3.3 Begeleid vrijwilligerswerk

Het werk dat vrijwilligers verzetten is niet ‘extra’, maar vormt een wezenlijk deel van onze werkprocessen. Wanneer er geen vrijwilligers bij ons zouden werken, zouden onze betaalde medewerkers hun werk anders moeten inrichten en zouden we minder kunnen doen. Het werken met vrijwilligers brengt ook onzekerheden met zich mee. Vrijwilligers vertrekken bijvoorbeeld omdat zij betaald werk hebben gevonden. Met het motto ‘Verantwoord bouwen op betrokkenheid van vrijwilligers’ werken we aan een structurele inbedding van het vrijwilligerswerk in onze organisatie. We gaan van ‘werk zoeken voor vrijwilligers die zich aanmelden’ naar ‘weten welk werk we beschikbaar hebben’ en het faciliteren van initiatieven van vrijwilligers. We verbeteren de werving en selectieprocedures en zorgen voor een goede balans tussen vrijwilligers die meer begeleiding nodig hebben en vrijwilligers die grotendeels zelfstandig kunnen werken. En we zorgen met scholing en training dat onze betaalde medewerkers nog beter in staat zijn om het werken met vrijwilligers te begeleiden.

Utrecht Natuurlijk biedt ook begeleid vrijwilligerswerk op de stadsboerderijen en stadstuinen. Het begeleid vrijwilligerswerk is voor Utrechters die een intensievere, vaak psychosociale professionele begeleiding nodig hebben om vrijwilligerswerk uit te kunnen voeren. De trajectbegeleiders van Utrecht Natuurlijk bieden deze professionele begeleiding aan op stadsboerderij Steede Hoge Woerd, op de Food for Good tuin in Park Transwijk bij stadsboerderij Eilandsteede en op Stadstuin Plutodreef in Overvecht. Deze inzet wordt separaat gefinancierd door de gemeente Utrecht.

Utrecht Natuurlijk beschikt met de 5 stadsboerderijen en 6 stadstuinen over een unieke infrastructuur voor het realiseren van de gemeentelijke doelstellingen met betrekking tot ‘meewerken’ en ‘meedoen’. De locaties bieden met hun verscheidenheid aan werksoorten een waardevol en toekomstbestendig aanbod voor Sociale Prestatie en Arbeidsmatige activering, vormen van begeleid vrijwilligerswerk die door de gemeente Utrecht worden gesubsidieerd.

We hebben bij Utrecht Natuurlijk een concrete behoefte aan het kunnen aanbieden van begeleid vrijwilligerswerk. De locaties ontvangen aanvragen naar begeleid vrijwilligerswerk vanuit doorverwijzers zoals Lister en buurtteams en worden rechtstreeks benaderd door mensen die vrijwilligerswerk willen komen doen, maar daar een duidelijk behoefte aan begeleiding bij meebrengen. Bij de kennismaking met deze vrijwilligers of nadat een vrijwilliger bij ons is gestart blijkt regelmatig dat vrijwilligers sociaal (zeer) kwetsbaar zijn en dat er meer ondersteuning nodig is dan wij nu op deze locaties, zonder trajectbegeleiding, kunnen bieden. Dit leidt regelmatig tot teleurstellingen bij de vrijwilligers, maar ook bij de medewerkers, die onvoldoende tijd en kennis hebben om goede begeleiding te bieden. Met professionele trajectbegeleiders kunnen we deze mensen wel goed begeleiden.

We werken ook samen met andere organisaties die begeleid vrijwilligerswerk uitvoeren op onze locaties. Deze organisaties hebben een eigen unieke werkaanpak of bereiken een specifieke doelgroep. We werken samen met onder andere Reinaerde, Voedseltuin Overvecht, Zorgtrecht, de Groene Golf, Emmaus en Common Ground. De organisaties waarmee we samenwerken geven op diverse niveaus begeleiding aan de mensen die deelnemen.

Utrecht Natuurlijk is in 2020 gestart met het aanbieden van begeleid vrijwilligerswerk. We worden door Stichting De Wending ondersteunt in het opbouwen van kennis en ervaring met deze dienstverlening. Stichting De Wending is de oprichter van Food for Good, een stadstuin in Park Transwijk, waar zij meer dan 10 jaar hebben gewerkt aan het ontwikkelen van begeleid vrijwilligerswerk. Utrecht Natuurlijk heeft vanaf 2021 het beheer van deze stadstuin overgenomen.

Werken in het groen heeft op veel vlakken meerwaarde. Onderzoek van onder andere Jolanda Maas laat zien dat mensen die (moes) tuinieren gezonder gaan eten, meer bewegen en zich beter kunnen ontspannen. “Groen doet mensen sneller herstellen van stressvolle situaties. Niet alleen een wandeling door de natuur helpt, zelfs het uitzicht op groen heeft al effect”, aldus Jolanda Maas. Ook het werken met dieren heeft een therapeutische werking. De werking bestaat uit het feit dat het levende wezens zijn die je gevoel aanspreken omdat ze herkenbaar zijn. Ze kunnen iemand troost, warmte en veiligheid bieden en ze zijn te vertrouwen. Aangezien ze voor hun verzorging afhankelijk van ons zijn, spreken ze mensen aan op hun verantwoordelijkheidsgevoel waarbij het verzorgen de eigenwaarde versterkt. We horen dit bij werkdagen met vrijwilligers direct terug in de ervaringen die deelnemers delen. Mensen gaan meer ontspannen naar huis. Doen energie en inspiratie op en hebben fijne sociale contacten gehad. Ook zijn mensen enthousiast dat ze nieuwe dingen leren, met hun handen werken, dieren kunnen verzorgen en direct resultaat zien van wat ze doen.

Als begeleiders van de vrijwilligersgroepen zorgen we voor voldoende variatie in werk zodat alle deelnemers naar vermogen mee kunnen en willen doen. We waarborgen daarbij een veilige en prettige werksfeer. ‘Positieve gezondheid’ is een benadering die goed aansluit bij de manier waarop we werken en die we willen inzetten bij de ontwikkeling van onze werkwijze. We werken onder andere samen met In de Kern Gezond (uit Leidsche Rijn) om ons werk vanuit deze zienswijze te verdiepen en professionaliseren.

De gemeente Utrecht stelt in 2023 financiering beschikbaar voor de uitvoering van begeleid vrijwilligerswerk op Steede Hoge Woerd en de Food for Good tuin. Utrecht Natuurlijk dient het verzoek in om de tijdelijke financiering voor begeleid vrijwilligerswerk op stadstuin Plutodreef in 2023 te continueren. Utrecht Natuurlijk heeft samen met de afdeling Volksgezondheid en het Europees subsidiebureau van de Gemeente Utrecht een Europese subsidieaanvraag ingediend voor de uitvoering van begeleid vrijwilligerswerk op stadstuin Zuilen in 2023 en 2024. De ambitie is om samen met sociaalmakelorganisatie DOCK het gezondheidsprogramma Welzijn op Recept uit de wijk NoordWest uit te gaan breiden met Natuur op Recept. Dit houdt in dat gezondheidsprofessionals uit de wijk mensen met gezondheidsklachten door kunnen sturen naar ‘reguliere’ gezondheid bevorderende activiteiten in de wijk waar zij onder professionele begeleiding kunnen meedoen. De huidige activiteiten richten zich op deelname aan beweeggroepen en sociale activiteiten in buurthuizen. Met de Europese subsidieaanvraag willen we dit aanbod uitbreiden met ‘meewerken op de tuin’. We krijgen eind 2022 te horen of deze subsidieaanvraag wordt gehonoreerd.

Stemming

• Positieve gevoelens • ‘Zorgen loslaten’ • Vrijheid • Vitaliteit

Mentale gezondheid

 Depressie/angst  Burnout  ADHD • Weerbaarheid • Zelfvertrouwen

Gezondheidsvoordelen contact met de natuur

Kortstondig contact

Stress en aandacht

• Ontspanning • ‘Ruimte in je hoofd’ • Concentratie • Reflectie

Regelmatig contact

Welzijn

• Kwaliteit van leven • Zelfredzaamheid • Redie eigen gezondheid • Zingeving

Lichaamsfuncties

 Hartslag/bloeddruk  Bloedsuiker  Cortisol  Pijn

Fysieke gezondheid

 Diabetes  COPD  Overgewicht  Hart-/vaatziekten • Immuungerulatie