door ine van schaik
Boek
Rijk ruim Een biografische schets van de Tibetaanse geshe Dhönden ofwel Sonam Gyaltsen (1941) − in 1959 het Land van Sneeuw ontvlucht, sinds 1992 verbonden aan het Maitreya Instituut NL, thans residerend in het Tibetaans-boeddhistische centrum in het Veluwse Loenen – geeft, in de lijn der verwachting, richting aan de inhoud van dit welhaast zevenhonderd pagina’s tellende gewichtige werk.
A LIFE STORY
Geshe-la ‘werd geboren op de tiende dag van de eerste Tibetaanse maand van het Tibetaanse Water-Paard-jaar 2069. (…) Het was een speciale dag. Het geval wilde dat Zijne Heiligheid de veertiende Dalai Lama passeerde toen ik werd geboren. Zijne Heiligheid de Dalai Lama verliet het Potala-paleis teneinde in de Jokhang-tempel te verblijven tijdens de ceremoniën ten behoeve van het Grote Gebeds Festival [Mönlam Chenmo] (…). Hij was toentertijd nog maar zeven jaar oud (…).’ ‘Zowel mijn vader als mijn moeder had heel goede dromen voor mijn geboorte (…). In de Tibetaanse traditie brachten ouders hun kind naar een hoge lama, die het een naam toekende (…). Mij werd de naam Dhönden gegeven; dat betekent “een veelbetekenend leven”.’*
how any old monk mirroring the mind of dhönden spent his life in another’s country Geshe Dhönden 2-1-2018 20:09:34
TIBET SUPPORT GROEP NEDERLAND
Tussen zijn 18e en 51e levensjaar maakte geshe-la diverse bewegingen door India, waar hij op verschillende locaties studeerde en doceerde, waaronder Zuid-India en Ladakh. Begin jaren negentig werd geshe-la benaderd door lama Zopa Rinpoche van de Foundation for the Preservation of the Mahayana Teachings (FPMT) met het verzoek om een positie te aanvaarden in het FPMT-studiecentrum Maitreya Instituut in Emst, Nederland. ‘Ik had enige twijfels en accepteerde de uitnodiging niet direct. Mijn situatie als lecturer aan het CIBS [Central Institute of Buddhist Studies] in Leh was tamelijk gerieflijk (…). Daarnaast had ik (…) over Holland nooit [gehoord], laat staan over een klein dorpje Emst midden in dat land. Mijn Engelse docent (…) toonde mij op de kaart waar Holland gesitueerd was. Ik zag een klein landje in Europa langs de kust. Hij lichtte toe: “(…) het land [bevindt] zich gedeeltelijk onder de zeespiegel, en het is totaal vlak.”’** Eenmaal op locatie in Nederland verbazing over de realiteit waarmee geshe-la zich geconfronteerd zag – ‘studenten vroegen mijn advies wanneer ze een groter huis wilden kopen, klagend over hun te beperkte woning, terwijl vergeleken met een huis in India hun stede een paleis geleek. Ik begreep dat dit mind problems betrof – in de vakantie waren ze totaal gelukkig in een kleine kampeerwagen.’ Tijdens een bezoek aan een zeehondenopvang welhaast verbijstering – ‘Ik zag hoe de zeehonden als voedsel levende vissen werden aangeboden (…), alsof het leven van een vis minder van belang zou zijn dan dat van een zeehond.’*** Geshe Sonam Gyaltsen, Dhönden, als een van degenen uit meer oostelijk gelegen contreien die meer westelijk gepositioneerde gebieden weten te verrijken met een verruimend perspectief – veelbetekenend. Geshe Dhönden & Koosje van der Kolk, A life story. How any old monk mirroring the mind of Dhönden spent his life in another’s country. Loenen: Geshe Sonam Gyaltsen Publications, 2018 – ill., 695 p., ISBN 978-90-90-306-19-3 * p. 46, 47, vertaling uit het Engels ivs ** p. 505-506 *** p. 527, p. 537
www.tibetwinkel.nl
PETITIE
Voor de feestdagen en om de donkerste weken van het jaar iets te verlichten, zijn er verschillende verwarmende aanbiedingen te vinden in de Tibetwinkel in de Spuistraat 185A in Amsterdam. Zo zijn er onder meer weer heerlijk warme wollen mutsen, sjaals en pantoffels voorradig, www.tibetwinkel.nl
Teken de steunbetuiging aan Tibetaanse kunstenaars! Vrije expressie in woord en beeld is in Tibet net zo beperkt als de vrije pers. Onderwijs in het Tibetaans voor kinderen in Tibet is geen vanzelfsprekendheid meer. De Tibetaanse cultuur wordt aangetast, beperkt, vernietigd. Tibetaanse kunstenaars in ballingschap vormen een geweldloze culturele verzetsgroep. Laat hun weten dat zij niet alleen staan in hun strijd voor het behoud van de Tibetaanse cultuur in al haar vormen. Teken nu op www.tibet.nu
www.tibet.nu Word donateur info@tibet.nu Colofon
Redactie: Rosemarijn Dissen, Ine van Schaik Vormgeving: Erik Schermer De nieuwsbrief van de TSG verschijnt eenmaal per kwartaal. Redactieadres: Spuistraat 185A, 1012 VN Amsterdam www.tibet.nu Foto voorzijde: Netty Leleulya/ICT,
Nieuwsbrief december 2018 SIKYONG IN NEDERLAND TIBETAANSE KUNST EN CULTUUR NIEUWSBERICHTEN UIT TIBET
Ten geleide 2018, EEN BIJZONDER JAAR De Tibet Support Groep (TSG) heeft in 2018 een lezing georganiseerd met Myra de Rooy over de veerkracht van de Tibetanen, een boekpresentatie verzorgd van The day the Buddha woke up met kunstenares Rima Fujita, en een petitie opgesteld ter ondersteuning van Tibetaanse kunstenaars. Samen met International Campaign for Tibet (ICT) en de Tibetaanse gemeenschap zijn er verschillende acties en demonstraties gerealiseerd. Maar het bezoek van Zijne Heiligheid de Dalai Lama aan Nederland stak uiteraard met kop en schouders boven al deze gebeurtenissen uit. De recente ontmoeting met de Tibetaanse
DE SIKYONG IN AMSTERDAM 24 november 2018
De Sikyong, de president van de Tibetaanse regering in ballingschap, Lobsang Sangay, kwam naar Amsterdam voor het evenement ‘Hartelijk dank, Nederland’, georganiseerd door International Campaign for Tibet Europe en de Tibetaanse gemeenschap Nederland. In 2019 is het zestig jaar geleden dat de grootschalige vlucht van Tibetanen in ballingschap begon. Om deze reden heeft de Tibetaanse regering in ballingschap een wereldwijd initiatief ingezet om dit jaar iedereen te bedanken die Tibet in deze periode heeft gesteund en een lichtpunt is geweest in deze meest donkere periode in de geschiedenis van het Tibetaanse volk. In het laatste gedeelte van zijn twaalfstedentournee werd president ofwel Sikyong Lobsang Sangay op Schiphol hartelijk ontvangen door Tashi Phuntsok, afgevaardigde van het Bureau du Tibet uit Brussel, Tsering Jampa van International Campaign for Tibet Europe, en de Tibetaanse gemeenschap Nederland. In de Rode Hoed in Amsterdam wachtten vervolgens meer dan vierhonderd Tibetanen om naar hem te luisteren. President Sangay wees hen op het belang de Tibetaanse cultuur en identiteit te behouden, vooral voor de kinderen. Hij spoorde hen ook aan om zich politiek in te zetten voor Tibet. Later op de middag woonde president Sangay het evenement ‘Hartelijk dank, Nederland’ bij, gezamenlijk georganiseerd door International Campaign for Tibet Europe en de Tibetaanse gemeenschap Nederland. In de Koepelkerk in Amsterdam verwelkomde Tsering Jampa hem. Ze bedankte alle Nederlanders voor hun hulp en steun aan Tibet in de afgelopen zestig jaar. Er werd een lied gezongen door Tibetaanse kinderen en het publiek kon genieten van een Tibetaanse volksdans.
president in ballingschap, Lobsang Sangay, tijdens het ‘Hartelijk dank, Nederland’-evenement van 24 november jl. benadrukte het gevoel van betrokkenheid van de Nederlandse Tibet-supporters. Dit enerverende jaar laat zien dat de Tibetaanse cultuur leeft, ook in de harten van vele niet-Tibetanen.
president Sangay. Al meer dan veertig jaar is zij solidair met het Tibetaanse volk en steunt zij de Tibetaanse zaak. Ze aanvaardde de prijs namens alle Nederlanders die Tibet een warm hart toedragen. De uitreiking werd kracht bijgezet door de liederen die de Tibetaanse zangeres Nmagyal Lhamo ten gehore bracht. Het programma werd afgesloten met een dankwoord van Karma Ngawang, de vice-president van de Tibetaanse gemeenschap Nederland.
In 2011 stelde de Dalai Lama voor zijn politiek leiderschap neer te leggen ten gunste van een democratisch gekozen Tibetaanse president in ballingschap. Dat zorgde voor de nodige onrust onder de Tibetanen in en buiten Tibet, maar al snel volgden er verkiezingen en werd Lobsang Sangay tot president gekozen.Lobsang Sangay stond al bekend als sympathisant van het middenwegbeleid van de Dalai Lama, en dit zet hij voort in zijn rol als politiek leider. Wereldwijd kan hij hierdoor rekenen op (politieke) steun. Misschien is het ook het middenwegbeleid dat de overgang naar een democratisch gekozen parlement voor de Tibetanen in ballingschap zo soepel heeft doen verlopen.
Rosemarijn Dissen Coördinator Tibet Support Groep Nederland Terugkijken op dit bijzondere jaar? Bekijk het 2018-fotoverslag op onze website www.tibet.nu
President Sangay bedankte de aanwezigen. Hij sprak ook over de tragische gebeurtenissen in Tibet sinds de bezetting door China. Hij roemde de Dalai Lama voor zijn moedige en wijze leiderschap over het Tibetaanse volk in zware tijden. ‘Nadat we alles verloren, hebben wij onze cultuur en religie in ballingschap doen herleven; zo hebben de Tibetanen de afgelopen zestig jaar kunnen voortbestaan.’ Met de steun van alle supporters en vrienden over de hele wereld waren de Tibetanen in staat om stand te houden, daarom reist Lobsang Sangay nu de wereld rond om mensen en regeringen te bedanken. Sprekend over de Chinese druk op de landen die hij bezocht, herinnerde hij zich meerdere incidenten van actief gedwarsboomd worden, waarbij de lange arm van China zichtbaar werd. Zoals toen hij zou spreken aan de faculteit voor rechtsgeleerdheid van een universiteit in Zuid-Afrika. Het lokaal werd zelfs bestormd door Zuid-Afrikaanse en Chinese studenten. Lobsang Sangay: ‘Dit gebeurde in het land van Desmond Tutu en Nelson Mandela. Hier werd voor democratie gestreden en de apartheid werd geëlimineerd door jaren van doorzettingsvermogen en ontberingen.’ Hij haalde hierop vele successen aan die vrijheidsstrijders in de wereld hebben behaald met hun onaflatende doorzettingsvermogen.
een grote overgang, die wonderwel soepel verliep. Hoe spannend het ook was om te zien hoe de scheiding tussen religie en staat zou verlopen, de veranderingen voltrokken zich makkelijker dan verwacht. Dit schrijft de president toe aan de toewijding van de Tibetanen in en buiten Tibet. Zij hebben de verantwoordelijkheid op zich genomen die de Dalai Lama hun gegeven heeft door terug te treden als politiek leider. Met de inzet van alle organisaties die de Tibetanen steunen, hoopt Lobsang Sangay op nieuwe mogelijkheden. Hij gelooft in de dialoog, in de middle way approach. ‘Door deze aanpak ben ik bijna overal ter wereld welkom’, aldus de president, ‘door de dialoog kunnen we veranderingen teweegbrengen.’
Namgyal Lhamo, foto: SOTC/TSG
Dit was niet het eerste bezoek van Lobsang Sangay aan Nederland. De president van de Tibetaanse regering in ballingschap ontmoette in oktober 2014 in Amsterdam een groot aantal Nederlandse organisaties die zich inzetten voor het Tibetaanse volk. Hij reist sinds zijn aanstelling de wereld rond om staatshoofden te ontmoeten en met hen te spreken over mogelijkheden voor de dialoog tussen China en de Tibetaanse regering in ballingschap. Tibetanen in ballingschap die verspreid over de wereld wonen, wachten hem op bij elke stad die hij aandoet, volgens de president zelf omdat zij hem als symbool zien voor de saamhorigheid en solidariteit die het Tibetaanse volk voelt in hun streven naar vrijheid en autonomie. De afgelopen jaren stond de Tibetaanse regering in ballingschap voor
WIE IS DE SIKYONG? De ouders van Lobsang Sangay waren Tibet al ontvlucht naar India toen hij in 1968 in Darjeeling werd geboren. Hij begon zijn studie aan de Universiteit van Delhi. In 1995 ontving hij een beurs om naar de Harvard Law School in de VS te gaan. Lobsang Sangay is een expert in Tibetaans recht en internationale mensenrechtenwetgeving. Op 27 april 2011 werd hij gekozen tot Kalön Tripa (president) van de Tibetaanse regering in ballingschap. Op 8 augustus 2011 legde Lobsang Sangay de eed van ambt af, Lobsang Tenzin opvolgend als Kalön Tripa (de titel Kalön Tripa is in september 2012 officieel vervangen door Sikyong). Sikyong Lobsang Sangay is getrouwd met Kesang Yangdon Shakchang, en zij hebben een dochter. Bronnen: Tibet.nu; Tibet.net; Office of Tibet Brussels; savetibet.nl / ICT
Nu is het volgens de president ook tijd voor de Dalai Lama om terug te keren naar Tibet; het zou toch prachtig zijn als hij na zestig jaar weer thuis zou kunnen komen in het Norbulinka-paleis. Daartoe blijft steun nodig van politici uit de hele wereld, en Lobsang Sangay noemde de parlementaire steungroepen voor Tibet, die in Japan en Tsjechië het grootst zijn. ‘Als je voor democratie bent, voor vrijheid en voor vrede, dan ben je automatisch voor Tibet, voor mensenrechten. Je moet Tibet en de centrale Tibetaanse regering, die een democratie zonder grenzen beoefent, steunen.’ Tijdens het ‘Hartelijk dank, Nederland’-evenement ontving Erica Terpstra, voormalig Nederlands politica, een prachtige plaquette van foto’s: Netty Leleulya/ICT SOTC/TSG
10 DECEMBER WAKE OP DE DAM
Kom 10 december naar de Dam in Amsterdam op de Dag van de rechten van de mens om aandacht te vragen voor de mensenrechten in Tibet. Tussen 15.00 en 17.00 uur zullen we samen met ICT en de Tibetaanse gemeenschap honderden lichtjes ontsteken.
NACHTEGAAL VAN TIBET
LODI GYARI RINPOCHE
Met diep respect maken wij melding van het overlijden van Lodi Gyaltsen Gyari Rinpoche, speciale gezant van de Dalai Lama en hoge ambtenaar van de centrale Tibetaanse regering, en uitvoerend voorzitter van International Campaign for Tibet. Hij overleed op 29 oktober 2018 in de VS, waar hij woonachtig was.
Tijdens de Museumnacht kon men al even van de zangkwaliteiten van Namgyal Lhamo genieten toen zij meezong met Ngawang Lodup in de Nieuwe Kerk. Op 17 november gaf zij een soloconcert met hoogtepunten uit de Tibetaanse opera. Deze concerten zijn gerealiseerd door De Nieuwe Kerk i.s.m. HICS. Kom eens naar de Tibetwinkel om een cd van Namgyal Lhamo te beluisteren en kennis te maken met de ‘nachtegaal van Tibet’.
ZELFVERBRANDING IN TIBET 4 november 2018
OVERSTROMING
Wederom valt er een zelfverbranding te betreuren, Dorbe uit Amdo. Voordat hij stierf, riep hij uit: ‘Moge de Dalai Lama een lang leven leiden! Mogen wij spoedig zijn gouden aangezicht aanschouwen!’ Dorbe’s zelfverbranding volgt op die van Tsekho Tugchak op 7 maart 2018.
De overstroming van de Drichu-rivier in Tibet heeft het Polu-klooster in Chamdo in de afgelopen periode grotendeels onder water doen geraken. Veel van de religieuze objecten zijn door het water verwoest, ondanks verwoede pogingen van streekbewoners het water om te leiden. In oktober en november trad de rivier meerdere malen buiten haar oevers.
HET LEVEN VAN BOEDDHA
TIBETAANSE KALLIGRAFIE
In de Nieuwe Kerk in Amsterdam is de expositie Het leven van Boeddha, de weg naar nu nog te zien tot en met 3 februari 2019. Z.H. de Dalai Lama opende de expositie op 15 september jl. tijdens zijn bezoek aan Nederland. Er zijn verschillende concerten, evenementen en workshops waaraan u kunt deelnemen, www.nieuwekerk.nl
Puntsok Tsering Duechung gaf 4 november jl. workshops Tibetaanse kalligrafie in het Lloyd Hotel in Amsterdam, waar ook een tentoonstelling van zijn werk was ingericht. Dit alles op uitnodiging van het Himalaya Initiative for Culture and Society (HICS), dat zich hiermee op de culturele kaart heeft gezet, www.himalayainitiative.org Puntsok Tsering Duechung is beeldend kunstenaar en directeur van Tibethaus Frankfurt (DE).
YAK GIRL
Een welhaast onbekende Tibetaanse gemeenschap woont al eeuwen in Dolpo, Nepal. Dolpo is een verlenging van het Tibetaanse plateau, waar de dalbodems op meer dan 4000 meter hoogte liggen. Sonam Dolma komt uit Dolpo en schreef een boek over haar jeugd, getiteld Yak girl. Zij presenteerde haar boek afgelopen maand in Nederland. Het is bij de Tibetwinkel verkrijgbaar.
PALDEN GYATSO
De Tibet Support Groep heeft met diep leedwezen kennisgenomen van het overlijden van Palden Gyatso op 30 november jl. De Tibetaanse monnik die 33 jaar gevangenschap onder Chinees bewind overleefde, is op 85-jarige leeftijd in India heengegaan. Wij zullen hem op 10 december gedenken tijdens de wake op de Dam, hij was in 2008 op 10 december in Nederland.
Palden Gyatso foto: Robert Koelewijn