Design met archetypes

Industrieel design moet herkenbaar zijn. Als de vormgeving van een product te veel afwijkt van het beeld dat de consument ervan heeft, dreigt het onopgemerkt en dus onverkocht te blijven. We hebben archetypes in ons hoofd en die veranderen slechts langzaam van uiterlijk.

e introductie van de radio was geen

Dvanzelfsprekendheid, stelt de Italiaanse filosoof Gillio Dorfles in zijn klassiek geworden werk Introductie tot het

Industrieel Design. De radio bracht muziek in de huiskamer, maar dat gebeurde tot nog toe vooral door de piano of de vleugelpiano. De piano was in essentie een houten kast en dus werden de eerste radiotoestellen daarop gemodelleerd. Tot in de jaren vijftig had men een echt radiomeubel in de huiskamer staan. “Voorzien van een façade met knoppen en vaak ook zuiltjes , heel pompeus en in neogotische stijl. Pas aan het eind van de oorlog kwam daarin verandering, vanuit Italië. De radio’s werden eerst aerodynamischer en daarna steeds kleiner en zelfs draagbaar. In dat aerodynamische imiteerden ze dan weer de koelkasten.”

Andere associatie

Het was, met andere woorden, vanuit een functioneel oogpunt helemaal niet nodig de buizenradio in een plomp radiomeubel onder te brengen. Het had – toen al – een stuk kleiner gekund, maar dan had de consument een andere associatie gemaakt. Hij zou niet bereid zijn geweest zoveel geld uit te geven voor een toestel en hij zou er letterlijk en figuurlijk overheen hebben gekeken. Het oorspronkelijke archetype was een muziekinstrument, een nieuw archetype creëren zou een hele generatie duren.

Thunderbolt

Bedrijven kunnen dit proces versnellen door limited editions op de markt te brengen. In onze sector kennen we deze praktijk van onder meer SMEG, Brabantia en Fissler. De luxe uitvoeringen van de koelkast, de Bo touch bin en bepaalde pannen trokken veel media-aandacht en verkochten goed aan een groep voorlopers. De voorbeeldfunctie werkte uitstekend om het design van de ‘echte’ producten sneller geaccepteerd te krijgen bij het grote publiek. Het principe stamt overigens uit de automobielindustrie. Chrysler was een van de eerste merken die met de Thunderbolt

een zeer vooruitlopend model auto lanceerde: met onder meer koplampen die verborgen waren, elektrisch bediende ramen en een elektrisch bediend schuifdak. Ook de carrosserie was volledig aerodynamisch, toen al. Het was 1941, de oorlog stond voor de deur en daarmee de overschakeling naar legervoertuigen. De productontwikkeling van personenwagens ging enkele jaren op slot en na de oorlog herstartte ze op een licht gewijzigd parcours. Historici hebben zich afgevraagd of de evolutie van het automobieldesign anders was verlopen, mocht Chrysler hebben verder gewerkt op de Thunderbolt. Betaalbaar was hij overigens allerminst, hij ging van de hand voor ruim achtduizend dollar, destijds het jaarsalaris van een man uit de middenklasse. Het maakte niet uit. Chrysler liet er toch amper vijf van de band lopen.

Oude en nieuwe

Oude archetypes liggen aan de basis, nieuwe archetypes worden gevormd. We herkennen inmiddels allemaal een keukenmachine al van verre, en als hij rood is roepen we Kitchenaid. Ongetwijfeld zijn er tal van functionele redenen waarom de machine er uitziet zoals ze is, maar niet uitsluitend. Designers kijken naar elkaar en houden rekening met het beeld dat de consument zich gevormd heeft. En als het er eenmaal is, is het concept taai. Kijk maar naar het radiomeubel. Bij oma staat er vast nog wel een in de kamer, die het nog doet ook.