SMART & GREEN aldizkaria nº 0001 2024ko otsaila

0001. zkia. doakoa 2024ko otsaila

ARGITARATZAILEA:

UNIVERSITARIO VASCO NAVARRO S.L. UNIPERSONAL

Particular de Ategorrieta Kalea, 2 Baxua. 10. lokala 20013 Donostia.

TFNOA .: 943 053 488

WEB:

elperiodicouniversitario.com

POSTA-E:

asun@elperiodicouniversitario.com

LEGE GORDAILUA: 131-2024

KOORDINATZAILEAK:

Asun Calviño eta Jon Lasa.

LAGUNTZAILEAK:

Jon Lasa, Ana Belén Sánchez, Nissma De Benito eta Irene Urizar.

DISEINUA ETA MAKETAZIOA:

Universitario Vasco Navarro S.L. Uni.

ARGAZKIAK:

Irene Urizar , Cristina Domínguez eta Freepik.

PUBLIZITATEA:

Bizkaia/ Gipuzkoa/ Araba/ Nafarroa.

Tfnoa: 629 229 185

Aurkibidea

SMARTinnovation

10 milioi zuhaitz berri baino

gehiago Andeetan

Argentina, Bolivia, Txile, Ekuador eta Perun lan egiten duen Acción Andina ekimenak David Attenborough-ek emandako Earthshot saria jaso du. Ura babesteko funtsezkoa den landaredia berreskuratzen dute.

Herrialdearen arabera, espezie honek izen desberdina du. Perun, ‘queñual’, ‘queuña’ edo ‘queñoa’ izenez ezagutzen da. Bolivian, ‘kewiña’ bezala. Ekuadorren, ‘jagual’ bezala; eta Argentinan, tabakoa. Bere izena edozein dela ere, Polylepis goi Andeetako generoa da, 45 zuhaitz eta zuhaixka-espezie barne hartzen dituena, Hego Amerikako Andeetan zehar banatua, Venezuelatik Patagoniara, eta itsas mailatik 5.000 metrora arte dagoena.

Gutxi ezagutzen den arren, eta bertako biztanleriaren % 5 baino ez den geratzen, ‘queñuala’, bere enbor bihurrituarekin, eskualdeko ura babesteko istorio inspiratzaile baten protagonista bihurtu da.

2000. urtean, bere jaioterriko Cuscoko komunitateen arbasoen ohituretan inspiratuta, Peruko Andeetan, Constantino Aucca biologoak Ecoan sortu zuen, mehatxatutako espezieen eta arriskuan dauden Andeetako ekosistemen kontserbazioa sustatzen duen GKEa. Orduz geroztik, erakundeak 4,5 milioi landare basoberritu ditu babestutako 16 eremutan, eta prozesu horretan Andeetako 37 komunitate inplikatu dituzte.

Auccaren lan nekaezinak Florent Kaiserren arreta erakarri zuen, kontinente guztietan eskala handiko kontserbazio proiektuetan lan egin zuen basozain frantziar-alemaniarra.

2018an Perura bisitan, Auccak Kaiser gonbidatu zuen Queuña Raymiren lehen edizioetako batera, Cuscoko komunitateak espezie hau basoberritzera dedikatzen diren jaialdira. Adin guztietako 700 pertsona arbasoen tradizio horretan parte hartzen ikusita, ingeniariak argi zeukan aspalditik konpromisoa hartu nahi zuen ekimen mota zela.

Basoberritze-ekintzetako bat amaitu eta jaialdia kantu eta dantza-giro bihurtu zenean, Kaiser-ek Auccari galdetu zion zein zen bere ametsa. Zalantzarik gabe, erantzun zuen: “Heda ezazu ideia hau Andeetan zehar”.

Eta horrela sortu zen haien elkarlana. Urte horretan bertan, Auccaren basoberritze-asmoak finantzatzen laguntzeko, Kaiser-ek Global Forest Generation (GFG) gobernuz kanpoko erakunde estatubatuarra sortu zuen eta mundu osoan finantzaketa bilatu zuen. Ecoan-en lana hainbat herrialdetan erreproduzitzeko Cusco bio-

logoaren ametsak egi bihurtzeko asmoz, elkarrekin erakunde berri bat sortu zuten: Acción Andina.

Gaur egun, Acción Andina Perun, Argentina, Ekuador, Bolivia eta Txilen dihardu. 2018az geroztik, ia 10 milioi zuhaitz landatu dituzte, Andeetako baso 4.000 hektarea baino gehiago zaharberritu eta bertako baso 11.000 hektarea baino gehiago babestu dituztela.

Gaur egun, Acción

Andinak Perun, Argentinan, Ekuadorren, Bolivian eta Txilen dihardu. 2018az

geroztik, ia 10 milioi zuhaitz landatu dituzte

Zabaldu itxaropena

Andeetako mendilerroan zehar, bertako queñual eremuek deforestazioaren presioa jasan dute, abeltzaintzari bide eman dio edo egur gisa erabiltzeko moztu egin da. Zuhaitzaren azala sendagaietarako ere erabili izan da. Hori guztia ingurumenarentzat garrantzi handia duen arren: “Oinarrizko papera betetzen du klima-kontrolean eta uraren segurtasunean”, dio Auccak.

Queñualaren sustraiak lur harritsuetan ere ainguratu daitezke, lurzoruaren higadura saihesten lagunduz, baina baita goroldio eta belarren sorreraren alde ere, hezetasuna atxiki eta euri-ura harrapatzen baitute. Zuhaitzek ur-erreserba garrantzitsuak sortzen lagun dezakete Polylepis basoen edo iturburuen inguruan urmaelak zulatzen badira, eta horietatik erreketarako banaketa hobetzen lagun dezakete. Queñual glaziarren ertzetatik gertu ere hazten da, non izotz-masak babesten lagun dezakeen gerriko berde bat sortzen du, tenperatura aldaketetatik babestuz.

Bere basoberritze-ekimenen hazkunde iraunkorra ikusita, Auccari gehien egiten

zaion galdera da nola lortu duen arrakasta beste hainbeste porrot egin duten lekuetan. Harentzat formula sinplea da: errespetua.

“Ingurumenaren narriadura gizakiaren ekintzetik datorrela badakigu, orduan berreskuratze-eskema orok bermatu behar du pertsonak konponbidearen parte direla eta ez arazoa”, dio Auccak. “Aplikatu nahi diren komunitateak ikusezin bihurtzen edo lekualdatzen dituzten hainbeste proposamenen aurrean, Acción Andinaren lanak protagonista gisa jartzen ditu”.

“Hemen, Hego Amerikan, arazoak eta beharrak daude, baina jende asko planetarentzat ukigarria den zerbait lortzeko lanean”, gaineratu du biologoak. Urte hauetan zehar, Acción Andinak buru-belarri lan egin du goi Andeetako komunitateek eta erakundeek bere ahaleginak batzeko interesa izan dezaketen eremuak identifikatzen eta bere ikuspegiarekin elkartasuna partekatzeko. Pixkanaka, bere ametsa aktore zabalago batera zabaldu da.

Ebakinak landatzeko, komunitateak euren lana mobilizatzeko antolatzen dira, ‘minka’ inkaren erara, familiak (edo ‘ayllu’, kitxua hizkuntzan) onura komunitarioko lanetan parte hartzen zuen lan-sisteman. Acción Andinak “ez du ezer asmatu”, aitortu du Auccak. “Oso andear tradizio zaharrak berreskuratzen ari gara. Horregatik, komunitateei entzun eta haiengandik ikasi behar dugu, haien ezagutza gal ez dadin”.

Acción Andinaren Polylepis basoberritzeak karbono biltegiratzeko eta ura atxikitzeko dituen funtzio ekologikoak optimizatzea du helburu, eta horretarako 2.400 zuhaitz landatu daitezke hektareako. Eta, Auccak azaldu duenez, baso trinko bat osatuz, “zuhaitzak erresistenteagoak dira animalien, gizakien eta ingurumenaren presioekiko”.

Formulak emaitza onak eman dituela dirudi aplikatu den leku guztietan, nahiz eta hasiera zailagoak izan.

Eskari handia duten lanbide

berdeak

Enplegu berdea gora egiten ari den sektorea da. Zehazki, hondakinen bilketa eta tratamenduaren sektorea, birziklapenaren sendotzeari eta garapenari esker, lanbide-ibilbide segurua da, haren bere hazkundea etorkizunean soilik espero baitaiteke.

Hondakinen kudeaketaren erronka

Gure hondakinen kudeaketa gai kritikoa eta oso garrantzitsua da. Ingurugiro-dimentsioaz gain (lurzoruaren, uraren eta airearen kutsadura, sute-arriskua, animalia-espezieen bizi-zikloen alterazioa, elikadurara pasatzen diren espezieetan substantziak biometatzea guganaino iristeko, berotegi-efektuko gasen emisioen gehikuntza, klima-aldaketaren areagotzea, baliabide naturalen gehiegizko ustiapena...), dimentsio ekonomikoa du (espazioak deskontaminatu eta zaharberritzearekin lotutako kostu-

ak, erabiltzen ez diren lehengaien galerak, lurren balio ekonomikoa galtzea...), dimentsio soziala (ingurunearen narriaduragatik eta eskualde txiroenek jasaten duten eraginagatik, zabortegi bihurtzen dituzten hondakin handiak erosi eta saltzearen ondorioz) eta, azkenik, osasun-dimentsioa (lehenik eta behin, kutsadura bakterioengatik eta, gero, hondakinak pilatzen diren lekuetan gaixotasunak transmititzen dituzten animaliak ugaltzeagatik).

Aurrekoak hondakinen kudeaketa zuzenaren garrantzia azpimarratzen du eta nola birziklapena aliatu onena bihur daitekeen bere bolumena murrizteko eta baliabideen kontrolik gabe ustiatzeko orduan.

Gobernuak, hondakinek gure planetaren jasangarritasunean duten garrantziaz jabetuta, ingurumen-politiketan esku hartzen hasi dira: azken urteotan EBk hainbat zuzentarau argitaratu ditu hondakinak tratatzeko lege-esparrua eguneratzeko, eta gure herrialdeko gobernuak 2022an onartu zuen 7/2022 Legea, apirilaren 8koa, ekonomia zirkularrerako hondakinei eta lurzoru kutsatuei buruzkoa, zeina eredu ekonomiko honen printzipioak ezartzen saiatzen dena, hondakinen sorrera eta haien eragina murriztuz.

Horrek guztiak hondakinak kudeatzeko zerbitzuen eskaera handiagoa du, eta horrek sektore honetako profesionalak enplegagarritasun oso altuko profil bihurtzen ditu.

Zer egiten du hiri hondakinen bilketan espezialista batek?

Biztanleria Aktiboaren Inkestan jasotako datuen arabera, hondakinen kudeaketak Espainiako enplegu berdearen % 17 da.

Izan ere, ikerketa batean, birziklapenaren sektoreak soilik % 18,8 inguruko enpleguaren hazkundea izan duela identifikatu da.

Sektore honen barruan nabarmentzen den lanpostu berdeetako bat hiri-hondakinen bilketan teknikari espezialista batena da, zeinaren jarduera hirietan eta udalerrietan hondakinen bilketan oinarritzen da, langileen eta komunitatearen segurtasuna bermatuz, eta hondakinak modu seguruan eta jasangarrian botatzen direla.

Hondakinak kudeatzeko zerbitzuen eskaera handitu egin da, eta horrek oso enplagagarritasun altuko profil bihurtzen ditu sektore horretako profesionalak

Profil kualifikatua da, hondakinen kudeaketari, ingurumenaren kudeaketari, ekipoen eta hondakinak biltzeko berariazko makineriari buruzko ezagutza espezifikoak dituzten pertsonak eta, jakina, sektoreko berariazko araudia.

Hondakinen azken legedia zein den kontuan hartuta, eta etengabeko bilakaera eta aldaketan dagoen arloa dela, profesionalizazioa ezinbestekoa da. Hiri-hondakinen bilketan espezialista batek eginkizun hauek beteko ditu:

• Hiri hondakinen bilketa plan eraginkorrak diseinatu eta kudeatzea.

• Etxeko bilketa eragiketak.

• Bolumen handiko objektuak biltzea (altzariak, etxetresna elektrikoak, koltxoiak, sofak, etxetresna elektrikoak, etab.).

• Zabor frakzioen bilketa (elementuen arabera bilketa atal ezberdinez hornitutako kamioi batetik).

• Hondakinen bilketaren kudeaketa puntu garbietan.

• Utzitako hondakinen bilketa bide publikoan.

• Hiri hondakinen bilketan teknikari espezialista gisa trebatzea.

Hiri-hondakinen bilketan teknikari espezializatuen eskaria eta sendotzea halakoa da, non 2022an Lan Zuzendaritza Nagusiak hitzarmen kolektibo espezifikoa argitaratu zuen hondakinen eta bigarren mailako lehengaien balorizazio eta birziklapenean. Sektore gazte samarraz ari gara, beraz, baina zorionez ondo arautua.

Bere titulazioa egiaztatzen duen titulua eskuratzea izango da sektore honetan ibilbide profesionala hasteko ezinbesteko abiapuntua. Hortaz, oso alternatiba interesgarri batez ari gara lan-merkatuan sartu nahi dutenentzat, edo birziklatzea nahi dutenentzat.

Normalean, Hiri Hondakinen Bilketan Espezialista Teknikoaren prestakuntza-ikastaroek 900 orduko iraupena dute gutxi gorabehera, eta pertsonalki edo online egin daitezke. Horien bitartez, ikasleek lanbide-jarduera hau kokatzen den kontzeptuekin harremanetan jartzen dira (iraunkortasuna, ekonomia zirkularra, hiri-hondakinak...) eta hondakinen sorreran eragina duten faktoreetan eta honetan aplikatzen den araudia bezalako alderdietan sakonduko dute. Bere jardueraren garapenari dagokionez, azterketa-planak hiri-hondakinak tratatzeko erabiltzen diren bilketa mota desberdinak, erabiltzen diren ibilgailuak, gaikako bilketa ereduak, dauden edukiontzien aniztasuna eta puntu garbia edo ekoparkearen kontzeptua aztertzen ditu.

Azterketa batek adierazten du plastikozko ontzi, latak eta kartoiak eta paper eta kartoiaren ekoizleen erantzukizun hedatuaren sistema kolektiboaren kudeaketari lotutako enplegu osoa 46.210 pertsonek osatzen dutela. Kopuru horretatik, 2017an sortutako enplegu zuzena 10.143 lagunekoa da. Datu hauek, ISTAS-CCOOrentzat, Malagako Unibertsitateko Antonio Clavero Barranquero doktoreak eta Par Tres Egabrense enpresak, 2013an egindako antzeko ikerketa baten egileak, prestatu dituzte.

Fitur 2024: munduko turismo

anfiteatro handienaren joerak

Itzulerako datarik gabeko bidaiak, iraunkortasuna lupapean, murgiltze esperientziak eta adimen artifiziala abentura lagun gisa. Urtarrilaren 24an hasi zen FITUR Nazioarteko Turismo Azokatik planetako azken txokora hegan egiteko gakoak eta helmugak deszifratuko ditugu hemen.

Ongi etorri munduko transbordadore handienera. Bidaia guztiak hasten diren lekura, gorputza hemen geratzen den tokira, Ifeman, baina gogoak doaz hegan. Japonia, Argentina, Hegoafrika... Gehienez, 152 herrialdek parte hartu zuten 44. edizio honetan, eta Ekuador izan zuen bazkide laguntzaile, eta sektoreko helmuga nazional eta enpresa ugari, turismo globalaren anfiteatro handi honetan ere lehiatu zirenak.

Urtarrilaren 24tik 28ra, FITUR Nazioarteko Turismo

Azoka ospatu zen Madrilen, Ifema aretoan

Fitur 2024z ari gara, urtarrilaren 24tik 28ra ospatu zena Madrilen, Ifeman, eta azken bost urteotan izugarri aldatu den industria bati buruz jardun zena. Bere orbainak, pandemiarenak, erabat desagertu ziren aurten urteetako susperraldiaren ostean. Turismoaren Mundu Erakundeak horrela aurreikusi zuen. Orain berpizkundearen garaia da, nomada digitalen, adimen artifizialaren (AI), murgiltze-esperientzien edo iraunkortasunaren lupapean. Bidaia askotako urte bat markatuko duten joerak eta helmugak deszifratzen ditugu.

Paradigma aldaketa

Baikor izan gaitezke. “Turismoaren Mundu Erakundearen azken datuek erakusten dute nazioarteko turismoa ia guztiz berreskuratu dela Covid-19 krisitik”. Hala adierazi du bere idazkari nagusiak, Zurab Pololikashvilik. 2023ko urtarriletik irailera bitartean, 975 milioi turistak bidaiatu zutela kalkulatzen du, hau da, 2022ko hilabete berdinekin alderatuta, % 38ko igoera suposatzen du. Erronka ekonomikoak eta gatazka geopolitikoak izan arren, Erakundearentzat, turismoa hazten jarraituko du. Bidaiatuko dugu, bai, baina nola?

“Tokiko gastronomia, natura, ongizatea eta landa turismo esperientziek protagonismoa hartuko dute 2024an”. Sandra Carvãoren hitzak dira, Erakundeko merkatu zuzendariak. Beraz, Peru bezalako helmugak bilatuko ditugu, ordezkari gehien dituen herrialdea (5) The Best Tourism Villages 2023n eta “munduko sukaldaritza-helmuga onena” World Travel Awards sarietan.

UNWTOren (Turismoaren Mundu Erakundea) arabera, nazioarteko turismoa ia guztiz berreskuratu da pandemiaren ostean. Ez da berritasuna, baina beharrezkoa da. Bidaiariak jasangarritasunaren epaile bihurtu dira eta orain gardentasun gehiago eta benetako aldaketa eskatzen ari dira. “Askoz kontzienteagoak dira euren aztarna ekologiko eta sozialaz”, dio Santiago Tejedorrek, Bartzelonako Unibertsitate Autonomoko (UAB) Bidaia Kazetaritza Masterreko zuzendariak. Ildo horretatik, desestazionalizazioa helmugetarako mantra izatetik premia izatera pasa da, baita erabiltzaileentzat ere.

Intrepid Travel bezalako agentziak jada denboraldi erdian eta behean erreserba gehiago egitera eramaten gaituen paradigma aldaketaz ari dira. Ez baita jendetza eta prezio garestietatik ihes egitea bakarrik. Berotik ere bai. Klimaren krisiak leku hotzagoak bilatzera bultzatu gaitu Kanadako Arroka mendietan, Patagonian edo Alpeetan.

Inbidiaren indarra

“Instagramgarriak diren bidaiei” buruz hitz egiten dugu, dio Tejedorrek. Goranzko beste balio bat. “Erabiltzaileen % 70ek partekatzen dute eduki hori jendeari inbidia emateko”, gaineratu du UABeko irakasleak. Ildo horretatik, “influencers eta pantaila-turismoak bidaia-aholkulari nagusiak izaten jarraituko dute”, uste du Carvãok. Bali, Costa Rica, Algarve, Miami edo Maldiva bezalako tokiak dira bere gogokoenak. Baita Hego Korea ere, hazten ari dena, neurri batean, “K Drama”ri edo serie korearren fenomenoari esker, hala nola Squid Game famatuari.

Baina bidaia aholkulariez hitz egiten badugu, AI buruz hitz egingo dugu. Teknologia hau, ChatGPT bidez, 2023an sortu zen ustekabeko planifikatzaile turistiko gisa eta, adituen arabera, 2024an abentura bidelagun gisa ere egin lezake, nahiz eta ikusteko dagoen nola.

Hainbat helmuga daude teknologia mota hau ezartzen ari direnak. Atrápalo atariko azken txostenaren arabera, Menorca eta Dubai nabarmentzen dira, turisten galderei erantzuteko euren chatbot proiektu pilotuekin. Baita Kopenhage, turismoaren sustapenean adimen artifizialaren erabileran aitzindaria, edo Tokio, erabiltzailearen lehentasunetan oinarritutako itzulpen eta gomendioetan ezartzen duena. Singapurrek, bere aldetik, AI erabiltzen du bere aireportuan erabiltzailearen esperientzia hobetzeko, fakturaziotik segurtasuna eta ekipajea arte.

Nomada digitalak

“Beste joera bat itzulera datarik gabeko bidaiak dira“, dio Tejedorrek. Froga: “Nomada digitalentzako bisak mundu osora zabaldu dira”, Carvãoren arabera. Aldi berean bidaiatzea eta lan egitea millennial askoren ametsa bihurtu da, murgiltze esperientziak eta abentura bidaiak bilatzen dituztenak, tokiko kulturarekin konektatu eta euren erosotasun gunetik irteten direnak. Bere helmuga gogokoenak? Thailandia, Kuba, Islandia eta Maroko. WeRoad agentziarentzat, 40 urte baino lehen bidaiatzeko lekuen zerrendan lehen postuan daudenak dira. Eta adin horretatik aurrera? Huakai touroperadoreak, X belaunaldia duen xede-publikoa, argi du: Filipinak. “Helmuga honetarako erreserbak % 87 handitu dira 2023an”, adierazi du enpresa honek. Horrez gain, Asiako herrialdea World Travel Awards sarietan aitortu zuten sei sarirekin, irla helmuga onena barne.

Hiri bat? Tokio, Espainiarrek nahiago duten distantzia luzeko helmuga, The Blueroom Project turismo aholkularitzaren arabera, eta “munduko metropoli garatuena”, IESE ikastetxeak egindako ikerketa baten arabera. Japoniako hiriburuak hiri handiak “hiri adimentsu” bihurtzeko beharra adierazten du.

Pelletek arriskuan jarri dute arrantza Galizian

Portugalgo uretan ’Toconao’ ontzitik 26.250 kilo plastikozko pellet galdu izanak ingurumen-alarma sortu du, eta Galiziako kostaldean eta Espainiako Kantauri isurialdean hedatu da. Bestalde, agintariek eta arrantzaleek isuriak itsas ekosisteman eta tokiko arrantzan izan ditzakeen ondorioen inguruko kezka adierazi dute. Gobernu zentralaren eta Galiziako Xuntaren arteko tentsioak areagotu egin dira, boluntarioak eta langileak kaltetutako hondartzak garbitzeko mobilizatzen diren bitartean.

Bruselak abisua eman du pelletek ingurumenerako eta jarduera ekonomikoetarako (batez ere arrantzarako), dakarten mehatxuari buruz. Virginijus Sinkevicius Ingurumen, Ozeano eta Arrantzako komisarioa irrikaz dago nola “hobeto lagundu” daitekeen eztabaidatzeko, eta EBko arauek plastikoen kutsa-

duraren aurkako borrokan duten garrantzia nabarmentzen du. Europako Batzordeak mikroplastikoen kutsadura murrizteko epe ertain eta luzerako neurriak lantzen dituen bitartean, agintari nazionalek plastikozko pelleten isurketen berehalako kudeaketari aurre egiten diote.

Luis Planas Nekazaritza, Arrantza eta Elikadura ministroak isuriak giza kontsumorako arazorik sortzen ez duela ziurtatzen badu ere, Galiziako Xuntak eskatutako txostenek zenbait kontraesan agerian uzten dituzte. Txosten batek pelletak ez-toxikoak eta elikagaiak erabiltzeko egokiak direla dioen arren, beste batek kaltetutako hondartzak garbitzen ari direnek izan ditzaketen arriskuez ohartarazten du. Material hauek “ez-arriskutsu” gisa sailkatzeak eta elikagaiekin kontaktuan baimendutako erabilerak konplexutasuna gehitzen dio osasunean duten eraginaren ebaluazioari. Arrantza, tokiko ekonomiarako ezinbestekoa, gehien arduratzen den sektoreen artean dago. Planas ministroak arrantza sektorean duen eragina gutxitzen badu ere, Kantabriako Arrantzaleen Kofradien Federazioko presidente César Natesek bere kezka erakusten du kostaldeetara iristen diren plastikozko pelletengatik eta arrantza denboraldian izan ditzakeen ondorioengatik. Adituen informazio eta gomendio zehatzik ezak egoerari ziurgabetasuna gehitzen dio, eta babes maila igotzen da eskualdeko kostaldeetara pelletak masiboki iristea saihesteko.

Galiziako pelletaren krisiak nabarmentzen du ozeanoetako plastikoen kutsadurak sortzen dituen arazoei aurre egiteko premia dagoela. Tokiko eta Europako

agintariek etorkizuneko isuriak kudeatzeko eta saihesteko lanean diharduten heinean, gobernuen, adituen eta gizarte zibilaren arteko lankidetza ezinbestekoa da irtenbide iraunkorrak aurkitzeko eta osasunerako eta ingurumeneko arriskuak arintzeko.

Egia esan, azkenaldian Portugalgo uretan plastikozko pellet hauen galerak hainbat kezka sortu ditu elikagaien segurtasunari buruz Galiziako eskualdean.

Pelleten osaera zehatza oraindik ez da ezagutzen, baina Bedeko Europe enpresak egin zituen

“Marea Zuria”: Xehetasunak eta ingurumen erronkak

Duela zenbait aste, mikroplastiko isuri izugarria, batez ere plastikozko pelletak, Galiziako kostaldera iritsi zen eta Asturiasko hondartzak mehatxatu zituen. “Marea Zuria” izenez ezagutzen den fenomeno honek duela 21 urte gertatutako Prestige petrolio isurketa gogorarazten du. Isuria abenduan sortu bazen ere, txosten zientifiko ofizialen faltak ziurgabetasuna sortu du, eta arazoaren tamaina areagotu egin da hedabideetan eta sare sozialetan eskuragarri dagoen informazio zehatz eskasak.

Isuria Toconao edukiontzitik dator, eta zamaren zati bat galdu zuen, plastikozko pelletez betetako edukiontzi bat gutxienez. Galera Portugalgo uretan gertatu bazen ere, Portugalen orain arte ez da pelletarik hauteman. Gaur egungo korronteak mikroplastikoak eramaten ditu iparralderantz, udan hegoalderantz norabidea aldatzeko arriskuarekin, kostaldeetara iristea areagotuz.

Pelleten osaera zehatza oraindik ez da ezagutzen, baina Bedeko Europe enpresak egin zituen eta UV argiaren egonkortzaileak dituzte. Polietilenoz (PE) edo polipropilenoz (PP) eginak izateko aukera

handia da, uretan flotatzen baitute. Aurkitutako poltsa bakoitzak, 25 kiloko pisua duena, 1,25 milioi mikroplastiko inguru ditu, eta ontzi oso batek 1.000 milioi pellet baino gehiago garraia ditzakeela kalkulatzen da.

Asturias eta Kantabriara iritsi da isuria, eta informazio ofizialik ezak kezka orokorra eragin du. Pelletak geldoak ez direla eta konposatu toxikoak izan ditzakeela adierazi den arren, “marea zuri“ horren tratamendua hidrokarburoen isurien kudeaketaren antzekoa da, eta itsasertzean masiboki iristea saihesteko ekintzak egin behar dira. Garraio- eta sakabanaketa-ereduak identifikatzea ezinbestekoa da garbiketa-ahaleginak bideratzeko eta itsas ekosisteman eta giza osasunean epe luzeko inpaktuak minimizatzeko.

Pelleten bidaia eta elikagaien segurtasuna

Pellet hauek garraiatzen ari zen Toconao ontziak istilu bat izan zuen abenduaren 8an, eta plastikozko zati txiki hauek Galiziako, Kantauriar eta Asturiasko hondartzetara masiboki iritsi ziren. Ingurumen-ondorio posibleez ohartarazi arren, Galiziako Xuntarako enpresa pribatu batek egindako txostenak eskualdeko arraina “elikagaien kontsumorako egokia“ dela ziurtatzen du. Hala ere, adituen iritziak desberdinak dira, eta isuri horrek kaltetutako itsaskiak kontsumitzearen segurtasunari buruzko zalantzak sortzen ditu.

Tokiko agintariek, isuriaren magnitudearekin kezkatuta, alerta maila igo dute eta gobernu zentralari esku-hartzea eskatu diote kaltetutako hondartzak garbitzeko. Galiziako Xuntaren txosten ofizialak arraina kontsumitzeko segurua dela dioen arren, ahots kritikoek, Ana Freira Ecologistas en Acción-eko bozeramailearenak, esaterako, itsas ekosisteman eta giza osasunean izan daitezkeen eraginez ohartarazten dute, batez ere, itsasoan mikroplastikoen presentziaz.

Aurkeztua Turismo eta Merkataritza Plan Estrategikoa 2030

Turismo, Merkataritza eta Kontsumoko sailburu Javier Hurtadok agerraldia egin zuen joan de urrian Eusko Legebiltzarreko Merkataritza, Turismo eta Kontsumo Batzordean, Turismo eta Merkataritza Plan Estrategikoa 2030 azaltzeko. Sailburuak hamarkada honetako turismoaren eta merkataritzaren erronkei aurre egiteko ibilbide-orri gisa aurkeztu zuen Estrategia. “Bi sektore elkarren artean erlazionatuta daude, baina oso egoera desberdinetatik abiatzen dira eta erantzun desberdinak eskatzen dituzte”.

Sailburuak azaldu zuenez, turismoa, “une zail hauetan”, motor garrantzitsua da euskal ekonomiarentzat, modu iraunkor eta jasangarrian hazten ari baita, desestazionalizaziorako eta lurralde osoan zehar fluxuak mugitzeko joerarekin. “Hala izaten jarrai dezan eta etorkizunean izango duen eragina zabal dezan lan egingo dugu, turismo-eredu jasangarri, errespetuzko, orekatu eta lehiakor batetik abiatuta. Eta 2030erako Turismo eta Merkataritza Estrategiarekin ere euskal merkataritzaren eraldaketa sakonari aurre egin behar diogu, kontsumo-ohiturak eta eraldaketa digitala, ingurumenekoa eta sozioekonomikoa aldatzeko erronka handiko une honetan. 2030erako Turismo eta Merkataritza Estrategiak bi sektore desberdin baina zeharkakori ematen dizkie erantzunak, ondokoak ekarri dituztenak: EAEko BPGaren % 18 eta Euskadiko enpleguaren % 25 (240.000 familia baino gehiago zuzenean enplegatuak)”.

Turismoaren Euskal Estrategia 2030

2030erako Turismoaren Euskal Estrategiaren ezaugarria da Euskadik konpromiso ir-

moa duela turismo jasangarriarekin, bere hiru alderdietan: ingurumena, gizartea eta kultura, eta ekonomia. Horretarako, Estrategiak 4 ardatz, 16 ildo estrategiko eta 32 proiektu ditu oinarri. Palanka-ardatzak helmuga, industria, marketina eta gobernantza dira.

Helmuga 4 ildo estrategikoren inguruan hedatzen da: lurraldearen garapen jasangarrirako mekanismoak formulatzea, aktibo turistikoak indartzea, produktu turistikoak garatzea eta balioan jartzea, eta bisitariarekiko arreta eta elkarreragina hobetzea.

Industria, 4 ildo estrategikorekin, EAEko turismo-enpresen sareari emandako babes etengabean datza, eraldaketa digitalaren eta berrikuntzaren aldeko apustuarekin; enpresa-garapena, ekintzailetza eta inbertsioak sustatzearekin; jasangarritasuna, erantzukizuna eta etika integratzearekin; eta, azkenik, talentua erakartzearekin, atxikitzearekin eta garatzearekin.

Marketina, Euskadiko Marketin Turistikoaren Estrategiarekin batera, lurraldearen irudia eta marka sendotzean oinarritzen da. Gainera, sustapena 2 publikorengana bideratzen da. Alde batetik, merkaturatzaileak eta bitartekariak, eta, bestetik, azken publikoa, merkaturatze- eta sustapen-segmentatuaren eta xede-publikoaren interesetara egokitua.

Gobernantza funtsezkoa da lurraldeko turismo-jardueraren lidergo partekatuan, lau jarduera-ildoren bidez. Lehenik eta behin, turismo-gobernantzaren eredua finkatzea. Horretan, zeregin garrantzitsua dute Europako funtsek helmuga eraldatzeko motor gisa, eta funts horiek dagoeneko 86 milioi eman dizkiote Euskadiri turismoaren arloan. Bigarrenik, sareetan parte hartzea eta aliantza estrategikoak

indartzea. Hirugarrenik, arauak sinplifikatzea eta garatzea. Eta laugarren ildoa, Euskadiko Adimen Turistikoaren Sistemaren bilakaera eta etengabeko hobekuntza, SIT izenez ezagutzen duguna. “Euskadin garatu eta inplementatu dugu, punta-puntako proiektu integral gisa, errealitate bihurtu dena eta 2022an aurkeztu duguna. Eredu hori ezagutza kudeatzeko tresna gisa finkatu behar dugu, erabakiak hartzen laguntzeko, bai sektorean, bai administrazio publikoetan”.

Elementu horiek guztiek etika turistikoarekin zerikusia duen eta Euskadiko Turismoaren Kode Etikoan bat egiten duen beste bat dute, ez garrantzi gutxiagokoa. Kode hori Turismoaren Mundu Erakundeak bermatu du, eta Euskadi aitzindaria izan da. Dagoeneko 620 enpresak baino gehiagok egin dute bat prestakuntza- eta auditoretza-prozesu zorrotz baten ondoren. Sailburuak azaldu duen bezala, erakunde askok ezarri nahi dute kode hori, eta horietako batzuek laguntza eskatu diote Turismo Sailari. Izan ere, aste honetan Japoniara egingo duten bidaia instituzionalean, “Basque Week Japan” ekimenaren harira, Turismo. aren Kode Etikoa izango dute ardatz nagusi. Merkataritza 2030 Merkataritzaren Euskal Estrategia

Merkataritza erronkei aurre egiten ari da, 3 trantsizio hartzen dituen testuinguru batean, ingurumenekoa, soziodemografikoa eta digitala, kontsumo-ohituretan izandako aldaketek markatuta, eta omnikanalitatera, berrikuntzara eta baliabideen digitalizaziora jotzen du.

Merkataritza 2030 estrategia apustu argia da merkataritza berritzailea, digitala, lehiakorra eta jasangarria lortzeko. Merkataritza hori 14 ekimenetan eta merkataritza-trantsizio berri baterako 6 eraldaketa-bektoretan oinarritzen da. Aipatutako lehenengo bi bektoreak eraldaketa horren xede diren espazioak dira: enpresa eta hiri-eremua.

“Hiri-ekonomiaren kontzeptu berri baten alde egiten dugu, hiriko begirada estrategikoa nahi dugun merkataritza-ereduarekin integratuz. Ikerketek erakusten dutenez, hirien jasangarritasunak merkataritzaren, ostalaritzaren eta lotutako beste zerbitzu batzuen onurak hobetzen laguntzen du. Hiri gizatiarragoak, eraginkorragoak eta jasangarriagoak egiteak eragina du, halaber, merkataritzak gure herri eta hirien kohesioan duen rola sendotzen”.

Hirugarren bektorea giza kapitala da, pertsonak aldaketaren eragile gisa. “Aldaketa disruptiboko une honetan, sakondu egin behar dugu gaitasunen, adinaren eta belaunaldien arteko erreleboaren kudeaketan eta enpleguaren kalitatean”.

Laugarren bektore gisa ezagutzaren kudeaketa dago, berrikuntza bultzada eraldatzaile gisa hartuta. Eta horretan funtsezkoa da Merkataritzaren Euskal Behatokiaren zeregina, “etengabe egokitu eta hobetu behar baitugu. Kontsumitzaileen portaera sozial eta komertzialaren informazio-aztarna ezagutzeak lagundu egin behar digu politika komertzialak egokitzen”.

Energia Afrikako herrialde

ahaztuetan

2017an 1.200 milioi pertsona inguruk ez zuten elektrizitaterik eskura. Gaur egun, erdia pasatxo dira, batez ere inbertsio pribatuari esker.

Energiarako sarbideak eguneko argi-ordu gehiago ematen ditu, ordu produktibo, ikasketa-ordu edo familia osoaren segurtasun bihurtzeko aukerarekin. Energiarako sarbideak, gainera, mugikorra kargatzeko aukera ematen du, eta, aldi berean, ezinbesteko produktuak zati txikitan ordaintzeko aukera zabaltzen du, merke bihurtuz, edo etxeko ekonomia eta osasuna hobetzen duten sukalde hobetuak bezalako produktuen banaketa-sistemetara sartzeko aukera ematen du. Horrez gain, eguzki-energiako produktuak erostea ahalbidetzen du, hala nola ureztatzeko eguzki-ponpak edo hozkailu kritikoak, eta, aldi berean, nekazaritza- eta elikadura-sistemen pro-

duktibitatea hobetzen du, berriro ere diru-sarrerak sortuz eta bizi-kalitatean eraginez. Energiarako sarbidearekin bakarrik posible den kate bertutetsua: duela urte batzuk 1.200 milioi pertsonak baino gehiagok ez zuten sarbiderik.

Gauzak asko hobetu dira eta eguzki-energia sortzeko produktuak merkaturatzen dituzten enpresek ia 500 milioi pertsonari zerbitzua emateko eta 500.000 lanpostu sortzeko gai den industria bat ezartzea lortu dute azken 15 urteotan. Horrek jauzi handia suposatu du garapen jasangarriaren 7. helburua lortzeko bidean: guztientzako energia eskuragarria eta garbia. Ekintzailetza sozialaren sektorerako lorpen handia, zalantzarekin, hain eraginkor eta azkar lortuko zena sektore pribatuak gidatu gabe.

Gaur egun, 675 milioi pertsona bizi dira oraindik ezinbesteko baliabide honetara sarbiderik gabe. Horietatik % 75, 16 herrialdetan aurkitzen da soilik, eta % 80 Saharaz hegoaldeko Afrikan. Haien bizitzak fokuetatik kanpo daude eta elektrizitateak eman diezazkiokeen aukerak falta zaizkie. Herrialde hauek, gutxien garatu diren ekonomiak, elektrifikazio-tasak Saharaz hegoaldeko Afrikako batez bestekoaren parekoak edo txikiagoak dituztenak eta pobrezia-tasa handiak dituztenak, kerosenoa, ikatza, egurra, petrolioa eta gasolioan oinarritzen dira oraindik sorkuntza eskas eta garestia lortzeko, gainera, baso-soiltzeari eta berotze globalari ere laguntzen diona.

15 urte hauetan ikasitakoa ikusita, inbertsioa handitzeak euren etorkizuna argitu eta pobreziatik irteteko bideak ireki ditzake. Arriskuak asko dira: beti aldakorrak diren funtzionamendu-inguruneak, ziurga-

betasun handikoak, azpiegitura eskasak, oso moneta ahulak eta gobernu eta politika ezegonkorrak...

Hori dela eta, Acumen eta Green Climate Fund (GCF) bezalako eragileak, beste aliatu batzuekin batera, Hardest-to-Reach Fund-a abian jartzen ausartu dira, 250 milioi dolar (230 milioi euro inguru) funts bat, energia garbia eta merkean Saharaz hegoaldeko Afrikako merkatu eskasetan abian jartzeko. Herrialde hauen garapenari eta pobreziari aurre egiteari ez ezik, klima-aldaketaren aurkako borrokari ere bultzada ematea da helburua. Funtsak Acumen-en (irabazi-asmorik gabeko arrisku-kapitaleko enpresa) esperientzia hartuko du laguntza, zeinak jada diru sarrera baxuko komunitateei energia sarbidea eskaintzen dieten 40 enpresetan inbertitu baitu, 223 milioi pertsona baino gehiagori eragin positiboa eraginez eta 58,5 milioi tona CO2-ren isurketa saihestuz.

Afrikako herrialde ahaztuetan energiaren etorkizuna merkatuaren porrotaren araberakoa da

Zailena iristen den lehen finantza-ekimena da, esklusiboki Afrikako diru-sarrera baxuko pertsonei energia garbi eta merkerako sarbidea zabaltzeari dedikatua. Eragina lehenesten duen finantzaketa malguaren bidez ere egiten du.

Inbertsio-ekimen hauek irakaspen garrantzitsuak sortzen dituzte energia-industria globalarentzat. Afrikako eskaria bikoiztu egin da azken 15 urteotan, eta enpresa honen arabera, ia zortzi aldiz hazi daiteke 2050. urterako. Benjamin Attia Wood Mackenzie aholkularitza-enpresako Energia Trantsizioko ikerlariaren arabera: “Sub-Saharako Afrikako energia negozio-ereduaren bilakaerak, sarean zein saretik kanpo, elektrizitate-eskari globalaren

ibilbidea funtsean birmoldatuko du eta funtsezkoa izango da energia-trantsizioan, irakaspen garrantzitsuak emanez zerbitzu orokorreko negozio-ereduen hurrengo bertsiorako. Energiaren etorkizuna hor landu daiteke”.

Energia Afrikara iritsi

Energiarako sarbidea pertsonen eta baita nazioen pobrezia egoera aldatzeko faktore garrantzitsuenetako bat da. HBR-n argitaratutako Electrify the Bottom of the Pyramid ikerketaren arabera, energia-kontsumoaren gorakada oso lotuta dago produktibitatearen eta garapen ekonomikoaren (GGI) hobekuntza zorrotzekin. Elektrizitateak ez du ongizatea eragiten, baina aukera ematen dizu zeure aukerak sortzeko. Indiako landa eremuetan egindako beste ikerketa batek erakusten du elektrifikazioak urtero % 38 handitu dituela biztanleen diru-sarrerak. Bestalde, d.light eguzki lanpara konpainiaren datuek iradokitzen dute 1.500 milioi ordu produktibo sor daitezkeela, 38.000 milioi dolar aurreztu daitezkeela beste energia mota batzuetan, hala nola kerosenoan edo kandeletan, eta ia 300 milioi haurrei ikasteko aukera eman, ordu gehiagotan eta baldintza hobeetan, energiarako sarbidea emanez ez dutenei.

Baina nola lortu elektrifikatzea Afrika osoko sare elektrikoak eraitsi gabe mundu osoan egin den bezala? Eguzki-gailuen enpresen esperientziak erakutsi du piramide ekonomikoaren behealdean dauden bezeroek (egunean lau dolar azpitik bizi direnek) merkatuko prezioak ordain ditzaketela energia sortzeko irtenbideengatik, merkatuak fidagarritasunez eskaintzen badituzte eta itxaropenak betetzen baditu.

Elektrifikatu gabeko populazioak energia berriztagarriekin konektatzeko behar diren kostuak eta kapitalak azkar aldatzen ari dira. Osagai fotovoltaikoak % 80 baino gehiago jaitsi dira azken urteotan, eta biltegiratze kostuak (pilak) ere murrizten ari dira.

Mexikoko kostaldea, plastikoz

gainezka

Mexikon, biltzen ez diren hondakin gehienek, plastikoek batez ere, kostaldean amaitzen dute. Ozeano-korronteek noraezean eramaten dituzte hondakinak, itsasertzean pilatu arte. Geroago, olatuek itsasora itzultzen dituzte edo mangladien sustraietan nahasita kolorea galtzen dute, zabortegi inprobisatu bihurtzen diren ekosistemetan.

Ingurumen eta Baliabide Naturalen Ministerioaren (Semarnat) txosten baten arabera, kostaldean plastikoen kutsadura handiko egoera maila kritiko batera iritsi da, batez ere Oaxaca, Guerrero, Chiapas eta Veracruz estatuetan. “Oso zaila da naturan zer zabor kantitatek bukatzen duen kuantifikatzea. Baina kalkulatzen da minuturo plastikozko zaborren betetako bi kamioiren baliokidea husten dela ozeanora”, dio Nick Leopoldek, itsasoaren kontserbazioan diharduen Oceana-ko Plastikorik Gabeko Ozeanoak erakundeko zuzendariak. “Materialak hirietatik, ibaietatik edo airetik igarotzen dira, eta oso eragin handia dute ekosistemetan”, dio hiriburuan beharrezkoak ez diren plastikoen erabilera arautzeko abian jarri berri den kanpainaren arduradunak. Mexikon, non plastikoaren % 6 baino gutxiago birziklatzen den, hondakinak kudeatzeko neurririk ez egotea da kutsadura iturri nagusietako bat. Zaborra biltzeko zerbitzu publikoa ez duten hiriguneetatik urrun dauden landa udalerrietan areagotzen ari den arazoa. Erronka larri honi aurre egiteko gobernu-politika eraginkorrik ez dagoenez, ekimen pribatuek eta gizarte zibileko erakundeek funtsak bideratzen dituzte plastikozko zaborrak —urtean milioi bat itsas espezie baino gehiago hiltzen dituztenak— ozeanoetan ez amaitzeko. Horixe da Comunidad Nit-en kasua, Oaxacako kostaldean

sortutako aliantza-sarea, birziklapena sustatzeko eta ekonomia zirkularraren zikloa sustatzeko. Femsa Coca-Cola-ko elkarteak sustatutako proiektu honek Mexikoko Pazifikoko zenbait puntutan birziklapen-katea indartu eta itsas kutsadura gutxitu nahi du.

Oaxacako kostaldeko zenbait herritan birziklatzeko ekimen pribatuak sortzen ari dira

Horretarako, hondakin birziklagarriak biltzeko guneak jarri ziren Puerto Escondidoko hondartza batzuetan, kostaldeko helmuga turistiko bisitatuenetako batean. “PET edo plastiko gogorreko botilak, hala nola detergente likidoak eta xanpua, polipropilenozko botilak, aluminiozko latak, papera eta kartoia, komunitateak hartu eta birzikla ditzakeen beste materialen artean”, azaldu du Iberia Rodríguez Nit Mankomunitateko kideak eta ekimenaren sustatzaile nagusietako batek. Ekintzailearen esanetan, ”auzotarren, Gobernuaren, erakundeen, enpresen eta turismo-eragile garrantzitsuenen parte-hartzearen bidez, aliantza honek hondakinak ekosistemak ez erortzea du helburu”.

Plastikoen kutsadurak ingurumenean duen eraginari buruzko azterketen arabera, naturan aurki daitezkeen hondakinik ohikoenak platerak, botatzeko edalontziak, baita poltsak eta botilak ere dira. Hondartza batzuetan zabor osoaren % 90 osatzen duten plastikoak. Baina, hau estimazio bat besterik ez da. Semarnaten arabera, hondakinen kudeaketari buruz dagoen

informazioa osatu gabe dago bilketa-zentroetan plastiko-fluxuen monitorizazio faltagatik, horiek baitira Mexikoko hondakin hauen bizitza-amaierako eszenatoki probableena.

Ekonomia informalean eusten dion negozioa

Bilketa-zentroek materialaren balorizazio gehienaren ardura duten arren, ia guztiek arauditik kanpo funtzionatzen dute. Estimatzen da herrialdeko 2.200 baino gehiagoren % 2 baino ez dagoela erabat kontrolatuta. Gainontzekoa ekonomia informalak laguntzen du. Pedro Mixtepec udal zabortegia bezalako zabortegiak dira, egunero dozena bat jornalari joaten diren bizimodua irabaztera.

Aire zabaleko zabortegi honetan, Nit Komunitateak eta Femsak birziklatze proiektua garatzen duten hondartzarik turistikoenetatik 10 kilometro pasatxora, oraindik bigarren bizia duten materialak erreskatatzen saiatzen dira harrapatzaileen familiak. “Gehien biltzen duguna etxetresna elektrikoetatik, garbigailuetatik, labeetatik hartzen dugun PET eta plastiko gogorra da”, dio Pablo Lópezek bastoi baten gainean makurtuta zabor artean ibiltzen den bitartean. Zapelatze-talde bat dabil ibiltzen. Jatorriz Los Nanches, zabortegia zabaltzen ari den udalerriko herri batekoa, 64 urteko oaxakotar honek bere bizitzaren bi heren baino gehiago birziklatzera eman ditu, mundu mailan urtero milaka milioi dolar sortzen dituen negozioa. Hala ere, plastikoaren negozioak merkatuan lortutako irabazi handiek, oro har, ez dute eraginik tokiko mailan material berreskuragarriaren hornikuntza-kateak osatzen dituzten eragileengan.

Santos bezalako langileentzat, saltzeko plastikoa biltzea gero eta errentagarriagoa da. ”Arazoa da bere prezioa asko jaitsi zela. Lehen kilo bat zazpi pesotan (0,41 dolar) bazegoen, orain bitan erosten dute (0,12).

Oso merke saltzen dugu”, dio Juana Lópezek, 61 urterekin bi hamarkada daramatzana zaborra biltzen. ”Oso goiz hasi ginen, goizeko zazpietan heldu eta bostetan irten ginen. Eguzki edo euri askorekin eta izurritearen bidez, beti gaude hemen. Baina ez digu bizitzeko nahikoa ematen. Nire senarraren eta bion artean 3.000 peso inguru (175 dolar) kobra ditzakegu hilean”, dio emakumeak.

Erronka: plastikoaren ekoizpena geldiaraztea

Enbalatzeko materialen eskariak eta merkataritza elektronikoaren gorakadak PET merkatua gora egin zuen pandemian zehar. Baina industriaren irabaziak gero eta handiagoak ez dira zabor biltzaileen poltsikoetan islatzen, Oaxako kostaldean gero eta lan prekarioagoa eta osasuna arriskuetara jartzen duena. Langileek kutsatutako airea arnasten dute eta orratz eta beste tresna zorrotzen makilak edo ebakiak jasaten dituzte. ”Esku hutsez lan egiten dugu eta kontuz ibili behar dugu geure buruari minik ez egiteko”, dio, familia osoari eusten dion materialak etengabe aldatzen dituen materialak salduz.

Mundua aldatuko duten etorkizuneko lanpostuak

Lan-mundua aldatzen ari da sortzen ari diren diziplina berrietako profesionalen eskaeraren abiadura berean, horietako asko digitalizazioari eta iraunkortasunari lotutakoak. Egia esan, dagoeneko presente dagoen etorkizuna da eta aukera berri ugari zabaltzen dituena, baina ziurgabetasuna areagotzen du eta gure lan-jarduera etengabe birplanteatzera behartzen gaitu. Artikuluan zehar etorkizuneko lanpostuak zertan dautzan azalduko dugu.

Nolakoak izango dira etorkizuneko lanpostuak?

Ziklo berri, digitalizatuago eta iraunkorrago batera egokitzeko enpresen beharren eraldaketa sakona jasatera daramate lan-merkatua, lanbide berrien etorrerarekin. Fisikoaren eta digitalaren arteko harreman berriek, bai eta euren lana burutzen duten erakundeetako pertsonen talentua balioesteak ere, orain arte existitzen ez ziren aukera eta jarduera berriak sortu dituzte.

Gainera, lan-testuingurua hain hierarkikoak ez diren egituretara jotzen ari da. Egitura horiek askoz malguagoak dira, diziplinaz gaindiko taldeekin eta jariakortasun handiagoarekin enpresen barne komunikazioan. Teknologia eta automatizazioa

Etorkizuneko lanpostu berrien aurpegia edo buztana da. Batzuek automatizazioak aukera berriak sortuko dituela uste duten arren, beste batzuk “ohiko” lanpostu asko suntsituko dituela uste dute.

Nolanahi ere, automatizazioa, beste prozesu batzuetan gertatzen diren aldaketak bezala, mundu mailan jasaten ari garen eraldaketa digitalaren parte da. Hala ere, RAP (Prozesuen Automatizazio Robotikoa) teknologia aplikatzean datza, funtsean, langileei denbora gehiago eskain diezaietela jarduera kualifikatuetara, mekanikoenak prozesu digital edo robotikoen esku utziz.

Gaur egun, robotak ez dira orain urteetakoak bezalakoak, muntaketa-kateetan zenbait funtzio betetzeko mugimenduak errepikatzera mugatzen zirenean. Orain, robotizazioak funtsezko eginkizuna betetzen du enpresen lehiakortasunean eta ekoizpen prozesuetan.

Jorge Santamaría Wolters Kluber-eko Spring Professional-eko zuzendari profesionalaren esanetan, erakunde batek egiten dituen prozesuen % 30 eta % 40 artean automatiza daitezke, nahiz eta arlo horretan puntako sektore gehiago egon, hala nola, automobilgintzaren sektorea, non robotizazioa eragiketen % 90era iristen da.

Horrez gain, kontuan hartu behar da robotika kolaboratiboa ere badela, operadoreekin batera lan egiteko gai diren robote-

kin zereginen programazio sinplean osatua; hau da, operadorea eta robota elkarren osagarri dira funtzio bat garatzeko. Robot hauek, ’cobots’ ere deitzen direnak eta beso mekaniko arin baten antzekoak, lanetan erabiltzen dira, adibidez, soldadura, laborategiko laginak maneiatzeko, ontziratzeko edo torlojutzeko piezak.

Adimen Artifizialaren iraultza

Robotizazioa edo industria 4.0 enpleguaren eraldaketetan askoz goragoko fase baterako bidea zabaltzen ari den aurrekaria besterik ez da. Adimen Artifizialaz (AI) ari gara, zeinaren eragina globala eta zeharkakoa denez, lan mundua ez ezik, gizarte osoa ere aldatzen ari baita bere alderdi guztietan, batez ere 2022. urte amaieran ChatGPT agertu zenetik.

Munduko Ekonomia Foroak (WEF) egindako ikerketa baten arabera, AI sortzaileak milioika lanpostu automatizatzen amaituko du. Dokumentuak hiru alderditan zentratzen ditu bereziki. Lehenengoa merkatuaren analisia da, eta enpresen % 49k uste du AIk lanpostu berriak sortuko dituela, eta % 29k justu kontrakoa gertatuko dela uste du. Nolanahi ere, automobilgintza edo aeroespaziala bezalako sektoreetan teknologia berrien kudeaketarekin lotutako lanpostuen hazkunde nabarmena aurreikusten da.

WEF-k ikertutako bigarren alderdiak adierazten du enpresek, oro har, datuen kudeaketarekin batera AI lehenetsiko dutela (Big Data) eta lankidetza publiko-pribaturako formula berriak sortuko direla, aztertutako hirugarren alderdiak ikuspegi interesgarri bat argi uzten du: AI-ak zereginak areagotuko ditu, ez automatizatu. Hau da, automatizazioa eta AI bi pieza ezberdin dira enpresetan.

Zibersegurtasunaren garrantzia

Eraldaketa digitalaren prozesu oso honek komunikazio-sareak, sistema eragileak eta software-programak babesten di-

tuzten zibersegurtasun-sistemen eskaera areagotzearekin batera dator.

Zibersegurtasunaren garrantzia ulertzeko, Nazio Batuen Erakundearen arabera, munduan zibereraso bat gertatzen da 39 segundoro. Espainian, enpresen % 49k gutxienez zibereraso bat jasan zuten 2022an. Erasoen helburuak begien bistakoak dira: enpresek zerbitzarietan gordetzen dituzten datuak lapurtzea, blokeatzea edo kaltetzea. Eraso ohikoenak hauek dira: Malwarea (software gaiztoa), Phishing (e-postaz bidalitako iruzurrezko komunikazioak) eta Man-in-theMiddle (komunikazioak atzematea).

Sortzen ari diren sektoreak: osasuna, IKTak eta ingurumena

Edozein prozesu ebolutibotan bezala, badira enplegua galtzeko joera duten sektoreak eta hazi egingo diren beste batzuk. Egindako ikerketa ezberdinen arabera, eta digitalizazioak duen zeharkako eragina kontuan hartuta, lan mundua errotik aldatuko den sektoreak medikuntzarekin eta giza osasunarekin lotutako jardueretan daude; informazioaren eta komunikazioaren teknologiak (IKTak eta telekomunikazioak), eta energiarekin eta ingurumena babestearekin eta kontserbazioarekin zerikusia duen guztia, adibidez, hondakinak biltzeko eta birziklatzeko prozesuetan.

Sortzen ari diren lanpostu zehatz batzuk hauek dira:

• Ingurumen-iraunkortasuneko espezialista.

• Business intelligence analista.

• Informazioaren segurtasunean aditua.

• Fin Tech Ingeniaria.

• Datuen zientzialaria.

• Robotika ingeniaria.

• Material berrien diseinua.

• Hezkuntza eta etengabeko ikaskuntza.

Lan mundua aldatzen bada, ikaskuntzaeta hezkuntza-formatuak ere aldatu behar dira, lan-eskaria eta eskaintza bata bestearekin bat etor daitezen.

Hondakin organikoak

birbaloratzeko kafe-hondarrekin egindako kopa

”Zure sasijakintzuen eta pertsona suiziden egindako nahasketa miragarrian, filosofia, dadoak, timba eta neure buruaz gehiago ez pentsatzearen poesia ankerra ikasi nituen...”, diote Mariano Moresek eta Enrique Santos Discépolok idatzitako Cafetín de Buenos Aireseko 1948ko bertsoek. Tango horrek tabernek eta kafetegiek Argentinako hiriburuko biztanleen kulturan, kidetasunean eta idiosinkrasian izan duten garrantzia laburtzen du.

Estatistika eta Errolda Zuzendaritza Nagusiaren datuen arabera, 2.800 taberna pasatxo daude hirian. Horiek guztiak ezinbesteko kafe-makinekin. Guztiek egunero dozenaka mila putzu zerbitzatzen dituzte. Horiek prestatzeko, zazpi gramo inguru kafe erabiltzen dira, eta horietatik bakarra iristen da katilura, urarekin batera. Gainerakoa hondakinak dira: establezimendu bakoitzaren poltsetan pilatzen hasten diren hondakinak. Hondakin gastronomikoak hirian sortzen diren hondakin guztien erdia dira. Kafetegi bakoitzak batez beste bost kilo botatzen ditu egunean.

Camila Castro Grinstein Etimo Biomaterialeseko sortzaile eta zuzendariak dio Ehungintzaren Diseinua ikasi zuenean material berrietan pentsatzen hasi zela. ”Biomaterialekin ikertzen, lantzen eta entrenatzen ari nintzen. Yerba matea aztertu nuen, baina etxean kontsumitzen da eta zaila da hondarra kentzea. Nire inguruan zer dagoen ikusten hasi nintzen. Jatetxe eta kafetegi asko ditut. Horrela sortu zen kafe-hondarrekin egindako kopa baten ideia. ”Baztergarriak diren edalontzien e-

rabilera murriztea bilatzen dugu, ez biodegradagarriak ez birziklagarriak”.

Borra

Produktu izarra, dagoeneko hiriko zenbait kafetegitan dagoen eta laster jendaurrean salgai jarriko dena, Borra izena du, almidoietatik eta kafe-hondarretatik datozen bio-oinarritutako materialez osatutako edalontzi bat, petroliotik eratorritako osagairik gabe eta % 100 biodegradagarria.

’Borra’ marka argentinarrak hondakinek sortzen

dituzten isuriak leuntzea

eta plastikoen erabilera

murriztea bilatzen du

“Kafetegi batzuek materiala ematen digute, gero lehortu eta gordetzen dugu. Hori formula batekin nahasten da (dena biooinarritutakoa eta biodegradagarria), pellet bihurtzen dena. Azkenik, beroarekin eta presioarekin, moldeak bete eta edalontzi bihurtzen dituen makina batera joaten da. Kafetegietatik ateratzen ziren hondakin horien bizitza luzatzen dugu», gaineratu du Santander X Award Ekintzaileen Aurkezpenean saritutako proiektuari buruz.

Gaur egun, hiriko 11 kafetegirekin egiten dute lan, lehengaiak zaintzen dituzten eta proiektuan interesatuta zeudenak. Batzuek produktua probatzen eta hobetzeko iritzia ematen ere laguntzen dute, intentsiboki erabiltzen baitute. ”Hilean 4.000 edalontzi ekoizteko ahalmena dugu. Zerbait jasan-

garria egiteko asmoa baduzu, hondakin kopuru handiak birziklatu behar dituzu eragin positiboa lortzeko. Ideia janaria mahaira bueltatzea da. Etorkizun distopiko eta fatalista bat imajinatzen bada, non dena bukatzen den, zerbaiten oskola beti geratuko da”, aztertzen du Castro Grinsteinek.

Kafe hondarra material konpostagarria den arren, hiriko kafetegi gehienetan, eguna amaitzen denean, poltsak itxi eta zakarrontzira botatzen dira. Hondakin horiek hiriko zabortegi handietan dute azken helmuga. ”Ulertu behar duzu zer den hondakinen kudeaketa ona. Organiko guztia ez da leku egokian amaitzen. Zabortegi batean bukatzen bada, hondakinek kutsadura sortzen dute askatzen dituzten gasengatik”. Eta ondorioztatu du: “Ez dago irtenbide bakarra. Konpost pixka bat egin behar dugu, beste bat birziklagarriena eta beste bat birziklatzea plastiko hondakin gutxiago sortzeko. Horrela alderatu eta balantzea egiten dugu. Oreka bilatu behar dugu”.

Oskoldun mahai-tresnak

Hondakin organikoetatik eratorritako erabilera bakarreko plastikoen kontsumoa murriztea bilatzen duen Argentinako sare txiki eta handi baten parte da kafe-kikara enpresa. Juliana Campanelli Oda Biovajillaren sortzaileetako bat da. Proiektua Buenos Aireseko Unibertsitateko Diseinu Industriala programan jaio zen, azoka eta ekitaldi masiboetan botatzen ziren botatzeko gaien kopuru handiarekin kezkatuta zeuden beste lankide batzuekin batera.

Tesi gisa hasi zena industria-hondakinekin egindako botagarriak (saltsa-ontziak, kaikuak eta platerak) ekoizten dituen enpresa bilakatu zen: kafe-azala, patata-azala eta beste eskala erdi-industrialean. Katalogoa mahai-tresnak eta irabiagailuak bezalako produktuetara zabaltzea bilatzen ari dira.

“Beste garai batean sagar muztioa eta perrexila makilekin lan egin genuen. Hondakin organikoa duen edozein ekoizle-

rekin lotzeko irekita gaude, gehienetan zaborrontzian bukatzen dutenak eta ez konpostetan. Horrela, leku on batera iristen direla ziurtatzen dugu. Ez dugu plastikorik, erretxinarik edo kutsatzen duen ezer erabiltzen. Materiala konpresio eta zigilatze prozesu batetik igarotzen da, gofre-makina handi bat balitz bezala. Ondoren, beroarekin eta presioarekin lehortzen da eta, azkenik, labean egiten da zigilatzea amaitzeko”, dio Campanellik.

Bere proiektuaren eta mota horretako beste batzuen erronka handia lehiakorra izatea eta kostuak murriztea da etengabeko aliantza lanaren bidez. “Eskalan ekoitzi behar dugun inbertsioa lortzen badugu, kostuan lehiatu gaitezke inportatutako beste erabilgarriekin. ”Hilean 80.000 plater ekoiztea dugu helburu”, dio gogotsu.

Campanellik mota honetako ekintzetan ez ezik, aktibismotik eta enpresen eta erakundeen lanetik haratago politika publikoak sustatzen ditu. ”Injustua da presioa jendearen gainean erortzea; erantzukizunak goitik etorri beharko luke. Zaila da proiektu hauek aurrera eramatea gobernuen eta legeen laguntzarik gabe. Norbanakoak beti batu egiten du, baina kutsadura gehiena enpresa handietatik dator”, amaitu du.

Dominique Roques, perfumeen osagaien bilatzaile

Dominique Roquesek perfumeen osagaiak bilatzen ditu: “Nekazari orok pozik egon behar du. Prezio justu bat ordaintzen ez baduzu, ez du funtzionatzen”. Izan ere, usainen oraina eta etorkizuna ezin dira ulertu haien kateko lehen loturei erreparatu gabe. “Kontsumitzaileak sistema hobetzeko presioa egin du”, dio Roques esploratzaileak.

Dominique Roquesek (Paris, 71 urte) hiru hamarkada baino gehiago daramatza munduan zehar bidaiatzen, lurringintza aberasteko lehengaien bila. “Askotan galdetzen didate ea bidaiatzen dudanean lore berriak aurkitzen ditudan, azal berriak... baina ez du horrela funtzionatzen. Oso

zaila da lurringilearen paletan zerbait berria sartzea. Oihanean sakondu eta lore bat deskubri dezakezu, baina orduan zer egiten duzu horrekin? Ekoiztu al dezakezu?”, dio, usainen magiaren atzean ezkutatzen diren lanetako batzuk nabarmenduz.

“Usainak atzematen dira, esaterako, basamortuan eta laborategian errepikatzen saiatzen dira, osagai natural eta sintetikoak erabiliz. Nota berriak ateratzeko ahalegin asko lehendik dauden, baina beste era batera ekoitzitako lehengaiekin jolastuz egiten dira. Esaterako, arrosa batetik absolutu bat atera dezakezu disolbatzaile batekin edo esentzia bat izan eta gero zatikatu... urrats tekniko bikaina izan da CO2-a erabiltzea disolbatzaileak desagertzen diren eta hondakinik uzten ez duen erauzketa baterako. Garestia da, baina arrakasta handiagoa du. Eta ikerketa interesgarri asko dago alor honetan, adibidez, mikrouhinen erauzketarekin jolasten”.

Roques, ’El Buscador de Esencias’ (Siruela) liburuaren egilea, partzialki erretiratuta dago (Firmenich-etik –marken best-seller asko ekoizteaz arduratzen den multinazionala– erretiroa hartu ondoren, gaur egun proiektuetan kolaboratzen du); Madrilen geldialdia egin zuen Perfume Akademiaren urteroko sari banaketara joateko, eta edizio honetan bere liburua eszenaratzeko inspirazio gisa erabili zuen. Munduan zehar hainbat aldiz ibili da lore, hazi edo erretxinen atzetik, baina batez ere lehengai horien ohiko merkataritza ezartzeko balizko bazkideekin.

Sektorearen mistikak botilen distira nahita bideratu badu ere, prozesu guztia argitzea defendatzen du iturri honek. “Badaude luxua lurrin botilatik hasten dela uste du-

tenak, baina uste dut gehiago atzera egin behar dugula, lehengaietara”. Gaur egun, kate osoa kontuan hartzen ez duen zerbait ezin da luxutzat ulertu, hasi Madagaskarreko banilla, Sri Lankako kanela, Laoseko benzoina, Indonesiako patxuli edo Haitiko vetiver.

“Laurogeiko hamarkadaren amaieran herrialde horietara joaten hasi nintzenean, sekretua zegoen enpresen aldetik. Arrazoi ekonomikoengatik, noski. Batzuetan prezio barregarriak zeuden eta beste batzuetan industria herrialde askotako pobreziaz baliatzen zen. Hau aldatu egin da, baina gehienez azken 15 urteotan. Kontsumitzaileak informazio gehiago izan du eta gero eta presio handiagoa egin du. Sektorea sakon eraldatu da, ez da greenwashing. Lehen bazegoen erosle bat nahi zuena egiten zuena eta inor ez zen konturatzen eta orain gardentasun basatia dago. Dena ez da perfektua, arazo konplexuak baitaude konpondu beharrekoak, baina hobetu egin da”.

Dominique Roques:

“Badaude luxua

lurrin-botilatik hasten dela uste dutenak, baina uste dut gehiago atzeago egin behar dugula, lehengaietara”

Trazabilitatea

Erabateko trazabilitatea konplikatua da, ekoizle askok ehunka nekazari ezberdinei erosten dietelako uzta, “baina badakizu zein herritatik datorren, kantitateak ezagutzen dituzu, prezioak ezagutzen dituzu. Talde handiak daude dena ziurtatuta egotea exijitu nahi dutenak, hasieratik amaierara, baina ahaztu egiten dute Somalilandiako edo Haitiko egoera ez dela Frantziakoa edo Espainiarena. Mendebaldeko munduaren balioen talka dago herrialde horie-

tako errealitateekin. Gauzak argitu, aldatu edo hobetu ditzakezu, baina ezin diozu zure estandarra ezarri haien tradizioari. Ekoizleekin hitz egin eta ulertzea da kontua, orokorrean oso gazteak baitira lan ona egin nahi dutenak”.

Arriskua zabaltzen den ekoizle horiekiko elkarteetara jotzen ari da merkatua: “Haien arazo nagusia da industriak ezin dituela bere erosketak hiru urtez bermatu”. Horiek erritmo zorabioan gertatzen diren jaurtiketen arrakastaren araberakoak dira, eta hauek espero bezala funtzionatzen ez badute, kateko katerik ahulenak preziorik altuena ordaintzen amaitzen du: “Erosle bat Guatemalako kardamomo ekoizle batera hurbildu daiteke esanez marka batekin estreinaldi handia egingo duela, hainbeste tona beharko dituela... eta gero ez badu funtzionatzen, nola esango die ekoizle horrek bere baserritarrei ezin duela haien uzta erosi? Horregatik uste dut eboluzioa lankidetza harreman batetik pasatzen dela”.

Bideragarria da: munduko hiri nagusietako apaletan, usainen eskariak hazten jarraitzen du. McKinseyren arabera, bere salmenta globalak 70.000 milioi dolarretara hurbildu ziren 2022an, eta 2027an 100.000 milioi dolarrera iritsi arte hazten jarraitzea espero da. “Kategoria oso errentagarria da, luxuzko azpisegmentuan % 90erainoko marjinak dituena“, nabarmendu dute. Aholkularitza-enpresaren eskutik, hain zuzen ere, hazkunde handiena espero duen atalari buruz, “prima-ren igoerarekin, prestigio-usainek urteko % 8 eta % 13 arteko hazkunde-tasa estimatzen dute datozen bost urteetan”.

Klima krisiak bezalako faktoreek eragingo dute marjinetan eta osagaietan: “Momentuz herrialde askotan ur faltan nabaritzen da. Frantzian, munduko izpilikuaren ekoizle nagusia, Provenzako Valensoleko goi-ordokiko nekazariek nahikoa zuten garai batean uztak euriarekin ureztatzeko.

Blockchain bidezko lehen Sarbide

Kontrolaren Prototipoa inplementatuta

CIFP Emilio Campuzano LHII eta CIFP Andra Mari LHII zentroek sustatzen duten berrikuntza-proiektuaren barruan, eta Tknikaren lankidetzarekin, arrakastaz probatu dute sarbidea kontrolatzeko sistemaren lehen prototipoa Blockchain erabiliz. Lehenengo prototipo horretan, streaming estudio baterako sarbidea kudeatzea lortu dute Ethereum Sepolia testnet-arekin elkarreraginez. Beraz, atea ireki eta ixtea edo Blockchain sarearen bidez sarbidearen kontrolaren jarraipena egitea bezalako eragiketak egitea lortu dute.

Proiektuak Euskadiko LHn Blockchain sareen inguruan dugun ezagutzan sakondu eta teknologia hori Gauzen Internet osatzen duten gailuetan aplikatzeko kasu bat sortu nahi du, adibide honetan bezalaxe (ate baten sarraila elektronikoa). Teknologia horren ezarpenak egungo segurtasun- eta sarbide-kudeaketako beharrekin bat egiteaz gain, oinarri sendo bat ezartzen du Blockchain sareetan oinarritutako etorkizuneko aplikazioetarako.

Prototipo hau arrakastaz inplementatu ondoren, proiektua eskalatzeko ahaleginak egiten ari dira. Beraz, hurrengo urratsa hainbat erabiltzailek Blockchain-era konektatutako interfaze baten bidez erabil ditzaketen sarraila adimendun sorta bat instalatzea izango da.

Era berean, datozen asteetarako Lanbide Heziketako hainbat zentrotara bisitak egitea aurreikusi da, proiektuaren esperientzia partekatzeko eta IoT-ra aplikatutako sarbide-kontrolari eta Blockchain teknologiari buruz lortutako ezagutzak transferitzeko. Ekimen hauek lankidetza eta ideien trukea sustatzea dute helburu, eta berrikuntza teknologikoak hartzea erraz-

tea Euskadiko LHko hezkuntza-zentro zabalagoetan.

Emilio Campuzano LHko Ikastetxe Integratua

Emilio Campuzano LHko Ikastetxe Integratua sare publikoan integratutako ikastetxea da, urte askotako esperientzia eta etorkizun-sena batzen dituena, heziketa eta lan arloa elkarrekin lotuz.

Kalitatezko prestakuntza irekia eta integrala eskaintzen du, ikasleen aniztasuna irizpide izanik. Konfiantzazko giroa eraiki du eta material zein giza baliabide egokienak erabiltzen ditu xede horretarako. Hala, euren gaitasunak ahalik eta gehien aprobetxatuz, gizarte zuzen eta solidarioagoa eraikitzeko gai diren hiritar onak eta profesional adituak bilakatzeko aukera dute ikasleek.

Emilio Campuzano LHII-k 1879ko otsailaren 10ean Bilboko Pablo de Alzola alkate jaunaren babespean inauguratutako Arte eta Ofizioen Eskolan du jatorria. Bizkaiko Aldundiak eta Bilboko Udalak sustatu zuten proiektu hura.

Arte eta Ofizioen Eskola antzinako San Andres ikastetxean kokatu zen, gaur egun Euskal Museoa denaren egoitzan, eta bertan jarraitu zuen 1910-1911 ikasturtera arte, Los Santos Juanes Ospitaleko eraikinera mugitu zenean. Gaixoetxeak egoitzaz aldatu zuen orduko hartan oraindik ere Basurtun mantentzen duen kokagunera.

Hasiera batean Aritmetika, Geometria, Figura Marrazketa eta Marrazketa Lineala bezalako jakintzagaiak irakasten ziren eskolan. Geroxeago, arte eta lanbide hezkuntzan ohikoak diren beste irakasgai gehitu ziren, arlo eta maila ezberdinetan: Marraz-

keta Industriala, Modelaketa eta Taillaketa, Ahokadura, Erreminta Makinak, Zurgintza, Topografia, Merkataritza.

1902-1903 ikasturtean Langileburuen Atala inauguratu zen, eta 1907-1908 ikasturtean Ingelesaren irakaskuntza gaueko ordutegian.

Lan, Arte eta Ofizioen Eskola bilakatu zen ikastetxea 1932an, eta egoitzaz aldatu zen berriz ere, Bizkaiko Aldundiak Etxebarrin zuen eraikinera.

Arte Grafikoen saila sortu zen 1954an, arlo honetako enpresari talde baten ekimenez. Nabarmena izan zen Grijelmo familiaren ekarpen tekniko eta ekonomikoa.

1955eko Lanbide Heziketa legearen ondorioz, Maisutza Industrialeko Eskola bilakatu zen antzinako Lan Eskola.

Blockchain bidezko Sarbide

Kontrolaren Prototipoa

arrakastaz inplementatu da streaming estudio batean

Lekualdaketa berriz ere proposatu zuten eta eskola Atxurira bueltatu zen 1958an. “Emilio Campuzano” Maisutza Industrialeko Eskola izena hartu zuen urte horretan, 1888tik irakasle eta 1900 eta 1932 bitartean zuzendari izan zenaren ohorez.

1970ko Hezkuntza Legearen ondorioz izena aldatu zuen beste behin, Emilio Campuzano Lanbide Heziketako Institutu Nazionala bihurtuz. 1980an, transferentzien ostean, Emilio Campuzano Lanbide Heziketako Institutu Politeknikoa izena hartu zuen. 1992ko Hezkuntza Legearekin, Emilio Campuzano Bigarren Hezkuntzako Institutua bilakatu zen.

2010an Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza eten genuen. Gaur egun 19 ziklo eskaintzen ditugu, zazpi lanbide arlotan banatuta. Lanbide Heziketako Ikastetxe Integratua bilakatu zen institutua 2015ean.

FP Andra Mari Lanbide Heziketa

Bere konpromezuetako bat, egunero jaikitzea da ikaslegoa formatu ahal izateko eta hauek eskolatik gaur egungo gizarteak eskatzen dituen gaitasunak bereganatuta bidaltzea ikastetxetik. Gainera, lan bilaketan eta laneratzean laguntzen diete: enpresetan praktikak, ikastetxeko lan poltsa, ekintzailetasun programa, formazio duala (enpresa-eskola) eta zeharkako gaitasunen indartzea (egiten jakin, egoten jakin, izaten jakin).

AndraMari FP ikastetxea Galdakaon (Bizkaia) kokatua dago. Hezkuntza sare publikoaren barnean dago eta Ikaslan Bizkaia-ren bazkide da, Bizkaian Lanbide Heziketa ematen duten ikastetxeen elkarte handiena.

Kalitatezko hezkuntza eskaini nahi dute, baloreetan formatu dezana eta egokia den formazio tekniko eta intelektuala gehitu dezana bere ikaslegoa gizartean integratu ahal izateko, aldi berean beraien ahalmenak garatuz.

Berritu, hazteko

Enpresek gaur egun duten erronka handietako bat berrikuntza da. Ekosistema baten barne garatzen ari dira, non merkatua aldakorra eta oso lehiakorra den; beraz, desberdintzea, baita lehiakideekiko abantaila ere, garatzeko gai diren proiektu berritzaileei lotuta egongo da.

Bide markatutik atera

Produktu edo zerbitzu on bat eskaintzen duen enpresa batek jarduera bera garatzen jarrai dezake bere bizitzan zehar, baina dagoe. neko merkatuan kokatuta dagoenean eta hazkuntza-sabaia aurkitu duenean, berrikuntza da haratago joateko aukera emango diona. BCGren datuen arabera, enpresen % 80k lehentasuntzat jotzen du berrikuntza.

Berrikuntza eraldaketarako eta hazkunderako tresna indartsua da, maila ezberdinetan erakundeari mesede egingo diona:

• Etekinak handitzen laguntzen du.

• Dibertsifikazio eta bereizketa tresna bat da.

• Bezeroen behar desberdinak estaltzeko aukera ematen du eta, beraz, leialtasun handiagoa lortzeko.

• Merkatu-kuota mantentzeko edo areagotzeko aukera ematen du.

• Negozio-aukera berrietara sartzeko gakoa da.

• Lehiakortasun abantaila handitzea

• Berrikuntza edozein arlori dagokio: marketina, digitala, antolakuntza-eraldaketa, aplikazio teknologikoen garapena... eta, jakina, proiektu berritzaileak garatzeak, produktu berri bat garatzetik hasita, daudenak aldatzea ekar dezake

Proiektu berritzaileak garatzeko erronka

Enpresa bat berritzeko prest egongo da bere merkatua eta xede den publikoa sakon ezagutzen duenean, une horretatik aurrera hazteko edo hobetzeko aukera posibleak identifikatu ahal izango dituelako.

Lehen esan dugunez, proiektu berritzaileak garatzeak produktu edo zerbitzu berriak merkatuan abiarazteaz gain, lehendik daudenak hobetzea edo egiteko modua aldatzea ekarriko du kasu askotan (ingurugiro-inpaktua murriztea, produktu jakin batzuen errendimendua hobetzea edo horiek areagotzea) eta, nolanahi ere, joerak eta sektorearen bilakaera ikertu beharko dira, eskaintzen dituzten baliabideak eta aukerak ebaluatuz.

Helburua eta hori lortzeko bitartekoak zehaztuta, dagozkion taldeek (berrikuntza, marketina, finantzak...) proiektu berritzaile bat eskaintzeko lan egingo dute, bideragarria, eskalagarria, errentagarria eta iraunkorra dena. Faktore horien guztien baturak

konpainia hurrengo mailara eramaten lagunduko du.

Espainiako enpresek erronka handia dute berrikuntzaren arloan, izan ere, La Caixa Fundazioak 2022an egindako “Ikerketa eta Berrikuntzaren Txostena Espainian eta Portugalen” datuen arabera, enpresa berritzaileen proportzioa Europar Batasunaren batez bestekoa baino txikiagoa da.

Ingurumen-inpaktua murrizten duten proiektu berritzaileak

Berrikuntza enpresa garatzeko tresnatzat har daiteke, bere ekintzen ingurumen-inpaktua murrizteko gako bezala. Iraunkortasunarekin konprometitutako enpresa gehiagok berrikuntzara jotzen dute munduan egoteko modua eraldatzen duten proiektuak garatzeko:

• Coca Cola. Ingurumenarekin duen konpromisoaren ondorioz, freskagarrien markak paperezko lehen botila garatu du (nahiz eta % 100 birziklatutako plastikozko estaldura mehea duen). Material hauek erabiltzeak esklusiboki plastikoz egindako ontziekin alderatuta dituen abantailez gain, botila askoz arinagoaz ari gara, zeinaren garraioak CO2 isuriak murriztea ekarriko lukeen ere.

• Lineage Logistics. Hozkailuan elikagaiak garraiatzen ari den enpresa honek bere eraginkortasuna hobetzea lortu du bere biltegiak Tetris-en erabiltzen denaren antzeko egitura matematiko batean antolatzen dituzten roboten erabilerari esker, metro karratuko elikagai gehiago gordetzeko aukera ematen baitu. Bestalde, big data eta machine learning erabiltzeari esker, ibilbideak modu eraginkorragoan planifikatzeko aukera ematen du.

• Smurtfit Kappa. Paper iraunkorreko eta kartoizko ontzi onduetan liderra den enpresa da, eta gaur egun 2050erako zero emisio garbiak lortzera bideratzen du bere ahaleginaren zati handi bat. Bere berri-

kuntza ugarien artean kartoi jasangarri baten garapena dago: Twin Kraft Grease Guard MB12, paperean oinarritutako bat. ontziratzeko berariaz diseinatutako monomateriala eta elikagaiak ukitzeko egokia (olio mineralak xurga ditzakeelako, elikagaien segurtasuna mantenduz, usaina eta zaporea babestuz). Bere fabrikazioa ere energetikoki eraginkorra da (horrek argindar eta ur kontsumoa nabarmen murrizten du). Smurfit Kapparen Kraft kartoi bikoitzak dagoeneko irabazi du ’Packaging Innovation Award’ RISIren 2021 PPI sarietan, baita Pro Carton-en ’Innovation Award’ 2020an.

Enpresen % 80k

lehentasuntzat bezala

jotzen du berrikuntza

Berrikuntzaren garrantzia

Berrikuntza ez da inoiz garrantzitsuagoa izan eta berritzaile nagusiek hori erakusten dute. 2023ko Enpresa Berritzaileenen Txosteneko 50 enpresek MSCI World Indizea gainditzen dute akziodunen etekinetan ehuneko 3,3 puntuz urtean.

Nola erakusten ari diren liderrak berrikuntzaren onurak: Aurtengo Enpresa Berritzaileenen txostenean, berrikuntzarako prest dauden liderrak —produktu, prozesu eta negozio ereduen berrikuntzak garatzeko prest daudenak— inpaktu iraunkorra bultzatzeko zer egiten ari diren aztertzen da. Berrikuntzak duen garrantziaz ere eztabaidatzen da, ziurgabetasun ekonomikoaren aurrean liderrei erresilientzia garatzen laguntzen dien aldetik.

Liderrek etengabe produktu berriak eskaintzen dituzte, merkatu berrietan sartzen dira eta diru-sarreren iturri berriak ezartzen dituzte, atzerakoek hobekuntza gehikuntzatik haratago aurrera egiteko borrokatzen duten bitartean.

Zer da 4.0 Industria eta haren garrantzia 4

.0 industria, aldi berean Laugarren Industria Iraultza deitzen zaiona, enpresek eta konpainiek beren fabrikazio-prozesu guztietan jarduteko duten modua izendatzeko erabiltzen den terminoa da, teknologia berrien ezarpenak lagunduta.

Zein da haien garrantzia? Nola funtzionatzen dute normalean? Zer abantaila eskaintzen dituzte? Galdera horien eta beste batzuen erantzunak hurrengo testuan aurkituko dituzu.

Laugarren Industria Iraultza deritzonaren aurrean gaude, teknologia adimentsuak eta fabrikazioeta produkzio-teknika aurreratuak artikulatzeari begira

Zer da 4.0 industria?

Laugarren Industria Iraultza deritzonaren aurrean gaude, teknologia adimentsuak eta fabrikazio- eta produkzio-teknika aurreratuak artikulatzeari begira, enpresa baten funtzionamendu osoan iraultza sortzeko.

Zalantzarik gabe, horrek benetako eraldaketa suposatu du fabrikazio-enpresa guztien balio-katearen digitalizazioan.

Teknologia berrien integrazioa oinarrizkoa da prozesu eraginkorragoak lortzeko eta sektorean aurkezten diren aurrerapen guztien abangoardian egoteko. Oraindik 4.0 industrian inbertitu ez baduzu, bada garaia horretarako arrazoi sendoak ezagutzeko.

Zergatik da hain garrantzitsua?

Oraindik ez duzu industria adimenduna ezartzen zure fabrikazio-enpresan? Zergatik kontuan hartu behar duzu?

Lehenik eta behin, aipatu beharra dago aro digitalean gaudela, zeinean tresna teknologiko berriak agertzeak eragiketaren kudeaketa eta eraginkortasuna erraztu baitu, produktibitatea areagotu baita.

Bigarrenik, praktika jasangarriak egiteko kezka globalak eta gobernuek ezarritako araudi ezberdinek 4.0 Industria alternatiba bikaina bihurtzen dute ingurumenaren gaineko eragina murrizteko.

Ezagutu industria 4.0 garrantzitsua den beste arrazoi batzuk:

• Industria-sektorean aurrerapena suposatzen du, prozesu desberdinetan segurtasun eta kalitate handiagoa ahalbidetuz.

• Teknologia digitalek bezeroen beharrei erantzuteko gaitasun hobea lortzen laguntzen dute.

• Tresna teknologiko ezberdinek datuen analisi osoa lortzeko aukera ematen dute, eta horrekin erabaki hobeak har daitezke, errore-marjina murriztuz.

• Ekipoek behar duten prebentzio-mantentzei buruzko informazio zehatzagoa lor daiteke, geldialdi-denbora murrizteko.

Fabrika adimendunaren ezaugarriak

Fabrika adimendun bat, bere funtzionamendurako, hainbat teknologia aurreratutan oinarritzen da, digitalizatuta dauden eta prozesu eraginkorragoak egiten laguntzen duten instalazioak egokitzea posible eginez.

Orain, fabrika adimendun batek dituen ezaugarri desberdinak zerrendatuko ditugu:

• Produktu pertsonalizatuen sorkuntza: laugarren industria iraultza hau ekoizpen pertsonalizatuan oinarritzen da. Erakartzen, leialtzen eta bezero bakoitzaren itxaropen bereziak betetzen dituena. Hori hainbat teknologiaren bidez lor daiteke, hala nola, 3D inprimaketa, edozein negoziorentzat errentagarriagoa den produktu zehatzen sorta txikien fabrikazioa errazten duena.

• Interkonektibitatea: ekoizpen plantan instalatzen diren ekipo ezberdinek, hala nola makinak, sentsoreak eta gailuak, emandako datuak biltzeko erraztasuna aurkezten da. Horrela, esku hartzen duten beste arlo batzuek datu horiek denbora errealean eta berehala eskuratu, kontsultatu eta erabili ahal izango dituzte.

• Datuen analisia: zure enpresaren ekoizpenari onura gehien ekarriko dion industria 4.0ren ezaugarrietako bat da. Kontuan izanda Big Dataren bidez eraginkortasun handiagoa izateko zuzendu behar dituzun ekintza ezberdinen ikuspegi zabala izango duzula. Era berean, zure funtzionamenduan eragin zuzena duten konpainiako beste arlo batzuetako hainbat eredu identifikatzeko aukera izango duzu. Horrela, erabaki hobeak hartzeko aukera izango duzu.

• Hornikuntza-kate integratua: eragiketa industrial batek behar bezala funtziona dezan, garrantzitsua da eraginkortasuna eta gardentasuna eskaintzen dituen hornikuntza-kate baten laguntza izatea. Horrek eragin zuzena izango du produkzio prozesuetan, eraldaketan lagunduz bai fabrikatzaileek lehengaiak lortzeko moduan, bai azken produktuak entregatzeko moduan.

Zein teknologiak diren 4.0 industriaren parte

4.0 industriaz hitz egiten dugunean, ez gara etorkizuneko manufaktura industriaren

modernizazioaz ari, oraina baizik. Lantegiek prozesu adimentsuak lortzeko ezagutu eta ezarri behar duten errealitatea da.

Hori lortzeko, funtsezkoa da jakitea zein teknologiak bultzatzen duten konektatutako industria 4.0. Hauetariko batzuei buruz hitz egingo dizuegu:

Zibersegurtasuna

Zibersegurtasuna, zoritxarrez, iraganean fabrikazio-fabriketan arreta handirik jaso duen gaia ez den arren, ezinbestekoa da malware-eraso potentzialak saihestea. Indartzea posible da blockchain edo machine learning bezalako teknologien ezarpenaren bidez.

Modu honetan, prozesuak automatizatu daitezke zure enpresan, eraso gaiztoak gertatzen direnean alertak igor daitezen. Gainera, mehatxu posibleen aurrean erantzunak saihestu eta sortu daitezke.

Munduaren ibilbidea aldatuko duten

energia-joera adimendunak

Energia Berriztagarrien Nazioarteko Agentziak (IRENA) kalkulatzen du munduko elektrizitatearen % 90 energia berriztagarrietatik etor daitekeela eta etorri behar duela 2050. urterako, eta, ondorioz, punta-puntako enpresa teknologikoak teknologia berdea sortzera bideratzen ari dira.

Klima-aldaketa larrialdi globala da, maila guztietan irtenbide koordinatuak eta nazioarteko lankidetza eskatzen dituen arazoa da, herrialdeek karbono gutxiko ekonomia baterantz aurrera egiten laguntzeko. Gai horri eta haren eragin negatiboei aurre egiteko, Nazio Batuen Klima Aldaketaren Konferentzian (COP21) munduko buruzagiek aurrerapen handiak egin zituzten 2015eko abenduaren 12an, Parisko Akordio historikoarekin.

Orain arte, 193 herrialdek gehi Europar Batasunak etorkizun berdeago baten

aldeko aliantza hau sinatu dute eta karbono neutraltasunaren helburuak finkatu dituzte.

Horrek esan nahi du energia-eraldaketa eta zero karbono-garapena ahalik eta azkarren lortzea, baliabide berriztagarri gehiago erabiliz, energia erabiltzeko modua aldatuz eta teknologia berriak erabiliz isurketak murrizteko. Zientziak esaten digu hemendik 2030era bitartean erregai fosilen ekoizpena urtero % 6 murrizten ez badugu, gauzak okerrera egingo dutela.

Panorama honek aukera berriak eta erronka berriak ekartzen ditu energia berriztagarrientzat; datozen 5 urteetan, munduak azken 20 urteetan adina energia berriztagarri sartuko ditu.

Huawei-ren txosten baten arabera, etorkizun berdeago baterako energia digitalaren 10 joera nagusiak hauek dira:

1. joera: PV+ESS Integrazioa. Energia berriztagarri gehiago sare elektrikoak elikatzen diren heinean, hainbat arazo tekniko konplexu sortzen dira sistemaren egonkortasunari, potentziaren balantzeari eta potentziaren kalitateari dagokionez. Hori dela eta, kontrol-modu berri bat behar da potentzia aktibo/erreaktiboaren kontrolagarritasuna eta erantzun-gaitasuna areagotzeko eta maiztasun eta tentsioaren gorabeherak aktiboki arintzeko.

2. joera: Dentsitate handia eta fidagarritasuna. Planta fotovoltaikoetako ekipoen potentzia eta fidagarritasun handia izango da joera. Hartu inbertsore fotovoltaikoak adibide gisa; gaur egun, inbertsoreen DC tentsioa 1100V-tik 1500V-ra igotzen da.

3. joera: Modulu Level Power Electronics (MLPE). Industria-politikek eta

aurrerapen teknologikoek bultzatuta, banatutako fotovoltaikoak garapen indartsua izan du azken urteotan. Erronkei aurre egiten diegu, esate baterako, teilatuko baliabideen erabilera nola hobetu, errendimendu energetiko handia eta PV+ESS sistemaren segurtasuna bermatu. Beraz, kudeaketa finagoa ezinbestekoa da.

4. joera: Energia biltegiratze modularra. ESS zentralizatutako soluzio tradizionalekin alderatuta, Smart String ESS irtenbideak arkitektura banatua eta diseinu modularra hartzen ditu. Teknologia berritzaileak eta kudeaketa adimendun digitala erabiltzen ditu bateria-paketearen mailan potentzia optimizatzeko eta rack-mailan potentzia kontrolatzeko. Horren ondorioz, energia isurketa handiagoa, inbertsio optimoa, eragiketa eta mantentze errazak, baita segurtasuna eta fidagarritasuna ere ESSren bizi-ziklo osoan.

Zientziak esaten digu hemendik 2030era bitartean erregai fosilen ekoizpena urtero % 6 murrizten ez badugu, gauzek okerrera egingo dutela

5. joera: Zelula mailan kudeaketa hobetua. MLPErantz doazen PV sistemak bezala, litio BESS kudeaketa maila baxuago batera eboluzionatuko da. Bateriaren zelulen mailan kudeaketa finduak soilik eraginkortasun eta segurtasun arazoei aurre egin diezaieke. Gaur egun, bateria kudeatzeko sistema tradizionalak (BMS) datu mugatuak laburbildu eta azter ditzake soilik, eta ia ezinezkoa da matxurak hautematea eta alertak sortzea hasierako fasean.

6. joera: PV+ESS+Grid Integrazioa. Energia-sorkuntzari dagokionez, gero eta praktika gehiago ikusten ari dira energia garbiko PV+ESS oinarriak eraikitzeko, karga-zentroak UHV transmisio-lineen bidez elektrizitatea hornitzen dutenak. Energia-kontsumoari dagokionez, zentral birtualak (VPP) gero eta ezagunagoak dira herrialde askotan.

7. joera: Segurtasuna hobetu. Segurtasuna da fotovoltaikoaren eta ESS industriaren garapenaren oinarria. Honek agertoki eta lotura guztiak sistematikoki kontuan hartzea eta potentzia-elektronika, elektrokimika, kudeaketa termikoa eta teknologia digitalak guztiz integratzea eskatzen du sistemaren segurtasuna hobetzeko.

8. joera: Segurtasuna eta fidagarritasuna. Onurak ekartzeaz gain, sistema fotovoltaikoek hainbat arrisku ere badituzte, besteak beste, ekipoen segurtasuna eta informazioaren segurtasuna. Ekipoen segurtasun-arriskuak, batez ere, matxurak eragindako geldialdi-denborari dagozkio. Informazioaren segurtasun arriskuak kanpoko sareen aurkako erasoei dagozkie.

9. joera: Digitalizazioa. Ohiko zentral fotovoltaikoek ekipamendu ugari dute eta informazio kanal eta informazio bilketa falta dute. Talde gehienek ezin dute elkarren artean ”komunikatu”, eta oso zaila da kudeaketa findua ezartzea.

10.joera: AIren aplikazioa. Energiaren industria datuen aroan sartzen ari den heinean, datuen balioa nola bildu, erabili eta maximizatzeko modurik onena bihurtu da industria osoan. AI teknologiak asko aplika daitezke energia berriztagarrien eremuetan eta ezinbesteko eginkizuna betetzen dute PV+ESSren bizi-ziklo osoan, fabrikazioan, eraikuntzan, eragiketa eta mantentze-lanak, optimizazioa eta funtzionamendua barne.

Karibeko lehen luxuzko Smart City-a

Ingeniaritzan eta eraikuntzan espezializatutako Clerhp multinazional murtziarrak Larimar City & Resort eraikitzen hasi da, Dominikar Errepublikako Punta Canako luxuzko lehen hiri adimenduna. El Farallón de Verónen kostaldetik 10 kilometrora kokatuta, proiektuak 300 milioi euroko fakturazioa aurreikusten du. Jasangarritasunaren ikuspegiarekin, Larimar City & Resort-ek teknologia aurreratuak integratuko ditu, hala nola AA, Big Data eta IoT, energia-eraginkortasuna eta ur baliabideen optimizazioa sustatuz. FITURek eta Dominikar Errepublikako agintariek lagundutako asmo handiko proiektu horrek Karibeko hiri-garapen iraunkorraren eta goi-teknologiaren erreferente bihurtu nahi du.

Berrikuntzaren eta

iraunkortasunaren horizonte bat

2,7 milioi metro koadroko azaleran hedatzen den proiektuak hiri adimendunaren ideia birdefinitzen duten instalazio batzuk barne hartuko ditu. Hondartzak eta igerileku artifizialak sortu zirenetik 3 km baino gehiagoko pasealekuraino, luxua eta erosotasuna ingurumenarekiko errespetua integratzea da helburua. Era berean, oinarrizko bi egoitza-proiektu eraikitzea aurreikusten da: Prime Towers eta Horizon View, eskualdeko higiezinen sektorean aro berri bati hasiera emango diotenak.

Larimar City & Resort ez da luxuzko eraikinen bilduma bat; etorkizun iraunkor baten aldeko apustua da. Bere golf zelaia, country kluba, unibertsitatea, osasun zentroa, dendak, jatetxeak, hotelak eta aisialdi gunez hornituta, hiriak aurrekaririk gabeko bizitegi- eta turismo-esperientzia agin-

tzen du. Energia berriztagarrien erabilera, energia-kostuak murriztea eta baliabide hidrikoen optimizazioa proiektu honen oinarrizko zutabeak dira. Adimen Artifiziala, Big Data eta Gauzen Internet (IoT) bezalako teknologien ezarpenak Clerhp-ek berrikuntzaren eta iraunkortasunaren aldeko apustua islatzen du.

Clerhp-eko zuzendari nagusiak, Juan Andrés Romerok, planaren anbizioa eta sendotasuna nabarmentzen ditu, akziodunentzako inbertsioaren itzuleran ez ezik, hiri iraunkor eta adimentsu baten kontzeptu disruptiboa garatzen ere. Romeroren ikuspegia azpiegituren eraikuntzatik harago hedatzen da; bere ingurunearekin harmoniatsu integratzen den hiri-ekosistema bat sortzea bilatzen du, bizilagunei eta bisitariei aparteko bizi-kalitate bat eskainiz.

2025erako aurreikusitako lehen fasea amaituta, Larimar City & Resort-ek 300 milioi euroko negozio bolumena eta 100 milioi EBITDA baino gehiago sortzea aurreikusten du. Hiriak, Farallón de Verónen, 100 metroko altuera duen itsaslabarrean, Karibeko bista ikusgarriak eskainiko ditu, garapen jasangarri eta eraginkorra sustatzen duen bitartean. Proiektu honek Karibeko arkitektura eta hirigintza birdefinitzeaz gain, etorkizuneko hirietarako estandar berri bat ezartzen du.

Karibe berri baten pultsua

Clerhp-en Larimar City & Resort-en ikuspegia autosufizientzia lehenesten duen hirigintzan oinarritzen da. Proiektuak kateatu diren 10 faseren exekuzioa aurreikusten du, egoitza-eraikinetatik hoteletaraino. Plangintza estrategiko honek hiri osoa eta

autosufiziente bat sortzea bermatzen du, 35.000 eta 55.000 biztanle arteko biztanleria potentzial estimatua hartzeko gai dena. 20.000 etxebizitza sartzeak, hotel-multzoekin eta bestelako zerbitzuekin batera, Clerhp-ek hiri-ingurune integratua eta orekatua sortzeko duen konpromisoa azpimarratzen du.

Larimar City & Resort

Proiektuak interes handia piztu du Europako eta Ameriketako inbertitzaileen artean, eta Larimar City & Resort inbertsio-aukera paregabe gisa ikusten dute sortzen ari den eta etorkizun handiko merkatu batean. Atzerriko inbertsio-fluxu horrek proiektuaren bideragarritasun ekonomikoa azpimarratzeaz gain, eskualderako hazkunde-motor handia izango dela agintzen du. Dominikar Errepublikak proiektu honetarako hautatzea ez da kasualitatea: egonkortasun politiko eta sozioekonomikoa du herrialdeak, eta eskualdeko BPGren hazkunderik handiena izateagatik nabarmentzen da, urte arteko % 7,5eko inflazioarekin eta eutsiz.

Karibeko lehen luxuzko

Smart City-a Murtziako enpresa batek eraikiko du Punta Canan

Larimar City & Resort-en kokapen estrategikoak, Miami eta New York bezalako hirigune garrantzitsuetatik hurbil eta Europarekiko konexio onak dituenak, helmuga erakargarria egiten du bizilagun eta bisitari askorentzat. Nazio mailan eta Dominikar Errepublikan emandako laguntza instituzionalak, FITUR bezalako ekitaldietan frogatua, non proiektua aurkeztu eta hainbat agintarik onartu zuten, bere arrakastaren eta epe luzerako iraunkortasunaren konfiantza indartzen du.

Clerhp-eko Proiektu Handien eta Operazioen zuzendariak, Pablo Grisek, proiektu-

ak enpresa-ingurunean izan duen harrera positiboa nabarmentzen du, inbertitzaileen eta erosleen artean piztutako interesaren erakusgarri. Harrera hau Larimar City & Resort-ek adierazten duen erakargarritasunaren eta berrikuntzaren erakusgarri da, higiezinen proiektu gisa ez ezik, Karibeko eskualdean eta kanpoan etorkizuneko hiri garapenen eredu gisa ere.

Laburbilduz, Larimar City & Resort iraunkortasuna, teknologia aurreratua eta hiri garapenaren ikuspegi integratua uztartzen dituen proiektu aitzindari gisa sortzen ari da. Bere osatzeak Punta Canako paisaia aldatzeaz gain, mundu osoko hiri adimentsu eta jasangarrien garapenerako estandar berri bat ere ezarriko du.

Clerhp

Clerhp, egitura-ingeniaritzan espezializatutako enpresa bat da, diseinu-zerbitzuekin, kalkulu-optimizazioarekin eta eraikuntza-laguntza teknikoarekin. Eraikuntzaren sektorearekin zerikusia duten teknikari talde diziplina anitzeko talde batek osatua, bere fase bakoitzean, ideia baten emaitza izanik, ideia berriak eta zaharrak egiten diren berrikuntza baten emaitza izanik.

Ingurumen-politika: zer den eta adibideak

Ingurumen-politika ingurumena hobetzeko, giza bizitzaren printzipio naturalak kontserbatzeko eta garapen iraunkorra sustatzeko helburuen kezka eta garapena da. Eremu publikoan zein pribatuan, ingurumenaren kontzientzia hazten ari da. Enpresetan, ISO 14001 edo EMAS ziurtagiriek ingurumena kudeatzeko sistemak erabiltzen dituztela ziurtatzen dute. Artikulu honetan, ingurumen-politika zer den azalduko dugu eta adibideak emango ditugu, ingurumen-politikaren printzipioak ardatz hartuta.

Zer dira ingurumen-politika eta haren printzipioak

Zer da ingurumen-politika? Ondo azalduta, ingurumen-politika ingurumena hobetzen eta zaintzen laguntzeko, gizakien natur printzipioak kontserbatzeko eta garapen

iraunkorra sustatzeko ardura da, eta, oro har, horrekin guztiarekin lotutako epe labur eta luzerako helburu argiak ezartzen ditu.

Gainera, ingurumen-politikak bezala defini daitezke erakunde ezberdinek, bai naziokoak, bai nazioartekoak, ingurumen-araudi desberdinak garatu eta aplikatuz, dauden ingurumen-arazoei aurre egin nahi dieten estrategiak.

Mundu mailan, NBEk agentzia espezializatu bat du, eta bere eginkizun nagusia ingurumenarekin lotutako gaietan nazioarteko lankidetza sustatzea da, baita ingurumen-baldintzak ebaluatzea ere mundu mailan, eskualdean eta nazio mailan. Erakunde hau PNUMA (Nazio Batuen Ingurumen Programa) da, zeinaren garrantzia eztabaidaezina dena, ingurumen-zuzenbidea aplikatzen laguntzen duena, ingurumena arrazionalki kudeatzeko erakundeak garatuz eta ingurumena arrazionalki kudeatzeko erakundeak sendotuz, aldi berean koordinazio-organo gisa jardunez.

EBri dagokionez, Europa mailan ingurumen-politikek dute ardatz:

”Ekonomia berritzaile eta zirkular bat sustatzea, non biodibertsitatea babestu, baloratu eta leheneratu eta ingurumen-arazoetatik eratorritako osasun-arriskuak ahalik eta gutxien murrizten diren, gizartearen erresilientzia areagotuz, hazkundea baliabideen erabileratik bereiziz”.

Politika hauek arautzen dituzten printzipio nagusiei dagokienez, Europar Batasunaren Funtzionamenduari buruzko Itunean (TFUE) jasota daude, zehazki bere 191. artikuluan, eta zuhurtzia, prebentzioa eta ”kutsatzen duenak ordaintzen duen” printzipioa dira.

Laburbilduz, garapen jasangarrirako ingurumen-politiken printzipioak hauek dira hazkunde ekonomiko garbia eta berdea lortzeko:

• Ingurumen-erantzukizunaren printzipioa: guztiok hobetu dezakegu gure ingurumena.

• Prebentzioaren printzipioa: hobe prebenitzea hondamendi ekologikoak zuzentzea baino.

• Substantzia arriskutsuak gutxiago kutsatzen dituztenekin eta energia kontsumo handiko prozesuak eraginkorragoekin ordezkatzeko printzipioa

• Kutsatzaileak ordaintzen du ingurumenaren kalteak saihestu ezin diren kasuetan.

• Ingurumen-politikak beste sail batzuekin koordinatzea eta ingurumen-helburuak integratzea eskatzen duen koherentzia-printzipioa

• Ezinbestekoa da ingurumena hobetzeko helburuekin lan egiten duten talde sozialetan lankidetza-printzipioa eta hori gauzatzea.

• Ingurumen-politikak ikerketa zientifikoen emaitzetan oinarritu behar dira beti.

Zeintzuk dira ingurumenpolitikaren printzipio orokorrak eta haien esanahia?

Printzipio orokorrei buruz hitz egiten dugunean, ingurumen-araudi desberdinak garatzeko oinarri gisa balioko duten “ideia” nagusiez ari gara. Laburbilduz, ingurumenaren babesarekin lotutako estrategia desberdinak sustatuko diren egiturazko oinarriak dira. Hauek dira ingurumen-politiketan nagusi diren bi:

Kautela eta prebentzio printzipioak

Arriskuak kudeatzeko helburu nagusian zentratzen dira, hau da, politika edo ekintza batzuetatik eratorritako giza osa-

sunean edo ingurumenean eragin negatiboen susmoa dagoen kasuetan, kasu horietan eta aldez aurretik ebaluazio helburu zientifiko bat egin ondoren, baldin eta ezin da ziurtatu ondorio negatiboak ez direla gertatuko, beti erabakiko da politika edo ekintzekin ez jarraitzea. Printzipio honen aplikazioaren adibide bat produktu jakin batek izan ditzakeen ondorio kaltegarriei buruz zalantza sortzen den kasuetan dago. Dagokion ebaluazio zientifikoaren ondoren zalantza horiek irauten badute, produktu hori merkatutik kentzea beti aukeratu behar da.

Eremu publikoan zein pribatuan, ingurumenaren kontzientzia hazten ari da

”Kutsatzen duenak ordaintzen du”

Zalantzarik gabe, ingurumen-zuzenbideko politiken ”printzipioa” da, bere aplikazio nagusia ingurumen-erantzukizunari buruzko Zuzentarauaren bidez gauzatzen da, ingurumenari eragindako kalteak prebenitzeko edo dagoeneko gertatutako kalteak konpontzeko helburuarekin. Funtsean, ingurumena mehatxatzen duten lanbide-jarduerek arrisku horretatik eratorritako zerga gehigarri bat dakarren printzipioa da, kaltearen prebentzio-ekintzak nahiz konponketa-ekintzak ordainduz.

Nolakoa izan behar duen ingurumen-politika (laburpena)

Ingurumen-politika entitate edo enpresa batek ingurumenarekin eta baliabide naturalekin erlazionatzeko hartutako administrazio-eredua da. Honek ingurumen-konpromiso batetik hasi behar du, enpresaren jarduera guztia arautu behar duen dokumentua eta ingurumen-politikaren oinarrizko puntuak islatu behar dituena.

Zer da “smart food” edo “janari adimenduna”?

”Smart food”, ”elikagai adimenduna edo osoa”, modu orekatuan jateko proposamen berriak dira, arrazoiren batengatik benetako otordurik egin ezin denean eta mokadu azkar eta osasungarri ez den batera bakarrik jo nahi ez duzunean.

Momentu batzuetan, lanak ez dizu uzten bazkari oso bat egiteko tartea hartzen. Horrek ez du esan nahi, ordea, edozer gauza jan nahi duzunik.

Asko gertatu da Silicon Valleyko bulegoko langileen artean, eta hor modan jarri da gaur egun “elikagai osoa” edo “janari adimenduna” deitzen dena.

Ez da eguneroko jateko ohiturak aldatzea. Joera berri horren arabera, ideia da ohiko bazkari bat saltatu behar dugun egunetan, orekatuago eta osasuntsuagoan egitea.

“Elikadura adimendunaren”

kontsumitzaileak 25 eta 35 urte

bitarteko gizonezkoak, sektore

teknologikoko profesionalak eta ikasleak dira batez ere

Zer da “Smart Food”?

Silicon Valley-ko lan-erritmo bizkortuak langile asko osasungarri ez diren pintxoak eta janarietara iristea edo ez jatea ere eragin zuen.

Ingurune horretan sortzen da elikagai mota hau. Elikadura adimenduna beharren arabera mantenugai eta kaloria kopuru egokia irenstean datza, produktuen bidez, hala nola irabiatuak edo barrak.

Helburu bikoitza du:

• Menu azkar bat egiteko gai izatea, egiten ari zaren zeregina egiteari utzi gabe.

• Ez galdu janaria, jan behar duzuna bakarrik.

Horiek merkaturatzen dituzten enpresek azpimarratzen dute elikadura beharrak eskaintzeko ikerketak egin dituztela, izan ere, elikagai mota hau, bere aurkezpenaz harago, osagai natural eta osasuntsuekin egiteagatik definitzen da.

Elikagaien ordezkoekiko desberdintasuna

Osagaien bilaketa hori da garrantzitsuak egiten dituena beste elikagaien ordezko mota batzuekin alderatuta: oloa, oliba olioa, lihoa, ilar proteina, kanariar gofioa, besteak beste.

Elikadura adimenduna ez dago dieta-shake deritzonekin, ezta ordezko elikagaiekin ere.

Elikagaien ordezkoak kaloria gutxiko dietan oinarritzen dira; beraz, ez dute nahikoa energia ematen batez besteko pertsonari egunari aurre egiteko.

Barra energetikoekin ere ez dute zerikusirik, beste funtzio ezberdin bat baitute: ohikoa baino ariketa fisiko gehiago egiten duten pertsonei mantenugai mota zehatz bat ematea.

Elikadura adimenduna urruntzen da mota honetako helburuetatik. Bere funtzioa egunero jaten ditugun otorduetako baten ordezko zentzuzkoa eta osoa izatea da. Ez eman gastatzen dugun energia baino gehiago edo gutxiago.

Noiz hartzen dira elikagai hauek

Sektore honetara dedikatzen den enpresetako Satislent-en datuen arabera, ”elikadura adimendun” honen kontsumitzaileak 25 eta 35 urte bitarteko gizonezkoak, sektore teknologikoko profesionalak eta ikasleak dira batez ere.

Otorduetan (% 72), gosarian (% 68), afarian (% 42) eta pintxo moduan (% 31) kontsumitu ohi dute.

Pertsona bakoitzak bere eguneko ordua aurkitzen du komeni zaionean.

Goizean nahiago dutenek azaldu dute goizerako energia ematen dien gosari azkarra dela.

“Beste batzuek nahiago dute janariarekin erabiltzea bulegoko ogitartekoa saihesteko”, nabarmendu du Satislentek.

Beste batzuek mokadu-afari gisa aurkitzen dute momentua, eta horrela arratsaldeak luzatuz eta afari astunak saihestuz.

Txango egun baterako prest dauden pintxo gisa erabiltzeko aukera ere badago.

Helburua da, sukaldaritza edo erosketak egiteko astirik (edo gogorik) ez dagoen egoeretan, janari azkarraren tentazioan ez erortzea edo ez jatea.

Geldiku elikagaien hondakina

Fabrikatzaileek beraiek ez dute ukatzen “une zehatzetarako” produktua denik. Eta bigarren erosketa helburu harrigarri bat eskaintzen dute: elikagaiak xahutzea saihestea.

Europar Batasunean urtero 88 tona elikagai alferrik galtzen dira, 143.000 milioi euroko balioa dutenak. Egoera ez da hobea Estatu Batuetan, ekoitzitako elikagaien % 40 botatzen baita.

Elikagaien xahuketa horrek guztiak ingurumen-inpaktu larria eragiten du. Era berean, osasuna eta elikadura osasuntsua jasaten dute ohitura horien ondorioz.

“Testuinguru horretan, elikagai adimendunak arazo horri erantzuten dio eta ingu-

rumena errespetatzen duen eta elikadura orekatu baterako egokia den kontsumo eredu bihurtzen da”, adierazi dutenez.

Egia da oso kontzentratuta dauden irabiatu edo barretan dauden elikagaiak direla eta, teorian, ez dituzula alferrik galduko. Baina ez dezagun ahaztu elikagai ultraprozesatua dela. Elikadura jasangarriaren txapeldun gisa ezartzen dela eztabaidagarria da.

Irabiatuak

Produktu hauek egunean otordu bat edo batzuk ordezkatu ditzakete. Hala ere, otorduak formula dieta hauekin ordezkatzeak ezarritako dieta-plan baten eta bizimodu-aldaketaren parte izan behar du funtziona dezan; ezin da ausaz eta inongo kontrolpean egin.

“Baina produktu horiekin erregimen zorrotza elikagai arruntak jan gabe erreserbatu behar da pisu galera azkarra behar duten pertsonentzat, kirurgia bariatrikoa adibidez, helburu zehatz batekin, eta ez da epe luzera mantendu behar”, gaineratzen du Núria Vilarrasa doktoreak. Irabiatuez osatutako dietek medikuaren jarraipen zorrotza behar dute.

“GOe-rekin, Donostia berrikuntza gastronomikoko distritu baten hazia izatea nahi dugu”

Asier Alea Basque Culinary Centereko Garapen Globaleko zuzendaria da. Bilbon jaioa, Ekonomia eta Nazioarteko Harremanetako lizentziatura bikoitza du (bere promozioko lehena) Bostongo Unibertsitatean, Politika Ekonomikoko masterra du Oxfordeko Unibertsitatean, Politika Ekonomikoan doktorea da Oxford Unibertsitatean ere bai, eta MBA (Enpresen Administrazioko Masterra) bat du MITen, Massachusettseko Teknologia Institutuan.

Asierrekin GOe-ri buruz, 2025eko udaberrian ateak irekiko dituen Gastronomy Open Ekosistemari buruz, hitz egiteko aukera izan dugu.Donostiakohiriariespazioirekibateskai-

niko dio eraikin berri horrek, non elikaduraren arloko ikasleek, ekintzaileek eta enpresek bat egingo duten, herritarrekin batera. Gipuzkoako hiriburua erreferentzia eta aitzindaria izango da, beraz, ezaugarri horiek dituen gune bat hartzen.

Zer da GOe?

GOe Gastronomia Ekosistema Irekiaren akronimoa da, Gastronomy Open Ecosystem. Siglei buruz ari garenez, Ekosistema hitza zein Irekia gaur egun gehiegikeriaz erabiltzen diren terminoak dira, baina, hain justu, hori da sortzen saiatzen ari garena. GOe-k esan nahi du, bai eraikina beraren ikuspuntutik, bai filosofiatik, balio-proposamen bakarrean batzea Basque Culinary Centerrek dagoeneko aurkezten dituen osagaiak, hau da, talentu akademikoa, ikasleak, kolaboratzaileak, irakasleak, ekintzaileak, enpresak eta publiko orokorra, herritarrak, eragile horiek guztiek elkarrekintzan jarduteko aukera izango duten leku batean, batetik talentu hori trebatzeko, eta, bestetik, garrantzitsuena, irtenbide berriak sortzen laguntzeko, gastronomiaren eta elikaduraren arloak eskatzen dituen irtenbide berrietako batzuk, alegia. Argi esanez, badaude toki edo entitate batzuk GOe-ren antzekoak edo parekoak izan daitezkeenak, baina bat ere ez elikaduraren edo gastronomiaren alorrean. Zen-tzu horretan, GOe apustua da.

Zein da bere jaiotzaren jatorria?

GOe intuizio bat eta behaketa bat da. Basque CulinaryCentersortuzenmodubereanazaldaiteke, gastronomia zientzien lehen unibertsitatea sortzeko beharraren intuizio gisa. Ordura arte, irakaskuntza gehiena, gastronomiaren

arloko hezkuntza, ostalaritza-eskolek edo lanbide-heziketako zentroek egindakoak izan zen. Lan bikaina egin zuten, baina intuizioa zen sortzen ari zen ezagutzaren zati handi batek beste lizentziatura, masterra, doktorego-programa batzuk ere behar zituela... Beraz, irabazi asmorik gabeko pribatua zen fundazio bat sortu zen, hainbat eragilerekin, Arrasateko Unibertsitatearekin, enpresa pribatuekin, Eusko Jaurlaritzarekin, Gipuzkoako Foru Aldundiarekin, Donostiako Udalarekin... eta intuizio horrekin, fundazio hau sortzean, lehen proiektua sortu zen, munduko zientzia gastronomikoen lehen fakultatea.

Gaur egun, guztiz arrakastatsua izan dela ikusten da, estalita ez zegoen hutsune bat bete zuen. Duela 13 urte sortu zen fakultate hau, eta duela 7 urte, osatu zen gerora, BCC Innovation-ekin, gastronomiaren lehen zentro teknologikoarekin. Demagun euskal eta estatuko zentro teknologikoen sareari atxikitako zentro teknologikoa dela, enpresei zerbitzuak ematen dizkiela, batez ere zentzumenaren, sukaldaritzaren eta gastronomiaren ataletan, eta beste zentro teknologiko batzuk oso ondo osatzen dituena, AZTI, esaterako, Euskal Herrian. Eta dagoeneko bi hanka ditugu, fakultatea eta zentro teknologikoa.

Zentzumenzati horretan, ez dago ezagutza zentro askorik, bai hezkuntza arloan eta baita berrikuntza arloan ere. Beraz, kupoa handitzeko une egokia zela uste genuen.

Noiz egongo da eskuragarri?

Lanak azaroaren bigarren hamabostaldian hasi ziren eta 19 hilabetetan amaitu behar dira. 2025eko udaberriaz ari gara.

Zein helburu ditu?

Ildo oso generikoetan, enpresentzat eta ekintzaileentzat, lan-esparru berri bat izango litzateke, eta bertan gure fakultateko kideekin elkarreragin dezakete. Master berriak ere sortuko dira, nahiz eta fakultatea geratzen den, baina GOe-rekin sortuko diren mugako master gehiago dira, adibidez,

adimen artifizialaren eta elikaduraren arlo berria, eta beste master serie bat. Beraz, GOe, lehenik eta behin, merkatura atera baino lehen, produktu berriak sortzeko, edo dagoeneko munduko beste leku batzuetan existitzen diren produktuak edo enpresen ekintzaileek sortu dituztenak hartzeko espazio bat da, non probak egiteko aukera izango dute. Hau da, elikagaien produktu baten Alfa eta Omegaren antzekoa da. Elkarrekin sortu edo azken doikuntzak egin ditzakezu merkatura eraman aurretik.

Horrenbestez, helburu nagusiak dira produktu berriak sortzea, lehendik dauden batzuen egokitzapena, elikadura arloko master berriak abian jartzea eta, era berean, ekintzaileei prototipoa egiten edo startup berriak sortzen laguntzea.

”GOe eraikuntzaren lanak azaroaren bigarren hamabostaldian hasi ziren eta 19 hilabetetan amaitu behar dira, 2025eko udaberrirako”

Zein behar estaltzera dator?

Elikadura-sektorean, beste hainbat arlotan bezala, enpresek eta ekintzaileek formula hori sortzen duten tokiak behar dituzte sarritan, talentu hori guztia bil dezaketenak, bai bien artean, hau da, enpresa eta ekintzailea, bai hirugarren hankarekin, hau da, talentu akademikoa, ikasleak eta gure zentro teknologikoa. Beraz, behar hori beste sektoreetan baino are garrantzitsuagoa da.

Elikagaien sektorea oso berezia da gaur egun aldaketa prozesu batean dauden beste batzuekin alderatzen badugu, energia adibidez. Elika-gaien sektoreak oso profil anitzak hartu behar ditu kontuan proposamen berrien sorreran. Alde batetik, nutrizionista bat izan

behar duzu, kimika organikoaren alorreko ingeniariak izan behar dituzu, gero proposamen berria, diseina-tzen ari zaren produktu berria, eskalatzen dakitenak, eta gero, hirugarren aktore bat, hau da, zati sentsorialean aditua, ingelesez Chef Scientis izenez ezagutzen dena. Orain arte, salbuespenak salbuespen, ez ziren formulak sortu non pertsona horiek espazio berean egon beharko liratekeen. Hau da, oro har, ildo bat sortzen da, zeinetan nutrizionistak kimikari organikoarekin hitz egiten zuen hasieran, eta gero, produktua oso aurreratuta zegoenean, zentzumen-alderdira eramaten zen hura hobetzeko.

Oso hizkuntza desberdinak hitz egiten dituzten profilez ari gara, gurea bezalako zentro bat izan arte, fakultateaz ari naiz, hiru hanka horiek batzen zituzten programetan batu ez zirenak. Basque Culinary Centerrek, bere prestakuntzan, bai lizentziaturan, bai master mailan eta baita doktorego mailan ere, kimika organikoa eta elikadura batzen dituen hiru hanka hauek batu ditu, atal sentsoriala bezala, eta bere esku izango dute gurekin lan egingo duten enpresek.

”GOe-k Donostiaren irudia indartuko du gastronomiaren etorkizuna erreproduzitzen duen hiri gisa”

Zein espazio hartuko ditu GOe-k? Hasieratik diseinatu genuen espazioak oso anitzak izan behar zirela, baina eragile guzti hauek igaro behar zirela, hau da, laborategiak non lan egingo dute ekintzaileek, ikasleek eta enpresek, eta laborategi horiek ere bisitagarriak eta/edo elkarreragingarriak izan behar zirela herritartasunarekin. Laborategi oso irekiak, oso eragile ezberdinen eskura egon behar dutelako, baina bertan inte-

raktuatu behar dute ekintzaileek, ikasleek, irakasleek, enpresek, eta askotan bisiatzen duten herritarrek ere.

Laborategi oso zorrotzak, gero hezkuntza eta irakaskuntzarako espazioak, baina oso irekiak ere bai. Bertan egingo denaren zati handi bat hirugarrenei irekita egon beharko litzateke, ni, adibidez, Asier Alea bezala, Danimarkatik, Alemaniatik, Estatu Batuetatik edo Shanghaitik ekarri dugun norbaiten klase magistral batera joan nadin. Gure masterreko ikasleentzako prestakuntza-espazioak, baina zabalik egon beharko lukete gure enpresa kolaboratzaileak bertaratu ahal izateko. Hori beti errepikatuko da: ahal den neurrian, lehen aipatu ditudan eragile hauek, ekintzaileak, enpresak, ikasleen talentua, kolaboratzaileak eta herritarrak, espazio horietan elkarreraginean aritzeko gai izan behar dira.

Zer ekarpen egingo dio hiriari, Euskadiri eta baita Espainiari ere? Hiriari ekarpena egingo diona, zenbait abardura izan ezik, Euskadira eta baita estatu mailara ere eskalagarria da. Jakina, hiriak izango du etekinik handiena, betiere bisita eta bizileku bat baino gehiago bada; ekonomia aurreratua sortzen jarraitzen duen lekua izatea, batez ere, espezializazio adimentsuko hiriekiko konpromiso horrekin pixka bat jarraituz. Uste dugu guztiz zentzuzkoa dela Donostia, Gipuzkoa eta Euskadi etorkizuneko elikadura irtenbideak sortzen diren itsasargietako bat izatea, batez ere Donostia zentzumen arloan liderra dela abiapuntutzat hartuta. Beraz, hiriak berak, bai jarduera kuantifikagarriaren ikuspuntutik, bai startup-kopuruaren, berrikuntza-proiektuen kopuruaren, doktorego-ikasleen kopuruaren eta abarren arabera, gastronomiaren eta elikaduraren alo-rrean, bai hiri-marka ikuspegitik, eboluzio-urrats bat emango du. Hau da, jada ez da jendeak ondo jaten duen eta biztanleko Michelin izar kopuru handiagoa duen hiria bakarrik, baizik eta mundu

mailako erreferentziazko hiri bilakatzen ari da zentzumen arloan, zentzumen berrikuntzan, gastronomian eta elikaduraren berrikuntzan.

Gero eragile guztietara zabalgarria da, hau da, lurralde mailan, Euskadi mailan, eta presatzenbanauzue,estatumailanhoriereerabildaiteke eta sinesgarria da. Beharbada beste sektore batzuetan apur bat behartuagoa dirudien bezala, hiriaren espezializazio adimentsu hau zerbitzu aurreratu berrien sortzaile gisa eboluzio-urrats bat da, eta, logikoa denez, Donostiaren kasuan, ez dugu zergatik azaldu beharrik; azkar ulertzen da.

Eta zer suposatuko du gastronomiaren munduarentzat?

Basque Culinary Centerren bilakaera honek gastronomiaren munduari lagunduko dio, hau da, gastronomia, ostalaritza ez ezik, garrantzitsua delako eta gure sustraiak direlako, gastronomiaren mundua berrikuntza dela berresteko. Talentua dela, mundu iraunkorragoa sortzen ere laguntzen ari dena, eta ez esaldiaren ikuspuntutik soilik, baina benetan hemen ditugun eragile horiek guztiak konponbide horiek sortzen lagunduko digute. Open Ecosystem izenarekin, hori oso argi utzi nahi izan dugu, Basque Culinary Center, bistan dena, motorra dela, GOe-ren ardatza, baina ekosistema baten inguruan jaio dela. Globala izan nahi duen ekosistema, baina hori ere bere 0 kilometroagatik, sukaldaritzako terminoa baita, eta horrek indartsuagoegitengaituelaetagureproposamena enpresentzat askoz ere erakargarriagoa egiten duela uste dugu. Munduko beste inon ez dute izango talentu gastronomikoaren kontzentrazio hori, fakultate bat, ad-hoc diseinatutako espazio bat, enpresa eta ekintzaileengan pentsatzen ari naiz, baita munduko beste leku batzuetako ikasleengan ere.

Uste dut horrek indartu egiten duela gastronomiak berrikuntzako beste jarduera hauek sortzea, industriarena, oro har, sektore gisa. Eta gero gastronomia mailan,

0 kilometroan, Donostian, Euskal Herrian, talentu hori beste jarduera mota batzuetan erabiliko dugu; are gehiago irekitzen dugu abanikoa.

”Herritarrek beste eragile hauekin elkarreragin ahal izango dute: talentu akademikoa, irakasleak, enpresak eta ekintzaileak”

Nori zuzenduta dago GOe?

Ikasleen talentuaren partetik hasita, dagoeneko karrera bat duten pertsonentzat izango da, hau da, graduondoko ikasleentzat, eta oso profil berezia dutenak, lehen esan bezala, fakultateak Miramonen jarraituko duelako, Parke Teknologikoan. Bertan, elikadura eta gastronomiaren alorrean nolabait espezializatu edo teknologia aurreratu berriekin formazioa osatu nahi duten pertsonei irekiko zaie, hala nola, arlo digitala, adimen artifiziala eta gastronomia, hartzidura alor berriak... Gastronomia eta elikagaien teknologiaren zatia hartu eta gaur egun fakultatean

existitzen ez den prestakuntza bat sortu eta GOe-n barneratuko dugu; beraz, osagai akademiko eta talentu hori erdigunean daukagu jada. Hori profil bat izango litzateke.

Bigarren profila, batez ere, enpresa handietako berrikuntza zuzendariak eta haien taldeak izango lirateke, beharbada ez zuten toki batean irtenbide berri hauek sor ditzaten. Oso pentsatuadagoETEedoenpresahandibatenberrikuntza-esparruaren bigarren profil horretan. Hirugarren aktorea, ekintzaileak, dagoeneko existitzen diren baina profil honetan lekurik ez duten ekintzaileak, Food-Tech-en elikaduraren alorreko ekintzailea oso bestelakoa delako beste esparru batzuetakoarekin alderatuz, hala nola zibersegurtasuna, fintech... Azkenean, eli-kagaien alorreko soluzio gehienek ez baitute laborategirik behar, espazio fisikoak behar dituzte, leku askotan aurkitzen ez direnak, eta hemen aurkituko duten balioztatzea ere eskatzen dute. Beraz, dagoeneko existitzen den ekintzaile horrentzat edo gure unibertsitateko talentu propioarentzat, bere prestakuntza-zatiaren amaieran startup bat sortu nahi badu, zer leku hoberik GOe baino, hau da, startup-ak Donostiara etorri eta/edo han sortu daitezen.

Eta laugarren hanka gizartea bera da. Elikadura arloko irtenbideak gizakiarengan oinarritzen dira, hau da, janariak definitzen gaitu eta hitzez hitz, jaten duguna gara. Beraz, beste arlo batzuetan ez bezala, herritarren arteko interakzioak berebiziko garrantzia du. Beraz, demagun lehengo hiru aktoreek GOe-n ikasi-lana egingo dutela, eta laugarrenak, hau da, herritarrak, beste hiru eragile horiekin elkarreragin egingo dutela, izan talentu akademikoa, irakasleak, enpresak, enpresaren berrikuntzaren zati bat eta ekintzaileak. Beraz, edozein herritar sartu ahal izango al da GOe-n?

Bisitatu, noski, eta elkarreragin. Klase edo jardunaldien zati handi bat enpresei, ekintzaileei, ikasleei, jakina, eta baita herritarrei ere zabalik egotea nahi dugu. Antzerki bat izango balitz bezala, astero joan zaitezke eta ikus dezakezu zer gertatzen den GOe-n, zer motatako ekitaldiak izango diren, zer motatako klaseak izango diren, aplikazio baten bidez, eta zuk erabaki dezakezu zein klase interesatuko litzaizukeen: joan produktu baten aurkezpenera, klase magistral batzuetara eta ikastoletarako, lanbide heziketako

zentroetarako ekintzak... baina herritarrentzako ad-hoc programa horietatik haratago, saiatu irekitzen ahal den neurrian ekintzaile, ikasle eta enpresen jarduera guztiak.

Jatetxerik ere izango al du, BCCn gertatzen den bezala?

Bai, esperientzia gastronomiko errazetarako eremu bat izango du, gure ekintzaile eta enpresei neurriak hartzen lagunduko diena. Bertan aurkituko duzunak beti izango du berrikuntza eta erakusleiho puntu nahiko garrantzitsu bat, eta, ondoren, goiko solairuko jatetxe gunea ere, ekitaldietarako eta erakusleihoetarako erabiliko dena, asteko zenbait egun irekita, eta bi arima uztartuko dituena. Gure ikasleek, enpresek eta ekintzaileek produktuak modu ad-hoc-agoan erakusteko balioko dute, eta, era berean, Donostiako panorama beste jatetxe bat ez den, baizik eta janariaren etorkizunerako leiho bat den zerbaitekin

”Gastronomiaren etorkizuna zein izango den jakiteko jakin-mina duen edonork badu, Donostian, leihorik onena elkarreragiteko”

osatzeko ere balioko du.

Zergatik kokatuko da Donostiako

Gros auzoan?

Badago han egoteko arrazoi bat. Hasieratik, udalarekin elkarrizketetan hasi ginenean, oso argi geneukan nahi genuena herritarrekin interakzioa egitea zela, eta ekintzaileek eta enpresek ere bilatuko zutela hiri marka hori elkarren artean elkarreragiteko. Beraz, alde batetik, hiriarekin elkarreragin nahi izan dugu, eta gainera, enpresak, ikasleak eta ekintzaileak horren bila dabiltza pixka bat. Eta guk ere nahi genuen, lehen esan bezala, honek berrikuntza gastronomikoaren barrutiaren hazi gisa balio izatea. Argi genuen

espazio zentral bat bilatzen ari ginela, hirian zegoena, eta Donostia oso hiri bukatua da, espazio libre gutxi dituena ingurune zentralenean, eta hau zen, eskuragarri daudenen artean, hobe egokitu zitzaiguna, hirian dagoen espazio baten aukera zentral horien artean, hiriarekin elkarreragiten duena.

Zer esan diezagukezu eraikinaren diseinuari buruz? Zer irudikatzen du?

Zer bilatzen du?

Hain justu, horren bila genbilen. Eragile guztien arteko harremana estutuko lukeen diseinua, konpartimentu itxietatik ihes egingo lukeena. Eragile desberdinak bertan interakzioan egotea optimizatu dezakeena, eta are gehiago espazioa bera askotan aldatzen dena, hau da, goizez klasea dena, arratsaldez ekintzaileak eta gauez enpresak, herritarrak, ekintzaileak eta ikasleak... Barne-espazioen ikuspuntutik, tentsio hori, elkarrekintza hori, faktore garrantzitsua zen eta lehiaketan kontuan hartu zen. Gero kanpotik, hau da, ibiltzean zer ikusi daitekeen, espazio hori erakargarria izan behar zen, berritzailea noski, itxura ikonikoa zuena, baina ez estatua edo totem bezalako ikonikoa, baizik eta aitzitik, eraikinaren azalarekin elkarreragitera gonbidatzen duen zerbait, horrela, zer den jakin gabe ere, zu erakarrita sentiaraziko zaituena, sartu nahi izatea. Berrikuntza-espazio askok, oro har, 90 graduko angeluez abusatzen dute, 80ko hamarkadako arkitekturakoak dira, nolabaiteko edertasunarekin, baina oso oldarkorrak, oso totem-antzekoak. Zerbait nahi genuen, berritzailea eta ikonikoa izanik, zegoen tokiarekin batera joango zena, ez da kasualitatea Bjarke Ingels Group (BIG), irabazi zuen arkitektura-etxeak, “Camino de las Olas - Olatuen Bidea” deitu izana, Santiago Bidea bertatik pasatzen denarekin jolastuz. Uliako muinoarekin hitz egiten duen leku bat nahi genuen, Zurriola hondartzan, olatuen

hondartzan, aurkitzen dituzun olatu horietara eramango zaituena.

Eta hori da bilatzen genuena. Barruan, tentsio handiko espazioa da, ia metroan egotea bezalakoa, geltoki batean dena lotuta dagoela, ez dago konpartimentu estankorik, eta kanpotik, paseatzera, ibiltzera, azala ukitzera, egotera gonbidatzen zaitu, azalaren gainean egon, bertara sartu. Oso zorrotza izan da, baina, hain zuzen, gauza horiei erantzuteko moduko jendea gonbidatu genuen nazioarteko lehiaketa batera. Oso lehia zorrotza izan zen eta emaitzak oso onak izan direla uste dut.

Nola animatuko zenituzke herritarrak GOe-ra joatera?

Gastronomiaren etorkizuna eta berrikuntzaren etorkizuna zein izango den jakiteko jakinmina duen edonork baduela han, Donostian, etorkizunerako leihorik onena izango dena eta zurekin elkarreragiteko diseinatuta dagoela esango nuke. Ez dago konpartimentu estankoak izateko diseinatuta, baizik eta gastronomiaren eta elikaduraren etorkizunerako leiho nagusia izango duzu.

Nola eragingo dio GOe-k hiriko ekosistema berdeari?

Inola ere ez. Zuhaitz guztiak eta parkeko ere-mua ordezkatzen dira. Era berean,

Groseko behealdea eta Uliako muinoaren arteko komunikaziorako lehen existitzen ez ziren irtenbide sorta bat sortzen du. Zentzu horretan, zuk daukazun parke berri eta berritzaileagoa da ibiltzeko. Edukiarekin elkarreragin nahi ez baduzu, kontinenteak hiriko eta itsasoko begiratoki nagusietako bat eskainiko dizu, baitan bertatik paseo bat emateko aukera ere. Gastronomia edo janaria interesatzen ez bazaizu eta oinez bakarrik ibili nahi baduzu, GOe ibilaldi bat egiteko behatoki eta eremu ederra duzu.

Proiektu gehiago al dituzue buruan?

Orain ekintzaileekin eta enpresekin hitz egitenarigara,hauirekitzendenean,GOe-nberrikuntza proiektu horiek jada existitu daitezen, eta, gainera, doktoregaiak izan ditzagun, bertan enpresa eta ekintzaileekin lanean has daitezen. Ez diogu itxarongo egitura edukitzeari. Edukiak lantzen ari gara eta kontinentearen aurretik ja-rriko da martxan.

Azkenik eta laburbilduz, zer onura ekarriko dizkio GOe-k Donostiari?

Berrikuntza sortzen den hiri batean, jarduera ekonomiko handiagoa, GOe-ren zeregin nagusia produktuetan, enpresetan, ekintzaileetan eta ikerkuntzan berritzea baita, batez ere master eta doktoregoko ikasleek egingo dutena. Beraz, hiritik eta hirian ematen diren berrikuntza eta zerbitzu aurreratuen bolumena handituko da, sektore jakin batzuetan espezializazio adimentsuaz esan genuen ildoari jarraituz, eta horietako bat elikadura da. Gainera, zerbaitek zentzurik badu Donostian, hori gastronomia da. Talentu ekintzailea, talentu akademikoa eta enpresa talentu asko erakarriko ditu hirira, bertan lan eta biziko direnak.

Marka mailan, Donostiaren irudia indartuko du, gastronomiaren etorkizuna erreproduzitzen den eta errestaurazio mailan ez ezik, laborategi, prestakuntza eta ekintzailetza mailan ere bilakaera izan duen hiri gisa, eta hori bakarra da.