
12 minute read
5.3 Projecten
from Werkplan 2023
Waarnemingen verzamelen
In Utrecht zetten diverse mensen zich in om kennis te vergaren over de biodiversiteit in de stad door actief te zijn als waarnemer. Utrecht Natuurlijk begeleidt projecten waarin Utrechters gierzwaluwen en vleermuizen monitoren (de waarnemers van Gierzwaluw030 en BAT030). Voor deze begeleiding ontvangt Utrecht Natuurlijk additionele financiering van de gemeente Utrecht. Wij coördineren de activiteiten voor de betrokken groepen Utrechters, organiseren bijeenkomsten en bundelen (broed)gegevens. Deze inzet willen we in 2023 graag continueren.
Advertisement
Utrecht Natuurlijk en de gemeente Utrecht werken ook al langer samen aan het verbeteren van de leefomstandigheden van de ringslangen. Ook hiervoor ontvangt Utrecht Natuurlijk additionele financiering. In 2023 gaan we door met deze samenwerking met de gemeente Utrecht en willen we het volgende bereiken: • Versterken van de community van ringslangbroeihoopbeheerders, met als doel een betrokken groep vrijwilligers te creëren die elkaar weet te vinden en die nieuwe vrijwilligers kan verwelkomen en trainen. Hiermee willen we op de langere termijn de borging van de inspanningen voor ringslangen realiseren. • Een uitbreiding van het aantal locaties in de stad met broeihopen en het werven van nieuwe vrijwilligers om die nieuwe plekken te beheren. • Meer kennis over ringslangen bij de Utrechters. We willen bereiken dat Utrechters weten dat ringslangen in de stad voorkomen en dat zij waarnemingen van ringslangen melden. We doen dit o.a. met ringslangexcursies en communicatie vanuit UN over het werk van de broeihoop beheerders.
Klik op de link (plaatje) of ga naar https://youtu.be/lLWrEiTxgTE
Groen doet goed
In opdracht van de Provincie Utrecht voeren we het programma ‘Groen doet goed’ uit. 2023 is, voor zo ver nu bekend, het laatste jaar dat dit programma loopt. Het heeft tot doel meer kinderen, vooral in de stenige wijken, de natuur in te laten gaan. Utrecht Natuurlijk verdeelt een activiteitenbudget onder verschillende stedelijke initiatieven, voorziet deze van advies en zorgt voor uitwisseling en inspiratie tussen de partners. De belangrijkste initiatieven zijn:
De Avonturenclub Bij de avonturenclub kunnen kinderen slootjespringen, houthakken, fikkie stoken, broodjes bakken, vlotten, hutten en katapulten leren bouwen, klimmen in bomen en nog véél meer. Onder leiding van een volwassene gaat een groepje kinderen in hun eigen omgeving op zoek naar avontuurlijke activiteiten die daar mogelijk zijn. De Avonturenclub krijgt juist in de stenige wijken, via de scholen, kinderen naar buiten die zonder deze club niet of nauwelijks buiten spelen. Plan voor 2021-2023: de professionalisering van de Avonturenclubs heeft onze aandacht. Wij zien graag dat de Avonturenclub een begrip wordt in Utrecht en dat de verschillende groepsleiders elkaar zeker één keer per jaar treffen. Er zijn meer wijken in Utrecht waar kinderen via deze werkwijze buiten een nieuwe wereld kunnen ontdekken. In Overvecht hebben we een innige samenwerking met de Brede Schoolwaardoor alle Overvechtse scholen met de midden- en bovenbouw meedoen aan de Avonturenclub. De ervaring die kinderen buiten opdoen zorgt ervoor dat ze ook zonder begeleiding naar buiten gaan om het avontuur te zoeken. Jaarlijks doen inmiddels bijna 300 kinderen mee.
NatuurWijs Het motto van Natuurwijs is leren met hoofd, hart en handen. De scholen kunnen kiezen uit drie soorten activiteiten: Nu naar buiten, bosuitjes en driedaags programma. Er zijn uitjes in de gebieden van Staasbosbeheer, Natuurmonumenten en Utrechts Landschap maar ook de stadsparken (stadsnatuur) worden meegenomen in het programma. Plan voor 2021-2023: Er zijn nog genoeg scholen die niet meedoen aan NatuurWijs en het streven is steeds meer scholen te betrekken. Een andere mogelijkheid is een dag NatuurWijs organiseren voor de hele school. Dus allemaal tegelijk het bos in.

Over de brug feest - Overvecht Dit jaarlijks terugkerende feest, georganiseerd door Staatsbosbeheer, DOCK, IJsclub Siberia en stadsboerderij Gagelsteede van Utrecht Natuurlijk wordt komend jaar voor de achtste keer georganiseerd. De jaarlijkse herhaling maakt dat het feest steeds bekender wordt in de wijk en op een groot aantal kinderen en bezoekers kan rekenen uit de nabije omgeving.
Vakantietoer Dit is een nieuw project binnen Groen doet goed, ontstaan op een partnerbijeenkomst. Natuurwijs, DOCK en Utrecht Natuurlijk werken samen aan een vakantieprogramma in de wijk Overvecht. Kinderen uit Overvecht, die thuisblijven, gaan drie aaneensluitende dagen naar natuurgebieden rond de stad en beleven daar de mooiste avonturen en bijzondere momenten.

Zaailingen en spontane natuur
Er lijkt weinig ruimte in de stad voor spontane natuur. Al het groen is ooit bedacht, geplant en wordt verzorgd. Toch laat de natuur zich niet tegenhouden en groeien er spontaan zaailingen op in de stad. Soms op plekken waar ze ongestoord kunnen groeien maar soms ook op plekken die daar niet voor bedoeld zijn. In samenwerking met kunstenaar Hans van Lunteren zorgden we in 2021 voor meer aandacht voor spontane natuur en zaailingen in de stad. Het programma bestond onder meer uit een bijdrage over spontane natuur in de stad bij de tentoonstelling ‘De botanische revolutie’ in het Centraal Museum, 12 artikelen in de DUIC over spontane natuur, 12 televisieafleveringen bij RTV-Utrecht en een oproep aan Utrechters om zaailingen te labelen met het label ‘Zaailing gewenst’. Utrechters werd ook gevraagd het bestaan van de zaailingen te melden waarna deze in kaart zijn gebracht op een online plattegrond. In 2023 geven we een vervolg aan het zaailingen project met onder andere een rondreizende expositie en lezingen. Deze vinden onder andere plaats op het Stadskantoor en op locaties van Utrecht Natuurlijk. We willen in 2023 opnieuw met een communicatiecampagne aandacht vragen voor de zaailingen in de stad.
Vergroen je Boomspiegel
Sinds 2020 werkten we samen met de Guerrilla Gardeners en de gemeente Utrecht aan de succesvolle actie Vergroen je Boomspiegel. Met deze actie roepen we Utrechters op een boomspiegel te adopteren en te vergroenen. Sinds 2020 zijn al zo’n 600 boomspiegels geadopteerd. In de tweede helft van 2022 verwachten opnieuw veel aanmeldingen. Ons streven is dat in 2022 de 900e boomspiegel geadopteerd wordt in het kader van het 900-jarig bestaan van Utrecht. We willen dit project in 2023 opnieuw uitvoeren.
Bijenburcht
In samenwerking met de afdeling Groen en ecologie van de gemeente Utrecht, de Utrechtse Bijenvereniging en advies en ingenieursbureau Tauw voerden in 2022 we een project uit om de samen met bewoners en actieve groengroepen te zorgen voor betere nestelgelegenheid voor wilde bijen door middel van een bijenburcht. Een klein percentage van de wilde bijen maakt maar gebruik van de bekende bijenhotels. Een groot deel bouwt nesten in de grond. Op dit moment is nog niet bekend of en eventueel hoe we hier een vervolg aan geven in 2023. Zolang de voorraad zandhoudend leem op onze locaties nog niet op is kunnen Utrechters in 2023 ook op onze boerderijen terecht om thuis een mini bijenburcht te bouwen.



Beeembassy
De Belgisch curator Tim Joye startte in 2019 in Gent het project Beesphere. Samen met kunstenaars, designers en architecten brengt hij de bijen- en insectencrisis onder de aandacht. Samen met kunstenaar Zeger Reyer bedacht Tim een concept waarbij een sculptuur van servies en planten onderdak zou bieden aan de inheemse zwarte bijen: de Bee-embassy. In 2022 hebben de kunstenaar dit sculptuur samen met sociaal projectontwikkelaar Joost de Groot gebouwd in de tuin van stadsboerderij Steede Hoge Woerd. De zwarte bijen vlogen in de tijd van de Romeinen ook al rond in Utrecht. Op deze manier raakt bijenambassade aan de geschiedenis. De bijen en de borden in de sculptuur versterken de positie van de bij in het hart van ons mensdom: zonder bijenbestuiving geen landbouw, geen voedsel en flinke klappen voor de economie. Kortom, zonder bijen geen mensen.
Nu de Bee-embassy gerealiseerd is biedt deze plek in 2023 en 2024 diverse mogelijkheden om programma te maken over de onderwerpen voedsel en biodiversiteit in de stad. In samenwerking met Tim Joye, Joost de Groot, de Utrechtse bijenvereniging en de Castellum partners zullen we dit programma in 2023 verder invullen.
Wormenhotel
Een wormenhotel is een collectieve composteerinstallatie voor een buurt. Een groepje buurtbewoners beheert samen een ‘hotel’ en gebruikt dat om groenafval te composteren. Zij gebruiken de opbrengst (compost) in hun tuin, boomspiegel of zelfbeheer project. Door het gebruik van een wormenhotel ontstaat er een reductie van het afval dat opgehaald moet worden, zorgen bewoners zelf voor het in standhouden van de bodemvruchtbaarheid en dragen we bij aan kennis over kringlopen in de natuur.
Het eerder gerealiseerde ontwerp voor een Utrechts wormenhotel en de werkwijze voor de realisatie en het beheer ervan in samenwerking met Compostier, Buurman Utrecht en de Moestuinjuf stellen we in 2023 opnieuw actief ter beschikking.

Netwerken – samenwerken aan kwaliteit
Utrecht Natuurlijk participeert in verschillende netwerken. Dat doen we op wijkniveau en op stedelijk, regionaal, landelijk en Europees niveau. Op wijkniveau werken we in netwerken die zich inzetten voor sociale cohesie en voor natuurkwaliteit en gezondheid. Deze netwerken bestaan onder andere uit ‘groene’ en sociale welzijnsinitiatieven en maatschappelijke organisaties zoals DOCK, JOU en Sport Utrecht. Op stedelijk niveau werken we in netwerken gericht op ontwikkeling van onderwijs, gezondheid en welzijn en natuurlijk op onze ‘eigen’ onderwerpen natuureducatie, recreatie in het groen, biodiversiteit, klimaatadaptie, tuinieren en andere aanpalende onderwerpen. Een voorbeeld is het Magie-overleg over natuur in de stad.
We zijn regionaal verbonden met andere kinderboerderijen en werken regelmatig samen met de Provincie Utrecht. Wij hebben - tot wederzijds voordeel - goede banden met zich landelijk en provinciaal profilerende partijen op het snijvlak van NME en duurzaamheid. Dit zijn onder andere Staatsbosbeheer, Natuur- en Milieufederatie, Natuurmonumenten, IVN en SME.
Utrecht Natuurlijk is aangesloten bij verschillende netwerken om de kwaliteit van ons werk te borgen en gezamenlijk te verbeteren. Ook dragen we graag bij aan de ontwikkeling van (gemeentelijk) beleid waar het raakt aan ons vakgebied. Wij zijn lid van het landelijke netwerk NME-organisaties. Dit netwerk is gelieerd aan het bestuurlijke netwerk GDO (Gemeenten voor Duurzame Ontwikkeling). Ook is Utrecht Natuurlijk lid van de vSKBN, het landelijke kinderboerderijennetwerk en van de Coöperatie Leren voor Morgen.
Hieronder een overzicht van netwerken en activiteiten waar wij in 2023 bij betrokken zijn.
Vereniging Stads- en Kinderboerderijen Nederland, (vSKBN) Bij de vSKBN zijn bijna 200 publieksboerderijen (kinderboerderijen, stadsboerderijen, zorgboerderijen, dierenweides etc.) aangesloten ten behoeve van kennisuitwisseling, belangenbehartiging en doorontwikkeling van het vakgebied. Utrecht Natuurlijk voert het kwaliteitsbewijs van de vSKBN voor kinder- en stadsboerderijen. De vSKN is onderdeel van brancheorganisatie LOS.
Brancheorganisatie LOS Utrecht Natuurlijk is lid van brancheorganisatie LOS voor speeltuinen, kindervakantieorganisaties en kinder- en stadsboerderijen. LOS maakt beschikt over een kenniscentrum over spelen. In vakgroepen wordt gewerkt aan kennisontwikkeling en LOS heeft leveringsovereenkomsten met leveranciers van speeltoestellen. Via LOS hebben we toegang tot relevantie kennis over het werken in onze speeltuinen.
Netwerk speeltuinen Utrecht Utrecht Natuurlijk neemt deel het Utrechtse netwerk voor beheerde speeltuinen. Aan dit netwerk wordt deelgenomen door alle organisaties die één van de beheerde Utrechtse speeltuinen onder hun hoede hebben en door sociaalmakelaar organisatie DOCK. In dit netwerk worden ervaringen uitgewisseld met betrekking tot het beheren van de speeltuinen en de uitvoering van de beleidsregel beheerde speeltuinen van de gemeente Utrecht.
Coöperatie Leren voor Morgen De Coöperatie Leren voor Morgen zet zich in voor leren over duurzame ontwikkeling: binnen én buiten het onderwijs en van peuter tot professional. Utrecht Natuurlijk maakt deel uit van deze coöperatie samen met organisaties zoals Gemeenten voor Duurzame Ontwikkeling (GDO), Teachers for Climate, Naturalis Biodiversity Center en het IVN. Het doel is om duurzaamheid in het onderwijs te verankeren. Hierbij wordt gebruik gemaakt van The Whole School Approach. De Sustainable Development Goals (SDG’s) vormen het raamwerk van de aanpak. Met de SDG’s wordt op veel verschillende thema’s gekeken naar mogelijke verbetering van duurzaamheid. Deze gaan over milieuaspecten en ook over de sociale kant van duurzaamheid (gelijkheid en inclusiviteit). De coöperatie is ook landelijk coördinator van de Alliantie rondom SDG4 (Onderwijs van goede kwaliteit voor iedereen, en het liefst een leven lang) om ervoor te zorgen dat leerlingen en studenten een integrale visie krijgen op de SDG’s waardoor ze beter kunnen bijdragen aan een duurzame toekomst.

GDO Utrecht Natuurlijk is aangesloten bij het NME-netwerk van het GDO (gemeenten voor duurzame ontwikkeling). De ruim honderd leidinggevenden van lokale natuur- en duurzaamheidsorganisaties in dit NME Netwerk helpen elkaar om: • natuur- en milieueducatie te verbreden naar duurzaamheidseducatie en -participatie, • doordachte, structurele en samenhangende programma’s aan te bieden en te ontwikkelen, • competenties te ontwikkelen, • aan te sluiten op landelijke ontwikkelingen.
Magie-overleg Utrecht Natuurlijk is actief betrokken bij het Magie-overleg waarin ook de gemeente (o.a. de stadsecoloog), Utrechtse natuur- en milieuverenigingen en het Milieucentrum Utrecht actief zijn. Iedere zes weken hebben we een overleg aan de hand van actuele onderwerpen in de stad die door de verschillende deelnemers geagendeerd kunnen worden. Voor ons is dit netwerk een belangrijk klankbord voor de onderwerpen die spelen in de stad en een vindplaats voor behoeften in de stad op het gebied van ondersteuning voor groene initiatieven. Ook in 2023 zal het hoofd programma van Utrecht Natuurlijk deelnemen aan dit netwerk.
Sustainable Development Goals
Wij zijn ervan overtuigd dat de doelen die wij na streven te groot zijn om alleen aan te pakken en dat we gezamenlijk meer kunt bereiken dan alleen. Deze werkwijze sluit aan bij SDG-doel 17 Partnerschappen om doelen te bereiken.
Afstemming met Stadsecologen/groenbeheer, water en voedsel Naast het Magie-overleg hebben we contact met de stadsecologen over beleidsontwikkelingen in de stad met betrekking tot groen, afstemming van werkzaamheden en actuele onderwerpen. Ook overleggen we regelmatig met verschillende medewerkers van Stadsbedrijven voor afstemming over de ondersteuning van zelfbeheerders en over de uitvoering van het Utrecht Waterproofprogramma. Onze activiteiten rondom voedsel stemmen we af met het programma van de afdeling Volksgezondheid.
Gezondheidspact Utrecht Natuurlijk maakt onderdeel uit van het Gezondheidspact. Het gezondheidspact is een netwerk van met name kleinere organisaties uit de stad met dienstverlening die het welzijn en de gezondheid van Utrechters bevorderen. Bij het netwerk zijn organisaties aangesloten zoals Geluks BV, Kracht van Zuilen, Big Brothers Big Sisters, Utrecht in Dialoog, Wijkcoöperatie Kanaleneiland, Buurtnetwerk Kanaleneiland en Transwijk en Het Wilde Westen. In het netwerk wordt kennis uitgewisseld en vinden organisaties elkaar in het samenwerken aan specifieke projecten. Hiernaast heeft het netwerk tot doel om beleidsmakers en de reguliere gezondheidszorg te laten zien hoe maatschappelijke organisaties en buurt initiatieven bijdragen aan de gezondheid van Utrechters. Het netwerk zet zich in om samenwerking met en financiering voor deze organisaties en initiatieven te bevorderen.
Programmaraad Utrecht voor Global Goals Utrecht Natuurlijk neemt deel aan de programmaraad van de stichting Utrecht4GlobalGoals. De raad bestaat uit mensen die verschillende organisaties uit de stad vertegenwoordigen, zoals Universiteit Utrecht, Rabobank en de Economic Board. De programmaraad geeft advies en fungeert als klankbord over het programma dat wordt uitgevoerd door de stichting. Het doel is om, samen met partners in de stad, te bouwen aan een brede beweging om de Global Goals in 2030 te behalen in Utrecht.