проф. д-р Зоран Ивановски, член вон. проф. д-р Катерина Ралева, член доц. д-р Марија Календар, член

17.2.2016

45.

Владимир Аритон Николиќ

Динамичка QоS и оперативно ефикасна поддршка во услови на растечки сообраќај на LTE и идни хетерогени мобилни мрежи

Проф. д-р Лилјана Гавриловска, претседател Проф. д-р Тони Јаневски, ментор Проф. д-р Венцеслав Кафеџиски, член Проф. д-р Александар Ристески, член Проф. д-р Перо Латкоски, член

30.3.2016

46.

Јовица Игњат Вулетиќ

Квалитет на електрична енергија од аспект на хармоници кај активни дистрибутивни мрежи

проф. д-р Ристо Ачковски, претседател проф. д-р Мирко Тодоровски, ментор проф. д-р Рубин Талески, член проф. д-р Весна Борозан, член проф. д-р Драгослав Рајичиќ, член

06.5.2016

47.

Зоран Ристо Нушев

Придонес кон развојот на платформа за комуникациска интероперабилност на службите за јавна безбедност

Проф. д-р Лилјана Гавриловска, претседател, Проф. д-р Александар Ристески, ментор Проф. д-р Татјана Улчар-Ставрова, член Проф. д-р Владимир Атанасовски, член Проф. д-р Митко Богданоски, Воена академија,

31.8.2016

48.

Игор Петар Лазов

Општа методологија за анализа и моделирање на перформансите кај безжичните мрежи

проф. д-р Аксенти Грнаров, претседател проф. д-р Аристотел Тентов, ментор проф. д-р Тони Јаневски, член проф. д-р Билјана Начевска-Настовска, член проф. д-р Марија Календар, член

15.9.2016

44.

174

Проф. д-р Љупчо Пановски, претседател Вон. проф. д-р Зоран Ивановски, ментор Проф. д-р Димитар Ташковски, член с.р. Проф. д-р Слободан Јовичиќ, член с.р. Проф. д-р Владо Делиќ, член с.р.

12.12.2014

проф. д-р Лилјана Гавриловска, претседател проф. д-р Зоран Хаџи-Велков, ментор проф. д-р Татјана Улчар-Ставрова, член проф. д-р Александар Ристески, член доц. д-р Зоран Утковски, УГД, член

26.12.2014

Проф. д-р Вангел Фуштиќ, претседател, Проф. д-р Атанас Илиев, ментор, Проф. д-р Антон Чаушевски, член, Проф. д-р Валентино Стојковски, член, Проф. д-р Соња Геговска – Зајкова, член

02.11.2016

Јорданчо Мите Ангелов

Придонес кон методите за пресметка на преносни можности на ЕЕС со уважување на тековите на реактивна моќност

проф. д-р Ристо Ачковски, претседател проф. д-р Рубин Талески, ментор проф. д-р Весна Борозан, член проф. д-р Мирко Тодоровски, член проф. д-р Драгослав Рајичиќ, член

30.12.2016

Славица Тодор Настеска

Влијание на мрежните ефекти во вкупните трошоци за промена на оператор на пазарот на електронски комуникации во република македонија

роф. д-р Тони Јаневски, претседател, проф. д-р Лилјана Гавриловска, ментор, роф. д-р Борислав Поповски, член, проф. д-р Александар Ристевски, член, вонр. проф. Владимир Атанасовски, член,

52.

Иван Марија Петров

Подобрување на перформансите на безжични ip-мрежи со нови оптимизирани транспортни протоколи за хетероген сообраќај

Проф. д-р Борислав Поповски, претседател Проф. д-р Тони Јаневски, ментор Проф. д-р Александар Ристески Проф. д-р Перо Латкоски, член Проф. д-р Марко Порјазоски, член

53.

Расим Селим Салкоски

Хеуристички алгоритам за мулти-критериална оптимизација на енергетски објекти

проф. д-р Крсте Најденкоски, претседател вон. проф. д-р Иван Чорбев, ментор проф. д-р Горан Рафајловски, член проф. д-р Соња Геговска-Зајкова, член вон. проф. д-р Марија Календар, член

04.4.2018

Андријана Владимир Кухар

Методи на еквивалентни електрични кола за електромагнетно моделирање во нехомогени средини

проф. д-р Весна Арнаутовски-Тошева, претседател акад. проф. д-р Леонид Грчев, ментор проф. д-р Димитар Ташковски, член проф. д-р Лидија Ололоска-Гагоска, член проф. д-р Марија Кацарска, член

09.5.2018

Ирфан Неџбедин Шакири

Процес на имплементација на безжични сензорски мрежи во медицината и предлози за зголемување на нивниот животен век

проф. д-р Марија Календар, претседател проф. д-р Аристотел Тентов, ментор проф. д-р Тони Јаневски, член проф. д-р Билјана Начевска-Настовска, член проф. д-р Катерина Ралева, член

15.3.2019

Интегрален пристап за одредување на можностите на електроенергетски систем за прифаќање на капацитети на ветерни електрични централи

Проф. д-р Рубин Талески, претседател Проф. д-р Мирко Тодоровски, ментор Проф. д-р Весна Борозан, член Проф. д-р Ристо Ачковски, член проф. д-р Наташа Марковска, член

18.3.2019

49.

50.

51.

54.

55.

56.

Гоце Живко Божиновски

Верица Киро ТасескаЃоргиевска

Прилог кон методите за економска анализа на проекти на хидроелектрични централи

07.6.2017

08.11.2017

175

Одбранети докторски дисертации на трет циклус – докторски студии р. бр.

176

Кандидат

Тема

Валентин Зоран Раковиќ

Аспекти на просторен диверзитет за контролата на пристап кон медиум во конгнитивни радио системи

Комисија проф. д-р Александар Ристески, претседател проф. д-р Лилјана Гавриловска, ментор проф. д-р Петри Махонен, коментор проф. д-р Зоран Хаџи-Велков, член вон. проф. д-р Владимир Атанасовски, член проф. д-р Лилјана Гавриловска, претседател проф. д-р Тони Јаневски, ментор проф. д-р Борислав Поповски, член проф. д-р Александар Ристески, член вон. проф. д-р Митко Боданоски, член

Томислав Миодраг Шуминоски

Механизми за квалитет на сервисот и вертикален multihoming за 5G мобилни и безжични мрежи

Даниел Злате Денковски

Мапи на радиоопкружување и нивен придонес во управување со радиоресурси во идните безжични комуникациски технологии

Данијела Јовица Ефнушева

Проектирање и практична реализација на RISC-базирана мемориско-центрична процесорска архитектура и нејзина примена

проф. д-р Тони Јаневски, претседател проф. д-р Аристотел Тентов, ментор проф. д-р Едуард Сиеменс, АнхалтУниверзитет во Германија, член вон. проф. д-р Татјана Николиќ, НишУниврзитет во Србија, член вон. проф. д-р Катерина Ралева, член

Петар Јовица Крстевски

Примена на методот на оптимални текови на моќност за ефикасно искористување на ресурсите за регулација при регионално балансирање

проф. д-р Мирко Тодоровски, претседател проф. д-р Рубин Талески, ментор проф. д-р Драгослав Рајчиќ, член проф. д-р Ристо Ачковски, член вон. проф. д-р Методија Атанасовски, член

Стојан Наум Китанов

Квалитет на оркестрирани сервиси во околина на облак кај 5G мобилни мрежи

Александар Костадин Дединец

Развивање на методи за планирање на одржлив развој на енергетските системи

Горјан Бранко Наџински

Развој на нов протокол за безбедна комуникација отпорна на шум кај индустриски вмрежени системи на автоматско управување

проф. д-р Тони Јаневски, претседател проф. д-р Лилјана Гавриловска, ментор проф. д-р Петри Махонен, коментор проф. д-р Венцеслав Кафеџиски, член вон. проф. д-р Владимир Атанасовски, член

проф. д-р Лилјана Гавриловска, претседател проф. д-р Тони Јаневски, ментор проф. д-р Борислав Поповски, член вон. проф. д-р Перо Латкоски, член вон. проф. д-р Митко Боданоски, член проф. д-р Весна Борозан, претседател проф. д-р Рубин Талески, ментор проф. д-р Мирко Тодоровски, член проф. д-р Наташа Марковска, МАНУИЦЕОР, член проф. д-р Невен Дуиќ, ФСБ, Загреб, Хрватска, член проф. д-р Георги Димировски, претседател проф. д-р Миле Станковски, ментор проф. д-р Драган Антиќ, Електронски Факултет-Ниш, член проф. д-р Елизабета Лазаревска, член проф. д-р Александар Ристески, член

Датум на одбрана

6.6.2016

30.8.2016

27.9.2016

4.12.2017

9.2.2018

16.2.2018

4.4.2018

13.4.2018

10.

Маја Димко Целеска

Подобрување методи за оптимизација при позиционирање на ветерни турбини со примена на еволутивни алгоритми

проф. д-р Влатко Стоилков, претседател проф. д-р Крсте Најденкоски, ментор проф. д-р Владимир Димчев, член проф. д-р Анета Бучковска, член проф. д-р Лотар Фикерт, Технички Универзитет, Грац, Автрија, член

Горан Васе Јакимовски

Модел за безбеден мултимедиски медицински информационен систем базиран на мобилен облак

проф. д-р Љупчо Коцарев, претседател проф. д-р Данчо Давчев, ментор проф. д-р Сашко Коцевски, УГД Штип, член проф. д-р Зоран Ивановски, член вон. проф. д-р Марија Календар, член

23.1.2019

29.3.2019

177

6 178

Издавач: Република Северна Македонија Универзитет „Св. Кирил и Методиј“ во Скопје Уредувачки одбор: проф. д-р Димитар Ташковски, декан, главен и одговорен уредник, проф. д-р Владимир Димчев, продекан, проф. д-р Соња Геговска - Зајкова, продекан, проф. д-р Влатко Стоилков, проф. д-р Весна Арнаутовски Тошева, вонр. проф. д-р Весна Ојлеска Латкоска, Јагода Дренковска, секретар на ФЕИТ, Дејан Димитриев, студент.

Лектура: Ленка Панчевска Фотографии: Фото архива на ФЕИТ Дизајн на корица: Публицис, Франклин Рузвелт 37, Скопје Подготовка за печат: Студентски сервис, бул. Јане Сандански 63/7, Скопје Печат: Студентски сервис, бул. Јане Сандански 63/7, Скопје Тираж: 250 Скопје, 2019

179

CIP - Каталогизација во публикација Национална и универзитетска библиотека „Св. Климент Охридски“, Скопје 378.096:621.3(497.711)”1959/2019”(o60.91) ШЕЕСЕТ 60 години Факултет за електротехника и информациски технологии / [уредувачки одбор Димитар Ташковски... и др.]. - Скопје: Електротехнички факултет, 2019. - 180 стр.: илустр.; 24 см Содржи и: Додатоци ISBN 978-9989-630-91-0 а) Факултет за електротехника и информациски технологии (Скопје) 1959-2019 - Јубилеи COBISS.MK-ID 110512650

180