1.2 Ziekenhuisinfecties, nosocomiale infecties of zorginfecties

> De (punt)prevalentie is het aantal zieken in een patiëntenpopulatie op een bepaald tijdstip, gedeeld door het totale aantal blootgestelde patiënten dat een risico loopt om de ziekte te krijgen. > Periodieke prevalentie is het aantal zieken waarover in een bepaalde periode (bv. een maand, een jaar) gerapporteerd wordt.

1.1.4 Endemie, epidemie, pandemie

Een besmettelijke ziekte wordt endemisch genoemd als ze hardnekkig voorkomt in een bepaald gebied. Het aantal besmettingen bij een endemie is relatief constant, want het aantal personen bij wie de ziekte verdwijnt, compenseert het aantal nieuwe besmettingen (bv. waterpokken, malaria).

Een plotseling optredende ziekte die veel mensen gelijktijdig treft en die ook weer overgaat, wordt een epidemie genoemd. Een epidemische ziekte sterft in een bepaald gebied uit of wordt na verloop van tijd endemisch van aard (bv. influenza). Als de endemie plots weer even toeneemt in grotere aantallen, dan spreken we over een epidemische verheffing.

Wanneer een massale epidemie over een groot deel van de wereld veel mensen aantast, spreek je over een pandemie (bv. COVID-19).

Raadpleeg de website van Sciensano : https://www.sciensano.be/nl

1.2 Ziekenhuisinfecties, nosocomiale infecties of zorginfecties

1.2.1 Definitie

Ziekenhuizen maken al enkele jaren een onderscheid tussen infecties die patiënten door een ziekenhuisopname opgelopen hebben en infecties die ze buiten de zorgvoorziening opgelopen hebben.

De infecties die ze in de zorgvoorziening oplopen, zijn ziekenhuisinfecties of nosocomiale infecties1. Nosocomiale infecties zijn de meest voorkomende complicaties bij gehospitaliseerde patiënten. De infectie kan een lokaal weefsel (bv. de urinewegen, de luchtwegen, een chirurgische wonde) of een systeem (bv. de bloedbaan) aantasten, zoals bij septicemie. Het is het resultaat van een ongunstige reactie op een patiënt

1 Nosocomiaal betekent ‘behorend tot het ziekenhuis’. Nosocomium is Latijn voor ziekenhuis of hospitaal.

die ontvankelijk is voor een infectieus agens of voor toxines tijdens het verblijf in een ziekenhuis.

Nosocomiale infecties zijn infecties die ten vroegste 48 uur na een opname in een ziekenhuis ontstaan. De infectie wordt gekenmerkt door klassieke symptomen, zoals warmte (calor), roodheid (rubor), zwelling (tumor) en/of pijn (dolor).

Het zou kunnen dat de infectie pas optreedt wanneer de patiënt de zorgvoorziening al verlaten heeft. Door het toenemend aantal chirurgische ingrepen in het dagziekenhuis en de zeer korte postoperatieve opname in een ziekenhuis, zie je meer nosocomiale infecties op consultatie bij de chirurg, bij de huisarts of in de zorginstelling waar de patiënt resideert. Bepaalde infecties treden pas enkele weken of maanden na de besmetting op (bv. hiv). Sommige postoperatieve wondinfecties bij prothesen komen pas zelfs verschillende maanden na het ontslag tot uiting (bv. een geïnfecteerde knieprothese). Ook in dat geval spreek je over nosocomiale infecties, omdat ze in een zorgvoorziening ontstaan zijn.

In residentiële voorzieningen, de thuiszorg, andere zorgvoorzieningen en op thuisconsultaties is er een stijging van het aantal nosocomiale infecties zoals CPE (multiresistente darmbacteriën). In Noord-Amerika hebben specialisten het over Healthcareassociated infections (HAI’s) of zorginfecties. Zorginfecties is ook de term die tegenwoordig bij ons meer gangbaar is, in de plaats van de term ziekenhuisinfecties. Het woord zorginfecties verwijst in eerste plaats naar infecties als het gevolg van het toedienen van zorg, onafhankelijk van waar de zorg plaatsvond.

1.2.2 De impact van nosocomiale infecties

Nosocomiale infecties zijn een niet te onderschatten probleem. In 2009 stierven 1014 mensen in een verkeersongeval. Het aantal dodelijke slachtoffers door nosocomiale infecties in de ziekenhuizen lag bijna drie keer zo hoog. In een laatste Belgisch onderzoek werd het aantal slachtoffers op 2 625 geschat (KCE rapport 102A, 2009).

Bezoek de website van het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg: http://kce.fgov.be.

Naast een hoge mortaliteit (sterftecijfer) is er ook een verhoogde morbiditeit (ziektecijfer). Een dergelijke infectie betekent voor de patiënt en zijn naaste omgeving veel ongemak, zowel psychisch (bv. isolatie) als fysiek (bv. pijn, invaliditeit) en sociaal (bv. een langer ziekenhuisverblijf). Bij een verblijf in de zorgvoorziening resulteert de infectie in een langere opnameduur. Gemiddeld verblijven patiënten met een

nosocomiale infecties één week langer dan patiënten met eenzelfde aandoening zonder nosocomiale infecties (voor België betekent dat ongeveer 700 000 extra ligdagen per jaar). De extra kost voor de Belgische ziekteverzekering wordt jaarlijks geraamd op ongeveer 400 miljoen euro (KCE, rapport 102A, 2009).

Voor de gezondheidszorg betekent dat behoorlijk wat extra kosten. Niet alleen door een langere opname, maar ook door onder andere een verhoogd medicatieverbruik en extra wondverzorgingsmateriaal. Voor de zorgverleners (artsen, verpleegkundigen, zorgkundigen, paramedici ….) zorgt het voor extra werk, omdat ze vaak lastige, tijdrovende procedures volgen en extra zorg moeten uitvoeren, terwijl ze al onder hoge tijdsdruk moeten werken.

Niet alleen voor de zorgvoorziening betekent een langere ziekenhuisopname een hogere kost, ook voor de patiënt. Omdat hij langer werkonbekwaam is, verliest hij inkomsten, betaalt hij hogere ziekenhuisfacturen, ondergaat hij extra revalidatie … Het grootste slachtoffer is de patiënt.

1.2.3 Prevalentie van nosocomiale infecties in ziekenhuizen en residentiële voorzieningen

In 2017 had 7,3 % van de patiënten een nosocomiale infectie opgelopen in een Belgisch ziekenhuis.

12%

10%

8%

6%

4%

2%

0% GriekenlandPortuga l FinlandCyprusItalië België Tsjechië Slovenië UK–EngelandEU-15IjslandMaltalerland UK–Noord-lerlandFrankrijkPolenUK–Wales KroatiëLuxemburgNoorwegen UK–Schotland EstlandSlovakije OostenrijkHongarijeNederland Letland Duitsland RoemeniëBulgarijeLitouwenSpanje Figuur 2: Prevalentie van nosocomiale infecties in Europese acute zorgziekenhuizen (2016-2017) Bron: Suetens et al., 2018.

De drie meest voorkomende nosocomiale infecties zijn: > pneumonie (22 %), > urineweginfectie (21 %), > post-operatieve wondinfecties (POWI) (17 %). (KCE rapport 313S, 2019)