Zomer 2021 by Ledentijdschrift Natuurpunt Mechels Rivierengebied

zomer 2021

Mechels Rivierengebied 16

Natuur.kamp

Lezing spinnen

Cursus natuurbeheer

Nacht van de vleermuis

 colofon Natuurpunt Mechels Rivierengebied is actief in Bonheiden, Mechelen, Sint-Katelijne-Waver en Willebroek. Dankzij meer dan 4200 leden en een stevige ploeg vrijwilligers werkt Natuurpunt in deze gemeenten aan de bescherming en verdere ontwikkeling van de natuur. Leden van de afdeling ontvangen dit driemaandelijks tijdschrift gratis. Andere Natuurpuntleden kunnen voor 2021 een abonnement nemen door 6 euro over te schrijven op rekening BE42 0013 6468 8754 met als vermelding ‘tijdschrift 2021’.

Contactpersonen

Kern Mechelen Nils Iwens, 0468 36 14 46, nils.iwens@natuurpunt.be Kern Bonheiden Diane Appels, 015 51 69 97, diane.appels@skynet.be Kern St.-Katelijne-Waver Godelieve Janssens, 015 20 97 02, godelieve-jans@telenet.be Kern Willebroek Wim Candries, 0472 29 87 32

Adreswijzigingen

Online (geregistreerde leden):

www.natuurpunt.be/controlepaneel/mijn-gegevens

Contactformulier: www.natuurpunt.be/contacteer-natuurpunt

Facebook en Twitter

www.facebook.com/NatuurpuntMechelsRivierengebied twitter.com/NatuurMechelen

Digitaal afdelingsnieuws

Planten- en dierenwaarnemingen in onze regio:

Werkten mee aan dit nummer

Diane Appels, Wim Candries, Bert Delanoeije, Glenn Deliège, Peter Delvaux, Stefan den Hartog, Johan Denonville, Frank De Roover, Peter De Ridder, Chantal De Schepper, Gust De Weerdt, Frank Hadermann, Mathias Hermans, Nils Iwens, Esther Jehaes, Jimmy Luyckx, Pim Niesten, Ann Pinceel, Paul Teugels, Tony Van den Broeck, Filip Van den Wyngaert, Johan Verheyden

Redactie: redactie-mrg@natuurpunt.be

www.mechelen.waarnemingen.be

Activiteitenflits: aanvragen via de startpagina van onze website www.natuurpunt.be/np-mrg

Giften - Reservatenfonds

Schrijf je gift over op rekening BE56 2930 2120 7588 van Natuurpunt met vermelding ‘project 3799 Mechels Rivierengebied’. Vanaf 40 euro wordt een fiscaal attest afgeleverd.

Lid worden

Het lidgeld bedraagt 30 euro per jaar en per gezin. Overschrijven op rekening BE17 2300 0442 3321 BIC GEBABEBB van Natuurpunt, met vermelding ‘(nieuw) lid via Mechels Rivierengebied’.

Druk: Buroform nv - www.buroform.be Oplage: 4400 exemplaren grote rupsendoder op echte guldenroede © Diane Appels

In dit nummer

colofon - inhoud

woordje vooraf

terugblik

dank je wel

nieuwtjes

wist je dat

kinderhoek

kalender

gesignaleerd

vorming

beheerteam in de kijker

beheer

wandelen in de natuur

natuur.crypto

waarvan akte

natuurgebieden

Wilde Buitendagen © Natuurpunt

Bezoekerscentrum Muizenhoekstraat 7, 2812 Muizen - www.natuurpunt.be/bc-mrg Ann Pinceel - 015 43 61 09 - bc.mechelsrivierengebied@natuurpunt.be

Open op donderdag (13u30 tot 17u30) en zondag (10u tot 17u30) In juli en augustus ook op zaterdag van 13u30 tot 17u30.

- info over de lokale natuurgebieden en activiteiten - wandelbrochures, gezinsspeurtochten - inkijk-veldgidsen en kleine winkelhoek - biosapjes en frisco’s om mee te nemen, bij mooi weer ook natuur.bier op terras

Hoe geraken? Vlakbij fietsknooppunt 64 en op 250 m van halte Muizen-Brugstraat

van bus 3. Parkeren kan op de randparkings in Muizen: op het dorpsplein, aan het station en het kerkhof in Kerkenbos. Voor de AS route in het Mechels Broek, parkeer je best aan het Sport- en recreatiecentrum De Nekker, Spuibeekstraat, Mechelen.

Woordje vooraf...

e eerste zalige zon na een natte meimaand zoog iedereen naar buiten, de riviernatuur in.

van ringslangetjes, hazelwormen en jonge bevers, genomen in onze gebieden, posten, dan wordt ons natuurhart erg warm.

Dat hielp om van onze eerste en coronaproove WALK FOR NATURE gewoon één groot natuurfeest te maken en ons Natuurpark Rivierenland in haar volle glorie aan jullie voor te stellen. Zoveel verwondering hoe die verrassend mooie wegjes de natuurgebieden echt wel met elkaar verbinden. Zoveel aanstekelijk enthousiasme, zoveel steun om volop verder werk te maken van één groot aaneengesloten natuurgebied.

Stilaan kunnen we weer naar buiten om mekaar te ontmoeten, om de mooiste plekjes van het Mechels Rivierengebied te ontdekken, om samen natuur te beheren, om straks samen onze twintigste verjaardag te kunnen vieren.

En als we dan enkele dagen later met de buurtbewoners van het Mechels Broek samen met de mensen van de stad Mechelen door de Muizenhoekstraat lopen en plannen mogen maken om het asfalt daar op te breken en te vervangen door fijne fiets- en wandelstroken, met daartussen gras, dan voel je gewoon dat het momentum daar is, dat we echt natuur gaan verbinden, dat we ons natuurpark echt waar gaan maken. Als we mogen aankondigen dat Kauwendaalbos weer 8 hectare groter wordt en dat de knautiabijen het daar prima naar hun zin hebben, als Den Battelaer weer bijna twee hectaren groeit en als bezoekers foto’s

Natuurpunt plant weer volop ontdekkingstochten, cursusjes en kinderactiviteiten, dicht bij jou in de buurt. Dit tijdschrift mag stilaan weer één grote uitnodiging zijn om mee te doen, om volop de natuurkaart te trekken .

Neem jouw rugzak en loop die lange mooie zomer in het Mechels Rivierengebied in! Neem jouw rugzak en loop naar buiten die lange mooie zomer in het Mechels Rivierengebied in! En Geniet!

 terugblik

17 april Gezin kiest opdrachtjes voor filosofische bubbelwandeling in het Mechels Broek i.s.m. Filodroom

30 mei

Slechtvalken spotten aan de Sint-Romboutskathedraal

30 mei

WALK FOR NATURE langs fort van Walem

Terugblik De Langste Egelstraat Om de Kadodderstraat om te toveren tot Langste Egelstraat maakten onze kinderen Fé en Bo samen met buurmeisjes Coco en Emma een nieuw nummer van hun buurtkrantje, ditmaal volledig gewijd aan de egel. Handig, want hierin konden ze meteen alle door Natuurpunt meegegeven tips en richtlijnen voor het maken van een egelwegel meedelen aan de buren. Vlijtig werden de krantjes in de straat rondgedeeld mét bijhorende uitleg. Zo maakten ze de buren warm om hun tuinen met elkaar te © Pim Niesten verbinden en toegankelijk te maken voor egels. Op een tablet werd zelfs een filmpje getoond van een van de buurtegels in onze tuin. Deze oproep werd door de kinderen ook via het online buurtnetwerk gedeeld en opgevolgd. Voor Karrewiet, het jeugdjournaal op Ketnet, namen Bo en Fé ook een filmpje op over de Langste Egelstraat en de egelwegels. In de laatste week werden de krachten opnieuw gebundeld en liepen de kinderen opnieuw alle buren af – flyer in de hand – om te horen of hun vraag tot actie daadwerkelijk werd opgevolgd en nog enkele buren te overtuigen deel te nemen. Nu wachten ze natuurlijk vol spanning af of we met de straat de titel van Langste Egelstraat in de wacht zouden slepen.

Pim Niesten

Larven van de vermiljoenkever in stadsbos Kauwendaal Voor het tweede jaar op rij werden in stadsbos Kauwendaal larven aangetroffen van de zeer zeldzame vermiljoenkever. Deze keversoort geniet bescherming op Europees niveau via de Habitatrichtlijn. Zijn biotoop wordt gevormd door vochtige bossen met dikke stammen en takken die recent zijn afgestorven. In Vlaanderen gaat het dan voornamelijk over afgestorven populieren in vochtige bodems. De larve en nadien de prachtige rode kever brengen hun leven larve vermiljoenkever © Nils Iwens door onder de schors. Hun afgeplat lichaam biedt daar een voordeel bij. Hij eet echter niet van het hout, maar jaagt er op andere insectenlarven. Een roofdier dus.

 terugblik ”Week van de bij” in het Mechels Rivierengebied De “Week van de bij” van 30 mei tot 6 juni is niet ongezien voorbij gegaan. Heel wat Mechelaars hebben van deze kans gebruik gemaakt om meer te leren over bijen. In de stad zelf was er een insectensafari met speciale aandacht voor bijen. Bij Nectarist kon je tijdens het event Beehind the hive kennis maken met de wereld van de bijtjes. In Muizen verstrekte imker Karsten Van Lil, ook trekker van de bijenwerkgroep Mechelen, vrolijk interessante weetjes over de honingbijen en de solitaire bijen in Arcadia. Arcadia Muizen is een samentuin waar natuur, cultuur en kleinschalige voedselproductie samenkomen. Aan de knautiawand ter hoogte van de Duivenstraat vond de inhuldiging plaats van een nieuw stukje Kauwendaal bestemd voor de bescherming van de knautiabij. Er zal speciaal aandacht gaan naar het beheer van de beemdkroon (Knautia arvensis). De knautiabij is voor het verzekeren van haar nageslacht immers volledig afhankelijk van het stuifmeel van deze bloem. In de Barebeekvallei kon je deelnemen aan een hommelwandeling. Veel mensen vonden het fijn op hun eigen tempo het hommelleven te kunnen waarnemen. Ze realiseerden zich vaak niet dat hier zoveel soorten rondvliegen.

knautiabij © Chantal Deschepper

Slechtvalken ringen Op maandag 3 mei werden de jongen van het koppel slechtvalken op de Mechelse Sint-Romboutstoren van een wetenschappelijke ring en een kleurring voorzien. Dit had heel wat voeten in de aarde. Ze hadden weer geen gebruik gemaakt van de aangeboden nestkast en hadden hun eieren gelegd negentig meter hoog op een ornament van de toren.

Dit jaar waren er drie vrouwtjes en een mannetje van drie weken oud te ringen. Bij de slechtvalk is het mannetje ongeveer een derde kleiner dan het vrouwtje. De wetenschapslechtvalk © Gust De Weerdt pelijke ring is een paspoort voor de vogel en de kleurring laat toe om met een telescoop de afkomst van de vogel vast te stellen. Op deze manier weten wij dat een vrouwtje geboren op de toren in 2014 dit jaar in Haacht op de kerk broedde. Toen de jongen even uit het nest waren om geringd te worden, werd het duidelijk dat de website veel bekeken wordt want de torenwachter kreeg meteen een mail dat de jongen geroofd waren! Eind mei deden de jongen hun eerste vliegoefeningen om dan nog enkele weken hun jachttechniek te verfijnen rond de toren. Hierna verlaten zij hun ouders definitief en gaan ze op zoek naar een eigen nestplaats. © Ann Pinceel

terugblik  Gierzwaluwen in Onze-Lieve-Vrouw-Waver Omdat er aan het Sint-UrsulaInstituut restauratiewerken plaatsvonden, vreesden we dat de gierzwaluwen niet meer in hun vertrouwde gaten zouden kunnen nestelen. Dat risico kon kern SintKatelijne-Waver niet nemen en daarom liet het door de vogelringers twee keer drie nestbakken voor gierzwaluwen plaatsen.

zes nestbakken © Sonja Van Loock

Ondanks het verlies van hun vertrouwde nestholtes is de kans groot dat de vogels de nestkasten het eerste jaar toch niet bezetten, maar we duimen voor succesvolle broedgevallen de komende jaren.

WESTMALLE FOR NATURE Afgelopen voorjaar verkochten de Mechelse expeditieteams een exclusieve Westmalle kaas in het kader van Expeditie Natuurpunt. De opbrengst van Westmalle for Nature gaat integraal naar uitbreiding en beheer van Mechelse natuurgebieden. In totaal verkochten we 460 blokken of zo’n 345 kg kaas, goed voor een opbrengst van 2373 euro. De noodzaak aan een beschermd natuurpark, hier hebben jullie duidelijk kaas van gegeten! Aan alle enthousiaste kaas- en natuurliefhebbers: bedankt!

WALK FOR NATURE, een schot in de roos! Tussen de 1200 en de 1500 deelnemers uit alle uithoeken van Vlaanderen zakten af naar het Rivierenland om te genieten van het mooie weer, de tien graffiti kunstwerken van Dzia, een streepje avontuur, lekkere Maneblussers van brouwerij Het Anker en onze prachtige natuurgebieden. Deze eerste editie van WALK FOR NATURE bracht 12.000 euro in het laatje. Als we dat bedrag voegen bij de opbrengst van RUN -, WESTMALLE - en BREAKFAST FOR NATURE, de giftenbrief en wat Expeditie Natuurpunt heeft opgeleverd, dan ronden we bijna de kaap van 100.000 euro. En dan moet de boekenverkoop van Animalinas (www.animalinas.be) nog volgen! De oppervlakte van ons Natuurpark Rivierenland neemt elke maand toe. Een boerenjaar dus voor Natuurpunt Mechels Rivierengebied en dat is niet alleen te danken aan onze vrijwilligers, maar ook keihard aan jullie: onze leden. Zonder jullie geloof en steun was dit niet mogelijk geweest. We kunnen het niet genoeg zeggen: dankjewel!

 terugblik De paddenoverzetters hebben er weer veel gered

Ook dit voorjaar stonden op verschillende plaatsen binnen de afdeling tientallen vrijwilligers paraat voor de paddentrek. Een paddenactie volhouden is geen sinecure. Eens de schermen geplaatst zijn en de emmers ingegraven, moet er dagelijks gecontroleerd worden, paddenweer of niet. Bij raapacties moet je met zo veel mogelijk naar buiten, precies op momenten waarop iedereen liever lekker knus binnen blijft. Onze amfibieën houden nu eenmaal van miezerige, vroege voorjaarsavonden.

Maar de paddenoverzetter weet zich gemotiveerd door de zekerheid dat hij of zij elk jaar weer honderden padden redt van een gewisse verkeersdood. Zo werden er op verschillende acties in Bonheiden dit jaar 1364 padden, 340 bruine kikkers en 421 salamanders overgezet; in Sint-KatelijneWaver 2767 padden, 121 bruine kikkers en 138 salamanders; in Blaasveld 277 padden, 161 kikkers en 204 salamanders en in Mechelen 195 padden, 63 bruine kikkers en 2 salamanders. Kortom, in heel de afdeling werden niet minder dan 6053 amfibieën veilig tot bij hun poelen gebracht. Over het algemeen deden de padden het dit jaar redelijk goed. Het aantal overgezette salamanders lag daarentegen fors lager. Door het zachte weer in januari waren mogelijk al veel salamanders bij de poelen toegekomen maar werden daar vervolgens verrast door de winterprik begin februari. Nadien werd het in de tweede helft van februari uitzonderlijk zacht, waardoor een explosieve paddentrek op gang kwam, met 25 februari als erg vroege topnacht. De trek ging nog met horten en stoten door tot eind maart, maar echte pieken werden er niet meer genoteerd. Het trekseizoen had dit jaar dus veel gezichten. Frustratie over het achterblijven van goede cijfers voor salamanders en de langgerekte kwakkeltrek in maart, maar tegelijk ook tevredenheid over mooie resultaten voor de padden en een ouderwetse topperiode eind februari. Bedankt aan al die vrijwilligers die zich dit voorjaar hebben ingespannen. Wij kijken alvast uit naar het trekseizoen van 2022!

Kern Mechelen gaat voluit voor diversiteit!

In mei ging de cursus Natuur in de Stad van start, in samenwerking met ROJM (Regionaal Open Jeugdcentrum Mechelen). Gedurende zes weken maakten we de enthousiaste jongeren van ROJM warm voor Mechels natuurschoon. Elke les trokken we met tien jongeren, begeleider Zakaria en een gids de natuur in. Zo leerden we “Vogelen in de Stad”, begeleid door Eli, gingen we de ObsIdentify Challenge aan met Hannes en verkenden we de wereld van de nachtvlinders en vleermuizen met Eli en Filip. Wordt vervolgd!

dank je wel

Wandel met je coach Is het tijd voor een positieve verandering, voor meer energie en plezier in jouw job? Kies dan voor loopbaanbegeleiding al wandelend in de natuur in de ruime regio Mechelen: Hondsbossen, Mispeldonk, Mechels Broek, Blaasveldbroek. Even kennismaken met je loopbaancoach in het Vrijbroekpark is gratis én vrijblijvend. Lucie Wachtelaer info@wandelmetjecoach.be 0497 608620 www.wandelmetjecoach.be

Nieuwtjes zondag 11 juli

Big Jump 2021 Spring mee voor proper water Eind 2000 werd de Europese Kaderrichtlijn Water (EKW) door het Parlement aangenomen. Deze Europese waterwet moest ervoor zorgen dat onze rivieren, stromen en andere wateroppervlaktes tegen 2015 een goede ecologische toestand bereikten. We mogen trots zijn op de vooruitgang sinds 2000, maar de doelstelling is nog steeds niet bereikt. De meeste Europese lidstaten moesten hun vertraging verantwoorden en kregen uitstel tot uiterlijk 2027. Landbouw, industrie, overheden en © Tony Van den Broeck huishoudens moeten dus extra inspanningen leveren opdat alle rivieren zich opnieuw in een goede ecologische toestand bevinden. Big Jump brengt dit jaarlijks onder de aandacht en herinnert iedereen aan de nakende deadlines en het belang van proper natuurlijk water. Ieder jaar tellen we af naar de tweede zondag van juli: de dag waarop Big Jump plaatsvindt. Een internationaal evenement waarbij duizenden burgers over heel Europa de sprong wagen voor proper water. Dit jaar wordt dat zondag 11 juli! Vorig jaar zag de Big Jump er een beetje anders uit. Iedereen werd toen via sociale media opgeroepen om thuis te springen voor proper water. Dit jaar gaan we terug voor een live activiteit! Wij plannen dit jaar graag de Big Jump in Mechelen op 11 juli in de namiddag. Wil je weten om hoe laat en op welke plek we de sprong wagen? Kijk dan op www.natuurpunt.be/ mechelsrivierengebied.

Teken en deel de petitie #LevendLand De biodiversiteit op het platteland staat op het spel. Door een almaar intensievere landbouw verdwijnt de boerennatuur 10 meer en meer uit ons landschap. We zien minder hagen, houtkanten, wilde hoekjes, natuurlijke graslanden en kruidenrijke akkerranden.

Wat vragen we met deze petitie aan de Vlaamse regering? Hervorm het landbouwbeleid zodat biodiversiteit op akkers en wei-

nieuwtjes  landen terug ruimte krijgt. Dit jaar beslist de regering over het landbouwbeleid voor de volgende zeven jaar. Natuurpunt wil een duurzamer landbouwbeleid dat natuurinclusieve landbouw mogelijk maakt. We vragen meetbare normen en een controleerbare regelgeving waardoor de landbouwers de handvaten krijgen om te boeren met ruimte voor natuur. Zo raakt de boerennatuur weer hersteld. Teken de petitie op www.levendland.be. Samen redden we de boerennatuur!

Nieuwe zitbanken op Mispeldonk Een van onze professionele medewerkers kan ook in zijn vrije tijd niet stil zitten en werkt graag met hout. Hij maakte twee prachtige zitbanken die perfect geïntegreerd zijn in de omgeving. Voortaan kan je dus zowel op ons heitje als in het mooie dreefje in de buurt van de Hondshoek even uitrusten en van het landschap genieten. Dat was ook de drijfveer van Paul Teugels om de bankjes te maken en niemand kan het beter verwoorden als hijzelf: ‘Zelf hou ik © Diane Appels ervan om na het werk even op een van de bankjes te gaan zitten en telkens opnieuw verwonderd te zijn over de prachtige natuur vlakbij huis. Genieten van het plaatselijk concert van zingende vogels, het voorbij fladderen van een oranjetipje, een buizerd die achterna wordt gezeten door een koppel kraaien, een hommel die wat stuifmeel komt zoeken in de brem, een glimp van een ree die in de verte staat te grazen,... Allemaal fantastische gebeurtenissen die je op zo'n bankje intens kan beleven. Dat maakt mij enorm gelukkig en wou ik delen met anderen. Het deed mij heel veel deugd dat ik dit mocht doen.’ Bedankt Paul namens alle wandelaars!

Zomer in het bezoekerscentrum De hele zomervakantie zetten we, bij mooi weer tijdens de openingsuren, enkele tafeltjes buiten in de tuin van het bezoekerscentrum. Je kan daar dan rustig genieten van een heerlijke natuur.pint, een biosapje of een lekkere frisco. Sapjes en ijsjes kan je ook kopen om mee te nemen.

Tip! Op vertoon van je lidkaart aan de balie krijg je als lid van onze afdeling gratis een exemplaar van het wandelgidsje Beleef de natuur in jouw buurt met zes wandelingen en een fietstocht in ons Mechels Rivierengebied. In juli en augustus is het bezoekerscentrum open op donderdag en zaterdag van 13u30 tot 17u30 en op zondag van 10u tot 17u30. Welkom!

 nieuwtjes Opbrengst fondsenwervingsactie Bonheiden Omdat er vorig jaar door corona geen activiteiten toegestaan werden die geld in het laatje brengen, kon je voor giften in 2020 genieten van een verhoogde belastingaftrek. Kern Bonheiden buste bij al haar leden een fondswervingsbrief. Vele vrijwilligers waren een aantal avonden op pad. De opbrengst was onverwacht hoog: 130 leden deden een gift voor een totaal bedrag van 9264 euro. Dit hadden we nooit durven dromen. Bedankt aan alle milde schenkers en aan de vrijwilligers die vele vrije uurtjes opofferden!

7 augustus tot 12 september

Fototentoonstelling “Zorgzame mens” in bezoekerscentrum In het kader van zijn studie Fotokunst aan het Instituut voor Kunst en Ambacht te Mechelen, maakte Johan Verheyden, penningmeester van onze afdeling, een fotoreeks waarin hij zijn respect probeert weer te geven voor het werk van de vrijwilligers in onze natuurgebieden en bij uitbreiding voor al onze vrijwilligers. Deze tentoonstelling die de titel draagt “Zorgzame mens“ is te bezichtigen in ons bezoekerscentrum tijdens de openingsuren en loopt van zaterdag 7 augustus tot en met zondag 12 september. De haiku onder de foto is ook van de hand van Johan Verheyden en is speciaal geschreven voor deze fotoreeks. De haiku verwoordt de sfeer en toonaard van de foto's.

Wuivende wilgen, dankbare dotterbloem, zorgdragende mens

nieuwtjes  15 tot 22 augustus

Ringweek in het Mechels Broek Heb je zin om eens een vogel van heel dichtbij te zien? Of om te weten te komen waarom vogels eigenlijk geringd worden en hoe het er in een vogelringstation aan toe gaat? Breng dan een bezoekje aan het vogelringstation van het Mechels Broek. Bij mooi weer zijn die week de vogelringers al vroeg uit de veren en kan je, na afspraak, vanaf 6 uur bij hen terecht met al je vragen. Ook een leuke belevenis voor je kinderen. Om een afspraak te maken, kan je bellen naar Steven (0473 83 06 94) of Patrick (0497 73 55 44). © Gust De Weerdt Je bereikt de ringplek via een poort beneden aan de Dijledijk, net voorbij de grote vijver als je vanuit Mechelen komt.

Tip! Op zondag 15 augustus kan je een bezoek aan het ringstation in het Mechels Broek combineren met een geleide wandeling (zie blz. 30) en op zondag 29 augustus is er een ringdemonstratie in Broek De Naeyer in Willebroek (zie blz. 32).

CurieuzeNeuzen bij Natuurpunt Waarschijnlijk heb je al gehoord over CurieuzeNeuzen, het grootschalige burgeronderzoek van de UAntwerpen in samenwerking met o.a. De Standaard. De focus ligt dit jaar op de meting van hitte en droogte, waarvoor de onderzoekers tuinen zochten, verspreid in heel Vlaanderen. De interesse voor dit thema vloeit uiteraard voort uit de warme en droge zomers van de afgelopen jaren en de klimaatsverandering in het algemeen. Ook Natuurpunt draagt zijn steentje bij aan dit onderzoek. Hiervoor werden eerder dit jaar in verschillende natuurgebieden van onze afdeling meetsensoren geplaatst. Aan de hand van de metingen wil men niet enkel nagaan hoe de situatie is in onze gebieden. Door de resultaten te koppelen aan die van de tuinen in de buurt, wil men ook nagaan of natte en koelere natuur kan werken als een natuurlijke airco voor de wijde omgeving. Het verzamelen van meetgegevens loopt nog tot oktober. De resultaten van het burgeronderzoek worden eind dit jaar gepubliceerd op www.standaard.be/curieuzeneuzen.

De Grote Vlindertelling van Natuurpunt Tijdens de maand juli kan je de vlinders tellen in je tuin. Kies een plekje en noteer gedurende precies vijf minuten alle vlinders die je ziet binnen een straal van tien meter. Kies een zonnig moment, dan vliegen de vlinders het liefst. Tel een of meerdere keren van 3 tot 25 juli en bezorg je resultaten telkens aan Natuurpunt via www.vlindertelling.be.

Deze zomer op stap met de Nix? De magische kaart voor dit wandelluisterspel vind je in een bakje aan het startpunt. Meer info en de QR-code voor de App die je best vooraf downloadt, vind je op www.wilderhistories.be/magisch-rivierenland.

VANAF 1 MEI IN HET MECHELS BROEK

MAGISCH RIVIERENLAND OP TOCHT MET DE NIX Lang geleden spookten de legenden over de Nix door het moerasland rond Mechelen. Maar Nix is niks meer sinds preker Rombout hem zijn naam afnam. Vind jij de ware naam van de Nix? Ga op tocht met de Nix in luisterwandelspel Magisch Rivierenland. Luister naar de Nix via je smartphone, zoek naar aanwijzingen op een magische kaart, en ontdek het Mechels Broek van een andere kant. Magisch Rivierenland is een interactieve audiotocht voor individuen en bubbels met kinderen vanaf 10 jaar. ca. 2 uur 5,4 km Start route: iParking Provinciaal Domein De Nekker, Spuibeekstraat, 2800 Mechelen.

Meer info: www.wilderhistories.be/magischrivierenland

Magisch Rivierenland is een project van Wilderhistories voor Natuurpunt Mechels Rivierengebied, met steun van de Vlaamse Overheid. Verantwoordelijke uitgever: Hannes Delanoeije, Muizenhoekstraat 27, 2812 Muizen. Niet op de openbare weg gooien.

wist je dat? 

Eet meer... zevenblad

ot eind vorige eeuw hadden wij een tuin zonder zevenblad. Toen kregen we een pol rabarber toegestopt. Pas na enkele maanden merkten we dat er een verstekeling meegekomen was. Sindsdien hebben we zevenblad in de tuin. De rabarber moesten we aan de praat houden met af en toe wat compost. Het zevenblad zorgde voor zichzelf. Heb je dat ook al gemerkt? De planten die je koste wat kost in de tuin wil, stribbelen wel eens tegen. Ze hebben wat aanmoediging nodig. Zoals de rabarber. Andere planten zoeken zelf ons gezelschap. Ongenode gasten die je eigenlijk eerder zou aanmoedigen om weer te vertrekken. Wat je ook probeert, het lukt niet. Onkruid. Zevenblad is een prachtig voorbeeld. Razende tuiniers rukken de talloze stengels met hun zeven blaadjes uit de grond. In tuinen komt deze kleine schermbloemige dan ook zelden aan bloeien toe. Als zowat enige binnen zijn familie vormt deze soort onnavolgbare ondergrondse uitlopers. Uittrekken helpt niet, wel integendeel: trek er één uit, er komen er zeven in de plaats. Wat kan je daar nu aan doen? Bestrijden helpt niet. Waarom niet gewoon er het beste van maken? Bijgelovige en andere mensen zoeken op hun knieën naar klavertjes vier. Goethe verzamelde zevenblaadjes, zijn collectie is bewaard in het Goethe-museum. Klavertje vier is maar vier,

doch zeven is een heilig getal! Start je eigen verzameling! De goede gelovige kan terugvallen op de middeleeuwse monniken. Bidden tot Sint-Gerardus en het nuttigen van zevenblad uit de eigen (klooster)tuin deed wonderen tegen jicht. De amateurecoloog kan nog een andere invalshoek kiezen. Een veldje zevenblad als minibiotoop in de achtertuin. Drie insectensoorten hebben zich min of meer gespecialiseerd in zevenblad. Eén ervan, een haantje (kevertje), is zelfs vrij zeldzaam. De moeite om naar uit te kijken. Ga op safari in je eigen tuin! Ik kies voor de culinaire oplossing. Zevenblad is perfect eetbaar. Dat is niet zo vreemd, met in de familie klassiekers als selder, peterselie, kervel, pastinaak, lavas, dille, anijs,… Laat je verrassen door de pittige smaak. Da’s eens wat anders dan onze supermarktgroenten, want die smaken vooral naar water. Bovendien zouden de blaadjes veel vitamine C bevatten. De jonge blaadjes kunnen rauw in een lenteslaatje (bijvoorbeeld samen met witlof maar ook met paardenbloem). Spoel ze eerst grondig, er zouden wel eens zeldzame beestjes kunnen op 15 zitten. De hele plant kan je ook fijnhakken en klaarmaken zoals spinazie. Probeer het: maak van je vijand een vriend… en eet hem vervolgens met smaak op! Doen!! (Update: de rabarber heeft het uiteindelijk niet volgehouden in onze tuin…)

Peter De Ridder

K I ND E R HO EK Vakantietips voor bubbels Er lopen verschillende speurtochten voor gezinnen met kinderen in het Mechels Broek en het Waverwoud. Een

overzicht

vind

www.natuurpunt.be/np-mrg bij

'Leuk voor kinderen'.

Ook in andere gebieden in onze regio die niet beheerd worden door Natuurpunt, kan je avontuurlijke en educatieve tochten maken met je kinderen. Laat je inspireren door ‘Samen op pad’, een bundeling van wandelen fietstochten in Mechelen, Duffel, Sint-Katelijne-Waver, Bonheiden, Boortmeerbeek, Zemst en Willebroek. De overzichtskaart van ORIOM en meer info over de lussen vind je op www.rlrl.be/samen-op-pad

Zomervakantie 28, 29 en 30 juli Natuur.kamp in het Mechels Broek voor kinderen van 8 tot 12 jaar Drie dagen volop natuur beleven: vogels kijken, waterbeestjes zoeken, braakballen pluizen, bloemen en insecten bestuderen, spelen en creatief zijn, … Woensdag en donderdag van 9u tot 17u, vrijdag van 8u tot 17u. Kinderen die nu het 2de, 3de,

16 4de, 5de of 6de leerjaar afsluiten, mogen deelnemen.

We maken drie leeftijdsgroepen van 12 kinderen, in elke groep zijn nog enkele plaatsjes vrij. De ledenprijs is 48 euro, 38 euro voor een broer of zus. Info en inschrijvingen via mail: bc.mechelsrivierengebied@natuurpunt.be.

eck

kinderhoek 25 en 26 september Wilde Buitendagen in het Mechels Broek Alle bezoekerscentra van Natuurpunt organiseren het laatste weekend van september de Wilde Buitendagen met superleuke kinderactiviteiten in de natuur. Ook wij doen mee!

Zaterdag 25 september

Krachtig katapulten! Workshop voor kinderen vanaf 8 jaar Bushcraft is leven in én met de natuur. Deze keer gaan we nog een stapje verder en maken we ook ons speelgoed uit de natuur. Onze katapulten maken we helemaal zelf en testen we daarna natuurlijk eens grondig uit! Uren: 10u tot 12u of 14u tot 16u Deelnemen kost 8 euro (5 euro als het gezin lid is van Natuurpunt) Het aantal kinderen is beperkt tot 15 per groep. Inschrijven via www.natuurpunt.be/wildebuitendagen Als je kind een eigen bushcraftmes heeft, zeker meegeven! Zondag 26 september

Wilde Buitendag voor spoorzoekers Een zalig avontuur in de natuur voor het hele gezin! Langs het wandelpad in het Mechels Broek word je uitgedaagd om een echte spoorzoeker te worden. Op verschillende plekken worden je zintuigen op de proef gesteld. Je kan een touwenparcours volgen, je eigen ‘poot’afdruk maken, modderdrollen draaien en nog veel meer gekke 17 dingen doen. Trek speelkleren aan want speurders van Natuurpunt zijn niet bang om vuil te worden! Vertrekken kan vanop de parking van De Nekker tussen 10u en 15u op het tijdslot waarvoor je inschrijft. Deelnemen is gratis maar vooraf inschrijven is verplicht. Inschrijven via www.natuurpunt.be/wildebuitendagen Meer info: bc.mechelsrivierengebied@natuurpunt.be

Activiteitenkalender juli ZO 4 juli

Barebeekvallei 10u, parking kerkhof, Kerkenbos, Muizen Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

ZO 11 juli

Water in de stad 10u, ingang Kruidtuin, Zandpoortvest 50, Mechelen Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

ZO 11 juli

Big Jump in Mechelen Info: www.natuurpunt.be/np-mrg

ZO 18 juli

Kauwendaal 10u, begin wandelpad naast Liersesteenweg 448, Mechelen Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

ZO 25 juli

Mispeldonk ‘Vlinders en insecten’ 14u, kerk, Dorp, Bonheiden Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

ZO 25 juli

Broek De Naeyer ‘Zomer’ 14u, ingang Biezenweiden t.h.v. de Zwarte Beek, Stuyvenbergbaan, Heindonk Inschrijven: www.provincieantwerpen.be

WO 28, DO 29 en VR 30 juli

Natuur.kamp in het Mechels Broek voor kinderen van 8 tot 12 jaar Info: www.natuurpunt.be/np-mrg

augustus 18

ZO 8 augustus

Zennegat 14u, Zennegatsluis, Battel Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

ZO 15 augustus

Mechels Broek ‘Op bezoek bij de ringers’ 8u, bezoekerscentrum, Muizenhoekstraat 7, Muizen Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

ZO 15 tot ZO 22 augustus

Ringweek in het Mechels Broek Bezoek na afspraak: Steven (0473 83 06 94) of Patrick (0497 73 55 44)

ZA 28 augustus

Werkdag Mispeldonk 10u tot 16u Info en vooraf aanmelden: diane.appels@skynet.be

ZA 28 augustus

Fort van Walem ‘Nacht van de Vleermuis’ 20u, ingang fort, Antwerpsesteenweg, Walem Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

ZO 29 augustus

Broek De Naeyer ‘Demonstratie vogelringen’ 8u, begin fietspad naar Klein-Willebroek, Stuyvenbergbaan, Willebroek Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

september ZO 5 september

Mechels Broek 10u, bezoekerscentrum, Muizenhoekstraat 7, Muizen Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

ZO 12 september

Fort van Walem ‘Open Monumentendag’ Info: www.natuurpunt.be/np-mrg

ZA 18 september

Natuuwerkdag Waverwoud 9u30 tot 15u30, aanmelden, info: natuurpunt.skw@gmail.com

ZA18 september

Biezenweiden ‘Vleermuizen’ 20u, ingang Biezenweiden t.h.v. de Zwarte Beek, Stuyvenbergbaan, Willebroek Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

ZO 19 september

‘Herfst’ Oude spoorwegberm Sint-Katelijne-Waver 9u30, parking hoek Clemenceaustraat en Ekelenhoek, Sint-Katelijne-Waver Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

zomer 2021  ZA 25 september

MA 20 september

Natuurwerkdag Willebroek 9u tot 12u Aanmelden en info: ine.colpaert@gmail.com

Lezing: Water in de de (stads)tuin 19u30, BimSem, Zandpoortvest 1, Mechelen Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

ZA 25 september

Lezing: Een kennismaking met spinnen 19u30, Natuurpunt, Coxiestraat 11, Mechelen Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

Wilde Buitendag Mechels Broek Workshop Krachtig katapulten voor kinderen vanaf 8 jaar 10u-12u of 14u-16u Inschrijven: www.natuurpunt.be/wildebuitendagen

ZA 25 september

ZO 26 september

WO 22 september

Wilde Buitendag Mechels Broek voor gezinnen met kinderen Tijdsloten tussen 10u en 15u Inschrijven: www.natuurpunt.be/wildebuitendagen

Werkdag 't Ven 10u tot 16u Info en vooraf aanmelden: diane.appels@skynet.be

Herken de natuur in 1 klik

Vernieuwde ObsIdentify app

Welke vlinder zit daar? Welke plant is dat? Maak een foto met je smartphone en ObsIdentify geeft je het antwoord. De app herkent 22.303 soorten wilde dieren en planten. De badges en challenges dagen je uit om nieuwe soorten te ontdekken. Jij leert de natuur beter kennen en je waarnemingen helpen bij het onderzoek naar de natuur in België. Hop, de natuur in! Ga naar je app-store en download de vernieuwde ObsIdentify-app.

V.U.: Natuurpunt vzw, Walter Rycquart, Coxiestraat 11, 2800 Mechelen, ON 0434.364.713, RPR Ondernemingsrechtbank Antwerpen, afdeling Mechelen, info@natuurpunt.be, www.natuurpunt.be © shutterstock.com

Controleer of de activiteit doorgaat op www.natuurpunt.be/mechelsrivierengebied. Voor alle activiteiten is het aantal deelnemers beperkt. Steeds vooraf inschrijven dus!

 gesignaleerd

Extreem weer, een slecht voorjaar voor dagvlinders

et weer was dit voorjaar heel wispelturig. Sneeuw en vorst, een lange periode met regen en overstromingen. Natte en kille maanden april en mei. Voor vlinders geen gemakkelijke tijd. Bovendien was 2020 al de derde droge zomer op rij. Dit had ook flinke gevolgen voor onze vlinderpopulatie. Het verdrogen van voedsel- en nectarplanten was voor veel rupsen en vlinders catastrofaal. Sommige vlinders zetten hun eitjes dan maar af op planten in lager gelegen vochtigere plekken. Hevige regenbuien, die nu vaker voorkomen door de klimaatverandering, zetten deze gebieden onder water waardoor vlinder of rups verdronken. Eigenlijk vloog deze lente geen enkele dagvlinder in normale aantallen.

De overwinteraars

Een paar soorten brengen de winter als ‘vlinder’ door: dagpauwoog, gehakkelde aurelia, citroenvlinder en de meer zeldzame kleine en grote vos. Ze zoeken een beschut plekje en gaan in een soort van winterslaap. In de vroege voorjaarszon van eind februari waren dit de eerste vlinders die hun schuilplaats verlieten. De citroenvlinder is de taaiste en overwintert zelfs in open lucht in een dichte (klimop) baltsende citroenvlinder © Diane Appels struik. Hij heeft antivries in zijn lijf en zal dus niet snel doodvriezen. De citroenvlinder was de vlinder die het deze lente het best deed, vooral omdat ze al vlogen voor de slechtweerperiode. De grote vos werd deze lente ook een paar keer waargenomen. Enkele tientallen jaren geleden was de kleine vos zowat de algemeenste dagvlinder. Nu zie je ze nog amper en heeft de grote vos hem voorbij gestoken. Dagpauwoog en gehakkelde aurelia werden veel minder gezien dan normaal.

Trekvlinders

Van de atalanta, die een trekvlinder is, kwamen er met de enkele warme dagen die we hadden al een aantal terug uit zuiderse oorden. Tegenwoordig zijn er ook al die de winter hier doorbrengen.

20 Vlinders waarvan de poppen overwinteren

Enkele andere vroeg vliegende vlinders zoals boomblauwtje, koolwitje en oranjetipje overwinteren als pop en vliegen vanaf eind maart. Het oranjetipje hield stand. Misschien omdat de poppen hoger van de grond hangen en niet overstroomd werden? Van de anders zo talrijke koolwitjes en bonte zandoogjes waren er dit jaar opmerkelijk minder dan vorige jaren en het boomblauwtje liet het volledig afweten. In april en mei was er een lange kille en natte periode. Wat deed dat met de vlinders? Vlinders hebben warmte nodig om te kunnen vliegen. Bij zonnig weer boven de tien graden, worden ze actief en planten ze zich voort.

gesignaleerd  Bij slecht weer verstoppen ze zich op een beschut plekje ergens in de plantengroei. Daar zitten ze doodstil, ze vinden er geen nectar maar verbruiken ook nauwelijks energie. Ze verslijten niet en leven dus langer. Oranjetipjes vlogen dit jaar dus langer rond dan andere jaren. Het landkaartje was er het slechtst aan toe en doet het al een paar jaar niet goed. Tijdens de droogte van 2018 kreeg het oranjetipje © Diane Appels een enorme dreun door het verdrogen van de waardplanten (grote brandnetel) waarbij de rupsen stierven. Vlinders waarvan de rupsen overwinteren Icarusblauwtje kwam heel laat op gang. Pas eind mei werden de eerste gezien en dan nog in kleine aantallen. Ook dan verschenen pas de eerste hooibeestjes, kleine vuurvlinders, bruine blauwtjes, dus zeker met twee weken vertraging.

Hoe het droogteprobleem aanpakken?

Om de afname van vlinders tegen te gaan moeten we op korte termijn inzetten op het tegengaan van de verdroging (zoveel mogelijk ophouden van water en het ter plaatse laten infiltreren). In onze natuurgebieden is dat zeker al geen probleem. Bij het beheer van onze gebieden gaan we ook meer koele plekjes in de graslanden moeten creëren waar vlinders en andere dieren kunnen schuilen bij hitte. Dit kan door bijvoorbeeld stukjes ongemaaid te laten. Gefaseerd maaien waarbij er altijd wel ergens nectar te vinden 21 is, is ook belangrijk.

We hopen op een goede vlinderzomer

grote vos © Diane Appels

De meeste vlinders vliegen bij ons pas in de zomer en voor veel soorten moet de vliegperiode nog beginnen. Een vlinderarme lente betekent nog niet dat er in de zomer ook niet veel vlinders gaan zitten. Alle planten zijn nu goed gegoten en de rupsen zullen dus waarschijnlijk niet verkommeren. We hopen dus op een mooie vlinderzomer! Tel je mee tijdens de vlindermaand van Natuurpunt in juli? Meer weten over dagvlinders? Een goede website met gedetailleerde info over onze dagvlinders is www.vlinderstichting.nl/vlinders/overzicht-vlinders

Lezingen en cursussen Voor alle lezingen en cursussen is het verplicht om je vooraf in te schrijven via de vermelde link. Het aantal deelnemers is beperkt. We duimen dat alles live kan doorgaan. Als we toch een activiteit moeten annuleren of online laten doorgaan, worden de mensen die zijn ingeschreven, verwittigd via mail.

Maandag 20 september

Deze lezing wordt georganiseerd in samenwerking met Velt Mechelen.

19u30, BimSem, Zandpoortvest 1, Mechelen Prijs: 10 euro (7 euro voor leden van Natuurpunt en Velt) 20 deelnemers kunnen ook inschrijven voor een tuinbezoek op 25 september. Prijs geheel: 20 euro (14 euro voor leden) Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

Lezing: Water in de de (stads)tuin van kleine waterpartijen tot zwemvijver

Woensdag 22 september

Lezing: Een kennismaking met spinnen Geloof jij nog dat je jaarlijks acht spinnen opeet tijdens je slaap? Of dat die spin in je slaapkamer je de hele tijd zit te beloeren? Hoog tijd dan om deze lezing bij te wonen!

Water is een van onze basiselementen en wordt schaars in onze regio. Hoe kunnen we daar verstandig en ecologisch verantwoord mee omgaan in de tuin? Misschien worstel jij ook met volgende vragen: Is een waterbekken of zwemvijver dan niet meer opportuun? Kunnen dergelijke waterelementen effectief een ecologische meerwaarde zijn voor je tuin? Leveren ze een bijdrage aan de verkoeling in je tuin op warme dagen? Misschien kun22 nen ze deel uitmaken van een waterbergingssysteem? Wordt dat niet allemaal heel complex en duur? Op al deze vragen zal Wim Collet je een antwoord geven dat toepasselijk is op grote- en kleine schaal. Ook technische aandachtspunten en het beheer van waterpartijen komen hierbij aan bod.

Peter De Ridder doorprikt niet alleen heel wat fabeltjes maar vertelt je vooral meer over de intrigerende leefwijze van de meer dan 600 spinnensoorten in Vlaanderen. Zo leer je

vorming dat het ene web het andere niet is en kom je eindelijk te weten wat die spinnen altijd in de badkuip doen. Ook een aantal veelvoorkomende soorten die je in huis en tuin kan vinden, worden besproken. Misschien vind je spinnen, na afloop van de lezing, toch eerder nuttig dan vies?

19u30, Natuurpunt secretariaat, Coxiestraat 11, Mechelen Prijs: 10 euro (8 euro voor leden van Natuurpunt) Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

Programma: Theorielessen 19u30 tot 22u -- Woensdag 6 oktober -- Woensdag 13 oktober -- Woensdag 20 oktober -- Woensdag 27 oktober -- Woensdag 10 november -- Woensdag 17 november -- Woensdag 24 november -- Woensdag 1 december Terreinbezoeken (overdag) -- Zaterdag 23 oktober -- Zaterdag 13 november -- Zaterdag 20 november Deze cursus is georganiseerd in samenwerking met Natuurpunt CVN

Vanaf 6 oktober

Cursus natuurbeheer Orchideeën verschijnen niet zomaar op een terrein, de grauwe klauwier ook niet. Je moet weten welke maatregelen nodig zijn om iets te doen voor de natuur. Op het verkeerde tijdstip maaien, kan een moeras vernielen.

Voor deze cursus zijn verschillende tarieven van toepassing: -- standaardprijs: 105 euro - dekt de kosten van je cursus -- ledenprijs: 90 euro -- steuntarief: 120 euro - met enkele extra euro maak je onze activiteiten betaalbaar voor iedereen -- sociaal tarief: 50 euro - voor wie het wat minder breed heeft Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

Oktober 2021 tot maart 2022

Warme Winteravonden

Om een bos te leren kennen, kijk je best niet naar de bomen maar wél naar wat er in de kruidlaag groeit. Ruigtes zijn belangrijk voor ongewervelden en verdienen een aangepast beheer...

In samenwerking met Avansa Mechelen, Klimaan, Mechelen Klimaatneutraal, Regionaal Landschap Rivierenland, Thomas More en Velt Mechelen, plant Natuurpunt Mechelen opnieuw zes boeiende lezingen in de stad Mechelen met als doel te verwonderen, te activeren en te verbinden. De rode draad blijft hierbij uiteraard klimaat en natuur. De Warme Winteravonden worden gepland op de derde dinsdag van oktober tot maart en 23 gaan door in de grote aula van Thomas More, Campus De Vest in Mechelen. Kijk jij ook reikhalzend uit naar het nieuwe programma? Binnenkort vind je alle info in de agenda op www.natuurpunt.be/np-mrg. Het wordt weer de moeite!

beheerteam in de kijker

Het fort van Walem,

natuur in historisch erfgoed

n een interview-op-afstand, hopelijk de allerlaatste keer op deze manier, geeft Filip Van den Wyngaert ons meer inzicht in het beheer van het fort van Walem.

Waarom is het fort van Walem een Europees beschermd natuurgebied? Het fort van Walem maakt deel uit van de Antwerpse fortengordel die samen met enkele andere speciale habitats zoals de mergelgroeven een uitzonderlijk leefgebied vormen voor vleermuizen. © Tony Van den Broeck

Bovendien herbergen sommige forten een aantal zeldzame tot zeer zeldzame soorten. In het fort van Walem huist zo onder andere de zeldzame meervleermuis en de ingekorven vleermuis.

Nu we het over de vleermuizen hebben: is het fort van Walem er met de tijd aantrekkelijker op geworden voor onze gevleugelde zoogdieren? Voor Natuurpunt het fort aankocht in 2009 was het een soort niemandsland dat onderhevig was aan intense verstoring en vandalisme. De inrichtingswerken die Natuurpunt sindsdien heeft uitgevoerd, brachten aanzienlijke verbeteringen aan de overwinteringsplaatsen. Het feit dat de professionele werkploeg van Natuurpunt een vaste stek kreeg in de loods van het fort bracht sociale controle waardoor het gebied nu gevrijwaard blijft van ongewenste verstoring. Het aantal getelde vleermuizen is sinds 2009 meer dan verdubbeld. Het juist inschatten van het aantal vleermuizen is in het fort van Walem weliswaar een moeilijke opdracht door de vele verborgen en moeilijk bereikbare spleten en gaten. Toch zijn wij ervan overtuigd dat onze tellingen een positieve evolutie aantonen.

Waaruit bestaan de beheerswerken op en rond het fort? In het fort van Walem komen verschillende facetten van beheer aan bod. De aanwezigheid van beton en cement vormt een uitzonderlijke habitat voor vele soorten mossen en korstmossen. Zij vormen een gespecialiseerde pioniervegetatie doordat zij kunnen omgaan met de overdaad aan kalk die besloten ligt in het beton. Wij bieden deze

beheerteam in de kijker hulp van individuele vrijwilligers. Nadat deze inrichtingswerken beëindigd waren, lanceerden we in november 2020 een vrijwilligersoproep waar meer dan twintig mensen op reageerden. In februari van dit jaar deden we een eerste vergadering per video. Andere activiteiten konden wegens corona niet plaatsvinden. Het eerste echte wapenfeit van ons beheerteam was dan ook de WALK FOR NATURE op 30 mei: ons beheerteam zorgde ervoor dat de wandelaars in goede banen geleid werden tijdens hun passage door het fort.

Wat kan je tenslotte nog toevoegen? Door corona kon in 2020 geen vleermuizentelling uitgevoerd worden. We wilden niet het risico nemen op een eventuele overdracht van een coronavirus van mens op dier, hoe onbeduidend die kans ook geweest zou zijn. We kijken uit naar een vleermuizentelling dit jaar. © Wim Dirckx

pioniervegetaties alle kansen. Wij dragen overigens een verantwoordelijkheid voor de gebouwen die beschermd erfgoed vormen. Dat betekent dat we de natuur niet overal de vrije loop kunnen laten. Verder zijn er de inrichtingswerken voor het beschermen van onze vleermuizenpopulaties. De grootste inrichtingswerken zijn nu afgerond, wat niet betekent dat we in de toekomst niet nog verdere werken plannen. Tenslotte is er rond het fort een prachtige bosrand met een wandelpad omheen het fort. Hier willen we streven naar maximale biodiversiteit. Geleidelijk aan zullen hier de exoten zoals Amerikaanse vogelkers worden weggenomen om plaats te bieden voor inheemse soorten.

En hoe gaat het met het beheerteam? In de voorbije jaren ging het in fort van Walem vooral om eenmalige inrichtingswerken die werden uitgevoerd door de professionele ploeg van Natuurpunt met hier en daar

"Het fort van Walem is en blijft een speciale plaats door het samengaan van natuur en historisch erfgoed.” Het fort van Walem is en blijft een speciale plaats door het samengaan van natuur en historisch erfgoed. We werken hier samen met mensen uit diverse andere disciplines, denk maar aan de heemkundige kring, de civiele bescherming, het leger (DOVO). Deze samenwerking maakt ons werk erg interessant. Het is een gebied met verrassingen, niet alleen op het vlak van de natuur. Regelmatig worden er nieuwe militaire graffiti of kleine artefacten zoals verweerde gasmaskers ont25 dekt. In een verre toekomst zouden we kunnen denken aan een herbestemming van het officiersgebouw dat er nu nog vrij doelloos bij staat. Misschien kunnen we er een invulling aan geven zoals een informatie- en vergaderruimte voor bepaalde activiteiten van Natuurpunt en andere verenigingen.

Beheer Natuurpunt beschadigt bomen! Tijdens een inspectie en terreinverkenning in het Waverwoud botsten we op Amerikaanse vogelkers, meer dan verwacht. Een plant die best aangenaam is in de kachel maar minder in een natuurlijk Katelijns bos. Stinkt als de pest, geen spek voor de bek van veel dieren en vooral bijzonder dominant. De bessen zijn echter wel lekker en na vertering van het vruchtvlees door dieren worden de zaden her en der in de natuur gedeponeerd. Zo verspreidt de plant zich razendsnel. Moest de soort minzaam en gemoedelijk bijdragen tot een biodivers, natuurlijk bos, dan zouden we er weinig tegen hebben. Maar ja, hij neemt veel meer dan hij geeft in onze natuur. Dus hop, weg ermee. De terreinploeg deed het werk en plaatste infoborden: uittrekken, bastverwijdering of ringen. Hierdoor maken we ruimte voor inheemse planten die een plekje zoeken in het bos en kiezen we bewust voor meer diversiteit in een gezonder bos. Bedankt aan de ploeg en de begripvolle bezoeker en lezer!

Amerikaanse vogelkers © Godelieve Janssens

Zorgwekkende terugval van de salamanderpopulatie in Mechels Broek Dit jaar heeft het inventarisatieteam van het Mechels Broek de fuiken terug bovengehaald. De situatie van de salamanders was onze hoofdbekommernis vooral na de opeenvolgende droge jaren. Het laatste resultaat bevestigde onze vrees. Door de droge perioden van de voorbije jaren is er een zorgwekkende terugval van de populatie.

Salamanders hebben water nodig om hun nageslacht op de wereld te zetten en hebben behoefte aan bodemvocht om in de zomer te overcontrole van de fuiken © Tony Van den Broeck leven. De kleine watersalamander en de alpenwatersalamander haalden dit jaar nog enigszins hun quota. Het waren de kamsalamanders die duidelijk het meest geleden hadden. Hun larven hebben dan ook de langste tijd nodig in het water om te volgroeien voor zij aan land komen. Bij hen is de benodigde tijdsduur tot half juli / half augustus. En het is duidelijk dat het water in de meeste poelen en grachten tegen dan al verdwenen was. In 2017 hadden we nog 55 kamsalamanders in de fuiken. Dit jaar nog zes.

beheer  Daarnaast hebben de volwassen amfibieën een verdedigingsstrategie tegen droogte en hitte. Ze gaan dan in een soort zomerslaap tot de omgeving zich hersteld heeft. Helaas kan hun lichaam dan onvoldoende reserves opbouwen om fit de winter te overleven. Ze komen dan verzwakt te voorschijn in het broedseizoen wat een immense impact heeft op hun voortplantingscijfers: te weinig eitjes en inferieure bevruchting. Wat nu? Op dit ogenblik onderhandelen wij met de Vlaamse Waterwegen om terug water uit de Dijle in het gebied te mogen overhevelen, zodat het Mechels Broek zijn "wetland" functie kan terugvinden. Voorlopig is dit de enige oplossing die ook het overleven van de amfibieën kan waarborgen. En ja... we hebben ons salamanders maar niet verteld dat er opnieuw een recordaantal ooievaarsjongen zijn geringd in Planckendael. Want de ene zijn brood is de andere zijn dood...

Mechelse conservatoren verzamelen in Den Battelaer Onze afdeling kon vorig jaar haar areaal uitbreiden met niet minder dan drie nieuwe gebieden. Eind 2020 gingen we op zoek naar vrijwilligers om al deze lappen natuur te onderhouden en te laten uitgroeien tot groene pareltjes. Gelukkig ontvingen we een massa aanmeldingen en is inmiddels de basis gelegd van de nieuwe beheerteams. Voor elk gebied hebben zich ook trekkers aangemeld, die als conservator de verantwoordelijkheid opnemen. Maar wat betekent dat, conservator zijn, of een natuurgebied beheren, en wie doet wat? Om hierover een woordje uitleg te geven in combinatie met het tonen van enkele schitterende verwezenlijkingen op het terrein, nam Patrick Van Herp – conservator van Den Battelaer – de verse lading enthousiastelingen mee op wandel door het gebied, daarbij ondersteund door enkele oudgedienden. Zo konden er locaties worden bezocht die niet voor het publiek toegankelijk zijn, waardoor de deelnemers opzet en praktijk naast elkaar konden leggen. Ter afsluiting – en aangesterkt door een lekker drankje – werden nog de nodige straffe verhalen boven gehaald, inclusief een on-the-spot praktijkles in moeilijke communicatie.

 beheer De voorbeeldige wandelaar... Sinds covid-19 de wereld wil overnemen is het te druk in onze bossen. Fijn dat de natuur herontdekt wordt door velen maar minder fijn dat de beesten die er altijd al woonden zeven dagen op zeven in hun thuis lastig worden gevallen. De meeste wandelaars gedragen zich gelukkig voorbeeldig. Ze zijn rustig en laten geen vuil achter. Ze blijven op de aangegeven paden en werken actief mee aan een proper gebied door niets achter te laten. Hond aan de lijn en poepzakje mooi mee naar huis. Helaas kennen we ook een andere soort wandelaar. Ze gooien hun vuilzakjes zomaar weg. Misschien doen ze dat thuis ook in hun tuin? Ze laten hun hond achter reeën of ander wild jagen. We stellen vast dat het aantal observaties aan wild daalt met een stijgende bezoekersdruk. Erger nog, het aantal gewonde, soms zelfs dode dieren, neemt evenredig toe met het aantal loslopende honden. Hond aan de leiband is echt geen pestwet!

Gelukkig controleert de politie nu ook af en toe, waarvoor onze dank.

Natuurwerkdagen

Kom je graag een handje toesteken? Meld je dan vooraf aan via het vermelde mailadres. De contactpersoon laat je dan weten waar er afgesproken wordt. ZA 28 augustus: Mispeldonk 10u tot 16u Info en vooraf aanmelden: 28 diane.appels@skynet.be

ZA 25 september: ‘t Ven 10u tot 16u Info en vooraf aanmelden: diane.appels@skynet.be

ZA 18 september: Waverwoud

ZA 25 september: Willebroek

10u tot 15u30 Info en vooraf aanmelden: natuurpunt.skw@gmail.com

9u tot 12u Info en vooraf aanmelden: ine.colpaert@gmail.com

Naast deze publieke natuurwerkdagen, zijn er regelmatig kleine groepjes van beheerteams die in hun gebied een klus klaren. Wil je graag aansluiten bij het beheerteam van een bepaald natuurgebied, kijk dan even in de lijst op blz. 35 en neem contact op met de verantwoordelijke. © Diane Appels

Wandelen in de natuur Honden mogen aangelijnd mee (behalve in Broek De Naeyer.

aan leven in de stenen stad. Ook wie al eerder meeging, weet dat elke wandeling wel een nieuwe verrassing brengt.

Check steeds de activiteitenagenda op www.natuurpunt.be/mechelsrivierengebied voor de laatste info over aanpassingen naar de geldende coronamaatregelen. Vooraf inschrijven is verplicht voor alle excursies.

Zondag 4 juli

Barebeekvallei We hadden deze wandeling al gepland in februari en nog eens in april en moesten deze telkens annuleren. Derde keer goede keer! Philip is sinds vorig jaar de trekker van het beheerteam van de Barebeekvallei. Hij laat je graag kennismaken met dit gevarieerd natuurgebied langs de Dijle en vertelt ook meer over het beheer.

Afspraak: 10u, ingang Kruidtuin aan de ViaVia, Zandpoortvest 50, Mechelen Lengte wandeling: 3 km Meer info: Peter De Ridder (gids), 015 20 55 72, peter.petra@telenet.be Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

Zondag 18 juli

Kauwendaal

Kauwendaal is een lappendeken van verschillende stukjes natuurgebied, verschillende biotopen. Deze keer bezoeken we de boomplantwei en de boorden van de Otterbeek.

Afspraak: 10u, parking kerkhof, Kerkenbos, Muizen Lengte wandeling: 3,5 km Meer info: Philip Jackson (gids), 0487 34 47 02, philip.jackson@natuurpunt.be Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

Zondag 11 juli

Water in de stad We gaan op zwerftocht, op zoek naar water in de stad. Water werkt verkoelend in de zomer, maar is ook belangrijk voor tal van planten en dieren om hier te kunnen overleven. Kom mee en laat je verrassen door de grote diversiteit

Afspraak: 10u, begin wandelpad links van Liersesteenweg 448, Mechelen Lengte wandeling: 4 km Meer info: Peter De Ridder (gids), 015 20 55 72, peter.petra@telenet.be Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

de natuur in Zondag 25 juli

Vlinder- en insectenwandeling Mispeldonk Als afsluiter van de vlindertelmaand van Natuurpunt gaan we samen met buurafdeling Natuurpunt De Putter op stap in Mispeldonk op zoek naar vlinders en insecten. Een bijzonder grote en toch wel fascinerende groep dieren. Mispeldonk is een echt insectenparadijsje. Ook voor kinderen een toffe activiteit! Breng gerust vlindernet en potjes mee om de gevangen beestjes te bewonderen.

Zennegat met zijn historische sluis, waar Johan Verheyden vertelt over het historisch erfgoed: de aanleg van de Leuvense Vaart die Leuven met de Schelde verbindt. Daarna wandel je langs de Sigma-werken die nog volop in uitvoering zijn: de aanleg van overstromingsgebieden langs de Dijle en de Nete, met als doel de stad Mechelen te vrijwaren van overstromingen, en daarnaast, gelukkig maar, ook aandacht hebben voor milieu en recreatie. Johan vertelt over het waarom en hoe van deze werken en over de functionering van zo een gebied.

Afspraak: 14u, kerk, Dorp, Bonheiden Lengte wandeling: 4 km Meer info: Diane Appels, diane.appels@skynet.be, 015 51 69 97 of Peter Hendrickx, 0471 53 18 85 Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

Afspraak 14u, Zennegatsluis, Battel. Einde rond 16u. Lengte wandeling: 4 km Meer info: Johan Verheyden (gids), 0476 75 93 33, johan.verheyden7@telenet.be, Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

Zondag 25 juli

Zondag 15 augustus

Maak kennis met het Broek De Naeyer in hartje zomer. Een domeinwachter van de provincie leidt je graag rond. Opgelet, in de zomer kunnen er veel muggen zitten in dit waterrijk natuurgebied. Je trekt best een lange broek en trui aan.

Twee keer per jaar vindt een massale vogelverhuizing plaats. Al vanaf half juli begint voor de zangvogels de vogeltrek naar hun winterverblijf. Met een beetje geluk krijgen ze onderweg tijdens hun reis een mooie ring rond hun pootje. Johan Denonville vertelt je tijdens de wandeling hoe trekvogels zich voorbereiden op hun tocht en welke gevaren ze hiervoor moeten trotseren. We gaan ook samen een kijkje nemen op het ringstation van het Mechels Broek en kunnen daar zien hoe het ringen van vogels in zijn werk gaat.

Zomerwandeling in Broek De Naeyer

Afspraak: 14u, ingang Biezenweiden t.h.v. de Zwarte Beek, Stuyvenbergbaan, Heindonk 30 Lengte wandeling: 4 km Inschrijven en meer info: www.provincieantwerpen.be

Meer info: Wim Candries, 0472 29 87 32

Zondag 8 augustus

Zennegat

De wandeling brengt je eerst langs het

Op bezoek bij de ringers van het Mechels Broek

Afspraak: 8u, bezoekerscentrum. Einde rond 10u30 Lengte wandeling: 5 km Info: bc.mechelsrivierengebied@natuurpunt.be Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

de natuur in Zaterdag 28 augustus

Nacht van de Vleermuis op het fort van Walem Aan het einde van de zomer piekt de activiteit van vleermuizen. De jongen zijn uitgevlogen en er wordt druk gewerkt aan de generatie van volgend jaar. In het fort van Walem komen in deze periode heel wat vleermuizen samen om te paren en hun winterverblijf te verkennen. Dat zorgt al enkele jaren voor mooie waarnemingen. We starten deze Nacht van de Vleermuis met een korte wandeling door het fort. Daarna is er buiten een presentatie over het leven van vleermuizen.

Afsluiten doen we weer met een kleine wandeling, nu in de duisternis, gewapend met zaklamp en batdetector. Er kunnen 60 mensen deelnemen die we bij aanvang indelen in drie groepen. Mensen die vorig jaar waren ingeschreven, ontvangen een mail en krijgen voorrang tot 1 juli. Vanaf 1 juli kan iedereen inschrijven via www.natuurpunt.be/np-mrg.

Afspraak: 20u, ingang fort, Antwerpsesteenweg, Walem. Meer info: Filip Van den Wyngaert, filip.vdw@telenet.be, 0476 25 37 45 Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

de natuur in Zondag 29 augustus

Demonstratie vogelringen in Broek De Naeyer Elk jaar omstreeks het einde van de zomervakantie, wanneer de trekvogels over onze regio vliegen op weg naar het zuiden, strijken ze neer in het Broek De Naeyer… de vogelringers. Hun doel is zoveel mogelijk vogels vangen… om ze nadien weer vrij te laten. Dat klinkt vreemd maar is het niet. Vogelringers zijn gepassioneerde vrijwilligers met een groot hart voor de natuur en een grote voorliefde voor vogels. Door het ringen van vogels verzamelen ze wetenschappelijke informatie over vogels en hun trekgedrag. Ben je benieuwd hoe dit in zijn werk gaat? Kom dan maar kijken. Ze vertellen je er graag veel meer over.

Afspraak: 8u, begin fietspad naar KleinWillebroek, Stuyvenbergbaan, Willebroek Lengte wandeling: 2 km Meer info: Patrick Van Herp, 0497 73 55 44 of Steven Vansteenkiste, 0473 83 06 94 Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

Zondag 5 september

Mechels Broek

Een landschapswandeling met aandacht voor de verschillende landschapselementen.

Afspraak: 10u, bezoekerscentrum Lengte wandeling: 5,5 km Meer info: Johan Verheyden (gids), 0476 75 93 33, johan.verheyden7@telenet.be Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

Zondag 12 september

Open Monumentendag op het fort van Walem Meer info vind over het programma vind je binnenkort op www.natuurpunt.be/np-mrg of www.openmonumentendag.be.

Zaterdag18 september

Vleermuizen in de Biezenweiden Vleermuizen zijn erg bijzondere dieren. Overdag slapen ze, ondersteboven. ’s Nachts gaan ze op jacht. Het zijn de enige vliegende zoogdieren op aarde. Ze ‘zien’ door geluid te maken, geluid dat voor ons onhoorbaar is. Het zijn niet alleen mysterieuze dieren maar ook zeer nuttige dieren. Een vleermuis kan honderden muggen per nacht vangen. Wil je meer weten over deze bijzondere schepsels, duik dan mee het nachtleven in, het nachtleven in de Biezenweiden.

Natuurstudiewerkgroep Beneden-Dijle Sinds half mei gaat deze groep terug elke 32 dinsdagvoormiddag op stap, meestal in een natuurgebied in de buurt, soms verder weg. In de zomer worden vooral planten en insecten onder de loep genomen. Iedereen is welkom.

Voor het jaarprogramma en meer info kan je terecht bij Marie-Louise Selleslach, ml.selleslach@telenet.be, 015 51 59 02.

de natuur in Afspraak: 20u, ingang Biezenweiden t.h.v. de Zwarte Beek, Stuyvenbergbaan, Willebroek Lengte wandeling: 2 km Meer info: Wim Candries, 0472 29 87 32 Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

Zondag 19 september

Herfst langs de oude spoorwegberm in Sint-Katelijne-Waver We starten met een wandeling over de resten van een oude spoorwegbedding richting Antwerpen-Zuid, nu een fietsroute, waarlangs de natuur het weer heeft mogen overnemen. We hebben vooral oog voor de herfstverschijnselen en de mooie uitzichten en gaan onderweg ook even langs Roosendael, een bijzonder prachtig natuurdomein. We keren terug langs landelijke wegen en het Pannevarenbos.

Meer info: Frank Hadermann (gids), 015 31 55 05, frank.hadermann@skynet.be Inschrijven: www.natuurpunt.be/np-mrg

Zondag 26 september

Wilde Buitendag voor spoorzoekers

Afspraak: 9u30, parking hoek Clemenceaustraat en Ekelenhoek, Sint-Katelijne-Waver. Einde rond 12u. Lengte wandeling: 5 km

Meer info over deze gezinsdag in het Mechels Broek vind je op blz. 17.

natuur.crypto 2 Lees eerst de tips op www.cryptochris.be. Vanaf 15 juli vind je daar ook de oplossing. A metamorfose

B pure natuurliefhebber

kindauteur

D milieuvriendelijke tape

16 24

C D

15 3

halsband voor katten (Fr.)

grensoverschrijdend dier

G Meer groen! (Fr.)

H hippodroom

sedentaire schimmel

hooiwagen of mijt

K onzichtbare hofdienaar L

boerentaks

M pony met gouden teugels

K L M

16 13

6 23

13 4 10

20 20

4 24

12 23

11 18 21

9 7

waarvan akteakte  waarvan

Drie percelen in Den Battelaer,

nieuwe puzzelstukjes van Natuurpark Rivierenland

egin mei kon Natuurpunt Den Battelaer de aankoopovereenkomst ondertekenen voor enkele fantastische stukjes natuur in Battel. De drie percelen horen bij Den Battelaer, zijn samen meer dan drie voetbalvelden of 1,7 hectare groot en omwille van hun hoge natuurwaarde stonden ze al veel langer op ons natuur-verlanglijstje. Het wemelt in de poelen van het waterleven en prachtige dotterbloemen kleuren er het voorjaar diepgeel. De eigenaar liet ons duidelijk weten dat hij een goede reden had om deze grond aan Natuurpunt te verkopen: “Zo ben ik zeker dat dit stukje natuur voor altijd in goede handen is.” Met deze uitbreiding leggen we een belangrijke ecologische stapsteen tussen Den Battelaer en de Vrouwvlietvallei. Dankzij deze aankoop komt de droom van het Beschermd Natuurpark Rivierenland weer wat dichterbij. De opbrengst van de RUN FOR NATURE in maart werd integraal besteed aan deze aankoop. “We zijn de deelnemers ongelofelijk dankbaar voor deze opportuniteit”, vertelde Patrick Vanherp, conservator van Den Battelaer. Met nog een extra financieel duwtje in de rug van jullie is dit perceel alvast helemaal betaald en kunnen we weer volop onderhandelen voor nog meer natuur in Natuurpark Rivierenland, waarover nog veel meer in onze volgende Waarvan Akte.

34 Heel veel dank alvast in naam van de natuur! Storten mag daarom en is zelfs heel erg welkom op rekeningnummer BE56 2930 2120 7588 van Natuurpunt vzw met vermelding “project 3799 Mechels Rivierengebied Den Battelaer”. Voor giften vanaf 40 euro ontvang je een fiscaal attest en betaal je in werkelijkheid heel wat minder. Zo bepaal jij dat de staat mee betaalt aan weer een beetje meer natuur.

natuurgebieden 

Bonheiden Bruinbeekvallei Glenn Deliège glenndeliege@hotmail.com, 015 33 63 06 Cassenbroek, Mispeldonk en Pikhakendonk Geert Van D’huynslager geert.van.dhuyns@scarlet.be, 015 51 31 88 Joost Dewyspelaere joost.dewyspelaere@skynet.be, 015 51 69 97 Mechelen Barebeekvallei Philip Jackson philip.jackson@natuurpunt.be, 0487 344 702 Battelaer, Oude Dijlearm en Zuur Bemke Patrick Van Herp, patrick.vanherp@hotmail.com, 0497 73 55 44 Betzenbroeck Bart Callebaut, bart@wisper. be, 0485 62 77 38 Bart Van Neste vanneste.stynen@telenet.be, 0472 83 82 96 Fort van Walem Filip Van den Wyngaert filip.vdw@telenet.be, 0476 25 37 45 Kauwendaal Stefan den Hartog natuurpunt.kauwendaal@gmail.com, 0479 95 55 09 Mechels Broek Tony Van den Broeck tonynatuurpunt@gmail.com, 0479 08 35 12 Gust De Weerdt august.de.weerdt@telenet.be, 015 41 97 27 Stuyvenbergbos Nils Iwens nils.iwens@natuurpunt.be, 0468 36 14 46

Zennebeemden Nic De Muyer zennebeemden@gmail.com, 0495 18 22 07 Pieter Schepers zennebeemden@gmail.com, 0476 98 90 77 Willebroek Biezenweiden Wim Candries, 0472 29 87 32 Sint-Katelijne-Waver Gasthuisbossen, Hondsbossen en Zuurbossen Jimmy Luyckx, jimmy.luyckx@gmail.com, 0470 72 66 84 Vossenbergbos Simon Jacobs, sim.jacobs@gmail.com, 0495 43 74 98 Oude Spoorwegberm Frank Hadermann frank.hadermann@skynet.be, 015 31 55 05

OP DE GRENS

Natuurpunt Boortmeerbeek: Pikhakendonk Frans Dhaenens frans.dhaenens@telenet.be, 015 61 79 61 Natuurpunt De Putter: Peultenbossen Theo Vloerberghs vloeberghstheo@skynet.be, 015 75 51 01 Peulisbossen Lucien Verschoren lucien.verschoren@telenet.be, 0496 98 64 39 Natuurpunt Oude Spoorweg: Goorbosbeekvallei (bos 3) Peter Geschier peter.geschier@telenet.be, 0477 69 96 76

Mosterdpot (retentiebekken Goorbosbeek en Fermerijbos) Lutgarde Van Driessche lutgarde.van.driessche@telenet.be, 0485 55 97 13

Afgiftekantoor 2800 Mechelen 1 P206001

bpost PB- PP

BELGIE(N) - BELGIQUE

driemaandelijks tijdschrift van Natuurpunt Mechels Rivierengebied Afzender en VU: Ann Pinceel - p/a Muizenhoekstraat 7 - 2812 Muizen juli - augustus - september 2021

W i LBdu iete n da G e n

25 & 26 sept Tijdens het weekend van 25 en 26 september kan je op avontuur op meer dan 13 locaties in Vlaanderen. Check welke activiteiten er in en rond de Natuurpunt bezoekerscentra en natuurgebieden worden georganiseerd. www.natuurpunt.be/wildebuitendagen

op avon tu ur in de natuur