50VitaalPlus Oktober 2018

VitaalPlus 50 JAARGANG 4 —

EDITIE 7 — OKTOBER 2018

CULINAIR Proeven en ruiken deel 1 Poké bowl

3 5

FINANCIEEL Maatregelen Prinsjesdag 6 Prinsjesdag 7 Fiets van de zaak 8 55-plussers laten toeslagen lopen 8

GEZONDHEID Ronald Hoogendoorn Fotografie

Een fraaie dag …

In dit voorjaar waren we op bezoek, op Papendal, bij Bas van de Goor, volleyballer met goud op de olympische spelen van 1996, voor een interview.

Bas is een bevlogen sporter die zich nu met zijn Bas van de Goor Foundation inzet voor mede-diabetes patiënten. Bas ontmoeten betekent ook hart krijgen voor zijn Foundation.

Vandaar dat u al meerdere malen hebt kunnen lezen over de Nationale Diabetes Challenge.

Ook verderop in deze editie een uitgebreid verslag over de sponsorloop naar Santiago de Compostelle van afgelopen september.

Een mooie dag. Het is zaterdag 29 september. Wij zijn in het Olympisch Stadion in Amsterdam waar we ons als 50VitaalPlus mogen presenteren aan de deelnemers van de finale van de Nationale Diabetes Challenge, tevens de afsluiting van de Nationale sportweek. Binnentreden in het Olympisch Stadion is een belevenis, voor mij voor het eerst en dan ook nog met een standje op het middenveld.

De auto (heel even) op de sintelbaan om onze spullen uit te laden en meemaken hoe vervolgens het stadion langzaam volloopt. In de voorgaande twee jaren veel regen maar nu een stralende zon, de hele dag.

Meer dan 4.000 mensen komen bij elkaar om samen de slotronde van de Challenge te lopen.

Twintig, vijftien, tien of vijf kilometer, de afstand doet er niet toe, als je maar meeloopt.

Ook mensen met COPD lopen mee. De olympische vlam, hier 90 jaar geleden voor het eerst ontstoken, wordt binnengebracht door een loper die vrijdagavond is gestart aan zijn tocht van 85 km. Met het aansteken van de vlam wordt het festival geopend.

Na een warming up door Olga Commandeur gaan de verschillende afstandsgroepen op pad voor een tocht door Amsterdam. Ieder levert zijn eigen topprestatie. Niet de medaille die je opgespeld krijgt na de finish door o.a. Bas van de Goor of Olga Commandeur, maar het respect dat je krijgt van je medelopers en de organisatie is waar je het voor doet. Het is geweldig zo’n grote groep mensen bij elkaar te zien die vanaf het voorjaar in groepjes in het hele land aan het lopen zijn om de gezondheid te verbeteren. Niet alleen patiënten maar ook heel veel begeleiders, zorgprofessionals als huisartsen, fysiotherapeuten, diëtisten, praktijkondersteuners en meer die zich hiervoor inzetten. En velen nu voor het tweede of derde jaar.

De dag werd aangekondigd als een festival.

Met voor elk wat wils. Van kraampjes met informatie tot aan een optreden van Wolter Kroes. Tel dit op met het lopen door de deelnemers, hun enthousiasme en motivatie én de goede organisatie en het wórdt een festival.

Wij mochten dit meemaken en om wat ik beschrijf, volgend jaar graag weer!

Het was een fraaie dag!

Jos van Gils, hoofdredacteur

Behaalde resultaten uit het verleden ... (geen) garantie voor de toekomst?

9 Finale Nationale Diabetes Challenge 10 Terug in de tijd 13

JURIDISCH Het levenstestament 15 Natuurliefhebber 15

KUNST & CULTUUR Honderden sieraden in nieuwe tentoonstelling Afrika Museum 17 Nostalgische en keramische breikunst in Purmerend 17 Frans Houben Zoeken naar pure zuiverheid 18 Herfstig 20 Ode aan … De herfst 20 Schilderij van oprichter en schilder toegevoegd aan De Mesdag Collectie 21

MAATSCHAPPELIJK Een heus schaakdorp Brainpower V

23 23

MUZIEK & ENTERTAINMENT Vitale Vreugde Wien bleibt Wien Films & Sterren op de Haar In gesprek met Henk van der Meijden

25 25 26 27

VAKANTIE Nederlands IJsbeelden Festival 29 Verbinding 29 Koesteren onder de Spaanse Zon 30 GraafschapspadAfwisseling in de Achterhoek 32

VRIJE TIJD Donna Leon, Wat niet verdwijnt Onbeperkt bewegen Gert Jakobs: Voedingsadviezen De pelletkachel @50Vitaal

33 33 35 37

@50VitaalPlus

BENT U TOE AAN EEN NIEUWE BRIL OP UW STERKTE? Eyelove heeft in korte tijd een revolutie teweeggebracht in de optiekmarkt. Dat komt vooral door de combinatie van kwalitatief goede (zonne)brillen en vaste, lage prijzen.

Een complete bril op sterkte kost bij Eyelove voor veraf óf dichtbij altijd €49, een multifocale bril met leesgedeelte €99 en een multi-plus bril met breder leesgedeelte €149.

Anders dan bij andere grote brillenketens hoeft niet apart te worden betaald voor ontspiegeling of een kraswerende laag. Bovendien kunt u bij Eyelove altijd zonder afspraak binnen lopen voor een gratis oogmeting.

Eyelove gebruikt hiervoor zeer geavanceerde oogmeetapparatuur, waardoor een volautomatische oogmeting sneller gaat dan normaal.

U heeft de keuze uit ruim 175 trendy monturen, die voor dezelfde vaste prijs allemaal als gewone bril en als zonnebril met bruin, groen of grijs zonneglas zijn te verkrijgen.

Met een aanvullende zorgverzekering kunt u in veel gevallen het aankoopbedrag van uw Eyelove-bril terugkrijgen van de zorgverzekeraar.

Op dit moment telt Eyelove inmiddels ruim 165 verkooppunten in Nederland en België. Kijk op de website of bel ons voor het dichtstbijzijnde verkooppunt.

ONZE ZEVEN BELOFTES: 1. Inclusief montuur en glazen op sterkte (óók kosteloos met cilinder en zonneglas) 2. Inclusief niet goed = geld terug garantie 3. Inclusief oogmeting, zonder afspraak 4. Inclusief ontspiegeling bij blanke glazen 5. Inclusief kraswerende laag 6. Inclusief dunner geslepen vanaf sterkte 3.00 7. Inclusief luxe brillenkoker

HOE WERKT EYELOVE? 1. Kom naar een Eyelove-verkooppunt en maak een keuze uit één van de ruim 175 monturen.

2. Sterktes bepalen via gratis oogmeting, brilrecept of bestaande bril.

3. Bril gaat in productie. Klaar binnen 14 dagen.

4. Persoonlijke afstelling in het verkooppunt.

EYELOVE-ACTIES: Bril op sterkte voor veraf óf dichtbij

Multifocale bril met l eesgedee l te

Multi-plus bril

€45 €95

met breder leesgedeelte

Compleet

R ené F roger actie compleet

Compleet

Actie t/m 3 NOV. 2018 en op vertoon van actiecode 547834

Actie t/m 3 NOV. 2018 en op vertoon van actiecode 971617

Actie t/m 3 NOV. 2018 en op vertoon van actiecode 395407

Verkrijgbaar in 165 verkooppunten. Voor adressen kijk op: eyelove.nl • tel. 073-800.00.15 (ma-vr).

2

5 0 V I T A A L P L U S - J A A R G A N G

4 - E D I T I E 7 - O K T O B E R

2 0 1 8

CULINAIR Antilliaanse swingende kip

Voor 4 personen 4 eetlepels zonnebloemolie 4 beter leven (of gewone) kippenbouten 2 uien, gesnipperd 2 tenen knoflook, fijngesneden 1 eetlepel gemalen komijn (djinten) 2 blikken tomatenblokjes (à 400 gram) 1 zak paprikamix (3 stuks) in stukjes gesneden 1/2 zak pruimen zonder pit (à 500 gram) 2 eetlepels kappertjes 50 gram groene olijven 1 kippenbouillontablet 300 gram witte rijst Bereiding Verhit de olie in een grote braadpan.

Bestrooi de kippenpoten met peper en zout en bak ze op hoog vuur 4 minuten rondom bruin in een beetje olie in de pan.

Voeg de uien, de knoflook en de komijn toe en bak 3 minuten mee.

Voeg de tomaten, de paprikablokjes, de pruimen, de kappertjes, de olijven en het bouillontablet samen met een kopje water toe.

Breng aan de kook en draai vervolgens het vuur laag.

Doe de deksel op de pan en laat op laag vuur circa 45 minuten stoven.

Kook ondertussen de rijst volgens de aanwijzingen op de verpakking.

Verdeel de kip over 4 borden en serveer met de rijst.

Het staat niet in het recept, maar wat ik zelf heel erg lekker vind is verse mango.

Ik schil de mango, snijd hem in blokjes en strooi het over het gerecht als het klaar is.

COLUMN Arjen Zeevenhooven Topkok

Proeven en ruiken deel 1 Ik ben uitgenodigd door een bedrijf om een workshop te geven over proeven en ruiken en zit dus helemaal in deze materie. Het is een machtig interessant onderwerp en ik wil u hier graag iets over vertellen.

Proeven en ruiken zijn vaste onderdelen van ons dagelijks bestaan. Het lijkt mij vreselijk als je niets meer proeft of ruikt.

Ik weet dat het een bestaand ziektebeeld is en het lijkt mij een drama om dit te hebben.

Wij kennen allemaal de vier basissmaken zoet, zuur, zout en bitter. Wat de meeste mensen niet weten is dat er ook nog een vijfde smaak bestaat, deze smaak heet umami.

Umami wordt vertaald als ‘aangenaam hartig’.

De eerste berichten over deze aparte smaak zijn ongeveer 100 jaar oud en komen uit Japan. Umami maakt alles wat hartig is net iets intenser van smaak. Het wordt in de voedingsmiddelenindustrie ook flink gebruikt om onze chips, soep en andere producten iets intenser te laten smaken. Een ander woord voor Umami is MSG (mononatriumglutamaat) en wordt op verpakkingen vaak aangeduid met het nummer E621.

Dit E-nummer wordt door heel veel mensen als ongezond en gevaarlijk bestempeld. Persoonlijk ben ik er niet zo bang voor.

Het komt in heel veel gewone producten uit de natuur ook voor, zoals tomaten, kaas, zeewier, champignons etc. Natuurlijk is het onzin om een smaakversterker toe te voegen aan producten.

Liever niet knutselen aan onze dagelijkse voeding.

Al deze bovengenoemde basissmaken proeven wij met onze tong. Op onze tong zitten meer dan 10.000 smaakpapillen die weer communiceren met onze hersenen via smaakknoppen en receptorcellen, maar laat ik het niet te technisch maken.

Grappig is dat wij niet alleen proeven met onze tong maar ook met onze herinnering (specifieke voorkeuren), neus en ogen.

Zonder neus en ogen proef je bijna niets.

Ik zal een voorbeeld geven. Tijdens een smaak- en geur-workshop pureer ik vijf soorten fruit. Deze zeef ik (pitjes eruit) en dan kleur ik ze allemaal pikzwart met een voedingskleurstof.

Het bijzondere is dat je dan je ogen als oriëntatie kwijt bent en alleen je neus en mond over hebt.

Vijf van de tien mensen lukt het nu niet meer de specifieke vrucht te benoemen, zo belangrijk zijn je ogen in dit proces.

Nog een leuk testje is het laten proeven van water. Het ene glas gekleurd met een rode kleurstof (zonder smaak) en het andere glas niet. Op de vraag welke zoeter is zal bijna iedereen het ‘rode water’ zoeter vinden, dit komt omdat de gemiddelde mens rood met zoet associeert. Zeker in de zomer. Het doet je dan aan het zoet van rode aardbeien denken.

In mijn volgende column vertel ik meer.

Groet Arjen

Kcal 835 pp 5 0 V I T A A L P L U S - J A A R G A N G

4 - E D I T I E 7 - O K T O B E R

2 0 1 8

3

CULINAIR

Risotto met gerookte forel

Bereiding Bak de pijnboompitjes in een beetje olijfolie goudbruin. Wel blijven omschudden tijdens het bakken tegen het verbranden.

Laat de gebakken nootjes uitlekken in een zeef, even bestrooien met zout en zet ze apart.

Snijd ongeveer 4 centimeter van de stronk van de bleekselderij en gooi dit weg. Dit is het harde stuk en kan taai zijn.

Bleekselderijstengels in stukjes snijden, en een paar blaadjes apart houden voor garnering.

In een hapjespan de olijfolie verhitten en de gesnipperde sjalotten 1 minuut fruiten.

Rijst erdoor roeren en zachtjes bakken tot alle korrels glanzend en doorzichtig zijn. Let op, niet bruin!

Risotto-rijst kun je het beste zachtjes aanbakken, dan wordt het gerecht lekkerder.

Stukjes bleekselderij door de rijst roeren en de helft van de bouillon erbij schenken. Op laag vuur verwarmen tot de bouillon volledig door rijst is opgenomen, zeer regelmatig roeren met een houten lepel tegen het aanbranden. Vervolgens steeds een scheut bouillon toevoegen en al roerend helemaal laten opnemen alvorens een volgende scheut erbij te schenken. Doorgaan tot de risotto na 20-25 minuten beetgaar en smeuĂŻg is.

Bleekselderijblad fijnsnijden.

Pan van het vuur nemen en de roomkaas door de risotto roeren.

Op smaak brengen met zout en peper.

Risotto in vier diepe borden scheppen en garneren met stukjes gerookte forelfilets en het blad van de bleekselderij.

Eventueel wat gesneden bieslook als garnering toevoegen.

Even wat anders, ik hoop dat het smaakt.

Voor 4 personen 1 stronk bleekselderij 2 eetlepels olijfolie 2 sjalotten, gesnipperd 300 gram risottorijst 750 milliliter tuinkruidenbouillon (van 1 1/2 tablet) 1 zakje pijnboompitten 100 gram verse roomkaas naturel 2 pakjes gerookte forel (totaal 4 filets)

Kcal 525 pp

Pappardelle met Italiaanse balletjes Voor 4 personen 3 eetlepels olijfolie 500 gram rundergehakt 1 ui, fijngesneden 1 zak drie-kleuren-paprika (3 stuks in blokjes) 2 tenen knoflook, fijngesneden 1 theelepel gedroogde rozemarijn 1 flink glas rode wijn 210 milliliter vleesfond (pot 380 ml) Beetje paneermeel 1 blik tomatenblokjes 400 gram Allesbinder 500 gram pappardelle Peper en zout

Bereiding Meng het rundergehakt met peper en zout, paneermeel en de gedroogde rozemarijn.

Draai er zoveel balletjes van als je wilt en bak ze goudbruin in olijfolie in een braadpan.

Voeg de fijngesneden knoflook, de ui en de paprikablokjes toe aan de gebakken balletjes.

Bak het geheel nog een minuut of 5.

Voeg de wijn, de tomatenblokjes en de vleesfond toe.

Deksel op de pan en 20 minuten laten sudderen.

Kook de pasta volgens de aanwijzingen op de verpakking.

Giet de pasta af en vang wat van het kookvocht op. Meng het gehaktballetjes-groentemengsel met de pasta en voeg wat kookvocht toe als het te droog wordt.

Als het gerecht te nat is, gewoon binden met wat allesbinder, lekker en makkelijk.

Breng op smaak met peper en zout.

Kcal 525 pp

4

5 0 V I T A A L P L U S - J A A R G A N G

4 - E D I T I E 7 - O K T O B E R

2 0 1 8

CULINAIR KOOKTECHNIEK

Poké bowl

en sesamzaadjes.

Het lijkt misschien ook wel een beetje op de Peruaanse variant Ceviche.

Vroeger werd het door de vissers in Hawaï als hapje tussendoor gegeten: het was de manier om de laatste beetjes vis op te maken (het woord poké betekent dan ook: visrestjes). De vissers marineerden de vis in sesamolie, sojasaus en bosuitjes.

Wat heb je nodig voor een poké bowl?

Poké bowl is één van de trends op het gebied van gezond en makkelijk eten en ik begrijp best waarom. Heel veel smaak, super gezond en je kunt er eindeloos veel varianten mee bedenken.

Poké (spreek uit: po-kay) is een origineel gerechtje uit Hawaï dat je het beste kunt omschrijven als een gezellige mix tussen sushi

en een salade.

Poké bestaat van origine uit blokjes rauwe vis (vaak verse tonijn), gemarineerd in sojasaus

Vers gestoomde rijst, het lekkerst is sushirijst die je nog net niet koud serveert. Maak het aan met wat rijstazijn, zeewier en sesamzaadjes een beetje zoals je sushi maakt.

Verse vis. Het makkelijkst is tonijn of zalm. Let erop dat de vis bloedvers is.

PelletkachelPlaza

Een goed mes om de vis in kleine blokjes van 2 x 2 cm te snijden.

Een lekkere marinade. Zelf maak ik hem van sesamolie, sojasaus (Kikkoman), limoensap en wat geroosterde sesamzaadjes.

Ook lekker: fijn gesneden vers geraspte gember, een beetje mayonaise en gehakte gebrande pinda’s of walnoten.

Om het gerechtje af te maken: Blokjes of reepjes komkommer, plakjes radijs en blokjes avocado.

Voor de echte liefhebbers wat reepjes nori, (gedroogd zeewier vellen).

Maak het gerechtje af door alle ingrediënten apart van elkaar in een mooi kommetje te doen. Een beetje leuk opmaken helpt altijd om de eetlust te bevorderen.

Heel veel plezier met maken.

Hoge kwaliteit pelletkachels Verkoop, installatie en service

Speciaalzaak in duurzame pelletkachels

De beste en stilste merken Meer dan 10 jaar ervaring

Geniet ook van de pelletkachel!

Voordelen o.a.: • goedkoper • gezellig • CO2 neutraal • comfortabel • gemakkelijk • heerlijke warmte Showroom met meerdere topmerken pelletkachels.

Voor openingstijden zie onze website! www.pelletkachelplaza.nl Goudwerf 8 | 6641 TG Beuningen | 024 360 18 71 5 0 V I T A A L P L U S - J A A R G A N G

4 - E D I T I E 7 - O K T O B E R

2 0 1 8

5

FINANCIEEL

Maatregelen Prinsjesdag Gelijktijdig met de Miljoenennota en de Rijksbegroting heeft het kabinet op de 3e dinsdag van september 2018 (Prinsjesdag) het Belastingplan voor het komende jaar ingediend. Prinsjesdag 2017 vond plaats in een tijd van kabinetsvorming waardoor er destijds weinig ingrijpende maatregelen werden doorgevoerd. In het Belastingplan 2019 zet het kabinet naar eigen zeggen nu vaart achter de hervormingen van het belastingstelsel. Er wordt geleidelijk een tweeschijvenstelsel ingevoerd, heffingskortingen gaan omhoog, net zoals het lage btw-tarief. Volgens het kabinet gaat vrijwel iedereen er volgend jaar financieel op vooruit. Hieronder is een niet uitputtende samenvatting van de voorgestelde maatregelen opgenomen. Vraag is uiteraard ook altijd nog of de voorstellen worden omgezet tot wet.

Schijvenstelsel In het verleden is een bewuste keuze gemaakt voor een progressieve belastingheffing in de inkomstenbelasting. Wie meer verdient betaalt naar verhouding meer belasting. Door de progressieve belastingheffing wordt het inkomen herverdeeld. Een en ander op basis van het solidariteitsprincipe. Het belastingstelsel is een belangrijk beleidsinstrument voor de regering.

Naast het herverdelen van inkomen wordt het belastingstelsel ook gebruikt om werken meer lonend te maken. De toepassing van de arbeidskorting is daarbij een belangrijk instrument.

De Regering wil vanaf 2021 het aantal belastingschijven binnen de inkomstenbelasting (box 1) terugbrengen naar twee schijven. Door de wijziging wordt de heffing minder progressief. De keuze om naar twee schijven te gaan is overgenomen uit het eindrapport van de commissie Dijkhuizen. Het kabinet wil met de wijziging bereiken dat het minder uitmaakt of het gezinsinkomen door een of twee personen wordt verdiend. De regering hoopt (meer) werken nog lonender te maken.

Het basistarief daalt naar 37,05% uitgaande van een inkomen van maximaal € 68.507.

Het toptarief daalt naar 49,50% uitgaande van een inkomen vanaf € 68.507. Deze inkomensgrens wordt verder bevroren tot het jaar 2025. Ongeveer 7% van alle belastingplichtigen krijgt te maken met een heffing in het toptarief.

6

Vanaf 1 januari 2019 worden de tarieven van de inkomstenbelasting van box 1 geleidelijke naar een twee schijvenstelsel omgezet. In de jaren 2019 en 2020 blijven er dus nog wel vier schijven.

Per saldo stijgt de belastingheffing voor mensen met een inkomen tot € 20.384. Het inkomen boven € 20.384 wordt vanaf 2019 wel minder zwaar belast.

Na het bereiken van de AOWgerechtigde leeftijd is er sprake van drie schijven. De AOWgerechtigden hoeven immers geen AOW-premie meer te betalen.

Wijziging heffingskortingen Algemene heffingskorting In 2019 wordt de maximale algemene heffingskorting verhoogd van € 2.265 naar € 2.477. Vanaf een belastbaar inkomen uit werk en woning van € 20.384 wordt de algemene heffingskorting afgebouwd tot nihil. Het afbouwpercentage bedraagt in 2019 5,147%.

Arbeidskorting Door de arbeidskorting te verhogen wil de regering werken lonender maken. De maximale arbeidskorting wordt in 2019

verhoogd naar € 3.399 (was € 3.249). Vanaf een arbeidsinkomen van € 34.060 (2019) wordt de arbeidskorting afgebouwd tot nihil. Dit afbouwpercentage wordt verhoogd van 3,6% (2018) naar 6% (2019).

De inkomensafhankelijke combinatiekorting, de jonggehandicaptenkorting, de ouderenkorting en de aanstaande ouderenkorting worden ook fractioneel verhoogd.

Versobering aftrekposten Vanaf 1 januari 2020 vindt er een geleidelijke verlaging plaats van het effectieve belastingtarief waartegen de ondernemersaftrek, de MKB-winstvrijstelling, de terbeschikkingsstellingsvrijstelling en de persoonsgebonden aftrekposten (alimentatie, giften, ziektekosten) in mindering mogen worden gebracht op het inkomen.

In 2023 zal de versobering leiden tot een aftrek tegen een belastingtarief van 37,05% (tarief eerste schijf).

Eigen woning De hypotheekrente wordt voor de hogere inkomens versneld afgebouwd. Op dit moment geldt een afbouwtraject van 0,5% per jaar. Vanaf 2020 zal de afbouw versneld worden doorgevoerd.

De hypotheekrenteaftrek daalt vanaf 2020 met 3% per jaar. In 2023 wordt het basistarief van 37,05% bereikt.

Eigenwoningforfait De opbrengst van de versnelde afbouw van de hypotheekrente wordt deels gebruikt om het percentage van het eigenwoningforfait gefaseerd te verlagen. Het huidige percentage van

Box 1 2019 – vóór AOW-gerechtigde leeftijd Belastbaar inkomen Van

Tot en met

Tarief

Verandering tarief t.o.v. 2018

-

20.384

36,65%

+ 0,1%

20.384

34.300

38,10%

- 2,75%

34.300

68.507

38,10%

- 2,75%

68.507

-

51,75%

- 0,2%

5 0 V I T A A L P L U S - J A A R G A N G

4 - E D I T I E 7 - O K T O B E R

0,7% zal worden verlaagd naar 0,45%. Alleen voor eigenwoningbezitters met een woning ter waarde van maximaal € 1.060.000 zal het eigenwoning forfait dalen. Voor woningen met een WOZ-waarde van meer dan € 1.060.000 blijft het eigenwoningforfait 2,35%.

Wet Hillen De aftrek wegens geen of geringe eigenwoningschuld is in het verleden ingevoerd om het aflossen op de hypotheek te bevorderen. De Wet Hillen zal met ingang van 2019 geleidelijk worden afgeschaft.

Eigenwoningbezitters die hun hypotheek (bijna) geheel hebben afgelost zullen daarom voortaan inkomstenbelasting over het eigenwoningforfait gaan betalen.

De afschaffing van de Wet Hillen vindt geleidelijk plaats in een periode van 30 jaar.

Tarief box 2 Inkomen uit een aanmerkelijk belang wordt in box 2 belast.

Van een aanmerkelijk belang is bijvoorbeeld sprake wanneer iemand 5% aandeelhouder is in een vennootschap. Het inkomen uit aanmerkelijk belang wordt nu nog belast tegen 25%. In 2020 wordt het tarief in box 2 verhoogd naar 26,25% en in 2021 wordt het tarief aangepast naar 26,9%.

Box 3 In het regeerakkoord van 20172021 heeft het kabinet de ambitie uitgesproken om de belastingheffing over inkomsten uit sparen en beleggen meer in lijn te brengen met de werkelijk behaalde rendementen. In de plannen voor 2019 is helaas nog geen heffing op basis van een werkelijk rendement doorgevoerd.

De wijze van belastingheffing in box 3 wijzigt dus niet. Het rendementspercentage zal in 2019 wel lager liggen dan in 2018, want voor 2019 is het gemiddelde (spaar)rendement over de periode juli 2017 tot en met juni 2018 bepalend. Het forfaitaire rendement tot het niet vrijgesteld vermogen van € 71.650 bedraagt 1,94%. Op een vermogen van meer dan € 71.650 maar 2 0 1 8

FINANCIEEL minder dan € 989.736 wordt rekening gehouden met een rendement van 4,45% per jaar.

De datum waarop de waardebepaling van het vermogen plaatsvindt blijft 1 januari van het belastingjaar. In 2019 wordt het heffingsvrijevermogen verhoogd naar € 30.360. Het vermogen mag worden verminderd met schulden waarvan de rente niet aftrekbaar is in box 1. Hiervoor geldt een drempel van € 3.000 per belastingplichtige.

Rekening courant vorderingen Er is door het kabinet ook een voorstel gedaan om schulden van een directeur aandeelhouder bij de eigen BV in box 2 te belasten voor zover deze uitgaan boven € 500.000. De maatregel is echter nog niet concreet uitgewerkt en staat ook nog niet in de wetsvoorstellen. Ook is onduidelijk of er een overgangsregeling wordt getroffen.

Het kabinet komt met deze regeling omdat ze van mening is dat door te lenen bij de eigen vennootschap de belastingheffing in box 2 langdurig kan worden uitgesteld. Op deze manier kan dit volgens het kabinet worden voorkomen.

Dividendbelasting wordt afgeschaft De dividendbelasting wordt ondanks de vele protesten afgeschaft. Het kabinet hecht veel waarde aan een goed investeringsklimaat voor ondernemingen. Nederland moet aantrekkelijk blijven voor internationale bedrijven. Deze zorgen voor veel werkgelegenheid. Het afschaffen van de dividendbelasting draagt hier volgens het kabinet aan bij.

De dividendbelasting wordt ingehouden op winstuitkeringen aan aandeelhouders (dividend).

Nederlandse aandeelhouders kunnen de ingehouden dividendbelasting verrekenen met de inkomsten- of vennootschapsbelasting. Voor de Nederlandse aandeelhouder heeft deze maatregel dus geen effect.

De afschaffing zorgt ervoor dat buitenlandse aandeelhouders die nu de dividendbelasting vaak niet kunnen verrekenen, daar straks dus geen last meer van hebben. Ook dalen de administratieve lasten omdat er geen ingewikkelde procedures hoeven te worden gevolgd om de dividendbelasting te kunnen terugvragen of verrekenen.

Verhoging maximale vrijwilligersvergoeding Vanwege het grote maatschappelijke belang van vrijwilligerswerk gaat per 1 januari 2019 de onbelaste vrijwilligersvergoeding met € 200 omhoog.

Vrijwilligers kunnen daardoor een maximale onbelaste vergoeding krijgen van € 170 per maand en € 1.700 per kalenderjaar. Over deze vergoeding zijn geen belasting en premies verschuldigd. De hogere onbelaste vergoeding moet het aantrekkelijker maken om als vrijwilliger aan de slag te gaan.

Omzetbelasting Per 1 januari 2019 wil het kabinet het lage btw-tarief verhogen van 6% naar 9%. Per € 100 aan boodschappen komt er dus € 2,83 aan kosten bij. Het algemene btw-tarief blijft ongewijzigd op 21%.

Het lage btw-tarief was oorspronkelijk voor de categorie ‘eerste levensbehoeften’. Dit is al langere tijd niet meer het geval. Op dit moment beslaat het lage tarief ongeveer 40 soorten goederen en diensten. Naast boodschappen en water worden ook onder andere de kapper, kunst, eten en drinken (niet-alcoholhoudend) in horecabedrijven, kranten, tijdschriften en bioscoopbezoek belast tegen het lage btw-tarief.

Ongeveer 23% van alle consumptieve bestedingen valt onder het lage btw-tarief van 6%. De verhoging van het lage btw-tarief raakt iedereen en heeft een inflatiestijging van ongeveer 0,6% tot gevolg.

Gerbert Middelkoop

5 0 V I T A A L P L U S - J A A R G A N G

COLUMN Gerbert Middelkoop FFP RB Prinsjesdag Zoals gewoonlijk stond de derde dinsdag van september ook dit jaar weer in het teken van Prinsjesdag. Naast het gebruikelijke uiterlijke vertoon, de hoedjes-verkiezing en een enkeling die misschien door zijn schoenkeuze indruk wilde maken, werd uitgekeken naar de visie van ons kabinet omtrent het te voeren beleid.

Ook dit keer was een groot deel van de kabinetsplannen al bekend voordat ze waren gepresenteerd. Enerzijds omdat vorig jaar in het gepresenteerde regeerakkoord al veel richting was gegeven maar helaas ook omdat het lekken van plannen een nieuwe trend lijkt te zijn geworden.

Heel veel nieuws was er op het eerste oog dan ook niet te melden. Daarbij realiseer ik mij dat het voor u als lezer misschien anders ligt. In dat kader heb ik in deze editie separaat van deze column een samenvatting gemaakt van voor u mogelijk interessante wijzigingen. U zult zien dat er voor iedereen wel wat is bedacht. Wat dat betreft kunnen we ons kabinet niet betrappen op een passieve houding. Uw persoonlijke situatie zal bepalen of de plannen positief dan wel negatief voor u uitpakken.

De opmerking in de troonrede dat de gemiddelde Nederlander er ongeveer 1,5% op vooruit gaat moet u naar mijn mening dan ook maar vergeten. Want ik ken hem of haar niet. Die gemiddelde Nederlander. Ik schat in dat voor velen van ons er inderdaad een extraatje in zal zitten. Maar zeker niet voor iedereen.

Gepensioneerden met een niet geïndexeerd pensioen die graag voorzien in de eerste levensbehoefte zullen er op achteruit gaan.

De verhoging van het lage btw-tarief met maar liefst 50% (van 6% naar 9%) is fors te noemen. Tegenover de stijging van de omzetbelasting staat echter een daling van de belastingtarieven voor de inkomstenbelasting en vennootschapsbelasting. Toch is het niet zo dat iedereen daar van gaat profiteren. De invoering van een tariefstelsel in de inkomstenbelasting van vier naar twee belastingschijven leidt namelijk voor de mensen met een relatief laag inkomen juist tot een stijging van de belastingdruk.

Duidelijk is wel dat het verrichten van arbeid wordt beloond door onder andere de verhoging van de arbeidskorting. Het kabinet is er ook alles aan gelegen om zo veel mogelijk mensen aan het werk te houden c.q. te krijgen. Enerzijds is dit goed voor de uitgaven op het gebied van sociale uitkeringen. Anderzijds heeft het positieve invloed op betaalbaarheid van de AOW. Wat de laatste maanden overduidelijk is geworden, is dat ons kabinet met de veel besproken afschaffing van de dividendbelasting een scheve schaats rijdt. Het bevoordelen van het grootbedrijf kan slecht worden onderbouwd. Ik blijf daarom nog steeds van mening dat de lobby van een aantal multinationals premier Rutte in de greep heeft.

Jammerlijk is de grote verliezer in het politieke spel: de MKB-ondernemer. Een en ander blijkt ook duidelijk na het bestuderen van de diverse kabinetsplannen welke op Prinsjesdag werden gepresenteerd. Met de verhoging van het belastingtarief in box 2, de voorgenomen regeling voor een belastingheffing op schulden van de ondernemer bij de eigen B.V. alsmede de beperking van de aftrekbaarheid van de ondernemersfaciliteiten wordt dit pijnlijk duidelijk.

Naast de MKB-ondernemer wordt de (gepensioneerde) particulier nog steeds onnodig lastig gevallen met een in mijn ogen onevenwichtige belastingheffing op vermogen (forfaitaire rendementsheffing van box 3). Helaas zijn de diverse protestsignalen hier door het kabinet niet aangewend om te komen tot een heffing gebaseerd op gerbert@lt-advies.nl het werkelijke behaalde rendement.

4 - E D I T I E 7 - O K T O B E R

2 0 1 8

7

FINANCIEEL

Fiets van de zaak Een fiets van de zaak gaat een vast bedrag van maandelijks een paar euro kosten. Wie zo'n fiets least, is straks af van de ingewikkelde boekhouding die daarbij komt kijken. Zo hoopt het kabinet meer forenzen op de fiets te krijgen, bevestigen Haagse bronnen na berichtgeving van RTL Nieuws.

Mensen gebruiken hun fiets of auto van de zaak ook vaak privé. Over die privékilometers moeten ze belasting betalen. Voor een leaseauto is dat overzichtelijk, doordat de Belastingdienst een vast bedrag bij het salaris optelt en daarover belasting heft. Maar voor een fiets moeten mensen precies bijhouden hoeveel kilometers ze afleggen voor hun

werk en hoeveel in hun vrije tijd. Daarvan moeten ze dan weer kosten voor onderhoud en verzekeringen aftrekken.

Dat levert heel wat gereken en gedoe op.

Vanaf 1 januari 2020 moeten mensen ook voor hun leasefiets een bedrag optellen bij hun inkomen, waarover ze belasting betalen. Voor zo'n fiets is dat zeven procent van de waarde.

Een doorsnee fiets van de zaak kost daardoor een paar euro per maand.

Het percentage van zeven procent doet volgens de zes partijen recht aan de vele voordelen en positieve effecten van fietsen op zowel de reiziger, het milieu, klimaat als de doorstroming.

“Door de fiets fiscaal aantrekkelijker te maken wordt niet alleen de verkoop van (elektrische) fietsen gestimuleerd,

maar leidt er vooral toe dat het gebruik van de fiets, zowel voor woon-werk als privé, toeneemt. Dat heeft een gunstig effect op de filedruk, levert een belangrijke bijdrage aan het terugdringen van de klimaat- en luchtvervuilingsproblematiek en heeft een positief effect op de volksgezondheid”, aldus de partijen.

De belangenorganisaties RAI Vereniging, BOVAG, ANWB, Fietsersbond, VNA en Natuur en Milieu spreken van een flinke stimulans van het fietsgebruik in Nederland.

55-plussers laten toeslagen lopen Senioren weten vaak niet dat ze in aanmerking komen voor huur- en zorgtoeslag.

Ze lopen hierdoor mogelijk jaarlijks duizenden euro's mis.

Dat melden diverse ouderenorganisaties waaronder de KBO-PCOB en KNVG na eigen onderzoek.

Volgens de organisaties maakt een op de zes huishoudens met 55-plussers, die op grond van hun inkomen daarvoor in aanmerking komen, geen gebruik van de huurtoeslag. Een op de tien vraagt geen zorgtoeslag aan. Vooral kwetsbare ouderen en oudere migran-

8

ten dienen geen aanvragen in. Ze weten vaak niet dat ze er voor in aanmerking komen omdat bijvoorbeeld een overleden partner de financiën altijd regelde. Of ze denken dat een vast inkomen nodig is om een toeslag te kunnen aanvragen.

De organisaties willen dat de overheid senioren beter gaat informeren over de toeslagen omdat het mislopen hiervan een negatief effect kan hebben op de koopkracht.

Bron: ANP

5 0 V I T A A L P L U S - J A A R G A N G

4 - E D I T I E 7 - O K T O B E R

2 0 1 8

GEZONDHEID BENT U NOG GEEN ABONNEE? nt!

onneme b a n e e u n n a eem d

N

Jaarabonnement voor 10 edities €17,50 incl. cadeautje van één van onze onderstaande sponsors.

COLUMN Olga Commandeur Vitaliteitscoach

Behaalde resultaten uit het verleden …, (geen) garantie voor de toekomst?

Meestal wordt deze term gebruikt om beleggingsresultaten te relativeren.

Ik gebruik het vaak om aan te geven dat mensen die vroeger veel gesport hebben, of flink actief zijn geweest, denken dat ze daarom nu nog zo fit en energiek zijn.

Maar is dat wel zo?

Vaardigheden die je altijd van jongs af aan bent blijven doen, die verleer je niet echt. Je kunt wel wat onzekerder worden als je ouder wordt, waardoor het toch allemaal wat minder makkelijk gaat.

Fietsen bijvoorbeeld, want in de loop der jaren is het verkeer op de weg drukker geworden en de fietsen sneller. Denk aan de elektrische fiets. Eigenlijk is dat een hele nieuwe vaardigheid om daarmee om te gaan. Niet voor niets worden er cursussen aangeboden om te leren rijden op de elektrische fiets.

Schaatsen is ook zoiets. Vroeger hadden we veel meer natuurijs en iedereen kon schaatsen, omdat je bijna elke winter kon schaatsen. Nu kan dat ook, maar moet je naar de kunstijsbanen.

Er zijn maar heel weinig mensen die dat doen.

In 2007 heb ik meegedaan aan het tv-programma ‘Sterren Dansen op het IJs’. Ondanks dat ik op mijn 17e gezworen had dat ik nooit meer op kunstschaatsen zou gaan rijden. Door een val op het ijs had ik namelijk een blessure opgelopen waardoor ik de Olympische Spelen van 1976 in Montreal ben misgelopen. In zeven weken tijd heb ik voor dat tv-programma met een schaatstrainer drie uur per dag geoefend en kon echt een heleboel. Het was heerlijk om als een topsporter weer iets nieuws te leren.

Helaas was ik de tweede die uit het programma werd gestemd, niet omdat ik niet kon schaatsen, maar omdat mijn ‘doelgroep’, de ouderen, niet ging stemmen. Geen probleem, want ik had toen een fulltime baan en deed dit er drie uur per dag dus bij. Na zeven weken was de finale en mocht ik ook weer meedoen aan de slotuitzending. Toen ik mijn schaatsen weer aandeed, na al die weken voelde het weer alsof ik er voor de eerste keer opstond, heel onzeker. Na even oefenen gleed ik wel weer iets makkelijker over het ijs, maar het niveau van zeven weken daarvoor pakte ik toch niet op.

Zo is dat met alle vaardigheden die je je eigen wil maken. Het wordt pas een tweede natuur als je iets 10.000 keer herhaalt en inslijpt. Vandaar dat het ook heel moeilijk wordt om nieuwe dingen te leren als je ouder wordt. Simpelweg omdat je ‘oefentijd’ ook korter wordt. Bovendien moet je blijven oefenen en de vaardigheden blijven uitoefenen, anders zakt het toch weg.

Ook hier geldt de term ‘use it or lose it’, gebruik het of raak het kwijt.

Kijk op www.50VitaalPlus.nl/abonnee-worden

5 0 V I T A A L P L U S - J A A R G A N G

Behaalde resultaten uit het verleden zijn GEEN garantie voor de toekomst.

Maar door gewoon lekker actief te blijven, kun je wel je vaardigheden en daarmee je kwaliteit van leven onderhouden.

4 - E D I T I E 7 - O K T O B E R

2 0 1 8

9

GEZONDHEID

Finale Nationale Diabetes Challenge

Op 29 september 2018 vond in het Olympisch Stadion te Amsterdam de finale plaats van de Nationale Diabetes Challenge, een initiatief van de Bas van de Goor Foundation. Ruim 4000 mensen (de meerderheid met diabetes) hebben afgelopen maanden getraind onder leiding van hun eigen huisarts, fysiotherapeut of buurtsportcoach. Op 29 september kwamen ze naar Amsterdam om gezamenlijk de Challenge af te sluiten door 5, 10, 15 of 20 km te wandelen. De ‘veegploeg’ werd gevormd door een bijzonder gezelschap: mensen met diabetes die de legendarische pelgrimsroute naar Santiago de Compostela hebben gelopen. Onder hen ook Erik Werson.

“Als ik een verslaving zou moeten kiezen dan wordt dat de Camino! Een levensverrijkende ervaring, om samen met 20 andere deelnemers met diabetes een deel van de pelgrimsroute ‘De Camino de Santiago de Compostela’ te lopen.

De Camino Zowel dit jaar als vorig jaar heb ik deelgenomen aan de door de Bas van de Goor Foundation georganiseerde ‘Camino’. De Camino de Santiago de Compostela, ook wel Sint Jacobsroute of Jacobsweg genoemd, is de pelgrimsroute naar het graf van de apostel Jakobus in Santiago de Compostela in Spanje. Er zijn meerdere routes vanuit verschillende Europese landen die eindigen in Santiago de Compostela. De bekendste route door Spanje is de Camino Francés. Van deze route hebben we zowel vorig jaar als dit jaar

10

5 0 V I T A A L P L U S - J A A R G A N G

4 - E D I T I E 7 - O K T O B E R

met een groep van ongeveer 20 deelnemers met diabetes type 1 en type 2 een deel van het honderden kilometers lange traject te voet afgelegd. Een week lang liepen we elke dag 20 á 25 kilometer. Er liep ook een groep Spaanse deelnemers met diabetes mee. ¡Hola! ¿Qué tal?

Met ons mee liep een grote groep Spaanse wandelaars met diabetes. ¡Hola! ¿Qué tal? Muy bien. ¿Y tu? Dat was ongeveer het gesprek dat we in het Spaans konden voeren. Een enkele Spaanse deelnemer sprak Engels of Duits en aangevuld met gebarentaal hebben we bijzondere vriendschappen met de Spaanse deelnemers op kunnen bouwen.

Heet, nat, koud, leuk, zwaar, gezellig, mooi …

Wat is het bijzonder om samen met een groep lotgenoten te 2 0 1 8

GEZONDHEID

wandelen door het prachtige Spaanse land. Het traject dat wij gelopen hebben is heel gevarieerd. Het ene moment loop je puffend onder de zinderend hete zon door de wijngaarden van de Rioja. Nergens beschutting. De druiven hangen in grote trossen aan de wijnranken te rijpen en de lucht trilt van de warmte. Er heerst hier rust en alleen enkele insecten zoemen om je heen.

En dan zijn er ook die momenten dat je verkleumd met een poncho aan door de regen loopt.

De momenten waarop iedereen zijn hoofd een beetje laat hangen. Dat gaat automatisch in de regen. Het doet niets af aan de sfeer en gezellig blijft het, de gesprekken verstommen niet.

Gezellig is het ook na afloop van de dagelijkse wandeling. Dan is er eindelijk dat verkoelende glas Cerveza dat geweldig smaakt na de inspanning van ruimt 20 kilometer. En wat dacht je van die heerlijke Spaanse tapas vergezeld door een Vino Tinto, een traktatie. Weer een topdag.

zeker als onze fotograaf Ronald Hoogendoorn in de buurt is die een alternatieve manier om bloed te prikken op de gevoelige plaat vastlegt.

Een band Het kan niet anders, er ontstaat een band met de andere wandelaars uit de groep als je een week lang lief en leed deelt tijdens het wandelen. Verhalen worden verteld en er komen ook moeilijke situaties en pijnlijke momenten uit het leven naar boven. Je bent er voor elkaar en je helpt elkaar. Een luisterend oor, een

ruim 150 kilometer wandelen ineens voorbij. Iedereen heeft de eindstreep gehaald, een prestatie om trots op te zijn. Voor de Bas van de Goor Foundation is een prachtig bedrag aan sponsorgeld opgehaald waarmee weer kampen voor kinderen met diabetes georganiseerd kunnen worden.

Een laatste avond genieten van Spanje, van de groep en van onze Spaanse vrienden. De volgende dag terug naar huis, terug naar het gewone leven. Ik voel me voldaan en weer helemaal opgeladen na deze vermoeiende maar verrijkende week.

Prikmoment Niet iedereen heeft hetzelfde wandeltempo, en gelukkig kunnen we allemaal wandelen op de snelheid die het best bij ons past. Vanuit de kopgroep naar achteren kijkend zie je een lint van wandelaars in het Bas van de Goor T-shirt, als een slang

“Als ik een verslaving zou moeten kiezen dan wordt dat de Camino!”

Een ander moment is het zwoegen door een bos waar de mist die tussen de bomen doortrekt een mystieke sfeer creëert. Een steile klim de berg op. Aan het einde van de klim zijn we boven de laag hangende wolken uitgekomen. Prachtige vergezichten over de dalen die gevuld zijn met wattig uitziende mist vormen de beloning. De zonnestralen dansen over de heuvels en proberen de mist te verdrijven. Roofvogels cirkelen hoog boven ons hoofd op zoek naar een prooi. Het is puur genieten. Genieten van het uitzicht en de van de stilte. Je raakt in jezelf gekeerd en gaat volledig op in de pracht van de natuur.

kronkelend tussen de groene struiken in de heuvels. Wat is het mooi hier! De brem staat in bloei en siert de heuvels met gele accenten. Het is alsof een schilder het landschap heeft opgesierd met kleine klodders gele verf. Na een uur wandelen zoekt de kopgroep een plekje uit waar we kunnen rusten. Soms is dat een beschutte plek in de natuur, soms een café in een van de kleine dorpjes op de route.

Er wordt gewacht tot de laatste wandelaar van de groep bij de rustplek is aangekomen en dan start de rustpauze. Tijd voor een prikmoment om de bloedsuikerwaarden te controleren. En er is altijd tijd voor een lolletje,

5 0 V I T A A L P L U S - J A A R G A N G

goed gesprek, een arm om de schouder of er zijn voor iemand die het even moeilijk heeft met de etappe. Ondanks alle voorzorgsmaatregelen kan de bloedsuikerwaarde toch ineens te laag worden. De hypo slaat toe en zuigt alle energie uit je lichaam. Je kunt op dat moment niet meer verder. De machine valt stil zoals een auto stilvalt als deze zonder brandstof komt te staan. Een paar druivensuiker tabletten moeten de suikerwaarde snel weer herstellen en er is even tijd nodig om het lood weer uit de benen te laten zakken.

Gelukkig ben je nooit alleen en is er altijd steun van de anderen om je heen. Dan gaat het weer verder, want er zijn nog aardig wat kilometers af te leggen.

Gelukkig herstelt het lichaam zich weer en na enige tijd is het alsof er niets aan de hand was.

Ik ben verslaafd!

Voldoening Dan is plotseling de eindstreep daar en is het na een week en

Foto's Ronald Hoogendoorn

4 - E D I T I E 7 - O K T O B E R

Na de Camino En dan kom je elkaar weer tegen op de Nationale Diabetes Challenge (NDC). Een hartelijk weerzien. Met het grootste gedeelte van de Camino-groep en alle Spanjaarden, die speciaal zijn overgekomen, lopen we als veegploeg de 20 kilometer op de NDC-slotdag. De bewegwijzering wordt verwijderd en na afloop van de wandeling helpen we mee om het festivalterrein op te ruimen. Niet alleen op de NDCslotdag, maar ook andere momenten gaan er berichten in de Camino Whatsapp-groep rond en ontmoeten we elkaar om samen te wandelen. Daarnaast rest de herinnering aan deze prachtige tocht en het vooruitzicht naar een herhaling volgend jaar lonkt.

2 0 1 8

11

Ondersteuning en informatie voor mensen met een stoma

Op sommige gebeurtenissen is het moeilijk voor te bereiden. Het krijgen van een stoma is er daar een van.

Een stoma kan een behoorlijke impact hebben op het leven van mensen. Het is logisch dat u veel vragen heeft wanneer u een stoma-operatie ondergaat of wanneer iemand in uw omgeving een stoma heeft.

Om de ontlasting of urine van de stoma op te vangen is het nodig om een stomazakje te dragen.

Coloplast is een fabrikant van stomamaterialen. Naast het produceren van innovatieve producten biedt Coloplast mensen met een stoma op verschillende manieren ondersteuning, met als doel het leven van mensen met een stoma een stukje makkelijker te maken.

Heeft u behoefte aan meer informatie of ondersteuning?

Wij bieden u graag de volgende mogelijkheden: • Een overzicht van verschillend stomamateriaal en de mogelijkheid om een proefpakket aan te vragen via www.coloplast.to/stomamateriaal • Verschillende gratis serviceproducten www.coloplast.to/serviceproducten • Informatie over het leven met een stoma op www.stomacare.nl • Telefonische ondersteuning en advies van ons Coloplast® Care Team via 0800 022 98 98

Het Coloplast logo is een geregistreerd merk van Coloplast A/S. © 2018-10. All rights reserved Coloplast A/S

12

5 0 V I T A A L P L U S - J A A R G A N G

CA1529-19_Adv 50vitaal+ Info mensen met stoma_220x315.indd 1

4 - E D I T I E 7 - O K T O B E R

2 0 1 8 02-10-18 11:28

GEZONDHEID

Terug in de tijd Hoi, ik ben Thomas de Groot, 30 jaar oud en geboren op 22 november 1987. Samen met mijn vrouw Roos, zoon Mats (vijf jaar oud) en dochter Lauren (drie jaar oud) woon ik in Amsterdam (De Pijp). Ik neem u de komende maanden mee in mijn leven als advocaat en stomadrager.

H

et is half vijf als ik eigenlijk geheel achteloos op mijn horloge kijk. Wat een dag, een scheiding in voorbereiding, een rechtszaak rondom erfpacht en een langlopende zaak rondom de voogdij over een driejarig meisje. Ik merk dat vooral de laatste zaak mij meer doet dan ik eigenlijk zou willen. Ik kijk uit het raam van mijn kamer in het immense kantoorpand op de Zuidas. Ik zie een vliegtuig en … langzaam dwaal ik af.

“Komt u maar binnen”, zegt de verpleegster met een vriendelijke lach. Het is 11 september 2017 en ik ben in het AMC voor de laatste besprekingen van mijn aanstaande operatie, waarbij een stoma wordt aangelegd.

(Een stoma is een kunstmatige opening die de dikke of de dunne darm verbindt met de buitenwereld. Een stoma is het gevolg van een aandoening aan de darmen of het urinewegstelsel waardoor ontlasting of urine het lichaam niet meer via de normale weg kan of mag verlaten).

Volgende week, de 18e is het dan zo ver. Als ik plaats heb genomen aan het bureau van de chirurg, zwaait de deur open.

“Goedemorgen, hoe gaat het ermee? Al helemaal klaar voor de grote dag?” Ik kijk de chirurg dr. Knors aan en zeg: “Ach, ik weet dat het waarschijnlijk veel beter met me zal gaan na de operatie, maar ik ben wel erg bang.” Frederik, dat is zijn voornaam, lacht en kijkt zijn assistent aan, “dit zijn de patiënten die wij het liefst hebben, ze zijn na de operatie vaak erg dankbaar en tevreden.” Ik kijk hem aan en denk, dat zullen wij nog wel eens zien.

Een week later lig ik al om tien uur op een kamer voor twee personen op de verpleegafdeling Maag-, Darm- en Leverziekten.

Dit ter voorbereiding op mijn operatie van morgen, een lange dag volgt met onderzoeken en vieze drankjes. Vroeg, zo rond half negen in de avond, val ik in slaap. “Goedemorgen meneer, wij komen u halen voor de operatie, bent u er klaar voor?” Half wakker en nog een beetje van slag geef ik redelijk zakelijk antwoord: “Ja ik ben er klaar voor.”

Het is half acht in de ochtend en na een korte rit over wat gangen staan wij bij het indrukwekkende complex van operatiekamers

zit Roos en als zij doorheeft dat ik wakker begin te worden komt er een brede lach. Ze staat op, geeft mij een kus en zegt: “Als ik vanavond kom, neem ik Mats en Lauren mee.” Ik lach terug en zonder iets te zeggen ziet Roos dat dat voor vandaag mijn mooiste cadeau zal zijn. Ze vraagt hoe ik mij voel, ach het gaat wel redelijk zeg ik. Na nog een half uurtje naast mij te hebben gezeten gaat zij naar huis. De kinderen uit school halen, eten en … naar papa.

“Goedemorgen meneer, wij komen u halen voor de operatie, bent u er klaar voor?” in het hart van het AMC. Op de OK aangekomen, leggen de verplegers mij op de operatietafel en beginnen allerlei infusen en andere zaken aan te brengen.

Ik kijk in een enorme lamp, die meer lijkt op een kunstmatige zon. “Meneer” zeg ik, “die lamp doet raar, hij beweegt.” “Oh, geen probleem,” zegt de man die de anesthesist blijkt te zijn, “welterusten.”

Wat een lawaai en wat een gedoe, kan dat niet gewoon even stoppen? “Hoi lieverd, hoe gaat het met jou, versta jij mij?” Ik hoor de stem van Roos, maar hoe kan dat? Droom ik, ben ik niet meer onder de levenden, of … ? Heel langzaam begin ik mij te beseffen dat ik waarschijnlijk de operatie achter de rug heb, maar echt geloven kan ik het nog niet. Op een gegeven moment voel ik dat mijn bed beweegt en ik roep om Roos. “Doe maar rustig Thomas, ik ben bij jou. Ze brengen je terug naar de afdeling, alles is goed.” Ik lig al ruim een uur op de afdeling, blijkt later, als ik echt wakker begin te worden en mij bewust ben van waar ik lig. Naast mij

5 0 V I T A A L P L U S - J A A R G A N G

Het is zeven uur in de avond en ik lig al een uur of vier op een zaal met zes mensen. Heel eerlijk, ik heb van de afgelopen uren niet zoveel mee gekregen.

Veel geslapen en … eigenlijk met een beetje angst een korte blik onder de dekens geworpen. U zult denken waarom dat dan?

Heel simpel, ik had tot twee uurtjes geleden nog nooit een echt stoma gezien. Ik moet zeggen, het viel mee en meteen ook tegen. De meevaller was de schade aan mijn buik, daar had ik mij iets veel ergers bij voorgesteld. De tegenvaller is die enorme plastic zak en hij is nog doorzichtig ook.

“Papa, papa, papa” hoor ik ineens. Onmiskenbaar Lauren en op de achtergrond Mats. Ja onze dame is nog maar drie, maar kan praten voor tien. Roos probeert ze, met het oog op de andere vijf patiënten, wat te kalmeren maar dat lukt niet.

Lauren moet en zal mij een ballon geven, die ik aan mijn bed moet hangen. Uiteraard doe ik dat en geef Lauren en Mats een dikke knuffel. Het gaat lastig, maar … het gaat. Ik krijg 4 - E D I T I E 7 - O K T O B E R

honderd vragen en nog meer verhalen over wat de juf, de buurvrouw, de buschauffeur en de zuster op de gang allemaal deden. En dan … “Mag ik jouw dingetje zien?” vraagt Lauren.

Mats kijkt boos en zegt: “Dat mag jij niet vragen, papa is ziek en heeft rust nodig.” Ik vraag Roos om ze beiden even op een stoel naast mij te zetten en vertel rustig dat ze alles mogen vragen.

Maar ook dat ik nu erg moe ben en dat ik de komende dagen zo goed en zo kwaad als het gaat, samen met hen zal delen wat dat ‘dingetje’ allemaal doet. Dit was het advies van enkele artsen en de stomadeskundige die wij spraken voor de operatie. Zij zijn duidelijk dik tevreden met het feit dat ze de komende dagen meer te weten komen.

In de daarop volgende vier dagen doe ik alles om naar huis te mogen. Ik wandel veel om in conditie te komen, ik kijk en luister goed hoe ik mijn stoma moet verzorgen en na drie dagen kan ik het al zelf.

Elke dag win ik wat en op dag vier ben ik vrij van pijnstillers en infusen. Ik wandel nog veel meer en bezoek ook het Emma Kinderziekenhuis. Als ik daar van terugkeer op mijn kamer kan ik nog maar één ding en dat is naast een traan mij realiseren dat ik bof. Ik bof met Roos, Mats en Lauren en een zoals het er nu naar uit ziet, heel goed vooruitzicht op een normaal leven.

Ik neem mij voor om, voorzover nodig en mogelijk, de leuke kant van het leven te zien. Dat zal echt niet altijd lukken, maar … het is het proberen waard.

Op maandag 25 november, zo rond een uur of elf staat het koor (zo noemen wij de optocht aan artsen en Co’s op de zaal) aan mijn bed. Dr. Knors kijkt mij 2 0 1 8

13

GEZONDHEID lachend aan en vraagt: “Denkt u dat u naar huis zou kunnen?” U kunt mijn antwoord wel raden en twee uur later lig ik op de Eerste Jan Steenstraat met zicht op het Sarphatipark, op de bank.

Roos heeft, als verrassing, twee weken vrij genomen om voor mij te zorgen. In de vensterbank een enorme bos bloemen van mijn werkgever en dito bossen van vrienden, bekenden, buren en … een ballon. Ja, de ballon.

Lauren, die tegenover mij zit op onze tweezitter bij de openhaard, heeft mij op het hart gedrukt dat hij naast mijn bed een plaats moet krijgen. Maar nu mag hij nog even in de venster-

bank, tussen de bloemen staan.

De telefoon gaat onophoudelijk en Roos gaat met enige regelmaat naar de deur omdat er iets wordt bezorgd.

Ik voel mij gelukkig omdat ik thuis ben en tevens ongelukkig.

Ongelukkig, omdat ik bang ben voor het onbekende, het onbekende van hoe het zal gaan met mijn stoma en al die verhalen die ik er over heb gehoord. Maar tegelijkertijd troost ik mij met de gedachte dat veel fabrikanten van stomamateriaal ook adviesteams hebben die ik kan raadplegen. Daarnaast is natuurlijk ook de stomaverpleegkundige van het AMC een goede

Trek breidt e-bikecollectie uit met Super Commuter+ in lager prijssegment

Aanleiding is de groeiende vraag naar snelle elektrische fietsen, een trend die niet te stoppen lijkt. Voor Trek voldoende reden om de collectie speed pedelecs uit te breiden met de Super Commuter+ 7S, die tijdens de Trek World dealershow in augustus werd geïntroduceerd.

De nieuwste telg in de Super Commuter+-familie maakt gebruik van hetzelfde frame als dat van ‘grote broer’ Super Commuter+ 8S, waarin Trek’s meest geavanceerde e-biketechnologie is verwerkt. Het is niet voor niets dat deze fiets in 2017 de prestigieuze ‘Snelle e-bike van het jaar’-award in de wacht heeft gesleept.

raadgeefster. Ik ga de komende dagen mij volledig richten op het inwinnen van informatie bij de verschillende fabrikanten en dan komt het denk ik helemaal goed.

Een enorme klap op de deur van mijn kantoor doet mij opschrikken en … daar staat Frank, partner van het kantoor en tevens mijn mentor. “Hé kerel, wat doe jij nog hier, zullen wij samen even naar het Gerard Douplein gaan?” Ik kijk op mijn horloge en … het is al half acht, mijn mobiel trilt en ik zie dat ik 12 WhatsApp-berichten van Roos heb. Ze vraagt waar ik ben en of alles goed gaat. Ik bel haar snel

en vertel dat ik in een droom beland ben en dat Frank mij daar net uit doet ontwaken. “Frank wil nog even naar het GDplein.”

Roos lacht en zegt: “Doen, ik heb de kinderen al in bed, zie je vanavond wel een keer.” Frank en ik gaan naar het nieuwe restaurant van de zoons van Alain Caron en hebben een prima avond. Bij ons afscheid zegt hij: “Dit etentje was van mij, omdat het morgen een jaar geleden is dat jij bent geopereerd.”

Of alles goed gaat met de verzorging van mijn stoma? Ik vertel u er alles over in mijn volgende verslag.

Nog geen abonnee?

Jaarabonnement

voor 10 edities €17,50 incl. zie pagina 38

Over elk detail van de met een Bosch Performance Speed uitgeruste Super Commuter+ 7S is nagedacht en dat draagt bij aan een onbezorgd dagelijks gebruik van de fiets. De Schwalbe Super Moto-X 27.5x2.4 inch banden bieden lekbescherming, superieure tractie en veel comfort. De 180 mm hydraulische schijfremmen en de carbon-voorvork met 15 mm steekas bieden vertrouwen en maximaal remvermogen. De betrouwbare Shimano Deore 10-speed aandrijflijn maken de 7S ook geschikt voor heuvelachtig terrein.

De Super Commuter+ 7S is verkrijgbaar in de maten S/M/L/XL in de kleur Matte Trek Black.

De adviesverkoopprijs is € 3.999.

© Oda Jaune, Out of Space, 2015, olieverf op doek, courtesy Galerie Templon, Parijs-Brussel

14

5 0 V I T A A L P L U S - J A A R G A N G

4 - E D I T I E 7 - O K T O B E R

2 0 1 8

JURIDISCH

COLUMN Mr. A.P.F. de Zwart Notaris

KORT VERHAAL

Natuurliefhebber De liefde voor de natuur was Wilfried van jongs af aan bijgebracht. Planten, bloemen, dieren … Wilfried wist er bijna alles van. Hij had kasten vol boeken over de natuur. Avonden lang zat hij met z’n neus in de boeken. Kopje kruidenthee binnen handbereik. Vogels waren zijn specialiteit. Hij had veel vrienden die over hem spraken als een wandelende Wikipedia. Allemaal grote natuurliefhebbers, dat spreekt vanzelf. Als je iets niet wist, dan vroeg je het aan Wilfried. En altijd kwam er een bevredigend antwoord. De bezeten natuurman beet zich vast in de vraag en zocht net zo lang tot hij het naadje van de kous te pakken had.

Wilfried was een autoriteit.

Via Dutch Birding wist hij van de Oehoe in de Oostvaardersplassen. Een buitenkans. Die had hij nog nooit gezien. Hij bedacht zich geen moment en sprong in z’n auto.

Onderweg belde hij z’n vriendin om haar deelgenoot te maken van z’n opwinding. Haar nieuws, dat ze zwanger was, drong nauwelijks tot hem door … “Wilfried, luister dan toch. Alle vogels kunnen de lucht in! Dit is veel en veel belangrijker, we krijgen een kind. Een kind van ons samen. Ik ben zo blij. Als het een meisje wordt, zullen we haar dan Merel noemen? En voor een jongen heb ik Arend bedacht. Wat vind je daarvan?” “Ja mooi, mooi”, antwoordt Wilfried vaag en afwezig. Z’n gedachten zijn ergens anders. Die Oehoe, hij moest hem zien! In de schemer kwam hij aan en ging snel op pad.

In de schemer waren ook Hein en z’n zoon Bart actief. Twee potige kerels. Stropers. Hun liefde voor de natuur heeft een heel andere reden. Hazen, konijnen en reeën zijn hun favorieten. De plaatselijke poelier weet er wel weg mee. Het is een makkelijke bijverdienste. Ze halen net een bloederig dier uit een klem.

Wilfried walgt van hun gedrag en spreekt hen daarop aan.

Hij weet dat het niet slim is. Hij is alleen; zij met z’n tweeën.

Bovendien zijn ze groter en sterker dan hij. Toch kan hij het niet laten, zoveel onrecht tegen een weerloos dier. Zo laf, zo gemeen!

Hij mòet wel reageren.

De klap op z’n hoofd komt harder aan dan bedoeld. Hein en Bart schrikken en maken zich snel uit de voeten. Zo’n dwaze uitslover.

Zo’n opgeblazen natuurfrik. Het is z’n verdiende loon! Wat denktie wel.

De volgende ochtend vindt de boswachter een bebloede, verwarde, onderkoelde man die met spoed naar het ziekenhuis wordt vervoerd. Als de ambulancebroeder hem vraagt naar z’n naam hoort hij “Merel, Arend en Oehoe.”

Het levenstestament Het is maar een verwarrende term: het levenstestament. Dit komt doordat bij het woord ‘testament’ doorgaans direct aan overlijden wordt gedacht. Dit is ook logisch, omdat een testament bij overlijden werkt. Het levenstestament werkt echter tijdens iemands leven.

Het levenstestament is een ontzettend belangrijke akte. Het biedt u namelijk de mogelijkheid de regie te houden over uw leven, ook wanneer u niet meer zelf beslissingen kunt nemen, bijvoorbeeld door ziekte of ongeval. Wanneer u niets heeft geregeld, kunnen anderen via de rechter iemand laten benoemen die uw zaken kan regelen. Dit is ingrijpend en kan tijdrovend zijn.

Via een levenstestament kunt u dit zelf bepalen. Ik adviseer u om dit tijdig te laten vastleggen en hier niet mee te wachten tot het allerlaatste moment. Het kan dan namelijk zijn dat u te laat bent.

Niet alleen kunt u in een levenstestament bepalen wie uw zaken kan regelen wanneer u dit niet meer kunt, ook kunt u bepalen wat deze persoon allemaal kan regelen. Daarnaast kunt u specifieke wensen opnemen, bijvoorbeeld over uw begrafenis, orgaandonatie of uw huisdier. Zo houdt u echt de regie. Hiermee zorgt u ervoor dat uw wensen voor iedereen die het aangaat duidelijk zijn. Dit voorkomt uiteindelijk een hoop onduidelijkheid en misverstanden.

Voor veel mensen is de mogelijkheid om medische bepalingen te kunnen opnemen een belangrijke reden om een levenstestament op te stellen. Zij willen hun wensen met betrekking tot bepaalde medische handelingen, zoals reanimatie, en het levenseinde laten vastleggen. Ook vinden zij het belangrijk dat iemand hen kan vertegenwoordigen richting medische behandelaars wanneer zij dit zelf niet meer kunnen. Deze persoon heeft door het levenstestament duidelijkheid over de medische wensen, maar ook een juridische basis om namens de patiënt te kunnen optreden.

Ik wil hierbij wel een kanttekening plaatsen: ondanks het feit dat het levenstestament de medische wensen van een patiënt duidelijk weergeeft, zal een arts nooit handelingen verrichten waarop de patiënt geen recht heeft. Ook zal een arts geen handelingen verrichten die in strijd zijn met de regels of hun professionele standaard. De arts behoudt altijd zijn eigen verantwoordelijkheid.

Levenstestamenten kunnen worden geregistreerd in een landelijk register, waardoor ze nooit zoekraken. Iedereen die er belang bij heeft, kan bij de notaris een kopie opvragen. Daarnaast bevat een levenstestament de wensen en wil van degene die het heeft opgemaakt. Ook is het zeker dat diegene ook echt in staat was om zijn wil te uiten. Dit is een van de voordelen van het feit dat het levenstestament een notariële akte is.

Kortom, het levenstestament verschaft voor iedereen duidelijkheid en voor degene die het heeft opgesteld de geruststelling dat hij/zij echt tot het laatst de regie kan houden over het eigen leven.

Wilt u meer weten over het opstellen van een levenstestament of hier eens over van gedachten wisselen? Neem contact op met Notariskantoor De Zwart Raalte; eerste gesprek is gratis.

Ook op donderdagavond geopend op afspraak van 18.30 uur - 20.30 uur.

0572 36 36 19

Floris Faas 5 0 V I T A A L P L U S - J A A R G A N G

4 - E D I T I E 7 - O K T O B E R

2 0 1 8

15

Beleef de kerstsfeer op de Cauberg! v.a. € 104,50 per persoon

Op 16 november wordt Valkenburg aan de Geul wederom omgetoverd tot Kerststad, waarbij de mergelgrotten veranderen in de ultieme plek om kerstcadeautjes te kopen: de Kerstmarkt. Bezoek de beroemde kerstgrot onder aan de Cauberg en combineer dit met een bezoek aan Thermae 2000 waar u opwarmt in thermale baden en sauna’s. Sluit uw dag af met een culinair diner in Restaurant Pure met uitzicht over het Heuvelland.

2-daags kerstmarkt arrangement      

Hotelovernachting in **** hotel in de Cauberg Uitgebreid ontbijtbuffet Twee volledige dagen toegang tot Thermae 2000 Entree tot de kerstmarkt in de Gemeentegrot Warme chocomelk met slagroom in onze Loungebar Hoofdgerecht naar keuze in Restaurant Pure

Reserveren & meer info: www.thermae.nl/kerstmarktarrangement Boeken zonder overnachting? Ga voor het kerstmarkt dagarrangement v.a. € 34,50 p.p. www.thermae.nl/dagjekerstmarkt Cauberg 25 - 27 | 6301 BT Valkenburg aan de Geul | www.thermae.nl

16

5 0 V I T A A L P L U S - J A A R G A N G

4 - E D I T I E 7 - O K T O B E R

2 0 1 8

KUNST & CULTUUR Honderden sieraden in nieuwe tentoonstelling Afrika Museum SIERADEN - MAKERS & DRAGERS 13 oktober 2018 t/m 2 juni 2019 in Afrika Museum, Berg en Dal sieraden uit de hele wereld te zien. Honderden sieraden uit de museumverzameling, aangevuld met hedendaagse sieraden van toonaangevende ontwerpers uit de hele wereld, staan garant voor volop kijkplezier, verbazing en bewondering. Makers, maaktechnieken en de bijzondere verhalen van dragers van deze sieraden geven een bijzondere kijk op het gebruik van sieraden wereldwijd.

Vanaf zaterdag 13 oktober zijn in het Afrika Museum, bij Nijmegen,

Goud, zilver, natuurlijke materialen en glas De behoefte van de mens om zich te versieren, bestaat overal in de

wereld en is al zo oud als de mens zelf. Geen materiaal blijft daarbij ongebruikt: schelpen, vruchten en steen, maar natuurlijk ook glas, goud, zilver en niet te vergeten edelstenen als diamanten, saffieren en robijnen. Sieraden maken mensen mooier en hebben vaak een achterliggende betekenis. Waar we minder vaak bij stil staan, zijn de sieradenmakers en de technieken die deze makers gebruiken.

Daar brengt deze tentoonstelling verandering in.

Ode aan de sieradenmakers De tentoonstelling is daarmee een ode aan de sieradenmakers.

Eeuwenoude technieken vertellen een verhaal over cultuur, geschiedenis en identiteit. Aan de hand van de mooiste sieraden uit de collectie van Afrika Museum, Museum Volkenkunde, Tropenmuseum en Wereldmuseum; van verfijnde gouden sieraden uit Azië en ZuidAmerika, sieraden gemaakt van de meest uiteenlopende natuurlijke materialen uit Oceanië en zilveren sieraden uit Noord-Amerika en het Midden-Oosten tot kralenwerk uit Afrika, worden deze verhalen vertelt.

Nostalgische en keramische breikunst in Purmerend door Marianne de Deckere Het Purmerends Museum organiseert tot 24 februari 2019 de tentoonstelling ‘Nederland Breit in Keramiek’. In dit voormalige stadhuis zijn de naar oude ontwerpen gemaakte breisels te zien van textielkunstenares Constance Willems en het resultaat van haar kunsthistorisch onderzoek naar afbeeldingen van breiende mensen op schilderijen en keramiek. Op tegels, tegeltableaus en plastiek wordt het breien in de Nederlandse kunst uit de eerste helft van de vorige eeuw tentoongesteld. Van kunstenares Marie-Christine Berk is eigentijds keramisch breiwerk te bewonderen. De expositie past goed bij het Purmerends museum met zijn permanente collectie Jugendstil Aardewerk.

Borstkraag Blikvanger bij binnenkomst van de tentoonstelling is een groot tegeltableau uit 1891, als statieportret gemaakt van de tienjarige prinses

Wilhelmina in rouwkleding. Op het in grijze en zwarte kleuren geschilderde portret draagt de prinses een gebreide borstkraag en steekmouwen. Voor textielkunstenares Constance Willems (1953) een uitdaging om het geschilderde breiwerk na te maken en te exposeren op een pop in identieke zwarte kledij. Als breiwerk is ook het straatje van Vermeer door haar minutieus op schaal gekopieerd.

Een leuke vondst is een mobile van Friese bruidspijpen aan het plafond met gebreide poppenkleertjes, gebaseerd op ouderwetse patronen.

Speurwerk Het kunsthistorische speurwerk laat breiende vrouwen zien op schilderijen en foto’s, maar vooral op keramiek en tegeltableaus.

Schilderijen van de Haagse School schilders Anton Mauve (18381888) en Adolph Artz (1837-1890) van breiende vrouwen en meisjes thuis of in de Scheveningse duinen inspireerden grote keramiekfabrieken als de Haagse Plateelbakkerij

5 0 V I T A A L P L U S - J A A R G A N G

Oud en nieuw Naast sieraden uit de eigen collectie, die een periode van vele eeuwen omvat, toont de expositie ook hedendaagse sieraden van ontwerpers uit de hele wereld. Hun werk laat een waardering zien van traditionele technieken, motieven en materialen. Soms als bron van inspiratie voor nieuwe toepassingen, soms in combinatie met hedendaagse technieken. Dit levert spannende en indrukwekkende sieraden op, zoals de ringen van Johanna Dahm, die de gietmethode van een Asante meestergoudsmid uit het West-Afrikaanse Ghana leerde.

Do it yourself Bezoekers kunnen ook zelf aan de slag en met een eigengemaakt sieraad naar huis. Sieradenmaker Cat Priem, bekend om haar fantasierijke, speelse, en soms lugubere, sieraden ontwikkelde een idee waarmee je zelf aan het werk kunt in de werkplaats. Werk met een wals, stempels en een ank en gebruik technieken uit de tentoonstelling. www.afrikamuseum.nl

breister uit 1933 van kunstenares Fransje Carbasius, dat in overleg met de illustratrice en schrijfster Rie Cramer werd gemaakt.

Tegeltableau koningin Wilhelmina, collectie Zuid-Afrikahuis Gebreide kraag, Constance Willems Rozenburg en De Porceleyne Fles in Delft om deze, voor die tijd moderne, schilderijen op tegeltableaus na te maken. Litho’s met vissersvrouwen en boeren in streekdracht van de Vlaamse kunstenaar Henri Cassiers (1858-1944) zijn gekopieerd op tegels en een kleurig tegeltableau in de stijl van ‘Ot en Sien’. Een diapresentatie toont historische en hedendaagse foto’s van breisters in Volendammer en Marker klederdracht.

Beeldschoon is het sober vormgegeven art deco beeldje van een 4 - E D I T I E 7 - O K T O B E R

Breien zonder pennen Kunstzinnig zijn de eigentijdse, originele brei-objecten van kunstenares Marie-Christine Berk (1964). Haar gebreide vaas met drie halzen van steengoed oogt als ingenieus gevlochten touw, maar blijkt te zijn opgebouwd uit strengetjes gedraaide klei. “Ik zoek naar het moment dat het blijft staan of instort en brei eigenlijk in de lucht zonder pennen”, aldus de kunstenares. De bescheiden en mooi vormgegeven tentoonstelling is in combinatie met de vaste collectie van het Purmerends museum beslist een aanrader.

Vaas met drie halzen van steengoed, Marie-Christine Berk 2 0 1 8

17

K U N S T & C U LT U U R

Frans Houben Zoeken naar pure zuiverheid De unieke glaskunstwerken van Frans Houben zijn in de eerste plaats visualisaties van zijn eigen gevoelens en herinneringen. In ieder werk probeert hij pure zuiverheid te vinden, in de wetenschap dat niets moeilijker is dan het bewaren van eenvoud. Houben: “Goethe zei: ‘In der Beschrankung zeigt sich erst der Meister’. Minder is meer. Dat geldt ook voor mijn werk. De enige manier om puur te kunnen creëren, is volkomen vrij te zijn in je denken en doen. Iedere belemmering van buiten is een blokkade die zichtbaar wordt in mijn kunstwerken.”

Het inzicht kwam niet zomaar uit de lucht vallen. Frans Houben heeft jarenlang rondgezworven, zoekend naar de waarheid in de kunst. De vrijheid die hij daarin vond, had eenzaamheid als keerzijde. Een bijna onmogelijke opgave, met de nodige gevolgen voor zijn verdere leven en denken. “Alleen door

18

5 0 V I T A A L P L U S - J A A R G A N G

4 - E D I T I E 7 - O K T O B E R

zuiver en puur te blijven en je geen meningen te laten opdringen, vind je de volledige vrijheid en los je de eenzaamheid op. Ik leid een turbulent leven. Ik heb veel meegemaakt en ben ontelbare keren op mijn bek gegaan. Het bijzondere is dat al die ervaringen mijn eigen keuzes zijn geweest. Pas als je onder alle omstandigheden verantwoordelijkheid voor je eigen daden accepteert, kun je vrij zijn. Dan kun je echte kunst maken.”

Houben creëert dus bewust zonder stil te staan bij of behoefte te hebben aan de instemming van anderen. Zou hij dat wel doen, dan zou hij zichzelf een gevangene voelen van het denken van een ander.

Frans Houben woonde en werkte onder andere in Amsterdam, Kopenhagen, Hamburg, Berlijn, Zurich en drie jaar in het marmerstadje Pietrasanta in Italië, waar hij buiten het werken met glas ook 2 0 1 8

K U N S T & C U LT U U R

sculpturen van marmer en graniet heeft gemaakt.

Regelmatig staat hij ’s nachts op om de ovens te controleren en de glasobjecten om te buigen tot unieke objecten. Een belangrijke metgezel in de nachtelijke uren zijn zijn trouwe honden die dag en nacht bij hem zijn. Wanneer de accu leeg is, reist hij af naar Umbrië in Italië waar hij genoeg inspiratie vindt om er zeker weer een half jaar vol tegen aan te gaan. Een plek waar veel spirituele wortels liggen en waar vroeger Franciscus van Assisi ook rust vond.

De abstracte werken zijn expressief. Ze hebben een felle, krachtige en energieke lading, ondanks het transparante en breekbare materiaal waarmee is gewerkt. De realistische glaskunst lijkt introverter, bijna naïef, en weerspiegelt de inspiratie van Italië.

hij bijzondere objecten verzameld en is hij ook heel veel kwijt geraakt.

Maar de rode hoed blijft altijd bij hem.

Uniek voor de galerie van Frans Houben is dat alle glasobjecten door Frans Houben zelf gebracht en geplaatst worden. Hij vindt het belangrijk om te zien waar zijn kunstwerken komen te hangen of te staan en de kopers bij te staan met advies.

De glaskunstwerken van Frans Houben zijn ook bijzonder geschikt als buitenobject. Ze zijn weerbestendig tegen alle weersinvloeden en als de zon op de kunstwerken schijnt, is het effect van een verrassende en verbazingwekkende schoonheid. www.franshouben.nl

Zijn voorkeur voor primaire kleuren wordt weerspiegeld in sprankelende glasobjecten in alle kleuren van het spectrum. Kleur overheerst in de binnen- en buitengalerie.

De rode hoed uit zijn logo heeft voor kunstenaar Frans Houben een speciale betekenis. Tijdens zijn omzwervingen door Europa heeft 5 0 V I T A A L P L U S - J A A R G A N G

4 - E D I T I E 7 - O K T O B E R

2 0 1 8

19

K U N S T & C U LT U U R

‘Herfstig’!

In Kasteeltuinen Arcen wordt het tuinseizoen feestelijk afgesloten met ‘Herfstig’!

Tijdens deze herfstshow, nog tot 4 november te bezoeken, wordt de herfst gevierd met een florale show in Kasteel Arcen en haar tuinen waarbij duizenden chrysanten, heideplanten, herfstbloeiers en pompoenen worden gebruikt.

Herfstig!

Als de herfst zijn intrede heeft gedaan en de tuinen van Kasteel Arcen in prachtige herfsttinten verkleuren start Herfstig!; een kleurrijke florale show in de tuinen en het kasteel. Met herfstbloeiers zoals chrysanten en calluna’s worden indrukwekkende composities gevormd in het park en deze veelzijdige en kleurrijke planten spelen ook de hoofdrol in de bloemenshow ‘Oogst de Herfst’ die gedurende Herfstig! in het kasteel plaatsvindt.

Foto Pam van den Broek

Op verrassende plekken in de tuinen worden florale kunstwerken aangeplant die door hun grootte en felle kleuren een bombastisch effect hebben. Ook de borders in de tuinen worden aangeplant met een afwisselend assortiment herfstbloeiers.

Bloemenshow ‘Oogst de Herfst’ in Kasteel Arcen Het eeuwenoude kasteel ademt het najaar. Herfstige bloemarrangementen verfraaien alle kamers en daarnaast staat een team van lokale bloemarrangeurs garant voor een bijzondere bloemenshow. Natuurlijk in herfstthema met veel inspiratie voor in eigen huis. Het arrangeursteam heeft zich voor deze bloemenshow laten inspireren door de veelzijdigheid van materialen die in de herfst geoogst kunnen worden in de natuur.

Naast chrysanten, heideplanten en andere herfstbloeiers zijn ook grassen, bladeren, pompoenen, bessen en kastanjes gebruikt om prachtige herfst-stijlkamers te creëren. Iedere kamer heeft een eigen thema en sfeer. Ook het bordes en de ontvangsthal met de grootse trap van het kasteel zijn geheel in stijl aangekleed.

Een ode aan... De Herfst Een blad dat onder je voeten knispert. Het ritme van de takken in de wind. Een bos als magie.

Dat moment dat de kleuren verschieten. Van geel naar goud. Van rood naar bordeaux. Alles in tinten, alles van hout.

De warmte vult mijn hart. Hoe de liefde van de natuur overvloeit. In soepele geluiden, zachte briesjes op de huid.

De deken van de herfst glijdt langzaam over het land. Van kust naar centrum, naar binnenland. Van bovenaf een kleurendeken, van onder temperatuur. Hoe de graden zakken. De dieren wijken. Die prachtige natuur. De krant op zondagochtend, de koffie om half tien. Als je naar buiten kijkt, tikt de regen zachtjes op het raam. Maakt een ritme. Een ritme dat mijn hartslag volgt.

En meer dan. Een ritme waar mijn ademhaling op neerstrijkt, het getik van de regen als rustpunt. Als even in het hier. Even nergens anders. Gewoon hier. Op die zondagochtend met de krant. Of doordeweeks – af en toe – met dat wijntje in de hand.

Een rode bordeaux doet het echte gevoel weerklinken. Een diepe fluwelen knispering, zacht en soms zwaar. Maar vooral even met elkaar.

Met elkaar die bordeaux. Met elkaar knisperend onder de voeten. Ritmisch op het raam. Het seizoen om naar buiten te kruipen, dikke truien weer aan.

Dank herfst dat je zo prachtig bent, met al je kleuren en je geluiden. Dank dat jij er bent en mij laat zijn.

In de regen en met tegenwind, aan de keukentafel met eindeloze gesprekken. Dank herfst, soms wat nat, maar ach – wie kan me wat.

Punt.

20

5 0 V I T A A L P L U S - J A A R G A N G

4 - E D I T I E 7 - O K T O B E R

2 0 1 8

K U N S T & C U LT U U R

Schilderij van oprichter en schilder toegevoegd aan De Mesdag Collectie in Den Haag

Aan de verzameling van De Mesdag Collectie is onlangs een schilderij van de stichter van het museum toegevoegd. Het werk Hollands strandgezicht (ca. 1878-1880) van Hendrik Willem Mesdag is altijd in particulier bezit geweest. Dankzij een gulle schenking is het strandgezicht nu te zien in het huis waar Mesdag gedurende het grootste deel van zijn leven woonde, werkte, en een museum stichtte. Hollands strandgezicht is een ambitieus en uitgewerkt schilderij met veel figuren en daarmee een echte toevoeging aan de huidige collectie.

Het schilderij Hollands strandgezicht toont hoogstwaarschijnlijk de kust van Scheveningen, wat voor Mesdag als zeeschilder een geliefde plek was. Op dit schilderij is geen donker, woelig temperament voelbaar zoals op andere schilderijen van Mesdag, maar wordt een lichtblauwe lucht en eveneens een heldere, uitnodigende zee getoond. Aandacht voor details, zoals de weerspiegeling van de figuren in de dunne laag water, maken het werk tot een bijzonder aantrekkelijk strandgezicht. De vuurtoren op het schilderij stond daar in werkelijkheid niet: Mesdag

voegde deze hoogstwaarschijnlijk toe om de compositie in balans te brengen.

Bijzondere herkomst Een voorouder van de huidige eigenaar kocht Hollands strandgezicht in 1897 op een veiling van de welvarende Amsterdamse effectenhandelaar W.F. Piek. Daarna was het schilderij langer dan honderd jaar in bezit van ĂŠĂŠn NederlandsCanadese familie. Het werk is met hen meegereisd naar Canada, waar het zich van 1980 tot nu bevond. Het schilderij wordt nu door de familie Winkel geschon-

5 0 V I T A A L P L U S - J A A R G A N G

ken aan De Mesdag Collectie in Den Haag.

Dankzij deze schenking keert Hollands strandgezicht weer terug naar het huis waar het werk bijna 140 jaar geleden door Hendrik Willem Mesdag geschilderd werd.

De verzameling van Mesdag In 1887 liet kunstenaarsechtpaar Hendrik Willem en Sientje Mesdag een museum bouwen pal naast hun huis aan de Laan van Meerdervoort in Den Haag. De Mesdags schilderden allebei en verzamelden samen beeldende kunst. Ze brachten de grootste collectie Barbizon-schilderijen buiten Frankrijk bijeen en kochten ook belangrijke stukken van de Haagse school, waar Hendrik Willem Mesdag zelf toe wordt gerekend. In het museum stelde het echtpaar eigen schilderijen tentoon tussen de verzamelde kunstwerken. Hun uitzonderlijke kunstverzameling is tot op heden te zien in het historische interieur van De Mesdag Collectie. Hollands strandgezicht is de nieuwste toevoeging aan de collectie en is vanaf vandaag te zien in de vaste collectie van het museum.

4 - E D I T I E 7 - O K T O B E R

2 0 1 8

21

Nordhorn, Münster, Osnabrück en Lingen

Net over de Duitse grens zijn behoorlijk veel geheimen te ontdekken, in de steden Nordhorn, Münster, Osnabrück en Lingen. Deze vier steden zijn uw stap over de grens meer dan waard.

Nordhorn

Münster

Foto, Nordhorn

Foto, Münster prinzipalmarkt-panorama

Dit werkelijk idylische stadje kenmerkt zich door veel water en groen. Het ligt aan de rivier de Vechte die een paar kilometer verderop in Nederland uitkomt en daar bekend is als de Overijsselse Vecht. De Vechte kronkelt door het langgerekte natuurgebied van het Graafschap Bentheim. In Nordhorn ‘omarmen’ twee rustige zijtakken van de rivier het centrum.

Een populaire stad bij Nederlanders. Veelal bezocht tijdens de periode voor de kerst, omdat deze stad een prachtige kerstmarkt heeft. Maar wat velen van u niet weten is dat deze stad ook: • Talloze indrukwekkende gebouwen en bezienswaardigheden heeft, zoals een schitterend stadhuis, mooie kathedraal en een indrukwekkend kasteel.

• Dat de Prinzipalmarkt een pracht plek is met mooie winkels.

• Münster cultureel enorm veel te bieden heeft. Het brede scala aan musea strekt zich uit van kunst en natuurgeschiedenis tot stadsgeschiedenis. Denk hierbij onder andere aan het LWL Museum, Pablo Picasso Museum, het Stadtmuseum en nog veel meer.

Verdere highlights: • Dierentuin Nordhorn.

• Winkelen in de gezellige voetgangerszone.

• Mooie hotels midden in het groene hart van Nordhorn.

Osnabrück

Lingen

Foto, Osnabrück Rathaus © ArunArtz

Foto, Lingen Marktplatz Panorama © Simon Clemens Matthias Horn

Sprookjesachtige gevels, een stad met véél geschiedenis, knusse winkelstraatjes, een stadskasteel, Osnabrück heeft het helemaal. Het laatgotische stadhuis uit 1512 is wel het allerberoemdste gebouw van de wijde omgeving. Ontdek waarom en bezoek dit prachtige gotische bouwwerk!

Lingen is een stad, gelegen aan de Ems, met diverse winkel- en vrijetijdsmogelijkheden. Op zonnige dagen trekt de historische binnenstad veel publiek, die voor een leuke winkelwandeling en bij slecht weer voor het werkelijk prachtige shoppingcenter Lookentor komen. Dit is echt de place to be voor een mooie en vooral leuke winkelbelevenis.

Een hoogtepunt in de buurt: De staatstuinshow in Bad Iburg, niet ver van Osnabrück, open tot half oktober. Deze bloemenshow is een droom voor iedereen die van bloemen houdt.

Wie niet wil winkelen, kan genieten van de sfeer van de stad, onder het genot van een drankje, in een van de gezellige cafés. Vanuit Lingen kunt u natuurlijk heerlijk fietsen en wandelen, of andere sportieve activiteiten ondernemen.

Verdere highlights: • Felix-Nussbaum huis.

• Winkelen in Osnabrück.

• Een grote variëteit aan overnachtingmogelijkheden.

Bezoekt u Munster, Nordhorn, Lingen, Osnabrück of een andere stad in de grensstreek, gebruik dan onderstaande website om u goed voor te bereiden; zo gaat een dagje Duitsland nog leuker worden. www.geheimoverdegrens.nl/stedentrips

22

5 0 V I T A A L P L U S - J A A R G A N G

4 - E D I T I E 7 - O K T O B E R

2 0 1 8

MAATSCHAPPELIJK Brainpower V Fitte vijftiger Ab Hoogland vertelt zijn eigenzinnige, indringende verhaal over zijn herstel van een herseninfarct.

Ik prikte op de drukke Leidse markt mijn voorganger met een Nordic Walking stok hard in de rug. Of hij een beetje door wilde lopen. Voor het lopen gebruikte ik de stokken allang niet meer. Zo kwamen ze toch nog goed van pas.

Bij visboer Atlantic – die van de omstreden AD-haringtest – bestelde ik een harinkje met uitjes en liet deze met veel gevoel in mijn keel glijden.

Ik was voor het eerst na de beroerte naar de markt gelopen.

Mijn nieuwe lopen voelt anders.

Dromerig, zweverig, lastig te omschrijven, een andere state of mind. Daarnaast heb ik (nog) de conditie van een oud wijf. Het oversteken van een druk kruispunt onderweg is nog een hachelijke onderneming gezien de slow-motionbeelden die het brein ontvangt bij het naar links en rechts kijken – gelukkig is voorzichtigheid nooit mijn sterkste kant geweest.

“Stukje 30+ graag” zei ik tegen het belegen kaasvrouwtje. Ze sneed een stukje 30+-kaas af om te proeven. Verderop bij de notenbar bestelde ik een pondje kruidige Pepita notenmix. Intussen graaide ik gretig met mijn hand in het proefbakje op de glazen vitrine gevuld met cashewnoten.

Na de marktrituelen kon ik tevreden uitrusten bij café Meneer Jansen, aan de Nieuwe Rijn. Ik had afgesproken met vrienden Witte en Ro uit A’dam. Mijn vrouw had zich – na enige shop-omwentelingen – bij ons aangesloten. Heerlijk om weer in mijn meest natuurlijke habitat met mijn loved ones te genieten. In de kroeg zitten ging mij prima af, wat mij overigens niet verbaasde. Ik knipoogde namelijk niet, wat om meerdere redenen het signaal is om naar huis te gaan.

Aan de Radler 0.0 – met een vracht aan suiker – was ik inmiddels gewend. Ik moest alleen nog wennen aan de 5kg die ik onder andere daardoor was aangekomen.

COLUMN Hans Böhm Freelance publicist

Een heus schaakdorp

“Wat doe je nou zo’n hele dag?”, vraagt buurman Petran, een welwillende buurtklusser. Ik was voor een bakkie – met wat left-overs van de Sint – uitgenodigd. Naast mijn eigen supergirl Ingrid, mijn kinderen JJ en vrienden leeft de hele straat met me mee en werkt zo mee aan mijn herstel.

Zo krijg ik mijn dagelijkse dosis (nep-)nieuws – onder het genot van een zelfgemaakte Latte Macchiato – uit de krant van mijn lieftallige yoga-overbuuf. Van de andere buurvrouw – die van op de hoek – kreeg ik deze week een ‘Zwarte Pietentaart’. De taartenbakker had klaarblijkelijk lak aan de opgefokte Zwartepietendiscussie; de marsepeinen Piet op de taart was pikzwart. Ik werd er heel even ongemakkelijk van om de taart vervolgens zonder scrupules in grote stukken naar binnen te schuiven.

Mijn straatgenoten tonen zo hun betrokkenheid en barmhartigheid, iets wat de huidige snel veranderende en hopeloos verdeelde samenleving ontbeert.

Ik vul mijn ‘revalidatiedag’ met de eerder genoemde Latte Macchiato – thuis of in de stad –, NRC Next, rondje Singel lopen, beauty-sleep, boodschappen, fietsen, zitten, powernaps, tennisoefeningen en koken. Alsof dat nog niet genoeg is ga ik twee maal per week naar het Revalidatiecentrum in Leiden. Op het RRC-menu staan chest, press en row excercises, multiple dates met fysio Janneke, tennisafspraken met Marcel en ‘niet rennen, maar plannen’-appointments met ergo Cathlyn uit Trumpland.

Sport is mijn levensader, zowel actief als passief. Als een egocentrische topsporter – ok, – lichtelijk overdreven werk ik aan mijn herstel. Pyeongchang komt steeds dichterbij.

5 0 V I T A A L P L U S - J A A R G A N G

Als je het niet met eigen ogen gezien hebt zou je het niet geloven, zou je denken dat het uit een sprookjesboek kwam: een schaakdorp. Op de wegbewijzering in de wijde omtrek staat echter onomstotelijk te lezen: Schachdorf Ströbeck; gelegen in de Duitse deelstaat Saksen, op een steenworp van de hoofdstad Halberstadt. Ook al is Duitsland sinds Die Wende in 1989/1990 herenigd, toch krijg je bij het zien van sommige huizen nog een beetje dat Oost-Duitsland-gevoel. Ströbeck is zelfs voor een dorp klein, niet veel meer dan duizend inwoners.

De schaaksport staat centraal en dat kun je overal zien en horen.

In het schaakmuseum komt de geschiedenis van de hechte band met manuscripten, foto’s, video’s, klederdracht en oude spellen tot leven. Sinds 1688 wordt er jaarlijks met levende schaakstukken een partij gespeeld op het dorpsplein, met het vaste patroon van 64 zwart/witte velden. Om de kinderen (pionnen) niet te veel te vermoeien wordt een bekende partij nagespeeld. Dat gaat in rap tempo, zoals de opnamen van recente datum laten zien. De kostuums zijn in de loop der tijd diverse keren aangepast, zo werden de rijkversierde mantels van de koning en de koningin vervangen door de kleren van de herenboeren en hun vrouwen. Weer later wordt het jaarlijkse levende schaakspel omlijst met zang en dans en andere culturele activiteiten.

De Pruisische generaal en staatsman Graaf Friedrich Wilhelm von Brandenburg (1792-1850) schonk het dorp een zilveren schaakspel. Nog eerder, in 1744, speelde Frederik de Grote, de koning van Pruisen, een partij met de burgemeester van Ströbeck die hij verloor, daarna stuurde hij jaarlijks een afgezant naar Ströbeck voor revanche. Als de afgezant verloor werd het dorp een jaar lang vrijgesteld van belasting. Het kan zijn dat men toen speelde met de zogeheten Ströbecker-variant, met 12 stukken, andere regels en een andere beginopstelling.

In het museum vertelt de gids dat de schaakgeschiedenis van Ströbeck in een legende zelfs terugvoert naar 1011 maar dat dat niet bewezen kan worden en gelukkig lacht ze er een beetje bij (het schaakspel kwam pas in de elfde eeuw Europa binnen via Spanje).

Feit is dat op school sinds 1823 aan alle kinderen schaakles wordt gegeven. “Dat is niet om algemene ontwikkelings-motieven,” zei de hoofdonderwijzer, “we doen dat vanwege de traditie”.

Ik speelde simultaan tegen twintig kinderen, de concentratie was goed en dat is toch een groot goed. Diezelfde avond gaf ik een kleine lezing en ook een simultaan aan de plaatselijke vereniging.

De schoolschaakleraar maakte remise en dat haalde de regionale pers.

Bovenop de kerktoren staat een schaakbord met het jaartal 1877. Dat is toch wel een hele bijzondere combinatie en dat moet uniek zijn in de wereld. En dan te bedenken dat diverse religies het schaakspel ooit verboden voor hun gelovigen.

Natuurlijk heeft Ströbeck een schaaklied, dat wekelijks geoefend wordt door een vrouwenkoor. Dat eindigt met de regels: So wollen wir es halten, wie unsre Väter schon Und wollen eifrig pflegen, ja pflegen, die alte Tradition En zo is het, men behoudt nog steeds actief de traditie van de voorvaderen.

4 - E D I T I E 7 - O K T O B E R

2 0 1 8

23

Geen autorijbewijs (meer)?

Blijf mobiel met een LIGIER of MICROCAR Wordt uw autorijbewijs niet verlengd?

Dan is een Ligier of Microcar dé oplossing voor u. Op het gemeentehuis kan u uw autorijbewijs omruilen voor een AM rijbewijs en u blijft mobiel als vanouds.

Stil, zuinig en makkelijk parkeren.

Ligier en Microcar zijn de stilste brommobielen op de markt. Bovendien zijn ze zuinig in verbruik en hebben ze een lage CO² uitstoot (energielabiel A).

Met het automatisch schakelsysteem Easyparking parkeert u de wagen supereenvoudig: u doseert de snelheid met het rempedaal, net als bij een auto!

Ligier of Microcar?

Deze 2 toonaangevende merken beschikken samen over een groot gamma aan modellen.

Diverse uitvoeringen en opties zijn mogelijk, te kiezen naar ieders budget of voorkeur. In de grote laadruimte is plaats voor alle boodschappen of zelfs een rolstoel. Meer info? Bel naar het gratis nummer 0800 023 1026 of bezoek één van onze dealers.

PRIVATE LEASE al voor

€ 299* /maand

40 dealers in Nederland

inclusief onderhoud en ALL RISK verzekering

kijk op onze website voor de dealer in uw buurt of bel het gratis nummer.

w w w. l i g i e r g r o u p . n l GRATIS nr. 0800 023 1026

Ligier Group Benelux we ruilen uw huidige auto of brommobiel in • proefrijden mogelijk 24

5 0 V I T A A L P L U S - J A A R G A N G

Hasseltsesteenweg 143 3580 Beringen Tel: +32 11 45 83 83

4 - E D I T I E 7 - O K T O B E R

2 0 1 8

MUZIEK & ENTERTAINMENT WIEN BLEIBT WIEN De operette is springlevend, óók in Nederland!

Operettemuziek is nog altijd razend populair. Sterker nog: het genre maakt een revival door!

Grote internationale operahuizen én -zangers als Anna Netrebko, Jonas Kaufmann en Plácido Domingo leggen zich weer toe op het vrolijke repertoire, dat ook vaak wordt gebruikt als film- en gamemuziek.

In eigen land zijn de concerten van WIEN BLEIBT WIEN zeer succesvol. Zodoende gaan maestro Jeroen Weierink en het Habsburgs Strauss Orkest, waarvoor uitsluitend topmusici zijn geselecteerd uit orkesten over de hele wereld, voor het vijfde jaar op tournee met hoogtepunten uit de Gouden én Zilveren Periode van de Weense operette.

De zang wordt meer dan glansvol vertolkt door solisten die hun sporen op internationale podia al ruimschoots hebben verdiend, te weten: ‘de ongekroonde Nederlandse operettekoningin’ sopraan Wilma Bierens, tenor Arnold Bezuyen en bariton Sef Thissen. Natuurlijk wordt er ook uitbundig gedanst! Dansers van het Charkov City Opera & Ballet zorgen in een sprookjesachtig decor voor een oogverblindend totaalplaatje!

Er staan twee gloednieuwe concertseries gepland!

‘WEIHNACHTEN IN WIEN’ (voor dat speciale, nostalgische kerstgevoel). Naast evergreens als ‘Dein ist mein ganzes Herz’, ‘Lippen schweigen’, het ‘ViljaLied’ en – de wals der walsen – ‘An der schönen blauen Donau’, bevat dit concert sfeervolle kerstliederen van operettecomponisten als ‘Die Christrose’, maar ook pareltjes uit het Weense kerstrepertoire ontbreken niet!

‘NEUJAHR IN WIEN’ (om 2019 feestelijk mee in te luiden). Puttend uit het enorme repertoire van het jaarlijkse Nieuwjaarsconcert vanuit de Wiener Musikverein is een programma samengesteld, waar de vonken vanaf spatten. Wat te denken van klassiekers als ‘Heia in den Bergen’, ‘Komm Zigan’ en ‘Als flotter Geist’? De ‘Radetzky March’ zal helemáál bijdragen aan het Nieuwjaarsgevoel!

Speelperiode: december 2018 t/m januari 2019. www.wienbleibtwien.com

5 0 V I T A A L P L U S - J A A R G A N G

COLUMN Bert Simhoffer Zanger, acteur en tekstschrijver

Vitale Vreugde Vreugde, een prachtig ouderwets woord. Wie kent er nog vreugde? Nou ik! Sinds de geboorte van mijn prachtige zoon Maxim, begin april.

Uiteraard kende ik al geluk door mijn mooie dochters van 18 en 16 en door mijn geweldige en bijzondere vrouw Yvette, maar de vreugde van mijn zoontje is van een andere orde. Als ik hem ’s ochtend zie, na het soms wat moeizaam slapen, dan krijg ik een gulle lach van hem, dat is vreugde.

De fase waarin ik nu zit, is er één van een man van bijna 63 jaar, die al vanaf zijn 23e heel veel werkt en eigenlijk al op zijn 16e jaar begon met optreden op Carnavals-avonden en andere feesten. In de jaren 1972-1980 heb ik op ongeveer elk biljard van Nederland gestaan en menig feestzaalpodium betreden, om weer een volle zaal van feestvierders nog meer feestvreugde te brengen. Optreden als de Nederlandse Iwan Rebroff, met een oude bontjas van mijn moeder, ik genoot ervan. Mijn vader was zo aardig om mij in de weekenden van klus naar klus te rijden de eerste paar jaren, want ik had zelf nog geen rijbewijs. Zelf ging hij dan aan de bar staan, tikte een paar borrels weg en reed mij dan weer naar de volgende klus of naar huis. Het is gelukkig altijd goed gegaan, dit tot grote vreugde(!) van mijn moeder.

Mijn werk is mijn bron van vreugde, arbeidsvreugde. Ik ben dankbaar voor vele, maar vooral hele verschillende en afwisselende werkzaamheden.

Toen ik op wat oudere leeftijd voor het eerst vader werd (ik was 44 en 46 jaar toen mijn beide dochters werden geboren) vormden zij mijn bron van vreugde. Maar de drang en bijna dwang om hard te werken was altijd aanwezig. Een van mijn grote voorbeelden was en is Henk van der Meijden, een gedreven journalist en hardwerkende theater- en circusproducent. Ik mocht voor hem gaan werken in 1999. ‘Annie’ was mijn allereerste musical na vele jaren opera en operette. Voor mij was dat een prachtige kans om aan het fenomeen musical te ruiken.

Henk is op zijn 53e vader geworden van een prachtige dochter, nu is hij 81 jaar en nog steeds fors aan het werk.

Maar als ik dan nu mijn lieve leuke manneke naar de geweldige oppasmoeder breng om les te gaan geven, ergens te gaan repeteren of een film of serie in te spreken, dan zit ik met tranen in mijn ogen op weg naar die klus. Oh wat mis ik dat lekkere kereltje en wat zou ik graag gewoon de hele dag bij en met hem zijn. Dat kan niet, tja dat weet ik ook wel, maar de arbeidsvreugde die ik altijd zo sterk heb gevoeld is nu omgeslagen in kind-vreugde. Het niets willen missen van m’n zoontje. Als ik dan op de lesgeef- of kluslocatie ben geniet ik best wel weer, vol vreugde, van mijn werkzaamheden. Maar de vreugde als ik weer op de terugweg ben is nog veel groter! ’t Is een mooi vak!

4 - E D I T I E 7 - O K T O B E R

2 0 1 8

25

M U Z I E K & E N T E RTA I N M E N T TENTOONSTELLING:

Films & Sterren op de Haar Over de sporen die wereldberoemde sterren nalieten op Kasteel de Haar Gemaakt in samenwerking met filmkenner en producent René Mioch Nog tot 1 november staat Kasteel de Haar helemaal in het teken van de wereld van films en filmsterren. Gastconservator René Mioch (filmkenner en producent) en Mardou Jacobs (producent) maakten speciaal voor De Haar een tentoonstelling over de sporen die de wereldberoemde sterren van het witte doek op Kasteel de Haar nalieten én hoe het kasteel zelf figureerde in vele producties. Van Caine tot Collins, van Bardot tot Moore, ontdek hun verhalen tijdens Films & Sterren op De Haar.

e.v.a. kwamen afgelopen decennia als ‘invité’ van baron en barones Van Zuylen op De Haar.

Zij genoten, verscholen voor de paparazzi, van de luxe en grandeur van het kasteel. En ze hadden lol, veel lol en leverden het nageslacht de prachtigste anekdotes. Die zijn nu mee te beleven in deze spetterende expositie.

Wist je dat ‘James Bond’ totaal on-atletisch was en een brokkenpiloot bovendien?

Dat Gregory Peck gewoon ‘film’ keek met de jonge baronessen en dat zij, op hun beurt, weer smoorverliefd waren op Michael York en gefascineerd door Yul Brynners kaalheid?

Roem, rijkdom en roddels Grootheden als Brigitte Bardot, Roger Moore, Joan Collins, Gina Lollobrigida, Michael Caine, Gregory Peck, Michael York

Volg de sporen van de sterren De tentoonstelling ademt de sfeer van films en filmsterren van 50 jaar geleden. In de

Een nieuwe musical

De Elephantman

kasteelzalen zijn rekwisieten geplaatst die je terugbrengen naar die tijd en die verwijzen naar de grote sterren van toen.

De verhalen worden verteld aan de hand van teksten, foto’s en filmfragmenten en komen uit de eerste hand van ‘de baronessen’, personeel en omwonenden. Met behulp van digitale projecties worden de beroemde gasten van toen, even teruggehaald naar het heden.

Als vrienden Al drie generaties baronnen Van Zuylen verblijven traditiegetrouw alleen in september op het familiekasteel dat rond 1900 werd herbouwd door architect Pierre Cuypers (18271921). Zij ontvangen illustere gasten, koninklijke gasten, adel, kunstenaars, schrijvers, groot-industriëlen én filmsterren. Met name baron Thierry (1932-2011) en zijn echtgenote barones Gabrielle van Zuylen (1933-2010) leerden via huisvriend en talentscout Irvin Paul ‘Swifty’ Lazar (1907-1993) Billy Wilder (1906-2002) en vele beroemdheden kennen. Met name Gregory Peck, Roger Moore, Michael Caine, Michael York en Yul Brynner werden echte vrien-

Met o.a. Lucie de Lange en Bert Simhoffer

den en verbleven regelmatig op De Haar.

Grand ladies De eerste filmster op De Haar was feitelijk de Britse Leonora Corbett (1908-1960). Zij was de tweede liefde voor baron Egmont van Zuylen (1890-1960) een zeer gezien toneel- en filmactrice, en in de jaren ’50 en ’60 regelmatig op De Haar. Hoor op De Haar hoe droevig haar lot was.

Brigitte Bardot was in 1966 op De Haar, de plaatselijke kapper waste heur haar en praat er nog graag over. Bardot was zo ‘onverstandig’ te gaan winkelen in Amsterdam waardoor de pers haar volgde naar De Haar.

Met moeite hield de baron de paparazzi buiten het terrein. De zenuwen dreven de diva tot het uithalen van vreemde fratsen in de Main Hall! Maar wat? Ontdek het zelf.

Biografie René Mioch René Mioch begon op zijn 15e beroemdheden te interviewen.

Op zijn twintigste ging hij voor het eerst naar het filmfestival van Cannes en sprak daar voor de radio met filmsterren als Jack Nicholson, Mel Gibson en Nastassja Kinski. Als freelance radiopresentator werkte hij jaren bij KRO, NCRV en Veronica. In 1985 begon hij met het televisieprogramma Veronica Film later Veronica Film en Video en Films en Sterren. Al meer dan 30 jaar is Mioch ‘Mr. Film’ en ‘Een ster onder de sterren’. Met zijn businesspartner won hij in 2013 een Emmy Award voor The Entertainment Experience, een user-generated concept waarvoor zij samenwerkten met Paul Verhoeven.

Een bewogen voorstelling over het leven van de misvormde Engelsman Joseph Merrick, die tentoongesteld werd op de kermis. Hij, die met ‘zo weinig, zo veel kon geven’.

Van 23 oktober tot 31 oktober 2018 Theater Het Zonnehuis | Zonneplein 30 | Amsterdam Noord Kaarten: € 25 (stadspas Amsterdam € 5) Info en kaartverkoop: www.the-elephantman.nl | 06 28 43 52 88

26

5 0 V I T A A L P L U S - J A A R G A N G

www.kasteeldehaar.nl 4 - E D I T I E 7 - O K T O B E R

2 0 1 8

M U Z I E K & E N T E RTA I N M E N T

In gesprek met

Henk van der Meijden De meeste mensen kennen hem als de man die de showbusiness-journalistiek op de kaart heeft gezet. De verhalen achter de mensen om de sterren echt te leren kennen. Om meer van ze te weten dan dat we normaal zien én om te weten wat er zoal besproken wordt in de wandelgangen. Maar Henk van der Meijden is meer.

Het begon natuurlijk allemaal in de journalistiek. Van kinderverhalen tot verslagen tot uiteindelijk een eigen rubriek. Het schrijven heeft hem gemaakt tot wie hij is en heeft hem gebracht tot waar hij nu staat. Reportages volgden de rubriek op om vervolgens een hele pagina op zijn naam te dragen: de showbizzpagina. Om dat vervolgens weer uit te bouwen naar een heel blad. Henk is de 81 gepasseerd en inmiddels ruim 60 jaar actief in de showbizz en nog steeds.

Hij is actief, altijd al geweest.

Hij wil bouwen, uitbouwen en vooral de wereld kennis laten maken met artiesten waar hij in gelooft.

Hij ontvangt ons op het terrein van Stardust Productions. Met een imposante trap omhoog, passeren we een miniatuur van Carré. Eigenlijk had dat stuk in Madurodam in Den Haag moeten staan, maar er was een nieuwere versie gemaakt – geluk voor van der Meijden, want die passeert toch iedere dag zo’n beetje Carre. Maar het kantoor van Stardust Productions biedt

meer: imposante Hans Klokprenten en heuse circusattributen. Het decor van ons gesprek is een kamer waar je U tegen zegt, affiches van beroemde Franse voorstellingen uit Parijs, bijzonder behang en indrukwekkende kunstitems. Het is haast ingewikkeld om er niet naar te kijken. Henk is er trots op. Een trots man op de stukken die hij verzameld heeft, maar nog meer

Wereldkerstcircus. Theater zit bij Henk van der Meijden in z’n bloed, showbusiness zit bij Henk in z’n bloed, maar vooral het circus draagt hij een warm hart toe. “Circus is voor iedereen, jong en oud, rijk of arm – iedereen komt in het circus samen.”

De magie die toch altijd in zo’n piste stand houdt – dat is waar echt amusement om draait. Dat is waar echte showbusiness om

“Er liggen altijd plannen op de plank voor de toekomst.” op de levenservaring. Er zijn mensen gemaakt door toedoen van Henk, denk aan André Rieu. Een man die plaatsen vol mensen met elkaar de wals laat dansen, de man die volgens van der Meijden iets weg had van de klassieke componisten, en dat in combinatie met zijn talent was de gouden mix voor succes. En de levenservaring loopt verder op, met grote namen uit het Russisch ballet, het Wereld Ballet, het Russisch Staatscircus en het jaarlijkse

5 0 V I T A A L P L U S - J A A R G A N G

draait. En die magie haal je nooit uit de mensen, dat is de kunst.

Je kunt de mensen wel uit het circus halen, maar het circus haal je niet uit hen. En dan zeker niet uit Henk van der Meijden.

Hij is met zijn eenentachtig jaren nog druk bezig met onder andere circusproducties, maar ook Hans Klok draait nu op volle toeren bij Stardust Productions.

Wederom magie. Misschien is dat wel wat Henk van der Meijden uiteindelijk echt in de showbusiness heeft getrokken – 4 - E D I T I E 7 - O K T O B E R

de magie. De magie van bekende Nederlanders die net wat meer om zich heen hebben hangen, de magie van het meer willen weten dan we eigenlijk kunnen zien. En de magie van de kunst van het theater in alle mogelijke vormen.

Die magie neemt hij ook mee naar huis en dat is volgens hem precies de reden waarom hij nog steeds zo bevlogen is, nog steeds zo betrokken is en nog steeds zo onwijs veel plezier haalt uit het werk dat hij doet. Hij blijft bezig. “Niets is slechter dan niets doen, je hoeft niet heel actief te sporten, maar we moeten iets blijven volgen. We moeten ons hoofd laten werken en onze gedachten laten gaan. De magie, het dromen. Het dromen over de toekomst, wat we nog willen en nog kunnen doen. Dat houdt mij fit.”

En die toekomst is er voor Henk nog wel even.

“Er liggen altijd plannen op de plank voor de toekomst. Daar ben ik nog altijd mee bezig.”

Bridget van Alphen 2 0 1 8

27

aar in de schijnwerpers

nur 320

CARRY TEFSEN Zestig jaar in de schijnwerpers

www.carrytefsen.nl www.unieboekspectrum.nl

Een unieke inkijk in het leven en de carrière van de grande dame van het Nederlandse theater.

¤19,99 www.spectrumnonfictie.nl carry tefsen - advertentie.indd 1

04-10-18 13:56

Ontdek

20% korting

het Échte vak antiegevoel

Beach resort Makkum is een prachtig vakantiepark in Friesland, gelegen direct aan het iJsselmeerstrand met bungalows, appartementen en luxe villa’s van 2 tot 12 personen.

Lezersactie Vitaalplus: boek met actiecode vitaal en u ontvangt niet 10% maar 20%

50+KORTING

Info en actievoorwaarden: www.makkumbeach.nl/vitaalplus of bel 0515 – 23 22 85

28

5 0 V I T A A L P L U S - J A A R G A N G

4 - E D I T I E 7 - O K T O B E R

2 0 1 8

uitzagen als bi ongezellig was dat dat nou ju volkstoneel w acteurs bij wie acteur zelf bli Het kwam omdat de cast want hoe krijg elkaar. Het we Johnny Jor Hij bleek een Jordaan het th lichte pakken, sjaaltje ter ver kettingen – he dan de kleedk

VA K A N T I E Nederlands IJsbeelden Festival Het Nederlands IJsbeelden Festival pakt dit jaar mooier en grootser uit dan ooit. Van zaterdag 15 december 2018 tot en met zondag 3 maart 2019 strijkt de adembenemende wereld van kraakhelder ijs en glinsterende sneeuw neer bij de IJsselhallen in Zwolle.

Het thema van het Nederlands IJsbeelden Festival dit jaar is: ‘Wereldberoemde verhalen’. De beste ijskunstenaars uit de hele wereld komen naar Zwolle waar ze in een 1.200 m2 grote vrieshal aan de slag gaan met 275.000 kilo ijs en 275.000 kilo sneeuw.

Daarmee vertalen zij het verhalenthema in ijs- en sneeuwsculpturen tot wel 6 meter hoog. ‘Special effects’ met licht, geluid en projectie maken de beelden nog magischer. Romeo en Julia, de Drie musketiers, Robin Hood, Animal Farm, Alice in wonderland, Harry Potter en nog veel meer verhalen worden ijskoud tot leven gewekt.

De IJsselhallen wordt in de Kerstvakantie omgetoverd tot een Winterwonder Land. De verwarmde hallen worden aangekleed in winterse sferen met aangepaste horeca. Voor de kinderen wordt een speciaal Winter Wonderland KinderPlaza gemaakt. Een gratis plaza met kermisattracties, games en springkussens.

COLUMN Gerda van ’t Land Buitengewoon reizen

Verbinding Ik ben van de verbindingen, altijd al geweest. En het leukste zijn ze als ze als een verrassing komen. Het onverwachte.

Zo vlogen we laatst naar Porto in Portugal en werd ons bij het inchecken gevraagd om toch ook de handbagage (gratis) als ruimbagage mee te nemen. Omdat we toch op onze wel ingecheckte (en betaalde) bagage zouden moeten wachten hebben we gebruik ingestemd met het verzoek.

En zo stonden we een kleine drie uur vliegen later op de luchthaven van Porto te wachten op onze bagage.

Alles kwam, behalve het ‘dertien in een dozijn’ op het laatst ingecheckte grijze koffertje.

De band bleef nog een tijdje draaien maar tevergeefs stonden we daar naar te kijken. Het loket van ‘Lost en found’ opgezocht en een beetje mopperend ons koffertje aangegeven.

Alles werd keurig genoteerd en wij mochten alvast een lijstje gaan maken met wat er allemaal in ons grijze koffertje zat. En eerlijk gezegd is dat best veel als er tien kg in past.

Onderweg in onze huurauto van het vliegveld naar het gehuurde appartement ging mijn telefoon.

Een voor mij onbekend nummer en onbekende stem ... “Dag Mevrouw Gerda, sorry dat ik u stoor maar ik heb goed en slecht nieuws.” Ik kon enkel denken aan één van onze klanten op een verre bestemming (als eigenaar van ons reisbedrijf ben ik degene die altijd de ‘nood’telefoon heeft voor klanten die op reis zijn en buiten sluitingstijd onze hulp nodig hebben) maar het bleek de ‘dader’ te zijn van ons vermiste koffertje. De familie reisde met zes personen en hadden allen zo’n gezellig grijs koffertje mee en hoe makkelijk is het dan om er één teveel mee te nemen.

Gelukkig vonden ze mijn visitekaartje bij de inhoud en konden ze mij bellen. En zo kwam het dat we niet alleen ons grijze koffertje terug hadden maar er ook nieuwe vrienden bij kregen.

Want een uur later zaten we in hartje Porto wat te drinken, tot diep in de nacht en had de koffer gezorgd voor deze mooie verbinding!

Gerda 5 0 V I T A A L P L U S - J A A R G A N G

4 - E D I T I E 7 - O K T O B E R

2 0 1 8

29

VA K A N T I E

Koesteren onder de Spaanse Zon Als de winter hier zijn vleugels uitslaat en weer en wind het fietsen onaangenaam maken, is er nog steeds een plek binnen Europa waar het wel heerlijk fietsen is. In het zuidoosten van Spanje, in de Extremadura en AndalusiĂŤ zijn de temperaturen zacht, de dagen langer en tooien de bomen zich veel eerder met weelderige bloesem, dan in onze streken. Vooral het vroege voorjaar is bijzonder mooi als de velden onder de bomen van de Extremadura zich als gekleurde tapijten voor het oog ontrollen.

30

5 0 V I T A A L P L U S - J A A R G A N G

4 - E D I T I E 7 - O K T O B E R

2 0 1 8

VA K A N T I E lang!) zijn heerlijk om te fietsen.

In de oude stations kun je vaak prima eten en drinken en soms ook slapen voor weinig geld. Ik heb genoten.

Fietsen in dit deel van Spanje biedt een enorme keus aan mooie fietspaden en rustige fietswegen waarmee je de prachtige landschappen leert kennen. Er is een enorme verscheidenheid tussen de velden met zonnebloemen in het westen, de golvende heuvels met eindeloze olijfgaarden rondom Jaen, de wijngaarden langs de Guadiana, maar ook de grillige bergen waarboven de adelaars en gieren cirkelen, en de ruige geërodeerde heuvels in het oosten waar menige western is opgenomen. En in het verre zuiden steekt daar boven alles uit de besneeuwde Sierra Nevada. Wat natuur betreft word je telkens weer verrast door landschappen die moeiteloos lijken over te schakelen tussen droge en ruige steppen naar weelderig begroeide bossen. Onder de bomen van de bossen met steeneiken in de Extremadura scharrelen de Iberische varkentjes die, door zich te voeden met eikeltjes,

hun eigen kenmerkende smaak ontwikkelen. De ham die je daar ter plekke proeft is van een heel andere klasse dan je hier in de winkels als Spaanse ham aantreft. Maar hoe lang nog? De steeneiken worden aangetast door een snel oprukkende agressieve schimmel waardoor hele bossen lijken af te sterven.

Spanje kent de Vias Verdes. Dat zijn oude verlaten spoorlijnen die men heeft omgebouwd tot fietspaden. Sommige trajecten zijn soms meer dan honderd kilometer lang en trekken een prachtig lint door het landschap met bruggen en tunnels zodat er nooit meer dan 3% geklommen hoeft te worden.

Sommige van deze Vias Verdes zijn beroemd, zoals de Via Verde de la Sierra in Andalusië, waarmee je door een bergachtig gebied trekt waarboven een kolonie van gieren rondcirkelt.

Maar ook de Via Verde la Jara en de Via Verde del Aceite (115 km

5 0 V I T A A L P L U S - J A A R G A N G

Overigens kun je in het binnenland van Spanje bijna overal prima slapen tegen prijzen die de helft zijn van wat wij gewend zijn. Soms overtreft het comfort en de ambiance alle verwachtingen. In de Extremadura ligt het plaatsje Guadalupe waar je ook het klooster vindt dat hier is opgericht ter ere van de zwarte Madonna. Aangrenzend aan het klooster kun je hier heerlijk slapen. Maar ook de lokale parador is prachtig ingericht.

Andalusië maar ook de Extremadura zijn rijk aan cultuur.

Binnen Andalusië liggen de drie Moorse Koningssteden Cordoba, Granada en Sevilla.

Deze steden zijn op zich al een reis waard, maar nog mooier is het om deze per fiets te naderen.

Uiteindelijk kun je per fiets de echte monumenten tot op een paar meter benaderen, iets waar menig automobilist jaloers op zou zijn. Het zijn niet alleen de grote trekpleisters die Andalusië zo mooi maken. Ook kleinere plaatsen zoals Ronda, Arcos de la Frontera, Jaen, Antequera en Cazorla zijn heerlijke stadjes om te verblijven.

Meer naar het noorden in Extremadura geldt Merida als het Rome van Spanje. Deze grote Romeinse stad is zeer gaaf uit de dikke laag aarde die het bedekte te voorschijn gekomen.

Dat levert niet alleen veel mooie tempels, arena’s en badhuizen op, maar vooral een prachtige collectie Romeinse mozaïeken.

De Extremadura was vroeger de bakermat voor veel arme lieden die uit nood geboren zich aanmonsterden voor de verovering van Amerika. Deze conquistadores keerden veelal met goud beladen terug naar hun geboortestreek. Stadjes als Caceres en Trujillo werden daardoor rijkelijk versierd met weelderige paleizen. Dat deze juweeltjes vervolgens wegzakten in de vergetelheid van de geschiedenis is 4 - E D I T I E 7 - O K T O B E R

nu alleen maar een hele prettige bijkomstigheid. Ik zag nog geen enkele groep Chinese toeristen.

Fietsen door de Extremadura en Andalusië is mooi en vaak makkelijk. Toch kent het gebied ook bergen waarover geklommen moet worden. De gidsen bieden een netwerk aan routes waardoor men vaak zelf de zwaarte van het eigen parcours kan instellen. De routeprofielen bij ieder kaartblad, maar ook de gps-tracks, bieden daarover volledig uitsluitsel.

Ontsnappen aan de winter, maar ook alvast voorbereiden op een mooie zomer, doe je prima hier.

In de zomer moet je hier echter niet zijn. Dan is het hier gewoon veel te heet.

Fietsen naar Andalusië ISBN: 9789080649774 Prijs: € 23,50 Ruta Iberica deel 2 € 23,50 Madrid - Sevilla/Lissabon 2e druk ISBN: 978-90-77899-19-9 Prijs € 23,50 Te bestellen via www.cyclingeurope.nl

2 0 1 8

31

VRIJE TIJD

GRAAFSCHAPSPAD -

AFWISSELING IN DE ACHTERHOEK EEN COMBINATIERONDJE OVER HET GRAAFSCHAPSPAD, PIETERPAD EN TREKVOGELPAD

DEVENTER IJs se l

LOCHEM

ZUTPHEN

BORCULO

BRUMMEN

RUURLO

DIEREN DOESBURG

DOETINCHEM

ARNHEM

WINTERSWIJK

Rijn

IT DU

SLA

ND

BOSMAGRAFIEK.NL

TRAJECT 1. Zutphen-Laren (18 kilometer) 2. Laren-Vorden en door naar VordenWichmond (22 kilometer) 3. Wichmond-Brummen en door naar Brummen-Zutphen (18 kilometer) TOTAAL 58 km START- EN EINDPUNT ’s-Gravenhof 2, Zutphen.

MARKERING U volgt de wit-rode en geel-rode markeringen van de betreffende routes.

Deze rondwandeling door de historische achterhoek verveelt geen moment, al is het maar omdat natuur en cultuur elkaar voortdurend afwisselen.

Wandel door de grote variatie in het kleinschalige Achterhoekse coulisselandschap. Verken grootschalige landbouwgebieden en laat je verrassen door de talrijke sporen in het landschap die oude verhalen vertellen.

Door kromme wegen, houtwallen en verkavelingspatronen is het vroegere landbouwsysteem nog goed herkenbaar in het landschap.

Eeuwenoude voetpaden en stadjes Een deel van de route maakt gebruik van het nieuwe Graafschapspad: een 124 kilometer lang Streekpad in de Achterhoek. U loopt via eeuwenoude voetpaden die deel uitmaken van een voormalig stelsel van internationale handelsroutes tussen de IJsselsteden Zutphen en Deventer en het Münsterland in Duitsland.

32

Een bezoek aan enkele van de gaaf bewaard gebleven oude stadjes met hun historische kernen (zoals Zutphen, Doesburg, Bronkhorst, Lochem en Borculo), maakt de ontdekking van dit bijzondere stukje ‘onverwacht Nederland’ af. Het Graafschapspad heeft een nieuwe gids die u nu met korting in onze webshop bestelt.

Rondwandeling vanuit Zutphen Speciaal voor deze editie stelden we een route samen die in drie etappes de afwisseling van de Achterhoek laat zien. De 58 kilometer lange wandelroute brengt je vanuit Zutphen naar Laren, Wichmond en weer terug in de historische Hanzestad vanaf waaruit je vertrok. Zutphen is een van de oudste steden van ons land, zo bevestigen vele archeologische onderzoeken.

5 0 V I T A A L P L U S - J A A R G A N G

LEZERSAANBIEDING Er is een nieuwe gids van het Graafschapspad, een 124 km lange rondwandeling in de Achterhoek. Dit fraaie Streekpad is volledig herzien en op vele punten verbeterd. Zo loopt de route nu door het historische stadje Borculo en wandel je tussen Brummen en Zutphen over een fraaie oude dijk.

Als lezer van 50VitaalPlus kunt u nu de gids bestellen voor € 12,- incl. verzendkosten (normale prijs € 17,30) in de webwinkel van www.wandelnet.nl, actiecode 50VitaalPlus.

De stad is ontstaan op een hoge zandrug. De oude middeleeuwse structuur van de stad, met zijn charmante kronkelige straten, is opvallend gaaf intact gebleven.

Met de gezellige historische markt, is Zutphen de ideale plek om de wandeling te beginnen en te eindigen.

Ontdek historisch Zutphen De talloze monumenten, idyllische hofjes en unieke boetiekjes in Zutphen vormen het perfecte decor voor een mooie dag uit. Wil je Zutphen écht leren kennen? Volg dan een stadswandeling door het historische centrum.

Bij VVV Zutphen heb je de keuze uit maar liefst vijftien verschillende themawandelingen die je op eigen gelegenheid kunt doen. Bijvoorbeeld ‘Hanzestad Zutphen’, ‘IJssel en Berkel’, ‘Meesters in hun vak’ en ‘De 4 - E D I T I E 7 - O K T O B E R

winkelstraatjes van Zutphen’.

Voor kinderen is er een leuke speurtocht waarbij ze op zoek gaan naar een schat. Ook kun je van dinsdag tot en met zaterdag een stadswandeling volgen onder leiding van een ervaren gids. Wil je na het wandelen even uitrusten? Strijk dan neer op een van de vele terrasjes of neem plaats in de beroemde Fluisterboot om de mooiste plekjes langs de grachten en de Berkel te ontdekken.

Kijk voor meer informatie op www.inzutphen.nl/nl/ontdek-zutphen/fietsen-wandelen/ wandelen-in-en-om-zutphen

Walburgiskerk Martinetsingel Zutphen. Foto Anton de Ronde 2 0 1 8

VRIJE TIJD Onbeperkt bewegen!

COLUMN Chrisjan van Marissing Boekhandel Praamstra

Donna Leon, Wat niet verdwijnt

Maia Mobiliteit stond dit jaar ook op de 50PlusBeurs in de Jaarbeurs in Utrecht. Het waren drukke dagen en onze stand werd goed bezocht.

Het viel ons op dat de 50-plussers de ‘jongeren’ onder het publiek waren. Veel 50-plussers waren gezellig een dagje uit met vader of moeder, vaak 70-plussers.

Veel van hen willen nog heel graag blijven fietsen, maar zien dat op een e-bike (niet meer) zitten. Veilig, comfortabel en stabiel fietsen is dan belangrijk want ‘niet fietsen’ is voor de meeste Nederlanders geen optie.

We hebben leuke, boeiende gesprekken gehad met onze bezoekers. Hoopvol vroeg een aardige meneer me of hij met Parkinson ook nog kon blijven fietsen.

Ook een sportieve ex-wielrenner met een halfzijdige verlamming kreeg na een gesprek met ons weer hoop te kunnen fietsen.

Veel bezoekers stootten elkaar aan als ze langs onze stand liepen. Ze wezen naar onze fietsen: “dat is wel wat voor onze broer …” Dan bleven ze even staan om de fietsen te bekijken.

Bladerden in een van onze folders. Het effect van onze fietsen, of liever gezegd, onze ‘oplossing’

had zichtbaar impact op de bezoekers.

En als we dan in gesprek raakten, bleek de behoefte om (weer of samen) in beweging te komen groot en de vraag soms best complex. Precies dat wat we leuk vinden en waar we goed in zijn!

Op het fietsparcours konden bezoekers op e-bikes proefrijden.

Ik heb er een half uurtje gezeten en was getuige van wiebelige meters op hoge snelheid en twee valpartijen. De e-bike is niet altijd de meest voor de hand liggende of veilige oplossing; Het blijven toch tweewielers …

Een driewieler is dan veiliger, en dan mag die fiets er best een beetje hip en sportief uitzien, toch?

Maia Mobiliteit (Dordrecht & Leiden) specialiseert zich in sportieve en innovatieve tweeen driewiel ligfietsen (trikes).

We hebben een groot assortiment fietsen (met of zonder elektrische ondersteuning) en (waar nodig) ergonomische aanpassingen voor de ingewikkeldere mobiliteitsvraagstukken.

Omdat onze fietsen voor iedereen aantrekkelijk zijn, wordt het fietsen erop door mensen met een beperking of ziekte nauwelijks stigmatiserend ervaren.

Maia.nl

‘Wat niet verdwijnt’ is het onlangs verschenen nieuwste deel in een reeks thrillers van Donna Leon met als hoofdpersoon Guido Brunetti, ‘commissario’ bij de politie in Venetië. De auteur is een Amerikaanse die jarenlang in Venetië gewoond heeft. Eigenlijk heeft ze van de stad ook een hoofdpersoon gemaakt, want de stad is niet alleen coulisse van haar verhaal maar ook onderwerp.

Venetië dreigt al jaren overspoeld te worden niet alleen door het massatoerisme dat gevoed wordt door prijsvechtende luchtvaart en de cruiseschepen die dagelijks aanmeren, maar ook door de zee die bij hoog water, ‘acqua alta’, het San Marco-plein onder water zet.

In de thrillers van Donna Leon staat niet de glamour voorop van Venetië maar het echte leven van de stad en de inwoners. In elk boek snijdt ze wel een actueel onderwerp aan waarmee ze achter de façade van schoonheid een inkijk geeft in menige schaduwzijde van de Italiaanse samenleving. Vervuiling van de lagune door de industrie, mensenhandel en slavernij, dumping van giftig afval, hebzucht van vastgoedeigenaren, allemaal voorbeelden van thema’s uit de thrillers, steevast verweven met de Italiaanse bureaucratie, corruptie en het cliëntelisme. Een ander kenmerk is dat gerechtigheid vaak niet zegeviert in de boeken.

Hoogst vermakelijk is de verhouding van Brunetti tot zijn chef, de ijdele vice-questore Patta. Met hulp van diens alwetende secretaresse Elettra (die in ongeveer elke computer waar ook ter wereld weet binnen te dringen) slaagt hij er steeds opnieuw in om die chef onschadelijk te maken.

Maar Brunetti is niets zonder zijn vrouw Paola, dochter uit het adellijke en zeer vermogende geslacht Falier. De tegenstelling kan nauwelijks groter zijn: Paola is verzot op Henry James en geeft les in Engelse literatuur op de universiteit.

Het is prachtig om de dynamiek van dit echtpaar te volgen. Zij bereidt de heerlijkste gerechten die ook tussen de middag met veel smaak worden gegeten en rijk met wijn begoten. Maar ze is niet te beroerd om Brunetti terecht te wijzen als hij volledig de plank misslaat tegenover haar of haar familie. Het echtpaar (inclusief een opgroeiende zoon en dochter) kampt met het soort conflicten waar elk goed huwelijk aan lijdt, maar Paola is en blijft Brunetti’s soulmate.

Ik ben enorm van ze gaan houden bij het lezen van alle 26 tot dusver verschenen delen en die liefde geldt evenzeer de stad Venetië waar ik vaak ben geweest. Door de verhalen van Donna Leon verdiept de schoonheid zich, al word ik er wel net als Brunetti cynischer van.

In het nieuwste boek voert ze een weduwnaar op, Casati, met een tragische geschiedenis, die ze met haar voortreffelijke psychologisch inzicht ontroerend weet te schetsen. Brunetti brengt een aantal dagen zonder Paola door op het eiland Sant’Erasmo en is veel op het water van de lagune. En pas in de laatste pagina’s wordt de plot ontrafeld.

Voor wie in het najaar nog een aangenaam uitstapje wil maken naast de kachel: Lees Donna Leon!

Donna Leon, Wat niet verdwijnt Uitgeverij Cargo ISBN 9789403120607 € 19,99

5 0 V I T A A L P L U S - J A A R G A N G

4 - E D I T I E 7 - O K T O B E R

2 0 1 8

33

VRIJE TIJD

Last van koude vloer? Vocht? ...

Isoschelp de kruipruimte-specialist

Schelpenisolatie: de basis voor gezond en energiezuinig wonen Een groot deel van de Nederlandse huishoudens heeft last van vocht in hun kruip­ruimte.

Een veel voorkomende oorzaak is een te hoog grondwaterpeil.

Bovendien ligt in veel kruipruimtes een laag zand. Door de capillaire werking hiervan wordt vocht omhoog gezogen. Het vocht verdampt en condenseert vervolgens tegen uw vloer, die koud en vochtig wordt. Hierdoor wordt uw huis ook vochtig en kil, een plek waar huismijt en schimmels goed gedijen. Vocht is sowieso de grootste vijand van ieder gebouw. Het verkort de levensduur ervan.

34

Schoon en zuiver Door uw kruipruimte te isoleren met Isoschelp®kruipruimte-isolatie ontstaat een schoon en zuiver pakket, dat voor 75% uit stilstaande lucht bestaat. Deze milieuvriendelijke isolatie laat geen vochtige lucht door, zelfs niet als de schelpen gedeeltelijk in het water liggen. Het leefklimaat in uw woning zal verbeteren omdat de luchtvochtigheid daalt en de temperatuur gelijkmatiger wordt.

Onder de meest voorkomende omstandigheden zal een isolatielaag van 25 centimeter genoeg zijn om aan de strenge Nederlandse bouwvoorschriften te voldoen en om voldoende isolerend te werken. Als u

5 0 V I T A A L P L U S - J A A R G A N G

grondwater in uw kruipruimte heeft staan, wordt gerekend vanaf de hoogste stand van het grondwaterpeil.

Wilt u een extra hoge isolatiewaarde bereiken, dan kunt u kiezen voor een dikkere laag schelpenisolatie.

Ventilatie niet nodig Omdat Isoschelp®en voor 98% uit kalk bestaan en zo’n droge lucht maken, is de buitenlucht meestal vochtiger dan in de kruipruimte. Hierdoor hoeft er boven de droge laag Isoschelp® niet te worden geventileerd. Schelpen zijn het enige isolatiemateriaal waarbij het mogelijk is de kruipruimte af te sluiten. Hierdoor heeft u altijd een warmere vloer, boven

een pakket stilstaande zuivere lucht.

Energiebesparend U kunt jaarlijks zo’n 325m3 gas besparen op uw stookkosten door uw vloer te laten isoleren.

Daarnaast vermindert u de uitstoot van CO2 met 338 kilogram per jaar. Met deze ecologische vorm van isolatie bent u ook vanuit dit opzicht duurzaam bezig.

4 - E D I T I E 7 - O K T O B E R

2 0 1 8

VRIJE TIJD

Voedingsadviezen

Gert Jakobs

wieler-personality zal u in zes afleveringen meenemen om de juiste keuzes te maken zodat u goed voorbereid kunt gaan fietsen, op welke soort fiets dan ook. Hij zal vertellen over materiaal, kleding en voeding en hij zal u meenemen naar de mooiste fietsgebieden van ons land.

In deze vijfde aflevering ‘Voedingsadviezen’.

Voeding is erg belangrijk voor en na trainingen en ook bij de voorbereiding op een grote tocht. Vaak eten mensen veel en veel te veel, wijkt men af van het algehele eetpatroon en gooit men zich vol met producten die men helemaal niet gewend is om te eten. Dan is het niet zo heel erg vreemd dat je op de dag zelf daar problemen mee krijgt. Dat ligt dan niet aan de producten, wel aan de hoeveelheid en het gebruik, daar moet je dus wel degelijk goed op letten.

Gewoon dagelijks goed eten volgens de schijf van vijf en niet al te veel zondigen. Dan zijn we in het algemeen al goed bezig.

Wordt er nu veel getraind en vooral ná lange trainingen, dan hebben we eiwitten nodig voor het herstel en bovendien zijn ei-

witten erg goed voor de spieren.

Een Tour de France-wielrenner heeft bijvoorbeeld zes eiwitmomenten per dag. Bij het ontbijt, in de koers, na de koers een ‘herstel-shake’, in het hotel een vruchten-shake met een hoog eiwitgehalte, tijdens het diner zit het in vlees of vis, en voor het slapen gaan.

Als ik een lange tocht rijd dan ontbijt ik altijd goed. Dan neem ik een bak kwark, met biologische muesli en honing, een paar bakken koffie en gaan.

Als dit je niet bevalt kun je in de ochtend natuurlijk ook gewoon brood eten, of bijvoorbeeld een omelet van drie eieren samen met peper en zout en een scheutje magere melk.

Het is belangrijk om in het begin van de week vlees en vis te eten en groente en aardappelen en aan het einde van de week het accent te leggen op pasta (koolhydraten). Een dag voor je tocht met vettigheid te zwaar eten en bier daarbij gaat je niet helpen op het rijden van een goede tocht want dan is je lichaam bezig met al die zooi te verteren, terwijl jij je bloed nodig hebt in de spieren.

5 0 V I T A A L P L U S - J A A R G A N G

Er zijn heel veel producten verkrijgbaar om te gebruiken tijdens de tocht. Allereerst is het

belangrijk goed te drinken, ook van tevoren veel water drinken, dat houdt de vochthuishouding op peil en zorgt er ook voor dat de afvalstoffen sneller afgevoerd kunnen worden. Tijdens de tocht kunnen we dan isotone dranken gebruiken. Zorg er wel voor dat je het niet te sterk aanmaakt want dan zit je de hele dag met zo een ‘plakbek’ op de fiets. Neem ieder uur een bidon en bijvoorbeeld een stuk peperkoek met honing danwel een reep. Aan het einde van de tocht kun je een gelletje nemen.

Let wel: bewaren voor het eind en er zeker niet mee beginnen!

Gebruik al deze producten ook tijdens trainingen zodat je lichaam gewend raakt aan het product dat je gebruikt. En alles met mate. Ik zie wel eens mensen fietsen tijdens een toertocht, die rijden 120 km en hebben voor twee weken bevoorrading mee, alles met mate en goed doordacht dan komt het zeker goed.

Criterium

Criteriums rijden is na de Tour de France voor mannen als Gert Jakobs een beetje de kers op de taart. Mooie contracten, dat voelt een beetje als slagroom op de pudding. Na de tour van 1990 had ik fantastisch mooie contracten afgesloten, hatsiekidee. Ik had er tijdens de tour nog zo een zin in en keek er erg naar uit. Alleen kwam ik strontkapot uit die Tour de France, helemaal naar de kloten gereden, uitgewrongen. Met een kop als een uitgeknepen citroen keerde ik huiswaarts. ’s Maandags is Boxmeer, ik zei tegen de vrouw: “Ik meld me af, ik kom niet vooruit en ik zit er helemaal doorheen.” Ze zei: “Ben je bedonderd?” Pakte mijn tas in, legde mijn fiets in de auto en schopte me naar Boxmeer.

Na vijf rondjes dacht ik, dit houd ik niet vol, speelde dat ik een lekke band had, kon ik effe op adem komen. Tijdens het verwisselen van het wiel keek ik om me heen en zag publiek voor hun woning zitten, kijkend naar de koers. Ze zeiden nog: “Hee Jakobs, gaat het?” Ik zei: “ Nnee, ben naar de verrotting man.” Plots zei ik: “Woont U daar ? Ja?, ok, dan hier mijn fiets, ik spring over het dranghek en ga bij U binnen zitten. Kop houden dan merkt er niemand iets van.”

Ik kreeg eerst koffie en na een uur bier. Ik had het goed naar mijn zin. Inmiddels was het donker geworden. In paniek kwamen ze naar binnen rennen ze zeiden: “Gert, Gert, Gert nog twee rondjes”, ik zei: Allez, fiets over dat dranghek, dan kan ik het laatste rondje nog mee rijden”.

Jakobs stond in de uitslag, ik kon met een goed gevulde enveloppe huiswaarts keren!!!

4 - E D I T I E 7 - O K T O B E R

2 0 1 8

35

36

5 0 V I T A A L P L U S - J A A R G A N G

4 - E D I T I E 7 - O K T O B E R

2 0 1 8

WONEN

De pelletkachel;

een duurzame hoogrendementskachel met sfeer!

De winter komt eraan. Dat betekent dat de kacheltjes weer gaan branden.

We kennen de houtkachel en de gaskachel, maar er is nu ook een mooi alternatief voor beide, namelijk de pelletkachel. Dit apparaat biedt vele voordelen, zoals weinig fijnstof, goedkoper dan gas en een gezellig vuur. Deze kachel heeft de sfeer van een houtkachel en het gemak van een gashaard.

De pelletkachel zit eigenlijk een beetje tussen een houtkachel en gaskachel in. Zo zie je ook een sfeervol vuur en stook je met hout (beter gezegd met houtkorrels) alleen wordt bij de pelletkachel alles volledig elektronisch aangestuurd en gecontroleerd.

Een van de voordelen hiervan is dat er een optimale verbranding wordt verkregen en een hoog rendement.

Dankzij het hoge rendement is er weinig fijnstofuitstoot en zijn de verwarmingskosten lager dan van gas. Ook is de CO2-uitstoot lager dan bij gas en omdat het CO2-neutraal is (vanwege de korte kringloop van hout) is het beter voor het milieu dan gasverbranding, omdat het door miljoenen jaren gecreëerde gas nu massaal vrijkomt.

Verwarmen met een pelletkachel is vooral erg gezellig, comfortabel en gemakkelijk. Door de techniek in de kachel heb je een veilige, volledig automatische werking en kun je de kachel zelfs voorprogrammeren. Ideaal voor als het straks echt koud wordt.

Het woord ‘pellet’ in pelletkachel staat voor de biomassabrandstof die wordt gebruikt en is een ander woord voor korrel.

Pellets zijn kleine staafjes hout die onder hoge druk zijn samengeperst, gemaakt uit schoon zaagsel van o.a. resthout uit de houtindustrie, maar ook van bomen die voor uitdunning van het bos worden gekapt. Hier worden ook weer nieuwe bomen voor aangeplant, speciaal voor biomassa.

Van buiten lijkt de pelletkachel

behoorlijk op een houtkachel, vooral omdat door het glas aan de voorzijde het vlammenspel zichtbaar is. Van binnen is de kachel echter uitgerust met moderne techniek en heeft het onder andere een computer-moederbord dat de gehele kachel regelt en controleert.

De pellets worden in het reservoir bovenin de kachel opgeslagen en worden via een vijzel automatisch naar het branderbakje getransporteerd, waar ze met behulp van een gloeispiraal gaan branden. Het vermogen en de temperatuur van de kachel kan met een afstandsbediening worden ingesteld, net als de hoeveelheid te verspreiden warme lucht die gewenst is. Een groot voordeel is de ventilator die de prettige warmte verspreidt. Dat geeft een heel ander gevoel dan bij radiatoren.

mer met open keuken) begint bij zo’n € 2700. Voor cv is dat ongeveer het dubbele. Daarbij komt eventueel nog een rookkanaal (naar een bestaand kanaal of een volledig nieuw aangelegd kanaal) en het installeren van alles. Op de meeste pelletkachels is overigens € 500 overheidssubsidie te krijgen.

Er zijn verschillende merken, soms met verschillende systemen. Het ene systeem is niet veel beter dan het andere, het is vaak een marketingverhaal dat niks zegt over de werkelijke kwaliteit van het apparaat. Voor een leek is dit helaas moeilijk te beoordelen, vooral omdat niet alle verkopers en websites objectief zijn. Daarom is het goed om bij een zaak te kopen die veel ervaring en kennis heeft en meerdere merken voert.

Stoken met de pelletkachel geeft veel minder as dan bij een houtkachel.

Vrijwel alle pelletkachels zijn zelfreinigend, waarbij de as om de circa 30 minuten uit het branderbakje wordt geblazen en vervolgens in de aslade valt. Bij een gemiddeld rendement van 90% zorgt dit voor heel weinig as die overblijft. Je kunt dit zelf wekelijks uit de kachel halen met een as-stofzuiger. Jaarlijks

moet de kachel wel een grotere reiniging hebben zodat de gehele kachel van binnen wordt gereinigd. Net als een cv-ketel brengt dit extra kosten met zich mee.

Sommigen doen dit zelf en anderen láten het liever reinigen.

Het moet wel goed gebeuren.

Het maakt weinig uit of je nou een kachel hebt met 89% rendement, of 93%. Beter kun je dus een pelletkachel kopen die naar jouw wensen is qua kilowatt, uiterlijk en betrouwbaarheid.

De pelletkachel is niet feilloos, door de techniek kan er ook iets kapot gaan. Daarnaast moet je echt weten wat je doet, dit wordt vaak onderschat, je speelt wel letterlijk met vuur.

Daarom is het erg belangrijk om bij een goede zaak in de regio te kopen die een jarenlange specialist is en uitsluitend pelletkachels van meerdere merken heeft. Zaken die in heel Nederland verkopen of onlinezaken en stunters zijn voor een paar schoenen misschien oké, maar voor een pelletkachel geen verstandige keuze. De kennis en service is bij een speciaalzaak meestal gegarandeerd en dat geeft voor de lange termijn een prettig en veilig gevoel.

Camiel Tulkens, PelletkachelPlaza.nl

Er is wel behoorlijk veel verschil in kwaliteit van de kachels. Dit merk je onder andere in de betrouwbaarheid maar ook in het geluid van de ventilator. Bij de betere merken hoor je de ‘stille ventilatoren’ nauwelijks nog en kun je de ruimteventilator meestal ook nog uitzetten.

Verder is er nog behoorlijk veel verschil in degelijkheid, gebruikte materialen en afwerking.

Er zijn pelletkachels op lucht en cv-pelletkachels. Deze laatste worden aangesloten op de centrale verwarming. Prijzen zijn sterk gerelateerd aan de kwaliteit en lopen van een € 1000 tot zo’n € 6000. Een goede pelletkachel op lucht van 8kW (goed voor een gemiddelde woonka-

5 0 V I T A A L P L U S - J A A R G A N G

4 - E D I T I E 7 - O K T O B E R

2 0 1 8

37

BENT U NOG GEEN ABONNEE? UITGAVE

nt!

nneme o b a n e e u n n eem da

N

50VitaalPlus is een onderdeel van VGS Media BV

JAARGANG Jaargang 4

Jaarabonnement

EDITIE

voor 10 edities €17,50 incl. cadeautje van één van onze onderstaande sponsors.

Jos van Gils redactie@50VitaalPlus.nl 06 50 28 01 65

Editie 7 - oktober 2018

UITGEVER/HOOFDREDACTEUR

MARKETING/SALES Ralph Schuijers info@50VitaalPlus.nl 06 48 22 24 45

MET MEDEWERKING VAN

Capitool reisgids uit de  Een Top 10 serie ter waarde van (€ 13,99) Algarve | Amsterdam | Andalusië | Athene | Azoren | Barcelona | Berlijn | Dubrovnik | Gran Canaria | Hong Kong | IJsland | Kaapstad | Lissabon | Londen | Madrid | Napels

korting op één artikel naar keuze uit het totale Outdoorchef  25% BBQ-assortiment

Mw. B. (Bridget) van Alphen Redacteur Dhr. H. (Hans) Böhm Publicist Mw. O. (Olga) Commandeur Olga Commandeur Promotions Mw. G. (Gerda) van ’t Land Buitengewoon Reizen Dhr. Ch. (Chrisjan) van Marissing Boekhandel Praamstra Dhr. G. (Gerbert) Middelkoop Financieel planner en belastingadviseur Dhr. B. (Bert) Simhoffer Zanger, acteur en tekstschrijver Dhr. A. (Arjen) Zeevenhooven Chefkok Mr. A. (Arnoud) P.F. de Zwart Notaris

ADVERTENTIEVERKOOP Jaap Korving 50VitaalPlus@gmail.com Joop Kolkman jk@50vitaalplus.nl

ONTWERP & OPMAAK

Ndash Carla Sigger, www.ndash.nl

 Een 25% kortingsbon** voor Pitch & Putt Bussloo en Maurik

VERSCHIJNING 10 edities per jaar

DRUK

Veldhuis Media - Raalte

WEBSITE

www.50VitaalPlus.nl

FACEBOOK

Facebook/50VitaalPlus

NIEUWSBRIEF

voor gratis toegang tot Thermen Bussloo of Soesterberg  Voucher (t.w.v. € 34,50)

www.50VitaalPlus.nl

COPYRIGHT

Copyright ©2018 50VitaalPlus VGS Media BV, Deventer Tekst uit deze uitgave mag zonder toestemming van de uitgever uitsluitend voor persoonlijk gebruik worden gereproduceerd.

ISSN: 1875-807X

Kijk op www.50VitaalPlus.nl/abonnee-worden 38

5 0 V I T A A L P L U S - J A A R G A N G

4 - E D I T I E 7 - O K T O B E R

50VitaalPlus heeft een advertentie­beleid.

De verantwoordelijkheid voor de inhoud van de geplaatste advertenties ligt echter bij de adverteerder.

KvK: 71024514 2 0 1 8

‘het OnmOgelijke mOgelijk gemaakt’ dagBlad van het nOOrden*****

‘teheran in assen’ nrc handelsBlad****

Bakermat van de Beschaving tOt en met 18 nOvemBer 2018 | drentsmuseum.nl HoofdSponSorS

SponSor

SubSidiegever

begunStigerS

5 0 V I T A A L P L U S - J A A R G A N G

immuniteitverStrekker

SamenwerkingSpartnerS

4 - E D I T I E 7 - O K T O B E R

mediapartner

2 0 1 8

SubSidient tentoonStelling

39

CANON VAN NEDERLAND

50 DINGEN DIE GESCHIEDENIS HEBBEN GEMAAKT