Lehendakariak dei egin dio gizarteari ez lasaitzeko gripearen eraginaren aurrean, eta txertaketa-erritmoa handitzeko, aurten haren intzidentzia aurreratu egin baita EAEko herritarren artean, batez ere Bizkaian. Hala, Imanol Pradalesek gogorarazi du txertoak markatzen duela aldea, jasotzen duenarentzat ez ezik gainerako herritarrentzat ere bai, “zenbat eta pertsona gehiago egon txertatuta, orduan eta txikiagoa izango baita eragina gizartearen osasunean”. Mezua argia da: txertoa jarri behar da, adierazi du. “Txertoa jarrita urteroko gripea saihets dezakegu. Txertoa jarrita ondoezik eta ohean astebetez egotea saihets dezakegu. Eta txertoak, ez dezagun ahaztu, bizitza salbatu ahal digu”.
Lehendakariak Bilbon egin zituen adierazpen horiek joan den urriaren 27an, gripearen kanpainan, Indautxuko Areiltza Doktorearen anbulatoriora egindako bisitan. Ondoan izan zituen Alberto Martínez Osasuneko sailburua, Lore Bilbao Osakidetzako zuzendari nagusia, Jesús Larrañaga Bilbao Basurto ESIko zuzendari gerentea, Magdalena Presmanes Arreta Integratuko zuzendaria eta osasun-zentro horretan kanpaina zuzenean daramaten Erizaintzako eta Administrazioko arduradunak.
"Aurten gripea lehenago hasi da eta ohi baino indar handiagoarekin sartu da. Gizarte gisa, erantzun bateratu bat eman behar dugu eta neurri sendoak hartu. Horregatik ireki dugu Txertaketa Indartzeko Zentroa La Casillan”, gogorarazi zuen lehendakariak. Zentroak urriaren 24an ireki zizkien ateak 14 urtetik gorako herritar guztiei, eta erantzuna masiboa izan zen hurrengo hiru egun hauetan. Guztira 4.799 pertsona immunizatu ziren gripearen aurka
(1.600 ostiralean, 1.680 larunbatean eta 1.519 igandean). Nabarmentzekoa da Bilbo-Basurtu ESIko erizaintzako eta administrazioko profesionalek zentro horretan egin duten ahalegina langileen errefortzuan, hurbildu diren pertsona guztiei arreta emateko eta itxaronaldiak arintzeko.
“
Gripearen eraginaren aurrean ez lasaitzeko deia egin du Lehendakariak eta txertoa hartzera animatu ditu herritarrak, haren intzidentzia aurreratzen ari delako
Asistentzia-datu orokorrei dagokienez, egungo gripe-kanpainaren urriaren 20tik 26rako astean, Osakidetzak 583 kasu erregistratu zituen, aurreko asteko 533 kasuak gaindituta eta birusaren transmisioan gorakada argia berretsita. Txertaketaren lehen lau asteetan metatutako kasuen kopuruak (1.735) aurreko urteetako zifrak hirukoiztu zituen (573 aldi berean), eta hilabete bat lehenago iritsi zen beste kanpaina batzuetako ohiko mailetara. Era berean, ospitalizazio metatuak 192 izan dira, aurreko urtean 21 izan ziren bitartean, eta horrek eragin handiagoa izan du ospitaleetan. ZIUn ere ikusten da igoera: 8 pertsona ospitaleratu dira kanpaina hasieratik, aurreko urteetan 1 eta 3 izan ziren bitartean. Itxura guztien arabera, beraz, kutsatzeen kurba aurreratu egin da eta iaz erregistratutakoa baino lau bat aste lehenago izan du eragina asistentzian.
Mapfre Fundazioak bere 50. urteurrena ospatzen du
Javier Sánchez Marcos
Mapfre, Espainiako kultura-fundazio nagusietako bat, mende-erdi bat ospatzen ari da. 1975ean sortutako Mapfre Fundazioak bere 50. urteurrena izan zuen azaroaren 5ean eta, horregatik, doako sarrera eskaini zuen Madrilgo eta Bartzelonako erakusketetarako azaroaren 3tik 9ra bitarteko aste osoan zehar.
Madrilen, Mapfre Fundazioak bere erakusketa nagusia Raimundo de Madrazo margolariari (1841-1920) eskaini dio. Margolari horrek bere ibilbide osoa Paris eta AEB artean eman zuen eta Parisko eta Amerikako goi-mailako gizartearen erretratu-margolari gogokoenetako bat bihurtu zen, bere Parisko estudio dotorea maiz bisitatzen zuena. Madrazok aitortza ofiziala lortu zuen 1878ko Erakusketa Unibertsalean. Madrilgo Mapfre Fundazioak erakusketa bat ere eskaini dio Edward Weston argazkilariari (1886-1958), hizkuntza fotografiko modernoaren erabileran aitzindaria izan zenari, eta haren lana Ipar Amerikako paisaiarekin eta historia kulturalarekin estuki lotuta dago. "Formen materia" izenburupean, berrehun irudiak argazkilaritzak arte-forma gisa duen estatusaren bilaketaren lekuko ere badira.
Bartzelonako egoitzan, KBr-n, Mapfrek Helen Levitt-en (1913-2009) argazkiak erakutsi ditu. Levitt-ek New Yorkeko, bere jaioterriko, kaleak erretratatzen hasi zen 1930eko hamarkadaren amaieran, bereziki Harlem hispaniar eta Lower East Side bezalako auzo pobreetan arreta jarriz. Bere argazkiek arreta berezia jarri zieten haurrei eta kaleko jolasei, eguneroko eszenak emozioz, misterioz eta umorez betetako irudi bihurtzeko gai den lan-multzo bat sortuz. Helen Levitt-en lanarekin batera, KBr Flama erakusketa egon da, ur-
tero Bartzelonako argazkilaritza-eskola nagusietako talentu berrien aukeraketa bat aurkezten duen proiektua.
Bost hamarkadatan zehar, Mapfre Fundazioak 285 milioi euro inbertitu ditu kultura sektorean eta 700 arte bisual eta argazkilaritza erakusketa baino gehiago aurkeztu ditu.
“Ate irekien aste bat egin du, Madrilgo eta Bartzelonako erakusketa-zentroek doako sarrera eskainiz azaroaren
3tik 9ra
Bost hamarkada bizitzak eraldatzen
Urteurren honetan, honakoa dio Mapfrek: "1975ean, gure ametsa lortzeko bidaia bati ekin genion: mundua leku hobea bihurtzea. Bide honetan, 1.140 milioi euro baino gehiago eraldatu dira 179 milioi pertsonentzako osasunean, hezkuntzan, ongizatean eta itxaropenean".
"Elkarrekin, elkarbizitzaren oinarriak diren elkartasun eta konpromisoa den komunitate bat eraiki dugu. Elkarrekin, atzoko ametsak errealitate bihurtu ditugu, eta horrek etorkizun gizatiarrago bat eraikitzeko lanean jarraitzera bultzatzen gaitu".
"Hezkuntza, osasuna, kulturarako sarbidea, errepideko segurtasuna eta prebentzioa sustatzen dituzten ekimenen bidez, eragin positiboa izan dugu gehien behar dutenen bizitzan. Ahalegin, programa eta elkartasun ekintza orok aukera, berdintasun eta itxaropen gehiagoko etorkizun batera hurbiltzen gaitu guztiontzat".
Zohran Mamdani, New Yorkeko alkate berria
Jon Lasa Galdos
Zohran Mamdani New Yorkeko uneko gizona da. Duela urtebete, Sagar Handian bizi diren gehienentzat ia ezezaguna zen legegile demokrata bat zen, baina kanpaina sutsu baten ondoren, herrialdeko hiri garrantzitsuenaren alkatetza irabaztea lortu du. 34 urterekin, 1892tik aurrerako alkaterik gazteena bihurtu da eta baita Manhattan gidatuko duen lehen musulmana ere. Mamdaniren hitzetan, "New York etorkinen hiria izaten jarraituko du, etorkinek eraikia, eta hemendik aurrera, etorkin batek zuzendua".
Eszenara sartu zen doako autobusak eta haurtzaindegia, alokairuen kontrola, etxebizitza merkeak sortzea eta diruz lagundutako janaria duten supermerkatuak agintzen zituen plataforma batekin. Haren erretorikak oihartzun azkarra izan zuen bi milioi pertsona baino gehiago pobre-
zia-mugaren azpitik bizi diren hiri batean, eta haren izena tokiko mugetatik haratago oihartzuna hartzen hasi zen.
Ekainean egindako hauteskunde primario demokratikoetan, pisu astunak garaitu zituen eta bere alderdiaren hautagai ofizial bihurtu zen New Yorkeko alkatetzarako. Atzetik beteranoak zeuden, hala nola, aurreko alkatea, Eric Adams, eta gobernadore ohia, Andrew Cuomo, azkenean independente gisa aurkeztu zirenak.
TikTok izarra
Sare sozialetan, hiria hainbeste definitzen duen multikulturalismoa jaso du. Kanpaina-bideoak egin ditu gaztelaniaz, bengaleraz eta arabieraz hitz eginez. Milaka gazterekin bildu da, tai chi praktikatu du adineko emakume txinatarrekin eta bachata dantzatu du bere kide latinoekin. Garaipen erabatekoaren ondoren, "taxilariei, mexikar amonei eta langileei" eskerrak eman dizkie bere garaipenagatik. New Yorkeko biztanleak bere mezuan sinetsaraztea eta orain arte bozkatu ez zuen hautesleriaren segmentu bat mobilizatzea lortu du. Kanpainarako nahikoa diru bildu ez arren, 100.000 pertsona baino gehiago inspiratu ditu, eta horiek bere kanpaina bultzatu duen boluntarioen armada bihurtu dira.
Mamdaniren bideoek TikTok-eko hizkuntza erabiltzen dute, non 1,7 milioi jarraitzaile bildu dituen. Milenial hau mikrofono batekin eta irribarre kutsakor batekin ateratzen da kalera, bizilagunekin elkarreraginean eta haien kezkak entzuten. "Zergatik ez duzue Alderdi Demokratan konfiantzarik?" izan zen fenomeno biral bihurtu zuen galderetako bat.
"Entzun nuen nekatuta zeudela herrialde honetako langile klasea ia kontuan hartzen ez zuen Alderdi Demokrataz", hausnartu zuen geroago sare sozialetan. New Yorkekoen erantzunak hartu eta bere egin zituen. Palestinako kausa ireki defendatzen jarraitu zuen, bere alderdiaren barruan ezohiko jarrera, baina hautesle progresistaren zati batek gero eta gehiago eskatzen duena. Antisemitismoaren aurka tinko mantendu den arren, hirian bizi diren bi milioi judu baino gehiagoren botoak galtzeko arriskua izan zuen.
Baina, atzera egin beharrean, bere erretorika areagotu zuen eta baita alkate gisa Benjamin Netanyahu atxilotuko zuela New Yorkera bidaiatzen bazuen ere esan ere. Israelgo lehen ministroa "gerra kriminal" gisa izendatu zuen Gazan egiten ari zen "genozidioagatik", eta Nazioarteko Zigor Auzitegiak Israelgo buruzagiaren aurka emandako atxiloketa agindua beteko zuela gaineratu zuen.
"Komunista txiki" bat Trumpentzat
Mamdanik presidenteak gorrotatzen duen guztia gorpuzten du: etorkin gaztea, sozialista eta musulmana, "Trumpen faxismotik" Sagar Handia urrundu nahi duena. Harreman estuak sortu ditu herrialdeko bi sozialista nagusiekin, Bernie Sandersekin eta Alexandria Ocasio-Cortezekin. Irailean, hirurek Queenseko 10.000 eserlekuko estadio bat bete zuten "New York ez dago salgai" lelopean egindako manifestazio baterako. DSAko (Amerikako Sozialista Demokratikoak) kidea da, Alderdi Demokrataren ekosistemaren parte den ezkerreko alderdia. Orain, New Yorkeko bizitza politikoaren izaera berezia ezin bada ere herrialdeko gainerako joera kontserbadoreagoekin alderatu, Mamdanik indarra hartzen jarraitzen du krisian dagoen Alderdi Demokratako izar gorakorretako bat bezala.
Donald Trump badaki hori, eta Mamdamik inkestetan lortutako puntu bakoitzarekin, areagotu egin du bere erretorikaren gogortasuna. Ohartarazi du bera buru duela, New Yorkek ez duela
"arrakasta izateko aukerarik" eta "finantzaketa federala drastikoki mugatuko" duela mehatxatu du. Trumpek "komunista txiki" gisa etiketatu du, bere hautagaitza "matxinada" gisa deitu du, eta baita atxilotu eta deportatuko duela ere mehatxatu du. Mamdami Ugandan jaio zen, zazpi urterekin etorri zen Estatu Batuetara, eta herritartasuna lortu zuen 2018an; xehetasun horrek, bere gorakada politikoa gorabehera, presidentetzarako hautagaitza potentzial baten atea ixten du.
1892az geroztiko New Yorkeko alkaterik gazteena eta lehen musulmana izango da
Mamdami musulmana izatea ez da hutsala hogei urte baino gehiago igaro ondoren 9/11k orbainduta jarraitzen duen hiri batean. Bere arerioek xehetasun hori baliatu dute, muturreko islamiarrekin paraleloak insinuatuz eta beldur zaharrak piztuz. Iruzkin hauek gailurrera iritsi ziren Andrew Cuomo hautagai independente eta gobernadore demokrata ohiak, Trumpek babestuta, esan zuenean: "Jainkoak ez dezala nahi beste 9/11 bat. Imajina al dezakezu Mamdani posizio horretan?". Baina erasoek jarraitu zuten, Eric Adams egungo alkateak esanez New York Europa bezalakoa bihur zitekeela, azken hamarkadan kontinentea jo duten eraso terroristei erreferentzia eginez. Curtis Silwa errepublikano hautagaiak ere oinarririk gabeko premisa bera erabili zuen presidentetzarako eztabaidan eta bere aurkaria Jihad Islamikoa babesteaz akusatu zuen.
Askok "erradikal" deitzen diote, eta bere aurkariek "populista" gisa deskribatzen dute, baina baita "nepo baby" gisa ere. Mamdani Mira Nair zinemagile indiarraren eta Mahmood Mamdaniren semea da, Columbia Unibertsitateko akademiko errespetatua. Batzuentzat, bere klase-kontzientzia erretorikarekin nabarmen kontrastatzen duen ondarea.
Aberatsen aurkakoa
Bere ideal sozialistek zalantzak sortu dituzte bere alderdian, eta fakzio moderatuagoek ere babesa kendu diote eliteekin izandako liskarraren ondorioz. Bere kanpainako promesa nagusietako bat aberatsen gaineko zerga bat izan zen, bizilagunei ziurtatuz milioi bat dolar baino gehiago irabazten duten guztien diru-sarreren % 2 gehigarri bat atxikiko zuela.
Baina bere talka handienetako bat aurrekoarekin izan zen. Kanpainan zehar, Mamdanik behin eta berriz seinalatu zuen Eric Adams demokrata, bere alderdikoa, Trumpekin zituen loturengatik eta inflazio krisia geldiarazteko ezintasunagatik. Alkate ohiaren ospea amildu egin zen pre-
sidentearekin zuen ustezko lan eta harreman politiko estuagatik, azken honek beraren aurkako ustelkeria salaketa federalak bertan behera uztea erabaki ondoren.
Trumpen duela urtebeteko garaipenaren arrazoietako bat langile klasearekin konektatzeko gaitasuna izan zen, bizirauteko borrokan ari zena. Baina orain, guztiz kontrako ikuspuntu ideologiko batetik, Mamdanik hautesle horietako asko irabaztea lortu du Trumpek konpondu ezin izan dituen kezkak konponduz. Hauteskundeak irabazi ondoren, adierazi zuen bere garaipenak Trump "garaitzeko" bidea erakusten duela eta "New York izango dela argia iluntasun politiko" une honetan.
“
Haren bideoek
TikTok-eko hizkuntza erabiltzen dute, eta bertan bere hautesleen gehiengoa mobilizatzea lortu du
Etxe Zuriak eta bere aurkariek ideal komunistekin lotu badute ere, bere proposamenak, hala nola alokairuen kontrola, doako garraio publikoa eta haurtzaindegien sorrera, sozialdemokraziarekin bat datoz gehiago, arriskutsua den ikuspegia zerbitzu publiko mugatuak dituen herrialde batean.
Munduko finantza hiriburuan eta Estatu Batuetako bihotzean, sozialista batek indarra hartu du askok populistatzat jotzen duten mezu batekin, baina gutxik espero zuten zerbait lortu du. Politikarekin desengainatuta zeuden milaka pertsona mobilizatu ditu eta Trumpen Etxe Zuriko urte polemikoaren ondoren kaltetutako hautesleria demokrata suspertu du.
Bertsoz idatzitako kanpaina batekin pentsaezina lortu ondoren, iragarpen guztiak gaindituz, prosaren hizkuntzarekin gobernatzeko garaia heldu da. "58 egun barru, kargua hartzen dudanean, itxaropenak handiak izango dira", onartu zuen Mamdanik, "baina beteko ditugu".
Diane Keatonen pelikularik onenak streamingean
Javier Sánchez Marcos
Diane Keatonen heriotzak, 79 urterekin, mundu guztia harritu du. Woody Allen zinemagilearen musa nagusia, zuzendaria "harrituta eta atsekabetuta" sentiarazi duena zinemaren historiako saga handienetako bat izan zen 'El padrino'-ren hiru atalen protagonista izanik, aktoreak berrogeita hamar film baino gehiago hartzen dituen filmografia zabala du 1970ean 'Amantes y otros extraños' filmarekin estreinatu zenetik. Bere ibilbide osoan zehar, ikusleak liluratu zituen bere karisma, talentu moldakor eta estilo paregabearekin, eta garai bat markatu eta Hollywoodeko oztopoak eta estereotipoak hautsi zituen. Haren ondareak, dotorea bezain benetakoak, zinemaren oroimenean bizirik iraungo du betiko.
Diane Keatonen 7 film onenak streamingean
Diane Keaton 2025ean utzi gaituzten aktoreen zerrenda beldurgarrian sartzen da horrela, hala nola David Lynch, Eusebio Poncela, Terence Stamp, Julian McMahon, Michael Madsen, Verónica Echegui, Claudia Cardinale eta Robert Redfordekin batera. Omenaldi-estiloko zerrenda horretan, linean eskuragarri dauden film onenak errepasatuko ditugu Diane Keaton gogoratzeko, historiako aktore handienetako bat.
'El padrino' (Francis Ford Coppola, 1972)
Denbora-kapsula batean film bakarra jarri beharko bagenu etorkizuneko belaunaldiek aurki
dezaten, ziur aski 'El padrino' edo bikaina den 'El padrino: II. zatia' izango lirateke, zinemaren historiako bi film onenak izan daitezkeenak. Hirugarren atala ere nabarmentzekoa da, denborak bere lekuan jarri dituen film horietako bat. Horietan, Diane Keatonek Kay Adams-Corleone antzeztu zuen, Michael Corleoneren (Al Pacino) bigarren emaztea, historiako emakumezko pertsonaia gutxietako bat.
Eskuragai dago Netflix eta Prime Videon.
'El padrino'- tik 'Annie Hall'-era: Diane Keatonen 7 film ahaztezin streaming bidez ikus ditzakezu
'El dormilón' (Woody Allen, 1973)
Allenen lehen eta bakarra zientzia fikzioan, noski, umore absurdua alde batera utzi gabe. 2174. urtean Amerikara bidaiatzen dugu, amesgaizto batean eraldatuta, non pertsonak automata birtual bihurtu diren. Ezaguna egiten al zaizu? Beno, agian ez
da hain kontzeptu futurista. Diane Keatonek Luna Schlosser antzeztu zuen, Allenen pertsonaiaren laguna eta maitasun interesa, haien lehen lankidetza izango litzatekeen honetan.
Movistar Plus+-en ikusgai dago.
'La última noche de Boris Grushenko' (Woody Allen, 1975)
XIX. mendean kokatutako parodia ezinbestekoa, Napoleonen Errusiako inbasioan, non Boris Grushenko bakezale konbentzitua (Allenen filmografiako pertsonaia onenetako bat) gerrako heroi ezohiko bihurtzen den. Keaton-Allen bikoteak primeran funtzionatzen du errusiar literaturaren parodia dibertigarri honetan, non Keatonek Sonja antzeztu zuen, Borisen lehengusuaren maitasun delirantea "erdizka" erantzuten zuena.
Filmin-en ikusgai dago.
'Annie Hall' (Woody Allen, 1977)
Diane Keaton beti gogoratuko den film bat baldin badago, Allenen lanik onena da, hain zuzen ere: 'Annie Hall'. Alvy Singer neurotikoaren (Allen) eta
Annie Hall (Keaton) pertzeptiboaren arteko maitasun istorioak aktoreari bere Oscar bakarra irabaztea eraman zion. Allenen filmak oso film gutxik harrotu dezaketen zerbait du: gidoi oso biribila zuzendari onenaren eskuetan, laugarren horma haustea, eszena animatuak eta bakarrizketa ahaztezinak bezalako baliabideak ahalbidetzen dituena. ‘Annie Hall’ Keatonen traje eta kapela estilo paregabearekin batera, zineman marka utzi duen komedia erromantikoetako bat da.
Filmin-en ikusgai dago.
‘El padre de la novia’ (Charles Shyer, 1991)
Zure burua itzaltzeko eta bere premisa barregarriak eramateko komedia horietako bat, non aita batek bere 22 urteko alaba galtzearen beldur den bere etsairik okerrena bihurtuko den gizonaren esku: bere mutil-laguna eta etorkizuneko senarra. ‘El padre de la novia’ 90eko hamarkadako familian ikusteko komedia onenetako bat da, eta bere aktiborik onena bikote nagusia izan
zen: Steve Martin histrioniko samarra bere urte ezagunenetan eta Diane Keaton neurritsua. Disney+-en ikusgai dago streaming bidez.
“Ez dago omenaldi hoberik Woody Allenen musa handiaren filmografiako izenburu gako batzuk berrikustea baino. Zeren zain zaude?
‘Cuando menos te lo esperas’ (Nancy Meyers, 2003)
Jack Nicholson eta Diane Keaton dira Keanu Reeves, Frances McDormand eta Amanda Peet aktoreek ere parte hartzen duten komedia erromantiko honetan. Ez dizugu eskatzen gainditzeko, baina gutxienez berdintzeko. Keatonek bere laugarren Oscar izendapena lortu zuen, ziurrenik bere azken emanaldi bikaina izango zena pantaila handian. Lauko bikotearekin osatutako istorio bihurri honetan, idazle dibortziatu ospetsu baten papera egin zuen, eta honek, nahi gabe, onartzen du bera baino askoz gazteagoak diren emakumeekin bakarrik ateratzen den ezkongabe bat (Nicholson) zaintzea.
Prime Video-n ikusgai dago.
‘La joya de la familia (Thomas Bezucha, 2005)
Zerrendako “ahulena”, egia esan. Hala ere, etxeko sofan txokolate bero goxo batekin Gabonetako film ezohiko bat ikustea gustatzen bazaizu, entretenitzeko asmoz, baliteke ondo pasatzea. Gutxienez, film honek, non negozio-emakume tentsiotsu eta kontserbadore batek bere mutil-laguna laguntzen duen haren familia exzentriko eta estrobertituaren urteroko Gabonetako ospakizunera, aktore talde ikusgarria du: Claire Danes, Rachel McAdams, Dermot Mulroney, Sarah Jessica Parker eta, noski, Diane Keaton.
Disney+-en ikusgai dago.
RTVEk "50 años del gran cambio" berezia estreinatuko du
Jon Lasa Galdos
Joan den azaroaren 3an, arratsaldeko 18:00etan, Prentsa Jauregiko 1. aretoan, "50 años del gran cambio" aurkeztu zen, RTVEk diktaduraren amaieraren urteurrena gogoratzeko ekoitzitako dokumental proiektu handinahia. Carlos del Amor kultura-kazetari ospetsuak aurkeztuta, lau ataleko dokumental berezi hori TVEko La 1 ketean emango da azaro osoan zehar, eta ikuspegi paregabea eskainiko du eszenaren atzean gertatutakoari buruz, ez bakarrik kaleetan, baita boterearen korridore politiko eta sozialetan ere, eta aldi berean, orainaldiarekin loturak eginez.
Argitaratu gabeko testigantzak
Sailak lau dokumental biltzen ditu, Trantsizioaren eta frankismoaren azken uneen alderdi ezezagunak aztertzen dituztenak. Lehenengoak, "La foto", ekitaldian aurre-estreinaldia izan zuen eta Franco heriotza-ohean agertzen zuen
irudi polemikoaren inguruko misterio eta gezurrak jorratzen ditu, diktadorearen irudia hautsi zuen esklusiba bat eta orain bere bertsio ofiziala zalantzan jartzen ari dena. Dokumentalak argazkia nork saldu zuen eta benetan frogatzen duen diktadorearen bizitza artifizialki luzatu zela galdetzen du.
Saila osatzen duten beste hiru tituluak hauek dira: "La democracia no se hará sin nosotrxs", sistema berria eraikitzeko gizarte- eta herritar-mugimenduen funtsezko zereginean zentratuko dena; "Voladura 76", diktadorearen heriotzaren ondorengo 1976ko urte erabakigarria markatu zuten konspirazio eta tentsioen sare konplexuan sakonduko duena; eta "MIradas Desobedientes", ezarritako ordena zalantzan jarri zuten kultura-hausturetan eta disidenteen ahotsetan zentratuko dena.
Garrantzi handiko dokumental historikoak
RTVEk formatu mota honekin duen konpromisoa goi mailako dokumental historikoen ekoizpenean duen ibilbide sendoaren parte da. Telebista publikoak Espainiako historiaren azken atal nagusiak berriro aztertu dituzten izenburu ezinbestekoak sortu ditu, hala nola "Crónicas de un tiempo" telesail ospetsua, artxibo zabal bat erabili duena frankismoaren amaiera eta Trantsizioa testuinguruan jartzeko.
Gerra Zibila, erbestea eta memoria historikoa bezalako gaiak zorrotz eta sakon jorratu dituzten beste programa batzuk ere ekoitzi ditu. "50 años del gran cambio" saio berezi berri honek ondare horri gehitzen dio, ikusleei ikuspegi berriak eskaintzeko ikuspegi berritzaile eta ikertzaile bat erabiliz.
Javier Castilloren eleberri berria: 'El susurro del fuego'
Jon Lasa Galdos
La Orotavako ehun urtetik gorako drago baten itzal malkartsuaren azpian, 'El susurro del fuego', Javier Castilloren zortzigarren eleberria garatzen hasten da. Greziarrek uste zuten zuhaitz horiek dragoiek borrokan isuritako odoletik
sortzen zirela, eta antzinako kondaira horren zerbait taupadaka dabil haien azalean: bizitza eta heriotza elkarri lotuta daudelako, denbora basoko hasperen bat baino ez delako sentsazioa.
Lan berri hau, Malagan jaiotako idazlearen ukigarriena eta benetakoena, lurralde horretan kokatzen da, eta idazleak lehen aldiz eraman du trama berak bidaiatu eta sentitu duen lekua batera.
"Eleberri honek nire beste eleberri guztien artean benetakoena eta gertukoena den giroa du, leku hori bisitatu baitut. Liburuko pertsonaiak hemengoak dira", esan du Castillok. Laura eta Mario Ardoz bikiak, gaixotasunak, galerak eta misterioak markatutako istorio bateko protagonistak dira.
Bi milioi eta erdi ale baino gehiago saldu dituen nazioarteko fenomeno bihurtu den idazleak Tenerifen aurkitu duela dirudi berak "begiak irekitze" gisa deskribatzen duen horretarako giro egokia. 'El susurro del fuego', urriaren 1ean Suma de Letras zigiluarekin argitaratu zena, klasikoa dirudien thriller gisa dirudienez aurkezten da: desagerpen bat, erlojuaren aurkako ikerketa bat, baina gizateriaren hauskortasunari eta indarrari buruz hausnartzera gonbidatzen duen kutsu emozionala du.
Trama 2019an hasten da, Mariok, kimioterapiatik atera berria, bere arreba Laura uharteetara laguntzen duenean bizitza ospatzera. Birgaixotze batek ospitalean egun batzuk egotea eramaten behar du, eta askatzean, Laura desagertu dela deskubritzen du. Bere telefono mugikorrak Teide mendiaren labak suntsitutako leku batean kokatzen du.
"Liburuak uko egitearen gaia jorratzen du, lur jota uzten gaituen guztia alde batera uztea eta ezer ez garela konturatzea. Gure bizitza hutsala da", azaldu zuen Castillok eleberriaren aurkezpe-
nean. "Dena bizirik dago. Laba zure azpian isurtzen sentitzen duzu, eta dena edozein unetan alda daiteke".
La Orotavan, bere egurrezko balkoiekin eta gofio-errotekin, haurtzaroaren eta nerabezaroaren oihartzunak entzuten dira, horiek gogoratzeko inor gelditzen ez denean desagertzen diren oroitzapenak. Puerto de la Cruzen, San Telmoko igerileku naturalen aurrean, itxurazko lasaitasuna misterioaren itzalak hausten du, uharteak edertasun guztiak bere pitzadura duela gogorarazten tematu balitzaio bezala.
“
'La chica de nieve'-ren egilea bere zortzigarren eleberriarekin itzuli da, thriller bat, non zientzia, erlijioa eta familiako sekretuak elkarri lotzen zaizkion
Laura Ardoz astrofisikaria Quijote proiektuan parte hartzen du, unibertsoaren atzeko planoaren erradiazioa, Big Bangaren oihartzun fosila, mapatzeko benetako ikerketa batean. Zeruari begiratuz bilatzen ditu erantzunak, eta haren bidez, Castillok astronomia ikerketa intimo bihurtzen du: "Inoiz ez nuen pentsatu ezertan sinetsiko nuenik, eta bat-batean izendatu ezin nuen zerbaitetan sinetsi nuen: agian Jainkoa, bakea edo harmonia", dio Laurak eleberrian. Zientzia eta fedea, talka egin beharrean, tarteko lurralde batean gurutzatzen dira, non zalantza eta kontsolamendua elkarrekin bizi diren.
Llano de Ucancako ikuspuntutik, sumendiaren handitasunak baieztatu zuen eleberrian heriotza ez dela istripu narratibo bat, baizik eta presentzia konstante bat: Laura hil dute, Mario gaixotu da, Candela Oramas polizia seme baten galerak orbainduta. "Heriotza da liburuko beste protagonista handia", laburbildu zuen Castillok.
Castillok bere ibilbidea thriller frenetikoetan eraiki du, ustekabeko birak dituztenetan. 'El día
que se perdió la cordura'-tik Miren Triggs sagara arte, 'La chica de nieve' fenomeno global bihurtuz Netflixeko egokitzapenari esker. Baina 'El susurro del fuego'-n, beste tonu bat bilatzen du: artifizio gutxiago, sakontasun gehiago, misterioa mina eta efimeroaren edertasunari buruzko hausnarketa intimo baten zerbitzura jarriz. "Beti interesatu izan zaizkidan gaiak hor daude oraindik: maitasuna, mina, familia, erlijioa. Baina urrunago joan nahi nuen, zerbait gehiago eusteko, bizitzari zentzua emateko", aitortzen du Castillok. Agian horregatik aukeratu zuen Espainia lehen aldiz eszenatoki gisa: deskribatu zuen lur
berdinean ibili behar zuen, ahots berdinak entzun, bere pertsonaiek ikusten duten zeru berdina begiratu.
Tenerife
“Aspalditik nenbilen kontatzeko istorio baten bila, eta iruditzen zitzaidan ez zela Estatu Batuetan sartzen. Pixka bat aldendu nahi nuen, behintzat herrialde horretatik atseden hartzen saiatu. Orain arte, denak han kokatu dira. Denbora batez ibili nintzen thriller oso desberdin bat izango zen ideia baten bila, oso hunkigarria, ez thriller bat bakarrik, baizik eta askoz handiagoa zen zerbait eta guztioi galdera handiagoak planteatuko zizkiguna. Eta bat-batean, familia-bidaia batera etorri nintzen hona, Puerto de la Cruzera, zehazki. Oso eguneroko une bat ikusi nuen: familiarekin nengoen, eta mutil batek odoleko azukre baxua zuen. Denok lagundu genion, eta anbulantzia bat etorri eta eraman behar izan zuen. Une horretatik aurrera, pentsatzen hasi nintzen ea hori izan zitekeen istorio baten abiarazlea. Uhartera zerbait ospatzera etor zitezkeen bi anaia pentsatu nituen; horietako batek minbizia gainditu du eta kimioterapiaren azken txanda amaitu berri du, eta zerbait gerta daiteke han. Itxaropen handiak dituzte bidaia horretarako, eta bat-batean, errepikapena du eta ospitalera itzuli behar du. Alta ematen diotenean, bere arreba desagertzen da. Irteten denean, ezin du aurkitu. Eta ez bakarrik ezin du aurkitu, baizik eta bere telefono mugikorrak Teide Parke Nazionaleko laba-jario baten erdian kokatzen du. Istorioari buruz zenbat eta gehiago pentsatu, orduan eta gehiago konturatzen nintzen lekua, uharteak eta lur azpian pizten ari zen sua nola bat zetozen konektatzen saiatzen ari nintzenarekin, istorioaren zati emozional horrekin. Konturatu nintzen konbinazio perfektua zela: denok barruan dugun sugar hori berpiztea thriller batean”, adierazi zuen Castillok.
Gai unibertsalak
Istorioak gai unibertsalak jorratzen ditu, hala nola heriotzaren beldurra edo “zerbait gehia-
go” bilatzea, agian jainko bat. Honen inguruan, honakoa dio egileak: “Bai, eta nola bizi ditugun gure bizitzak, zer egiten ari garen, edo benetan gure denboraz etekinik handiena ateratzen ari garen, segundo batean dena lurrundu baitaiteke. Hilezkorrak sentitzen gara, baina errealitatean ez gara. Eta eleberriak azpiko mezu hori du: zure bizitza betiko biziko bazina bezala planifikatu behar duzu, baina, aldi berean, bihar amaituko balitz bezala bizi. Begiak irekiarazi nahi izatearen dualtasun hori du, adibidez, janaria dastatzeko, eta hori berezia da hemen. Jendeari begietara begiratzea hitz egiten duzunean, oinutsik ibiltzea, igerileku natural batera sartzea, itsasoan igeri egitea, besoak irekitzea motozikletaz zoazenean eta haizea sentitzea. Mezu hori: Gozatu daukazun guztiaz, oso hauskorra baita”.
“Garrantzitsuena hemen ez da misterioa, baizik eta bidaia eta zure barnean gertatzen dena irakurtzean
Irakurlegoaren erantzunaz, Castillok hau esan zuen: “Nahasketa bat da. Batzuei asko gustatzen zaie, thriller oso desberdina izan arren, uste dut beste ezerekin alderatu ezin daitekeena. Eta hori da osagai emozional hain sendoa duelako. Pertsonaia guztiek bizitzako ikasgai izugarriak ikasten dituzte. Garrantzitsuena hemen ez da benetan misterioa, baizik eta bidaia eta zure barnean gertatzen dena irakurtzean”.
Gogora dezagun Javier Castilloren lanak ikusentzunezkora egokitu direla. Kasu honetan, “hori oraindik airean dago, noski, baina egia esan, ondo pentsatuz gero, filmatzeko potentzial handia duen istorioa da. Batez ere Kanariar Uharteetan kokatzen delako, non azkenaldian dena lapurtu duten. Istorio paregabea da, ez bakarrik uharteei buruz hitz egiten duena, baizik eta guztioi buruz”, amaitzen du idazleak.
Marta Sánchez: '1985-2025'
Jon Lasa Galdos
Musika-industrian 40 urte ospatzea ez da lan erraza, eta Marta Sánchezek handitasunez egin du. Aurten 40 urte bete dira 'Olé Olé' taldean sartu zenetik, Espainiako 1980ko hamarkada definitu zuten talde horietako bat.
Geroago, 1993an, bere bakarkako diskoa lehen kaleratu zuen, 'Mujer', eta harekin batera bere abesti arrakastatsuenetako batzuk eskaini zizkigun, hala nola 'Desesperada', 'Tal vez' eta 'Yo no sé'. Geroago ingelesez kaleratu zen diskoa, etxeko zein atzerriko publikoa konkistatu zuen bertsio batean.
Marta Sánchezen 40. urteurreneko albuma
"Lau hamarkada. Berrogei urte zuekin... Nire arima musikagatik emanez; artista hobea izateagatik, zuen bizitzako une horietan nire abestiak zuen
"soinu bandak" izango balira bezala lagunduz... Poztasun-uneetan, tristura- eta gainditze-uneetan, bakardade- edo ospakizun-uneetan... Ezin pozago nago nire album berria aurkezteaz!! 40 años 19852025. Bertan, nire musikako bizitza den bidaia luze honen parte diren abestiak aurkituko dituzue", amaitu zuen Marta Sánchezek bere Instagrameko kontu ofizialetik proiektuaren azala eta bertan izango dituen xehetasun batzuk iragartzeko.
Azala oso modu dotorean diseinatu da, bere inizialak zuzenean eta bere gorputz osoa erdian dituela, geruza gardenak eta urre koloreko xehetasun distiratsuak tartekatzen dituen soineko bat jantzita, "nire azalean nire zorte kolorearekin, urrez, jantzita ikusten duzun Marta bat irudikatuz, 40 urteko ibilbide hauengatik harro eta esker oneko Marta bat da".
Proiektu honek bere zaleek gehien eskatzen dituzten abesti batzuk barne hartuko ditu, hala nola 'Everlasting', Pasión Vegarekin eta Alaskarekin egindako duetoak, eta azaroaren 21ean lehen aldiz aurkeztuko diren argitaratu gabeko abestiak, artistarentzat egindako proiektu berezi hau binilo eta CD formatuetan salgai jarriko den egunean.
Gure herrialdeko ibilbiderik handienetako bat handizki ospatuko duen proiektua, eta ziurrenik eszenatokian gozatu ahal izango duguna.
Hastapeneko urteak
1986an, Olé Olé taldean abeslari nagusi gisa sartu ondoren, Marta Sánchezek taldearen lehen albumaren grabazioan parte hartu zuen, 'Bailando sin salir de casa'. Tekno-pop estiloko album honek arrakasta komertziala izan zuen, 100.000 kopia baino gehiago salduz eta taldearen ibilbideko album garrantzitsuenetako bat bihurtuz. Haien arrakasta ez zen Espainiara mugatu, albumak Latinoamerikako musika merkatuan sar-
tzeko aukera eman baitzien. Hortik aurrera, taldea ospea lortzen hasi zen gaztelaniaz hitz egiten den hainbat herrialdetan.
“Marta Sánchezen '1985-2025' CD eta binilo bikoitza, haren betiko abestiekin eta beste berri batzuekin, azaroaren 21ean kaleratuko da
1987an, Olé Olé-k bigarren albuma kaleratu zuen, 'Los caballeros las prefieren rubias', taldearen posizioa Espainiako musika eszenan finkatu zuen lana. Hurrengo urtean, 1988an, taldeak 'Cuatro hombres para Eva' kaleratu zuen, Marta Sánchezen ibilbidean mugarri bat markatu zuen albuma. Album honetako unerik garrantzitsuena 'Supernatural' abestia izan zen, bere originaltasunagatik eta melodia itsaskorragatik aitortutako arrakasta. Gainera, nostalgiari omenaldi gisa, taldeak 'Quizás, quizás, quizás' abesti klasikoaren bertsio bat sartu zuen, eta albumeko abestirik ezagunenetako bat bihurtu zen.
1989an, Olé Olé-k beste mugarri garrantzitsu bat lortu zuen, Txileko Viña del Mar jaialdi ospetsuan jotzeko kontratatu zuten lehen talde espainiarra bihurtuz, Latinoamerikako musika ekitaldi garrantzitsuenetako batean. Parte-hartze honek inflexio-puntu bat markatu zuen taldearen ibilbidean, nazioarteko arrakasta sendotuz eta kontinentean ikusgarritasuna handituz. Hurrengo urtean, 1990ean, Olé Olé-k bere laugarren albuma kaleratu zuen, '1990', eta bere ibilbideko arrakastatsuenetako bat bihurtu zen. Albuma arrakasta komertziala izan zen, Espainian platino bikoitza lortuz eta 250.000 kopia baino gehiago salduz. Albumeko single nabarmenenetako bat 'Soldados del amor' izan zen, Nile Rodgersek idatzitako abestia, Madonna, Diana Ross eta David Bowie bezalako nazioarteko artistekin egindako lanagatik ezaguna den ekoizle estatubatuarrak. Abestiaren arrakastak taldeari
bere publikoa zabaltzeko eta 1980ko eta 1990eko hamarkadetako pop musikan zuen ondarea sendotzeko aukera eman zion. Urte berean, Olé Olé-k bere musika are eszenatoki esanguratsuago batera eramateko aukera izan zuen. Taldea Persiar Golkoko Gerran zeuden Espainiako tropen aurrean jotzeko aukeratu zuten, eta hori une historikoa izan zen Espainiako musikarentzat. Marta Sánchezek, Marilyn Monroek Koreako Gerran (1954) edo Rosa Morenak 1975eko Martxa Berdean bezala, hainbat abesti jo eta soldaduak animatu zituen, historiako une kritiko batean militarren animoak altxatu zituen ikuskizun bat eskainiz.
1990eko albuma izan zen Marta Sánchezek Olé Olé-rekin parte hartu zuen azkena ere, arrakastaren ondoren, abeslariak bakarkako karrera egitea erabaki baitzuen. Taldean egon zen bitartean, Marta ez zen bere ahots indartsuagatik bakarrik nabarmendu, baita eszenatokiko presentziagatik eta publikoarekin konektatzeko gaitasunagatik ere. Taldetik irteteak aro baten amaiera markatu zuen Olé Olé-rentzat, baina baita artistaren ibilbidean fase berri baten hasiera ere.
'Mujer', 'Mi Mundo', 'Azabache', 'Desconocida' eta 'Soy yo'
Marta Sánchezek Polygram Ibérica disketxearekin sinatu eta bere lehen bakarkako diskoa kaleratu zuen, 'Mujer', 1993an. Lehen singleak, 'Desesperada', sariak jaso zituen, besteak beste, Dantza Abesti Onenaren ERES Saria. Diskoa ingelesez ere kaleratu zen osorik ('Woman') munduko beste leku batzuetan saltzeko.
Bi urte geroago, Martak bere bigarren diskoa kaleratu zuen, 'Mi Mundo', 1995eko maiatzean kaleratua. Ingelesez eta japonieraz hitz egiten zuten merkatuetarako ingelesezko bertsio bat ere bazuen, 'My World'.
1997an, 'Azabache' kaleratu zuen, bere alde ilunagoa irudikatzen zuena, irudi asko aldatua eskainiz, gitarra erritmoekin (Slash gitarristarekin) eta soinu sentikorrago batekin. Album hau ere
ingelesez kaleratu zen osorik (‘One step closer’). Kritikoek Martaren lana goraipatu zuten, ekoizpen landuagoa eta nazioartekoagoa izan zuela esanez. Halaber, Andrea Bocelli abeslari italiarrak ‘Vivo por ella’ abestiaren dueto bat grabatzera gonbidatu zuen.
1998ko urrian, aitaren heriotzaren hilabete bat geroago, abeslariak bere hurrengo estudioko albuma kaleratu zuen, ‘Desconocida’, bere izen bereko single nagusiarekin. Era berean, bere bigarren singlea, ‘Quiero más de ti’, zeinaren bideoklipak gai futurista zuen. Album hau, ingelesezko ber-tsio batekin ere kaleratua, ‘Perfect Stranger’, ondo hartu zen Japonian.
Marta 2002ko erdialdean itzuli zen bere bosgarren estudioko albumarekin, ‘Soy yo’. Album honetarako, Muxxic Records-ekin sinatu zuen, baldintzapean berari erabakitzen uzteko zein abesti sartu nahi zituen.
‘Lo mejor de Marta Sánchez’, ‘Miss Sánchez’, ‘De par en par’ eta ‘21 días’
2004rako, Martak “Arrakasta Handiko” album berri bat prestatzen hasi zen. ‘Profundo valor’ abestia idatzi zuen, bere ahizpa bikiari, Pazi, eskainia, minbiziaz hil baitzen, hiru urtez borrokan ari zen gaixotasun bat. ‘Lo mejor de Marta Sánchez’ 2004ko azaroan kaleratu zen, artistak
berak aukeratutako arrakastak barne. DVD bat ere sartu zen bere bideoklip guztiekin, 2007an, Carlos Jean ekoizlearen laguntzarekin, Martak bere seigarren estudioko albuma kaleratu zuen, ‘Miss Sánchez’. Zuzenean hirugarren postura iritsi zen Espainiako album zerrendetan. 2008ko urrian, Carlos Baute abeslari venezuelarrarekin elkarlanean aritu zen ‘Colgando en tus manos’ abestian.
Sánchez 1985ean hasi zen profesionalki musikan, Olé Olé-ko abeslari bihurtuz
2010eko azaroaren 2an, Martak bere 25 urteko ibilbide artistikoa ospatu zuen ‘De par en par’ albuma kaleratuz. Hainbat dueto egiten ditu espainiar artistekin, hala nola: Sergio Dalma, Hombres G, Malú, Bebe eta Nena Daconte.
Bi album baztertu ondoren, emaitzekin pozik ez zegoelako, berri bat grabatzea erabaki zuen, oraingoan Daniel Terán eta Pablo Ochandorekin. Artistaren hitzetan, “Erabat ziur nengoen album berri batekin itzuliko nintzela, guztiz konbentzituko ninduen batekin”. Emaitza ‘21 días’ izan zen. Lehen singlea, ‘La que nunca se rinde’, zuzenean iTunes zerrendetako 1. postura iritsi zen, baita ondorengo singleak ere: ‘Welcome’ eta ‘21 días’.
2016ko apirilean, Martak ‘El ganador’ grabatu zuen, Espainiako La Vuelta Ciclistaren abesti ofiziala, Fabián Hernández eta Pablo Ochando musikariek ekoitzi zutena. Vicky Larrazek, bere aldetik, gonbidatu zuen berarekin batera Olé Olé taldearen ‘Sin Control’ dueto-albumerako ‘Búscala’ abestia grabatzera. Abenduaren 12an, Martak Raffaella Carràk aurkeztutako ‘60 años juntos’ saio berezian parte hartu zuen Televisión Españolako (TVE) katean, Mocedades taldearen ‘Eres Tú’ abestiaren bertsio sinfoniko bat interpretatuz.
2020ko apirilean, ‘Un mismo corazón’ singlea kaleratu zen, Martak konposatutako abestia eta
irabazi guztiak pandemiaren erdian maskarak eta probak erosteko erabili zituena, eta iTunes Espainian 1. postua lortu zuen.
2020ko urte bereko irailean, ‘Brillar’ singlea kaleratu zuen, Martak berak konposatua. Singlearen binilozko bertsioa ere agortu zen bere lehen edizio gardenean. Hain ondo hartu zuten, ezen bigarren edizio bat kaleratu baitzuten, oraingoan binilo urdinarekin, eta iTunes Espainian 1. postua lortu zuen.
“'Mi Mundo', 'Azabache', 'Desconocida', 'Soy yo', 'Miss Sánchez' eta '21 días' dira bere disko ezagunenetako batzuk
Ia 60 urte sasoian
Inork ezin du Marta Sánchez gelditu. Sinestezina badirudi ere, ia 32 urte igaro dira ‘Mujer’ kaleratu zuenetik, bere bakarkako ibilbidea abiarazi zuen diskoa.
Ordutik, ekitaldi, telebista saio eta musika kolaborazio ugaritan ikusi dugu, eta musika mundutik erretiratzeko asmorik gabe, bere grabazio katalogoa zabaltzen jarraitzen du ‘Azúcar amar-
go’ bezalako abestiekin. Marta Sánchezi buruz gehien deitzen duen gauzetako bat bere forma fisiko ona da, eta hori lortzen saiatzen da, entrenatuz eta gosariari arreta handia jarriz.
Marta Sánchezi asko gustatzen zaio bere burua zaintzea, hainbat agerraldi publikotan aitortu duen bezala. Horretarako, entrenamenduetan zentratzen da neurri handi batean, bere prestakuntza fisikoa osatzeko: “Astean bi egunetan pisuak eta kardioa egiten ditut. Eta beste egun batean nire entrenatzaile pertsonalarekin entrenatzen dut. Pixka bat zaila da niretzat, baina nahiko diziplinatua naiz”, onartu zuen, baina beste gako bat bere janarian datza.
“Goizero gosari handia egiten dut, normalean plater bakarra jaten dudalako: bi kafe esnearekin, zuku bat, zekale-ogi txigortu xerra bat indioilarrarekin, eta beste bat gurin eta mertxika marmeladarekin”, adierazi zuen Cosmopolitan TVn, otorduak nola banatzen dituen azpimarratuz. Artistak gosari oso osoa prestatzea aukeratzen du, bazkarirako eta afarirako plater bakarra prestatzen baitu, horrela menu finkoak edo postreak saihestuz. Horrela, energia eta kontzentrazio mailak handitu, gihar masa babestu eta bihotzaren osasuna hobetu dezakezu, eta horiek dira elikagai osasuntsu ugari dituen gosari osoa jatearen onura batzuk.
Florentzia, helburu bikaina adinekoentzat
Nuria Gil Calviño
Florentzia munduko hiri guztien artean nabarmentzen da bere aberastasun artistiko zabalagatik, ia hiri-mito baten mailara igotzen duena. Museo-hiri bat bezala, haren edertasunak gainezka egin diezaioke, Stendhal idazle frantsesari gertatu zitzaion bezala, dardarak, taupadak eta bertigoa jasan baitzituen arte eta arkitektura-lan bikainek beldurtuta sentiarazten zutenean. Errenazimentuaren sehaska bihurtu zenetik, Florentziak artea pilatu du txoko guztietan. Hala ere, iraganean ahuldu eta ainguratuta geratzetik urrun, Toscanako hiriburuak bere museo eta monumentuen distira mantentzea lortu du, eta gaur egun bere plazetan, kafetegietan, trattorietan eta merkatuetan nagusi den bizitasunarekin batera bizi dira.
Oltrarno, Oltra ibaiaren beste ertza
Stendhal sindromea saihesteko, hobe da Florentzia urrutitik bizitzea. Horretarako, Arno ibaiaren "beste aldean" dagoen auzo horretaran has daiteke bisita. Bertan aurkituko duzu Piazzale Michelangeloko begiratokia, Florentziako ikuspegi panoramiko onena eskaintzen duen plaza irekia, Palazzo Vecchio dorrea, Duomoko kupula eta Santa Croce elizaren kanpandorrea teilatuen gainetik altxatzen direlarik. Eta uraren gainean, ibaiaren punturik estuenean dagoen Ponte Vecchio ikonikoa, eta haragoko beste bi zubi: Ponte Santa Trinità eta Ponte Carraia, jatorriz XIII. mendekoak eta ehun urte geroago harriz berreraikiak.
Hasierako kolpea gainditu ondoren, Oltrarnon zehar paseatzen jarrai dezakezu ibaiertz honen
xarmak ezagutzeko, Santa Felicità bezalako plazekin, San Miniato eta San Niccolò sopr'Arno bezalako elizak zainduta. Baina zalantzarik gabe, Arno ibaiaren alde honetako erakargarri nagusia Pitti Jauregia da, hainbat museo dituena eta Boboli lorategiek inguratua.
Palazzo Pitti, Florentziako Versallesa
Luca Pitti bankari florentziarrak jauregi hau eraiki zuenean 1440an bere familiarekin bizitzeko, ezin zuen imajinatu denbora batzuk geroago bere etxea Medici, Lorena eta Savoia familia boteretsuen egoitza bihurtuko zenik, Pizkundeko mezenas handiak eta Florentziako agintariak 1871n Italiaren batasuna arte.
Medici familia izan zen lehenengoa. Jauregia eskuratu zuten 1550ean eta arte bildumaz betetzen hasi ziren, geroago ondorengo bizilagunek handituko zituztenak. Jauregi erraldoi hau bere dekorazio barrokoagatik da ezaguna. "Florentziako Versalles"-ari bisita Errege Apartamentuetan hasi behar da, Medici familiaren fresko eta erretratuekin apaindutako 14 gela. Bere altxor ugari hainbat museotan banatuta daude orain. Palatino Galeriak margolanez, eskulturez, altzariz eta apaingarriz betetako gelak ditu. Arte Moder-
Zer ikusi Florentzian? Toscanako hiriburuko txoko eta monumentu bereziak aurkezten dizkizuegu
noaren Galeriak XIX. eta XX. mendeko margolari italiarren lanak ditu. Jantzi Museoak XVII. eta XX. mendeetako moda joerak erakusten ditu. Jauregian Zilarrezko Museoa, Portzelana Museoa eta Kotxe Museoa ere badaude.
Bóboli Lorategiak
Stendhal bezala, hainbeste artetik errekuperatzeko, bisita amaitzeko modurik onena kanpoan da, Boboli Lorategietan zehar paseatzea, Florentziako gune berde handienean. Pasealekua eskulturez jositako lore-oheen artean doa, Ozeanoaren Iturria sortzen den Isolotto bezalako urmaelen ondotik, historiako lehen operak antzeztu zirela esaten den anfiteatro baten ondotik eta txoko isolatuetan amaitzen diren bideen ondotik. Bide horietako batek diskretuki Vasari Korridorera eramaten du, Ponte Vecchiotik Arno ibaia zeharkatzen duen eta kontrako
ertzean dagoen kalera irekitzen den pasabide estali horretara, Florentziako bihotzera sartzeko aukera emanez.
Baina Arnoren alde hau utzi aurretik, merezi du Palazzo del Potestà, hiriko magistratu nagusiaren Erdi Aroko egoitza, bisitatzea. Multzoak patio eder bat dauka, denborarekin espetxe eta exekuzio-leku gisa ere balio izan zuena. Gaur egun, eraikinak Uffizi Galeriako eskultura bilduma handi bat dauka, eta arte aplikatuen bildumak ditu, batez ere pieza islamiarrak, majolikak, armak eta dominak.
Santa Croce eta...
Ibilbideak bi eliza bikainekin jarraitzen du, Santa Croce eta Santa Maria Novella. Lehenengoaren eraikuntza XIII. mendearen hasieran hasi zen, frantziskotar monjeen komunitate bat, San Frantzisko bera barne, Florentziara iritsi zenean. Santua 1226an hil ondoren, ordena hiriaren ekialdean zegoen zingira-eremu batean kokatu zen, eta han eliza txiki bat eraiki zuten, pixkanaka handitu zutena gurtza-lekua handitzeko. Gaur egun, bere marmolezko fatxada bikainak
izen bereko plaza menderatzen du. Kanpoaldea eliza honen barrualde gotiko austeroarekin kontrastatzen da, eta bertan klaustroa gauez bisita daiteke, argiztatuta, eta non Makiavelo, Galileo eta Michelangelo bezalako pertsonaia ospetsuen hilobiak ikus daitezkeen.
Stendhal eta beste hainbeste bidaiari liluratu zituzten hiriko monumentu eta leku enblematikoenen bisita gidatua duzue hemen
Santa Croce XVI. mendeko jauregiek inguratutako zabalgune angeluzuzen batera irekitzen da, eta alde batetik Dante Alighieriren estatua du apainduta. Florentziako poeta handiaren eta Jainkozko Komediaren egilearen estatua da, zeinaren heriotzaren 700. urteurrena hirian ospatu zen 2021ean. Plaza bilgune eta ospakizunetarako leku ezaguna da florentziarrentzat. Adibidez, ekainaren 24an, calcio storico partida bat jokatzen den zelai bihurtzen da.
azaroa 2025
...Santa Maria Novella
Bien bitartean, Santa Maria Novella basilikak auzo xarmagarri eta bizigarri bati ematen dio izena, jatetxe eta trattoria tradizionalez, denda historikoez eta Santa Maria Novella farmazia bezalako denda historikoz betea, non oraindik ere mendeetako formulekin egindako erremedioak eta lurrinak saltzen diren. Basilika koment txiki gisa eraikitzen hasi zen 1250ean, orduan Florentziatik kanpo zeuden lurretan, eta 1342an amaitu zen, Erdi Aroko egitura nabarmen batekin.
Gaur egun, Santa Maria Novella Florentziako hiriguneko enblematikoetako bat da. Bisita batek Pizkundeko artista eraginkorrenen artelanak erakusten ditu, hala nola Michelangelo, Tornabuoni kapera apaintzen duten freskoen sorreran parte hartu zuena. Bere altxorren artean, Giotto eta Brunelleschiren gurutziltzaketak ere miretsi daitezke, eta Andrea di Boniatok XIV. mendean Espainiarren Kaperan margotutako freskoak, komentuko kapitulu-etxe ohia.
San Lorenzo Basilika
Santa Maria Novella basilikatik oinez gutxira dago Florentziako elizarik zaharrenetako bat,
San Lorenzo basilika. XV. mendearen hasieran eraikia, 393. urteko kapera baten gainean, Filippo Brunelleschiren lan honek, kanpoalde austeroarekin, hiriko gela ikusgarrienetako bat dauka: Printzeen Kapera. XVI. mendeko lan bikain honek, marmol berdea, urdina, laranja eta gorria xehetasun urreztatuekin eta harri erdibitxiekin konbinatzen dituena, Medici familiako hilobi ospetsuak gordetzeko diseinatu zen.
Oltrarno, Oltra ibaiaren ertz batean dagoen auzotik has daiteke bisita Florentzian
San Lorenzo Basilika Michelangeloren lana doan miretsi daitekeen leku gutxietako bat da, 1520an eraikitako sakristia berri ederrean, sakristia zaharraren ondoan, Donatellok egindako errenazimentuko apaingarriak dituena.
Uffizi Galeria, Errenazimentuaren Biblia
Florentziak artelan bilduma zabala du, eta horietako asko Giorgio Vasarik 1560an eraikitako
eraikin bikain honetan daude ikusgai, Cosimo
I.a Medicikoaren jarraibideei jarraituz. Jauregia
Palazzo Vecchiori atxikita dago mutur batetik — boterearen Erdi Aroko egoitza ohia eta geroago udaletxea— eta garai hartako magistratu florentziarren bulegoak (uffici) hartzeko sortu zen. Urteetan zehar, jauregiko gela askok Medici familiak bildutako arte bilduma oparoa gordetzeko balio izan zuten. Bilduma honek osatzen du Galeriaren jatorrizko muina, baina mezenasgoak Florentziako agintari guztiak ezaugarritu zituen hainbat mendetan zehar. Horrek lagundu du museo hau munduko garrantzitsuena bihurtzen Errenazimentuko lanei dagokienez, eta bere arte bilduma zaharrena eta zoragarriena. Eraikinak patio bat du Piazzale degli Uffici-ra irekita, Ponte Vecchiotik Piazza della Signoria-ra doana, gure hurrengo geldialdira.
Piazza della Signoria, Florentziaren bihotza
Erdi Arotik, plaza honek Florentziaren historiaren lekuko izan da, hiri bizigarri honen bihotz politiko eta herrikoi gisa balio izanik. Lehenago ere, espazio hau erromatar antzoki batek okupa-
tzen zuen. Palazzo Vecchio hemen dago, oraindik udaletxeko bulegoak dituena eta gaur egun museo bat ere bada. XIV. mendeko eraikin hau Medici familiaren lehen egoitza izan zen Florentzian, ibaiaren beste aldean dagoen Pitti jauregira joan ziren arte: hortik datorkio izena, “zaharra”. Bisita gidatuak olio-pinturak, eskulturak eta freskoak dituzten geletatik eramango zaitu, hala nola Bostehunen Aretoa, gelarik dotoreena, apaintzen dutenak.
Piazza della
Signoria, Erdi Arotik, Florentziaren historiaren lekuko izan da, hiri bizigarri honen bihotz politiko eta herrikoi gisa
Baina bere garrantzi historikoaz gain, plaza aire zabaleko eskultura museo bat da. Alde batean Loggia dei Lanzi (1381) dago, XVI. mendera arte batzarrak eta zeremoniak zuzentzeko balkoia izan zena, Medicitarrek galeria ireki bihurtu zuten arte, eskultura bikainen bilduma bat
duena, hala nola Perseo Medusaren burua eskuan duela, Benvenuto Celliniren 3 metro baino gehiagoko brontzezko bat (jatorrizkoa Bargello Museoan dago orain), eta Sabinar emakumeen bahiketa, Giambolognaren eskultura talde bat, alde guztietatik miresteko diseinatua.
Neptunoren Iturria
Plaza berean daude Cosimo I.a Duke Handiaren zaldizko estatua ere, 1570ean Toskana batu zuen gizonari omenaldia egiten diona, eta Neptunoren iturri bikaina, 1575etik leku nabarmena izan duena. Baina, zalantzarik gabe, irudirik ikusgarriena eta bilatuena Michelangeloren David da, zeinaren jatorrizkoa 1873tik miretsi daitekeen gertuko Accademia Galerian, maisu beraren lau Esklabo amaitugabeak ere gordetzen dituen museo batean. 5 metroko altuera eta 5 tonako pisua duen Davidek ezaugarri bitxia du: marmolean zizelkatutako begietara begiratzean, haien begirada eraldatzen da bisitaria estatuaren inguruan ibiltzean.
Piazza della Signoria zalantzarik gabe leku aproposa da lasai eta xehetasunez kontenplatzeko, adibidez, alboetan dauden kafetegi eta trattoria terraza batean eserita. Gainera, denda eta jatetxez betetako
kale auzo batek inguratzen du, eta bertan, plater tipikoak eskaintzen dira, hala nola papa al pomodoro (tomate eta ogi zopa) edo ribollita (ogi eta barazki zopa), pizza goxoak ahaztu gabe, besteak beste, bertako “Florentziarra”, tomate saltsarekin, albahakarekin, espinakekin, oliba beltzekin eta mozzarella eta parmesano gaztekin gaineratua.
Ponte Vecchio, oinezkoentzako zubi paregabea
Arno ibaiaren gaineko zubi honen irudia Florentziako ikonikoena eta fotogenikoena da. “Zubi Zaharra” izena jaso zuen 1218an, hirian ibaiaren gaineko pasabide bakarra izateari utzi zionean. Hiru arkuren gainean dago, altuenak 30 metrora iristen da, eta bere egiturak bi maila ditu ibaira begira. Beheko maila merkatu-zubi gisa pentsatu zen, arrain-saltzaileen, harategien eta larru-artisauen postuak hartzeko. Gaur egun, batez ere urregileen dendek hartzen dute. Goiko solairuan, Vasari korridorea Medici familiak enkargatu zuen 1564an, Pitti jauregiko egoitzatik Uffizi galeriako botere-egoitzara ikusezin zeharkatzeko aukera izan zezaten. Gaur egun, Uffizi museoaren bildumako lanak daude hormetan zintzilik.
Diane Keatoni agurra
Nuria Gil Calviño
Diane Keaton 79 urterekin hil zen joan den urriaren 11n. Aktorea zinema amerikarreko pertsonaia ikonikoenetako bat izan zen. Bost hamarkada baino gehiagoko ibilbidean, Hollywoodeko zuzendari eraginkorrenetako batzuekin lan egin zuen, besteak beste, Woody Allen, Francis Ford Coppola eta Nancy Meyersekin. Emakumezko Aktore Onenaren Oscar saria iraba-
zi zuen "Annie Hall" (1977) filmagatik, eta lau aldiz izendatu zuten sari horietarako. "The Godfather" (1972) eta "Manhattan" (1979) film ikonikoetan egindako paperek belaunaldien arteko ikono bihurtu zuten. Gainera, bere eragina pantailatik haratago joan zen: zuzendari, ekoizle eta idazle ospetsua izan zen, baita moda-ikonoa ere bere estilo pertsonal eta nahastezinagatik.
“
Diane Keaton 79 urterekin hil zen: Woody Allen eta mundua liluratu zituen emakume ezkongabea
1946an Los Angelesen jaio zen Diane Hall izenarekin, eta bere amaren neska-izena hartu zuen bere izen artistiko gisa. Antzerkian hasi zenetik zineman gora egin zuen arte, ibilbide sendo eta bakarra eraiki zuen. Aipatu dugun bezala, 1977an Emakumezko Aktore Onenaren Oscar saria irabazi zuen "Annie Hall" filmagatik, bere buruaren isla gisa onartu zuen filma. Hala ere, bere bizitza pertsonala beti izan zen eremu erreserbatua: adierazpen gutxi, agerraldi publiko erromantiko gutxi eta ezkontzaren gidoi tradizionala ez jarraitzeko erabaki kontzientea.
Urteetan zehar, harreman erromantikoak mantendu zituen Amerikako zinemako beste pertsonaia garrantzitsu batzuekin. Woody Allenekin zazpi urteko harremana Broadwayn proiektu bat partekatu zutenean hasi zen eta urteetan zehar adiskidetasun sortzaile eta emozional gisa iraun zuen. Al Pacinorekin ere harreman tartekatua izan zuen, "The Godfather" filmeko bere lankidearekin, eta hark beti esaten zuen bere aurpegia eta presentzia sakonki miresten zituela. Bere bizitza
GOLDENagealdizkaria
partekatu zuen beste aktore bat Warren Beatty izan zen, eta harekin komunikabideen presioak eta Hollywoodeko munduaren berezko erronkek jotako harremana mantendu zuen. Hala ere, Diane Keatonek ez zuen inoiz bere burua hainbeste inplikatu, bere autonomia sakrifikatzeko: ez zuen inoiz ezkontzeko asmorik izan.
Amatasunak, ordea, leku berezia izan zuen bere bizitzan. Berrogeita hamar urterekin, bi seme-alaba adoptatzea erabaki zuen: lehenik Dexter alaba (1996an jaioa) eta gero Duke semea (lau urte geroago). Bere hitzetan, amatasunak "erabat aldatu" eta apalagoa egin zuen. Keinu honek amatasun independentearekiko zuen konpromisoa agerian utzi zuen, mugarik gabea baina maitasunez, presentziaz eta erantzukizunez betea. Bizitzaren amaierara arte, seme-alabak izan ziren gauzarik garrantzitsuena berarentzat.
Hainbat elkarrizketatan, Diane Keatonek aitortu zuen ez zela inoiz damutu bakarrik egoteaz. 77 urterekin, adierazi zuen "oso zaila" iruditzen zitzaiola berriro bikotekiderik izatea eta ez zuela inoiz ezkontzeko beharrik sentitu baieztatu zuen. Berarentzat, osotasunez bizitzeak amodioaren molde konbentzionala baztertzea eta berarentzat zentzua zuena lehenestea esan nahi zuen: bere sormena, aukeratu zuen familia eta bere barne askatasuna. Koherentzia horrek lagundu zion azken egunetara arte.
Gaur egun, zinemak artista bikain baten galera dolu egiten duen bitartean, hura ezagutu zutenek bere bizitza bere gustura moldatzea erabaki zuen emakume bat gogoratuko dute. Diane Keatonek talentu eta berezitasun ondarea uzten du atzean, baina baita bere arau propioen arabera bizitako existentziaren testigantza ere, benetako maitasunez eta dotoreziaz ohoratzen jakin zuen bakardade hautatu horretaz osatua.
"Cuando menos te lo esperas" bezalako komedia ahaztezinen ikonoa eta Francis Ford Coppolaren "The Godfather" trilogia bezalako film mitikoen protagonista, Diane Keatonek bere aktore ibilbidea Broadwayn hasi zuen 1960ko hamar-
kadan "Hair" musikalarekin. Urte haietan ere, argi zegoen ez zela ohiko moldeetan sartuko: urduria, kameleonikoa, ukitu emozionalak zituzten paper komikoak antzezteko gai. Ingeniari zibil baten eta etxekoandre baten alaba —Keatonek behin esan
zuen “isilpean, bihotzeko sakonean, ziurrenik artista motaren bat izan nahi zuela”—, lau seme-alabetatik zaharrena zen klase ertaineko familia batean.
Woody Allenekinko zazpi urteko harremana
Broadwayn proiektu bat partekatu zutenean hasi zen
Bere ama, Dorothy Keaton Hall —zeinaren neska-izena hartu zuen bere izen artistikoa eta nortasun profesionala sendotzeko New Yorkera iritsi zenean aktore gisa lehen urratsak emateko—, argazkilari amateurra zen eta, batez ere, figura izugarri inspiratzailea Diane Keatonentzat. Dorothyk edertasun lehiaketatan parte hartu zuen
eta familia-bizitza dokumentatu zuen album eta collageen bidez, eta horrek Dianerengan irudiarekiko, memoriarekiko eta identitatearekiko lilura sakona piztu zuen, geroago bere argazkilaritza eta diseinu liburuetan aztertuko zituen gaiak.
Diane
Keaton eta
Woody Allen
Woody Allen “oso harrituta eta atsekabetuta” dago Diane Keatonen heriotzarekin, zinemagilearen inguruko iturri batek People aldizkariari baieztatu zionez. Keatonen heriotzak arrasto sakona utzi du Hollywooden, eta batez ere zinema modernoko bikotekide ikonikoenetako bat partekatu zuen New Yorkeko zuzendariarengan. “Berri honek oso hunkituta eta harrituta utzi du. Bere heriotzaz pentsarazten dio”, esan zion iturriak People aldizkariari. Woody Allenek, 89 urtekoak, ez zekien Keatonen osasunaz, eta “inork ez zekiela zirudien”, gaineratu zuen hedabideak.
Lotura pertsonal eta artistiko errepikaezina
Allenek eta Keatonek 1960ko hamarkadaren amaieran izan zuten harreman erromantikoa, komedia garaikidea birdefinituko zuen lankidetza profesional bat hasi baino lehen. Haien loturak erromantikoa gainditu zuen: elkarrekin maitasuna eta hiri-neurosia ironiaz, samurtasunez eta benetakotasunez ikusteko modu bat sortu zuten.
“Diane Keaton gizonezkoen jantziak emakumezkoek janztearen adibiderik gogoangarrienetako bat ere izan zen
Keatonek Allenekin batera egin zuen debuta 1970eko ‘Play It Again, Sam’ antzezlanean, Tony sarietarako izendatua izan zena, eta geroago, Herbert Rossek zuzendutako 1972ko ‘Sueños de seductor’ filmean. Ordutik aurrera, bikote sortzaile bat osatu zuten, eta bertan ‘Annie Hall’ (1977) bezalako izenburu gogoangarriak agertu ziren. Filmak —Woody Allenek Keatonen berezitasunak, umorea eta estilo pertsonala kontuan hartuta idatzi zuen filma— komedia erromantikoaren generoa birdefinitu zuen eta fenomeno kultural bihurtu zen, Emakumezko Aktore Onenaren Oscar saria irabaziz, eta Film Onenaren, Zuzendari Onenaren eta Jatorrizko Gidoi Onenaren sariak ere irabazi zituen. Bere pertsonaia, Annie Hall, bere gizonezko traje eta aire desarmatzailearekin, emakumezkoen independentziaren eta hirurogeita hamarreko hamarkadako modaren ikono bihurtu zen.
Bere estilo pertsonala
Woody Allenen musa eta 80ko eta 90eko hamarkadetako ikonoa, Diane Keaton gizonezkoen jantziak emakumezkoen jantzietan aplikatzearen adibiderik gogoangarrienetako bat
ere izan zen. Gaur egun nostalgiaz eta miresmenez ospatzen den itxura bere sinadura bihurtu zen: trajea, gorbata, txalekoa eta kapela okertua. Bere ibilbidean zehar (eta batez ere ‘Annie Hall’-i esker), feminitatea birdefinitu zuen gizonezkoen armairuko piezak maileguan hartuta.
Pantailatik kanpo trajeak eta gorbatak aukeratu bazituen ere (1978ko Oscar sarietan Armani inspiratutako smoking batekin egin zuen bezala), pantailako estetika ere aipagarria da. ‘Annie Hall’en, ez zen pertsonaien arteko komedia eta kimika bakarrik izan arrastoa utzi zuena: Annieren jantziak, jaka handiekin, txaleko botoidunekin, gizonezkoen alkandorekin, galtza solteekin eta txapelekin, ikoniko bihurtu ziren eta gaur egun ere inspirazio iturri dira pasarelan eta kaleko estiloan.
Gaur egun bere itxurarik onenei erreparatzeak Keatonek alfonbra gorri bakoitza eta agerraldi bakoitza bere nortasun bohemio, aske eta arduragabearen beste luzapen bat bihurtzen zuela gogoratzea dakar. Kapela ikusgarrien aukeratik hasi eta bere ohiko paleta gogokoenera arte, beltza, zuria, marroia eta grisa, bere estiloa betiko biziko da.
Michael Bublék 50 urte bete ditu
Jon Lasa Galdos
Michael Bublék 50 urte bete zituen joan den irailaren 9an, pop klasikoaren eta jazz garaikidearen ahots ezagunenetakoen artean sendotuta. Vancouverreko tabernetan hasi zenetik fenomeno global bihurtu arte, Bublék 75 milioi disko baino gehiago saldu ditu eta Grammy sari ugari irabazi ditu. Bere estilo dotoreak eta ahots nahastezinak Frank Sinatra-
ren ondarearen oinordeko moderno bihurtu dute, besteak beste 'It´s Time', 'Call Me Irresponsible' eta 'Christmas' album ikonikoekin, azken hau oporretako ospakizunetarako klasiko ezinbestekoa. Bere ibilbide osoan, Bublék arrakasta komertziala eta publikoarekiko lotura autentikoa orekatu ditu, irudi garbi eta karismatikoa mantenduz. Musikarekin duen grinak, zuzeneko emanaldietarako duen talentuarekin batera, mundu osoko estadioak betetzeko aukera eman dio. Bere alde artistikoaz gain, ekoizpenean ere murgildu da eta talentu gazteak babestu ditu, musika-industrian eragin handiko pertsonaia gisa duen posizioa sendotuz.
Maila pertsonalean, Michael Bublé irekita agertu da izan dituen erronken aurrean, batez ere 2016an bere seme Noahri minbizia diagnostikatu ziotenean, esperientzia izan baitzen. Artistak adierazi du bere familia dela bere lehentasun nagusia, eta bizitza nahiko pribatua mantendu du bere emaztearekin, Luisana Lopilato aktore argentinarrarekin, lau seme-alaba dituenarekin.
Izan ere, irailaren 9an bertan, emozioak hartu zuen protagonismoa Luisana Lopilatoren sare sozialetan. Aktoreak, une batez bada ere, ohiko edukia alde batera utzi zuen okasio bakar batean zentratzeko: bere senar Michael Bubléren 50. urtebetetzea, bere bizitza eta lau seme-alabeko familia partekatzen dituen abeslari kanadarra. Omenaldi gisa, Lopilatok bihotza isuri zuen mezu luze eta erromantiko batean, bere senarraren oroitzapenez betetako bideo batekin lagunduta. Bildutako irudiek une esanguratsu eta maiteak jasotzen zituzten: Susana Giménezekin egindako elkarrizketa gogoangarritik hasi eta familiako uneetaraino, alfonbra gorrian egindako agerraldietaraino eta seme-alabekin eguneroko eszenetarai-
no. Oroitzapenen karrusel honetan, aktoreak aukera ezin hobea aurkitu zuen Michaelekiko esker ona eta maitasun amaigabea adierazteko.
"Eta oraindik ezin dut sinetsi zein bedeinkatua naizen Jainkoak zure ondoan bide hau egiteko aukeratu nauelako. Nire egunik gogokoenak zurekin zahartzen igarotzen ditudanak dira, barreak, maitasuna, fedea eta bizitza apartekoa egiten duten gauza txiki horiek partekatzen", idatzi zuen Lopilatok, bere jarraitzaileen arreta eta emozioa azkar erakarri zituen mezu bat hasiz. Aktoreak are gehiago egin zuen, bihotza irekiz: "Oso harro nago zaren gizonaz, senarraz, aitaz, lagunaz, eta ezin dut itxaron datozen urte guztiak, zure eskua helduta, elkarrekin bizitzen dugunean bizitza zein ederra izan daitekeen deskubritzen dugun bitartean".
Amaierako ohar gisa, agur erromantikoa koroatu zuen esaldia aukeratu zuen: "Nire babesleku segurua zara, nire poza, nire maitasuna, nire dena. Hitzek esan dezaketena baino gehiago maite zaitugu. Zorionak, aita! Maite zaitugu". Ome-
naldi digitalak berehalako oihartzuna izan zuen omenduan berarengan. Michael Bublék ez zuen zalantzarik izan publikoki erantzuteko: "Oparirik handiena Jainkoak nire bizitzara ekarri zaituela izan da".
“Michael Bubléren emazte Luisana
Lopilatok mezu hunkigarri batzuekin zoriondu zuen bere senarra haren urtebetzean
Maitasun mezuak azkar ugaritu ziren. Familiak, lagunek eta zaleek Luisanaren mezua bete zuten, bikoteak pizten duen miresmena eta maitasuna hitzez azpimarratuz. Erreakzionatzen lehenengoen artean Daniela Lopilato izan zen, aktorearen arreba. Laster, mezua esaldiz bete zen, hala nola: "Ondo dagoen dena dira", "Ezkontza onena,
benetako maitasunak batuta eta Jainkoa beti presente haien bizitzan”, “Nire bikote gogokoena”, “Hain ederrak dira” eta “Zein hitz ederrak dituzten elkarrentzat. Miresten ditut”.
Maitasun iruzkinen uholdeak are irismen handiagoa eman zion mezuari, eta azkar zabaldu zen zaleen kontuen eta entretenimendu webguneen artean. Lopilato eta Bubléren arteko loturaren frogak ez zuen gaizki-ulertuetarako tarterik utzi: denboraren joan-etorriak, erronkek, aldaketek, bikotearen lotura sendotzen dutela dirudi, 2008an ezagutu eta hiru urte geroago ezkondu baitziren.
Baina omenaldia ez zen hor amaitu. Bere Instagram istorioetan, ‘Casados con hijos’ telesaileko izar ohiak ingelesezko dedikazioekin jarraitu zuen: “Senarra. Aita. Laguna. Zorionak nire denari”. Bigarren istorio batean, aktoreak familia-argazki bat partekatu zuen, non kide bakoitzak bere
ezizena nabarmenduta zuen, egunaren espiritua laburbiltzen zuen beste azalpen bat gehituz: “Familia honek sakonki maite zaitu eta bedeinkatuta sentitzen da zu izateagatik”.
Horrela, konpromiso profesionalen eta eguneroko bizitzaren artean, eguneko izarra artista kanadarra izan zen, bere 50. urtebetetzea maitasunez, hitz sentikorrez eta familiaren berotasunez inguratuta ospatu zuena. Bikotekidearekin zuen harremana, ahuldu beharrean, berriro ere maitasun eta esker on partekatuaren adibide gisa agertzen da, zaleen eta maiteen begiradapean. Eta berriro ere, maitasuna neurririk gabe eta oroitzapen freskoekin ospatu zuten.
Beste ospakizun bat
Bestetik, Michael Bublé beste urteurren garrantzitsu bat ospatzen ari da bere ibilbideko lanik garrantzitsuenetako batekin: ‘It’s Time’ disko multi-
platino anitzekoa, 2005ean kaleratu zenetik 20 urte bete dituena. Ospakizun honek nostalgia ez ezik, edizio deluxe berri eta espero batean gauzatzen da, bai zale amorratuak bai duela gutxi aurkitu duten belaunaldi berriak gozatzeko agintzen duena.
Sare sozialetako profilen bidez, Michaelek albistea partekatu zuen bi argitalpenekin, diskoaren arrakasta komertziala eta bere garrantzi pertsonala islatzen dituztenak. Lehenengoak, hirugarren pertsonan idatzita, ‘It’s Time: 20th Anniversary Deluxe Edition’-en etorrera iragartzen du, bi zilarrezko binilozko disko, bi CD eta kopia digital baterako sarbidea dituen berrargitalpen deluxe bat. Berrargitalpen honek material gehigarri bilduma erakargarri bat ere badu: lehenago argitaratu gabeko bi abesti, bermasterizatutako abesti gehigarriak eta garai hartako zuzeneko grabazioak, bere ibilbidearen gorenean zegoen artista baten energia jasoz.
“Bublék beste urteurren garrantzitsu bat ospatu du aurten: bere 'It's Time' disko arrakastatsuak 20 urte bete ditu
Bigarren mezua artistaren beraren hausnarketa intimo eta hunkigarria da: “Zaila da sinestea ‘It’s Time’ kaleratu zenetik 20 urte igaro direla”, aitortu du Bublék, atzera begiratzen duen bitartean harridura —denbora hau guztia zein azkar igaro den ikusita— eta bidean jasotako laguntzagatik esker oneko nahasketa batekin.
“Alde batetik, denbora hegan joan dela dirudi, baina atzera begiratzen dudanean, badakit urte horietako bakoitza merezi izan duela”. “Bi hamarkada izan dira lan gogorra eta erresilientziaz beteak”, gaineratu du kanadarrak, bere “mentore, lagun eta familiari gidatzeagatik, babesteagatik eta nor naizen eta zergatik maite dudan egiten dudana gogorarazteagatik” eskerrak emanez.
‘It’s Time’ ez zen Michael Bubléren diskografiako beste album bat besterik izan; mundu mailako ospea lortu zuen lana izan zen. Mundu osoan 10 milioi kopia baino gehiago saldu eta Estatu Batuetan hirukoitz platinozko ziurtagiria lortuta, albumak frogatu zuen publikoa artistak 2005eko une musikala berpizteko erabili zuen dotorezia eta karismaz gozatzen ari zela.
Bigarren estudioko album honek hamarkada bateko soinu banda bihurtu ziren lehen postuko arrakastak zituen, hala nola ‘Feeling good’ abestiaren jazz bertsio indartsua (Nina Simonek ezagun egin zuena), Nelly Furtadorekin batera idatzitako
‘Quando, quando, quando’ dueto ikonikoa eta, batez ere, ‘Home’. Azken abesti hau, Michaelek berak idatzia, lehen singlea izan zen. Kanadako artistak abesti hau albumaren arrakastaren funtsezko zatitzat jotzen du, nazioarteko zerrendetako gailurrera iritsitako lehen aldia izanik. Albumak hamar herrialdetan lortu zuen lehen postua, Kanada, Italia eta Australia barne, Bublé swing eta jazz abeslari handien oinordeko moderno gisa sendotuz.
Edizio berri honetako sorpresen artean, argitaratu gabeko bi abesti daude: “Just like you” abestiaren bertsio inoiz entzun gabekoa —Bublék 16 urte besterik ez zituela idatzi zuen jatorrizko abestia— eta ‘I’ll be seeing you’ abestiaren bertsio malenkoniatsu eta hunkigarria. 1938ko klasikoaren azken bertsio hau orain bideo-hitz gisa ere eskuragarri dago, zaleei abeslariaren letra-sakontasuna eta ahots-errendimendu zorrotza erakusten dituen esperientzia ikus-entzunezko bat eskainiz, balada klasikoen esentzia betierekoa harrapatzeko duen maisutasuna berretsiz.
Urteurren hau mugarri garrantzitsua da Michael Bublérentzat, salmenta-zifrak eta sariak ospatzeaz gain, sortu duen lotura emozional iraunkorra ere ospatzen baitu. Bi hamarkadaz bere publikoarekin, berak dioen bezala, lan gogorraren, erresilientziaren eta musikarekiko maitasunaren gainean eraiki den harremana. Zorionak, Michael!
2025-2026ko udazken/ neguko joerak gizonentzat
Jon Lasa Galdos
Denboraldi berri bat hasi da, eta harekin batera, zure armairua txukuntzeko garaia. Betiko oinarrizko jantziez gain, zure armairua ukitu moderno batzuekin osatu behar da, baina zer egongo da modan 2025-2026ko udazken/negu honetan? Nazioarteko pasarelak amaituta, alea lastotik bereizi eta hainbat ondorio atera dira, honela laburbil daitezkeenak.
Bi elementu izango dira gakoak moda zaleentzat. Alde batetik, gizonezkoen blusak dira protagonista. Alkandora solte horiek itxura klasikoenak osatukodituzte,ukituabangoardistaemanez,batezere lepoaltuadutenak.Bestetik,larruzkoberokiakdutenek. Denboraldi honetan, inork ez du hotzik izango, berokiak larru lodiz estalita baitaude, lepoetan eta papar-hegaletan apalki edo elur-panpina baten itxura emango dizun larru-geruza batekin eginda.
Bero egoteko obsesio honetan, neguko gorpcore-a ezinbesteko estetika bat da. Bai, hain zuzen
ere, hiri handian mendiko arropa janztea modan egongo da.
Ehundurak izango dira 2025-2026ko udazken/ neguko joeren beste puntu sendo bat. Larruak markatzen du tonua, eta material hori erabili da Matrix edo 2000ko hamarkadako Beckham bezalako ikonoak gogorarazten dituzten itxura osoetatik hasi eta neurri eta mozketa deigarriak dituzten jaka eta galtza sendoetaraino denetarik sortzeko. Kontrapuntu gisa, belusa dugu, datozen hilabeteetarako traje gehienak sortzeko ehun erabiliena bihurtu dena.
Nazioarteko pasarelako
desfileak amaitu direnez, datozen modak nolakoak diren aztertzeko garaia da. Hauek dira denboraldi honetarako joerak
Trajeez ari garela, denboraldi honetako trajeak parekatu gabe janzten dira. Bai, parekatu gabe. Hau da, baten jaka eta beste baten galtzak. Bulego zorrotzenetan, janzkera kodearekin, Casual Friday uniforme gisa balio zuten blazer eta galtza konbinazio bereizgarriak izango dira, paradoxikoki, gaur egungo jostungintza freskatzeko modurik modernoena.
Estanpatuetan eta koloreetan murgiltzen bagara, asko dugu aztertzeko. Zalantzarik gabe, koadro-estanpatuak nagusi izango dira, beren bertsio guztietan, jantzi soilekin, itxura oso batean edo beste jantzi koadrodun batzuekin ondo konbinatu-
ta. Koloreei dagokienez, hirukote hau ezinbestekoa da: arrosa zurbila, txokolate marroia eta gris iluna izango dira nagusi kolore-gama hilabete hauetan. Jarraian, 2025-2026ko udazken/neguko joera garrantzitsuenak banan-banan aztertuko ditugu.
Larruzko berokia
Elur-gizona bere kobazulotik atera da 20252026ko udazken/neguko gizona janzteko. Lepoan eta papar-hegaletan larruzko aplikazioak dituzten berokiak —Emporio Armani, Brioni eta Bluemarble-n ikusi ditugun bezala— edo osorik larruz eginda —Gucci, 032C, Juun J. eta LGN ditugu, besteak beste— dira jantzi izarrak. Denboraldi honetarako aurkeztutako ia bilduma guztietan agertu dira. Larruzko berokia beroki beltz berria da; beraz, ohitu zaitez: kantitate handiagoan edo txikiagoan izan, hurrengo hilabeteetan adatsa (sorbalden gainean) eramango duzu.
Lepo altuko blusa
Alkandora denboraldi guztietako eta guztion armairuko oinarrizko elementua da. Espero bezala, oraingoan ere bai, baina forma berezi bat hartzen du: gorputza fluidoa da, enborra askatasunez besarkatzen du, estutu gabe, eta arreta guztia lepoan jartzen du. Noski, ez da ohiko lepoko bat, baizik eta ehunaren luzapen bat, lepotik gora dotore igotzen dena eta kapa mehe baten antzera biltzen duena. Hed Mayner eta IM Men-ek lepoan bufanda bat bezala luzatzen dute, AMI eta Lanvin-ek tximinia gisa diseinatzen dute, eta Rick Owens-ek ehun tolestuaren estilo brutalista nahiago du. Nork esan zuen oinarrizko bat ezin zela berrasmatu?
Larrua burutik oinetara
Motozaleak modan daude berriro, eta erruaren zati bat Y2K estiloari dagokio, "Bimiilakoa" bezala itzulia izan dena. Nork ez ditu gogoratzen Beckham-ak milurtekoaren hasierako larruzko itxura osoz jantzita? Look horrek lehen eta ondoren bat markatu zuen, eta udazken/negu honetan bere benetako forman berpiztu da. Tom Ford-ek milimetroki erreplikatzen du —larruzko jaka eta
galtza parekatuak— eta Saint Laurent, Simone Roche eta Sean Suen-ek beren modu berezietan berrinterpretatzen dute. Moda ez da itxura osoak bakarrik. Larruzko jakak eta galtzak zure armairuko beste piezekin ere banan-banan konbina daitezke, batez ere puntuzko jantziekin eta artilezko jostunekin, zure jantziari kontrastea gehitzeko.
“Bero egoteko obsesio honetan, neguko gorpcore-a ezinbesteko estetika bat da. Bai, hain zuzen ere, hiri handian mendiko arropa janztea modan egongo da
Belusa
Larrua bezala, ehunduren udazken/negua dirudi hau, eta belusa fenix bat bezala berpiztu da, batez ere jostungintzan. Hainbat markak ehun leuna aukeratu dute beren trajeak moldatzeko, solteak izan —Willy Chavarría, Giorgio Armani edo Amirirenak bezala— edo argalagoak — Ralph Lauren, Paul Smith, Hermès edo Dunhill klasikoak bezala—. Nolanahi ere, eta aukeratzen duzun kolorea edozein dela ere, paleta zabala baitago aukeran, esan dezakegu honekin trajeak bere adierazpen luxuzkoena lortzen duela, belusa lantzeko ehun zailenetako bat baita. Hala ere, ondo egiten denean, emaitza ikusgarria da.
Mix & Match: Traje desberdinen aroa
Denboraldi honetan, trajeak desberdini edo konbinatuta janzten dira, nahiago duzun izena eman. Italiarrek spezzato ("hautsia") bataiatu zuten jantzia, kolore bateko blazer bat besteko galtzekin konbinatzea, 2025-2026ko udazken/neguko jostungintzarako ezinbesteko araua bihurtzen ari dena. Ohiko trajeei ukitu bat eman nahi badiezu, nahastu eta konbinatu bata eta bestea, kolorearen intuizioari jarraituz, horixe baita modan egongo dena.
Neguko Gorpcore
Hotzak ez zaitu harrituta hartuko, eta moda-etxeek ziurtatu dute hori. Aurreko denboraldietan, luxuzko hiri-modak utilitarismo minimalistako tonuak hartzen bazituen, aurten guztiz aprobetxatuko dute, mendiko arropa gogorarazten duten silueta masibo eta puztuak hartuz, nahiz eta bertsio deluxean izan. Inspirazioa behar baduzu, begiratu Emporio Armani, White Mountaineering, Kidsuper, ERL edo Sacai-ren eskaintzak.
Koadrozko estanpatuak
Datozen hilabeteetako estanpatu izarra koadroak izango dira, bertsio eta aukera guztietan: tartana, Galesko Printzearen koadroa, leiho-kristalez-
ko koadroa, gingham koadroa, txori-oina, bufalo-koadroa, Madras... Aukeratu nahi duzuna, imajina ditzakezun jantzi guztietan eta aukera guztiak aurkituko dituzulako: berokiak, gabardina, jakak, alkandorak, kamisetak, galtzak, gonak, bufandak, xalak... Gainera, kategoria honetan zure estanpatu gogokoena aukeratu ondoren, mila eta bat modutan konbina dezakezu, arrisku maila desberdinak hartuz: zure koadro-jantziari protagonismo guztia emateaz gain, beste kolore solido batzuekin konbinatuz, estanpatu bakarrarekin itxura osoa sortzeraino —begira Zegna, Acne, Kiko Kostadinov eta MSGM— edo koadro mota desberdinak jantzi bakar batean nahastea —Prada eta Undercover-en egiten duten bezala—.
Sasoiko koloreei dagokienez, pastel arrosa da kategoria honetako irabazlea, itxura orokorrean (Magliano, Moncler) edo jantzi espezifiko bat nabarmentzean (Louis Vuitton, Dior). Hortik aurrera, kolore honen aldaerak fuksia eta more koloreko tonuetara hedatzen dira (Kenzo, Berluti, Wales Bonner) eta baita gorrixka tonu bizienetara ere (Gabriela Hearst, No.21). Zalantzarik izanez gero: pentsatu fruta gorrietan; zure kolore paleta gidatuko dute.
Marroia eta grisa, kolore dotoreenak
Aurreko neguan, txokolate marroiak bere tronua berreskuratu zuen eta armairuko kolore dotoreena bihurtu zen luxu lasaiaren zaleen arabera. Itsas urdin bezain sotila eta beltza bezain erraza konbinatzen. Denboraldi honetan, tonu marroiak indarrez itzultzen ari dira, itxura mota guztiak koloreztatuz, klasikoenetatik abangoardiakoenetara, urbanoetatik esperimentaletara. Hala ere, badirudi 2025ean arerio bikaina agertu dela: gris ikatza. Ez da eskala grisa armairuetatik desagertu denik noizbait, baina udazken/ neguko desfileetan duen presentzia ugaria bereziki deigarria da, txokolate marroiarekin konbinatuta ere (Ferragamo, Fear of God).
Gogoratuko duzuen bezala, azken Golden Age aldizkarian, udazken-negu honetan nagusi izango den koloreaz hitz egin genuen, borgoña edo gorri-morea (burdeos), bai gizon bai emakumeentzat. Oraingoan emakumeei zuzenduko gatzaizkie. 80ko hamarkadan inspiratutako silueta indartsuen itzulera ikusten ari gara, oinarrizko kalitateetan eta elementu deigarrietan arreta handia jarriz. Artikulu honetan, zure armairua freskatzeko zer erosi eta zer birziklatu dezakezun aztertuko dugu, azken estilo-joerak ezagutu ditzazun eta kapsula-armairu orekatu bat nola osatzen jakin dezazun. Informazio guztia azken pasareletan ikusitako joeretan eta hurrengo denboraldirako moda-adituen gomendioetan
oinarritzen da. Beraz, adi egon, denboraldi hasiberri honetan modan egon nahi baduzu.
Emakumeen moda joerak 2025
• Zer erosi eta zer birziklatu 2025eko udazken-neguko joerak bereganatzeko, komenigarria da denboraldiaren tonua ezartzen duten pieza berri batzuetan inbertitzea, eta, aldi berean, oraindik ere garrantzitsuak diren pieza klasikoak berpiztea. Erosteko aukerarik onenen artean, tonu neutroetako (grisa, moka) jaka egituratuak nabarmentzen dira, jantzi hau oinarrizko elementu aldaezina izateari utzi eta itxura askoren erdigune bihurtu baita.
Estilistek diote 2025eko udazkenean jaka klasikoak ehundura eta kontraste ez-konbentzionalekin konbinatu behar direla. Ideia ona da bota altuak erostea ere (beltzak edo txokolate marroiak), tonu ilun hauek ezinbestekoak baitira denboraldi honetan. Denim estiloko osagarriak (poltsak edo denim gerrikoak, adibidez) indarrez itzultzen ari dira, udazkeneko jantziei itxura informal eta polifazetikoa emanez.
Birziklatzeari dagokionez, modaz inoiz pasatzen ez diren oinarrizko piezak gomendatzen dira. Adibidez, alkandora zuri garbiak eta hanka zuzeneko bakeroak ezinbesteko piezak dira edozein kapsula-armairurako. Era berean, tonu iluneko (beltza, granatea edo itsas urdina) midi soinekoak eguneroko edo bulegoko itxurarako erabilgarriak dira eta denboraldiz denboraldi berrerabili daitezke.
Gauza bera gertatzen da beroki luze klasikoekin (kaxmirrez, artilez edo oihalez), guztiarekin ondo doazenak eta dotorezia gehitzen dutenak. Laburbilduz, erosketa estrategiko batzuk oinarrizko kalitatezkoen birziklapenarekin konbinatzeak armairu
Nuria Gil Calviño
garaikide eta jasangarri bat sortzeko aukera ematen dizu.
Udazken-neguko azken moda joerak
• Puntuak, parpailak eta lentzeria ikusgaia
2025eko udazken-neguko joera deigarrienetako bat puntu-estampatuak dira. Klasiko moderno hau, silueta modernoekin berrinterpretatua, nabarmen ikusi da ehun ezberdinetako midi soinekoetan, blusetan eta jaketan.
Puntuak ez dute soilik ukitu retro-chic bat ematen, baita tonu biziekin (fuksia, gorria) konbinatu daitezke itxura eguneratzeko. Aldi berean, parpailak bere protagonismoa indartzen du estetika gotiko eta erromantiko samarran, blusa, galtzerdi eta soineko gardenetan agertuz denboraldiko xehetasun ezinbesteko gisa. Izan ere, pasarelek lentzeriaren erabilera (bodyak, babydoll gaueko alkandorak, parpailazko goikoak) nabarmendu dute kanpoko jantzi gisa edo tunika gardenen gainean geruza arinekin.
"Boudoir" estilo eguneratu honek jantzietan iradokitzen den barruko arropa xumea proposatzen du, feminitatea sotilki azpimarratuz. Elkarrekin, puntuek, parpailak eta lentzeria ikusgaiak joera erromantiko eta apur bat ausarta sortzen dute, neguko armairua freskatzen duena.
• Jostungintza zehatza eta larru egokitua
Beste joera aipagarri bat jostungintza zehatzaren eta silueta egituratuaren itzulera da. Power dressing estiloa indarrez itzultzen da lerro zorrotzak, sorbalda nabarmenak eta gerri estua dituzten traje egokituen bidez. Jaka egokituak jantziaren pieza gako gisa erabiltzea iradokitzen dira, elementu formalak eta informalak konbinatzen dituzten itxurak egiteko abiapuntu gisa ere.
Adibidez, gonak edo galtza estuak gainean dituzten blazer egokituak konbinazio adimentsuak dira bulegorako. Aldi berean, larruak bere presentzia berresten du udazken-negu honetan: bai galtza egokituetan bai jaka egokituetan. Larruzko (edo larru itxurako) galtzak mozketa estuetan janzten dira, eta solte samarrak badira, goiko egituratuekin orekatzen dira.
Adituak ados daude larruaren eta material bigunen (artilea, kotoia) arteko kontrastea funtsezkoa dela esatean; larru itxura osoa puntuzko ehun lodiekin edo satinezkoekin leuntzen da.
• 2025eko udazken-neguko kapsula armairua
Zure armairua estiloa galdu gabe sinplifikatzeko, kapsula armairu bat osatzea gomendatzen da pieza polifazetiko eta kalitate handikoekin. Oinarrizko pieza hauek konbinazio ugari sortzea errazten dute. Jarraian, ezinbesteko 10 elementu zerrendatzen ditugu:
Pieza bakoitzak bere funtsezko zeregina betetzen du. Adibidez, blazerrak eta beroki luzeak egitura eta dotorezia eskaintzen dituzte, hanka zuzenekojeanseketamokasinekegunerokoitxurarako moldakortasuna eskaintzen dute, eta gonak midi soinekoekin bulegoko edo gaueko estiloak errazten dituzte. Hainbat modutan konbinatuz, ehundurak geruzatuz edo nahastuz, ahaleginik gabeko jantzi orekatuak sortzen dira. Kapsula armairu baten gakoa oinarrizko piezak aukeratzea da, denboraldiz denboraldi ezin hobeto berrerabili ahal izateko.
• 2025eko kolore paleta nahastu eta konbinatzeko
2025eko udazken-neguko koloreak lur-tonu klasikoetatik hasi eta azentu ausartetaraino doaz. Neutroen artean, txokolate marroia nabarmentzen da oinarrizko oinarri gisa, beige eta krema beroekin konbinatzeko aproposa.
Adibidez, txokolate marroi koloreko beroki batek krema koloreko jertse batekin kontraste dotore eta erosoa sortzen du. Baso berdea beste kolore gako bat da, gamelu edo ekru tonuekin aproposa bulegoko jantzietan (prakak edo blazerrak) itxura sotilak lortzeko ukitu natural batekin. Azentuei dagokienez, urdin elektrikoa indartsu itzultzen ari da ukitu moderno gisa atzealde neutroen aurrean, eta gerezi gorria (karmin kolorekoa bezala) nabarmentzen da osagarrietan edo itxura indartsuetarako.
20 hobby adineko helduak entretenitzeko
Javier Sánchez Marcos
Zaletasun bat aurkitzen duten adineko helduek, bizimodu dinamikoa mantentzeaz gain, osasun-arazoak izateko aukerak gutxitzen dituzte. Horregatik, jarraian, hainbat ideia eskainiko ditugu entretenituta mantentzeko.
Akatsa da zahartzarorako trantsizioa jarduerarik ezarekin eta bakardadearekin lotzea. Za-
hartzen garen heinean, lanpetuta egoteari uzten diogu eta gure aisialdi-denbora handitzen da. Aldaketa horiek gure errutinetan eraginik ez izateko, komenigarria da adineko helduak entretenitzeko zaletasunak aurkitzea.
Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) adierazi du 65 urte edo gehiagoko pertsonek aisialdiko jarduerak behar dituztela gainbehera kognitiboa eta depresioaren intzidentzia murrizteko, baita gihar, bihotz eta arnasketa eta hezurren funtzioa sustatzeko ere.
Akatsa da zahartzarorako trantsizioa jarduerarik ezarekin eta bakardadearekin lotzea
Beste onura batzuen artean, entretenimendu ordu batzuek estres mailak kontrolatzen, isolamendua saihesten, animoa altxatzen, gauza berriak irakasten eta dinamismoa mantentzen laguntzen dute.
Adinekoentzako jarduerak
Zientzia, Ingeniaritza eta Medikuntza Akademia Nazionalak argitaratutako “Aislamiento social y soledad en adultos mayores” liburuaren arabera, bakardadeak antsietatea, dementzia, depresioa, bihotzeko gaixotasunak, ospitaleratzea eta heriotza goiztiarra izateko arriskua handitzen du.
Bestalde, bizitza aktiboagoa dutenek erabilgarriak, gaiak, zoriontsuak eta memoria hobea dutela sentitzen dutela diote. Nola lortzen dute hori? Beren bizimoduarekin bat datorren zale-
tasun batekin. Honako alternatiba hauek funtziona dezakete.
1. Familiarekin berriro kokektatu
Haiek etxera gonbidatzea, bilobak asteburu batez zaintzea, urrun bizi direnekin bideo-txateatzea edo gertu daudenak maiz bisitatzea adinekoentzako entretenimenduak dira. Erretiroaren atsedenaldia berriro konektatzeko une aproposa da.
2. Irakurri
Gustu guztietarako liburuak daude. Ez dituzu erosi behar; eskuratu liburutegietan edo deskargatu sarean zure ordenagailuan, tabletan edo telefonoan irakurtzeko.
Aisialdirako egunak eskaintzen dituzte, ulermena, hiztegia eta gaitasun mentala handitzen dituzte, eta loa eragiteko aliatuak ere badira.
3. Sukaldaritza
Etxean egindako otorduak prestatzeak familiari atsegin ematen dio eta estresa arintzen du. Gainera, heldu gisa, garrantzitsua da dieta osasuntsu bat kontuan hartzea.
Sukaldean, trebetasun fisikoak, sekuentzialak eta plangintzakoak garatzen dira. Ez da beharrezkoa sukaldaritza-arteetan aditua izatea; nolanahi ere, oinarrizko ikastaro batzuk ez dira ideia txarrak eta denbora atsegina eskaintzen dute.
4. Lorezaintza
Zaletasun adiktiboa da adinekoentzat, landareak eta pazientzia bertute gisa sustatzen dituelako. Hazi bat landatzeaz eta haren hazkundeaz gozatzen dutenean, lorategiak lore ederrez beteko dituzte.
Gutxienez ordubetez belarra mozten, loreontziak ureztatzen eta kanpoko beste jarduera batzuk egiten emateak estresa murrizten du eta trebetasunak eta erresistentzia fisikoa garatzen ditu.
5. Arrantza
Naturan paseo bat egiteak arrantzan egiten duzun bitartean bake sentsazioa ematen du.
Adineko helduak entretenitzeko modu honek eguneroko errutinetatik deskonektatzeko aukera ematen die. Ariketa motor honek antsietatea ere baretzen du.
6. Ezagutza partekatzea
Bizitzan ikasitakoa partekatzea asegarria da. Gazteei lanean zehar eskuratutako trebetasunak edo gauza sinpleagoak irakats diezazkiekete, hala nola puntua egitea, marraztea, argazkilaritza edo zurgintza.
7. Hizkuntza berri bat ikastea
Adina ez dadila muga izan! Beste hizkuntza batzuk ikasteak alderdi kognitiboa estimulatzen du eta Alzheimerra eta dementzia atzeratzeko tresna gisa balio du. Elebidun izatearen beste onura batzuk atzerritarrekin komunikatzea eta haien kulturak ulertzea dira.
8. Adineko helduak entrenitzeko bidaiatzea
Bizitzaren zati handi bat lanari eskaini ondoren, sari handia da mundua ikusteko aukera ematea. Betidanik bisitatu nahi izan dituzun lekuen zerren
da bat egin dezakezu eta zure ibilbidea planifikatu, pixkanaka-pixkanaka nahi horiek betetzearen plazerraz gozatzeko.
9. Idatzi
Pentsamendu kritikoa pizteko eta sormena sustatzeko modu bat idaztea da. Zure bizitzako kapituluak jasotzen dituen egunkari bat eramatea, zure familia-historiari buruzko argazkiak eta xehetasunak gehitzea dibertigarria da.
Idazleekin elkartzea eta beste genero batzuk probatzea ere merezi du, hala nola eleberriak edo poesia.
10. Dantza
Dantza zoriontasuna da! Pauso batzuk onuragarriak dira errendimendu fisiko eta psikologikorako. Bihotza indartzen du, malgutasuna eta indarra ematen ditu, bizimodu sedentarioari aurre egiten dio eta energia ematen dizu.
11. Boluntariotza lana
Denbora faltagatik lehen egiten ez zena orain posible da. Boluntariotzan aritzen diren adinekoek beren bizitzak eta beren komunitatearenak aberasten dituzte. Modu bikaina da eskoletan, liburutegietan, jantoki sozialetan, ospitaleetan, aterpetxeetan eta irabazi-asmorik gabeko erakundeetan erabilgarri sentitzeko.
12. Ariketa fisikoa
65 urtetik gorako pertsonentzat ezinbestekoa da ariketa fisikoa egitea bihotzeko gaixotasunak eta obesitatea izateko arriskua saihesteko. Igeriketa, golfa, gimnasioa, yoga edo pilates praktikatzea, oinez ibiltzea, bizikletan ibiltzea eta mendi-ibiliak alternatibak dira.
Garrantzitsua da aukeratzen duzun ariketa zure gorputzak duen gaitasunaren arabera egokitzea eta medikuarekin kontsultatzea.
Entretenimendu-ordu batzuek estres-mailak kontrolatzen, isolamendua saihesten, animoa altxatzen, gauza berriak irakasten eta dinamismoa mantentzen laguntzen dute
13. Meditazioa eta erlaxazioa
Kirola ez bada zure gustukoa, hobe da meditazio eta erlaxazio teknikak erabiltzea. Lehenengoak sistema immunologikoa indartzen duela, estresa eta odol-presioa murrizten dituela esaten da, eta bigarrenak, berriz, gaitzak baretzen dituela, metabolismoa bizkortzen duela eta bihotz-maiztasuna babesten duela.
14. Adineko helduak entretenitu musika-tresna bat jo
Musika entzuteak tentsioa eta mina murriztu badezake, zertarako jo instrumentu bat? Gitarra, pianoa, bateria edo beste edozein jotzeak zentzumen bat baino gehiago inplikatzen ditu. Koordinazio erronka bat da eta gainbehera kognitiboa moteltzeko modu bat. Ondo pasatzen duten bitartean, arnasketa, mugimendu eta erritmo teknikak aplikatzen dituzte, aukeratutako ikuspegiaren arabera.
15. Jolastu
Memoria-jokoekin, hala nola puzzleekin edo bideo-jokoekin. Adinekoek entretenitu eta adimena aktibatzen dute. Ikerketen arabera, praktika hauek neuronen zahartzea moteltzen dute.
16. Ikastaroak egin
Antzezpena askapen emozionalaren arteetako bat da, arreta-iraupena, memoria atxikipena eta arazoak konpontzen laguntzen duena. Adinekoen artean gehien eskatzen diren ikastaroetako bat da.
Gauza bera gertatzen da pintura-tailerrekin, sormena, kontzentrazioa eta sentimenduak adierazteko balio baitute.
17. Maskota bat zaindu
Animalia bat adoptatzeak laguntasuna lortzea esan nahi du. Erantzukizuna eta hutsuneak betetzeko aukera esan nahi du. Maskota batekin, zaila da aspertzea zahartzaroan, orduak eta energia inbertitzen dituzulako zaintzen.
18. Batu zaitez komunitate-taldeetara
Bakarrik bizitzeak ez du esan nahi bakarrik sentitzea. Komunitate-taldeak laguntza-iturri bat dira, interes komunak dituzten pertsonak elkartzen dituzte eta beren talentuak erakusteko aukera ematen dute.
Kantua, dantza, kirolak, sukaldaritza, eskulanak eta bestelako trebetasunak partekatzen dira zentro hauetan, non jendeak lagunak egiten dituen eta denbora pasatzen duen haiekin, bai zentroen barruan bai kanpoan.
19. Objetuen bilduma egitea
Sentimentalak edo monetarioak izan, bildumak besteekin elkarreragiteko eta emozioak sustatzeko aukera ematen du. Billeteak, komikiak, ekintza-figurak eta zigiluak dira horretan sartzeko proiektu batzuk.
20. Konektatu sare sozialetara
Adinekoek teknologiara jotzen dute eguneratuta egoteko eta munduarekin konektatuta egoteko. Sare sozialetako kontuak irekitzeak inguruneare-
kin konektatzen ditu, informatuta mantentzen ditu eta bakardadea uxatzen du.
Aisialdiaren garrantzia adinekoentzat
Zahartze prozesuan aisialdia onuragarria da gaixotasunak arintzeko, autoestimua handitzeko eta lotura sozialak ezartzeko, zahartzaroa negatiboa eta osasunarentzat kaltegarria den ustea uxatuz.
Aitona-amonak aktibo daudenean, zahartzarora iristeak duen eragin emozionala, fisikoa eta soziala —denbora libre gehiago ekartzen duena baina gaitasun batzuk gutxitzen dituena— txikiagoa edo batere ez da existitzen.
Adineko helduak entretenitzeak onura hauek ditu:
• Baliagarriak sentitzen dira eta monotoniatik ihes egiten dute.
