WYDARZENIA
WHAT HAS GLOBALIZATION OF FINANCE DONE TO ECONOMIC POLICY? W dniu 24 paźdzernika 2013 roku odbyła się debata rektorska pt. „What has globalization of finance done to economic policy?”, w której udział wzięli prof. Amit Bhaduri z Jawaharlal Nehru University z New Delhi w Indiach oraz prof. Kazimierz Łaski z Vienna Institute for International Economic Studies. Moderatorem debaty był prof. dr hab. Stanisław Owsiak, Kierownik Katedry Finansów Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie.
P
ytanie jakie było przedmiotem rozważań odniesiono do poglądów Kaleckiego i Keynesa oraz aktualności tych koncepcji w zglobalizowanej gospodarce. Goście profesorowie przypomnieli, iż w okresie Wielkiego Kryzysu 1929-1933 dwaj wybitni naukowcy dążyli do wyjaśnienia zjawiska masowego bezrobocia. W wyniku swoich badań doszli do tych samych wniosków, stosując podobną metodę analityczną. Wykorzystali do obliczenia dochodu narodowego podwójny zapis, który wszystkie wydatki traktuje jako dochody i na odwrót. Keynes i Kalecki odrzucali ortodoksyjną zasadę, iż gospodarka rynkowa prowadzi do pełnego zatrudnienia. Istotne znaczenie w ich teoretycznych rozważaniach miał tzw. „paradoks zapobiegliwości”. Chociaż pomnażanie oszczędności jest cnotą indywidualną, jeśli wszyscy będą tak postępować, czyli mniej wydawać, obniży się popyt, wzrosną zapasy niesprzedanych dóbr, co w konsekwencji spowoduje przestoje w pracy i bezrobocie. Można zatem dojść do przekonania, że to co dobre dla jednostki, niekoniecznie jest korzystne dla całej gospodarki.
pierwszy wykład wygłosił prof. Amit Bhaduri stawiając problem adekwatności dawnych teorii do współczesnych wyzwań gospodarczych. Co z tych poglądów warto zachować, a co trzeba zmienić, by koncepcje głoszone przez dwóch wybitnych ekonomistów na temat polityki gospodarczej i interwencji państwa można było dziś wykorzystać w praktyce. Koreferat do wykładu wygłosi prof. Kazimierz Łaski, uczeń Michała Kaleckiego, znawca problematyki makroekonomicznej, zwłaszcza teorii postkeynesowskiej, polityki fiskalnej oraz kwestii transformacji ekonomicznej krajów postsocjalistycznych. Zwrócił uwagę, że Kalecki w swoich rozważaniach nad teorią popytu globalnego wskazał na inwestycje jako główny czynnik jego wzrostu. Jeśli powiększa się inwestycje w warunkach kryzysu, wówczas wzrasta efektywny popyt w stopniu większym niż proporcjonalny w stosunku do wzrostu inwestycji. Podobną rolę spełniają wydatki rządu przy deficytowym budżecie oraz nad-
wyżka eksportu. Większe wydatki rządowe np. na inwestycje publiczne w warunkach kryzysu nie tylko zmniejszają bezrobocie, ale zwiększają popyt globalny, prowadzą do wzrostu produkcji i podniesienia poziomu zysków. Ożywienie gospodarcze i zwiększenie zysku prowadzi do wzrostu oszczędności, co pozwala na finansowanie wyższego deficytu budżetowego. Takie stwierdzenie było całkowicie sprzeczne z doktryną liberalną, która głosiła, że zbilansowany budżet to fundament „zdrowych” finansów publicznych. Założenie, że istnieje analogia między interesem jednostki a całej gospodarki, głoszona przez ortodoksyjną ekonomię, została zakwestionowana, gdyż wydatki finansowane z deficytu uznano za metodę kreowania koniunktury w warunkach recesji. Teoria zysku Kaleckiego tłumaczy dlaczego rządowy deficyt budżetowy może stymulować, a nie „wypychać” inwestycje prywatne. Jak zauważył prof. Łaski nie oznacza to, że deficyt budżetowy nie ma ujemnych stron. Doty-
W tym obszarze gospodarka rynkowa z tzw. „niewidzialną ręką rynku” i państwem w roli nocnego stróża została poddana najostrzejszej krytyce. Idąc dalej tym tokiem myślenia można powiedzieć, że obniżanie wynagrodzeń w pojedynczym przedsiębiorstwie zwiększa jego konkurencyjność i osiągany zysk, ale takie działanie na masową skalę doprowadziłoby do zmniejszenia popytu. W ten sposób Kalecki i Keynes wskazują, że globalny popyt jest istotnym czynnikiem wzrostu gospodarczego poprzez stymulowanie działalności gospodarczej, produkcji i zatrudnienia. Goście profesorowie z zagranicy w swoich wystąpieniach przyjrzeli się implikacjom teorii Keynesa i Kaleckiego dla polityki gospodarczej we współczesnym świecie. Jako
34 | w w w . u e k . k r a k o w . p l
Prof. Amit Bhaduri (z lewej) i prof. Kazimierz Łaski podczas poprzedzającego debatę spotkania z prof. Aleksym Pocztowskim (w środku), Prorektorem ds. Nauki UEK