Festiwal stiwal Jabłonki Swawole to coroczne wydarzenie, organizowane przez Fundację State of Poland, świętujące polską kulturę i tradycję. Festiwal obejmuje występy muzyczne, tańce, jedzenie, a także wiele innych atrakcji. W tym roku pragnie także upamiętnić bohaterów polsko-amerykańskiej historii i dlatego gości w Nowym Jorku.
Festiwal Jabłonki Swawole to szczególne wydarzenie. „Jabłonki” to czas od początku maja, kiedy zakwitają sady, do września, kiedy drzewa uginają się pod ciężarem soczystych jabłek, doglądanych przez trosk-
liwych polskich sadowników. Podczas Jabłonek, przy muzyce i jedzeniu, celebrujemy to, co w Polsce najlepsze: przyrodę, piękno, polską kulturę i polskie smaki. Wszak mówi się, że w każdym napoju jabłkowym na świecie jest przynajmniej kropla soku wyciśniętego z jabłka zebranego w polskim sadzie. Festiwal Jabłonki Swawole to cykliczne wydarzenie kulturalno-kulinarne odbywające się letnią porą, od wielu lat, w najbardziej malowniczych miastach Polski, starannie i z wyprzedzeniem co rok wybieranym. Na sce-
⋅ Kiedy sadzimy jabłonki od razu pojawiają się pszczoły, zwierzęta, ludzie i szczęście.
⋅ Drzewa i rośliny leśne emitują fitoncydy – lotne substancje aromatyczne o zbawiennym wpływie na stan zdrowia człowieka. Sama tylko obecność drzew – ich widok – poprawia nasz nastrój i przedłuża młodość.
nach Festiwalu występują najbardziej popularni polscy wykonawcy, a liczne stoiska oferują możliwość spróbowania lokalnych przysmaków i tradycyjnych polskich potraw opartych na jabłkach, zarówno słonych, jak i słodkich. Co roku Festiwal przyciąga coraz większą rzeszę osób spragnionych bardziej wyrafinowa-
Z biegiem czasu, Jabłonki i związany z nimi festiwal nabrały bardziej kulturowego, a nawet tożsamościowego charakteru. Dziś Jabłonki jest to festiwal polskiego stylu życia, polskiej gościnności, polskich smaków, zapachów, rytmów, celebracji polskiej natury i nieskrępowanych swawoli.
W 2023 roku Festiwal odbywa się pod hasłem upiększania Polski i sadzenia drzew jabłoni.
Uroczystość sadzenia drzew jabłoni w Nowym Jorku i nadawania im imion polsko-amerykańskich boha-
terów odbędzie się 18 września 2023 roku w Central Parku, w pobliżu Pomnika Władysława Jagiełły. W uroczystości udział wezmą m.in. przedstawiciele Polskiego Banku Gospodarstwa Krajowego i administracji oraz krewni wyróżnionych postaci.
Świętuj z nami czas Jabłonek! FUNDACJA STATE OF POLAND
Jabłonki w Nowym Jorku odbywaja się pod auspicjami Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy
Polska jest nazywana Sadem Europy, ponieważ jest jednym z największych producentów jabłek na świecie.
Chociaż Polska zajmuje tylko 7 proc. całkowitej powierzchni lądowej UE, posiada 30 proc. powierzchni sadów na terenie całej Unii Europejskiej. Oznacza to, że Polska jest największym sadem w Europie! Powierzchnia polskich sadów wzrosła o 11 proc. między 2012 a 2017 rokiem, podczas gdy średni wskaźnik wzrostu dla Unii Europejskiej wyniósł w tym samym okresie tylko 0,4 proc. Polska ogrodnictwo specjalizuje się w jabłkach, z roczną produkcją przynajmniej 4 milionów ton, co wystarczy, by zapełnić 240 000 ciężarówek! Jednak wielu Polaków nie zdaje sobie sprawy z rzeczywistej mocy polskich sadów. Jak pokazują badania, ponad 80 proc. Polaków uważa, że produkcja owoców w Polsce nie przekracza 3 milionów ton. Jednocześnie prawie 90 proc. respondentów zgadza się, że Polska to kraj europejski najbardziej kojarzony z jabłkami.
Czy wiecie, że w każdym jabłkowym napoju na świecie jest kropla soku z polskich jabłek? Unikalna kwasowość i walory smakowe naszych owoców sprawiają, że pożądanym składnikiem jest również koncentrat jabłkowy. W ubiegłym sezonie byliśmy największym na świecie pro-
ducentem koncentratu, z produkcją w wysokości 450 000 ton!
Nasze jabłka uważane są za wybitnie smaczne, ekologiczne i posiadające ogromny potencjał przetwórczy. Nic dziwnego, że rocznie potrafi my wyeksportować 1 milion ton tego zielono-czerwonego, okrągłego szczęścia
W Polsce jabłka czują się wspaniale: mają dogodny klimat i najlepszą opiekę. Sady się rozrastają, a polscy sadownicy, postępując zgodnie z tradycją przekazywaną z pokolenia na pokolenie, dbają o doskonalenie i róż-
norodność odmian. Ponieważ stosują minimalną ilość nawozów sztucznych i hodują jabłka według tradycyjnych metod, polskie owoce są cenione i poszukiwane na całym świecie. W jabłkach zaklęta jest energia słońca. A my potrafi my z niej korzystać podczas jesienno-zimowych miesięcy. To nasz narodowy sposób na przetrwanie krótkich, szarych dni i niskich temperatur. Jabłka towarzyszą nam prawie tak długo, jak istnie-
sięgającą niemalże 1000 lat tradycję sadowniczą.
Nie dziwi więc, że drzewo jabłoni stało się ikoną polskiego krajobrazu i symbolem polskiej tożsamości, reprezentując dumę, honor, odwagę, wartości rodzinne, piękno polskiej duszy i patriotyzm.
Inicjatywa sadzenia drzew jabłoni w Big Apple to znaczący gest, który podkreśla nierozerwalną więź polsko-amerykańskiej przyjaźni. Historie Polski i Stanów Zjednoczonych są ze sobą splecione, a wielu Polaków miało znaczący wpływ na kształtowanie historii i kultury amerykańskiej. Z kolei wielu Amerykanów
Ceremonia sadzenia jabłonek w Central Parku, w Nowym Jorku, jest końcowym etapem i zwieńczeniem akcji podarowania 340 drzewek od Polski dla „Big Apple”, w ramach festiwalu Jabłonki. W trakcie ceremonii, drzewka będą otrzymywały nazwy na cześć ważnych postaci z historii polsko-amerykańskiej.
Aby uhonorować te postacie, ale również przypomnieć i wzmocnić polsko-amerykańską przyjaźń, w Nowym Jorku pojawiło się 340 nowych drzew. Są to młode jabłonie, które zostały przekazane przez stronę polską w darze miastu Nowy Jork i posadzone przy pomniku Władysława Jagiełły,
i amerykańskiej strony wezmą udział w ceremonii upamiętniającej wydarzenia i osoby z naszej wspólnej przeszłości. Każde z drzew jabłoni zostanie poświęcone jednej osobie, która jest ważna dla relacji polsko-amerykańskich. Przy każdym drzewie znajdzie się również tabliczka z krótkim opisem oraz kodem QR, który prowadzi do pełnego artykułu opisującego tę osobę. Ceremonia odbędzie się o godzinie 15:00 w pobliżu pomnika polskiego króla Władysława Jagiełły. Ten pomnik również świadczy o bliskich i wyjątkowych relacjach między Polską a USA (więcej o pomniku piszemy na str. 8).
Być bohaterem to sztuka. Być bohaterem dla dwóch narodów, to sztuka podwójna. W tej konkurencji, pewien skromny polski żołnierz był mistrzem nad mistrze. Na kartach polskiej i amerykańskiej historii, pomiędzy opowieściami o bitwach i nieustraszonych herosach, pojawia się jedno szczególne imię
polskich dążeń do wolności, które wprowadzał w życie na obcej amerykańskiej ziemi podczas Amerykańskiej Rewolucji. Nieustraszony żołnierz, którego pióro było równie potężne jak jego miecz. Jego specjalność? Budowanie twierdz. Jego płótno? Cały świat. To za jego sprawą, w samym sercu amerykańskiej historii wojskowości stanął imponujący gmach West Point, świadectwo strategicznego geniunieustępliwego amerykańducha.
To między innymi jego nieocenione dziedzinie projektowabudowy fortyfikacji, stworzyły dosłownie i w przenośni fundament dzisiejszych Stanów Zjednoczonych. To jego forteczna wizja umocniła naród, torując drogę ku powstaniu jedynego na świecie supermocarstwa. Następnym razem, gdy ktoś zapyta cię o Fort West Point, opowiedz mu o Tadeuszu Kościuszce – mistrzu fortecznej inżynierii, który w kamieniu wykuł wolność dla AmerykańskieNarodu.
Chyba każdy słyszał o filmie „King Kong”, klasyce światowego kina. Jego pierwsza, czarnobiała wersja była dla kinematografii punktem przełomowym z uwagi na porywającą historię i zastosowane pionierskie techniki filmowe. Ale czy każdy wie, kim był jego współtwórca
Merian C. Cooper? A dokładniej, czy każdy wie, że Merian C. Cooper, znany amerykański filmowiec jest dla Polaków prawdziwym, odznaczonym orderami bohaterem, strażnikiem polskiego nieba?
Kiedy w na początku lat 20-tych XX wieku, Polska postawiła tamę chroniącą Europę przed zalewem
bolszewickich hord, Merian C. Cooper bez wahania postanowił spłacić Polsce dług, zaciągnięty ponad 100 lat wcześniej przez jego przodka podczas Amerykańskiej Rewolucji na polach Savannah, na których walczył ramię w ramię ze słynnym polskim kawalerzystą Kazimierzem Pułaskim.
Poznajcie historię bohatera polskiego nieba z czasów wojny polsko-bolszewickiej, współzałożyciela złożonej z amerykańskich ochotników 7 Eskadry Myśliwskiej zwanej też Eskadrą Kościuszkowską, która miała wielki wkład w triumf Polaków nad bolszewizmem.
Chciał zostać wirtuozem i został, lecz to nie fortepian był jego narzędziem pracy. Za to projekty dróg kolejowych i mostów, jakie wychodziły spod jego ręki niczym nuty symfonii na pięciolinii, zdradzały prawdziwy geniusz. Urodził się w Krakowie 1861 i w wieku 15 lat wyemigrował z matką do Stanów Zjednoczonych. Uczył się w Paryskiej Szkole Dróg i Mostów, gdy dostał amerykańskie obywatelstwo. Z tą szkołą to było taka historia, że nie dostał się do niej za pierwszym razem. Zrezygnowany, zapragnął zająć się muzyką poważną. Rudolfowi Modrzejewskiemu nie dane
przerzuconych przez największe rzeki płynące przez Stany Zjednoczone świadczy o geniuszu i ściu. Jako jeden z zaczął konstruować mosty wiszące (ich konstrukcja przypomina nieco rozpięte struny fortepianu, przypadek?) z zastosowaniem sprężystych stalowych pylonów. Przy okazji jego 75 urodzin w ktoś zadał sobie trud i czył wartość zbudowanych przez niego mostów. Wyszło ponad 200 nych dolarów. Co ważniejsze, Rudolf Modrzejewski wychował całe pokolenie amerykańskich konstruktorów
Polacy nigdy nie składają broni, a zapalczywy bohater tej historii nie jest wyjątkiem. Poznajcie
Kazimierza Pułaskiego, znanego także jako Casimir Pulaski: jeździec, wojownik i bohater w walce o niepodległość Polski i Stanów Zjednoczonych.
„Hrabia Pułaski z Polski, oficer znany w całej Europie ze swojej odwagi i walki o wolność swojego kraju przeciwko przeważającym siłom Rosji, Austrii i Prus, może być bardzo przydatny w naszej służbie.” – Te słowa zostały napisane w 1777 roku do George’a Washingtona przez Benjamina
Franklina, w polskiego szlachcica Kazimierza Pułaskiego. Był on impulsywnym i czym arystokratą, który opuścił Polskę i z gorzkim smakiem porażki w ustach, tylko po to, by zrobić błyskotliwą karierę wojskową na drugim końcu świata, podczas wyzwoleńczej walki narodu, który w przyszłości miał stać się supermocarstwem. Poznaj historię Ojca Amerykańskiej Kawalerii!
Sosnowcu, początkowo miał zostać prawplanami ojca. Jednak studiując prawo, potajemnie zaczął uczyć się śpiewu. Szybko zdobył popularność, choć początkowo nie w Polsce, gdzie narzekał na brak uznawsparcia. Zadebiutował
1923, ale prawdziwą karierę zaczynał za granicą. ciągu kilku lat występował na najważniejszych scenach operowych Europy i AmeryMetropolitan
Opera w Nowym Jorku. W Polsce stał się gwiazdą dopiero w latach 30., dzięki roli w filmach. Był kontrowersyjny i krytykowany za swoje niekonwencjonalne podejście do występów, ale uwielbiany przez publiczność. Po wojnie, mimo przeciwności ze strony komunistycznych władz, w 1958 roku zyskał entuzjastyczne przyjęcie w Polsce. Kiepura był nie tylko znakomitym śpiewakiem, ale także prawdziwym showmanem i, co warto podkreślić, niedoszłym prawnikiem.
Mało brakowało a ożywcze substancje, które znamy pod zbiorczą nazwą „witaminy”, nazywałyby się zupełnie inaczej. Kiedy Kazimierz Funk, urodzony w 1884 r. w Warszawie polski biochemik odkrył i odsłonił przed światem jeszcze jedną z tajemnic ludzkiego życia – związki organiczne, których organizm potrzebuje do prawidłowego funkcjonowania, nadał im nazwę vitamina (vita czyli życie, amina czyli związek chemiczny zawierający grupę aminową). Sęk w tym, że jego przełożony za nic nie chciał się zgodzić, by w naukowych publikacjach używać tej nazwy. Dlaczego? Możemy się tylko domyślać. Na szczęście dobry znajomy polskiego odkrywcy Ludwik Rajchman prędko opublikował odkrycie Kazimierza Funka wraz z zaproponowaną przez
cych ludzkość od wieków można łatwo wyleczyć, a jeszcze łatwiej można im zapobiec. Szkorbut, pelagra, beri-beri, krzywica… lekarze nareszcie dostali narzędzie do skutecznej z nimi walki. W 1923 r. Kazimierz wrócił do Polski, znów dzięki przyjacielowi Rajchmanowi, który bedąc przedstawicielem Ligi Narodów przekonał amerykańską Fundację Rockefellera, aby ta ufundowała Funkowi odpowiednie wynagrodzenie, jako kierownikowi oddziału biochemii w Państwowym Zakładzie Higieny w Warszawie. Jednak kiedy wybuchła II Wojna Światowa Funk powrócił do Stanów Zjednoczonych, gdzie pracował bez przerwy, badając m.in. przyczyny raka, aż do swojej śmierci w 1967 r. Kiedy Fryderyk Hopkins odbierał nagrodę Nobla za odkrycie
rykański prezydent nie odwrócił się od polskiego narodu. Od razu podjął szereg międzynarodowych inicjatyw, zmierzających do wywarcia nacisku na komunistów. Ronald Reagan, niegdyś aktor, a potem jedna z najważniejszych postaci na międzynarodowej scenie politycznej, stał się dla Polaków symbolem nadziei i solidarności. Jego determinacja i nieustępliwość w walce o wolność były kluczowe dla procesu odzyskiwania przez Polskę niepodległości. W tych burzliwych czasach Ronald Reagan udowodnił, że i przyjaźń między narodami jest w stanie przetrwać największe wyzwania.
Nie wszyscy bohaterowie noszą peleryny, a niektórzy z nich, mimo że zasługują na to, aby ich historia była opiewana w pieśniach i balladach, nikną w mrokach dziejów. Mirosław Domińczyk, choć dziś zapomniany, był takim bohaterem. W erze Solidarności, kiedy wielu walczyło i ryzykowało życie za ideały wolności i demokracji, Domińczyk stał w pierwszym rzędzie. Gdy walka o wolność w komunistycznej Polsce nie była już możliwa, przekroczył Atlantyk, by kontynuować swą misję w
sercu Ameryki. Bo jak mawiano, „gdziekolwiek jest walka o wolność, tam jest też Polska”. W USA nie tylko upowszechniał wiedzę o walce Polaków o niepodległość, ale także starał się integrować polską diasporę, by razem mogli dążyć do tego samego celu – wolnej Polski. Jego nieustający zapał, pasja i oddanie sprawiły, że stał się mostem łączącym dwa narody, Polski i Amerykański, które dzieliły tysiące mil, ale łączyła jedna wspólna idea – pragnienie wolności.
W palącym słońcu Afganistanu, w samym centrum bitwy na śmierć i życie, dwóch żołnierzy sojuszniczych armii z dwóch różnych krajów połączyła już na zawsze nierozerwalna więź – braterstwo broni. Historia starszego sierżanta Michaela H. Ollisa i porucznika Karola Cierpicy to opowieść o niezłomnej odwadze, ostatecznym poświęceniu i uniwersalnych wartościach, które łączą żołnierzy spod sztandarów dwóch niezłomnych sojuszników – USA i Polski. Ta opowieść jest dowodem na to, że Polska i USA to nie tylko sojusznicy, ale także nierozerwalni bracia w walce, gotowi postawić na szali własne życie, by chronić swojego towarzysza broni. Poznaj niesamowitą historię Michaela Ollisa, który poświęcając w walce własne życie podczas ratowania polskiego oficera, wstąpił w poczet narodowych bohaterów Polski i Stanów Zjednoczony Ameryki.
Znacie Ritę Cosby – amerykańską dziennikarkę i autorkę legendarnych wywiadów
z Yasserem Arafatem, Michaelem Jacksonem i więźniami Guantanamo? To nic przy jej „wywiadzie życia” godnym nagrody Pulitzera. Okazuje
się, że wywiady Rity Cosby, które przyniosły jej międzynarodową dziennikarską sławę, są niczym w porównaniu z „wywiadem” z jej własnym ojcem Ryszardem Kossobudzkim. Przez 30 lat swojego życia Rita nie znała o nim całej prawdy. Zaczęła się domyślać, że jej ojciec skrywa tajemnicę przeszłego życia, gdy znalazła należący do niego nieśmiertelnik jeniecki i zakrwawioną opaskę Powstańca Warszawskiego w biało-czerwonym kolorze. Kiedy już namówiła go do wyjawienia swojej przeszłości, dowiedziała się niesamowitych rzeczy. Rita długie i szczere rozmowy z ojcem zamieściła w książce-pamiętniku, który opublikowała pod tytułem
„Quiet Hero: Secrets From My Father’s Past”. Ryszard Kossobudzki urodził się 4 sierpnia 1925 roku w Brześciu. Po klęsce wrześniowej w 1939 roku, gdy Niemcy zaatakowali Polskę, Ryszard dołączył do ruchu
armii II wojny światowej. Jako żołnierz konspiracji Ryszard wziął udział w Powstaniu Warszawskim w 1944. Gdy Powstanie upadło został uwięziony w niemieckim obozie jenieckim Stalag IV B w Mühlberg/Elbe. To stamtąd przywiózł znaleziony przez Ritę nieśmiertelnik. W 1945 roku udało mu się uciec z obozu. Ukrywał się w lesie, nie mając pojęcia o sytuacji wojennej; czy napotka niemieckie oddziały, czy też będzie w stanie dotrzeć w bezpieczne miejsce. Po kilku dniach los się do niego uśmiechnął i nadeszła wyczekiwana pomoc. Amerykański samolot zrzucił w jego pobliżu tabliczkę czekolady z dołączoną notatką: „Witaj, między tobą a naszymi oddziałami nie ma już niemieckich żołnierzy. Musisz przejść piętnaście mil i będziesz wolny.”. Ryszard zdołał dotrzeć do pozycji alianckich, gdzie odzyskał wolność i nadzieję. Po zakończeniu wojny, po krótkim pobycie w Wielkiej Brytanii, przeniósł się do Stanów Zjednoczonych, gdzie zmienił swoje imię na Richard Cosby. Minęło 35 lat, zanim zebrał się na odwagę i opowiedział córce o własnej przeszłości. Musiało też minąć kolejne 30 lat, zanim wreszcie mógł
Pomnik Króla Jagiełły, ustawiony w Central Parku w Nowym Jorku, ma ciekawą i burzliwą historię, ściśle związaną z losami Polski w XX wieku.
Konny pomnik króla Władysława Jagiełły, wybitnego polskiego władcy, który w 1410 roku odniósł zwycięstwo nad Zakonem Krzyżackim w bitwie pod Grunwaldem, został wykonany w brązie przez polskiego rzeźbiarza Stanisława Kazimierza Ostrowskiego. Pomysł na jego stworzenie narodził się w 1937. Miał on uświetnić polski pawilon podczas Światowej Wystawy w Nowym Jorku w 1939 roku. Wybuch II Wojny Światowej jednak pokrzyżował te zamierzenia
i sprawił, że pomnik nie mógł już powrócić do Polski.
W lipcu 1945 roku, dzieło to zostało oficjalnie podarowane miastu Nowy Jork przez Komitet Pomnika
Króla Jagiełły (King Jagiello Monument Committee).
W ceremonii odsłonięcia pomnika wziął również udział Kazimierz Krasicki, ostatni konsul II Rzeczypospolitej w Nowym Jorku.
W 2016 roku pomnik został poddany renowacji. W ramach prac konserwatorskich odnowiono powierzchnię brązu, uzupełniono ubytki i przywrócono oryginalny kolor monumentu.
Pomnik Króla Jagiełły stał się ważnym symbolem polsko-amerykańskiej przyjaźni i współpracy, a także trwałym elementem krajobrazu Central Parku. Jest to również hołd dla polskiej historii i kultury, który przetrwał próby czasu i stał się częścią amerykańskiego dziedzictwa.
Pomnik Jagiełły znajduje się w Central Parku, na wschodniej stronie Stawu Żółwiowego (Turtle Pond), naprzeciw wzgórza z zameczkiem Belwederskim (Belvedere Castle) i leżącym u jego podstaw letnim amfiteatrem szekspirowskim (Delacorte Theater).
– wielki książę litewski w latach 1377-1434 i król Polski w latach 1386-1434. Założyciel dynastii Jagiellonów, która panowała w Polsce, Litwie, Czechach i Węgrzech przez ponad 200 lat. Jagiełło urodził się w 1362 roku w Wilnie, stolicy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Był synem wielkiego księcia Olgierda i jego drugiej żony Julianny. Po śmierci ojca w 1377 roku Jagiełło objął władzę w Wielkim Księstwie Litewskim.
W 1385 roku Jagiełło zawarł akt unii z Polską, na mocy którego poślubił Jadwigę Andegaweńską, króla Polski (nosiła tytuł króla, a nie królowej).
W zamian za małżeństwo Jagiełło zobowiązał się do przyjęcia chrztu i nawrócenia Litwy na katolicyzm.
W 1386 roku Jagiełło został koronowany na króla Polski. Jego panowanie było okresem wzmocnienia państwa polskiego i litewskiego. Jagiełło zjednoczył oba państwa pod swoim berłem, co miało ogromne znaczenie dla dalszego rozwoju Polski i Litwy.
Władysław Jagiełło był również wybitnym wodzem. W 1410 roku dowodził wojskami polskimi i litewskimi w bitwie pod Grunwaldem,
foto SHUTTERSTOCK, CEZARY POMYKAŁO/MATERIAŁY PRASOWE