2 minute read
Rutilio Escandón lajyak’be slekilalik skuxlejalik jnaklumetik ta Pajaltón Alto, ta Chamula, lajyak’be slusik
SPUKEL A’YEJ/PAJALTÓN
K’alal i-ay ta steklumal Chamula, ti jtunel jvu’el Rutilio Escandón Cadenas laj sbain slikesel stsajel stunesel lusetik ta paraje Pajaltón Alto, ja’ te lajyal ti xkuxt yo’on lajyal ti lek tta xil ti jech staik ak’bel slusik ti jnaklumtike, yu’un mu j’auk no’ox yich’elik ta mk’ jech, xchi’uk ja’ jech te ta sakub snailalik xchiuk xoraltakik, ja’ jech te ta spat yo’onik xchi’uk slekil xch’iel sk’opojelik.
Laj slapbe sk’u’ilal slumal chamo’ ti ajvalile te lajyalbe xmuyubajuk yo’onik ti jnaklumetik ta rejion Tsotsil-Tseltal ti jech mu stubesik ti stalel skuxlejalike, k’alal lajyal ti jech ta xa x-ayin slusike xchi’uk ja’ jech jun yo’onik stak xlok’ik ta xoraletik xchi’uk ja’ jech te jun yo’onik stak’ xlok’ik ta xchonel sbolomalik xtok.
“Kolyal ti lek ta xich’ k’elel tuk’ulanel ti stak’inal jlumaltike ja’ jech te ta xpuklik ta k’usi spasel abtelaletik jtunel yu’unik ti jnaklumetike, Chiapas mu’yuk xa bu jipbil tenbil ta jol o’ontonal ti k’ucha’al vo’onej ti mu’yuk yich’el stsakelik ta muk’ ti jnaklumetike; lavi ta ora xchi’uk ti peserente Andrés Manuel López Obrador, jech ta xak’beik yipal batel ta stsatsubtasbel yip ti Cuarta Transformación ta skuxlejal jlumaltik estaroe, yu’un ja’ no’ox ta x-abtej batel ta yak’bel slekilalik ti jnaklumetik toj me’onike, yu’un ba to jech ti va’ay x-elan ta xich’ pasele”, xi lajyal.
K’alal lajyal ti sjam spasel yabtele jech ta sk’anan talel obraetik ta steklumal jnaklumetik ta Chamula, jech k’ucha’al ti plantel yu’un CECyTE li’ ta para- jee, yu’un ja’ ta jk’antik ti kerem tsebetik ak’o xchan svunik ta matanalil ti li’ ta bachillerato técnico, Escandón Cadenas jamal lajyal ti manchuk me lajubal xa yorail ti spasel abtelale, mu’yuk bu ta xich’ yochbel sk’abalil ta yak’bel slekilalik ti jnaklumetike.
Jech o xal un, ti jtunel jvu’ele laj sk’anbe jnaklumetik ta Chiapas ti ak’o snamajes sbaik ta spasel k’op xchi’uk ja’uk no’ox ta yo’onik ti spasel lekil volel tsobetele, yu’un ja’ j no’ox jech ta xich’ tael ti lekil kuxlejalil xchi’uk ti me oy lekil ich’el baile ja’ jech te tuk’ ta xbualn talel ti obraetike.
Ti secretario de Obras Públicas, Ángel Carlos Torres Culebro, lajyal ti li’ k’ak’ale ja’ jech te ik’ot ta pasel ti k’usi albil yeilal spasel ta stojolik paraje Pajaltón Alto, yu’un ti li’ ta obrae te lajyich’ ak’bel stak’inalil ta 19 millones de pesos, ja’ jech te lajyich’ ts’akanel ech’en ta 24 kilómetros skableal lus xchi’uk ech’em ta 44 transformadoreetik. “Ti k’usi labil spasel yak’el slekilal skuxlejalik ti jnaklumetik jech te xa k’otubal ta pasele, yu’un ti li’ ta Chiapas ta xich’ pasel abtelaletik yo’ jech oyuk lek ti lametel kuxlejalile”.
Ta yaj va’lejik ti jnaklumetike, Miguel Méndez Santiz ja’ laj stoj ta vokolal ti jech lajyich’ik ak’bel slusike, yu’un ja’ te lajyich’ik ich’el tsakel ta muk, jayo’ jech xmuyubaj yo’onik. “Kolaval jtunel vu’el ti jech lavich’ ta muk’ ka’yejkutike; yu’un ti li’ ta orae jech oy xa jluskutik ta k’ak’al ak’ubal”.
