Robuust en kosteneffectieve niveaumeting voor hoge nauwkeurigheidseisen
OPTIWAVE 1540 en OPTIWAVE 1560 compacte radar niveautransmitters ongevoelig voor omgevingscondities
• PVDF behuizing en antenne, bestand tegen vele chemische producten
• OPTIWAVE 1540 – voor vloeibare chemicaliën en toepassingen met hoge nauwkeurigheidseisen (±2 mm) en voor flowmeting in open kanaal
• OPTIWAVE 1560 – voor vloeistoffen in smalle tanks met interne obstakels (smalle richtingshoek 4°) met groter bereik en hoge nauwkeurigheid
• Ingebouwde OPTICHECK technologie maakt apparaatdiagnostiek mogelijk, inbedrijfstelling, verificatie en bewaking zonder procesonderbreking via Bluetooth® en OPTICHECK Level Mobile app products solutions services
TIJD VOOR EEN ‘EUROPE FIRST’-STRATEGIE?
Spannende tijden voor internationale bedrijven nu we aan de vooravond lijken te staan van een felle handelsoorlog, eentje die ook voor de procesindustrie wel eens heftiger kan uitpakken dan bij de eerste termijn van Donald Trump. Dat de wereldhandel er van al die heffingen niet beter op wordt, daar zijn zo’n beetje alle economen ter linker- en rechterzijde het wel over eens. Onze wereldeconomie is een ecosysteem, waarbij handelsketens per definitie grensoverschrijdend zijn. Neem de productie van auto’s. Bepaalde onderdelen kunnen voor bewerkingen vele malen over en weer dezelfde grens passeren, voordat ze gemonteerd worden. Handelstarieven maken het eindproduct dus duurder. De eindgebruiker betaalt dit uiteindelijk in de vorm van een (veel) duurdere auto.
Dit geldt naar analogie ook voor de bouw van machines voor de procesindustrie, want wie maakt er nog alle materialen en onderdelen in eigen beheer? Hoe kwetsbaar en vervlochten die keten is, bleek wel na de inval van Rusland in Oekraïne toen er een tekort aan allerlei onderdelen ontstond, specifiek chips en printplaten. Er waren allerlei redenen voor: verstoringen van de toeleveringsketen, grondstoffen die niet meer beschikbaar waren, sancties en exportbeperkingen, hoge energieprijzen, prijsopdrijving door speculatie, en dat terwijl de vraag naar dit soort onderdelen bleef stijgen. En vergeet de exportverboden niet. Complete projecten voor de bouw van nieuwe fabrieken die niet meer mochten en de verkoop van productiebedrijven, denk aan Heineken.
De keten was net weer een beetje op orde gekomen en dan dit: handelstarieven die in sneltreinvaart door de regering Trump eenzijdig en massaal
worden opgelegd en zo nodig verdubbeld als er tegenreacties komen. Je hoeft geen afgestudeerd econoom te zijn om te kunnen concluderen dat de gevolgen erger zullen zijn dan pakweg 8 jaar geleden. Wat waren de consequenties toen? De tariefheffingen destijds betroffen voornamelijk importtarieven op staal, aluminium en een aantal andere goederen. Dit maakte het investeren in nieuwe installaties voor de procesindustrie duurder. Onder meer de chemische industrie, de energiesector en de voedingsmiddelenindustrie voelden de pijn. Destijds troffen de heffingen in Nederland vooral de zuivelindustrie door 25% heffingen op kaas. In ZuidEuropa gold dit voor wijn. Daarbij zijn de 25% tarieven van toen een schijntje vergeleken met de aangekondigde 200% van nu. Verlies van marktaandeel in de VS was voor diverse bedrijven een van de neveneffecten. Niet voor niets is de export naar de VS de laatste weken op een ongekende piek gekomen. Weg met dat spul voor het te laat is. Dit biedt even soelaas, maar mochten de heffingen van kracht blijven, dan gaan bedrijven hier het in hun portemonnee voelen.
Wat te doen? Heb je een plan B? Want de nieuwe realiteit is dat Amerika kiest voor isolationisme, met de ‘America First’ strategie als exponent daarvan. Het is maar de vraag of de handelsrelatie met de VS ooit weer zo wordt als die was. Onzekere tijden, die een toekomstgerichte visie op de veranderende wereldorde vereisen. Met alleen ‘Europe first’ komen we er niet, daar is de markt domweg niet groot genoeg voor. Heb je ideeën hoe je je in de procesindustrie kunt wapenen tegen het ‘America First’-beleid? Laat het ons weten. ●
Vincent Hentzepeter, hoofdredacteur
Forever chemicals in ons water: hoe komen we ervan af?
Poly- en perfluoralkylstoffen (PFAS) komen via industriële processen, gebruik van producten en verontreinigd regenwater terecht in het milieu, en dus ook in ons afvalwater. Deze stoffen zijn nauwelijks biologisch afbreekbaar en staan daarom bekend als ‘forever chemicals’. De vraag is: hoe raken we ze weer kwijt? Hoe kunnen we ze uit ons afvalwater zuiveren? Daar wordt veel onderzoek naar gedaan. Conventionele biologische zuiveringsprocessen voldoen niet, dus moeten er nieuwe wegen bewandeld worden.
We zetten de bestaande en nieuwste methodes op een rij.
Lees er alles over op p. 16 e.v.
Fluids Processing is een uitgave van Proces Media bv Verschijnt 6 x per jaar.
Redactieadres
Proces Media
Marktplein 2
1421 AC Uithoorn
+31 (0)297 22 3462 redactie@fluidsprocessing.nl
Hoofdredactie
Vincent Hentzepeter +31 (0)6 2059 2436 vincent@procesmedia.nl
08 HYGIËNISCH DESIGN
ELEKTROLYTISCH POLIJSTEN VERHOOGT
VOEDSELVEILIGHEID EN KWALITEIT
Elektrolytisch polijsten maakt rvs gladder en dus beter reinigbaar. Elektropolijsten en andere elektrochemische oppervlaktebehandelingen verbeteren zo de voedselveiligheid en voorkomen problemen met smaakverlies, kleven en corrosievorming.
10 VEILIGHEID
SPRINKLERS UIT BLUSINSTALLATIES TESTEN IN NIEUW LAB
Kiwa Fire Safety & Security heeft een nieuw testlaboratorium opgezet voor het beproeven van sprinklers. Klanten kunnen nu bij Kiwa terecht voor sprinklerinstallatie-onderzoek op locatie en in één moeite door hun sprinklers laten testen.
16 AFVALWATERZUIVERING
PFAS IN AFVALWATER: HOE KOMEN WE ERVAN AF?
PFAS komen via industriële processen, gebruik van producten en verontreinigd regenwater terecht in het milieu, waaronder afvalwater. Doordat poly- en perfluoralkylstoffen nauwelijks biologisch afbreekbaar zijn, worden ze ook wel ‘forever chemicals’ genoemd. De uitdaging is: hoe filteren we ze weg in onze afvalwaterzuiveringen?
19 THERMISCHE POMPEN
INDUSTRIËLE WARMTEPOMPEN: DUURZAME
KRACHTPATSERS VOOR VERWARMING
Industriële warmtepompen tillen energie-efficiëntie naar een hoger niveau door bestaande (rest)warmte slim te hergebruiken. Innovatieve open en gesloten systemen bieden een duurzaam alternatief voor traditionele aardgas- of stoomketels.
Eindredactie
Mischa Hoyinck mischa@procesmedia.nl
Vormgeving
Giesbers Retail, Arnhem
Met medewerking van: Loet van Bergen, Bart van Cauwenberghe, Hans van Eerden
Druk
Veldhuis Media, Meppel
Uitgever
Erik ten Haaf +31 (0)297 22 3462 +31 (0)6 1003 1781 erik@procesmedia.nl
Sales
Debbie van den Dool en Marion van Sinderen +31 (0)316 22 7155 sales@procesmedia.nl
(Foto: Adobe Stock)
03 Editorial: Tijd voor een ‘Europe-first’-strategie? 06 Kort nieuws
07 Column: LEL: De onzichtbare grens tussen veiligheid en gevaar
14 Internationaal
Voor de Benelux: € 160 (excl. 9% btw).
Overig buitenland: op aanvraag. Losse nummers: op aanvraag. Er geldt een opzegtermijn van een maand voor het einde van de lopende abonnementsperiode. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd. Uitsluitend schriftelijke opzeggingen worden geaccepteerd.
ChemistryNL kondigt de oprichting van de Bio-based Resources Committee aan voor de realisatie van een actieagenda voor biobased grondstoffen in de chemische sector. Voorzitter van de commissie is Dr. Ir. Sjoukje Heimovaara, bestuursvoorzitter van Wageningen University & Research. Vertegenwoordigd zijn verder gerenommeerde wetenschappers en vertegenwoordigers uit de industrie. Als vervangers van fossiele grondstoffen kunnen biobased grondstoffen helpen om de chemische industrie te verduurzamen en de CO₂uitstoot te verminderen. Maar er zijn nog allerlei obstakels die de groene chemie in de weg staan. Overheid en bedrijfsleven vragen de commissie om via ChemistryNL met een concrete actieagenda te komen. Het idee is dat een onafhankelijke groep van experts gaat kijken naar de beschikbaarheid, ver-
werkingstechnologieën, regelgeving en de economische haalbaarheid van het maken of inzetten van biobased grondstoffen. De commissie begint met een inventarisatie van bestaande studies, adviesrapporten, implementatieprogramma’s en initiatieven op het gebied van de biobased economie. Vervolgens worden belanghebbenden betrokken worden bij de validatie van onderdelen van de agenda. Adviesbureau Berenschot zal de commissie ondersteunen als procesbegeleider. De actieagenda is een belangrijke stap in de ambities van overheid en industrie om Nederland voorop te laten lopen in het verduurzamen van de chemische industrie en bij te dragen aan de circulaire economie. Het eindresultaat wordt voor de zomer van 2025 verwacht. De commissie zal binnenkort de volledige lijst van leden bekendmaken.
TECH EVENT NOORDNL
Op 17 juni 2025 organiseert Mikrocentrum samen met zeven andere NoordNederlandse organisaties het Tech Event NoordNL in Assen. Dit is bedoeld om de samenwerking, kennisdeling en innovatie binnen de Noord-Nederlandse technische industrie te stimuleren. De regio, met ongeveer 2.000 maakbedrijven en toeleveranciers, heeft de potentie om sterk bij te dragen aan de nationale economie, maar zichtbaarheid en samenwerking zijn essentieel voor verdere groei, stellen de organisatoren. Het Tech Event NoordNL biedt een platform voor bedrijven, onderwijsinstellingen en overheden om kennis te delen en nieuwe technologische ontwikkelingen te bespreken. Bezoekers kunnen volgens de organisatoren rekenen op een dynamische expo, netwerkactiviteiten en een inhoudelijk congresprogramma.
Dit alles om de ‘de regio te positioneren als een belangrijke speler in het nationale technische ecosysteem’. De initiatiefgroep bestaat uit prominente partijen zoals Demcon, STT Products, FME, Koninklijke Metaalunie, NOM, NPAL en Innovatiecluster Drachten. Het doel is niet alleen de zichtbaarheid van de regio te vergroten, maar ook de kennisdeling over technologische innovaties te stimuleren.
Bezoek aan het evenement is gratis. Meer informatie en registratie zijn beschikbaar op de officiële website van het Tech Event NoordNL.
GASBELLETJES VERWIJDEREN MAAKT WATERSTOFPRODUCTIE RENDABELER
Tijdens de Best Climate Action & Energy Paper Award-ceremonie op 25 maart 2025 presenteerden negen jonge onderzoekers verfrissende ideeën voor verduurzaming en energietransitie. Een idee dat er uitsprong en toepasbaar is in de procesindustrie is een door Jorrit Bleeker ontwikkelde methode om gasbelletjes te verwijderen tijdens elektrolyse. Dit is interessant bij de productie van groene waterstof, omdat dit het proces efficiënter maakt. Bleekers methode voorkomt dat gasbelletjes zich tijdens het elektrolyseproces kunnen ophopen op de elektroden, wat de reactie minder effectief maakt. Zonder deze belletjes verloopt het proces sneller en met minder energiever-
lies. Dit leidt tot de productie van meer waterstof per eenheid verbruikte energie. Daarmee wordt ook de productie van groene waterstof goedkoper. Het productieproces is nu namelijk nog relatief duur. Het is nog niet duidelijk of het verwijderen van de belletjes op industriële schaal gaat werken. Is dat het geval, dan gaat dit helpen om waterstofproductie in grotere installaties te realiseren. En dan is er nog een voordeel: de techniek helpt bij het verlengen van de levensduur en het verbeteren van de prestaties van elektrolyse-apparatuur, doordat de elektroden minder snel worden aangetast door de opgebouwde gasbelletjes. Ergo minder onderhoud en minder uitval.
Traditionele chemie, hier een productielocatie van Shell. (Foto: Shell)
Productie van waterstof in een fuel cell. (Foto: Adobe Stock)
STROOM, METHANOL EN KOOLSTOF UIT RESTAFVAL
stof gaat maken. (Foto: Adobe Stock)
Op bedrijventerrein Boekelermeer in Alkmaar moet een fabriek komen die restafval omzet in duurzame stroom, methanol en pure koolstof. Dit meldt
Rodi.nl. De Alkmaarse bedrijven Sus-
tenso en DOPS Recycling Technologies werken samen aan dit project. De fabriek gaat uit twee units bestaan: een duurzame energiecentrale en een productie-unit voor methanol en koolstof, waarbij reststromen van afvalinzameling en vergisting als grondstof dienen. De bouw start in 2027 en de fabriek zal naar verwachting in 2029 operationeel zijn. DOPS ontwikkelt de gepatenteerde technologie ‘Direct Carbon Immobilisation’ (DCI), die reststromen via verhitting en chemische processen omzet in circulaire producten. Sustenso produceert onder andere hoogwaardige ingrediënten uit algen. De bedrijven zijn momenteel in gesprek met banken over de financiering en hopen ook andere bedrijven te betrekken.
RAPPORT MARKTRIJPE WARMTEPOMPTECHNOLOGIEËN
Heat Pumping Technolgies (HPT) heeft een rapport uitgebracht over de ontwikkelingen in hoge-temperatuur warmtepompen. HTHP’s gelden als een kansrijke technologie voor het vergroenen van industriële proceswarmte. Het HPT-project ‘Hoge-temperatuur warmtepompen voor industriële processen’ heeft het potentieel van deze warmtepomptechnologie en de knelpunten voor de implementatie in verschillende sectoren in kaart gebracht. Het rapport geeft inzicht in elke technologieën marktrijp zijn. Het is daarmee een inspiratiebron en houvast voor overheid en industrie bij het halen van duurzaamheidsdoelstellingen.
LEL: DE ONZICHTBARE GRENS
TUSSEN VEILIGHEID EN GEVAAR COLUMN
In de wereld van gasdetectie draait alles om veiligheid. Maar hoe bepaal je wanneer een situatie écht gevaarlijk wordt? Een sleutelbegrip hierbij is de onderste explosiegrens, oftewel LEL (Lower Explosive Limit). Dit is de laagste concentratie van een brandbaar gas in lucht waarbij ontbranding mogelijk is. Voor de meeste brandbare gassen ligt deze grens onder de 5% per volume. Dat betekent dat een relatief kleine hoeveelheid gas al een hoog explosierisico kan veroorzaken.
Een explosie vereist drie elementen: een brandbaar gas, zuurstof en een ontstekingsbron. Maar zelfs als deze aanwezig zijn, is de concentratie van het gas doorslaggevend. Onder de LEL is het mengsel te arm om te ontbranden, boven de bovenste explosiegrens (UEL) is het te rijk. De kunst is dus om te detecteren vóórdat een gevaarlijke situatie ontstaat.
Daarom wordt er voor optimale veiligheid gewerkt met vaste en draagbare gasdetectiesystemen die alarm slaan voordat de LEL wordt bereikt. In de praktijk worden alarmdrempels vaak ingesteld op 20% en 40% van de LEL, zodat er voldoende tijd is om in te grijpen. De exacte LEL-waarden verschillen per gas en zijn vastgelegd in internationale normen, zoals IEC 60079 en ISO 10156. Interessant is dat deze waarden soms afwijken, afhankelijk van de testomstandigheden.
LEL is een klein getal met grote gevolgen. Het verschil tussen veiligheid en explosie kan in een paar procentpunten zitten. Bewust omgaan met gasdetectie en de juiste veiligheidsprocedures volgen, is daarom essentieel om risico’s te minimaliseren.
Peter Adema
Gasdetectiespecialist bij Hitma
FLASH CALCINER OM CEMENTVERVANGERS TE TESTEN
Vanwege de klimaatimpact van cement en beton ontwikkelt het onderzoeksinstituut VITO een Flash-Calciner proefinstallatie om kleihoudende baggerspecie en andere materialen om te zetten naar functionele cementvervangers. Alleen is dit nog onontgonnen terrein. Vandaar de pilotplant waarmee de cement- en betonindustrie nieuwe grondstoffen kunnen uittesten. De traditionele productie van cement gaat met veel CO₂-uitstoot gepaard. Het aanpassen van de samenstelling met cementvervangers kan de impact met 10% per ton reduceren, bijvoorbeeld door hoogovenslak en vliegas te gebruiken. Hier is echter niet genoeg van, daarom is er behoefte aan nieuwe bronnen. Een
van de opties is kleirijke baggerspecie. Een van de manier om dit als cementvervanger in te zetten is flash calcinatie. Bij dit proces wordt de baggerspecie kort verhit tot 850°C. Er vormt zich dan een cementvervanger met vergelijkbare reactiviteit als vliegas die cement tot 30% kan vervangen zonder aan sterkte in te boeten. Met de hiervoor ontwikkelde Flash-Calciner kan de cement- en betonindustrie nu met verschillende gecalcineerde stromen experimenteren en ook anders reststromen beproeven op hun geschiktheid als cementvervangers. Onderzoekers op hun beurt kunnen het calcineringsproces optimaliseren. Ergens in 2025 moet de installatie volledig operationeel zijn. Toevoer van materialen voor de productie van cement en beton.
In Alkmaar komt een fabriek die uit restafval stroom, methanol en kool-
(Foto: VITO)
ELEKTROLYTISCH POLIJSTEN VERHOOGT VOEDSELVEILIGHEID EN KWALITEIT
Elektrolytisch polijsten maakt rvs gladder en dus beter reinigbaar. Elektropolijsten en andere elektrochemische oppervlaktebehandelingen verbeteren zo de voedselveiligheid en voorkomen problemen met smaakverlies, kleven en corrosievorming.
In de voedingsindustrie wordt roestvast staal gebruikt voor oppervlakken die in contact komen met voedselproducten. Toch kunnen ook bij het gebruik van rvs problemen ontstaan. Denk aan
smaakbederf van dranken als koffie, bier en wijn door het contact met metaal, of de aanhechting van kleverige producten, corrosie onder invloed van agressieve reinigingsproducten, en het ontstaan van een biofilm (bio-fouling).
SLECHTE OPPERVLAKTEBEHANDELING
De oorzaak van problemen met rvs in de voedselverwerkende industrie ligt vaak in een ondermaatse oppervlaktebehandeling. Packo Surface Treatment in Diksmuide (B) ontwikkelt voor deze problemen al meer dan 35 jaar oplossingen op maat voor uiteenlopende klantprocessen. Standaard wordt elektrolytisch polijsten (elektropolijsten) aangeraden voor alle onderdelen die in contact komen met voedingsproducten.
GALVANISCHE VEREDELING
De gangbare (austenitische) legeringen van roestvaststaal bevatten naast ijzer onder meer chroom en nikkel. De ‘edele’ elementen chroom en nikkel zorgen door de vorming van een beschermende chroomoxidehuid voor corrosievastheid. Bij elektropolijsten – een galvanisch veredelingsproces in een elektrolytbad – gaan onzuiverheden en ijzer in oplossing onder invloed van stroom en chemicaliën. Dit verhoogt het percentage chroom en nikkel aan het oppervlak. Het rvs wordt daardoor edeler en krijgt een veel dikkere en dichtere chroomoxidehuid. De oppervlakteruwheid, waarvoor in de voedingsindustrie standaard een maximum van 0,8 micrometer geldt, wordt zo verder verlaagd.
Binnenzijde van een silo wordt voorbereid op micro-ondulatie. Micro-ondulatie verkleint het contactoppervlak waardoor poeders beter stromen. Dit voorkomt schouwvorming, brugvorming en aankleven.
ELEKTROPOLIJSTEN
Behandeling met elektropolijsten zorgt voor smaakbehoud en kleurstabiliteit, voorkomt bacteriegroei en verhoogt de corrosieweerstand tegen bijvoorbeeld putcorrosie (‘pitting corrosion’). Ook het aankleven van bepaalde voedingsproducten wordt zo voorkomen. Denk aan warmtewisselaars in baklijnen voor frietjes en andere frituursnacks, of aan de bereiding van roomijs waar botervorming kan optreden. Dankzij het behandelingsproces is minder onderhoud nodig en wordt de kans op uitval kleiner.
ANDERE OPPERVLAKTEBEHANDELINGEN
Naast elektropolijsten biedt Packo Surface Treatment nog enkele oppervlaktebehandelingen op basis van elektrochemische procedures. Deze zijn ontwikkeld in samenwerking met verschillende sectoren.
VERSTOPPING DOOR POEDER
Een veel voorkomend probleem in de bakkerijwereld is verstopping van silo’s en proceslijnen voor bloem, poeders en andere bulkproducten. De techniek ‘micro-ondulatie’ kan hier uitkomst bieden door het oppervlak een afgeronde golfstructuur te geven. Op microscopische schaal wordt zo het contactoppervlak tussen de rvs-delen en het poeder geminimaliseerd.
MICRO-ONDULATIE
Toepassing van micro-ondulatie voorkomt schouwvorming, brugvorming en aankleven – en dus uiteindelijk verstopping. Verder ontstaat er een soort luchtkusseneffect, waardoor de wrijvingsweerstand afneemt. Gevolg is een toename van de doorstroming van producten over bijvoorbeeld glijbanen en uiteindelijk een verhoging van het rendement van productielijnen.
ZWARTAFGIFTE VAN RVS
Bij groente- en aardappelverwerkende bedrijven kan na verloop van tijd zwartafgifte van het rvs op de producten ontstaan. Dat veroorzaakt veel productuitval. Een (elektro)chemische behandeling, ontzwarten, kan dit probleem volledig verhelpen en wordt ook toegepast bij de productie van pillen en voedingssupplementen.
ZWARE AANKLEEFPROBLEMEN
In sectoren als de zetmeelverwerkende industrie kunnen zware aankleefproblemen optreden, waarvoor elektropolijsten onvoldoende oplossing biedt. Het rvs-oppervlak, dat een relatief poreuze, kristallijne structuur heeft, moet hier verder worden veranderd. Dat gebeurt met amorfiseren,
Voordelen elektrochemische oppervlaktebehandeling
● verbetert de voedselveiligheid;
● verbetert de productkwaliteit;
● bespaart operationele kosten;
● verhoogt de efficiëntie van de productie;
● zorgt voor langere standtijden;
● geeft minimaal onderhoud;
● oogt beter.
een elektrochemisch proces dat het oppervlak helemaal sluit. Dit vermindert aankleefproblemen significant, verhindert bacteriegroei nog sterker en zorgt bovendien voor een veel betere reinigbaarheid. Daardoor kan het verbruik van sterke en dure surfactanten omlaag.
MICRO-ONTBRAMEN
Er bestaan ook elektrochemische procedures voor het micro-ontbramen. Dit proces wordt in de voedingsindustrie vooral toegepast voor filters, strainers (filters voor melkverwerking), messen, vulnaalden en afvulapparatuur. Het voorkomt dat er metaalschilfers in de voeding terechtkomen. Ook gaat het schuimvorming tegen die optreedt doordat achtergebleven bramen turbulentie in de vloeistofstroming veroorzaken. Dit is van belang bij afvulinstallaties voor frisdranken, bier en andere koolzuurhoudende dranken.
VOEDSELVEILIG
Alle hier genoemde behandelingen op rvs zijn volledig voedselveilig en EHEDG- en FDAconform. Ze zijn dus geschikt voor zowel de voedingsindustrie als de farmaceutische industrie. Een bijkomend voordeel is dat er geen vreemd materiaal wordt aangebracht op het oppervlak; er kan dus geen laag afschilferen. Dat is volgens Packo Surface Treatment uniek in de wereld van de oppervlaktebehandelingen. ●
Rvs transportschroeven voor en na elektrolytisch polijsten.
SPRINKLERS UIT BLUSINSTALLATIES
TESTEN IN NIEUW LAB
Kiwa Fire Safety & Security heeft een nieuw testlaboratorium opgezet voor het beproeven van sprinklers. Klanten kunnen nu bij Kiwa terecht voor sprinklerinstallatie-onderzoek op locatie en in één moeite door hun sprinklers laten testen.
Kiwa FSS, monteert sprinklers in het vloeistofbad voor het beproeven van een batch sprinklerkoppen.
Wim van Bijsterveldt, Manager Fire Safety Security bij Kiwa, coördineerde de ontwikkeling van de beproevingsapparatuur voor het nieuwe testlaboratorium voor sprinklers en was verantwoordelijk voor de methodeontwikkeling. Van Bijsterveldt mag met recht trots zijn op de realisatie van dit voor Nederland unieke testlab. Het ontwerpen en laten bouwen van de apparatuur en de methodeontwikkeling gebeurde vrijwel from scratch, inclusief de ontwikkeling van de software. Van Bijsterveldt, van origine werktuigbouwkundige, is een ‘handige jongen’, zo blijkt bij een rondgang door het nieuwe lab dat hij eigenhandig opbouwde. De noodzakelijke apparatuur en installaties ‘even’ inkopen is er in deze onderzoek-niche namelijk niet bij. Een kijkje nemen bij collega’s al evenmin. Er zijn in Europa slechts twee geaccrediteerde laboratoria op dit vlak, maar die zijn een gesloten boek. Van Bijsterveldt ging tijdens de pandemie de uitdaging aan: hij ontwierp en realiseerde zijn ‘sprinkler lab’ dat twee jaar geleden operationeel werd. “We wilden dit zelf kunnen doen, vooral ook om kennis op te halen om die terug te geven aan onze auditoren en inspecteurs. Feedback om hun werk beter te kunnen doen.”
INSPECTIES VAN SPRINKLERINSTALLATIES
Het sprinklerlab is daarmee een prima aanvulling op de activiteiten van Kiwa FSS in Zaltbommel. De vestiging houdt zich van oudsher onder meer bezig met inspecties van sprinklerinstallaties. Van Bijsterveldt: “Op basis van visuele en functionele beoordelingen en metingen stellen we vast of een sprinklerinstallatie doeltreffend is. Met andere woorden: is de sprinklerinstallatie (nog) in staat om een brand onder controle te houden of te blussen, zijn er geen verstoppingen en werken de sprinklers nog wel? We testen heel veel aspecten. Staat de installatie op de juiste druk, is de capaciteit van de pompen voldoende?”
BOUWKUNDIGE EN ORGANISATIEASPECTEN
‘De ene sprinkler is visueel sterk vervuild maar doet het perfect, de andere ziet er goed uit en functioneert maar voor de helft’
‘Vertrekpunt was dat het testen van sprinklers onder accreditatie uitgevoerd moet worden, daarin is veel geregeld’
Het inspectiewerk gaat verder dan alleen de installaties. “Het omvat tevens de bouwkundige en organisatie-aspecten die nodig zijn om de sprinklerinstallatie goed te kunnen laten werken. We kijken of de samenhangende BIO-maatregelen goed op elkaar zijn afgestemd”. Bij BIO doelt hij op de ‘Bouwkundige, Installatietechnische en Organisatorische maatregelen’. “Even praktisch: een kantoor moet geen chemische opslag worden, de installatie moet afgestemd blijven op het gebruik van het object, en de bouwkundige maatregelen moeten de installatie in staat stellen te functioneren binnen de uitgangspunten.”
TESTEN ONDER ACCREDITATIE
De bestaande normen over sprinklerinstallaties waren voor Van Bijsterveldt het startpunt bij de
opzet van het lab. Van daaruit bedacht hij welke beproevingsapparatuur er moest komen. “Vertrekpunt was dat het testen onder accreditatie uitgevoerd moet worden, daarin is veel geregeld. Voldoen aan de prestatie-eisen van de norm, dit aantoonbaar maken, machines kunnen valideren, je resultaten vergelijken met andere labs, et cetera. Een periodieke round-robin test is vereist.”
Hij vervolgt: “Kortom: alle normen verzamelen, dat vertalen naar welke testen je moet doen, nadenken over hoe de machine daar invulling aan kan geven en het praktisch gebruik. Want eigenlijk doen we productie: een doosje sprinklers komt binnen en de klant wil eigenlijk binnen twee weken weten hoe de vlag erbij hangt.”
Wim van Bijsterveldt, Manager Fire Safety Security bij Kiwa FSS.
Wim van Bijsterveldt, Manager Fire Safety Security bij
SAMENWERKING MET APOLLO
De bouw van de installaties ging in samenwerking met Apollo Laboratory Technology. “Er zijn weinig bedrijven die op deze manier mee kunnen denken, zoals Maarten Kramer dat kan”, vervolgt Van Bijsterveldt resoluut. “Er lag al een lijntje. Samen hebben we zitten sparren om een normconforme machine af te leveren om die uiteindelijk onder accreditatie te brengen. De eerste bestelling voor een machine hebben we vier jaar geleden geplaatst.”
ZO WERKEN SPRINKLERS
De sprinklerkoppen van sprinklerinstallaties zijn voorzien van glazen patronen of soldeerverbindingen. Ze bezwijken bij een bepaalde temperatuur en activeren daarmee de sprinkler. Veel voorkomende activeringstemperaturen zijn 68, 93 en 141 °C. Bij het bereiken van deze temperaturen worden een of meer sprinklers boven de brandhaard automatisch geactiveerd en sproeien bluswater op en rondom de brandhaard. Echter, door verstoppingen van aanvoerleidingen en/of ophopend vuil en corrosie kan de werking van sprinklerinstallaties in de loop der jaren achteruitgaan. Ook sprinklerkoppen zijn aan deze vervuiling en veroudering onderhevig. Het is daarom verplicht om de sprinklers steekproefsgewijs 25 jaar na ingebruikname te testen op de temperatuurgestuurde activering en op of de sprinklers binnen een bepaalde tijdsspanne het juiste sproeipatroon met de juiste hoeveelheid water vertonen.
20 SPRINKLERS PER MONSTERBATCH
De steekproefgrootte is vastgelegd in de regelgeving en varieert per type en installatie. Een gangbare steekproefgrootte is 20 per 5.000 gemonteerde sprinklers van hetzelfde merk en type. “De klant krijgt van ons doosjes waar 20 sprinklers in kunnen, en dopjes van kunststof. De bedoeling is dat de klant ze uit de installatie haalt en afsluit met een dopje, zodat er water in blijft zitten en ze niet uitdrogen. Je wilt tenslotte dat de test representatief is voor zijn broertjes en zusjes. Hier fotograferen we ze in een fotostudio en zetten er een nummertje bij, zodat elk monster geregistreerd en genummerd is. Heeft de klant ze zelf gelabeld, dan hanteren we diens nummers om te bepalen welk exemplaar mogelijk een probleem gaf.”
ACTIVERINGSTEMPERATUUR BEPALEN
Om te bepalen of een sprinkler bij de juiste
Het waterbad om te testen of sprinklerkoppen bij de juiste temperatuur afgaan.
temperatuur activeert, beschikt het lab over een waterbad en een carrouselvormig oliebad. De laatste ketel heeft een veel grotere capaciteit en wordt het meest ingezet. De sprinklers hangen in het vloeistofbad dat langzaam opwarmt en gaan op een gegeven moment af. Van Bijsterveldt licht het proces toe: “We zijn begonnen met het waterbad, maar het vloeistofbad met een specifieke, nietgiftige synthetische olie in een gesloten systeem is een verbetering ten opzichte van het kleinere waterbad. Met als voordeel dat we redundant zijn. Hiermee testen we sprinklers met glaspatronen of soldeerverbinding tot 200 °C. Sensoren registreren het activeren van de individuele sprinklers.” Niet elke sprinkler van een partij ondergaat deze test. “Van de 20 sprinklers die we testen, testen we er 4 op temperatuur en 16 op functionaliteit. Want er zit weinig spreiding in de metingen van de activeringstemperatuur, dus de temperatuur waarop ze openen. Vaker zie je problemen met sprinkler door vervuiling als kalkafzetting. Dat maakt dat ze minder water kunnen leveren. Voor dat type testen moeten we dus een grotere steekproef nemen.”
CONTROLE SPROEIPATROON
Een adequaat sproeipatroon is een van de belangrijkste eisen aan het goed functioneren van een sprinkler. Om die functionaliteit te testen is er, weer samen met Apollo, een installatie ontwikkeld die dit onder variabele druk kan testen. Dit gebeurt in een enorme, vierkante rvs-kast met een glazen deur. Binnen hangt het vol sensoren. “Dat was een lastig project. Het werkt met camera’s, maar die bleken in de praktijk niet zo waterdicht als gespecificeerd. Dat was even doorzoeken. Camera 1 controleert eventuele obstructies of blokkering van de spreidplaat van de sprinkler, camera 2 controleert of het water ook overal in juiste mate in de ruimte komt.”
TESTEN ONDER HOGE DRUK
Sprinklerinstallaties staan onder hoge druk, dus ook dit moet de installatie kunnen simuleren. “De pomp kan tot 12,5 bar en ruim 1.100 liter/min produceren voor de functionele test. Dus gaat de sprinkler open? Sproeit hij rondom? Is er geen verkleving? En dat in de juiste montagepositie van de sprinkler.” Hier gelden brandbeveiligingsnormen en die zijn streng. “In een doos van 20 mag er geen enkele sprinkler zijn met meer dan 20 °C afwijking in temperatuur, of die niet activeert of die geen waterverdeling geeft.”
CAPACITEIT INSTALLATIE BEPALEN
Daarmee is het beproeven nog niet gedaan. Van belang is ook de bepaling van de K-factor, bedoeld
om de capaciteit van de sprinkler te testen. “Want het is niet uitzonderlijk dat de doorstroming in de loop der jaren met 30% is gedaald, met name door allerlei harde afzettingen zoals corrosieproducten, die de doorlaat hebben gereduceerd. En onze inspecteurs willen weten hoeveel water er nog uitkomt. Meer dan 30% K-factorreductie betekent afkeur.” Hij vult aan: “Het is een kwestie van ‘meten is weten’. Je kunt het echt niet altijd aan de buitenkant zien: de ene sprinkler is sterk vervuild maar doet het perfect, de andere ziet er goed uit en functioneert maar voor de helft.”
GAAT DE SPRINKLER OP TIJD AF?
Een andere installatie dient om te testen of een sprinkler tijdig afgaat. Dit wordt uitgedrukt in RTI (Response Time Index). Deze machine is het best te vergelijken met een heteluchtoven. Een ventilator voert opwarmende lucht met een bepaalde snelheid door een luchtkanaal. Het creëren van deze condities is een geleidelijk en precies proces. Afhankelijk van het type sprinkler variëren de luchtcondities van 200 tot 380 °C en 1 tot 3,5 m/s. Als de juiste condities gerealiseerd zijn, ‘dompelt’ een liftje de sprinkler in de luchtstroom.
Van Bijsterveldt over dit technisch hoogstandje:
“De boel is zo ingesteld dat de timer loopt als een sensor registreert dat de sprinkler in de luchtstroom komt. Wegvallen van de luchtdruk die tijdens de test op de sprinklers wordt gezet, betekent het openen van de sprinkler en dat is het moment om de timer te stoppen. We registreren hierbij op 1/100ste van een seconde.”
De extreme oventemperaturen maakte de bouw er niet eenvoudiger op. “We hebben een systeem laten bouwen dat tot 400 graden kan werken. Boven
‘Met onze collega’s in Apeldoorn kunnen we dan ook voor alle CE-markeringen testen, zodat de fabrikant volgens de geharmoniseerde normen levert’
100 graden zijn er weinig labs die de meetmiddelen hebben om dit aan te kunnen. Na een lange zoektocht hebben we een bedrijf gevonden die meetapparatuur maakt voor dergelijke bijzondere condities en dit soort metingen mogelijk maakt. Ook deze applicatie is samen met Apollo ontwikkeld.”
UITBREIDING LABACTIVITEITEN
De vestiging in Zaltbommel werkt veel samen met de Scandinavische Kiwa-locaties. Die sturen te testen sprinklers in batches van 25 naar het lab. Plan is de expertise in dit lab ook aan te gaan bieden aan sprinklerfabrikanten die hun componenten in de EU-markt willen zetten. “Samen met onze collega’s in Apeldoorn kunnen we dan ook voor alle CE-markeringen testen, zodat de fabrikant volgens de geharmoniseerde normen levert. Vervolgens kunnen we vanuit Kiwa FSS Certification jaarlijks de kwaliteit van de producten bewaken door middel van audits en ‘factory production control’”.
ONGEWENSTE ACTIVERING
Een recente aanvulling op de dienstverlenging is het verrichten van brononderzoek naar ongewenst geactiveerde sprinklers. “Weet wel, dit is uiterst zeldzaam, maar samen met de technologiekennis in Apeldoorn en ons metallurgisch lab in Noorwegen kunnen we alle componenten van een sprinkler onderzoeken, mocht zoiets zich toch voordoen. Zijn er fabricage- en montagefouten geweest? Bijvoorbeeld door een sprinkler die gevallen bleek, en daardoor na een jaar toch geactiveerd werd? Doel is de oorzaak te vinden van het falen, zodat we dat kunnen aanpakken. Het is belangrijk dat de gebouweigenaars weer vertrouwen krijgen in het goed functioneren van de sprinklerinstallatie.”
Hij besluit: “Kortom, we hebben genoeg te doen. Onder meer een uitbreiding van dit lab. Verder nóg meer de samenwerking zoeken met andere Kiwalabs om zo alle expertise over brandveiligheid van Kiwa aan elkaar te kunnen koppelen.” ●
Close-up van te testen sprinklerkoppen.
FLUIDS PROCESSING WORLD
RAVENSBURG, DUITSLAND
Verdubbeling koelcapaciteit voor medicijnopslag
Contractonderzoeker en medicijnproducent Vetter gaat zijn medicijnopslag in Ravensburg verdubbelen. Met een kapitaalinjectie van meer dan € 150 miljoen wordt de koelopslagcapaciteit verdubbeld, dat geeft 16.000 extra palletplaatsen voor temperatuurgevoelige medicijnen. Na de uitbreiding zal Vetter in totaal 68.000 palletplaatsen hebben onder verschillende temperatuurcondities. Met deze uitbreiding speelt het bedrijf in op de groeiende vraag naar koudeketenopslag waar de nieuwe generatie innovatieve geneesmiddelen om vraagt. De nieuwe zwaar geautomatiseerde faciliteit, die naar verwachting in 2028 operationeel zal zijn, krijgt de modernste monitoringsystemen voor visualisatie en inspectie, monsteroplagruimte en nieuwe kantoren.
JEREZ DE LA FRONTERA, SPANJE
Thermische energie uit zon voor duurzamere
foodproductie
Het Nederlandse Suncom Energy heeft een techniek ontwikkeld die zonne-energie omzet in hoge-temperatuur-warmte voor de voedingsmiddelenindustrie. Smileat, een Spaanse fabrikant van biologische peutervoeding, is een van de eerste bedrijven die deze technologie implementeert en daarmee flink op zijn dieselverbruik bespaart. Door over te schakelen van diesel- naar zonne-thermische energie kan Smileat de uitstoot van CO2 jaarlijks met 56 ton terugdringen, en betaalt het € 20.000 minder aan energie. De SunFleet H300 van Suncom Energy werkt met SunArcs, parabolische spiegels die zonlicht concentreren en omzetten in hoge-temperatuurwarmte tot wel 475°C. Deze warmte wordt opgeslagen in een warmtebatterij, zodat er ook duurzame warmte beschikbaar is op dagen dat de zon niet of te weinig schijnt. Suncom Energy heeft recentelijk € 1,3 miljoen opgehaald, inclusief € 600.000 groeigeld van Invest International. Hiermee kan het zijn zonnetechnologie verder uitrollen in Europa. ●
SLOVINAFT (BRATISLAVA), SLOWAKIJE
Biodiesel uit cashewnootschalen
Petrochemiebedrijf Mol Group meldt dat het met succes de productie van Hydrotreated Vegetable Oil (HVO) heeft getest in de raffinaderij van Slovinaft in Bratislava. Hierbij waren cashewnootschalen de grondstof. HVO is een type biodiesel dat gemaakt wordt door plantaardige olie of dierlijke vetten te verwerken met waterstof, een proces dat hydrogenering heet. Hierbij verandert de chemische structuur van de vetten, waardoor ze meer lijken op fossiele brandstoffen, zoals diesel, maar met een veel lagere milieu-impact. Mol Group combineert bij de productie van brandstoffen biocomponenten met traditionele fossiele brandstoffen en verwerkt ze daarbij gelijktijdig. De co-processing van plantaardige residuen en ruwe olie verlaagt de emissies bij de productie van traditionele brandstoffen. Uit radiotopen-analyse door een onafhankelijk lab bleek dat de geproduceerde HVO aan de kwaliteitseisen voldoet. Daarmee is de weg vrij om hoogkwalitatieve synthetische brandstoffen te produceren. Mol Group claimt ook succes met de productie van de minder milieubelastende vliegtuigbrandstof SAF (Sustainable Aviation Fuel) door gedeeltelijk geraffineerde frituurolie samen met conventionele ruwe olie te verwerken. ●
WERTHEIM, DUITSLAND
Slechts 18% vrouw in Duitse tech-functies
Met slechts 18% vrouwen in 2023 zijn Duitse vrouwen nog altijd ondervertegenwoordigd in technische onderzoeks- en ontwikkelingsfuncties. Dit was de boodschap van Lisa Kagerbauer, ingenieur bij watertechnologieproducent Lutz-Jesco, in een speech in het kader van Internationale Vrouwendag over de rol van vrouwen in de door mannen gedomineerde technologiesector. Kagerbauer noemde het essentieel voor de toekomst van Duitsland dat meer vrouwen zich in de technologie gaan begeven. Ze benadrukte dat vrouwen vaak minder serieus genomen worden, maar vindt dit een misvatting die moet worden aangepakt. Volgens Kagerbauer is het belangrijk dat vrouwen zich niet laten ontmoedigen om een carrière in de technologie na te streven, vooral nu er een tekort aan jong talent is. In haar eigen ervaring heeft ze nooit te maken gehad met vooroordelen of discriminatie, zowel tijdens haar studie als in haar werk bij Lutz-Jesco, vertelde ze openhartig. Ze werd altijd gewaardeerd en ondersteund, en het ging haar om prestaties, niet om geslacht. Kagerbauers advies aan vrouwen die de technologie willen betreden: wees zelfverzekerd, volg je eigen pad en schuw salarisbesprekingen niet. Kagerbauer, die haar passie voor technologie op jonge leeftijd ontdekte, werkt sinds 2020 bij Lutz-Jesco, waar ze waterbehandelingssystemen ontwikkelt. ●
WALDKRAIBURG, DUITSLAND
In-house opleiding voor servicemonteurs pompen
Fabrikant van pomptechnologie Netzsch Pumpen & Systeme heeft zijn servicemonteurs op een niet nader bekend gemaakte locatie in Zwitserland bijgeschoold. Het doel van deze praktijkgerichte training was om de technici vertrouwd te maken met het onderhouden, repareren en inbedrijfstellen van verschillende pompen. Deelnemers kregen tijdens deze dag boter bij de vis. Na het doorlopen van de praktijkgerichte opleiding konden de servicemonteurs zelf met de pompen werken, fouten voorkomen of herstellen, en leren hoe ze de producten van Netzsch correct moeten gebruiken. Naast dit soort praktijkdagen biedt Netzsch ook meerdaagse technische opleidingen aan op de hun Campus in Waldkraiburg, waar naar eigen zeggen de modernste fabriek voor pompenproductie ter wereld staat. ●
THANE (MUMBAI), INDIA
Indiaas markt- en innovatiecentrum
Lanxess
Het chemiebedrijf Lanxess heeft zijn India Application Development Center (IADC) geopend in Thane, Mumbai. Het nieuwe centrum gaat geavanceerde onderzoeken doen naar de wrijving en slijtage van smeermiddelen, de synthese en het testen van nieuwe materialen en het beoordelen van de effectiviteit van antimicrobiële verf en emulsies. Dit sluit aan op de twee bedrijfstakken van Lanxess in India: Lubricant Additives (hoogwaardige additieven en smeermiddelen) en Material Protection Products (antimicrobiële en conserveringsoplossingen). Het openingsmoment viel samen met het 20-jarig jubileum van Lanxess. ●
PUNE, INDIA
Indiase biologicals producent EU-gecertificeerd
Biofarmaceut Enzene, producent van biologisch afgeleide geneesmiddelen, heeft voor twee van zijn Indiase faciliteiten Europese GMP-certificering ontvangen. Hiermee kan het de productie van zijn biologicals buiten Europa commercialiseren, en daar vul- en verpakkingsdiensten opzetten voor geneesmiddelen. Tot de biologicals behoren onder meer monoklonale antilichamen (voor immuuntherapie van bijv. kanker), vaccins, eiwitten, hormonen en andere therapeutische producten geproduceerd uit levende organismen of hun cellen. De EU GMPcertificering biedt bestaande en potentiële klanten zekerheid dat Enzene voldoet aan de strenge kwaliteits- en veiligheidsnormen van het Europees Geneesmiddelenbureau. Daarnaast is Pune de eerste locatie van Enzene die gebruik maakt van het Enzene 2.0 platform. Dit vereist minder apparatuur dan traditionele systemen en leent zich voor klinische productie op kleine schaal. Enzene heeft meer uitbreidingsplannen. Zo gaat het bedrijf binnenkort een nieuwe productiefaciliteit van $50 miljoen openen in Hopewell, NJ (VS), waar het met het bovengenoemde productieplatform biologicals zal introduceren voor de Amerikaanse markt. ●
Poly- en perfluoralkylstoffen (PFAS) staan bekend als ‘forever chemicals’. Ze zijn nauwelijks biologisch afbreekbaar en zitten overal in het milieu, ook in het afvalwater. (Foto: Adobe Stock)
PFAS IN AFVALWATER: HOE KOMEN WE ERVAN AF?
PFAS komen via industriële processen, gebruik van producten en verontreinigd regenwater terecht in het milieu, waaronder afvalwater. Doordat poly- en perfluoralkylstoffen nauwelijks biologisch afbreekbaar zijn, worden ze ook wel ‘forever chemicals’ genoemd. De uitdaging is: hoe filteren we ze weg in onze afvalwaterzuiveringen?
PFAS staat voor poly- en perfluoralkylstoffen, een verzamelnaam voor duizenden synthetische chemicaliën die vanwege hun water-, vuil- en vetafstotende eigenschappen worden gebruikt in allerlei industriële toepassingen en consumentenproducten zoals textiel, voedselverpakkingen en brandblusschuim. Via lozingen van industrieën en huishoudens komen ze ‘forever’ in het milieu. Ook in het afvalwater vormen ze een probleem, aangezien conventionele biologische zuiveringsproces-
sen niet in staat zijn PFAS effectief te verwijderen. Daarom lopen er diverse onderzoeken om bronnen en verspreidingsroutes beter in kaart te brengen.
AANWEZIGHEID
IN RWZI’S
Recent onderzoek richtte zich op de aanwezigheid van PFAS in afvalwater bij acht rioolwaterzuiveringsinstallaties (rwzi’s). Deze installaties varieerden van voornamelijk huishoudelijk afvalwater tot locaties met veel industrieel afvalwater. De
resultaten toonden aan dat zowel in binnenkomend (influent) als uitgaand afvalwater (effluent) concentraties PFAS aanwezig zijn, variërend van 10 tot 1000 nanogram per liter. Ook in het zuiveringsslib werden PFAS gevonden (10-100 microgram/kg). Ondanks deze lage concentraties vormt PFAS vanwege de hoge toxiciteit een ernstig gezondheidsrisico. Nederland kent echter nog geen normen voor PFAS-concentraties in afvalwater of zuiveringsslib.
ACTUELE METHODEN VOOR PFASVERWIJDERING
In Nederland worden diverse methoden toegepast en onderzocht om PFAS uit afvalwater te verwijderen. Hieronder volgt een overzicht van enkele actuele technieken met hun voor- en nadelen:
1. Actieve koolfiltratie
PFAS-moleculen worden geadsorbeerd op de poreuze structuur van actieve kool, waardoor ze uit het water worden verwijderd.
Voordelen:
• Effectief in het verwijderen van een breed scala aan PFAS, vooral die met langere ketens.
• Relatief kostenefficiënt en breed inzetbaar.
Nadelen:
• Beperkt effectief voor korte-keten PFAS.
• Regelmatige vervanging of regeneratie van de kool is noodzakelijk, wat extra kosten en milieubelasting met zich meebrengt.
2. Ionenwisselaarharsen
Specifieke harsen wisselen ionen uit met PFASmoleculen in het water, waardoor deze worden verwijderd.
Voordelen:
• Hoge selectiviteit en efficiëntie, vooral voor korte-keten PFAS.
• Kan zeer lage PFAS-concentraties bereiken.
Nadelen:
• Hogere operationele kosten vergeleken met actieve kool.
• Regeneratie van harsen kan complex en energie-intensief zijn.
3. Omgekeerde osmose (RO) en nanofiltratie (NF)
Membraantechnologieën die PFAS uit water filteren door middel van semipermeabele membranen.
Voordelen:
• Zeer effectieve verwijdering van zowel langeals korte-keten PFAS.
Nadelen:
• Hoge operationele kosten en energieverbruik.
• Productie van geconcentreerde afvalstromen die verdere behandeling vereisen.
4. Geavanceerde oxidatieprocessen
Technieken zoals elektrochemische oxidatie en superkritische wateroxidatie die PFAS-moleculen afbreken onder extreme omstandigheden.
Voordelen:
• Mogelijkheid tot volledige afbraak van PFAS tot onschadelijke componenten.
Nadelen:
• Hoge operationele kosten en energiebehoefte.
• Technologieën bevinden zich nog in de ontwikkelings- en testfase.
5. Innovatieve adsorbentia
Filtratie met nieuwe adsorbentia zoals Dexsorb en Fluorosorb.
Voordelen:
• Hoge adsorptiecapaciteit, potentieel duurzaam.
Nadelen:
• Nog niet grootschalig toegepast, hogere kosten. Op de zuivering van Waterschap Zuiderzeeland in Lelystad is de werking van een zogenoemd DEXfilter onderzocht. Met dit filter kunnen microverontreinigingen, zoals medicijnresten, PFAS en brandvertragers uit het afvalwater worden gezuiverd. De eerste onderzoeksresultaten van het innovatieve filter zijn positief. Het DEX-filter kan 70% van de microverontreinigingen uit rioolwater verwijderen. Tot nu toe zuiverde het waterschap het afvalwater op een biologische manier. Daarmee worden chemische deeltjes onvoldoende uit het water gefilterd.
Luchtfoto van rwzi Harnaschpolder, ter illustratie. Rwzi’s in heel Nederland kampen met het PFAS-probleem. (Foto: Adobe Stock)
PFAS-analyse bij Nofalab in Schiedam. (Foto: Nofalab)
INNOVATIES IN PFAS-VERWIJDERING
Er een groeiende focus op bronaanpak en het ontwikkelen van geavanceerde zuiveringstechnieken om de aanwezigheid van PFAS in het milieu te verminderen. Door technologische innovatie zijn er veelbelovende nieuwe technieken in ontwikkeling:
1. Fotokatalytische afbraak
Deze techniek maakt gebruik van UV-licht en katalysatoren om PFAS af te breken tot minder schadelijke stoffen zoals fluoride en koolstofdioxide.
2. Elektrochemische afbraak
Speciaal ontworpen elektroden zoals grafeensponzen worden gebruikt om PFAS elektrochemisch af te breken. Dit is effectief, maar vergt verdere ontwikkeling voor grootschalige toepassing.
3. Elektrochemie + laser
Aan de Universiteit van Rochester (NY) heeft het team van assistent-professor chemische technologie Astrid Müller een andere methode ontwikkeld voor de zuivering van water dat vervuild is met PFAS. Met elektrochemie en een laser worden de PFAS vernietigd, waardoor er geen schadelijke delen meer overblijven. Wat er wel overblijft kan hergebruikt worden. De methode heeft zich op PFOS en PFOA gericht, de soorten PFAS die het meest voorkomend in het water.
4. Plasma-gebaseerde technologieën Gebruik van hoog-energetisch plasma dat PFAS volledig vernietigt. De techniek heeft potentie, maar moet nog verder worden ontwikkeld en opgeschaald.
5. Oxyle oxidatie
Een andere methode is die van het Zwitserse bedrijf Oxyle die een innovatieve technologie heeft ontwikkeld voor het volledig verwijderen van PFAS
Onderzoek naar PFAS in Nederland
Nederland kent verschillende gespecialiseerde instituten die zich bezighouden met PFAS-onderzoek:
• Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) bestudeert de verspreiding en gezondheidsrisico’s van PFAS en adviseert over beleidsmatige aanpak.
• Expertisecentrum PFAS, opgericht door Arcadis, TTE Consultants en Witteveen+Bos, houdt zich bezig met het toegankelijk maken van actuele kennis en technische innovaties omtrent PFAS.
• Eurofins is een laboratorium gespecialiseerd in geavanceerde analyse van PFAS in water en bodem.
• Wageningen University & Research (WUR) onderzoekt duurzame alternatieven en methoden voor monitoring en verwijderen van PFAS.
Deze instituten werken samen aan oplossingen en kennisdeling om het PFAS-probleem effectief aan te pakken.
uit water. Deze technologie springt eruit door zijn enorme effectiviteit en lage energieverbruik. In tegenstelling tot traditionele technieken, die PFAS alleen concentreren of gedeeltelijk verwijderen, vernietigt de Oxyle-technologie ruim 99% van de PFAS-moleculen. Dit resultaat wordt bereikt via een geavanceerd driestappenproces bestaande uit schuimfractiescheiding, katalytische vernietiging en slimme optimalisatie met machine-learning, waarmee real-time monitoring mogelijk is. Het proces werkt met adsorptie (op een nanoporeuze katalysator), waarna turbulentie de piezo-elek-
De Oxyle-technologie vernietigt ruim 99% van de PFASmoleculen.
(Foto: Oxyle)
trische katalysator activeert. De kortstondige elektrische lading creëert reactieve reductieve en oxidatieve deeltjes, die de PFAS volledig afbreken tot onschadelijke minerale bestanddelen zoals kooldioxide en fluoriden. Oxyle’s techniek verlaagt PFAS-concentraties van 8.700 ng/l naar minder dan 14 ng/l in grondwater, en verwijdert tot 99,8% van 11 verschillende PFAS-soorten uit bodemspoelwater. De innovatieve aanpak gebruikt slechts 1 kWh energie per m3 gezuiverd water, wat 15 keer efficiënter is dan conventionele technieken.
TOEKOMST
Hoewel de huidige methoden en innovaties hoop bieden, blijft het verwijderen van PFAS uit afvalwater complex en kostbaar. Voor de toekomst wordt daarom een meersporenbeleid gevolgd, en wordt onderzoek gedaan naar:
• Verlagen van kosten en verhogen van duurzaamheid van verwijderingsmethoden, bijvoorbeeld door het optimaliseren van regeneratieprocessen.
• Opschalen van innovatieve technologieën zoals plasma-technologie, fotokatalyse en het DEX-filter.
• Bronaanpak door productieprocessen aan te passen om het gebruik van PFAS te beperken of te vervangen door veiliger alternatieven.
VOORKOMEN
Om het probleem met PFAS op te lossen pleiten Waterschappen voor een totaalverbod PFAS. Zij ondersteunen initiatieven van andere EU-landen voor strengere toelatingseisen voor schadelijke stoffen in REACH. REACH is het Europese stoffenbeleid en staat voor Registratie, Evaluatie, Autorisatie en restrictie van Chemische stoffen. Zo trekt Nederland samen op met een vijftal landen die pleiten voor een totaalverbod op PFAS. ●
INDUSTRIËLE WARMTEPOMPEN: DUURZAME KRACHTPATSERS
VOOR VERWARMING
Industriële warmtepompen tillen energie-efficiëntie naar een hoger niveau door bestaande (rest)warmte slim te hergebruiken. Innovatieve open en gesloten systemen bieden een duurzaam alternatief voor traditionele aardgas- of stoomketels.
Met industriële warmtepompen kun je processen, gebouwen of water verwarmen met een efficiëntieniveau van meer dan 100%. Dat kan omdat industriële warmtepompen gebruik maken van een (rest)warmtebron en die bestaande energie naar
een hogere temperatuur omzetten. Op die manier ontpopt de warmtepomp zich tot een volwaardig alternatief voor conventionele verwarmingsmethodes. Warmtepompen bestaan in open en gesloten systemen en kunnen gebruik maken van
diverse soorten warmtebronnen. Sowieso hebben ze één gemeenschappelijk kenmerk: ze nemen bij lage temperatuur warmte op en geven die op een hogere temperatuur weer af.
OPEN WARMTEPOMP, ZONDER KRINGLOOP
Open systemen werken op basis van mechanische of thermische dampcompressie. Het principe van mechanische compressie is gebaseerd op het verschil in kooktemperatuur bij verschillende drukken. Bij lage druk verdampt een vloeistof bij een lagere temperatuur dan bij hoge druk. De vloeistof
Industriële warmtepompen kunnen een rendement van meer dan 100% behalen door gebruik te maken van restwarmte. (Foto: Adobe Stock)
Mechanische dampcompressie in een open warmtepomp-systeem.
wordt in de installatie onder lage druk verdampt, waarna de damp via een compressor wordt afgezogen en samengeperst. Hierdoor stijgen de druk en temperatuur van de damp. Deze gecomprimeerde damp condenseert en geeft warmte af aan de resterende vloeistof, wat verdere verdamping mogelijk maakt.
Thermische dampcompressie werkt met hete stoom die door een ejector wordt geleid. De ejector zuigt damp aan uit een verdamper. Vervolgens worden de hete stoom en de aangezogen damp in de ejector samengevoegd. Dit mengproces verhoogt de druk en temperatuur van de damp. De gecomprimeerde damp wordt daarna teruggevoerd naar de verdamper. Hier geeft de damp haar warmte af om meer vloeistof te kunnen verdampen.
WERKING GESLOTEN WARMTEPOMP
Het meest gangbaar zijn gesloten warmtepompen met dampcompressie. Bij mechanische dampcompressie wordt een gasvormig koudemiddel
gecomprimeerd en vervolgens afgekoeld tot het tot een vloeistof condenseert. Nadien expandeert en verdampt de vloeistof. Een elektromotor zorgt voor de aandrijving.
Je kunt ook kiezen voor methoden zoals absorptie en adsorptie. Bij thermische absorptie neemt een koelmiddel een absorberende vloeistof, zoals lithiumbromide, op. Na de verhitting van het resulterende mengsel komt het koelmiddel vrij en condenseert het. Daarbij komt warmte vrij, die je vervolgens nuttig kunt gebruiken. Thermische adsorptie werkt op een vergelijkbare manier, maar maakt gebruik van vaste stoffen, zoals silicagel of zeoliet, die het koelmiddel aan hun oppervlak binden. Door het systeem te verwarmen, desorbeert het koelmiddel van het adsorptiemateriaal, condenseert het en geeft het warmte af. Beide processen maken gebruik van warmte als energiebron in plaats van elektriciteit. Daardoor door zijn ze geschikt voor toepassingen waar restwarmte beschikbaar is.
GEOTHERMISCHE WARMTEPOMP
Een geothermische warmtepomp slaat ’s winters koude en ’s zomers warmte op in de bodem.
Gesloten warmtepompen zijn kringloopsystemen waarin een vloeistof bij lage temperatuur verdampt, gecomprimeerd wordt, bij hoge temperatuur condenseert en vervolgens weer expandeert tot lage druk.
Industriële warmtepomp: stappenplan voor installatie
Een industriële warmtepomp installeren begint met een grondige analyse van het warmteverbruik, temperatuurniveaus en toekomstige bedrijfsplannen. Een duidelijk stappenplan helpt je op weg.
1. Doe je huiswerk. Begin bij de creatie van een globaal beeld van het warmtegebruik, met gegevens over temperatuurniveaus, vermogens, bedrijfstijden en mogelijke toekomstige veranderingen van deze aspecten (bijvoorbeeld wegens een geplande productie-uitbreiding).
2. Vraag je af of de bedrijfsprocessen ook op een lagere temperatuur, of met een lagere warmtetoevoer, mogelijk zijn zonder aan kwaliteit in te boeten.
3. Bespreek met specialisten de verschillende opties en breng onder meer de technische haalbaarheid in kaart.
4. Bekijk de ecologische impact en maak een grondige kostenbatenanalyse.
5. Kies, op basis van al deze criteria, voor oplossingen van bijvoorbeeld Viessmann, Daikin, Mitsubishi Electric, NIBE, Carrier, Atlantic, Aermec of Dantherm.
Thermische dampcompressie in een open warmtepomp-systeem.
Dat kan na grondboringen, waarbij leidingen met een waterglycolmengsel in de grond worden aangelegd. Tijdens de zomer haalt de warmtepomp koude uit de ondergrond om het gebouw te koelen, in de winter benut ze de opgeslagen (van het gebouw afgevoerde) warmte om het gebouw weer op te warmen. Deze warmte-koudeopslag (WKO) is beschikbaar in een open en een gesloten systeem.
Warmtebronnen voor industriële warmtepompen Warmtepompen werken met lucht, bodem- of oppervlaktewater, of met restwarmte die vrijkomt uit een productieproces, afvalwaterstromen, dan wel een koel- of persluchtinstallatie. Het gebruik van restwarmte is in opkomst. Overigens kun je met één warmtepomp perfect verschillende warmtebronnen combineren, afhankelijk van de beschikbaarheid van de bron en de restwarmtetemperatuur.
EFFICIËNTIE EN COMPONENTEN
In de verdamper verdampt het koelmiddel, waar het warmte opneemt uit restwarmte of omgevingslucht. De compressor perst dat gasvormig koelmiddel samen, waardoor de temperatuur en de druk stijgen. De condensor geeft de opgenomen warmte af aan een medium (water, lucht) door het koelgas te laten condenseren van gasvorm naar vloeistof. Vervolgens gaat de vloeistof via een expansieventiel weer naar de verdamper, waar de cyclus weer begint.
COMPRESSORKEUZE
Hou bij de selectie van de componenten rekening met het temperatuur- en het drukbereik van het koelgas. Om optimale prestaties en duurzaamheid te garanderen, is het essentieel dat de compressor compatibel is met het drukbereik van het koudemiddel. Kies dus die compressor die het hoogste rendement oplevert bij bepaalde hoge en lage drukken. Hoe kleiner het verschil tussen de verdamping en de condensatietemperatuur, hoe hoger het rendement van de warmtepomp. ●
Officiële distributeur van DICKOW centrifugaalpompen
De Nederlandse chemische sector heeft Best Safety Practices (BSP) van over de hele wereld verzameld om de veiligheid binnen de industrie te vergroten. Dit project, ondersteund door de International Foundation for Chemical Logistics (IFCL), is nu bijna afgerond. Het gestructureerde platform is een eerste stap richting een internationale database waarin Best Safety Practices toegankelijk en transparant worden gemaakt voor bedrijven, onderzoekers en beleidsmakers. De informatie wordt in een overzichtelijke structuur gegoten, met een beknopte samenvatting in het Nederlands en het Engels. Zo wordt waardevolle kennis over veiligheid veel
breder gedeeld en gebruikt dan tot nog toe. De chemie heeft namelijk al veel goed gedocumenteerde Best Practices, maar die blijven vaak beperkt tot specifieke deelsectoren of bepaalde landen. Dit leidt niet alleen tot dubbel werk en onnodige kosten, maar ook tot veiligheidsincidenten. Het platform www.bestsafetypractices.org ontsluit internationale kennis en verenigt veiligheidsexperts en onderzoeksinstellingen. De gedeelde kennis bevordert wederzijdse samenwerking en innovatie, waardoor bedrijven kunnen voortbouwen op bestaande inzichten in plaats van het wiel opnieuw uit te vinden. Nu het platform bijna volledige operatio-
HYBRIDE STOOMKETEL
Een hybride stoomketelinstallatie, die zowel gas als elektriciteit gebruikt, biedt een flexibele manier om energieverbruik te optimaliseren en CO₂-uitstoot te verlagen. Volledig overstappen op elektrisch is zeker met de netcongestie niet altijd haalbaar. Een hybride systeem is dan een slimme tussenoplossing: verduurzamen zonder direct volledig afhankelijk te zijn van elektriciteit. Door gasgestookte en elektrische ketels te combineren, kan het systeem schakelen tussen energiebronnen. Wanneer stroom voordelig of duurzaam beschikbaar is, levert de elektrische ketel
stoom. Is de vraag hoger of stijgt de stroomprijs? Dan kan de gasgestookte ketel bijspringen. Dit zorgt voor een efficiënte en betrouwbare energievoorziening. Voordelen zijn: Flexibiliteit: eenvoudig wisselen van energiebron op basis van vraag en kosten;
• Schaalbaarheid: elektrische capaciteit toevoegen zonder alles te hoeven vervangen;
• Minder CO₂-uitstoot: met groene stroom verklein je je voetafdruk;
Internationaal platform Best Safety Practices voor de chemische sector is operationeel.
neel is, wordt alle belanghebbenden in de chemische keten gevraagd actief bij te dragen door de best practices uit de organisatie, branche of netwerk te uploaden naar het platform. Het platform is momenteel gericht op de desktop, maar er zijn al twee apps in de testfase. Doel is om het platform en de database voortdurend bij te werken en uit te brei-
den. De deelnemende organisaties willen zich ontwikkelen tot het wereldwijde referentiepunt voor veiligheidspraktijken binnen de chemische industrie.
International Foundation for Chemical Logistics (IFCL) www.chemical-logistics.org www.bestsafetypractices.org
• Subsidie: Elektrische stoomketels kunnen in aanmerking komen voor stimuleringsregelingen zoals de EIA. Scharff Techniek heeft elektrische Certuss stoomketels die zijn ontwikkeld voor hybride toepassingen. Dankzij slimme software en een gebruiksvriendelijke interface kunnen bedrijven de stoomproductie optimaal beheren en integreren met een Gebouw Beheer Systeem (GBS). Dit helpt om het energieverbruik verder te verfijnen en kosten te beheersen. Scharff Techniek +31 (0)30 241 0972 www.scharfftechniek.nl
Drukmeter van de Certuss elektrische stoomketel, geschikt voor een hybride systeem.
VERPAKKINGSLIJN VOOR
PEULVRUCHTEN IN ZAK
In Kapelle verwerkt fruit- en groentenconservenbedrijf Coroos zomer- en wintergroenten in pot, blik en zak. Begin 2024 wilde het bedrijf een nieuwe productielijn opzetten voor het verpakken van peulvruchten in zakken voor de groothandel. Gpi De Gouwe kreeg de opdracht om een deel van deze lijn te leveren, namelijk de installatie voor het aanmaken van opgiet. Dit deel van het processysteem bestaat uit een kookketel met stuwstraalmenger, een stoomstraat en allerlei kleppen en pompen. Het volledig geautomatiseerde en CIP-reinigbare procesonderdeel werd
opgebouwd op een frame (skid) en kan vanaf het loopbordes met toegangstrap worden bediend, wat de veiligheid verhoogt. Er zijn maar een paar handelingen nodig om de kruidenmix batches voor de opgiet volledig automatisch te produceren, en de procesapparatuur is te reinigen zonder dat dit het productieproces vertraagt. De lijn kan in de toekomst eventueel ook andere verwante producten produceren.
Gpi De Gouwe +31 (0)182 513 644 www.gpi-degouwe.com
Jeroen Fondse, project engineer bij Coroos Kapelle, bij de nieuwe opgietlijn die Gpi De Gouwe leverde.
IN DE KOMENDE NUMMERS
● Industriële warmtepompen volop in ontwikkeling: wat is er mogelijk voor extreem hoge temperaturen?
● CO2-opslag met Carbon Capture & Storage (CSS): wat zijn de opties en wat zijn de laatste ontwikkelingen?
● Ronde tafel hygiënische procesvoering: gaan farma-eisen voor de food gelden?
De volgende editie van Fluids Processing verschijnt op 3 juni 2025. Mis ‘m niet!
17 juni 2025
Tech Event NoordNL
Assen
Door Mikrocentrum en zeven Noord-Nederlandse organisaties georganiseerde dag om samenwerking, kennisdeling en innovatie binnen de Noord-Nederlandse technische industrie te stimuleren. De regio heeft ca. 2.000 maakbedrijven en toeleveranciers, die zich beter zouden kunnen positioneren in de nationale arena, o.a. door meer samen te werken. Doel van de dag is ook om meer kennis over technologische innovaties uit te wisselen. Onder de initiatiefnemers zijn Demcon, STT Products, FME, Koninklijke Metaalunie, NOM, NPAL en Innovatiecluster Drachten. Gratis toegankelijk na registratie via Mikrocentrum.
(advertenties)
8-10 april 2025
Maintenance Next 2025
Rotterdam
Grootste technologie- en onderhoudsexpo van de Benelux.
16 april 2025
Praktijkcases Behandeling
Industrieel Afvalwater
Budel
Door SKIW/VEMW georganiseerd seminar van 1 dag over de behandeling van industrieel afvalwater aan de hand van 2 praktijkvoorbeelden: Yara Tertre (B) en Nyrstar in Budel (inclusief bedrijfsbezoek).
21-22 mei 2025
Advanced Engineering 2025
Gent
Door Easyfairs georganiseerde beurs met productontwikkeling, componenten en elektronica voor de maakindustrie.
20-22 mei 2025
World Hydrogen Summit & Exhibition
Rotterdam
17 juni 2025
Tech Event NoordNL
Assen
Zie kader links.
16 september 2025
Opleiding Procesveiligheid
Utrecht
Start van de opleiding Procesveiligheid met 8 bijeenkomsten en een tentamen, georganiseerd door PHOV. Aan bod komen de procesveiligheid, maar ook de organisatie en uitvoering van grote projecten in de chemische procesindustrie. Ook aandacht voor cybersecurity.
Cursusdata 16, 23, 30 september, 7, 28 oktober, 4, 11, 18 november en tentamen op 2 december 2025
Lestijden: 9.30 tot 17.15 uur.
16 september 2025
International Conference on Hydrogen Energy and Fuel Cell Technology
Amsterdam Symposiumdag over innovatie in waterstoftechnologie.
16 september 2025
NIVEAU SENSOREN
VOOR FLUIDS
OP BASIS VAN RADAR, VLOTTER, ULTRASOON, MAGNETOSTRICTIEF, HYDROSTATISCH, CAPACITIEF, TRILVORK
Een van de grootste waterstofevenementen ter wereld, met 15.000 bezoekers en toonaangevende bedrijven.
4-6 juni 2025
Watertech China
Shanghai
Mega-waterbeurs met focus op de (afval)waterbehandeling. Meer dan 2.000 exposanten en een dikke 100.000 bezoekers. De moeite waard voor wie de sprong naar de Chinese watermarkt wil maken.
International Conference on Power and Energy Engineering
Amsterdam Symposium over de bredere technische uitdagingen van de energietransitie.
WHAT IS ULTRASONIC BEARING CONDITION MONITORING? FIND OUT!
Ultrasound instruments allow
Detect early bearing failures | Lubricate bearings with precision | Easily monitor & trend bearing condition | Suitable for slow speed bearings
CONDITION-BASED LUBRICATION
BEARING CONDITION MONITORING
Easily create inspection routes
Trend bearing condition
Setup alarms for early failures
Record bearing sounds for deeper analysis
Listen to your bearings and know when to stop lubricating
Avoid over-lubrication: the cause of 60% of failures
Be alerted when bearings need lubrication
Create lubrication routes
28 WARMTEWISSELAARS TURBULATOREN VERBETEREN RENDEMENT EN ONDERHOUDSGEMAK BIOMASSAKETELS
Door turbulatoren in de warmtewisselaars van verwarmingsketels te verwerken verbetert het rendement van de ketel, en vermindert het onderhoud. De gedraaide metalen strips in de buizen zorgen voor turbulentie, die de warmteafgifte verhoogt. Bij biomassaketels vertraagt het ook de afzetting van ketelsteen en vuil. Goed nieuws: ook retrofitten is mogelijk.
30 DIGITALISERING
VAN REACTIEF NAAR PROACTIEF ONDERHOUD MET AI
Industrial AI gaat maintenance naar een hoger plan brengen: van reactief naar proactief onderhoud met AIgestuurde analyses. Dit biedt een opstap naar predictive en zelfs prescriptive maintenance, dat is winst qua uptime en verlaagt de operationele kosten.
32 VOORSPELLEND ONDERHOUD CORROSIE ONDER ISOLATIE OPSPOREN: INNOVATIEVE DETECTIEMETHODEN
Corrosie onder isolatie (CUI) is een veel voorkomend en kostbaar probleem bij industriële installaties, vooral omdat deze vorm van corrosie niet direct zichtbaar is. Hoe kom je er tijdig achter wat er zich onder de isolatie afspeelt? Drie innovatieve detectietechnieken bieden uitkomst.
35 MARKTNIEUWS
35 AGENDA
Maintenance Benelux is een uitgave van Proces Media bv Verschijnt 6 x per jaar.
Redactieadres
Proces Media
Marktplein 2
1421 AC Uithoorn
+31 (0)297 22 3462
redactie@maintenancebenelux.nl
Hoofdredactie
Vincent Hentzepeter
+31 (0)6 2059 2436 vincent@procesmedia.nl
Eindredactie
Mischa Hoyinck mischa@procesmedia.nl
Vormgeving
Giesbers Retail, Arnhem
Met medewerking van: Loet van Bergen, Martijn Kroese
Druk
Veldhuis Media, Meppel
Uitgever
Erik ten Haaf
+31 (0)297 22 3462
+31 (0)6 1003 1781 erik@procesmedia.nl
Sales
Debbie van den Dool en Marion van Sinderen
+31 (0)316 22 7155 sales@procesmedia.nl
Abonnementen abo@procesmedia.nl
+31 (0)297 22 3462
Abonnementsprijs 2025
Voor de Benelux: € 160 (excl. 9% btw).
Overig buitenland: op aanvraag. Losse nummers: op aanvraag. Er geldt een opzegtermijn van een maand voor het einde van de lopende abonnementsperiode. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd. Uitsluitend schriftelijke opzeggingen worden geaccepteerd.
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt worden in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch of door fotokopieën, opname of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur en/of de uitgever.
Door turbulatoren in de warmtewisselaars van verwarmingsketels te verwerken verbetert het rendement van de ketel, en vermindert het onderhoud. De gedraaide metalen strips in de buizen zorgen voor turbulentie, die de warmteafgifte verhoogt. Bij biomassaketels vertraagt het ook de afzetting van ketelsteen en vuil. Goed nieuws: ook retrofitten is mogelijk.
Verwarmingsketels moeten voldoen aan steeds strenger wordende normen rondom het minimale rendement. Ketels moeten energiezuiniger worden om aan duurzaamheidsdoelstellingen te voldoen en dat heeft soms veel impact. Het kan ertoe leiden dat een producent bestaande typen ketels uit de roulatie moet halen, en nieuwe, ener-
giezuinigere exemplaren moet ontwerpen om nog ketels te mogen verkopen en plaatsen.
ONDERHOUD IS DUUR
Niet alleen wetgeving, maar ook eindgebruikers eisen duurzame, energiezuinige ketels. Of het nu om gasketels, biomassaketels of andere typen ketels
gaat – de bijbehorende brandstof is niet goedkoop. Hoe hoger het rendement van een ketel, hoe beter die dus in de markt ligt. Complicerende factor daarbij is dat het rendement van een ketel na verloop van tijd verslechtert, bijvoorbeeld als gevolg van vervuiling of kalkaanslag in de warmtewisselaar. Zulke vervuiling en kalkaanslag – vooral
Turbulator voor de vervangingsmarkt.
MENT EN ONDERHOUDS-
bij biomassaketels een berucht probleem – los je op met periodiek onderhoud, maar gekwalificeerd personeel is schaars en de onderhoudsprijzen hoog.
TURBULATOREN OPTIMALISEREN RENDEMENT
Een innovatieve oplossing om beide uitdagingen – een blijvend hoog rendement en onderhoudsvriendelijke ketels – effectief aan te pakken, is het gebruik van turbulatoren in warmtewisselaars.
Een turbulator – ook wel bekend onder de term twisted tape – is een gedraaide metalen toevoeging die in de buizen van warmtewisselaars wordt geplaatst. Eenmaal geplaatst, gebeurt daar het volgende:
1. Hete lucht blaast niet meer rechttoe, rechtaan door de warmtewisselaar (laminaire stroming), maar blaast als een turbulente stroming door de buis. Dit maakt dat de lucht meer hitte afstaat aan de buiswand, waardoor het rendement verbetert.
2. Het isolerende laagje koelere lucht aan de buiswand wordt doorbroken.
3. De luchtlagen in de warmtewisselaar vermengen zich continu, waardoor het optimale rendement wordt bereikt.
Zo kan door toevoeging van turbulatoren met een bestaand type ketel een hoger rendement worden bereikt, zonder dat er aanpassingen aan het ontwerp van de ketel zelf nodig zijn.
MINDER VERVUILING, MINDER ONDERHOUD
Het turbulator-mes snijdt echter aan twee kanten. Naast verbeterd rendement leveren turbulatoren ook voordelen op qua onderhoud. Dat geldt in elk
geval voor biomassaketels, waar turbulatoren om die reden specifiek worden geïntegreerd in het ontwerp. Ze maken de warmtewisselaar efficiënter en verwijderen meteen ook rookgasafzettingen. Dat is zeer welkom, want het rendement van ketels gaat in de loop van de tijd vanzelf achteruit. Bij onvolledige verbranding of niet-optimale warmteoverdracht in warmtewisselaars ontstaat vuil, kalkaanslag en residu. Hoe meer dit zich ophoopt, hoe slechter het rendement van de ketel wordt. Vooral bij biomassaketels is het ontstaan van kalkaanslag een groot probleem. Wordt dat niet
op tijd verholpen, dan ontstaat er roest en kan het zijn dat hele buizen vervangen moeten worden. Deze problemen versnellen zichzelf bovendien, want vervuilde warmtewisselaars leveren minder rendement, wat op zichzelf weer meer vervuiling veroorzaakt. Omdat turbulatoren een positieve impact hebben op de verbranding en de warmteoverdracht in de warmtewisselaar, ontstaat in een warmtewisselaar met een turbulator minder kalkaanslag en vuil. Er is dus minder vaak onderhoud nodig en het onderhoud duurt doorgaans korter. Dat resulteert in lagere onderhoudskosten en een langere levensduur van de apparatuur.
De verwachte rendementswinst van turbulatoren is vooraf goed te calculeren, zodat je weet wat je investering oplevert
Jochem van Winsen, JD Turbulators
OOK VOOR BESTAANDE SYSTEMEN
Het goede nieuws is dat turbulatoren niet alleen in nieuwe warmtewisselaars toegepast kunnen worden, maar ook in bestaande. Dit is wel werk voor specialisten. Het gaat namelijk altijd om maatwerk, omdat de turbulator exact op maat moet worden gemaakt voor het buizensysteem zoals aanwezig. Zulke specialisten kunnen de optimale turbulator ontwerpen – niet alleen qua formaat, maar ook qua vorm, materiaal en design – en een duidelijk beeld geven hoeveel rendement je ermee wint. ●
Koperen turbulator in een buis.
Turbulatoren in de buizen van een warmtewisselaar.
VAN REACTIEF NAAR PROACTIEF ONDERHOUD MET AI
Industrial AI gaat maintenance naar een hoger plan brengen: van reactief naar proactief onderhoud met AI-gestuurde analyses. Dit biedt een opstap naar predictive en zelfs prescriptive maintenance, dat is winst qua uptime en verlaagt de operationele kosten.
Industrial AI helpt bij het identificeren van mogelijke storingen, voordat ze zich voordoen. Prescriptief onderhoud is hier het ultieme doel om ellende (altijd) voor te zijn. Het AI-model baseert zich hierbij op continue analyse van machinedata om real-time inzichten te bieden, bijvoorbeeld door het monitoren van trillingen in turbines of andere kritieke assets. Al die complexe data worden au-
tomatisch vertaald naar een onderhoudsstrategie die door machine-learning steeds geoptimaliseerd wordt.
LUCHTVAARTSECTOR VOOROP
Nog geen 2% van de bedrijven wereldwijd is bezig met ‘industrial AI’ en de procesindustrie loopt alvast niet voorop. Zo bleek tijdens het driedaags
seminar ‘Unleash the power of Industrial AI’ in Orlando. Vanuit de onderhoudssector zijn er nog weinig concrete voorbeelden op dit vlak, maar dit is geen reden om achterover te leunen. Interessant te zien wat er op onderhoudsvlak in sectoren als de luchtvaartsector gebeurt, waar industrial AI wel wordt opgepikt, en wat daarvan te leren valt voor industrieel onderhoud.
ONDERHOUDSROOSTERS FLEXIBILISEREN
Onderstaand voorbeeld illustreert hoe AI luchtvaartmaatschappijen minder afhankelijk maakt van reactief onderhoud, omdat ze middelen efficiënter kunnen inzetten. Hier heeft industrial AI de potentie onderhoud effectiever en goedkoper te maken door
intelligentie, snelheid en precisie te combineren. Zo kunnen luchtvaartmaatschappijen hun maintenance-planning met AI flexibiliseren, anticiperen op weercondities, natuurrampen of stakingen, en daar de inzet van onderhoudspersoneel op een specifieke locatie op aanpassen. Stel een KLM-vlucht vertrekt van Schiphol naar Boston, en kan daar en omliggende regio’s door hevige sneeuwval niet landen. Dus moet er uitgeweken worden naar Atlanta. Dan is het wel zo handig als het onderhoudspersoneel en materieel bij landen van al die omgeleide vliegtuigen ter plekke is. Roosters kunnen met AI snel worden omgegooid, want AI is meester in het vertalen ongestructureerde gegevens naar gestructureerde informatie en kan daarbij alle personele gegevens meenemen voor het nieuwe dienstrooster, zoals beschikbaarheid en kwalificaties. Dit betekent dat onderhoudspersoneel nog voor de luchthaven insneeuwt vertrokken is richting het zuiden, waar ze hard nodig zullen zijn. In dit proces versnelt AI de besluitvorming enorm en doet dat ook nog eens veel nauwkeuriger dan bij menselijke tussenkomst. Dit kan de vertragingen in het vliegverkeer bekorten of zelfs voorkomen.
AI MAAKT ONDERHOUD SLIMMER
Het gebruik van AI gaat echter verder dan het optimaliseren van de onderhoudsplanning. Het volgende voorbeeld illustreert dat. Stel je voor dat er een defect ontstaat in een machine of een kritieke infrastructuur, zoals een lekkage in een sprinklerinstallatie. In plaats van het probleem handmatig op te lossen, kan AI automatisch de juiste data ophalen, een diagnose stellen en de juiste werkinstructies voor de reparatie genereren. Dit bespaart niet alleen tijd, maar maakt het ook mogelijk om sneller in te grijpen en zo ongeplande downtime te minimaliseren.
Daarnaast kan AI de ideale onderhoudsstrategie voorleggen op basis van real-time gegevens. In plaats van preventief onderhoud te plannen, kan AI condition-based maintenance aanbieden, waarbij onderhoud wordt uitgevoerd op basis van de werkelijke staat van de machine of infrastructuur. Dit zorgt voor efficiënter gebruik van middelen, beperkt of voorkomt onnodige ingrepen en draagt zo bij aan een langere levensduur van apparatuur.
DUURZAAMHEIDSDOELEN HALEN
Duurzaamheid is een ander gebied waarop AI zijn meerwaarde bewijst. Bedrijven die bijvoorbeeld circulaire productiemethoden willen implementeren, kunnen AI gebruiken om te analyseren welke onderdelen van machines hergebruikt kunnen worden en welke onderdelen aan vervanging toe zijn. AI helpt hierbij door de ecologische voetafdruk van verschillende productkeuzes in kaart te brengen. Zo ondersteunt AI het behalen van duurzaamheidsdoelen, en niet onbelangrijk: die doelen te realiseren die het meeste rendement opleveren.
RECYCLING
Tijdens het Industrial AI-seminar in Orlando werd in dit kader een praktijkcase gepresenteerd van Tomra, specialist in recyclingtechnologie. Het bedrijf gebruikt AI om de prestaties van recyclingmachines in real-time te analyseren. AI maakt met deze data een onderhoudsstrategie en optimaliseert de operationele processen om duurzamer te produceren. Zo kan Tomra met behulp van AI zijn duurzaamheiddoelen continu monitoren en bijsturen.
INVESTERINGSSCENARIO’S DOORREKENEN Nog een voorbeeld. Stel een bedrijf wil verduurzamen door een dak met zonnepanelen te bedekken. Dan is het handig te weten wat het milieurendement is en wat de beste route daar naartoe is. AI rekent de voordelen en nadelen van deze investering door, neemt daarin alle relevante factoren mee, zoals budget, risico’s, duurzaamheidsdoelen en leverancierskeuze. Een klus waar technici weken mee bezig zouden zijn, doet AI in een fractie van de tijd en veel beter afgewogen. Worst-case en best-case scenario’s worden doorgerekend, de terugverdientijd per optie wordt helder en het bedrijf is voorbereid op onzekerheden zoals vertragingen in de levering van materialen en kostenfluctuaties.
SNELLER NAAR INDUSTRIE 4.0
Kortom, kunstmatige intelligentie is niet alleen relevant voor techbedrijven of dienstverleners, maar heeft ook de potentie industriële processen te stroomlijnen. Of het nu gaat om het optimaliseren van onderhoudsplanning, het gladstrijken van productieprocessen of het realiseren van duurzaamheiddoelen, de impact van AI op de industrie van de toekomst is enorm. Alles staat of valt er wel mee dat deze technologie precies en in de juiste context wordt ingezet. Dus met kennis van de sector, op basis van hyperbetrouwbare data (die dus beschikbaar moeten zijn) en met oog voor de specifieke behoefte van een bedrijf. Onesize-fits-all gaat hier niet werken. De boodschap van keynote speakers in Orlando was duidelijk. De toekomst van de industrie is AI-gedreven. De bedrijven die deze technologie omarmen, zullen als winnaars uit de strijd komen. En wie te laat instapt, loopt het risico uit de markt gedrukt te worden. ●
Industrial AI als versneller van pro-actief onderhoud
Vroegtijdig opsporen van corrosie onder isolatie moet ernstige problemen voorkomen. (Foto: Synergetics)
CORROSIE ONDER ISOLATIE OPSPOREN: INNOVATIEVE DETECTIEMETHODEN
Corrosie onder isolatie (CUI) is een veel voorkomend en kostbaar probleem bij industriële installaties, vooral omdat deze vorm van corrosie niet direct zichtbaar is. Hoe kom je er tijdig achter wat er zich onder de isolatie afspeelt? Drie innovatieve detectietechnieken bieden uitkomst.
Leidingen kunnen onder isolatie ongezien vreselijk gaan corroderen. (Foto: WCM)
Omdat isolatiemateriaal de corrosie aan het zicht onttrekt, wordt schade vaak pas ontdekt wanneer deze al vergevorderd is, met aanzienlijke reparatiekosten en veiligheidsrisico’s tot gevolg. Het tijdig detecteren van CUI is daarom essentieel. Hieronder bespreken we drie innovatieve methoden om CUI effectief te detecteren: optische vezels met geïntegreerde fotonica, elektrochemische impedantie-spectroscopie (EIS) en ultrasone lekdetectie.
1. Optische vezels met geïntegreerde fotonica Het Nederlandse bedrijf Senergetics ontwikkelde een geavanceerde techniek gebaseerd op optische vezels met geïntegreerde fotonica. Deze technologie maakt gebruik van optische vezels die duizenden sensoren bevatten, die op de buitenkant van leidingen worden aangebracht zonder dat het isolatiemateriaal hoeft te worden verwijderd. Hierdoor kunnen installaties volledig operationeel blijven. De sensoren meten voortdurend temperatuur- en vochtigheidsniveaus. Met AI worden afwijkingen in het temperatuurprofiel geanalyseerd en potentiële corrosiepunten vroegtijdig gevonden. Voordelen optische vezels:
• Continue real-time monitoring
• Betrouwbaarheid van meer dan 90%
• Geen noodzaak tot verwijdering van isolatie
• Detecteert energieverlies en lekkages
Praktische tip:
Zet deze methode in bij kritieke installaties waar stilstand grote financiële gevolgen heeft, zoals raffinaderijen en chemische fabrieken.
Optische vezels met geïntegreerde fotonica kunnen ‘door de isolatie heen’ de status van de onderliggende leidingen monitoren.
(Foto: Synergetics)
CUI: onderzoek, kennis, testen
• Corrosielabs voert diepgaand laboratoriumonderzoek uit naar chemische interacties tussen isolatiematerialen en metalen. Ze testen nieuwe materialen en technologieën onder diverse omstandigheden, zoals temperatuurschommelingen en vocht, om inzicht te verkrijgen in het ontstaan van CUI.
• PEIBI Connect fungeert als kennisplatform en stimuleert bewustwording door rapporten, praktische richtlijnen en trainingen te publiceren. Dit initiatief verbindt bedrijven, onderzoekers en specialisten met elkaar om samen best practices en innovatieve strategieën te ontwikkelen tegen CUI.
• KIC-MPI richt zich specifiek op technologische innovaties voor het detecteren en voorkomen van corrosie. In hun programma’s ontwikkelen ze onder andere sensoren voor real-time monitoring en verbeterde beschermende coatings, gericht op duurzaamheid en kostenreductie.
• Sirris is actief in toegepast industrieel onderzoek, inclusief het testen van geavanceerde methoden voor het monitoren en beheersen van CUI in gesimuleerde industriële omgevingen. Hun industriële laboratoria bieden waardevolle data en oplossingen voor bedrijven die technologische innovatie willen integreren in hun onderhoudsstrategie.
Een andere zeer betrouwbare detectietechniek is Elektrochemische Impedantie-Spectroscopie (EIS), toegepast door C-Cube International via hun Coating Quality Measurement (CQM). Deze methode meet de beschermingskwaliteit en degradatie van coatings op metalen oppervlakken, zonder schade aan te richten. Met handheld apparatuur en sensoren worden de barrière-eigenschappen en permeabiliteit van coatings nauwkeurig bepaald. De verzamelde data worden via geavanceerde algoritmen geanalyseerd en weergegeven op een interactief dashboard, waardoor asset managers op basis van deze informatie tijdig onderhoud kunnen plannen.
Voordelen EIS:
• Prognoses over coatingdegradatie en corrosievorming
• Verlengt aanzienlijk de levensduur van installaties
• Tot 40% lagere onderhoudskosten
Praktische tips:
• Gebruik CQM als standaard onderdeel van je preventief-onderhoudsprogramma voor kritieke infrastructuur, zoals offshore-installaties, bruggen en schepen.
• Maak gebruik van het online platform om periodieke inspecties te plannen en voorspellend onderhoud toe te passen.
3: Ultrasone lekdetectie
Ultrasone lekdetectie maakt gebruik van akoestische geluidssystemen om lekkages en indirect ook corrosie onder isolatie te detecteren. Wanneer gas of vloeistof ontsnapt uit een systeem onder druk, ontstaat een ultrasoon geluid dat niet hoorbaar is voor het menselijk oor, maar wel gedetecteerd kan worden met ultrasone sensoren. Met deze technologie kun je snel en gericht de exacte locatie van lekkages bepalen, zonder hiervoor het isolatiemateriaal te hoeven verwijderen. Moderne ultrasone lekdetectie kan zelfs worden gecombineerd met drones en 3D-scantechnologieën, wat inspectie nog efficiënter en veiliger maakt.
Voordelen ultrasone lekdetectie
• Snelle detectie van zeer kleine lekkages
• Inspecties kunnen veilig vanaf afstand worden uitgevoerd
• Geschikt voor systemen met gas, vloeistoffen en persluchtinstallaties
(EIS) worden met handheld meetapparatuur en sensoren de barrière-eigenschappen en permeabiliteit van roestwerende coatings van metaal bepaald.
Praktische tips:
• Gebruik ultrasone lekdetectie preventief om lekkages te voorkomen en energieverliezen te verminderen.
• Integreer ultrasone inspecties in het reguliere onderhoudsschema voor maximale kosteneffectiviteit.
PRAKTISCHE AANBEVELINGEN
Om een echt compleet beeld te krijgen van de staat van leidingwerk onder isolatie, kun je deze technieken het beste combineren. Door bijvoor-
beeld optische vezels te integreren met periodieke EIS-metingen en ultrasone inspecties creëer je een krachtig instrument en totaalaanpak voor effectieve monitoring en preventief onderhoud. Bovendien is het zaak om regelmatig trainingen te organiseren voor je onderhoudspersoneel om vertrouwd te raken met de technologieën en om de verzamelde data te interpreteren en proactief in te zetten voor voorspellend onderhoud. Zo voorkom je onaangename verrassingen en hoge onderhoudskosten op lange termijn. ●
Akoestische lekdetectie met ultrasone apparatuur van Distran spoort lekken, en daarmee roestvorming, onder isolatie op.
(Foto: Distran)
Bij Elektrochemische Impedantie-Spectroscopie
(Foto: C-Cube International)
VASTE GASDETECTOR
De nieuwe Rosemount 625IR vaste gasdetector van Emerson werkt met optische absorptietechnologie. Dit garandeert snelle en betrouwbare detectie van koolwaterstofgassen zonder valse alarmen. De detector wordt geleverd met levenslange fabriekskalibratie en geavanceerde zelfdiagnostiek. Installatie en onderhoud zijn daardoor minimaal. Belangrijke kenmerken:
• solid-state dubbele IR-bronnen voor nauwkeurige metingen;
• beschermingsaccessoires en verwarmingselementen om storingen te voorkomen;
• IP66/67, ATEX/IECEx & SIL2-gecertificeerd, geschikt voor explosiegevaarlijke en maritieme toepassingen;
• kanaalmontageversies beschikbaar voor specifieke toepassingen; en
• een testinterval van vijf jaar, wat de onderhoudskosten verlaagt.
Emerson +31 (0)70 413 6666 www.emerson.com/nl-nl
NIEUWE VERSIE SIMULATIESOFTWARE
COMSOL heeft versie 6.3 van zijn multiphysics-simulatiesoftware uitgebracht, met nieuwe functies zoals de Electric Discharge Module, GPUversnelde simulaties, en verbeterde geautomatiseerde geometrievoorbereiding voor efficiënter modelleren. Belangrijke updates zijn:
• tot 25x snellere transiënte akoestische simulaties met Graphic Processing Unit (GPU)ondersteuning;
• nieuwe Electric Discharge Module voor simulaties van elektrische ontladingen in gassen, vloeistoffen en vaste stoffen;
8-10 april 2025
Maintenance Next 2025 Rotterdam
Grootste technologie- en onderhoudsexpo van de Benelux.
16 april 2025
PEIBI-CONNECT kwartaalbijeenkomst online
Online bijeenkomst van het Platform Effectief Isolatie Beheer in de Industrie (PEIBI), dat is ontstaan uit de WCM Roadmap “Corrosie onder Isolatie”. Er is al veel kennis uitgewisseld en een gevalideerde Best Practice Toolbox ontwikkeld. Doel is leidingwerk en drukvaten onder isolatie te vrijwaren van corrosie en energieverlies. De online bijeenkomst duurt een uur en is open voor iedereen na registratie. Besproken worden een use-case, actuele weten regelgeving en nieuwe ontwikkelingen op het gebied van isolatiebeheer.
6 juni 2025
Hygiënisch onderhoud
Utrecht
Dagcursus van Burggraaf & Partners over hoe je onderhoud kunt plegen op zo’n manier dat het hygiëneniveau hetzelfde blijft, wat je moet doen als je een niet-hygiënische situatie tegenkomt, en welke invloed je als onderhoudsmonteur zelf hebt.
10 juni 2025
WCM Inspiratiesessie
Amsterdam
Door World Class Maintenance georganiseerd (middag)bezoek aan de drinkwaterlocatie Weesperkarspel in Amsterdam.
11-12 juni 2025
Vision, Robotics and Motion
Den Bosch
Beurs, congres en demonstraties van productie-automatiseringsoplossingen in de industrie.
21-25 juli 2025
WCM Summer School 2025
‘t Harde
Deze zomer staat de WCM summer school in het teken van “High-tech
Remanufacturing met KMWE/ Brainport Industries”. Bedoeld voor technische Master/PhD studenten en jonge professionals (afgestudeerd binnen de laatste 10 jaar) met interesse in Maintenance Management & Engineering. Ze gaan werken aan het ontwikkelen van een business case voor KMWE/ Brainport Industries, waarin de focus ligt op het herstellen van gebruikte of verouderde high-tech producten en onderdelen. Inschrijven vóór 1 juni 2025.
Aan de orde komen: bewustwording dat hygiënisch werken noodzakelijk is; herkennen, signaleren en doorgeven (en terugkoppelen) niethygiënische situaties; kleine verbeteringen doorvoeren m.b.t. hygiënisch ontwerp; hygiënisch werken.
• verbeterde elektromechanische modellering, nauwkeurigere Micro-Electro-Mechanical-Systems (MEMS)-simulaties en efficiëntere modellering van gelamineerd ijzer in motoren en transformatoren;
• Reynolds-stressturbulentiemodellen, niet-Newtonse stroming en vochttransportmodellen voor snellere droogsimulaties; en
• nieuwe tools voor kristallisatie- en neerslagprocessen
COMSOL Multiphysics 6.3 is beschikbaar op Windows, Linux en macOS.
