2024 Winter by Ledentijdschrift Natuurpunt Mechels Rivierengebied

winter 2024

Mechels Rivierengebied 10

Ledenavond

Plantactie Eeckelenbos

IJSvogels en WINTERkoningen

Cursus mossen

 colofon Natuurpunt Mechels Rivierengebied is actief in Bonheiden, Mechelen, Sint-Katelijne-Waver en Willebroek. Dankzij meer dan 4370 leden en een stevige ploeg vrijwilligers werkt Natuurpunt in deze gemeenten aan de bescherming en verdere ontwikkeling van de natuur. Leden van Natuurpunt Mechels Rivierengebied ontvangen dit driemaandelijks tijdschrift gratis. Andere Natuurpuntleden kunnen voor 2024 een abonnement nemen door 6 euro over te schrijven op rekening BE42 0013 6468 8754 met als vermelding ‘tijdschrift 2024’. Contactpersonen

Oplage: 4470 exemplaren

Natuurpunt Mechels Rivierengebied

Ledenadministratie

Jorn Van de Velde, 0493 02 96 97, jorn.vandevelde@gmail.com

Online (geregistreerde leden):

Kern Mechelen

www.natuurpunt.be/controlepaneel/mijn-gegevens

voorlopig via Jorn Van de Velde (voorzitter afdeling)

Contactformulier: www.natuurpunt.be/contacteer-natuurpunt

Kern Bonheiden

ledenadministratie@natuurpunt.be, 015 29 72 17

Joost Dewyspelaere, 015 51 69 97, joost.dewyspelaere@skynet.be

Website, Facebook en Twitter

Kern St.-Katelijne-Waver

www.natuurpunt.be/mechelsrivierengebied

Godelieve Janssens, 015 20 97 02, godelieve-jans@telenet.be

www.facebook.com/NatuurpuntMechelsRivierengebied

Kern Willebroek

twitter.com/NatuurMechelen

Wim Candries, 0472 29 87 32

Digitaal afdelingsnieuws

Werkten mee aan dit nummer

Planten- en dierenwaarnemingen in onze regio:

Diane Appels, Wim Candries, Peter Delvaux, Frank De Roover,

www.mechelen.waarnemingen.be

Peter De Ridder, Mario Engels, Dorien Evenepoel, Frank

Activiteitenflits: aanvragen via de startpagina van onze website

Hadermann, Nils Iwens, Godelieve Janssens, Bert Mestdagh,

www.natuurpunt.be/mechelsrivierengebied

Carla Morlion, Ann Pinceel, Wander Rooze, Roel Schrauwen,

Giften - Reservatenfonds

Peter Standaert, Tony Van den Broeck, Jorn Van de Velde,

Schrijf je gift over op rekening BE56 2930 2120 7588 van

Karen Vandevyvere, Koen van Vooren, Robin Verachtert, Myrtle

Natuurpunt met vermelding ‘project 3799 Mechels Rivierenge-

Verhaeven, Alex Verswijvel, Jan Wijgerde Redactie: redactie-mrg@natuurpunt.be

bied’. Vanaf 40 euro wordt een fiscaal attest afgeleverd.

Lay-out: mandarijn.be

Lid worden

Druk: Buroform nv - www.buroform.be

Het lidgeld bedraagt 38 euro per gezin tot eind 2024. Overschrij-

cover vooraan: steenuil © Diane Appels cover achteraan: RUN FOR NATURE © Natuurpunt

ven op rekening BE17 2300 0442 3321 BIC GEBABEBB van Natuur-

Bezoekerscentrum

punt, met vermelding ‘(nieuw) lid via Mechels Rivierengebied’.

Muizenhoekstraat 7, 2812 Muizen • www.natuurpunt.be/bc-mrg Ann Pinceel 015 43 61 09 • bc.mechelsrivierengebied@natuurpunt.be Open op donderdag van 13u30 tot 17u30 en op zondag van 10u tot 17u30. Tijdens de schoolvakanties ook op maandag en zaterdag van 13u30 tot 17u30. - info over de lokale natuurgebieden en activiteiten - wandelbrochures en gezinsspeurtochten - kleine winkelhoek - biosapjes, Beers for Nature (Dale, Gageleer en Bufo), koffie en thee

Parkeren op randparkings Muizen-Dorp, Kerkenbos of Karolingenstraat. Er zijn slechts enkele parkeerplaatsen langs de Muizenhoekstraat.

Ons tijdschrift online lezen Wil je ons tijdschrift (ook) online lezen, vul dan het inschrijvingsformulier in op np-mrg.be/tijdschrift. Daar vind je ook een formulier waarmee je de gedrukte versie kunt annuleren. Zowel het online lezen als de annulatie van de gedrukte versie zijn omkeerbaar. Uitproberen kan en mag. Wil je eerst een online nummer zien, dan kan dat via np-mrg.be/ datwilikzien. Ons digitaal archief vind je op issuu.com/redactie-mrg.

overal lezen . minder drukkosten . meer natuur . als pdf bewaren . digitaal archief 2

Woordje vooraf... © Bert Mestdagh

Beste Natuurpunters Toen ik enkele jaren geleden naar Mechelen verhuisde, was de regio me als ooievaar-hotspot gekend. Hoe het er verder op vogelvlak stond, wist ik niet. Ondertussen zijn we enkele jaren later en op moment van schrijven is de vogeltrek volop bezig. Verschillende vrijwilligers zetten zich in - ondanks het soms gure weer - om te weten te komen wat er allemaal boven Mechelen, en dan vooral boven het Zennegat, vliegt. Daar waar verschillende rivieren van ons afdelingsgebied samenvloeien, blijkt er een vogelschatkamer van jewelste te zijn. Niet alleen komen vele vogels in het overstromingsgebied broeden en eten zoeken, ze gebruiken de rivieren ook als wegwijzer. Dat leverde al vele pareltjes op: naast vele overvliegende vinken en een velduil die zich er heel zichtbaar ophield, werd bij ons ook de allereerste gestreepte strandloper van België ontdekt. Die vertoefde in goed gezelschap: ook de bladkoning, dwergaalscholver en roodhalsfuut passeerden de revue. “Wie ‘t kleine niet eert, is ‘t grote niet weerd." Gelukkig wordt ook het kleine geëerd! Deze zomer vond over heel Vlaanderen de Insectenzomer plaats waarbij iedereen opgeroepen werd om zoveel mogelijk insecten te fotograferen met Obsidentify of in te geven via waarnemingen.be. In totaal werden binnen de grenzen van ons afdelingsgebied 33105 insecten waargenomen. Daar zitten heel wat veel voorkomende soorten bij zoals de vlinders atalanta en bruin zandoogje, de vuurwants of de honingbij; maar evengoed de zeldzame knautiabij, waarvan 2 colofon Kauwendaal, op de grens van Mechelen en Sint-Katelijne-Waver, online lezen een van de weinige grote vindplaatsen in Vlaanderen is. Opnieuw 3 woordje vooraf is wel duidelijk dat er zich vlak in de buurt heel wat leuks en bij inhoud zonders verstopt.

In dit nummer

Ver weg overvliegend of dichtbij verstopt in het gras: er valt veel moois te bespeuren binnen onze afdeling en het wordt ook ontdekt. Of je nu af en toe met Obsidentify een insect doorgeeft, met de Natuurstudiegroep op stap gaat of paraat staat om de vogeltrek op te volgen: elke waarneming is er eentje meer. Zo kunnen we het natuurschoon delen met jullie en vele anderen, maar - minstens even belangrijk - de vinger aan de pols houden. Het gaat helaas niet altijd goed, maar hoe we daar aan werken lees je vaak in dit tijdschrift. In de tussentijd: blijf waarnemen! Tot in de natuur,

Jorn Van de Velde, afdelingsvoorzitter

4 9 14 16 18 20 22 25 26 29 31 34 35

terugblik nieuwtjes gesignaleerd wist je dat? kalender veen in de kijker beheer dank je wel snuit vorming wandelen in de natuur cryptogram natuurgebieden

14 oktober: Donateurswandeling in de Hondsbossen

14 oktober: BBQ als dank aan sponsors en journalisten

22 oktober: Heide- en vennenwandeling in Bonheiden 4

Terugblik Leerlingen Safe College Mechelen maken mee het verschil voor de natuur in het Rivierenland

Drie nieuwe Animalinas-graffitiwerken in Sint-Katelijne-Waver brengen hulde aan lokale diersoorten haalde zijn spuitbussen boven aan het Sint-Michielskasteel en Kauwendaal. De werken vormen een uitbreiding op de bestaande Animalinas-wandelroute van Natuurpark Rivierenland. Die route zet lokale diersoorten in de kijker en knoopt de mooiste natuursnippers van het toekomstige park aan elkaar. Het eerste nieuwe kunstwerk is een blauwe reiger en een waterjuffer op een gevel bij de ingang van het Sint-Michielsdomein. In het park vind je op de muur bij de vlindertuin twee citroenvlinders. Leuk voor de allerkleinsten als ze het kinderpad ‘Het dolle seizoen van vlinder Citroen’ volgen. Op de brug aan Zorgvliet wordt de ree in de kijker gezet. Dank aan Animalinas en Dzia voor deze vruchtbare samenwerking!

In september had Safe College Mechelen een meet and greet met Natuurpark Rivierenland. Na een presentatie werden de leerlingen getrakteerd op een gegidste Animalinas-fietstocht. Natuureducatieve spelletjes passeerden de revue. Dit voorjaar wordt er ook nog een bushcraftsessie voor Safe College Mechelen georganiseerd. De leerlingen hebben het voorbije najaar allerlei acties op poten gezet om middelen in te zamelen ten voordele van natuurherstel en -uitbreiding in Natuurpark Rivierenland. Zo tekenden ze al verschillende keren present op de zaterdagmarkt met de verkoop van lekkers. Met deze sterke samenwerking, op het snijvlak van erfgoed en natuur, werken we aan het draagvlak voor natuurbehoud.

In memoriam Ward Gielis Ward was een van de eerste conservators van de Hondsbossen in Sint-Katelijne-Waver. Hij had een heel groot hart voor de natuur en bij zijn haast dagelijkse wandelingen in het bos schreef hij korte fragmentjes over zijn waarnemingen. Dat schriftje koesterde hij zijn leven lang. Zolang het kon, is hij de Hondsbossen blijven bezoeken. We wensen Mieke en de hele familie veel sterkte.

terugblik Katelijnse Kei voor de haagplantactie De haagplantactie in Sint-Katelijne-Waver, met als hoofdrolspeler Natuurpunt, bestond in november dertig jaar en dat is niet onopgemerkt voorbijgegaan. Het infomagazine #SKWleeft, met op de cover de Natuurpunttrekkers van dit project, besteedde er uitgebreid aandacht aan. Als kers op de taart kregen Frank Hadermann en Jan Wijgerde op een viering in de gemeente allebei een “Katelijnse Kei” voor de haagplantactie. Frank werkt al dertig jaar mee aan de actie en Jan is een kei in administratie en het helpen aanplanten van geboortebomen. Ondertussen groeit in Sint-Katelijne-Waver al meer dan 55 km haag die in de loop van al die jaren als haagpakketten door onze vrijwilligersploeg werden afgeleverd. Tel daarbij nog de talrijke bomen die geplant werden en je mag gerust zeggen dat de actie het landschap in de gemeente ‘vergroend’ heeft. Deze nominatie werd door onze Natuurpunters erg geapprecieerd.

Heide(herstel): natuurlijk en erfgoedpatrimonium van Bonheiden Met Natuurpunt beheren we in Bonheiden een aanzienlijke oppervlakte natuurgebied: bossen, graslanden, moerassen, vennen en heide. Door onze inspanningen en dankzij de steun van onze leden dragen we bij aan het groene karakter van Bonheiden-Rijmenam. Tegelijk vergroten we de biodiversiteit en zorgen we ervoor dat de weerstand van onze natuurgebieden tegen de klimaat© Wim Dirckx verandering toeneemt. Soms veroorzaken de beheerwerken tijdelijk een minder mooi uitzicht. Dat is het geval wanneer we bossen omvormen van eenvormig productiebos naar natuurlijk, streekeigen bos of wanneer we heide trachten te herstellen op de weinige plaatsen waar dat nog mogelijk is. Om aan te tonen dat er altijd heide geweest is in Bonheiden en dat heideherstel een legale en lovenswaardige zaak is, hebben we een document opgesteld dat inkijk geeft in de historische aanwezigheid van heide. We gaan ook dieper in op het reilen en zeilen van heidebeheer en de resultaten die dit beheer al heeft opgebracht.

Vleermuizenkast Bij de Vlaamse Milieumaatschappij bleken ze nog een vleermuizenkast te hebben die een bestemming zocht. Zij contacteerden ons om te horen of wij een geschikte locatie hadden in het Mechels Broek. Zuidelijk gericht, een hoogte van ca. 4 meter boven de grond en een vrije valruimte om uit te vliegen, was bij ons wel te vinden. Een oude knoteik voldeed aan die vereisten en kreeg de eer de kast te mogen dragen. Nu afwachten of de vleermuizen na hun winterslaap het dagverblijf zullen vinden en goedkeuren. We kijken er al naar uit. © Tony Van den Broeck

terugblik  Cursus natuurgids 2023 afgelopen? Na een jaar lessen en excursies, stelde een enthousiaste groep cursisten op 2 december hun (groeps) projecten voor. Stuk voor stuk sterke resultaten! Is de cursus nu afgelopen? Ja en nee. Het lesjaar zit er op maar we hopen dat velen van hen het verdere traject van ‘verdieping’ en ‘stage’ binnen onze afdeling afwerken en dat ze als vrijwilliger actief worden of blijven in het Mechels Rivierengebied. Dankjewel aan alle cursisten! Dankjewel aan alle vrijwilligers die een les gaven, een excursie gidsten of begeleider waren. Zonder jullie was er geen cursus! Hieronder een overzicht van de projecten.

Over bijentuinen en tuinbijen

Speuren naar sporen

Emmanuel, Luc en Pascal verdiepten zich in de wereld van de bijen, de verschillen tussen bijen, hommels en wespen, de bedreigingen voor deze insecten, … Samen werkten ze een wandeling uit in het Vrijbroekpark waarbij ze elk een aantal stopplaatsen voor hun rekening namen. De vaak verrassende informatie, leuke doe-opdrachten en hun fijn gevoel voor humor, maakten er een boeiende wandeling van. Als slot kregen de deelnemers nog tips over hoe ze hun tuin bij-vriendelijker kunnen maken. Een hoopvolle afsluiter.

Johan en Mathias wilden aan de hand van een veelheid aan sporen de rijke natuur van Kauwendaal graag meer zichtbaar maken maar evengoed wijzen op landschappelijke sporen die de huidige natuur helpen verklaren. Ze inventariseerden een hele periode aanwezige dierensporen zoals pootafdrukken, uitwerpselen, knaagsporen, … en kozen voor hun wandeling de beste plekken om op die moment sporen te laten vinden en hun verhaal te brengen. Een leuke én interessante ontdekkingstocht die de deelnemers anders naar de natuur leert kijken.

Kriebelbeestjes

Wilde natuur in Mechelen

Jurgen maakte voor de kinderboerderij in Wilrijk een activiteit rond kriebelbeestjes. Met dierenkaartjes en letters gingen de kinderen samen met Jurgen alias ‘Emile De Poter’ op zoek naar bordjes met qr-codes. Daar kregen ze telkens een weetje te horen en konden ze hun letters op volgorde leggen. Daarna speurden ze ook naar echte beestjes. De kinderen vonden het superleuk én staken er heel wat van op!

Nic startte met een blog waarop hij regelmatig foto’s en artikels post over planten, vogels, insecten en schimmels. Een pleidooi voor aandacht voor de stadsnatuur in al zijn verscheidenheid. www.wildenatuurinmechelen.be

terugblik Plantengebabbel, bomengefluister en dierengeratel

Hoe smaakt de natuur? Caroline, Els en Kristien kozen voor een wandeling in Kauwendaal over eetbare planten. Ze verzamelden eerst een pak informatie en maakten dan een selectie van een tiental soorten waarover interessante weetjes werden verteld. Doordat de deelnemers vooraf een kaartje kregen met een afbeelding van een plant, zocht iedereen actief mee. Als afsluiter kon iedereen proeven van zelfgemaakte hapjes. Een geslaagde activiteit die in de smaak viel bij jong en oud!

Alex, Erika en Tom werkten een wandeling uit rond allerlei vormen van communicatie in de natuur. Ze gingen op stap met een groep volwassenen in de Biezenweiden. Aan de hand van enkele verhaallijnen gaven ze de deelnemers inzicht over hoe planten, dieren en schimmels erin slagen informatie efficiënt te delen. Door af en toe whatsapp te gebruiken als extra communicatiemiddel in de groep en een leuk spel om de excursie mee af te sluiten, werd het een boeiende en interactieve belevenis.

Battelse bomen Maggie is gepassioneerd door bomen en wil die liefde graag doorgeven. Ze werkte een excursie uit aan het overstromingsgebied Zennegat. Ondanks dat een groot stuk van dit gebied heel open is, waren er toch veel verschillende bomen te vinden waarbij Maggie de groep wist te boeien met een pak interessante weetjes. De voormiddag werd afgesloten met een quiz om te testen wat was blijven hangen. En dat was best veel! Opdracht geslaagd.

Buffels & Bladluizen Charlotte, Jan en Nicholaas maakten een podcast over biodiversiteit in tuinen. Ze trokken daarvoor o.a. naar de plantentuin van Meise om twee medewerkers te interviewen over de transitie die in het park aan de gang is. Dat netjes afgeborstelde en verharde tuinen weinig kansen geven aan de natuur, spreekt voor zich. Misschien kan het argument dat zo’n tuinen ook uit de mode aan het raken zijn, mensen wel overtuigen? open.spotify.com/show/5bdoDH5DJk71RBf nI7GE1p?si=fOH2VO7HS86HXAbc9ZQJVA

Nieuwtjes Serieuze kortingen op de Animalinas-kleding! Droom je al een tijdje van zo'n knappe hoodie of t-shirt met een tekening van Dzia? Kom dan eens langs in het bezoekerscentrum! De openingsuren vind je op blz 2.

Dinsdag 12 maart Spelletjesavond in het bezoekerscentrum Vanaf 19u ben je welkom in het bezoekerscentrum en kan je doorlopend aanschuiven aan een tafel om mee te doen. Je kan kiezen uit een waaier aan bordspellen voor volwassenen rond de thema’s natuur, ecologie en biodiversiteit. De spelregels worden ter plaatse uitgelegd. Heb je zelf een leuk spel in het thema, breng het dan gerust mee! Adres: Bezoekerscentrum, Muizenhoekstraat 7, Muizen Deelnemen is gratis. Liefst vooraf inschrijven via de activiteitenagenda op www.natuurpunt.be/np-mrg

Dinsdag 23 januari Vrijwilligersopleiding: Hoe werf je leden voor Natuurpunt?

Hoe overtuig je mensen om lid te worden van Natuurpunt? Hoe spreek je ze aan? Welk verhaal vertel je? In deze infosessie krijg je tools om zelf aan de slag te gaan. We zetten ook theorie om in de praktijk en oefenen het ledenwerfpraatje. Natuurpunt heeft meer dan 130.000 leden die mee de Vlaamse natuur beschermen. Toch is het potentieel veel groter. Want hoe meer leden, hoe luider onze stem. Wist je dat lidgeld ook een belangrijke bron van inkomsten is voor onze organisatie en voor onze afdeling? Werf mee. We hebben je hulp echt nodig. De opleiding is gratis voor actieve vrijwilligers of kandidaatvrijwilligers die zich willen engageren om in 2024 leden te werven op activiteiten en stands of in het bezoekerscentrum. Start: 19u30, bezoekerscentrum, Muizenhoekstraat 7, Muizen Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

 nieuwtjes Zaterdag 10 februari Ledenavond en nieuwjaarsdrink Natuurpunt Mechels Rivierengebied

Dit jaar zijn we te gast in Willebroek voor de ledenavond van onze afdeling.

27 en 28 januari Het grote vogelweekend

Verschillende kernen en werkgroepen brengen een korte presentatie om terug te blikken op de werking van het voorbije jaar. Je krijgt ook een overzicht van de uitbreidingen die we konden realiseren en de penningmeester brengt een kort financieel verslag. We geven vertrouwen aan onze bestuurders en kijken graag al even vooruit naar 2024.

Meetellen is simpel. Van de echte vogelkenner tot de occasionele vogelliefhebber: iedereen kan vogels tellen en zo zijn steentje bijdragen aan het grootste vogelonderzoek van Vlaanderen. Geen vogelexpert? De huismus, koolmees, vink: er bestaan heel wat vogelsoorten. Niet evident om deze allemaal van elkaar te onderscheiden. Gelukkig hoef je geen ornitholoog te zijn om ze te herkennen. Op www.natuurpunt.be/zo-tel-je-vogels vind je heel wat hulpmiddeltjes, zoals een vogelposter en een overzicht van de meest voorkomende tuinvogels. Daarbij vind je steeds een afbeelding en wat uitleg om ze makkelijker te herkennen. Tijdens het telweekend zelf, staan experts klaar om al je vragen over vogels te beantwoorden. Gratis online tuinvogelcursus Wil je nog dieper in de wereld van de tuinvogels duiken? Start dan met de gratis online tuinvogelcursus van Natuurpunt. In tien boeiende lessen vertellen vogelexperts Gerald en Gina je meer over de meest voorkomende tuinvogels in Vlaanderen. www.natuurpunt.be/pagina/gratis-onlinecursus-tuinvogels-vlaanderen

Hierna klinken we graag, samen met jou, op een nieuw jaar boordevol natuurbeleven! Heb jij ook zin om bij een hapje en een drankje bij te babbelen met oude bekenden of andere Natuurpunters te leren kennen? Welkom!

Activiteiten bezoekerscentrum Op zondag 28 januari zijn er twee activiteiten in het Mechels Broek: in de voormiddag een popup vogelkijkpost en in de namiddag een leuke gezinsactiviteit. Bovendien kunnen kinderen die voordien al graag vogels naar hun tuin willen lokken, inschrijven voor de ‘Vette vogelmiddag’, een kinderatelier vogelvoer maken op zaterdag 6 januari.

19u30, Kasteel Bel-Air, Mechelsesteenweg 102, Willebroek Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg Wil je meer info of je voor 2024 graag kandidaat stellen voor het afdelingsbestuur, stuur dan vooraf een mail naar jorn.vandevelde@gmail.com.

Meer info op blz 26 en blz 31.

nieuwtjes 

Nieuwjaarsactiviteiten kernen Zaterdag 20 januari, namiddag kern Sint-Katelijne-Waver

In Bonheiden, Sint-Katelijne-Waver, Willebroek en Mechelen houden ook de kernen hun lokale algemene vergadering of nieuwjaarsactiviteit. Wil je je engageren of ben je gewoon nieuwsgierig naar wat Natuurpunt in jouw gemeente allemaal realiseert? Welkom.

Dit jaar starten we om 14u met een korte wandeling in de Hondsbossen. Vanaf 16u komen we samen in zaal Offendonk voor een drankje en een hapje terwijl de werking van het voorbije jaar en de plannen voor de toekomst worden toegelicht. Het einde van deze jaarlijkse samenkomst is voorzien rond 18u maar er zal nadien nog ruim tijd zijn om rustig na te kaarten. We krijgen graag je inschrijving voor het hapje en drankje om de hoeveelheid in te schatten. Mee gaan wandelen is vrijblijvend. Als de wegenwerken op de Wilsonstraat nog gaande zijn, is er een alternatieve route langs het gemeentehuis. Volg dan de bewegwijzering ‘De Plek’. 14u of 16u, Zaal Offendonk, Den Haes 8A, Sint-Katelijne-Waver Inschrijven via godelieve-jans@telenet.be, 0473 44 89 37

Maandag 8 januari, 20u kern Bonheiden Algemene vergadering Bezoekerscentrum, Muizenhoekstraat 7, Muizen Inschrijven via diane.appels@skynet.be. Ook zonder inschrijven welkom.

Dinsdag 9 januari, 19u45 kern Mechelen - Film Ruderalia / nieuwjaarsdrink

Dinsdag 23 januari, 20u kern Willebroek Algemene vergadering

Een bijzondere natuurdocumentaire van Joris De Rycke. Zaal Hendrik & Co, tegenover Coxiestraat 11, Mechelen

Huis van de Vrije Tijd De Schalk, Stadionlaan 2A (d.i. het nieuwe gebouw), Willebroek, vergaderzaal 2. Inschrijven via ine.colpaert@gmail.com, 0479 71 68 21. Ook zonder inschrijven welkom.

Inschrijven via www.natuurpunt.be/np-mrg. Ook zonder inschrijven welkom.

Zaterdag 2 maart Plantactie Eeckelenbos - deel 2

Op 2 maart wordt het tweede deel van Eeckelenbos (naast de R6 in Sint-KatelijneWaver) aangeplant. Een 900-tal inheemse boompjes en struiken moeten nog de grond in. Iedereen is welkom om te helpen vanaf 9u30 tot 12u30. Afspraak: einde weg tussen Clemenceaustraat 56 en 64. Je eigen spade meebrengen is handig, maar we voorzien ook extra materiaal en natuurlijk een drankje voor alle lieve helpers! Meer info bij Frank Hadermann 0478 44 17 19 of Luc Fillée 0473 34 22 72.

 nieuwtjes

Help padden de straat over! Wanneer padden ontwaken, denken ze maar aan één ding, juist ja: sex. De vrouwtjes hun buik staat rond van de eitjes. Deze eitjes zijn nog niet bevrucht. De bevruchting gebeurt meestal zodra de snoeren met eieren het lichaam van het vrouwtje verlaten. De mannetjes doen erg hun best om op de eerste rij te zitten. Soms klampt een mannetje zich al vast op de rug van een vrouwtje terwijl ze nog op weg is naar de vijver. Op weg naar hun voortplantingsplaats komen padden vaak hindernissen tegen. Op een drukke straat lopen ze een grote kans om onder de wielen terecht te komen. Om de dieren veilig op hun bestemming te krijgen, worden op verschillende plaatsen in het Mechels Rivierengebied afsluitingen en emmers in de wegbermen geplaatst. Van zodra de paddentrek begint, staan vrijwilligers weer klaar om ervoor te zorgen dat de dieren niet worden platgereden! ZIN OM OOK EEN HANDJE TOE TE STEKEN? In Bonheiden worden padden overgezet in de Molenlei, Bleukstraat, Peerlaarstraat en Koningin Astridlaan. Coördinator: Agnes, agnes.cannaerts@telenet.be, 0478 29 87 09 In Sint-Katelijne-Waver is een ploeg actief in de Rozendaalweg en de Kuikenstraat. Daar zijn momenteel geen extra helpende handen nodig. Voor de overzetacties in de Waterstraat, de Lintseheide en de Donderheide zijn Walter en Wim wel nog op zoek naar extra medewerkers. Coördinator Waterstraat en Lintseheide: Walter, walter_van_camp@hotmail.com, 0474 69 34 23 Coördinator Donderheide: Wim, wimmarnef@hotmail.com, 0474 71 83 95 In Willebroek kan je meehelpen in de Broekstraat in Blaasveld. Op zaterdag 3 februari tussen 9u en 12u wordt de paddenoverzetactie voorbereid. Er worden een afsluiting en emmers in de wegberm geplaatst om te voorkomen dat de amfibieën de straat oversteken en slachtoffer worden van het verkeer. Afspraak: 9u, parking Broek van Blaasveld, Broekstraat, Blaasveld Zin om een handje toe te steken bij de voorbereiding of nadien bij de overzetactie? Contacteer dan Ine, ine.colpaert@gmail.com, 0479 71 68 21.

nieuwtjes 

Expeditie Natuurpunt 2024 • Op avontuur voor meer natuur Expeditie Natuurpunt is de tofste manier om samen met vrienden, familie of collega’s jouw favoriete natuurgebied te steunen. Een fondsenwervingscampagne die je helemaal zelf kan invullen en waarvoor wij jou bedanken met een onvergetelijk avontuur. Op 29 en 30 juni trek je er met je team op uit om te genieten van natuurpracht, een gezellig kampvuur en een fysieke uitdaging. Tijdens deze editie van Expeditie Natuurpunt kan je kiezen uit vijf routes: wandelen, fietsen of kanoën in verschillende combinaties en afstanden. Schrijf je snel in via www.expeditie.natuurpunt.be.

Nieuws uit de beleidswerkgroep 2024 is verkiezingsjaar!

De lokale verkiezingen zijn pas voor 13 oktober maar achter de schermen zijn de politieke partijen al druk bezig met het afwerken van hun verkiezingsprogramma's. Om te zorgen dat natuur, biodiversiteit en klimaat daar hun terechte plaats krijgen in het toekomstig beleid, zijn onze kernen de laatste maanden volop bezig geweest met het uitwerken van hun verkiezingsmemoranda. In deze memoranda vind je onze prioriteiten voor de natuur in het Mechels Rivierengebied. Lees de afgewerkte memoranda op onze website bij de nieuwsberichten of via

Gesignaleerd Vogeltrek aan het Zennegat Elk jaar zoeken tijdens het najaar miljoenen vogels warmere oorden op. De trek brengt de vogels ook massaal over onze regio. Vooral in de periode midden september tot midden november is dit bijzonder goed zichtbaar en eigenlijk overal te beleven. Letterlijk overal kan je dan vogels zien doortrekken. Alleen moet je er wat oog (en oor) voor hebben. Als dat eenmaal zo is dan hoor en zie je – of je nu in de stad of in een natuurgebied bent – de constante vogeltrek van grote en kleine vogels. Naar goede gewoonte wordt het fenomeen in de regio goed opgevolgd. Aan het Zennegat, waar je kilometers ver de omgeving kan afspeuren, wordt tijdens deze periode de trektelpost bezet. Tijdens het voorbije najaar zijn meer dan 80.000 vogels geteld én op soort gebracht. In totaal doorkruisten 92 soorten er de afgelopen maanden het luchtruim. Iets meer dan de helft van deze vogels zijn vinken (een slordige 43.000). Andere goed vertegenwoordigde soorten zijn houtduiven, veldleeuweriken, spreeuwen, koperwieken, graspiepers, sijzen en rietgorzen. De trek is ook de uitgelezen kans om spectaculaire vogelsoorten te zien. Wat dacht je bijvoorbeeld van 1 steppe-, 2 blauwe en 20 bruine kiekendieven? Onder de roofvogels springen ook 1 visarend, 4 smellekens en 1 velduil in het oog.

kraanvogels © Diane Appels

Het doortrekken van een eenzame dwergaalscholver op 15 oktober was ronduit spectaculair. Dit is het kleine broertje van de bij ons algemene aalscholver. Om de soort te zien, moet je eigenlijk naar Zuidoost-Europa, het Nabije of Midden-Oosten. Er heerste dus nogal wat verbazing bij de trektellers toen een dwergaalscholver zomaar langs het Zennegat voorbij vloog. Ook onder de doortrekkende zangvogels werden nog enkele bijzonderheden gezien. 6 beflijsters, 2 grote piepers, 1 duinpieper en 1 Europese kanarie vrolijkten de trektellers meer dan op!

gesignaleerd  Een zeldzame passant die wat aandacht verdient, is de gestreepte strandloper. Deze steltloper werd op 10 september ontdekt aan het Zennegat en heeft er ruim een week gepleisterd. Deze vogel die eigenlijk broedt in het noorden van Siberië en Noord-Amerika en doorgaans overwintert in Australië of Zuid-Amerika, lokte heel wat vogelkijkers alvorens zijn weg verder te zetten. Als mooie afsluiter passeerden op 17 november nog een 270-tal kraanvogels over onze regio. De kraanvogeltrek was heel laat dit jaar en normaal trekken ze oostelijker, maar dit jaar kregen we ze dus ook bij ons te zien. bruine kiekendief © Bert Mestdagh

Atalantatrek najaar 2023 Niet alleen vogels trekken naar het zuiden. Ook atalanta’s zijn trekkers. In het voorjaar arriveren deze vlinders uit zuidelijkere streken. Ze planten zich hier voort en de meeste vlinders die hier geboren werden, trekken in het najaar opnieuw weg naar het zuiden. Deze zomer waren er zowel bij ons als in noordelijkere streken redelijk veel atalanta’s. De noordelijke vlinders passeren bij ons en maken een stop om bij te tanken en zo energie op te slaan voor hun verdere reis. Op klimopbloemen en vlinderstruiken, kon je er soms tientallen tegelijk zien. Als je een beetje oplettend was, zag je dit najaar misschien veel atalanta’s alleen of met enkele exemplaren aan hoge snelheid, en bijna altijd pal zuidwaarts, voorbij vliegen. De trek vond vooral in september plaats, maar ook in de mooie oktobermaand werden er nog veel gezien. Voor de vlinders die nog in november gezien werden, zat er niets anders op dan te proberen hier te overwinteren. Atalanta’s gaan echter niet echt in winterslaap, zoals citroenvlinders en dagpauwogen. Ze houden een winterrust, waardoor ze minder goed tegen vorst kunnen dan echte winterslapers. Met zachte winters is dat steeds minder een probleem en overwinteren er elk jaar wel wat atalanta’s.

atalanta © Diane Appels

Halvemaantjesmos Halvemaantjesmos is een levermos. Sommige levermossen lijken oppervlakkig op echte mossen, maar ze zitten eenvoudiger in elkaar. De kruipende levermossen zoals het halvemaantjesmos, noemen we ‘thalleuze’ levermossen. Wie vroeger wel eens gebakken lever moest eten, begrijpt misschien de gelijkenis. Ook in andere talen komt die gelijkenis terug, zoals in Lebermoose, levermossor, liverworts, hépatiques, hepaticas, epatiches. Vanwege die gelijkenis werd levermos vroeger geacht te helpen bij … leverziektes. In wezen is de ‘thallus’ een ietwat glanzend, vlezig groen plakje dat splitst aan de uiteinden en dat bezaaid is met witte puistjes. Bij nader toezien zijn dat kleine vulkaantjes, de ademopeningen. Het plakje zit vast op het substraat met eenvoudige draadjes van nauwelijks één cel doorsnee. Je kan je zo voorstellen hoe gelijkaardige planten zo’n 400 miljoen jaar geleden voor het eerst aan land kropen. Het zijn nog altijd echte pioniers maar blijkbaar doen ze het niet alleen: ze werken samen met glomeromyceten, mycorrhizaschimmels!

wist je dat? 

Halvemaantjesmos stamt oorspronkelijk uit het Middellands Zeegebied en reist van de ene naar de andere plantenkwekerij in de potten van zeg maar oleander of olijf. Op die manier is dit levermos te vinden in serres over de gehele wereld, tot in Nieuw-Zeeland toe. En waar het klimaat warm (en vochtig) genoeg is, gedijt het ook in open lucht. Je vindt de plantjes dus op ons terras, en verder op oude steen, tussen kasseien maar ook langs de waterkant vlak boven de waterlijn. Het feit dat het stikstofminnend is, geeft halvemaantjesmos een extra voordeel. Opvallend: zowat alle planten, ook bij ons, zijn vrouwelijk. Ze vermeerderen zich ongeslachtelijk en daarvoor hebben ze een vernuftig systeem. En dan komen we weer bij die broedbekers uit. Die kleine ronde schijfjes zijn eigenlijk klonen. Regen wipt (of spoelt) de schijfjes uit de halvemaanbeker. Waar zo’n schijfje of ‘gemma’ (Latijn voor ‘knop’) terechtkomt, zal het wortelen en de start betekenen van een nieuwe plak levermos. Zodra het zich gevestigd heeft, maakt het ook plaats voor zichzelf. Halvemaantjesmos scheidt een stof af die omringende planten afremt in hun groei. Zo kan het plantje zich uitbreiden en op termijn nieuwe broedbekers vol gemmae aanmaken. In het oorspronkelijk verspreidingsgebied plant het halvemaantjesmos zich wel geslachtelijk voort. Dat is weliswaar interessant voor de uitwisseling van genen, maar wie zou nog kunnen beweren dat de ongeslachtelijke manier minderwaardig zou zijn? Misschien is het nut van seks wel overroepen? Hallo Darwin? Peter De Ridder

Activiteitenkalender DI 23 januari

januari

Vrijwilligersopleiding ‘Hoe werf je leden voor Natuurpunt?’ 19u30, bezoekerscentrum, Muizenhoekstraat 7, Muizen Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

ZA 6, 13, 20 en 27 januari Natuurwerkdagen meer info: blz 24

DI 23 januari

ZA 6 januari

Algemene vergadering kern Willebroek 20u, De Schalk, Stadionlaan 2, Willebroek Aanmelden: ine.colpaert@gmail.com, 0479 71 68 21

Vette vogelmiddag Atelier voor kinderen van 1ste tot 6de lj 14u - 16u, bezoekerscentrum, Muizenhoekstraat 7, Muizen Inschrijven: bc.mechelsrivierengebied@ natuurpunt.be

ZO 28 januari

Het Grote Vogelweekend • Pop-up vogelkijkpost Mechels Broek 10u30-12u30

MA 8 januari

Algemene vergadering kern Bonheiden 20u, bezoekerscentrum, Muizenhoekstraat 7, Muizen Aanmelden: diane.appels@skynet.be

•

IJSvogels en WINTERkoningen in het Mechels Broek voor gezinnen met kinderen vanaf 5 jaar 13u30, 14u of 14u30, bezoekerscentrum, Muizenhoekstraat 7, Muizen. Inschrijven: bc.mechelsrivierengebied@ natuurpunt.be

DI 9 januari

Film Ruderalia / nieuwjaarsdrink kern Mechelen 19u45, zaal Hendrik & Co, tegenover Coxiestraat 11, Mechelen

februari

ZO 14 januari

Wandeling langs Animalinas kunstwerken en nieuwe natuur 13u30, parking Sint-Michielskasteel, Groenstraat 11, Sint-Katelijne-Waver

ZA 3, 10, 17 en 24 februari Natuurwerkdagen meer info: blz 24

MA 15 januari

ZA 3 februari

start Cursus Watervogels (volzet)

Voorbereiding paddenoverzet Blaasveld 9u - 12u, info en aanmelden: ine.colpaert@gmail.com

DO 18 januari

Warme Winteravond 'Natuur en diversiteit’ 19u30, theater arsenaal, via brug aan Dijlepad in Kruidtuin, Mechelen Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

MA 5 februari

Winterse babbelwandeling Start: 13u30, bezoekerscentrum, Muizenhoekstraat 7, Muizen

ZA 20 januari

DI 6 februari

Algemene vergadering kern SKW 14u, wandeling Hondsbossen 16u, zaal Offendonk, Den Haes 8A, SintKatelijne-Waver Aanmelden: godelieve-jans@telenet.be, 0473 44 89 37

natuur.pint kern Mechelen Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

ZO 3 maart

ZA 10 februari

RUN FOR NATURE Rivierenland Vrijbroekpark, Mechelen Inschrijven: www.runfornature.be

Ledenavond met nieuwjaarsdrink Natuurpunt Mechels Rivierengebied 19u30, Kasteel Bel-Air, Mechelsesteenweg 102, Willebroek Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

ZO 10 maart

Ooievaars in de Barebeekvallei 14u, bezoekerscentrum, Muizenhoekstraat 7, Muizen

ZO 11 februari

Valentijnkriebels in het Mechels Broek 10u of 14u, bezoekerscentrum, Muizenhoekstraat 7, Muizen

Di 12 maart

Spelletjesavond vanaf 19u, bezoekerscentrum, Muizenhoekstraat 7, Muizen Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

ZA 17 februari

Uilenballen pluizen Workshop voor kinderen van 3de tot 6de lj 14u - 16u, bezoekerscentrum, Muizenhoekstraat 7, Muizen Inschrijven: bc.mechelsrivierengebied@ natuurpunt.be

ZA 16 maart

Bushcraft in de Biezenweiden voor kinderen van 8 tot 12 jaar 8u45 - 12u30, ingang Biezenweiden t.h.v. verkeersdrempel, Stuyvenbergbaan, Willebroek Inschrijven voor 10 maart: ilse_broos@hotmail.com, 0494 90 97 50

ZO 18 februari

polder van Heidonk 13u30, kerk, Dorpsplein, Heindonk

WO 21 februari

Warme Winteravond ‘Klimaatverandering: 20 jaar beleid, wat brengt de toekomst?’ 19u30, theater arsenaal via brug aan Dijlepad in Kruidtuin, Mechelen Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

ZO 24 maart

DO 29 februari, ZA 2 en 9 maart

ZO 24 maart

Op pad met kikkers en salamanders in het Mechels Broek 10u, bezoekerscentrum, Muizenhoekstraat 7, Muizen Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg Bevers op het spoor in de Biezenweiden 14u, ingang Biezenweiden thv verkeersdrempel, Stuyvenbergbaan, Willebroek

Cursus Mossen DO: 19u30, bezoekerscentrum, Muizenhoekstraat 7, Muizen ZA: 9u30 - 12u30, excursies Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

maart ZA 2, 9, 16 en 23 maart Natuurwerkdagen Meer info: blz 24

ZA 2 maart

Boomplantdag Eeckelenbos 9u30 - 12u30, einde baantje tussen Clemenceaustraat 56 en 64, Sint-KatelijneWaver

Veen in het Mechels Rivierengebied: onze ultieme koolstofsponzen Waarom vinden wij bij Natuurpunt veengebieden zo geweldig? Simpel: ze bruisen niet alleen van het leven, ze spelen ook een belangrijke rol in de strijd tegen de klimaatverandering. Veen is opgebouwd uit gehumificeerd plantaardig materiaal. Dat pakket van planten kan tot 20 keer meer koolstof opslaan dan andere bodems. Slechts 3 tot 5 procent van de totale landoppervlakte op het noordelijk halfrond bestaat uit veen, maar in de bodem van die veengebieden zit wel 33 procent van alle bodemkoolstof opgeslagen. Veengebieden hebben dus een groot potentieel om koolstof voor eeuwig in de grond te bergen en zelfs actief op te slaan. Er is één voorwaarde: het veen moet nat blijven. Wanneer veengebieden drooggelegd worden - bijvoorbeeld voor land- of bosbouw of turfwinning - komt de opgeslagen CO2 vrij in de atmosfeer als broeikasgas. En daar wringt het momenteel: wereldwijd is de uitstoot van CO2 uit drooggelegde veengebieden twee keer zo groot als die van de luchtvaart! Om verdere achteruitgang tegen te gaan en het herstel van veengebieden te bevorderen, is het belangrijk om nu te handelen. Ook in Vlaanderen. Meer dan de Hoge Venen Hoewel minder wijdverspreid dan in pakweg Ierland of Duitsland komt veen ook in Vlaanderen veelvuldig voor, voornamelijk in riviervalleien. Deze veenlagen ontstonden net na de laatste ijstijd en gedurende vele duizenden jaren waren de Vlaamse valleien bedekt met uitgestrekte veenmoerassen. Vanaf de komst van de landbouw in de leemstreek rond 5000 v. Chr. zorgde de ontbossing voor landbouwgrond en de bijbehorende bodemerosie voor het afspoelen van heel wat sediment naar de vallei. Hierdoor raakten de veenmoerassen in de leemstreek geleidelijk bedolven en verdwenen ze uit het landschap. In valleien zoals de Dijle, Zwalm of Mombeek kunnen de veenlagen nog teruggevonden worden op enkele meters onder het huidige oppervlak. In de meer zandige streken van Vlaanderen bleef de bodemerosie eerder beperkt door het vlakkere reliëf en de lagere erosiegevoeligheid. Uit de vergetelheid Gelukkig krijgen de gebieden in Vlaanderen de laatste jaren meer aandacht. Recent nog pakte de Universiteit van Leuven uit met nieuwe Vlaamse ‘Veenwaarschijnlijkheidskaarten’. Wat bleek uit onderzoek: de biologische waarderingskaart (BWK), vaak gebruikt voor natuurbeheer, geeft een grote onderschatting van de aanwezigheid van oppervlakteveen. Net zoals de Belgische bodemkaart. Maar nu is er dus meer duidelijkheid. Veen situeert zich voornamelijk in valleigebieden, met de grootste aanwezigheid in de Kempense Beekdalen en de polders. Maar ook daarbuiten is er nog een uitgebreid veenpakket aanwezig in Vlaanderen. Dit is echter voor een groot deel ‘onzichtbaar’ gezien het begraven ligt onder andere grondlagen. Vanaf februari 2024 wordt het mogelijk om zelf in de nieuwe kaarten op zoek te gaan naar de aanwezigheid van veen in onze Dijleregio.

Veen-hotspots in het Mechels Rivierengebied Als je de huidige bodemkaarten bekijkt, vind je enkel in Bonheiden nog ‘veenbodems’ die aan de oppervlakte liggen. Dit is zo in de laag gelegen delen van het Cassenbroek en een deeltje van Mispeldonk. Midden in het Cassenbroek ligt ook een pareltje van biodiversiteit: een trilveen, waar het veen nog actief groeit. ‘Een waterbed in de open natuur’, zo kan je een trilveen best omschrijven. Erop lopen is een hele ervaring. Een trilveen ontstaat als open water onder specifieke omstandigheden geleidelijk dichtgroeit. Op de drijvende waterplanten groeit een volgende laag van voornamelijk veenmossen. Zo krijg je een heel dik tapijt, drijvend op de onderliggende waterlaag. Elders in ons afdelingsgebied zit nog veen onder andere grondlagen (tot maximum 75 cm diep). Dat is zo het geval in het Blaasveldbroek, Broek De Naeyer, Battenbroek, Zuur Bemke, een klein deel van Biezenweiden, Heindonkpolder en ook nog in de vallei van de Vrouwvliet tussen de Leuvensesteenweg en de Antwerpsesteenweg. Van zodra binnenkort de nieuwe ‘veenwaarschijnlijkheidskaarten’ beschikbaar zijn, vind je waarschijnlijk nog op meer plaatsen veenbodems. Robin Verachtert

Beheer Eeckelenbos 800 boompjes rijker Op 2 december lag een dun pelletje ijs op de plassen en grachten rond Eeckelenbos, naast de R6 in gehucht Elzestraat in Sint-Katelijne-Waver. Dat hield een 60-tal vrijwilligers niet tegen om de vlakte, die ontstaan was na de kap van enkele Canadapopulieren, vol te zetten met een jonge aanplant van gemengd loofbos. Door de regen waren vooraf geen putjes geboord; dat werd gedeeltelijk nog gedaan op het moment zelf (zeer zwaar werk), maar verder allemaal met de spade (echt niet gemakkelijk door de wortels en takken overal). Alle plantjes werden dan beschermd met bioafbreekbare spiralen. De zon was van de partij en een warm drankje in de tent bracht de koude handen weer tot leven. Bedankt aan alle helpers!

BUSO Sint-Janshof steekt weer handen uit de mouwen Al vele jaren kan het beheerteam Muizen rekenen op de jongelui van het Sint-Janshof op Nekkerspoel om samen met hun begeleiders een dag te komen werken in het Mechels Broek. Ook in 2023 waren ze terug van de partij en dit in november. Dat het weer niet ideaal was, bleek voor hen geen domper op het werkplezier. Met veel enthousiasme namen ze de taak op zich om het wandelpad op de tussendijk te verbeteren. Aanhangwagens en kruiwagens vol hakselhout werden vervoerd en uitgespreid op de natte plaatsen van het pad. Een taak die door de wandelaars die langs kwamen sterk gewaardeerd werd. Een dankjewel hebben ze zeker verdiend! © Tony Van den Broeck

beheer

Slibmetingen Kauwendaal • Natuurbeheer op een hete septemberdag In natuurgebied Kauwendaal is heel wat leuke fauna te vinden: van aaibare bevers, vossen en reeën, jawel ook bonte vliegenvangers, tot de zeldzamere zandbijen en knautiabijen. Met de amfibieën gaat het minder goed: padden en bruine kikkers gaan achteruit. De kamsalamander is helemaal verdwenen. Enkel de kleine watersalamander, de alpenwatersalamander en groene kikker zijn nog zichtbaar aanwezig. Om de amfibieën een duwtje in de rug te geven, wensen we een bestaande dichtgegroeide en donkere bospoel te ruimen en het nodige licht te geven. Zowel de ruiming als het licht zullen kansen geven aan weelderige waterplantengroei, wat de amfibieën graag zien komen. In voorbereiding van de ruiming werd de hoeveelheid slib, eigenlijk bladafval, opgemeten in de vijver. Onze eigen dappere Hans werd bevestigd aan een rolmeter en heeft wel twee uur door de vijver geploeterd in waadpak. Volgens een uitgetekend raster werd gepeild naar de bovenkant slib en naar de harde grond. Op de oever werd gezweet en genoten door John, Sam en Peter. Resultaat: 83 metingen, 100 m³ slib tussen 0 en 40 cm dik en iedereen voldaan. Volgende stap wordt onderzoek naar de toegankelijkheid voor een graafmachine, een begroting en het vinden van een sponsor… Wordt vervolgd! © John van de Loo

Nieuwe vrijwilligers in Stuivenberg Tussen Robbroek en Stuivenberg ligt het Sylvesterbos. Op de vroegere terreinen van voetbalclub Sylvesterboys heeft Natuurpunt in november 2021 een nieuw bos geplant. De droge en warme zomers hebben intussen hun tol geëist, vele boompjes hebben het weliswaar overleefd maar vaak was hun hoofdstam wel dood. Uit de wortels zagen we veelal jonge stengels uitlopen die amper boven de omgeving uitsteken. Het beheerteam heeft met zeis en bosmaaier de omliggende kruiden en grassen aangepakt zodat in de lente, als alle loten weer uitlopen, de bomen alle kansen krijgen. Ook de bramen werden teruggedrongen. Met de versterking van drie enthousiaste nieuwe vrijwilligers Gitte, Cas en Dieter - was er nog voldoende energie om na het maaien een paar bamboes te verwijderen. Zoals steeds maakten koffie en koffiekoeken een Stuivenberg beheerdag compleet. © Roel Schrauwen

beheer

Natuurwerkdagen Zennebeemden ZA 6 januari, 3 februari en 2 maart zijn. 9u tot 13u Info en aanmelden: zennebeemden@gmail.com, 0476 98 90 77 (Pieter)

Natuurbeheer is een werkwoord. Om onze natuurgebieden in conditie te houden is immers een aangepast beheer nodig. Dat gebeurt deels door een professionele terreinploeg en deels door vrijwilligers.

kern Sint-Katelijne-Waver

Zin om mee te doen? Meld je dan vooraf aan via de vermelde contactpersoon. Hij/zij laat je weten waar er afgesproken wordt.

Waverwoud ZA 20 januari, 17 februari en 16 maart (elke derde zaterdag van de maand). Start meestal tussen 9u30 en 10u. Aanmelden: natuurpunt.skw@gmail.com. Een week vooraf ontvang je dan meer info over de afspraakplaats en de werken. Lunch wordt voorzien voor wie zich vooraf inschrijft. Eeckelenbos - plantdag ZA 2 maart, 9u30 tot 12u30 Afspraak: einde asfaltbaantje tussen Clemenceaustraat 56 en 64, Sint-Katelijne-Waver Info: Frank Hadermann, 0478 44 17 19 en Luc Fillée, 0473 34 22 72

kern Bonheiden ZA 27 januari, 10u tot 16u ZA 24 februari, 10u tot 13u ZA 23 maart 10u tot 16u Info en aanmelden: diane.appels@skynet.be

kern Mechelen

Battelaer Data en info: Patrick Van Herp, 0497 73 55 44 Fort van Walem Data en info: Filip Van den Wyngaert, 0476 25 37 45 Kauwendaal ZA 13 januari, 10 februari en 9 maart, 9u30 tot 12u30 • Afspraak aan het voetbalveldje (via weg naast Duivenstraat 77). We sluiten af met een warme kom soep! Info en aanmelden: natuurpunt.kauwendaal@ gmail.com, 0496 80 00 60 (Kurt) Mechels Broek - Barebeekvallei ZA 20 januari, 17 februari en 16 maart, 10u tot 15u Info en aanmelden: tonynatuurpunt@gmail.com, 0479 08 35 12 Stuivenberg ZA 27 januari, 14u tot 17u, Japans bosje (exoten verwijderen) ZA 24 februari, 9u tot 12u, populierenbos aan de Zenne (bamboe verwijderen) ZA 16 maart, 14u tot 17u, Sylvesterbos (maaien) Info en aanmelden: roel_schrauwen@hotmail.com, 0492 61 31 96

kern Willebroek

Biezenweiden ZA 27 januari, 24 februari en 23 maart, 9u tot 12u Info en aanmelden: ine.colpaert@gmail.com Broekstraat Blaasveld -

voorbereiding paddenoverzet ZA 3 februari, 9u tot 12u Tijdens de werkdag plaatsen we een afsluiting en emmers in de wegberm. Afspraak: Broek van Blaasveld, parking in de Broekstraat Zin om een handje toe te steken bij de voorbereiding of nadien bij de overzetactie? Neem contact op met Ine Colpaert, ine.colpaert@gmail.com, 0479 71 68 21 Naast deze publieke werkdagen komen soms kleine groepjes van beheerteams samen om in hun gebied een klus uit te voeren. Wil je graag aansluiten bij het beheerteam van een bepaald natuurgebied, kijk dan even in de lijst op blz 35 en neem contact op met de verantwoordelijke.

dank je wel

de natuur drukt de mooiste kleuren

wij nemen genoegen met een tweede plaats BLACK ANGUS

VLEESPAKKETTEN

DUURZAAM KWALITEITSVLEES LOKAAL GEKWEEKT ONTDEK DE VOLLE EN PURE SMAAK BESTELLEN VIA WWW.GRENSHOEVE.BE

AFHAALPUNTEN: ZEMST grenshoeve.zemst grenshoeve

TIELRODE INFO: 0494 80 18 40

Zaterdag 6 januari erscentrum Vette vogelmiddag in het bezoek Atelier voor kinderen van 1ste

tot 6de leerjaar

De vogels die niet naar het zuiden vertrokken, moeten hier nu hard hun best doen om hun voedsel bij elkaar te scharrelen. Als het koud is, hebben ze extra energie nodig en daar kan jij hen bij helpen! Tijdens deze vette vogelmiddag leren de kinderen hoe je de lekkerste vogelsnacks maakt. Wat ze maken, mag mee naar huis voor de vogels in hun tuin. Afspraak: 14u, bezoekerscentrum, Muizenhoekstraat 7, Muizen. Einde om 16u. Deelnemen kost 10 euro (8 euro voor leden van Natuurpunt). Het aantal deelnemers is beperkt. Inschrijven: bc.mechelsrivierengebied@natuurpunt.be met vermelding van naam en leerjaar van de kinderen. © Ann

Pincee

Het Grote Vogelweekend Zondag 28 januari IJSvogels en WINTERkoningen in het Mechels Broek voor gezinnen met kinderen vanaf 5 jaar

IJsvogel en winterkoning. Stoere namen, maar kunnen deze vogels wel goed tegen de kou? En wat doen andere vogels om hier de winter door te komen? Je komt het te weten tijdens een tocht van 2 kilometer in het Mechels Broek. Op verschillende stopplaatsen langs het wandelpad, vertellen gidsen straffe vogelweetjes en kunnen kinderen een leuke opdracht uitvoeren. Na de tocht kunnen kinderen in het bezoekerscentrum een pindaslingertje rijgen of zich laten schminken. We zorgen ook voor iets lekkers en een grote pot warme chocomelk. Vertrekken kan om 13u30, 14u of 14u30, bezoekerscentrum, Muizenhoekstraat 7, Muizen. Deelnemen is gratis. Vooraf inschrijven is verplicht en kan via mail naar bc.mechelsrivierengebied@natuurpunt.be met vermelding van het gekozen vertrekuur, het aantal volwassenen (maximum 2 per gezin) en naam en leerjaar van de kinderen. 26

Krokusvakantie Zaterdag 17 februari • Uilenballen pluizen

workshop voor kinderen van 3de tot 6de leerjaar

Benieuwd naar wat uilen allemaal eten? Pluis een uilenbal (of braakbal) uit en je weet het! Braakballen zijn droge harige balletjes die afkomstig zijn van uilen. Ze bevatten resten die de uil niet kan verteren: schedeltjes en botten van muizen bijvoorbeeld. Spannend! Afspraak: 14u, bezoekerscentrum, Muizenhoekstraat 8, Muizen. Einde om 16u. Deelnemen kost 5 euro (3 euro voor leden van Natuurpunt). Vooraf inschrijven is verplicht en kan via mail naar bc.mechelsrivierengebied@natuurpunt.be met vermelding van naam en leerjaar van de kinderen.

Zaterdag 16 maart • Bushcraft in de Biezenweiden voor kinderen van 8 tot 12 jaar

Vroeger leefde de mens in en van de natuur. Nu kunnen de meesten van ons dat niet meer. Toch zijn er nog mensen die weten hoe dat moet en die kennis graag doorgeven. Bushcraft is de kunst van het (over)leven met en in de natuur. Vuur kunnen maken is belangrijk om buiten te leven. Maar hoe doe je dat zonder lucifers? Welke materialen kan je gebruiken om een vuur te maken ? Hoe kan je eten klaarmaken boven het vuur? Je kind kan het zelf komen ontdekken. Deze activiteit is in samenwerking met Gezinsbond Willebroek en Villmark Adventures. Deelnemen kost 7 euro, waarvan 2 euro voor de aankoop natuurgebieden. Hapje en drankje zijn inbegrepen. Zorg voor aangepaste kledij en schoeisel. Afspraak: 8u45, ingang Biezenweiden t.h.v. de verkeersdrempel in het midden van de Stuyvenbergbaan, Willebroek. Einde om 12u30. Maximum 15 kinderen. Voor 10 maart inschrijven: ilse_broos@hotmail.com, 0494 90 97 50

Hou volgende data in paasen zomervakantie al vrij Zaterdag 13 april, 14u

DIEREN IN NESTEN IN HET MECHELS BROEK ONTDEKKINGSTOCHT VOOR KINDEREN VAN 2DE TOT 6DE LEERJAAR

Maandag 29, dinsdag 30 en woensdag 31 juli

NATUUR.KAMP IN HET MECHELS BROEK

nn ©A

eel

Drie dagen natuur beleven voor kinderen die dan het 2de tot 6de leerjaar achter de rug hebben. Zonder overnachten. Meer info en inschrijven in de activiteitenagenda op www.natuurpunt.be/np-mrg

Pinc

Egel gespot in het Mechels Broek

Ik ga vaak met mijn camera en mijn broer naar het Mechels broek. Dit egeltje was wel heel nieuwsgierig en kwam super dichtbij waardoor ik écht coole foto’s kon nemen. Hij kroop zelfs over mijn schoen! Ik had nog nooit van zo dichtbij een levende egel gezien, want meestal liggen ze plat op de weg. Ik ben zelf heel erg blij met deze foto. Alexander Asselmans (13 jaar)

Lezingen en cursussen Warme Winteravonden in het Rivierenland

Woensdag 21 februari Klimaatverandering: 20 jaar beleid, wat brengt de toekomst?

Met deze interactieve avonden wil Natuurpunt, samen met stad Mechelen en theater arsenaal, ontmoetingsruimte creëren om elkaar te inspireren en uit te wisselen rond de rode draad natuur en milieu. De avonden gaan door in theater arsenaal, Hanswijkstraat, Mechelen. Ingang via de brug aan het Dijlepad in de Kruidtuin. Start om 19u30. Deelnemen is gratis. Wel vooraf inschrijven via de activiteitenagenda op www.natuurpunt.be/np-mrg

Een van de grootste mondiale uitdagingen is hoe de klimaatverandering te milderen. Al jaren staat klimaatverandering op de internationale agenda en sinds het Parijs akkoord werden afspraken gemaakt om de opwarming onder de 1,5 graad te houden. Stilaan wordt het duidelijk dat we die doelstelling niet meer gaan halen zonder drastische maatregelen. Deze avond schetst twee decennia beleid en hoe dit vertaald kan worden naar het lokale niveau. Wat kunnen steden en gemeenten doen om klimaatverandering aan te pakken en leefbaar te maken? Hoe zal Mechelen zich voorbereiden op droogte, hitte en overstromingen? Hoe kunnen Vlaanderen en Europa bijdragen om steden leefbaar te maken?

Cursussen Bezoekerscentrum Mechels Rivierengebied vanaf 15 januari Cursus Watervogels

Donderdag 18 januari Natuur en diversiteit

Hiervoor kan je niet meer inschrijven. De cursus was begin december al volzet.

Wat is de betekenis van natuur in verschillende culturen en religies? We hebben allemaal dezelfde natuur, maar hebben we ook hetzelfde natuurbeeld? In elke cultuur speelt de natuur een centrale rol. We gaan op zoek naar een gedeelde waarde en bekijken ook wat verschillend is. Hoe kunnen we in die diversiteit naar een toekomstgerichte natuur, waar iedereen zich een deel van voelt? Yasmina Akhandaf is mede-oprichtster van het anti-racistische en feministische platform Baas Over Eigen Hoofd en oprichtster van Green Deen, de eerste islamitisch geïnspireerde milieubeweging in België

29 februari, 2 en 9 maart Cursus Mossen

Mossen worden gezien als de meest primitieve landplanten omdat ze geen wortelen vaatstelsel hebben. Hun voortplanting blijkt dan weer helemaal niet zo voor de hand liggend. Wat heet primitief? Vermits mossen een groot deel van de aardkluit bedekken - ook jouw gazon? - kan je bezwaarlijk spreken over een uitstervende plantengroep. Ja, je leest goed, in de Benelux alleen al zijn er een 800-tal soorten mossen. Alleen specialisten zijn er mee bezig. Voorkennis is bij de meeste plantenliefhebbers onbestaande. Hoeft ook niet.

vorming

Verdere planning 2024

Weet je wat een stengel en een blad is? Dan is deze cursus iets voor jou! Lesgever: Hans Vermeulen van Natuuracademie

Voor later op het jaar zijn al een aantal cursussen vastgelegd:(Data onder voorbehoud.) • • • •

•

mini-cursus ‘Brandnetels’: les op WO av 22 mei / excursie ZA vm 25 mei drie avonden ‘Planten determineren’ op DI 4, 11 en 18 juni mini-cursus ‘Gekorven diertjes’: les op MA av 23 september / excursie op ZO VM 29 september cursus ‘Natuurbeheer’: lessen op DI av 1, 8, 15 oktober, 5 en 12 november / excursies op ZA vm 5, 12 en 19 oktober, 9 en 16 november cursus ‘Roofvogels’: lessen op MA av 18 en 15 november, 2 december, dagexcursie op 14 december

Een reeks excursies rond ‘De smaak van de natuur’ en enkele activiteiten rond insecten moeten we nog afspreken. Info en inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg.

gewoon haarmos © Wim Dirckx

Les op DO 29 februari, 19u30, bezoekerscentrum Excursies op ZA 2 en 9 maart, 9u30 tot 12u30 45 euro (33 euro voor leden van Natuurpunt) Vooraf inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

Wandelen in de natuur Voor de meeste excursies moet je niet vooraf inschrijven. Indien wel vereist, staat dit erbij vermeld. Met onze activiteitenflits ontvang je de meest recente informatie. Schrijf ervoor in met deze QR-code.

Zondag 28 januari - namiddag

Zondag 14 januari

Tijdens deze wandeling wordt geen uitleg gegeven door een gids. Er gaat wel een vrijwilliger van Natuurpunt mee die het parcours kent. De nadruk ligt op samen wandelen en een fijne babbel. De wandeling start in het bezoekerscentrum. Je bent daar welkom vanaf 13u. Als de werken op de Dijledijk tijdig afgerond zijn, trekken we naar Mispeldonk. Indien niet, volgen we de AS-route in het Mechels Broek. Breng zeker stevige stapschoenen of laarzen mee. Afhankelijk van het weer de weken voordien, kunnen stukken van het wandelpad modderig zijn.

IJSvogels en WINTERkoningen

Een activiteit voor gezinnen met kinderen. Meer info op blz 26

Maandag 5 februari

Winterse babbelwandeling vanuit het bezoekerscentrum

Wandeling langs Animalinas kunstwerken en nieuwe natuur in Sint-Katelijne-Waver

Wie in gehucht Elzestraat woont of er de voorbije maanden kwam, zag zeker al een grote reiger en reeën in graffitistijl verschijnen. Hoe en waarom ze daar gekomen zijn? Dat vertellen we je graag tijdens een wandeling. Tegelijkertijd brengen we een bezoekje aan ons nieuwe natuurgebied Eeckelenbos langs de R6, waar populieren gekapt werden en bijna onmiddellijk een nieuwe aanplant gebeurde.

Start: 13u30, bezoekerscentrum, Muizenhoekstraat 7, Muizen. Lengte wandeling: 6 à 8 km Vooraf inschrijven mag via www.natuurpunt. be/np-mrg maar ook late beslissers zijn welkom.

Start: 13u30, parking Sint-Michielskasteel, Groenstraat 11, Sint-Katelijne-Waver Lengte wandeling: 3 à 4 km, afhankelijk van het weer. Schoeisel aanpassen aan de weersomstandigheden, hier en daar wijken we af van verharde paden. Gids: Godelieve Janssens, 0473 44 89 37, godelieve-jans@telenet.be

Zondag 28 januari - voormiddag

Pop-up vogelkijkpost in het Mechels Broek

Als je tijdens het Grote Vogelweekend op zondagvoormiddag gaat wandelen in het Mechels Broek, stop dan even bij de pop-up vogelkijkpost. Ervaren vogelkijkers geven daar graag wat uitleg terwijl jij door de telescoop naar vogels tuurt. Je vindt de post tussen 10u30 en 12u30 op het wandelpaadje tussen de twee vijvers of in de uitkijktoren, afhankelijk van waar op dat moment het meeste te zien is. De juiste locatie zal kort vooraf vermeld worden bij de activiteit op de website.

de natuur in Zondag 11 februari

Zondag 3 maart

Valentijnkriebels in het Mechels Broek

RUN FOR NATURE 2024

Meer info op de affiche op de cover en op www.runfornature.be.

In februari hangen er kriebels in de lucht. Het ruikt al een klein beetje naar verwachting en beloftes van zon en lente. Hoe reageren planten en dieren op die prikkels? Je komt het te weten tijdens deze op Valentijn geïnspireerde wandelingen in het Mechels Broek. Start: 10u of 14u, bezoekerscentrum, Muizenhoekstraat 7, Muizen Lengte wandeling: 5,5 km Honden kunnen niet mee. Gids: Koen van Vooren, 0477 86 15 90, k_vanvooren@hotmail.com

Zondag 10 maart

Zondag 18 februari

Ooievaars in de Barebeekvallei

Winter in de Polder van Heindonk

De ooievaar is vanouds het symbool van de lente. Tegenwoordig is de ooievaar vooral een bewijs dat natuurbehoud loont. Op deze wandeling verneem je het hele verhaal van de ooievaar, van het prille begin in Planckendael tot de bescherming van zijn omgeving dankzij Natuurpunt. En in de lente is er in de Barebeekvallei natuurlijk nog veel meer te zien…

Heerlijk is het toch om tijdens de wintermaanden een frisse neus te halen tijdens een mooie wandeling. De omgeving van Heindonk biedt het perfecte decor: weidse vergezichten in een waterrijke omgeving, afgewisseld met verrassende, meer gesloten plekjes. Tijdens deze namiddag wandelen we meestal niet door natuurgebied maar zijn er zeker voldoende natuurelementen aanwezig. Voor een geleide wandeling leggen we vrij veel afstand af, ruim 7 kilometer.

Start: 14u, bezoekerscentrum, Muizenhoekstraat 7, Muizen Lengte wandeling: 4,5 km Gids: Peter De Ridder, 015 20 55 72, peter.petra@telenet.be

Start: 13u30, kerk, Dorpsplein, Heindonk Lengte wandeling: ruim 7 km Gids: Wim Candries, 0472 29 87 32

de natuur in 

Zondag 24 maart - voormiddag

Op pad met kikkers en salamanders in het Mechels Broek 'Pad, Pad, wakker worden, het is lente!', roept Kikker. Zodra de nachten warmer worden, soms al in februari, worden amfibieën wakker uit hun winterrust. Ze komen tevoorschijn uit hun schuilplaats en beginnen aan hun tocht naar de poelen. We leren meer over hun leven en hun gewoonten: waar slapen ze, wat eten ze, waarom is er paddentrek en hoe groeit kikkerdril van een kikkervisje tot een echte kikker. Ga mee en ontdek de amfibiesoorten in het Mechels broek. Start: 10u, bezoekerscentrum, Muizenhoekstraat 7, Muizen. Einde om 12u30. Lengte wandeling: 5,5 km Honden kunnen niet mee. Gids: Dorien Evenepoel, dorien_evenepoel@hotmail.com Vooraf inschrijven via www.natuurpunt.be/np-mrg. Max. 20 deelnemers. Voor vragen i.v.m. je inschrijving: bc.mechelsrivierengebied@natuurpunt.be.

Zondag 24 maart - namiddag

Bevers op het spoor in de Biezenweiden

Bevers maken al geruime tijd terug deel uit van onze natuur. Zeker in de waterrijke omgeving van de Biezenweiden voelen ze zich helemaal thuis. Het zijn onze grootste knaagdieren, toch zal je ze niet makkelijk te zien krijgen. Ze laten echter wel duidelijke sporen achter in het landschap en zetten zelfs hun omgeving naar hun hand (of beter gezegd “tand”). Tijdens deze wandeling komen we verschillende sporen tegen zoals knaagsporen, loopsporen en zelfs een beverdam en beverburcht. De gids vertelt je graag veel meer over deze boeiende dieren. Start: 14u, ingang Biezenweiden, Stuyvenbergbaan t.h.v. verkeersdrempel, Willebroek Lengte wandeling: 4,5 km Gids: Jos Theunis, 0479 78 00 81

Natuurstudiewerkgroep Beneden-Dijle

Elke dinsdagvoormiddag gaat deze groep op stap, meestal in een natuurgebied in de buurt, soms verder weg. In de winter zijn het vaak landschapswandelingen en wordt er vooral naar vogels en mossen gekeken. Iedereen is welkom. Voor het jaarprogramma en meer info kan je terecht bij Marie-Louise, ml.selleslach@telenet.be, 015 51 59 02. © André Ceulemans

BESTE WENSEN VOOR HET NIEUWE JAAR! Geef de natuur een cadeau en stort een gift op BE56 2930 2120 7558 met als mededeling ‘Project 3799 Mechels Rivierengebied’. Dankjewel!

natuur.crypto 12 Op www.cryptochris.be vind je tips, meer opgaven en de oplossing.

A trillende dammenbouwer

B zeeslagzwaan, whistwielewaal, duif

snelle big

19 8

7 4

D griet

zonder panorama

pluimveerover

G grasserpent

H Boer zkt Vrouw

polariserende schimmel

rare peul

etenstijd in het kippenhok

spijsverteringsorgaan van een mol

M ambulance op stelten

N neerslachtig

23 9

6 17

16 11

12 24

2 6

8 9

13 24

1 19 11

natuurgebieden 

Ru pe

Zennegat

N14

N16

Mosterdpot

Nete

Biezenweiden Polder Heindonk Willebroek Zennegat

Waverwoud Brede Zeyp

Goorbosbeekvallei

(Broek De Naeyer)

Hondsbossen

Spoorwegzaten

Gasthuisbossen Vossenbergbos Zuurbossen

Fort van Walem

(Blaasveldbroek)

Sint-Katelijne-Waver Eeckelenbos

N15

Kauwendaal

Peultenbossen

Warande (Robbroek) Zuur Bemke

Peulisbossen

Stuyvenberg

Bruinbeekvallei Mechels Broek

Bonheiden

Mispeldonk E19

Barebeekvallei

Zennebeemden

Mechelen

Cassenbroek

't Ven

Beneden-Dijlevallei Dijle

uv Le

bro ille tW

r Vaa

Pikhakendonk

Bonheiden Bruinbeekvallei Zenne N1 Glenn Deliège, glenndeliege@hotmail.com, 015 33 63 06 Cassenbroek, Mispeldonk en Pikhakendonk Geert Van D’huynslager geert.van.dhuyns@scarlet.be, 0474 41 90 71 Joost Dewyspelaere joost.dewyspelaere@skynet.be, 015 51 69 97 l

sse

Bru

v se

ek-

Willebroek Biezenweiden N26 Wim Candries, 0472 29 87 32 Sint-Katelijne-Waver Gasthuisbossen, Hondsbossen en Zuurbossen Jimmy Luyckx jimmy.luyckx@gmail.com, 0470 72 66 84 Vossenbergbos Simon Jacobs sim.jacobs@gmail.com, 0495 43 74 98 Eeckelenbos en Spoorwegzaten Frank Hadermann frank.hadermann@skynet.be, 015 31 55 05 Luc Fillée luc.fillee@telenet.be, 0473 34 22 72

Mechelen Barebeekvallei Philip Jackson natuur.crypto 11 philip.jackson@natuurpunt.be, 0487 344 702 Battelaer, Warande en Zuur Bemke Patrick Van Herp, patrick.vanherp@hotmail.com, 0497 73 55 44 Fort van Walem Filip Van den Wyngaert, filip.vdw@telenet.be, 0476 25 37 45 Kauwendaal natuurpunt.kauwendaal@gmail.com Kurt Stevens, 0496 80 00 60 Karen Vandevyvere Mechels Broek Tony Van den Broeck tonynatuurpunt@gmail.com, 0479 08 35 12 Gust De Weerdt august.de.weerdt@telenet.be, 0477 77 10 19 Stuyvenberg Roel Schrauwen roel_schrauwen@hotmail.com, 0492 61 31 96 Zennebeemden zennebeemden@gmail.com Tom Boermans, 0497 51 83 63 Pieter Schepers, 0476 98 90 77

OP DE GRENS

Natuurpunt Boortmeerbeek Pikhakendonk Frans Dhaenens frans.dhaenens@telenet.be, 015 61 79 61 Natuurpunt De Putter Peultenbossen Theo Vloerberghs vloeberghstheo@skynet.be, 015 75 51 01 Peulisbossen Lucien Verschoren lucien.verschoren@telenet.be, 0496 98 64 39 Natuurpunt Oude Spoorweg Goorbosbeekvallei (bos 3) Peter Geschier peter.geschier@telenet.be, 0477 69 96 76 Mosterdpot (retentiebekken Goorbosbeek en Fermerijbos) Lutgarde Van Driessche lutgarde.van.driessche@telenet.be, 0485 55 97 13

Afgiftekantoor 2800 Mechelen 1 P206001

driemaandelijks tijdschrift van Natuurpunt Mechels Rivierengebied Afzender en VU: Ann Pinceel - p/a Muizenhoekstraat 7 - 2812 Muizen januari - februari - maart 2024

bpost PB- PP

BELGIE(N) - BELGIQUE