Zomer 2020 by Ledentijdschrift Natuurpunt Mechels Rivierengebied

zomer 2020

Mechels Rivierengebied Affiche ledenwerving 13

Bon wandelgids 17

Natuur.kamp 22

Cursus zoogdieren 24

 colofon Natuurpunt Mechels Rivierengebied is actief in Bonheiden, Mechelen, Sint-Katelijne-Waver en Willebroek. Dankzij meer dan 3600 leden en een stevige ploeg vrijwilligers werkt Natuurpunt in deze gemeenten aan de bescherming en verdere ontwikkeling van de natuur. Leden van de afdeling ontvangen dit driemaandelijks tijdschrift gratis. Andere Natuurpuntleden kunnen voor 2020 een abonnement nemen door 6 euro over te schrijven op rekening BE42 0013 6468 8754 met als vermelding ‘tijdschrift 2020’.

Contactpersonen

Kern Mechelen Nils Iwens, 0468 36 14 46, nils.iwens@natuurpunt.be Kern Bonheiden Diane Appels, 015 51 69 97, diane.appels@skynet.be Kern St.-Katelijne-Waver Godelieve Janssens, 015 20 97 02, godelieve-jans@telenet.be Kern Willebroek Wim Candries, 0472 29 87 32

Diane Appels, Bert Delanoeije, Peter Delvaux, Stefan den Hartog, Peter De Ridder, Frank De Roover, Frank Hadermann, Nils Iwens, Godelieve Janssens, Etienne Larock, Bert Mestdagh, Ann Pinceel, Tony Van den Broeck, Patrick Van Herp

Adreswijzigingen

Online (geregistreerde leden): www.natuurpunt.be/controlepaneel/mijn-gegevens

Contactformulier:

kleine vuurvlinder op boerenwormkruid © Diane Appels

in coronatijden...

nieuwtjes

beheer

wist je dat

gesignaleerd

affiche ledenwerving

natuurbeleving

dank je wel

beheerteam in de kijker

kinderhoek

vorming

waarvan akte

natuurgebieden

www.facebook.com/NatuurpuntMechelsRivierengebied twitter.com/NatuurMechelen

Digitaal afdelingsnieuws

www.mechelen.waarnemingen.be

Activiteitenflits: aanvragen via de startpagina van onze website www.mechelsrivierengebied.be

Giften - Reservatenfonds Schrijf je gift over op rekening BE56 2930 2120 7588 van Natuurpunt met vermelding ‘project 3799 Mechels Rivierengebied’. Vanaf 40 euro wordt een fiscaal attest afgeleverd. Het lidgeld bedraagt 30 euro per jaar en per gezin. Overschrijven op rekening BE17 2300 0442 3321 BIC GEBABEBB van Natuurpunt, met vermelding ‘(nieuw) lid via Mechels Rivierengebied’.

Oplage: 3700 exemplaren

woordje vooraf

Facebook en Twitter

Lid worden

www.natuurpunt.be/contacteer-natuurpunt

Buroform nv Zandvoortstraat 6 - 2800 Mechelen - 015 28 89 99 info@buroform.be - www.buroform.be

Planten- en dierenwaarnemingen in onze regio:

Werkten mee aan dit nummer

 in dit nummer

Druk

Vlinderweekend © Natuurpunt

Bezoekerscentrum Muizenhoekstraat 7, 2812 Muizen - www.mechelsrivierengebied.be Ann Pinceel - 015 43 61 09 - bc.mechelsrivierengebied@natuurpunt.be

Open vanaf 21 juni

(datum en openingsuren onder voorbehoud - check de website)

Op donderdagnamiddag van 13u30 tot 17u30 en zondag van 10u tot 17u30. In juli en augustus ook op zaterdag van 13u30 tot 17u30. - info over de lokale natuurgebieden en activiteiten - wandelbrochures - inkijk-veldgidsen en kleine winkelhoek - gezinsspeurtochten

Woordje vooraf...

e meesten van jullie zullen het allicht zelf ervaren hebben. Het was een hele lente lang over de koppen lopen in de natuurgebieden in het Mechels Rivierengebied. Het leek er wel op dat bijna alle bewoners van de grote Mechelse regio tegelijk de natuur in werden gezogen. Tienduizenden mensen voelden in deze vreemde coronatijden meer dan ooit hoe sterk de nood is aan zuurstof en ruimte. Hoe natuur beleven rust kan brengen in de onzekerheid. De duizenden natuurbeelden op sociale media vertelden hoe het Mechels Rivierengebied voor heel wat wandelaars een verrassende eerste kennismaking of een herontdekking was die een sterke indruk naliet. Zoveel natuur zo vlakbij hadden velen echt niet verwacht. Zoveel volk, op die mooiste groene plekjes, zette meteen erg veel druk op de natuurgebieden, op de vele dieren die daar in de lente nog een rustplek vinden om hun jongen veilig groot te brengen. Gelukkig konden we, op een aantal nog onwetende loslopende honden na, rekenen op heel wat begrip en natuurverantwoordelijkheid van de bezoekers.

Meer dan ooit illustreerde deze crisis hoe belangrijk het is voor mensen en dieren om onze natuurgebieden snel verder uit te breiden. Laat ons dus maar met z’n allen aan de beleidsmakers duidelijk vertellen dat de zorg voor meer natuur een prominente plek verdient in de post-corona plannen. En ondertussen kreunt Vlaanderen alweer onder de droogte. Er zijn bakken water gevallen in februari, maar we voeren al dat zo levensbelangrijke water zo snel als we kunnen af naar de zee. Met als resultaat dat er deze zomer misschien nog met moeite water uit onze kranen zal komen.

Ook in dit verhaal bieden onze natuurgebieden nochtans een simpele oplossing waar naast de natuur ook de mensen opnieuw mee winnen. In uitgestrekte wetlands in de riviervalleien rond de stad kunnen we immers het water zachtjes laten insijpelen om zo ook in de stad en de gemeenten het grondwaterniveau op peil te houden. ’t Is meteen meegenomen dat in die natte natuurgebieden heel wat CO2 kan opgeslagen worden. Laat ons dus ook maar met z’n allen duidelijk aan de beleidsmakers vertellen dat de zorg voor meer natuur ook al een prominente plek verdient in de droogte- en CO2-plannen voor de hele regio. Voor velen onder jullie wordt het allicht een zomer in België. Het is voor onze Natuurpuntwerking voorlopig wat moeilijk om in te schatten hoe we jullie best kunnen ontvangen. Heel wat activiteiten in de lente konden niet doorgaan. Over een aantal zomeractiviteiten is er nog onduidelijkheid. Natuurlijk hopen we dat we heel snel opnieuw samen met jullie en onze gidsen op pad kunnen in de natuur en dat we jullie opnieuw mogen verwelkomen op onze cursussen, werkdagen en natuurpinten. We zullen jullie via de website Mechels Rivierengebied zo goed mogelijk blijven informeren over de status van al onze activiteiten. En uiteraard zullen alle Natuurpuntgebieden in heel Vlaanderen heel erg graag jullie gastvrouw zijn. Beleef volop de natuurparels in ons Mechels Rivierengebied. Hoor, zie, ruik en voel, geniet een hele zomer lang! We heten jullie erg graag welkom om er volop natuur te komen smaken! Ook al uit dankbaarheid, omdat we allemaal samen Natuurpunters zijn! Tot snel ongetwijfeld, ergens onderweg in de natuur. 3

Mechels Rivierengebied in coronatijden De zomereditie die je nu in handen hebt, werd een wat afgeslankte versie en dat heeft natuurlijk alles te maken met de corona-epidemie. Een aantal rubrieken kon hierdoor niet ingevuld worden zoals normaal. Toch vond de redactie het de moeite waard in deze uitzonderlijke omstandigheden een zomernummer uit te brengen, ook al is het dan minder uitgebreid dan je van ons gewoon bent. In dit nummer vind je geen kalender. Van veel activiteiten is nog niet geweten of ze zullen kunnen doorgaan of niet. Daarom verwijzen we voor activiteiten tijdens de komende zomer graag naar www.natuurpunt.be/afdelingen/natuurpunt-mechels-rivierengebied. We bieden je in dit nummer wel enkele leuke mogelijkheden aan om ondanks de omstandigheden toch van de natuur te genieten, thuis of in de buurt, alleen of in je bubble. Aanvankelijk waren we van plan deze zomereditie alleen digitaal te verspreiden maar de stelselmatige afbouw van de coronamaatregelen laat toe toch een gedrukte versie klaar te stomen en vooral, onze vrijwilligers waren bereid om het tijdschrift bij de leden thuis te bezorgen. Bedankt bussers! Het lentenummer van ons tijdschrift heb je ondertussen ook ontvangen. Aan de leden waarvan we een (geldig) e-mailadres hadden, konden we dit nummer in maart al digitaal bezorgen. De verdeling van het gedrukte nummer kon toen niet doorgaan omdat we net op het moment dat de drukkerij ons de tijdschriften zou bezorgen, in lockdown werden gezet. We wilden onze leden het gedrukte nummer echter niet ontzeggen ook al was de informatie over de lente-activiteiten achterhaald. We beschikken niet over een glazen bol maar hopen dat het volgende nummer, het herfstnummer, weer een heel normaal nummer kan zijn waarin alle rubrieken volwaardig zijn uitgewerkt. Dit herfstnummer proberen we iets vroeger dan gewoonlijk uit te brengen namelijk al begin september in plaats van in oktober. We wensen iedereen een goede gezondheid en veel leesplezier De redactie 4

clipart © Pixabay

Nieuwtjes Slechtvalken in Mechelen 2020 Een lichtpuntje in deze coronatijd! De slechtvalken en hun nest op de SintRomboutstoren stellen het goed! Nils Iwens en Wim Dirickx volgen dit slechtvalkennest op de voet op en houden de Mechelaars op de hoogte. Ze gingen reeds op prospectie met schepen van Natuur- en groenontwikkeling Patrick Princen. Op de toren werd hij onderworpen aan een quiz van vijf vragen over de slechtvalk. Bekijk het filmpje (gemonteerd door Simon Dirckx, zoon van Wim) en check of je het op deze quiz beter zou doen:

www.facebook.com/watch/?v=217289426389080

Wanneer de kuikens zijn geboren, wordt de toren een tweede keer beklommen om beelden te maken van de jonge kuikens en hun voederende ouders.

Steltlopers recupereren in onze natuurgebieden Elk jaar komen veel steltlopers terug op kracht in onze natuurgebieden tijdens hun tocht van of naar hun broedgebieden. Veel steltlopers overwinteren in Afrika en na een stop bij ons trekken ze verder naar het noorden. De weilandjes die er in het voorjaar als plas dras bijlagen, waren een ware trekpleister. Denk maar aan den Battelaer, ggg Zennegat, Bleukensweide in Leest en het Mechels Broek. Vanaf midden april kon je hier soorten zien als groenpootruiter, tureluur, bosruiter, kemphaan en vele anderen. groenpootruiter © Diane Appels

Nieuwe Facebookgroep ‘Vogels in het Mechels Rivierengebied’ Sinds kort kan je op Facebook de groep 'Vogels in het Mechels Rivierengebied' vinden. Deze Facebookgroep is er zowel voor de doorsnee vogelliefhebber, als voor de doorgewinterde vogelkijker. Je kan er bijvoorbeeld foto's plaatsen van leuke tuinvogelwaarnemingen of van bijzondere vogels die je in onze regio hebt gespot. Ook met je vragen kan je er terecht. Wil je weten waar je in de buurt de beste vogelgebieden vindt? Of hoe je vogels naar je tuin lokt? In deze Facebookgroep zal altijd wel iemand een antwoord weten! Je vindt de groep via www.facebook.com/groups/705346170213260/?fref=nf 5

 nieuwtjes Sluipwesp Rhynchobanchus flavopictus in Kauwendaal, een zeldzame waarneming Zondag 26 april werd door Natuurpunters in Kauwendaal de eerste waarneming voor Vlaanderen opgetekend van de sluipwesp Rhynchobanchus flavopictus. Het is slechts de tweede waarneming voor heel België sinds in 2006 een exemplaar werd gerapporteerd in Namen. Deze sluipwespen zetten hun eitjes af in de rupsen van uilen, niet de vogels maar de nachtvlinders. Hun larven eten de rups van binnenuit op. Dat zo'n nieuwe soort in Kauwendaal wordt waargenomen is uitzonderlijk maar tegelijkertijd ook weer niet. Sluipwespen zijn immers een moeilijk te onderzoeken insectenfamilie. Momenteel zijn er 1500 soorten gekend in België, maar naar verwachting vallen er nog 500 tot 1000 soorten te ontdekken. waarnemingen.be/observation/189701657/

sluipwesp © Nils Iwens

14 en 15 augustus - Ringdagen Mechels Broek 30 augustus - Ringdemo Broek Denaeyer Heb je zin om het ringstation van het Mechels Broek te bezoeken en eens een vogel van heel dichtbij te zien? Dat kan! Bij mooi weer ben je op 14 en 15 augustus vanaf 6u welkom bij de vogelringers in het stukje Mechels Broek dat aansluit bij de grote vijver van De Nekker. Je kan de ringplek bereiken via een poort beneden aan de Dijledijk, net voorbij de grote vijver als je vanuit Mechelen komt. Bel de avond vooraf wel even naar Patrick (0497 73 55 44) of Steven (0473 83 06 94) om af te spreken wanneer je komt en of er bepaalde voorwaarden zijn. Op zondag 30 augustus kan je een ringdemo bijwonen in Broek De Naeyer. Mogelijk wordt deze ringdemo echter verplaatst naar Den Battelaer. Neem dus vooraf zeker contact op met Patrick of Steven.

“Vlaanderen heeft meer bos nodig”

Toen voetbalploeg FC De Voorzorg uit Mechelen ontbonden werd, zorgde Joke Wetzels ervoor dat het terrein geschonken werd aan Natuurpunt. Doel: meer bos in Vlaanderen. “Mijn partner heeft vele jaren FC De Voorzorg met bijhorend voetbalveld en lokalen onder zijn hoede gehad, tot aan zijn veel te vroege dood in 2012. ‘Mijn habitat’ noemde hij het koesterend. Als team hebben we nadien nog vele sportieve jaren gekend. Maar de verouderde infrastructuur bracht te veel investeringen met zich mee. Meteen groeide het idee om de eigendom aan een goed doel te schenken. De natuur ligt me nauw aan het hart dus kozen we Natuurpunt. Vlaanderen heeft meer bos nodig. Voor de dieren en voor al wie na ons komt.” Heb je een stuk grond dat je zou willen schenken of nalaten? Contacteer Joost Verbeke om samen de verschillende mogelijkheden te bekijken, 0477-20 47 27, joost.verbeke@natuurpunt.be 6

nieuwtjes  De Grote Vlindertelling van Natuurpunt Juli is dé vlindermaand bij uitstek. Die maand vragen we je om de vlinders in je tuin te tellen. Om volwaardig mee te doen is eenmalig een kwartiertje tellen al voldoende. Maar het is voor het onderzoek nóg interessanter als je op meerdere dagen telt. Dit jaar kan je meetellen van 4 tot 26 juli. In drie eenvoudige stappen kan je deelnemen aan de vlindertelling. Leer de vlinders herkennen, tel de vlinders in je tuin en geef de resultaten door op www.vlindertelling.be

parende vuurvlinders © Diane Appels

Expeditie Natuurpunt 2020 afgelast Omwille van de gekende reden geen Expeditie Natuurpunt dit jaar. Een moeilijke maar juiste beslissing en uiteraard heel erg jammer voor de teams. Zij hadden al volop creatieve acties voorbereid om geld in het laatje van hun favoriet natuurgebied te brengen en de trainingen waren aangevat. Voor de gebieden in onze afdeling zouden vier teams deelnemen: Poa (Kauwendaal), Battle 4 Nature (Battelaer), Novotel Mechelen (Mispeldonk), Bende van Cassenbroek. Hopelijk kunnen we ze volgend jaar allemaal in actie zien. Intussen laten heel wat teams het hoofd niet hangen en gaan zélf op Expeditie tijdens het weekend van 27 en 28 juni. Ze delen hun avonturen onder de hashtag #mijnexpeditie. Ook zijn er teams die nog doorgaan met geld inzamelen voor de natuur: zo is er op dit moment al meer dan 85.000 euro opgehaald, en dat in coronatijd. Of editie 2021 voor de 5de keer in Muizen zal finishen, is nog onbeslist. Al zal het voor Natuurpunt moeilijk zijn om een andere lokale afdeling te vinden met evenveel ervaring in het organiseren van grote evenementen.

De processierupsen, ze zijn daar weer... Al meerdere jaren veroorzaken de eikenprocessierupsen tijdens de zomermaanden overlast. Niet alleen vreten de rupsen de eiken kaal maar als je in contact komt met de brandharen zadelen ze je op met een pijnlijke jeuk. In Sint-Katelijne-Waver heeft de gemeente de kosten op zich genomen om in de Honds- en Gasthuisbossen de zomereiken langs de rode wandelpaden preventief te behandelen, meer bepaald op de plaatsen waar zitbanken staan en infoborden van de kinderwandeling, en tevens t.h.v. de fietsenstalling aan de Gasthuisbossen. Toch blijft het uitkijken geblazen want in het natuurgebied worden dus niet alle bomen met rupsen behandeld. Zorg dus voor een goede lichaamsbedekking als je de bossen betreedt. 7

Beheer Lockdown in het Mechels Broek Geen georganiseerde groepsactiviteiten Coronavirus, een naam die we niet snel gaan vergeten. Al in februari begon het afzeggingen te regenen voor teamdagen in het Mechels Broek. Ook Natuurpunt was genoodzaakt alle georganiseerde groepsactiviteiten in de gebieden stil te leggen. Gevolg was dat leden van het beheerteam zelf aan de slag moesten om bijvoorbeeld het parelvederkruid (Zuid-Amerikaanse invasieve exoot) uit de grachten van het Befferblok te verwijderen.

verwijderen parelvederkruid © Tony Van den Broeck

Iedereen "in zijn kot blijven" was de opdracht van de regering. Wandelen in nabij gelegen natuurgebieden mocht echter wel. Maar niemand had verwacht dat er zo'n massa volk zou op ingaan. En dat terwijl toezicht vrijwel onmogelijk was door de risicoleeftijd van veel van onze vrijwilligers. Voorlopig lijkt de natuur de storm wandelaars te hebben doorstaan wat voor ons een grote opluchting is. Hopelijk worden we nu gespaard van verdere problemen en maatregelen, en kunnen we ons terug focussen op de andere uitdagingen die op ons afkomen: klimaatverandering en dreigende droogte. Vernieuwing bruggen In het Mechels Broek werden we plots geconfronteerd met een acuut probleem. Dat de bruggen op de wandelpaden ouderdomsverschijnselen begonnen te vertonen, was geen nieuws. We hadden al gedetailleerde plannen opgemaakt om vervangingen en herstellingen uit te voeren. Dat de toeloop van de coronawandelaars ons dwong om nu al in te grijpen, overviel ons echter. 8

beheer  Corona had de werkploegen van Natuurpunt ook op non-actief geplaatst met uitzondering van de ploegbegeleiders. Deze professionele krachten van Natuurpunt waren de voorbije maanden standby voor noodgevallen. Daarom konden we op hen een beroep doen om de bruggen in het gebied aan te pakken. We hadden nog wat spaarcenten en restanten van vroegere projecten, zodat de meeste bruggen konden hersteld worden, waarvoor onze dank en zeker ook die van alle wandelaars die nu veilig van de natuur kunnen genieten. Opnieuw droogteproblemen op komst? Eind februari zag het er even naar uit dat de waterreserves van het Mechels Broek terug zouden aangevuld raken. Helaas! Het peil was al tot op 5 cm onder het maaiveld geklommen en toen draaide men hier boven plots de kraan toe. Inmiddels zijn we maanden verder en stellen we vast dat grachten en bomkraters droogvallen. Het meetsysteem met peilbuizen dat de ondergrondse watertafel in het oog houdt, geeft aan dat het water wegzakt tegen een snelheid van bijna 1 cm per dag. Het probleem stelt zich niet alleen bij ons, wat maakt dat het lokaal kuddebeheer van de Galloways wellicht ook in fase oranje terecht is gekomen. Gelukkig is er de vijver in het Dijleblok die soelaas brengt voor de kudde die daar staat. © Tony Van den Broeck

Maar we schrijven nu half mei en de zomer moet nog beginnen. Droogte betekent eveneens aanzienlijke problemen voor planten en grassen, zodat de hooiopbrengst ook dit jaar weer eerder schraal zal zijn. Problemen te over die zich mogelijk aandienen voor dieren en planten.

Werk je mee? De overheid heeft het licht op groen gezet voor Natuurpunt zodat onze werkdagen om het noodzakelijke natuurbeheer uit te kunnen voeren opnieuw kunnen doorgaan. Uiteraard moeten de beheerteams de hygiëne- en afstandsregels respecteren en er dient steeds een veiligheidscoach aanwezig te zijn om de veiligheidsregels te helpen nakomen. In de kalender op www.natuurpunt.be/agenda vind je welke werkdagen er deze zomer plaatsvinden. De FOD volksgezondheid dankte Natuurpunt bovendien voor het goede werk!

 beheer Beversporen in Kauwendaal In Vlaanderen is de bever aan een stevige opmars bezig en ook in onze regio treffen we deze soort steeds vaker aan. De omgeving van de Biezenweiden is al een tijdje in trek bij dit grootste knaagdier van Europa. Rond het Mechels Broek werd hij al waargenomen en ook in SintKatelijne-Waver, meer bepaald rond de Midzeelhoeve, was er geruime tijd een bever actief. Deze kwam echter vorig jaar om in het verkeer. Maar er is goed nieuws. Natuurpuntgids Peter De Ridder trof in natuurgebied Kauwendaal recente sporen aan van een bever. Vorig jaar heeft beheerteam Kauwendaal enkele grachten uitgediept tot op het oorspronkelijke niveau, waardoor deze meer en dus langer water kunnen vasthouden. En blijkbaar vindt dit diertje het hier nu fijn vertoeven. We hopen natuurlijk dat dit exemplaar het naar zijn zin heeft en dus nog een tijdje in de buurt blijft rondhangen. Bevers horen bij onze inheemse natuur. Het zijn uitgesproken vegetariërs: ze eten vooral © Peter De Ridder (de wortelstokken van) water- en moerasplanten zoals riet, maar ook gras en kruiden staan op hun menu. Bevers knagen ook bomen om en hebben een voorkeur voor zachte houtsoorten (wilg, populier, els). Ze gebruiken de bast, twijgjes en bladeren als voedsel.

“Gelukkig is er de natuur, hou ze ook gelukkig” Door de corona-epidemie realiseert vrijwel iedereen zich het belang van de natuur. Om even de stress te ontlopen, te wandelen, te fietsen of pure schoonheid in te lepelen… Kortom, om je goed in je vel te voelen. Gelukkig is er dus de natuur, maar omgekeerd heeft de natuur ons ook nodig. Zeker nu wij er meer en meer tijd in doorbrengen is het aan ons om voor de natuur zorg te dragen. Natuurpunt heeft een aanbod van bordjes en spandoeken die deze boodschap aan de wandelaars overbrengen. Her en der vind je ze al in onze natuurgebieden. Blijf op het pad, laat geen vuil achter, honden aan de leiband, maak geen kabaal. Het blijkt nodig velen daar nog eens aan te herinneren.

wist je dat? 

ratelaar

een nu ige halfparasiet

ratelaar © Diane Appels

In de zomer vind je in veel van onze natuurlijke graslanden ratelaar. Wanneer de planten massaal voorkomen, kunnen ze een grasland helemaal geel kleuren. Hun naam hebben ze te danken aan het rammelen van de zaaddozen in de wind. De bloemen worden veel bezocht door insecten zoals bijvoorbeeld hommels die dan zorgen voor kruisbestuiving. Als er geen insect op bezoek komt, dan zorgt de plant voor zelfbestuiving. De randen van de bovenlip van de bloem komen wat wijder uit elkaar te staan en de onderlip buigt zich wat verder naar beneden. De stijl buigt zich dan ook verder naar beneden, zodat de stempel onder of tussen de helmknopjes komt te liggen en er stuifmeel op de stempel kan terechtkomen. Ratelaars zijn halfparasieten. Ze hebben wel bladgroen, maar parasiteren ondergronds op wortels van andere planten. In de winter groeit de wortel van de ratelaar al uit en gaat op zoek naar de wortels van grassen en klavers. De plant haalt hier een deel van zijn voedingsstoffen uit. Op armere bodems heeft de ratelaar dus een concurrentievoordeel op die andere planten, die het zo wat moeilijker krijgen. In graslanden met veel ratelaar blijft het gras opvallend lager. Ratelaar profiteert van een extensief maaibeheer maar is eenjarig. De zaden zijn slechts kiemkrachtig tot het volgend voorjaar. Wanneer de planten door bijvoorbeeld een verkeerd maaibeheer geen zaad vormen, kunnen ze in één jaar uit een terrein verdwijnen. Dat de plant gras parasiteert, maakt hem ook populair bij natuurbeheerders. Het dringt het gras nog wat verder terug, waardoor er meer plaats is voor andere bloemen. Ratelaar houdt het beste stand als er gemaaid wordt als de zaden rijp zijn. Door na het maaien het maaisel nog enkele dagen te laten liggen, kunnen de zaden goed verder rijpen en zich nog beter verspreiden. Heb je een hekel aan grasmaaien? Leg een mooie bloemenweide aan met onder andere ratelaar en maaien hoeft enkel nog in het najaar. 11

Gesignaleerd Opvallend veel wouwentrek dit voorjaar Dit voorjaar trokken er veel rode en zwarte wouwen over onze regio naar hun broedgebieden. Door de stevige oostenwind maar waarschijnlijk ook doordat er veel waarnemers thuis zaten, zijn het er meer dan anders. Half mei telden we al 37 rode en 61 zwarte wouwen. In 2019 waren dat er respectievelijk 18 en 54 voor het ganse jaar (dus terugtrek inbegrepen) en toen was het al een goed wouwenjaar met ook veel oostenwind. In België broeden er bijna 200 koppels rode wouw in de oostelijke Ardennen en de hoge delen van de Oostkantons. De meeste overtrekkende rode wouwen vliegen door naar Scandinavië. Van de zwarte wouw broeden er maar enkele koppels in het zuiden van het land. Rode wouwen kan je al zien van half maart tot begin mei, de vogels die je hier ziet overtrekken, overwinteren in Noord-Spanje en Noord-Portugal. Zwarte wouwen komen iets later, zij komen ook van verder, namelijk van hun overwinteringsplaatsen in Westelijk Afrika. Hoe onderscheid je een rode van een zwarte wouw? donkerbruine vleugels met weinig contrast ondiep gevorkte staart

ZWARTE WOUW RODE WOUW zwarte vleugeltoppen roodachtige vleugels met opvallend witte vlekken

diep gevorkte staart

Wouwen zijn voornamelijk aaseters. Maar zwarte wouwen zie je ook vaak aan het water waar ze ook wel op zwakkere vissen jagen. Aan het Zennegat kon Bert Mestdagh in mei een zwarte wouw fotograferen die een vis opdook en ermee wegvloog. Voor enkele foto’s zie mechelen.waarnemingen.be/waarneming/view/191023403 12

Deze zomer start Natuurpunt met een ledenwerfcampagne in ons Mechels Rivierengebied. Hang deze affiche voor je raam om mensen uit te nodigen lid te worden van Natuurpunt. Zo werken we samen aan meer en betere natuur in onze regio. Dankjewel!

Het Mechels Rivierengebied

Beleef jouw NATUUR in de BUURT

Word nu lid van Natuurpunt en vind je weg naar de mooiste stukjes natuur in je eigen streek. www.beleefhetrivierengebied.be V.U.: Natuurpunt vzw, Walter Rycquart, Coxiestraat 11, 2800 Mechelen, © Wim Dirckx, ON 0434.364.713, RPR Ondernemingsrechtbank Antwerpen, afdeling Mechelen, info@natuurpunt.be, www.natuurpunt.be

Natuurbeleving thuis of in de buurt Beleef jouw natuur in de buurt... Voor de ledenwervingscampagne die binnenkort van start gaat in het Mechels Rivierengebied, stelden we een boekje samen met zes wandelroutes in onze natuurgebieden en een fietstocht. De nieuwe leden krijgen dit boekje als extra geschenk in hun welkomstpakket. We dachten dat jullie, als trouwe leden van onze Natuurpuntafdelng, deze wandelgids ook wel fijn zouden vinden. Daarom hebben we er een aantal extra laten drukken. In juli en augustus kan je in het bezoekerscentrum onderstaande bon omruilen voor een exemplaar van de wandelgids, zolang de voorraad strekt. Plan je een bezoekje, check dan vooraf even de openingsuren op www.mechelsrivierengebied.be.



BON

voor gratis wandelgids Exclusief voor leden van Natuurpunt Mechels Rivierengebied Geldig in juli en augustus 2020 (vanaf 9 juli, zolang de voorraad strekt) Bon inruilen kan in het bezoekerscentrum, Muizenhoekstraat 7, Muizen

... of verder weg? Wil je ook buiten ons Mechels Rivierengebied op stap deze zomer? Als lid kan je op www.natuurpunt.be van heel wat natuurgebieden gratis een wandelroute downloaden. Geniet er van de natuur! Blijf op de wandelpaden en respecteer de rust, de planten en de dieren. Op de meeste plaatsen is ook je hond welkom, aan de leiband. 17

 natuurbeleving

Mijn Tuinlab

Bereken en verbeter je tuinscore

Schrijf je in op

9% van Vlaanderen bestaat uit tuinen. Een enorm potentieel voor de natuur en de wetenschap. Neem jouw tuin onder de loep en doe mee aan het grootste tuinonderzoek van Vlaanderen.

kenniscentrum

MET STEUN VAN

V.U.: Natuurpunt vzw, Walter Rycquart, Coxiestraat 11, 2800 Mechelen, © shutterstock.com, Wim Dirckx, ON 0434.364.713, RPR Ondernemingsrechtbank Antwerpen, afdeling Mechelen, info@natuurpunt.be, www.natuurpunt.be

Sven Speybrouck laat zien hoe het moet

natuurbeleving  Bezoekerscentrum terug open vanaf 21 juni (onder voorbehoud) Half maart ging ook ons bezoekerscentrum in lockdown.

Als plan B monteerden we een folderhouder aan de gevel die Jan regelmatig kwam bijvullen. Zo konden de massa’s mensen die de natuur in hun buurt kwamen ontdekken, toch een wandelfolder meenemen. Een aanbod waar gretig gebruik van werd gemaakt! Vanaf 21 juni zijn jullie weer welkom in het centrum. Onze onthaalvrijwilligers kijken er alvast naar uit! Wil je op stap gaan met de kinderen, kijk dan in de kinderhoek pagina 22 voor enkele leuke tips. Of je al terug de benen onder tafel kan steken om iets te drinken, weten we nog niet, maar we verkopen lekkere gekoelde bio-sapjes om mee naar buiten te nemen. Plan je een bezoekje deze zomer, check dan voor alle zekerheid onze website voor de juiste info over de openingsuren van het bezoekerscentrum.

Gratis e-boek met 10 tips voor meer natuur in je tuin Hoe maak je van jouw tuin een paradijs voor dieren, planten en jezelf? Ga aan de slag met de eenvoudig toe te passen tips in deze prachtig geïllustreerde gids van 28 pagina's. www.natuurpunt.be/pagina/download-de-gratistuingids-van-wonderlijk-wild

Mijn Tuinlab, hoe gezond is jouw tuin? Bijna 10% van Vlaanderen wordt ingenomen door tuinen, een gigantische oppervlakte maar niemand heeft een globaal zicht op de waarde ervan. Naast een plaats voor ontspanning, tuinieren, sport en spel, leveren tuinen ook heel wat “natuurvoordelen” op: wateropslag, leefgebied voor dieren en planten, buffer tegen klimaatverandering... Met Mijn Tuinlab krijg je een zicht op de natuurvoordelen van je eigen tuin (tuinscore) maar tevens kun je de wetenschap een handje helpen. Mijn Tuinlab is immers een initiatief van Natuurpunt, Kenniscentrum tuin+ en KU Leuven. Samen willen ze de kennis vergroten over het tuinenlandschap in Vlaanderen en deze wetenschap brengen tot in jouw tuin. Radiomaker Sven Speybrouck doet ook mee. “Ik vind Mijn Tuinlab een geweldig goed idee. Het voldoet aan een nood waar ik zelf mee zat. Ik heb een mooi stuk gazon, een paar bomen en een haag, zoals elke goede Vlaming. Maar dat is best wel saai. Nu wil ik er een leukere en betere tuin van maken, zowel voor onszelf als voor de dieren die er komen.” Maak je tuinlab aan: www.mijntuinlab.be 19

dank je wel

Talent in Huis Huis van de Eerste graad Huis van Creativiteit Huis van Communicatie en Recreatie Huis van Esthetische Verzorging

J O U W V ER PA K K I N G S V R I J E KRUIDENIER

Huis van Gastronomie Huis van Handel en Informatica

www.colomaplus.be Tervuursesteenweg 2 2800 MECHELEN

w w w.dekabas.be o p e n d i - v r 10 u - 19 u u r, z a 9 u - 18 u u r K e i z e r s t r a a t 17, 2 8 0 0 M e c h e l e n

beheerteam in de kijker 

Ine

Dieter

Rita

Etienne

Beheerteam Willebroek

oor dit nummer gingen we ‘op bezoek’ bij het beheerteam van Willebroek. Ondanks dat dit interview via het scherm verliep, werd het een toffe ontmoeting met Dieter, Rita en Ine. Het beheerteam is vijf jaar geleden opgestart en bestaat uit een tiental vrijwilligers. Elke vierde zaterdag van de maand, behalve in het broedseizoen, zijn ze actief. Ze werken vooral in het natuurgebied Biezenweiden maar Ine vult aan dat ook percelen in Heindonk en aan de visvijver de Bocht door hen beheerd worden. Dit zijn nu nog losliggende percelen, maar het is de droom van Dieter dat deze gebieden aaneengesloten geraken en zo een echt groen geheel vormen. De Biezenweiden worden vooral bezocht door mensen uit de provincie. Het positieve aan de corona-epidemie is dat de inwoners van Willebroek met mondjesmaat nu ook eindelijk deze prachtige groene zone ontdekken. Naast de reguliere werkdagen doet Rita er in haar eentje nog een schep bovenop. Zo heeft zij als laatste daad vóór de corona lockdown, de takken van de geknotte wilgen aan de Bocht opeengestapeld. De cursus kettingzagen van Dieter werd immers stilgelegd. Maar naast het harde werken is er ook tijd voor

een pauze. Ine zorgt voor de catering en dit is welgekomen. Als organisator heeft Ine wel meer in haar sas. Zo heeft ze voor de vrijwilligers vorig najaar een weekend in Oostduinkerke georganiseerd. En ja, onze beste Carl, een voormalig bestuurslid dat naar daar verhuisd is, heeft hen door de streek gegidst. Allemaal vinden ze het tof om in groep, buiten in de natuur te werken. Dit geeft een ontspannen gevoel. Dieter vindt het bovendien interessant om tijdens de werken weetjes van Wim op te steken. De werken die uitgevoerd worden, zijn beschreven in het beheerplan. Het is Wim die de werken voorbereidt en ook praktisch organiseert. Bij die werken hoort zeker gras en riet maaien en afvoeren, om zo de velden open te houden. Het maaien gebeurt machinaal door Wim en tijdens de werkdag wordt dan met het team het maaisel bijeen gerijfd. Op het veldje aan de vijver in de Biezenweiden gebeurt alles volledig manueel. Maar ook na de jongste storm de omgewaaide bomen van het pad wegruimen hoort bij de taken. Dieter vindt het belangrijk dat de mismeesterde natuur hersteld wordt. Het resultaat mag er zijn. Zo zijn er meer dan tien zangposten van nachtegalen en de bever heeft zich hier ook gevestigd. 21

K I ND E R HO EK 29, 30 en 31 juli

Natuur.kamp in het Mechels Broek Op het moment dat deze aankondiging geschreven wordt, is het nog niet zeker of de driedaagse dit jaar kan doorgaan. We wachten nog even af welke voorwaarden gesteld worden en checken dan met de gidsen of ze die voorwaarden zien zitten. Als je je kind inschrijft of al ingeschreven hebt, krijg je bericht van zodra we meer weten. Als het kan doorgaan, wordt het alleszins weer zalig: drie dagen volop © Tony Van den Broeck natuur beleven! Vogels kijken, waterbeestjes zoeken, braakballen pluizen, bloemen en insecten bestuderen, spelen en knutselen… Telkens van 9u tot 17u (vrijdag van 8u tot 17u, dan gaan we ‘s morgens op bezoek bij een vogelringer). Kinderen die nu in het 2de, 3de, 4de, 5de of 6de leerjaar zitten, mogen meedoen. Als je kind vorig jaar meedeed, moet het een jaartje overslaan. Deelnemen kost 45 euro (ledenprijs) en 35 euro voor broer of zus. Inschrijven via mail naar bc.mechelsrivierengebied@natuurpunt.be. Meer info bij Ann Pinceel, 0484 237 980.

Zelf op stap met je kids?

Zoek je tijdens de zomervakantie een leuke activiteit om samen met je kinderen te doen? Neem dan zeker de speurkaart ‘Bo is jarig’ eens mee het Mechels Broek in. Bo is een libel die graag haar verjaardag wil vieren maar ze weet niet goed hoe dat moet. Jullie kunnen haar helpen door tijdens de tocht allemaal leuke opdrachtjes uit te voeren die op de kaart staan. Doen! De speurkaart kan je kopen in het bezoekerscentrum voor 3 euro. Leuk voor gezinnen met kinderen vanaf 6 jaar. De route is 2,5 km lang. 22

kinderhoek  We hebben ook een leuke wandelbingokaart voor het Mechels Broek. Te koop in het bezoekerscentrum voor een halve euro of zelf te downloaden via www.natuurpunt.be/natuurbingoMBR

Plan je een bezoekje deze zomer, check dan voor alle zekerheid onze website voor de juiste openingsuren van het bezoekerscentrum. Adres: Muizenhoekstraat 7, Muizen.

50 dingen die je moet doen voor je 12 Hun eerste wilde stapjes in de natuur vergeten kinderen nooit. Hoe jonger, hoe groter de kans dat later de passie voor natuur ontluikt. Dus, laat je jonge kinderen maar lekker hun ding doen in het groen en schenk hen een onvergetelijk avontuur in de natuur! Natuurpunt maakte een leuke kaart met 50 tips die je kan downloaden op

www.natuurpunt.be/50dingen

Ga op tuinsafari Vuurjuffer, zebraspin, dagpauwoog, merel of dwergvleermuis. Kan jij deze 15 diertjes allemaal terugvinden in je tuin? Download de poster met tuinbeestjes en ga op safari in je eigen natuurgebied. www.natuurpunt.be/pagina/vind-jij-deze-beestjes-je-tuin

zebraspin

dagpau

woog ©

Pixabay

Lezingen cursussen expo De cursussen rond Uilen en Grassen, zeggen en russen die we dit voorjaar gepland hadden, zijn uitgesteld naar volgend jaar. De nieuwe data zijn nog niet gekend. Als alles goed gaat, kan de cursus Zoogdieren wel gewoon doorgaan zoals gepland. Inschrijven kan alvast.

7, 14, 21, 28 september, 5 en 12 oktober Cursus Zoogdieren

Wist je dat er in onze Vlaamse natuur ongeveer 70 wilde zoogdiersoorten rondlopen, -zwemmen of -vliegen? Net als wij hebben ze een constante lichaamstemperatuur en brengen ze levende jongen ter wereld die ze met de grootste zorg omringen. Tijdens de zoogdierencursus “full option” combineert Joeri Cortens theorie met de belangrijkste methoden om deze geheimzinnige dieren te inventariseren. We lichten dus niet alleen de soorten en hun levenswijze toe, maar we gaan ook vleermuizen beluisteren met een batdetector, braakballen pluizen, muizen vangen met live-traps en spoorzoeken. Duik mee de nacht in en laat je onderdompelen in de wondere wereld van onze zoogdieren. Programma: - maandag 7 september - les 1: Vleermuizen + bat-detector - maandag 14 september - les 2: Knaagdieren en insecteneters - maandag 21 september - les 3: Braakballen en live-traps - maandag 28 september - les 4: Grof wild (roofdieren en hoefdieren) - maandag 5 oktober - les 5: Gewoon ongewoon (haas, konijn, egel, eekhoorn) + spoorzoeken - maandag 12 oktober - les 6: Excursie spoorzoeken. Deelnemen kost 60 euro (42 euro voor leden). Vooraf inschrijven (alleen mogelijk voor de volledige reeks) via www.natuurpunt.be/agenda

egel © Pixabay

vorming  Tentoonstelling “Akker- en weidevogels” verlengd tot 25 juni De tentoonstelling “Akker- en weidevogels” in ‘t Grom in Sint-Katelijne-Waver werd terug geopend. Iedereen is welkom voor een individueel bezoek aan deze unieke verzameling opgezette vogels, wandplaten, foto’s en info. Elke bezoeker krijgt aan het einde van het bezoek gratis een kleine vogelgids zodat je ook zelf in je omgeving de akkervogels kan herkennen. Het bezoek is zeker aan te raden in familieverband (ook op zondag) en is gratis! Openingsuren: 10u tot 16u, zondag 13u tot 17u, maandag en zaterdag gesloten. Raadpleeg zeker eerst de www.tgrom.be

Warme Winteravonden 2020-2021 in het Predikheren De Mechelaar zat duidelijk te wachten op een interactieve lezingenreeks in de stadskern met als doelen te verwonderen, te activeren en te verbinden. De rode draad is hierbij uiteraard klimaat en natuur. De dubbele bodem van de reeksnaam zal hierbij niet onopgemerkt gebleven zijn. Warme Winteravonden 19-20 was meteen een schot in de roos met een hoge opkomst en dito tevredenheid. Ook in 20-21 bundelen Natuurpunt Kern Mechelen, Regionaal Landschap Rivierenland, Mechelen Klimaatneutraal en Klimaan de krachten. Kijk jij ook reikhalzend uit naar het nieuwe programma voor 20-21? Neem dan zeker een kijkje op www.natuurpunt.be/agenda/warme-winteravonden-mechelen-42296. Om akoestische en organisatorische redenen verkassen de Warme Winteravonden naar de Mandelazaal van de nieuwe bibliotheek Het Predikheren.

waarvan akte waarvan akte 

e meeste bezoekers zullen het allicht nooit gemerkt hebben, maar midden in de kern van het Mechels Broek, helemaal tegen de vijver aan, liggen nog twee percelen weiland die al die jaren (nog) geen deel uitmaakten van het natuurgebied dat Natuurpunt er beheert.

Deze percelen werden de laatste jaren erg extensief gebruikt. In de wintermaanden konden onze Galloways er zelfs regelmatig over lopen. Maar toch, het niet in eigendom hebben van deze percelen, beïnvloedde al die jaren het waterbeheer van een belangrijk deel van het Mechels Broek, precies omdat deze gronden uitsluitend via de sloten door het natuurgebied afwateren. We hebben lange tijd gezocht naar landbouwgronden buiten onze natuurgebieden, om aan de eigenaar in ruil te kunnen voorstellen. Dat was helaas niet evident en we vonden tot nog toe geen evenwaardige percelen die de eigenaar konden bekoren. Het werd dan ook even spannend toen plots een kandidaat koper opdook die hier graag zijn paarden wilde laten grazen. Een rustige veilige plek midden in de natuur. Net nu we volop reële plannen schrijven om het gebied opnieuw te vernatten, mochten we dit absoluut niet laten gebeuren. Intussen is alle gevaar geweken en kon Natuurpunt met haar handtekening onder de aankoopovereenkomst weer 2,5 hectare waardevol Mechels grasland voor altijd een natte natuurtoekomst garanderen. We dromen er al luidop van hoe we deze percelen met de meeste natuurwinst kunnen inrichten. De kievitten hebben het terrein ondertussen al ingenomen, net alsof ze het allemaal hadden gevolgd. Ook midden in coronatijden is het in het Mechels Rivierengebied alle hens aan dek voor de natuur en moeten we weer op zoek naar centen, veel centen. Storten mag daarom, en is zelfs heel welkom, om door te kunnen gaan. Op rekening BE56 2930 2120 7588 van Natuurpunt vzw met vermelding “project 3799 Mechels Rivierengebied” Voor giften vanaf 40 euro ontvang je een fiscaal attest en betaal je dus in realiteit heel wat minder. Erg veel dank in naam van de natuur in de Dijlevallei. 26

natuurgebieden 

Bonheiden Bruinbeekvallei Glenn Deliège, glenndeliege@hotmail.com, 015 33 63 06 Cassenbroek, Mispeldonk en Pikhakendonk Geert Van D’huynslager geert.van.dhuyns@scarlet.be, 015 51 31 88, Joost Dewyspelaere joost.dewyspelaere@skynet.be, 015 51 69 97 Mechelen Barebeekvallei Philip Jackson philip.jackson@natuurpunt.be, 0487 344 702 Battelaer, Oude Dijlearm en Zuur Bemke Patrick Van Herp, patrick.vanherp@hotmail.com, 0497 73 55 44 Fort van Walem Filip Van den Wyngaert filip.vdw@telenet.be, 0476 25 37 45 Kauwendaal Stefan den Hartog natuurpunt.kauwendaal@gmail.com, 0479 95 55 09 Mechels Broek Tony Van den Broeck tonynatuurpunt@gmail.com, 0479 08 35 12 Gust De Weerdt august.de.weerdt@telenet.be, 015 41 97 27 Willebroek Biezenweiden Wim Candries, 0472 29 87 32

Sint-Katelijne-Waver Gasthuisbossen, Hondsbossen en Zuurbossen Jimmy Luyckx, jimmy.luyckx@gmail.com, 0470 72 66 84 Vossenbergbos Simon Jacobs sim.jacobs@gmail.com, 0495 43 74 98 Oude Spoorwegberm Frank Hadermann frank.hadermann@skynet.be, 015 31 55 05

OP DE GRENS Natuurpunt Boortmeerbeek: Pikhakendonk Frans Dhaenens, 015 61 79 61, frans.dhaenens@telenet.be, Natuurpunt De Putter:

Peultenbossen Theo Vloerberghs vloeberghstheo@skynet.be, 015 75 51 01 Peulisbossen Lucien Verschoren lucien.verschoren@telenet.be, 0496 98 64 39 Natuurpunt Oude Spoorweg:

Goorbosbeekvallei (bos 3) Peter Geschier peter.geschier@telenet.be, 0477 69 96 76 Mosterdpot (retentiebekken Goorbosbeek en Fermerijbos) Lutgarde Van Driessche lutgarde.van.driessche@telenet.be, 0485 55 97 13

Afgiftekantoor 2800 Mechelen 1 P206001

bpost PB- PP

BELGIE(N) - BELGIQUE

driemaandelijks tijdschrift van Natuurpunt ‘Mechels Rivierengebied’ Afzender en VU: Etienne Larock - p/a Muizenhoekstraat 7 - 2812 Muizen juni - juli - augustus 2020

De Grote Vlindertelling 4 - 26 JULI

Tel de vlinders in je tuin www.vlindertelling.be

In juli organiseert De Grote Vlindertelling. de vlinders in je tuin en werk zo mee aan het Binnenin vindNatuurpunt je een overzicht van deTel meest voorkomende tuinvlinders. grootste vlinderonderzoek in Vlaanderen. Geef je resultaten door op www.vlindertelling.be