Dwumiesięcznik Kraków dla Mieszkańców 6/2023 (38)

DWUMIESIĘCZNIK NR

06

(38)

L I STO PA D 2 0 2 3

08

Pomnik krakowskiej betonozy 02

188 dni arogancji

03

KdM w akcji

04

Walczymy o zieleń w Czyżynach

06

Strefa absurdalnego parkowania

14

Dla naszych zwierzęcych przyjaciół

07

Festiwal niedoróbek

15

10

Pieniądze wyrzucane do kosza

Zawsze można wypracować kompromis

16

Krzyżówka

12

Co ma do ukrycia spółka od Igrzysk?

I S S N : 2 6 5 7 - 4 9 7 7. E G Z E M P L A R Z B E Z P Ł AT N Y

T E M AT N U M E R U :

(38)

188 dni arogancji 06

1

88 dni – tyle na koniec października mi-

nie od podjęcia przez Radę Miasta Krakowa dwóch uchwał o likwidacji spółki

K R A KÓ W D L A M I E S Z K A Ń C Ó W, D W U M I E S I Ę C Z N I K N R

Kraków5020, która zasłynęła m.in. prowa-

decyzję po wyroku sądu, Jacek Majchrowski tego nie zrobił. W zamian odwołał się

dzeniem drugiej urzędowej telewizji. W tym

do Naczelnego Sądu Administracyjnego, co

nego artykułu. Dlaczego? Wcale nie dlatego,

niej nie zakończy się w tej kadencji. Jedyne,

numerze nie poświęcamy tej spółce osob-

oznacza, że postępowanie sądowe najpew-

że spółka nie istnieje. Przeciwnie – ma się cał-

czego się doczekaliśmy, to mgliste zapowie-

stu dlatego, że w praktyce w ciągu pół roku

o możliwym połączeniu Kraków5020 z inną

kiem dobrze. Nie publikujemy osobnego tek-

po podjęciu uchwał nic istotnego się w tej

sprawie nie wydarzyło.

Czemu więc ja poruszam ten temat we wstępniaku? Bo to kolejny poziom arogancji

dzi likwidacji telewizji Hello Kraków i sugestie miejską spółką.

Kiedy oddajemy ten numer do druku, Hello Kraków wciąż nadaje, nie zapadły tak-

że żadne decyzje dotyczące przyszłości

Jacka Majchrowskiego, nad którym trudno

samej spółki. Przypomnijmy, uchwały o li-

jedna osoba, która może zrealizować decy-

czasem w sierpniu rozstrzygnięty został

miasta, który jednoosobowo pełni w spółce

gram opieki zdrowotnej dla pracowników

Co istotne, obie uchwały były wyjątkowe –

czenia pracownicy nie mieli). We wrześniu

mi przejść do porządku dziennego. Jest tylko

zję radnych o likwidacji spółki – prezydent

Kraków5020 rolę walnego zgromadzenia.

ich projekty zostały złożone przez mieszkań-

ców jako obywatelskie inicjatywy uchwałodawcze. Majchrowski ignoruje więc nie tylko

kwidacji zostały podjęte 26 kwietnia. Tym-

przetarg na 12-miesięczny grupowy pro-

spółki i ich rodzin (wcześniej takiego świadzakończyło się z kolei postępowanie przetargowe z budżetem 160 tys. zł na promocję

marek spółki Kraków5020 w Internecie przez

decyzje rady, ale też mieszkańców, którzy

ostatnie miesiące bieżącego roku. Tylko

telskich i zebrania pod nimi wymaganych

miasta 52 mln zł.

zadali sobie trud złożenia projektów obywa-

Tylko w ubiegłym roku spółka kosztowała budżet miasta 52 mln zł.

sądu administracyjnego – ale sąd skar-

gę oddalił. Mimo zapowiedzi, że podejmie

podpisów (300 dla projektu – a pod jednym

w ubiegłym roku spółka kosztowała budżet

z nich podpisało się aż 1316 osób).

Prezydent najpierw miał nadzieję, że uchwały

uchyli wojewoda – ten jednak tego nie zrobił. Kolejnym krokiem było zaskarżenie ich do

2

Lider stowarzyszenia i klubu radnych Kraków dla Mieszkańców

Kraków dla Mieszkańców w akcji Przełom lata i jesieni był dla nas czasem intensywnej, ale bardzo przyjemnej pracy. Jak zwykle z zaangażowaniem braliście udział w organizowanych przez nas wydarzeniach, spotkaniach i konkursach, mieliśmy też dużo okazji, by porozmawiać z Wami na tematy ogólnomiejskie.

Senioralia Wrzesień rozpoczęliśmy, biorąc udział w X Międzynarodowych Seniora-

liach w Krakowie. Podczas wydarzenia rozdawaliśmy ekologiczne środki

czyszczące (sporządzone własnoręcznie przez naszą koleżankę Asię),

wielorazowe torby na zakupy i nasiona kwiatów. Przygotowaliśmy też

coś specjalnego – broszurę z informacjami na temat tego, w jaki sposób warto dostosować mieszkanie do potrzeb osób starszych, aby było jak

najbardziej bezpieczne i funkcjonalne.

Spotkanie z mieszkańcami w Przylasku Rusieckim Choć malownicze tereny Przylasku Rusieckiego sprawiają, że trudno

oderwać od nich wzrok, tym razem skupiliśmy się na tym, co trapi okolicznych mieszkańców. Przedstawiciele Stowarzyszenia Kępa Grabska

i inni członkowie lokalnej społeczności opowiadali nam między innymi

o problemach związanych z infrastrukturą na ich osiedlu i w okolicy,

dzięki czemu w tej sprawie mógł zainterweniować radny Łukasz Gibała.

Przy okazji tej wizyty mieliśmy również okazję odwiedzić przepiękny ogród

pani Anny, który zachwycił nas nie tylko kwiatowymi kompozycjami, ale też tworzonymi przez właścicielkę niezwykłymi dekoracjami z drewna.

Zapytaj sąsiada… na Facebooku!

Na administrowanych przez nas facebookowych grupach sąsiedzkich

jest już prawie 80 tysięcy członków! Wspólnie udało nam się stworzyć

pomocne społeczności, dzięki którym można m.in. odnaleźć zaginione-

go psa czy kota, wymienić się informacjami na temat lokalnego przedszkola lub zakładu fryzjerskiego, promować swoje usługi albo polecić sprawdzonego fachowca. Bardzo nas cieszy Wasze zaangażowanie

zarówno na grupach poświęconych konkretnym dzielnicom, jak i na tej ogólnomiejskiej – Zapytaj Sąsiada Kraków. Jeśli jeszcze nie jesteś w żadnej z nich – dołącz już dziś!

www.facebook.com/groups/zapytajsasiadakrakow

Jeśli chcesz z wyprzedzeniem wiedzieć o organizowanych przez nas wydarzeniach i wziąć w nich udział, zapisz się do naszego newslettera. Możesz to zrobić na stronie internetowej: www.KrakowDlaMieszkancow.com/newsletter Informacje znajdziesz też w naszych mediach społecznościowych: FB.com/KRKdlaMieszkancow

instagram.com/KrakowDlaMieszkancow

3

tiktok.com/@krakowdlamieszkancow

Walczymy o zieleń w Czyżynach O tym, że rejon parku Lotników i dawnego lotniska w Czyżynach to w ostatnich latach arena deweloperskiego szaleństwa, nie trzeba przekonywać chyba nikogo, kto bywa w tej okolicy.

K R A KÓ W D L A M I E S Z K A Ń C Ó W, D W U M I E S I Ę C Z N I K N R

06

(38)

Osiedle Avia, nazywane krakowskim Manhattanem, jest nie tylko tego dowodem – stało się już jednym z największych symboli betonozy w naszym mieście. Ale może być jeszcze gorzej.

Co gorsza, chcą tego Jacek Majchrowski wespół z Politechniką. który punktowo – dla konkretnej działki – określa, co może na niej powstać. Ale przede wszystkim to dokument, przy wydawaniu którego urzędnicy mają dużo większą swobodę. Dopiero po uzyskaniu „wuzetki” inwestor może wnioskować o pozwolenie na budowę, zgodne z zapisami „wuzetki”. Dlatego kiedy końcem 2020 roku Jacek Majchrowski zdecydował o rozpoczęciu prac nad planem zagospodarowania obszaru w rejonie pasa startowego w Czyżynach (a tylko on zgodnie z prawem może o tym decydować) – uznaliśmy to za świetną wiadomość.

Radość była jednak przedwczesna.

Zasady Od wielu już lat obwiniamy za betonowanie Krakowa Magistrat, który nie spieszy się z uchwalaniem miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (MPZP) – co pozwala deweloperom na budowanie na podstawie „wuzetek”. Dla niewtajemniczonych: tam, gdzie jest MPZP, dokładnie on określa, co może powstać na każdej działce i jakie ma spełniać parametry.

Plan zabezpiecza więc przed zabudową tereny wyznaczone pod park, a tam, gdzie przewiduje np. bloki, dokładnie określa ich parametry, takie jak maksymalna wysokość. Tam, gdzie planu nie ma, inwestor musi najpierw wystarać się o decyzję o warunkach zabudowy – czyli właśnie „wuzetkę”. To dokument,

Projekt Kiedy w połowie bieżącego roku projekt planu został zaprezentowany szerokiej publiczności, czyli wszystkim zainteresowanym mieszkańcom, okazało się, że urzędnicy chcą ten teren jeszcze bardziej zabetonować. Chodzi dokładnie o działki pomiędzy ulicami Bora-Komorowskiego, Stella-Sawickiego, aleją Jana Pawła II i dawnym pasem startowym lotniska w Czyżynach. Obecnie to w prawie 60% tereny zielone.

To właśnie przez ten obszar będzie – mimo ogromnych protestów – przebiegała droga do Małopolskiego Centrum Nauki Cogiteon. Przyczyną tych protestów, w których braliśmy udział jako stowarzyszenie, była przede wszystkim obawa, że droga w przyszłości posłuży głównie deweloperom. Propozycja planu zagospodarowania niestety potwierdziła te podejrzenia.

4

Petycja Urzędnicy chcą w tym miejscu zabudowy, przede wszystkim usługowej, ale też mieszkaniowej, co drastycznie zmniejszy powierzchnię terenów zielonych.

Gdyby plan w takiej postaci wszedł w życie, mieszkańcy utraciliby jedną z niewielu okolicznych wysepek zieleni, w tej chwili stanowiącą nieoficjalny park.

Natychmiast uruchomiliśmy internetową petycję w tej sprawie – pod którą do momentu, kiedy oddajemy ten numer do druku, podpisało się już prawie 4 tysiące osób. Skorzystaliśmy także jako stowarzyszenie z możliwości złożenia uwag do planu – postulując, żeby na części terenu przeznaczonego w projekcie pod usługi przewidziano park. Niestety swoje uwagi złożyła także Politechnika Krakowska.

Politechnika To właśnie ta uczelnia jest właścicielem ogromnej części działek na obszarze objętym planem. Zrozumiałe jest, że w interesie właściciela nieruchomości jest jej jak największa wartość. Oczywiste jest, że grunt, na którym można budować, wart jest więcej niż taki, który przeznaczony jest pod park. Ale nawet to nie tłumaczy władz Politechniki. Gdyby wszystkie ich uwagi zostały w planie uwzględnione, cały teren zostałby niemal całkowicie pozbawiony zieleni. A to z naszego i mieszkańców punktu widzenia nieakceptowalne. Co więcej, uczelnia zawnioskowała także o usunięcie z treści planu zapisów o istniejących na tym terenie siedliskach chronionych gatunków zwierząt. Chciała też wykreślenia informacji o tym, że część pasa startowego i pola wzlotów wpisane są do rejestru zabytków. Cel jest jasny – takie zapisy mocno komplikują jakiekolwiek procesy inwestycyjne. „Dla mnie, jako wychowanka tej uczelni, to jest wstyd i żenada, że Politechnika zachowuje się jak rasowy deweloper, który chce wszystko zabudować, byleby tylko czerpać zyski” – napisał do nas po złożeniu przez uczelnię uwag jeden z jej absolwentów.

Deweloper Deweloperskie zakusy Politechniki nie są niczym nowym. To właśnie należąca w 100% do tej uczelni spółka Akopol (nazwa pochodzi od słów „akademickie osiedle Politechniki”) wybudowała przy pasie startowym w Czyżynach osiedle Akademickie, w teorii przeznaczone dla pracowników uczelni i doktorantów. Szybko jednak okazało się, że mieszkania sprzedawane są przez dewelopera na wolnym rynku i po rynkowych stawkach. W tej chwili Akopol buduje w podkrakowskich Bibicach osiedle „czterdziestu czterech domów jednorodzinnych dwulokalowych w zabudowie bliźniaczej.”

Przyszłość Teraz musimy poczekać, aż urzędnicy poprawią projekt planu i pokażą jego kolejną wersję. Tymczasem jedyne, co można w tej chwili zrobić, to apelować do władz miasta o ochronę zieleni w Czyżynach i zmiany w tym kierunku w projekcie planu. Wielokrotnie przekonaliśmy się już, że taka presja ma sens. Dlatego bardzo gorąco zachęcamy do podpisania naszej petycji w tej sprawie. Można to zrobić tutaj: www.krakowdlamieszkancow.com/czyzyny-zachod Adrianna Siudy

5

Strefa absurdalnego parkowania mini ilustracja

Ulica Wrocławska w Krakowie to przykład ewenementu na skalę całego miasta. Okazuje się, że jest to jedyna w naszym mieście ulica, przy której, w zależności od strony jezdni, po której zaparkujecie, będziecie

zapowiedział już, że przy najbliższej nowelizacji uchwały o strefie parkowania złoży poprawkę likwidującą ten absurd.

K R A KÓ W D L A M I E S Z K A Ń C Ó W, D W U M I E S I Ę C Z N I K N R

06

(38)

musieli opłacić inną stawkę za pozostawienie samochodu. Łukasz Gibała

4/h

Nie dziwią medialne nagłówki i wypowiadane w radiu słowa o urzędniczym absurdzie. Okazuje się, że Wrocławska jest jedyną taką ulicą w Krakowie, przy której po dwóch różnych stronach jezdni obowiązują inne strefy płatnego parkowania. Godzina postoju po jednej stronie jezdni wyniesie mieszkańców 4 zł, po drugiej – już 5 zł. Kierowcy, którzy zdecydują się tam zatrzymać, muszą więc szczególnie uważać, wykupując odpowiedni bilet. O kosztowną pomyłkę nietrudno, zwłaszcza że miejsc do parkowania po prostu brakuje, a kierowcy muszą się często „czaić” na wolną przestrzeń.

5/h

płacą stawkę niższą, natomiast kierowcy parkujący po prawej – stawkę wyższą. Wielokrotnie zwracali się do nas w tej sprawie mieszkańcy, którym nie udało się prawidłowo rozpoznać strefy, w której parkują. Podział ma być w tym miejscu na tyle nieczytelny, że do problemów z rozpoznaniem odpowiedniej strefy przyznają się nawet pracownicy obsługujący SPP.

Teoria

Konsekwencje

Zgodnie z zapisami uchwały ustanawiającej Strefę Płatnego Parkowania na terenie naszego miasta granice pomiędzy strefami powinny być jasno wytyczone, najlepiej naturalnymi ograniczeniami, w taki sposób, żeby kierowca nie miał wątpliwości, w której z nich się znajduje. Takimi naturalnymi granicami stają się więc nasypy linii kolejowych, szerokie arterie ruchu samochodowego czy też naturalne cieki wodne. Tak samo przejrzyste i dobrze widoczne oznaczenia strefy powinny znajdować się też na parkomatach i tablicach, w szczególności dla osób, które korzystają z aplikacji do wykupu biletów.

Nie ma oczywiście problemu, jeśli zostawiając pojazd w tańszej podstrefie C9, opłacicie wyższą stawkę. Pomyłka w drugą stronę wiąże się już jednak z poważnymi konsekwencjami, a odwołanie nie przyniesie w takiej sytuacji żadnego rezultatu. Kierowca, który zapłaci za mało, jest narażony na ryzyko nałożenia na niego opłaty dodatkowej, wynoszącej aż 250 zł (obniżanej do 150 zł, jeśli zostanie opłacona i zaksięgowanana w ciągu 7 dni).

W odpowiedzi na interpelację Łukasza Gibały w sprawie tak problematycznego podziału podstref urzędnicy przyznają, że jest to sytuacja jedyna w swoim rodzaju. Nie zamierzają jednak ujednolicać opłat za parkowanie przy ul. Wrocławskiej. Zamiast tego planują tylko wydać kolejne publiczne pieniądze na dodatkowe oznakowania i kampanie informujące o problemie, który sami stworzyli.

Praktyka Niestety przy ul. Wrocławskiej, gdzie strefa B10 zamienia się w strefę C9, nie występuje żadna naturalna bariera, po której jasno dałoby się wytyczyć granicę SPP. Poprowadzono ją więc środkiem jezdni, przez co kierowcy parkujący pojazdy po lewej stronie ulicy

Zuzanna Michcik

6

Festiwal niedoróbek Rano 4 września z pompą uruchomiona została nowa linia tramwajowa Krowodrza Górka – Górka Narodowa. Do pierwszej awarii doszło już o 8:00 rano. Później tego samego dnia były kolejne dwie. Czy linia, która kosztowała 600 mln zł, jest inwestycyjnym bublem? A jak inne miejskie inwestycje?

Wybiło korki

Trasa Łagiewnicka

Jedno z trzech zatrzymań spowodowane było zerwaniem sieci trakcyjnej przez koparkę. Ale pozostałe dwa już nie. Rzecznik Zarządu Inwestycji Miejskich poinformował, że to nie awaria, tylko „wybiło jakieś zabezpieczenie na wypadek przeciążenia sieci (…)

To tak, jak w domu - jak jest za duże napięcie, to korki wybijają.” „To się nie dzieje naprawdę. Nowa infrastruktura na trasie do Górki Narodowej nie wyrabia” – podał fanpage Platforma Komunikacyjna Krakowa.

Tymczasem z MPK popłynęła kolejna informacja: „Zgodnie z dyspozycją Zarządu Transportu Publicznego od jutra linia nr 18 będzie obsługiwana innymi wozami.” W czym rzecz? Po prostu długie „Krakowiaki” zastąpiono krótszymi i mniej prądożernymi „Lajkonikami”. W kolejnych dniach Magistrat dementował te informacje, twierdząc, że dłuższe tramwaje były (znienacka – przyp. red.) potrzebne w innej części miasta.

Awarie zaraz po otwarciu linii tramwajowej to w Krakowie niestety nie nowość. Podobnie było przed rokiem w przypadku Trasy Łagiewnickiej. Również tam energożerne „Krakowiaki” spowodowały problemy i zostały zastąpione krótszymi tramwajami. Przypomniał o tym Jacek Mosakowski z Platformy Komunikacyjnej Krakowa, który w roli eksperta wystąpił na konferencji prasowej w sprawie tramwaju na Górkę Narodową. W dzień po otwarciu linii zwołali ją wspólnie Łukasz Gibała i posłanka Daria Gosek-Popiołek.

Trasa Łagiewnicka, która kosztowała (z kosztami kredytu) ponad 1 miliard złotych, stworzyła zresztą więcej problemów. W dwa miesiące po jej otwarciu okazało się, że w tunelach pod rzeką Wilgą pojawiło się około 40 przecieków. Kiedy temperatura spadała poniżej zera, pojawiały się zwisające sople i lód na jezdni. Wiosną, a potem jeszcze latem bieżącego roku trwały naprawy. Niestety jednak przykładów niedoróbek i błędów w miejskich inwestycjach jest więcej.

Tramwaj w wąwozie Problemy z trakcją elektryczną nie są jedynymi, jakie mogą się pojawić na nowej trasie tramwajowej.

Na odcinku tuż przed nową pętlą Górka Narodowa (jeszcze nie otwartym, kiedy oddajemy ten numer do druku) tramwaje pojadą w wąskim wąwozie. Tuż przy torowiskach po obu stronach wznoszą się strome skarpy – co może utrudnić lub wręcz uniemożliwić pasażerom awaryjne wydostanie się z tramwaju.

Na pewno nie udałoby się to osobom z trudnościami w poruszaniu się, nie mówiąc o tych na wózkach inwalidzkich. A – jak pokazuje sytuacja z dnia otwarcia – nie potrzeba do tego pożaru, wystarczy „wybicie korków”. Kolejny problem to wjazd i wyjazd z nowej pętli. Jedna ze skarp skutecznie zasłania widoczność motorniczym tuż przed skrzyżowaniem torowisk w obu kierunkach. Takich błędów czy niedoróbek jest zresztą więcej.

7

Agata Szopińska

Pomnik krakowskiej betonozy Ogłoszony w 2017 roku sukces zablokowania budowy ogromnego biurowca przy rondzie Młyńskim okazał się kolejną mrzonką. Pięcioletnie postępowanie administracyjne zakończyło się właśnie decyzją o zabudowie. Ze sprawą związanych jest

K R A KÓ W D L A M I E S Z K A Ń C Ó W, D W U M I E S I Ę C Z N I K N R

06

(38)

wiele kontrowersji, z działaniami prokuratorskimi na czele.

Podejrzana decyzja

Postępowanie Prokuratury

Przypomnijmy: dokładnie 27 marca 2017 roku, dzień przed wejściem w życie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Ugorek-Fiołkowa, miejscy urzędnicy z Wydziału Architektury i Urbanistyki Urzędu Miasta Krakowa wydali zgodę na zabudowę działki znajdującej się przy rondzie Młyńskim, u zbiegu ulic Pilotów i Meissnera. Według pozwolenia powstający w tym miejscu budynek mógłby mieć nawet 48 metrów wysokości, górując nad dotychczasową zabudową tego rejonu. Dla porównania, wedle uchwalonego dzień później MPZP, maksymalna wysokość nowo budowanych obiektów w tym miejscu wynosi już tylko 16 metrów. W okolicach dominuje zabudowa mieszkaniowa – domy jedno- i wielorodzinne, a nieco dalej bloki. Nie dziwi więc, że sąsiedzi domagali się zablokowania decyzji o zabudowie. Po fali krytyki ze strony mieszkańców urzędnicy zasłonili się określonymi w przepisach ramami czasowymi. Zgodnie z prawem mieli mieć obowiązek wydania decyzji w nieprzekraczalnym terminie właśnie do 27 marca.

W związku z kontrowersyjnym pozwoleniem wydanym na dzień przed wejściem w życie MPZP i szybką reakcją mieszkańców temat zyskał ogromny rozgłos w mediach. Decyzja urzędników została zgodnie skrytykowana, postanowili się więc zwrócić do wojewody małopolskiego z prośbą o uchylenie decyzji o warunkach zabudowy, którą sami wcześniej wydali. Sprawę zgłoszono także do Prokuratury, która miała przyjrzeć się, czy postępowanie przeprowadzono w odpowiedni sposób. Już wtedy ogłoszono w mediach sukces – udało się ocalić mieszkańców przed postępującą zabudową bezpośrednio pod ich oknami. I wtedy dziennikarze mieli rację, dlatego że pozwolenie w 2017 roku wstępnie uchylono. Wydawało się, że inwestor wystąpi z nowym wnioskiem o zabudowę, a ten będzie już musiał być wydany w oparciu o obowiązujące zapisy MPZP – czyli ograniczające wysokość zabudowy do 16 metrów. Tak się jednak nie stało – inwestor zaskarżył decyzję o uchyleniu w sądzie i zaczęła się batalia trwająca prawie 5 lat.

Okazuje się, że na początku 2023 roku zakończono wreszcie postępowanie sądowe, wydając ostatecznie decyzję o umorzeniu uchylonego 5 lat wcześniej postępowania.

Co to oznacza w praktyce? Że biurowiec powstanie i to na podstawie starego pozwolenia sprzed przyjęcia MPZP.

8

także pogorszy już fatalną sytuację z organizacją ruchu w tym rejonie. Pracownicy biurowca będą przecież musieli do pracy w jakiś sposób dojechać, a rozpoczęte niedawno w okolicach prace nad stworzeniem nowej linii tramwajowej zakończą się dopiero za kilka lat. Nasili się też ogromny problem z parkowaniem. Sama budowa biurowca w tym rejonie będzie dla okolicznych mieszkańców również uciążliwa – na wąskie ulice wciśnie się ciężki sprzęt budowlany, który zniszczy będącą już teraz w nie najlepszym stanie nawierzchnię.

To już kolejny raz, kiedy krakowscy urzędnicy zafundowali w dzielnicy mieszkaniowej betonowo-szklany kolos.

Ostatecznie: zabudowa

To już kolejny raz, kiedy krakowscy urzędnicy zaNiestety sąsiedzi dawnego placu budowy zauważy- fundowali w dzielnicy mieszkaniowej betonowoli już nawet nową tablicę informacyjną, na której -szklany kolos, nie dając mieszkańcom możliwości termin zakończenia prac określono na 2025 rok. konsultacji ani protestu w tak ważnej sprawie. SytuPrzy rondzie Młyńskim zostanie więc ostatecznie acja pokazuje wyraźnie, jak ważne jest szybkie prowybudowany obiekt biurowo-usługowy z garażem cedowanie przemyślanych i prawdziwie skonsultopodziemnym, infrastrukturą techniczną i wjazdem. wanych miejscowych planów zagospodarowania Będzie miał 48 metrów wysokości i 20 szeroko- przestrzennego. Tylko one mogą realnie ochronić ści, czego udało nam się dowiedzieć dopiero po mieszkańców przed postępującą zabudową dewelowystosowaniu przez Łukasza Gibałę interpelacji perską. Ale do tego potrzebny jest odpowiedzialny w tej sprawie. Dla mieszkańców problem będzie gospodarz miasta. podwójny – nowy budynek nie tylko zasłoni dostęp Zuzanna Michcik do światła i widok z okien prywatnych domów, ale

9

Pieniądze wyrzucane do kosza Kontrowersji związanych z budową nowej linii tramwajowej do Mistrzejowic nie koniec. Dopiero co walczyliśmy o drzewa, niedawno okazało się, że zagrożone są także elementy małej architektury. Zaangażowanie mieszkańców spotkało się

K R A KÓ W D L A M I E S Z K A Ń C Ó W, D W U M I E S I Ę C Z N I K N R

06

(38)

jednak ze zdecydowaną reakcją urzędników.

Potrzeba szybkiej reakcji Na początku lipca miejski aktywista Łukasz Puła zwrócił uwagę na to, że na terenie budowy nowej linii tramwajowej do Mistrzejowic nadal znajdują się kosze na psie odchody. Ustawiono je tam na prośbę mieszkańców, za sprawą projektu w Budżecie Obywatelskim z 2018 roku. Puła zwrócił się więc do urzędników z prośbą o ich szybkie zabezpieczenie i ponowne wykorzystanie już po zakończonej budowie. Elementów małej architektury, czyli poza koszami także ławek czy stojaków na rowery, znajdowało się w bezpośrednim pasie inwestycji zresztą więcej.

Mowa tu nawet o kilkudziesięciu obiektach, zakupionych w ostatnich latach z miejskich środków. Wymagały tylko odświeżenia, być może odmalowania przez miasto, ale nadal były w bardzo dobrym stanie. Ich wartość szacuje się nawet na 200 tys. zł wobec prawie 2 miliardów, które wyniesie cała inwestycja.

Niestety na odpowiedzi od urzędników trzeba bardzo długo czekać, a już 24 lipca na jednej z grup zrzeszających okolicznych mieszkańców zamieszczono zdjęcie zniszczonego, przygniecionego przez fragmenty wycinanych drzew, kosza na psie odchody.

Pojawiły się więc obawy o przyszłość kolejnych elementów. Miasto w tym czasie nie odpowiadało – nie wydawało się zainteresowane ich odzyskaniem ani ponownym wykorzystaniem.

Kosze uratowane!

Zaangażowani mieszkańcy postanowili więc działać.

Już 30 lipca, czyli kilka dni po zniszczeniu pierwszego kosza, do ZDMK, Wydziału Polityki Społecznej i Zdrowia UMK (odpowiedzialnego za Budżet Obywatelski) oraz do inwestora wysłano pisma z prośbą o zabezpieczenie pozostałych obiektów. Spływające w kolejnych dniach odpowiedzi potwierdzały, że demontaż następuje zgodnie z warunkami umowy, wedle której mała architektura przeszła na własność firmy i miała być przez nią zutylizowana.

Na początku sierpnia Łukasz Puła otrzymał od inwestora zgodę na piśmie na odbiór wszystkich wskazanych przez niego koszy. Już kolejnego dnia odebrał dzięki pomocy pracowników budowy pierwszy z nich, w ciągu następnych dni kolejne, łącznie 6 sztuk. Szybko zaczęły się do niego zgłaszać osoby chętne do ich ponownego wykorzystania, wskazując Sierpniowa akcja działaczy Alternatywy Młodych dla Krakowa oraz Krakowa dla Mieszkańców, podczas której własnoręcznie montowaliśmy kosze odzyskane przez Łukasza Pułę (pierwszy z prawej) w nowych lokalizacjach.

10

konkretne miejsca, gdzie ich po prostu brakuje. Skala potrzeb jest zresztą ogromna, sami interweniowaliśmy wielokrotnie w reakcji na prośby o postawienie nowych koszy właściwie w każdej z krakowskich dzielnic. Niestety od MPO zazwyczaj otrzymujemy odpowiedzi, w których urzędnicy przyznają, że koszy brakuje, ale żeby można było jakieś postawić we wskazanej przez nas i mieszkańców lokalizacji, konieczne byłoby ich zabranie z innego miejsca. Na nowe brakuje pieniędzy.

Puła ostatecznie podjął decyzję o tym, żeby kosze rozdysponować na Prądniku Czerwonym, czyli w dzielnicy, w której mieszkańcy wybrali je w głosowaniu w Budżecie Obywatelskim. Zgłosił też je do regularnego opróżniania przez MPO.

Wyłącznie dzięki zainteresowaniu mieszkańca i dobrej woli inwestora kosze nie zostały doszczętnie zniszczone, tylko służą już mieszkańcom w nowych miejscach.

rzyłoby się to, gdyby nie szybka akcja Puły i nagłaśnianie przez niego tego tematu. Zdjęcie pierwszego zepsutego kosza pozwala przypuszczać, że byłoby inaczej. Wyłącznie dzięki zainteresowaniu mieszkańca i dobrej woli inwestora kosze nie zostały doszczętnie zniszczone, tylko służą już mieszkańcom w nowych miejscach.

Urzędnicza opieszałość

Poważne zarzuty

Szczególnie dziwi więc urzędnicza opieszałość i brak reakcji na zgłaszane przez mieszkańców problemy.

Wygląda na to, że Miasto oddało po prostu cały teren inwestorowi, wraz ze znajdującymi się tam elementami małej architektury. To ZDMK odpowiada za kształt umowy, na podstawie której wykonywane są wszelkie prace, w tym także za decyzję o utylizacji. W pierwszym komunikacie ZDMK przekazywało, że „materiały z rozbiórki, w tym mała architektura, która została zdemontowana (ławki, kosze) należą do partnera prywatnego – firmy Gülermak. Wartość tych materiałów została uwzględniona w ofercie, obniżając tym samym koszty dla miasta”. To samo przyznawał zresztą inwestor. W tej sprawie interpelację do prezydenta wystosował także radny Łukasz Gibała, pytając m.in. o dalszy los tych obiektów. Dopiero po nagłośnieniu sprawy urzędnicy zadeklarowali chęć włączenia się w zabezpieczenie miejskiej własności. Ostatecznie ławki mają przejść do dyspozycji ZZM, a kosze do MPO. Pytanie tylko, czy zda-

W ostatnim czasie Łukasz Puła otrzymał od ZZM pismo z żądaniem zwrotu przejętych koszy. Napisano, że jeśli ich nie odda w terminie do 7 dni, to jednostka wystąpi przeciwko niemu na drogę prawną. Zgodnie z umową z wykonawcą podpisaną przez miasto, a także oświadczeniami urzędników i korespondencją z realizatorem inwestycji, to wykonawca jest przecież właścicielem wszystkich elementów kolidujących z tą budową. Żądanie wydania koszy stoi więc w sprzeczności ze stanem prawnym. Aktywista odniósł się już do tych zarzutów, przedstawiając wszelkie materiały świadczące o tym, że kosze miały wedle umowy być zutylizowane, a Miasto zaczęło się interesować tematem dopiero po jego nagłośnieniu. Na ten moment nadal czekamy na odpowiedź z ZZM, wygląda jednak na to, że urzędnicy chcą ukarać mieszkańca za jego wzorową, obywatelską postawę.

11

Zuzanna Michcik

Co ma do ukrycia spółka od Igrzysk?

Igrzyska Europejskie 2023, których gospodarzem był Kraków, trwały od 21 czerwca do 2 lipca. Jak się okazuje, kontrowersje wokół ich organizacji są głośniejsze niż sama impreza – wielu

K R A KÓ W D L A M I E S Z K A Ń C Ó W, D W U M I E S I Ę C Z N I K N R

06

(38)

mieszkańców nawet o niej nie wiedziało, kiedy trwała. O Igrzyskach zaczęło się mówić więcej, kiedy politycy i dziennikarze próbowali przyjrzeć się finansom. Okazało się też, że spółka powołana do organizacji wydarzenia nie tylko wciąż istnieje, ale będzie działać do końca marca 2024 roku.

Pustki na trybunach Tuż po Igrzyskach wiele mediów zwracało uwagę To ostatnie akurat nie dziwi. Impreza była oczkiem na to, że trybuny świeciły pustkami. Do sprzedaży w głowie rządu Zjednoczonej Prawicy, osobiście miało trafić 240 tysięcy biletów. Długo nie ujawnia- był za nią odpowiedzialny nie kto inny, jak Jacek no, ile się faktycznie sprzedało. Odpowiedzialna za Sasin – minister aktywów państwowych, nadzoruorganizację imprezy spółka albo w ogóle nie odpo- jący spółki. wiadała na to pytanie (tak było w przypadku „Gazety Wyborczej”), albo odmawiała podania tych danych. Taką odpowiedź Firmy bez pieniędzy otrzymało – po blisko 7 tygodniach od wysłania pisma w tej 28 sierpnia, czyli prawie dwa miesiące po Igrzyskach, sprawie – stowarzyszenie Kra- „Wyborcza” ujawniła, że 140 firm zaangażowanych ków dla Mieszkańców. A dokład- w organizację imprezy wciąż nie otrzymało zapłaty nie napisano, że nie mamy w tej za swoje usługi. W grę miało wchodzić kilkadziesiąt sprawie „szczególnie istotnego milionów złotych. Większość to niewielkie przedsięinteresu publicznego”. A prze- biorstwa, część wpadła w poważne kłopoty finansocież impreza finansowana była we, co najmniej jedna stanęła na skraju upadłości. z naszych podatków. Dopiero Po nagłośnieniu sprawy przez media w spółce Igrzy13 września, w odpowiedzi na ska Europejskie 2023 rozpoczęła się kontrola, zaczępytanie Łukasza Gibały podczas ły się też wypłaty w ratach zaległych należności. dyskusji na sesji rady miasta na Na sesji 13 września o wielkość zaległości wobec temat Igrzysk padł wreszcie kon- firm zapytał radny Dominik Jaśkowiec. Janusz Kokret: 186 tysięcy biletów. Niestety zioł, pełnomocnik Jacka Majchrowskiego ds. rozwonie wiadomo, ile z tej puli wzięły ju kultury fizycznej, a jednocześnie wiceprezes spółspółki Skarbu Państwa – główni ki Igrzyska Europejskie 2023, odpowiedział, że może sponsorzy wydarzenia. To ostat- przyjść do siedziby spółki i sam sobie to policzyć. nie akurat nie dziwi. Impreza 12

„na kawę” do swojego gabinetu. Kiedy zauważył, że ma włączony dyktafon, kazał go natychmiast wyłączyć i usunąć nagranie. Dziennikarka odmówiła, a wówczas prezes kazał zablokować drzwi i zagroził wezwaniem policji. Czy miał prawo do takich zachowań? Red. Kolet-Iciek przyszła przecież do instytucji publicznej, która wydaje pieniądze podatników i ma obowiązek być przejrzysta i informować – między innymi media – o swoich działaniach.

Spółka Igrzyska Europejskie 2023 jest w 100% własnością Miasta Kraków i Województwa Małopolskiego, jest więc finansowana z naszych podatków.

Kiedy oddajemy ten numer do druku, wiadomo już, że jeszcze w tym roku do siedziby spółki wejdą kontrolerzy Najwyższej Izby Kontroli. Do tematu z pewnością jeszcze wrócimy.

Renata Ropska

Spółka działa i będzie działać Spółka Igrzyska Europejskie 2023 jest w 100% własnością Miasta Kraków i Województwa Małopolskiego, jest więc finansowana z naszych podatków.

Jak dowiedzieliśmy się na sesji 13 września, będzie działać do końca marca 2024 roku, od października zatrudnienie ma się zmniejszyć do 50 osób (ale kilka dni później rzecznik spółki podał dziennikarzom inną liczbę – 63), pod koniec funkcjonowania – do kilkunastu. Konkretna odpowiedź na pytanie Łukasza Gibały, po co ta spółka, skoro igrzyska się skończyły, niestety nie padła. Janusz Kozioł nie ujawnił także, jakie są koszty jej funkcjonowania. Do tej informacji – a także liczby pracowników na 2,5 miesiąca po zamknięciu imprezy – dotarli dziennikarze „Gazety Wyborczej”.

Jak się okazało, w połowie września w spółce pracowało 98 osób, a ich wynagrodzenia (bez zarządu) kosztowały miesięcznie ponad milion złotych.

Dziennikarska kontrola w siedzibie Czym się zajmuje taka rzesza pracowników? Próbowała to ustalić red. Anna Kolet-Iciek z „Wyborczej”, w tym celu wybrała się do siedziby spółki.

Nie była to miła wizyta. Prezes spółki Marcin Nowak na prośbę dziennikarki o możliwość wejścia na teren biur oświadczył jej, że jest „śmieszna, nierzetelna i reprezentuje słaby poziom dziennikarstwa”.

Nie zgodził się także na zobaczenie siedziby w towarzystwie przedstawiciela firmy. Zaprosił ją jednak

13

Dla naszych zwierzęcych przyjaciół Śmierć ukochanego zwierzęcia jest niezwykle bolesnym doświadczeniem.

Dla właścicieli to często utrata wieloletniego przyjaciela, a nawet członka rodziny. Dla mieszkańców Krakowa w tym trudnym momencie pojawia się

K R A KÓ W D L A M I E S Z K A Ń C Ó W, D W U M I E S I Ę C Z N I K N R

06

(38)

dodatkowe wyzwanie: co zrobić z ciałem martwego zwierzęcia. Możliwość godnego pożegnania psa czy kota potrafi znacznie ułatwić proces żałoby.

Na szczęście lata wspólnej walki przyniosą wreszcie rozwiązanie tego problemu.

P

omysł cmentarzy dla zwierząt nie jest niczym nowym. Starania, by takie miejsce powstało w Krakowie, trwają już ponad dwadzieścia lat. Jedną z najbardziej zaangażowanych w tę sprawę osób jest miejska radna Małgorzata Jantos, która po stracie ukochanego psa zmuszona była pogrzebać go aż w podkarpackich Ropczycach. Gdyby nie pochówek na cmentarzu oddalonym o ponad 130 kilometrów od naszego miasta, zgodnie z prawem radna mogłaby jedynie oddać ciało pupila do utylizacji.

Taka opcja nie wchodziła jednak w grę ze względu na głęboką więź emocjonalną, jaka łączyła ją z psem. Podobne odczucia ma wielu innych właścicieli, dlatego część z nich decyduje się, wbrew obowiązującym przepisom, na pogrzebanie zwłok zwierzęcia we własnym ogródku lub na terenach zielonych. Grozi za to jednak dotkliwa kara finansowa.

Według sondaży ponad połowa Polaków ma pod opieką zwierzę domowe, a więc konieczność podjęcia decyzji w przypadku śmierci pupila prędzej czy później będzie dotyczyć wielu z nas. Ten problem zdają się rozumieć władze innych miast. Przez ostatnie lata grzebowiska sukcesywnie powstawały w całej Polsce, m.in. w Gorzowie

14

Wielkopolskim, Szczecinie, Gdańsku, Toruniu, Bytomiu, pod Warszawą i Wrocławiem. Tym bardziej dziwi, że Kraków, drugie co do wielkości miasto w Polsce, do tej pory nie może się pochwalić takim rozwiązaniem. Dotychczasowe próby jego wprowadzenia najczęściej rozbijały się o kłopot z wyborem lokalizacji i protesty mieszkańców, którzy obawiali się utworzenia w ich okolicy takiego miejsca. Być może zawiodła tu edukacja, bo przecież Krakowianie nie mają problemu, by mieszkać tuż przy płocie np. cmentarza Rakowickiego, a grzebowiska dla zwierząt muszą spełniać takie same wymagania sanitarne jak tradycyjne cmentarze. Pojawiły się też rozsądne głosy, że dobrą alternatywą mogłoby być specjalne kolumbarium do przechowywania urn z prochami zwierząt.

W ostatnich miesiącach walka o zorganizowanie w Krakowie grzebowiska przybrała na sile. Do tej pory pod naszą petycją w tej sprawie mieszkańcy złożyli ponad 6200 podpisów, a wciąż pojawiają się następne. Kolejny etap starań, czyli złożony w lipcu tego roku projekt uchwały kierunkowej, stworzony przez radnych Łukasza Gibałę i Małgorzatę Jantos, przyniósł ogromny sukces. Pomysł utworzenia na terenie Krakowa cmentarza lub kolumbarium dla zwierząt zyskał poparcie zarówno komisji infrastruktury, jak i całej rady miasta. Uchwała została podjęta i teraz pozostaje tylko czekać na wybranie dogodnej lokalizacji i zrealizowanie tej długo wyczekiwanej inwestycji.

Aleksandra Michniewicz

Zawsze można wypracować kompromis Rozmowa z Karolem Wałachowskim, Dyrektorem Programowym stowarzyszenia Kraków dla Mieszkańców, ekonomistą pracującym na Uniwersytecie Ekonomicznym, autorem kilkunastu publikacji naukowych i raportów, dotyczących rozwoju miast. Karol Wałachowski jest także publicystą i – jako aktywista miejski – jednym z inicjatorów wykupu przez miasto terenów Wesołej.

Czym i jak zajmuje się Dyrektor Programowy w Krakowie dla Mieszkańców?

Najkrócej mówiąc, szuka rozwiązań dla krakowskich problemów [śmiech]. Wiem, jak to dostojnie brzmi, ale na co dzień wcale takie nie jest. Oczywiście programu nie można stworzyć w pojedynkę, dlatego jednym z moich pierwszych zadań było znalezienie ekspertów. Zależało nam na tym, żeby stworzyć jak najbardziej różnorodną grupę fachowców. Dlatego w zespole, który liczy już ponad setkę osób, są naukowcy, przedsiębiorcy, społecznicy czy osoby, które znają miasto od podszewki, bo pracują w miejskich spółkach i jednostkach. Pracujemy w tematycznych grupkach – analizujemy różne pomysły, nieraz się spieramy. Ale punktem wyjścia są najczęściej problemy i propozycje, zgłaszane przez mieszkańców.

Czyli„zwykli” mieszkańcy też mają coś do powiedzenia?

Oczywiście, że tak! Czerpanie z wiedzy i doświadczeń mieszkańców jest najważniejsze. Te informacje zbieramy różnymi drogami, od spotkań na żywo, po jeden z naszych najnowszych projektów – stronę www.mapapotrzeb.com, na której każdy może zgłaszać swoje potrzeby, pomysły i propozycje.

Powiedziałeś, że się czasem spieracie – dlaczego?

Przecież chyba wszyscy mają podobną wizję miasta?

Wspólna wizja to jedno, ale można mieć trochę inne podejście do tego, jak ją realizować. Zwykle żeby wymyślić rozwiązanie problemu, potrzeba specjalistów z różnych dziedzin – a dla każdego z nich jego „działka” jest najważniejsza.

Przykład?

W Krakowie potrzeba nowych tras tramwajowych, co podkreślają specjaliści od transportu. Ale nie da się ich zaprojektować bez ludzi od planowania przestrzennego, którzy wiedzą np. gdzie w przyszłości pojawią się nowe osiedla i nowi mieszkańcy. Każda taka inwestycja zawsze odbywa się też kosztem środowiska – i tu potrzebni są eksperci od zieleni, którzy pomogą ograniczyć straty. Taka współpraca między ekspertami z różnych dziedzin w Krakowie kuleje, czego przykładem są ostatnie protesty przeciw wycince 15

pod budowę tramwaju do Mistrzejowic. A można ich było uniknąć już na etapie projektowania. Zawsze przecież można wypracowywać kompromis. Tak właśnie staramy się pracować nad programem – ścierając poglądy i podejścia specjalistów z różnych obszarów.

A gdzie w tym wszystkim rola polityków?

To przede wszystkim politycy wpływają na zmiany.

Administracji często brakuje możliwości lub odwagi w kreowaniu nowych, ambitnych rozwiązań. Za nie odpowiedzialność muszą wziąć politycy. Według mnie dobry polityk to taki, który jest w stanie budować ambitne projekty. W tej metaforze eksperci dostarczają cegieł – czyli wiedzy ze swoich dziedzin i pomysłów.

W zarządzaniu miastem potrzebne jest bardziej generalne podejście. Ani budżet miasta, ani czas nie są z gumy – i to właśnie politycy są od tego, żeby łączyć różne obszary i dokonywać dobrych wyborów. Podejmować też czasami trudne, nieoczywiste decyzje.

Sięganie po wiedzę ekspertów wydaje się naturalne przy tego typu przedsięwzięciach, ale politycy nie zawsze to robią, prawda?

Zdarza się, że politycy nie widzą tego, co jest oczywiste dla naukowców. Tak było ze smogiem – badacze od dekad wiedzieli, że jakość powietrza jest fatalna i powoduje tragiczne skutki zdrowotne. Jednak dla rządzących nie było tematu – do czasu, kiedy powstał Krakowski Alarm Smogowy. Wtedy wszyscy zaczęli o tym mówić i politycy nie mogli już udawać, że problem nie istnieje. Podobnych, mało popularnych tematów nadal jest dużo, np. turystyfikacja i jej negatywne skutki, kwestie najmu krótkoterminowego czy czystość rzek.

Dlaczego zdecydowałeś się na współpracę z Łukaszem i Krakowem dla Mieszkańców?

Politycy, z którymi wcześniej współpracowałem, oczekiwali przede wszystkim pomocy w obronie swojej narzuconej odgórnie, partyjno-warszawskiej linii programowej. Przekaz był ważniejszy niż fakty. Inaczej sytuacja wygląda w Krakowie dla Mieszkańców, gdzie rzeczywiście mam poczucie wpływu na postulaty. Łukasz Gibała jest niezależny i nie musi czekać na polecenia z Warszawy.

Kraków i jego mieszkańcy są jego partią.

Rozmawiała Aleksandra Michniewicz

Krzyżówka

1

Hasło krzyżówki tworzą

1

2

8

12

Autorem krzyżówki jest Pan Edward Pięta,

13

któremu – jak zwykle

dwumiesięcznika!

7

11

w poziomie.

w ten numer naszego

6

10

polach, czytane kolejno,

za tak bezcenny wkład

5

9

litery na niebieskich

– serdecznie dziękujemy

4

3

16

17

15

14

19

18

20

21 22

23

24

25

(38)

06

27

29

28

K R A KÓ W D L A M I E S Z K A Ń C Ó W, D W U M I E S I Ę C Z N I K N R

26

30

32

31 33

POZIOMO

31. w niej chińska zupka

9. na nim się jedzie, leci i płynie

33. Piotr z obrazu Matejki

3. czwartkowe ciastko 10. kasuje gapowicza

11. brukowa lub rosołowa

12. dziewczyna ratownika 13. samośka

15. muskularna postać mężczyzny podtrzymująca balkon

20. leczy Apaczy 21. oktet kątów

32. na ścianie, gazie i na basenie

PIONOWO

1. towarowy lub osobowy

2. obowiązuje na wwóz i wywóz

3. fajerwerków lub psów

4. skroniowe lub czołowe

5. w złym guście na odpuście 7. gatunek sikory i kury

29. prawdę ci powie

14. ogon sikorki

30. okrzyk z bocianiego gniazda

18. płaska i krzywa

19. ma ją Zośka i Małgośka

22. dobra dla żubra

25. na sedesie i w Mercedesie 26. przynoszony przez czarną owcę

27. język do udawania 28. wolny to laba

6. raka lub koziorożca

23. samica z jajami

24. na porębie po dębie

17. usztywnia śrubę

8. prosty gruczoł

16. pryska z ogniska

Dołącz do nas! www.KrakowDlaMieszkancow.com FB.com/KRKdlaMieszkancow

www.instagram.com/KrakowDlaMieszkancow Stowarzyszenie Kraków dla Mieszkańców

Wydawca: Stowarzyszenie Kraków dla Mieszkańców Redakcja: al. Kijowska 22, 30-079 Kraków Redaktor naczelna: Renata Ropska

Projekt kwartalnika, skład i ilustracje: www.stereoplan.pl

al. Kijowska 22, 30-079 Kraków

Druk: Agata Pindel-Witek AW

zapraszamy w dni robocze od 9.00 do 17.00

biuro@krakowdlamieszkancow.com, tel. +48 516 381 647

Nie chcesz przegapić kolejnych numerów naszego dwumiesięcznika? Wypełnij formularz na stronie

www.krakowdlamieszkancow.com/prenumerata - dostaniesz je od nas w wersji elektronicznej.

Ten dwumiesięcznik został wydrukowany na ekologicznym i certyfikowanym papierze.

Drewno wykorzystane do jego produkcji pochodzi z lasów zarządzanych w sposób zrównoważony.