Etxean zaintzeko landare errazenak 10-16 orrialdeak
GOLDENtravels
Istanbuleko toki bisitagarrienak 24-28 orrialdeak
GOLDENsport
Pilatesaren onurak 38-39 orrialdeak
maiatza 2025
Jakiundeko presidente berria
Jakiunde akademiak Ana María Zubiaga Elordieta hautatu du erakundeko lehendakari berri, bere zereginetan lagunduko dioten mahaiko kideekin batera. Gainera, Akademian hamar kide berri sartzea onartu da.
Osoko Bilkura Iciar Astiasaranek ireki zuen, hots, jarduneko presidenteak, Juan Ignacio Pérez-Iglesiasek Eusko Jaurlaritzako Zientzia, Unibertsitate eta Berrikuntza sailburu izendatzean kargua utzi zuenetik.
Ana María Zubiaga Elordieta
UPV/EHUko Genetikaren arloko katedraduna da. Tufts eta Harvardeko unibertsitateetan garatu zuen bere ikerketa-jarduera, eta bertan minbiziaren garapenean inplikatutako geneen erre-gulazioa aztertzen espezializatu zen. Bere ikerketa-eremua Minbiziaren Biologiak eta Genetikak bat egiten duten tokian dago.
Ana Zubiaga ikerketa-talde finkatu baten buru da. Argitalpen garrantzitsuekin lagundu du, eta Espainiako eta nazioarteko ikerketa-taldeekin aktiboki kolaboratzen du. Talde horretako kideek bisita luzeak egiten dituzte laborategietara.
Gainera, 60 artikulu baino gehiago argitaratu ditu, gehienak Biologia Molekular eta Genetikoaren arloan eragin handia duten aldizkarietan. 3.900 zitazio baino gehiago jaso ditu eta 17 doktorego tesi eta master amaierako 27 lan baino gehiago zuzendu ditu.
Halaber, hainbat erantzukizun instituzional izan ditu UPVYEHUn eta estatuko eta nazioarteko hainbat programatan, baita nazioarteko aldizkari zientifikoetan berrikuslea eta GENES aldizkariaren editore gonbidatua ere.
Jakiunde
Jakiundeko kideak hauek izan daitezke: euskaltzain oso hautatuak; kide urgazleak; kide gazte urgazleak eta ohorezko kideak; horiek guztiak Batzarrean bozkatuz aukeratzen dira. Euskaltzain oso hautatuek hitza eta botoa dute; dagozkien kideek jardueretan parte hartzen dute, hitza dute, baina botorik ez. Eta 2017an, belaunaldien arteko ikuspegia emateko, JAKIUNDEk erabaki zuen talentu gazteak kide gazte gisa sartzea, eta, horrela, ikuspegia zabaldu egin zen haien lan-ildoak aztertzeko eta hausnartzeko unean. Gainera, Jakiundek ohorezko kideen eta berezko kopuru akademikoen kategoriak ditu.
Gaur egun, askotariko esparruetako ehun adituk baino gehiagok osatzen dute Akademia. Guztiak aukeratu dituzte beren lanbide-eremuko merituengatik eta bikaintasunagatik, eta Akademiatik elkarrekin lan egitearen aldeko apustua egin dute, etorkizuneko erronkei buruzko ikuspegia eskaintzeko. Era berean, Zientziak, Arteak eta Letrak gizartean sustatzeko, arreta berezia jarriz hurrengo belaunaldiak etorkizunari aurre egiteko prestakuntzarik onena izan dezan. Eta bere gogoetak gizartearekin partekatzeko konpromisoarekin, espiritu kritikoa aberasteko.
Goya Sariek Aitana SánchezGijón omendu zuten
Aitana Sánchez-Gijón (Erroma, 55 urte) aktorea izan zen azken Ohorezko Goya, joan den otsailaren 8an Granadan egin zen ospakizunean. Ez zen izan sari hau irabazten duen gazteena (Antonio Banderas izan zen, 55 urterekin; Sánchez-Gijónek azaroan 56 urte bete zituen eta adin horretan jaso zuen), baina bera izan zen irabazi duen emakumerik gazteena. Eta 38 urteko ibilbide profesionalaren ondoren (“Berrogei hasi nintzenetik”, dio berak), sarietarako behin bakarrik izendatu zuten, 2021ean, ‘Madres paralelas’ filmean egindako paperagatik. Ohorezko Goya hau 2025eko otsailaren 8an Granadako Erakusketa eta Kongresu Jauregian egindako sari hauen 39. edizioan jaso zuen.
Bi urtez (1998-2000) Akademiako presidente gisa, “jauregia lortzeko” borrokatu zen eta bertan prentsaren aurrean ohorea eskertu zuen iragarpenaren ostean. “Zoriontasun handiz gogoratzen dudan zerbait da”. Lau hamarkadako ibilbide hartaz, aitortu zuen: “Ez nuen sekula horrelakorik espero, ez nuelako ezer espero. Ez dut ahaztu hau joko bat dela. Eta gazteei prestakuntza ematea gomendatzen dut. Eta eskerrak ematen dizkiet nire bi irakasleei, Óscar Vidal eta Alicia Hermidari, ohore honengatik”. Aktoregintzan sakonduz, hausnartu zuen: “Lanbide hau bokazioa da, ia apaizgo bat. Ez da epidermia, baina horretan sartu behar duzu, istorioak kontatzean sinetsi. Eta bide horretan, kontuz, zalantza asko daude”.
“
Aitana Sánchez-Gijonek Ohorezko Goya jaso zuen Granadan
Sariaren inguruan, Méndez-Leiteren deia jaso zuenean oso harrituta geratu zela esan zuen, oraindik “gazteegia” zela aitortua izateko, nahiz eta gero esan zuen: “Ez nuen errefusatzea pentsatu, eta are gutxiago bidelagunen erabaki batetik datorrenean. Eta gainera, baztertzen baduzu orain eta nahi duzun adinean zaudenean aukera pasatzen bada... Bultzada bat da, nire lankideek maitatua sentitzea da, bizitza osoan hemen egon naizela baloratzen baitute eta zinema-familia honen parte naizela sentitzen dut”.
Sánchez-Gijonek gogoratu zuen, halaber, nazioarteko ibilbidea izan badu ez dela beragatik izan, besteen bulkadagatik baizik. ‘Un paseo por las nubes’, Keanu Reevesekin, ‘La Regenta’ filma-
ren grabaketan ezkutuan egin zituzten probak, Méndez-Leiterekin. “Beste bat egin nuen New Yorken Campanellarekin, baina hor egon behar zen, AEBetan gogor lan egin behar izan zen. Eta beti itzuli nahi nuen, antzerkia egin (‘La madre’-rekin ari da biran) eta zinema, eta ez bakarkeriarik pasa”. Pozik agertu zen erabaki horrekin, baita bere ibilbidearen garapenarekin ere. “Aspaldi hasi nintzen, eta pixkanaka, antzerkian eta telebistan, eta ez bat-batean, orain gerta daitekeen bezala, edo sare sozialez inguratuta”, horixe baita beretzat egungo arrisku handienetako bat.
“Saria bere lagun den Maribel Verdú aktorearen eskutik jaso zuen, emozioz beteriko sarrera eta hitzaldi batekin
Iragarpenean Méndez-Leitek aipatu zuenez, aktoreak Fernando Fernán Gómez, Pilar Miró, Bigas Luna, Vicente Aranda, Fernando Colomo edo Pedro Almodóvar zinemagileekin lan egin du. “Espero dugu geroago itzultzea beste estatua bat jasotzera”, gaineratu zuen Akademiako presidenteak, “une profesional gorenean dagoelako”. ‘Respira’ seriea duela hilabete baino gutxiago estreinatu zen Netflixen.
Aktoreak 1986an egin zuen debuta zineman, Romanza Final (Gayarre)-n, eta urte berean telebistan ‘Segunda enseñanza’ telesailarekin. Eta bere filmografia honako hau da: ‘Bajarse al moro’, ‘Remando al viento’, ‘Boca a boca’, ‘El pájaro de la felicidad’, ‘Celos’, ‘La camarera del Titanic’, ‘Volaverunt’, ‘La puta y la ballena’, ‘No tengo miedo’, ‘El maquinista’, ‘Thi Mai: rumbo a Vietnam’, ‘Madres paralelas’, ‘La jefa’ edo ‘Que nadie duerma’.
Aurrekoetan, Ohorezko Goya saria ondorengoek jaso dute: Juan Mariné (2024), Carlos Saura (2023), José Sacristán (2022), Ángela Molina (2021) eta Marisol (2020). Hogeita hamar gizon eta zortzi emakumek lortu dute aitorpen hori orain arte.
Granada
Aitana Sánchez-Gijón aktorea izan zen Goya Sarien azken edizioan omendua. Otsailaren 8an Granadako Kongresu eta Erakusketa Jauregian ospatu zen galan Ohorezko Goya jaso zuen, bere lagun Maribel Verdú-ren eskutik. Interpretearen presentzia hirian ekitaldiaren aurreko asteetan burutu ziren ekintza ezperdinei amaiera eman zien.
Sánchez-Gijón otsailaren 7an heldu zen Granadara, ekitaldia baino egun bat lehenago, eta eguerdiko 12etan Isabel la Católica antzokian bildu zen ikusleekin. Espazio enblematiko honek Goya Sarien inguruan antolatutako ekitaldi asko hartu zituen.
Azpimarratu ziren ekimenen artean, aire zabaleko bi erakusketa jarri zituzten, Konstituzioaren bulebarrean, Espainiako zinemaren historia eta aurpegiak herritarrei hurbiltzen zizkietenak. Urtarrilaren 20an hasita, Isabel la Católica antzokian hainbat emanaldi hasi ziren, eta bertaratu zirenek sarien 39. edizio honetako film onenaren, zuzendari berri onenaren eta dokumental onenaren sarietarako izendatutako filmez gozatu ahal izan zuten. ‘La Infiltrada’, ‘Segundo Premio’, ‘El 47’, ‘La Estrella Azul’ eta ‘Casa en Llamas’ bezalako izenburuak izan ziren egitarauan, ‘Calladita’, ‘Por donde pase el silencio’ edo ‘No estás sola’ dokumentala bezalako beste lan aipagarri batzuekin batera.
Txakurrez gain, adinekoentzako beste maskota aproposa batzuk barneko hegaztiak, kobaiak, untxiak, arrainak, etxeko hegaztiak eta dortokak dira, beren izaera leunari esker. Umeek gehien maite dutenetako bat hamsterra da; zaintzen jakin behar da soilik.
Txakurrei itzuliz, hona hemen 50 urtetik gorako pertsonentzako arraza onenen zerrenda.
50 eta 80 urte bitarteko maskoten jabeen % 86k dio bere maskotak maitatuta sentiarazten duela
1. Carlino
Carlino txakurra, Pug bezala ere ezaguna, ezagutzen den arraza txikienetako bat da. Bere ezaugarriengatik da famatua: mutur motza, begi handiak eta itxura guztiz maitagarria. Gainera, euren izaera oso lasaia da, jostalariak dira; beraz, adineko pertsonentzat ezin hobeak dira.
Noski, ariketa handirik behar ez duten arren, oso elikadura osasuntsua behar dute, gehiegizko pisua izateko eta arnas arazoak izateko joera handia baitute; beraz, arreta behar dute.
2. West Highland White Terrier
Ziur mila aldiz ikusi duzuela kalean horrelako txakur bat, baina ez zarete inoiz West Highland edo White Terrier deitzen denik pentsatzera gelditu. Aitzitik, haien arrazari Westie deitzen zaio sarritan eta bizitzako lagun zoragarriak egiten dituzte. Txikiak eta oso sendoak dira eta oso izaera alaia eta aktiboa dute. Gainera, oso adimentsuak dira, nahiz eta energia asko duten eta hori batzuetan izugarria izan daiteke urrun ibili ezin den jendearentzat.
Haien larrua sarri garbitu behar duzu egoera onean egon nahi baduzu. Hortik eta ohiko ibilaldietatik haratago, ez du arreta zehatz handirik behar.
Oso loguratsua den txakurra da, egunean ia 12 orduz lo egiten duena; beraz, maitasunez eta
arduraz, txakur txiki arraza aproposa da bizitza lasai baterako.
3. Shih Tzu
Hanka txikiak dituen pelutxea eta maskota bikaina da. Shit Tzu txakur independente eta lasaia da, baina baita aktiboa eta ausarta ere.
4. Cavalier King Charles Spaniel
Arraza honen ezaugarririk handiena bere belarri luzeak, begi adierazgarriak eta bere ilaje oso leun eta zetatsua dira. Oso jatorra eta familiartekoa den arren, baliteke soinketa batzuk behar izatea, etengabeko eskuilatzea adibidez, eta dezente bota dezake; beraz, komeni da robot-aspiragailu on bat eskuratzea etxean bat eduki nahi baduzu. Gainera, animaliekin eta gizakiekin oso txakur soziala da eta poz kutsakorra du, mimo asko behar dituen arren.
5. Kanixe
Kanixeak txiki iletsuak dira; beraz, zure maskotari ilea kentzeko trikimailuak ezagutu behar dituzu. Oso alaiak eta dibertigarriak dira, baina jokaera dotorea ere badute.
6. Pomeranian
Txakur honek eguneroko ariketa behar du. Pomeraniarrak txakur adimentsuak, kementsuak eta oso leialak dira, eta lagun ezin hobeak dira.
Barruko landarerik gogor eta zaintzeko errazenak (I)
Ez dezagun geure burua engainatu. Barruko landareetarako trebetasunik ez edukitzea oso dramatikoa izan daiteke. Batez ere dekorazio-baliabide ezin hobea direla kontuan hartuta, bai bainugelan, egongelan edo baita logelan ere. Lorezaintzarekin borrokan ari den pertsona horietakoa bazara eta inoiz ez bada zure indargunea izan, baina barruko landareek zure etxera ekartzen dituzten onurak maite badituzu, izan luma eta papera prest, barruko espazioetan ondoen funtzionatzen duten landare gogorrenen behin betiko zerrenda dugulako hemen.
Barruko landareak zaintzeko oinarrizko aholkuak
Egin behar duzun lehenengo gauza barruko landareak argitik ahalik eta gertuen egon daitezen sustatzea da. Gogoratu, ordea, zeharkako argia duen leku argia gomendatzen dela. Neguan zure etxeko berogailua kontrolatzea eta tenperatura altuegi ez jartzea ere komeni da. Berotzeak normalean airea lehortzen du, eta horrek zure landareak gaixotu egin ditzake. Mantendu zure etxea 12 eta 28 gradu artean, eta ingurunea lehorregia iruditzen bazaizu, lortu hezegailu on bat. Edonola ere, kontuan izan gauza bat: ez larritu tristeago ikusten badituzu. Neguan, barruko landare askok hostoak galtzen dituzte edo apur bat zimeldu egiten dira, baina horrek ez du esan nahi gaixorik daudenik.
Etxe mota guztietako barruko landarerik gogorrenak eta zaintzeko errazenak dira hauek
Gainera, neguan ez dituzu gehiegi ureztatu behar. Udan ur gehiago behar dute, baina hotza dagoenean urak denbora gehiago behar izaten du lurruntzeko; beraz, lurra luzaroago egoten da heze eta gehiegikeria eginez gero, sustraiak eta landarea kaltetu ditzake. Era berean, komeni da gogoratzea hau ez dela garairik onena birlandatzeko. Eta ez inausteko ere (energia zapuztu duten hosto horiak edo hilak ez badituzte behintzat). Utzi eragiketa horiek udarako eta udaberrirako.
Sustraiak ondo bilduta edukitzea gustatzen zaio eta ez da inoiz ere zabalegia den lorontzi batean landatu behar. Eskailera baten azpian ere haz daiteke eta bere prezioa oso merkea da.
- Lekua: Barrualdea.
- Ureztatzea: Hezetasun ertaina eta girokoa.
- Argiztapena: Argi asko behar du eta argi zuzena onartzen du.
- Tenperatura: 20°C eta 25°C artean (ez ditu onartzen 10°C-tik beherako tenperaturak).
Proportzio egokietan, nitrogenoa, fosforoa eta potasioa dituen ongarri orekatua aukera ona da etxeko landare gehienentzat “
3. Arrain-hezurrezko kaktusa
Epiphyllum Anguliger edo Sigi-saga-kaktusa ere deitua, landare hau oso argi gutxirekin eta ur gutxirekin biziraun daitekeen horietakoa da. Mexikoko oihaneko jatorria, arrain-hezurren antza duten hosto lobulatuengatik du izena.
Kaktusek ureztatze gutxi behar duten arren, hostoak belakitsuak edo ukimen leunak direla nabaritzen baduzu, heldu da kaktusari edaria emateko ordua. Landare hauek hezetasunarekin eta eguzki-argi zuzen gutxirekin hazten dira. Jakina da arratsaldeko eguzkia kaltegarria dela esposizio luzeetan. Argi-maila baxuaren ondorioz hosto-galera murrizten ere lagun dezake. Jainkozko itxura izango du zintzilik dagoen loreontzi batean.
Bere tenperatura ezin hobea 18°C eta 24°C artean dago eta udazkenean edo negu hasieran gauez loratzen diren lore zuri edo horiak lurrintsuak sortzen ditu.
- Lekua: Barruan eta kanpoan (eguzki argirik gabe).
- Ureztatzea: Arina (ureztatu artean substratua lehortzen utzi)
- Argiztapena: Itzal partziala.
- Tenperatura: 27°C eta 21°C artean.
5. Vriesea
Indiar Luma ere deitua, Bromelien motako barruko landarea da. Landare tropikala izanik, ingurune hezeetan dagoela ziurtatu behar duzu. Ideala? Jarri taldean beste landare tropikal batzuekin, haien artean hezetasuna sor dezaten.
30-50 zentimetrotik gorako altuerara iristen ez bada ere, bere lore ikusgarriak ez du asko behar ikusia (eta miretsia) izateko. Kontuz ureztatzearekin: asko ureztatzeak ez du esan nahi hostoak berdeagoak izango direnik eta loreak gehiago iraungo duenik. Hobe da hondoan zulo bat duen lapiko bat aukeratzea eta gehiegizko ura kentzea. Substratu drainatzaile batekin edo legar edo buztinezko harri-koskor geruza batekin lapikoaren behealdean, ura errazago isuriko da.
Hezetasun maila baxua baina konstantea mantendu behar da, hostoak maiz lainoztatuz ziurta dezakezuna. Bere etsairik handiena, hostoetan eguzki-argi zuzena. Saihestu bero-iturrietatik gertu jartzea, erradiadoreak adibidez, landare tropikal honek gehien behar duena hezetasuna eta zirriborroetatik babestea delako.
- Lekua: Barrualdea.
- Ureztatzea: Moderatua (astean behin) eta hostoak astean bitan busti.
- Argiztapena: Zeharkako argia eta ugaria.
- Tenperatura: 18°C eta 24°C artean; ez du onartzen 15°C-tik beherako tenperatura.
6. Strelitzia
Zure etxeko landare exotiko, handi eta zaintzeko erraz baten bila bazabiltza, Strelitzia bat da behar duzuna, etxeko dekorazioan modan dagoen landarea. Ezinbesteko baldintza da argi natural gehien duen eremuan jartzea, eta barruko tenperaturak ezin hobeto jasango ditu.
Ureztatze gutxi behar du, baina ziurtatu lurra guztiz lehorra dagoela berriro ureztatu aurretik. Noski, zure etxeak sabai altuak ez baditu, baliteke urte gutxiren buruan etxebizitza berri bat aurkitu beharko diozula, 6 metro izatera hel daitekeelako.
GOLDENagealdizkaria
- Lekua: Barruan eta kanpoan negu oso hotz gabeko kliman.
- Ureztatzea: Moderatua.
- Argiztapena: Zeharkako argi ugaria (zuzeneko eguzki argi leuna onartzen du).
- Tenperatura: 12°C eta 25°C artean epela, ez du jasaten 5°C-tik beherako tenperatura.
7. Txori-habi Iratzea
Asplenium oso erraz zaintzen den iratzea da, hosto uhinengatik eta etxeko airea garbitzen duelako nabarmentzen dena.
Zoriontsu hazteko, ez da botanikaren ezagutzarik behar: argia gustuko duen arren, argi gutxiko lekuetan bizirik irauten du (baina ez da haziko). Lurra heze mantentzea, zirriborro hotzak edo beroak saihestea eta hostoak urarekin lainotzea (espezie tropikala da) nahikoa izango da bere bizikidetza luzea eta atsegina izan dadin. Bide batez, leku altuetan egotea gustatzen zaio, bere habitat naturalean bezala. Bai, ahaztu loreez. Baina berdin dio, bere berdea ederra da eta ederki apaintzen du.
- Lekua: Barruan (saihestu korronte hotzak).
- Ureztatzea: Mantendu substratua hezea eta hostoak astean bitan bota.
- Argiztapena: Oso espazio argiak nahiago ditu.
- Tenperatura: 15ºC eta 24ºC artean.
8. Kentia
Egongelako palmondoaren antzekoak izan arren, ez dira berdinak. Kasu honetan, Kentia askoz handiagoa da, oihan urbanoaren estiloarekin apaintzeko aproposak diren hosto izugarriekin. Klima askotara primeran egokitzen da eta gelako airea garbitzen du.
Aurkitu zeharkako argia duten gelak, ura substratuaren goiko geruza lehorra dagoenean, putzuak saihestuz. Argi gutxiko baldintzak onartzen ditu, baina ez du inoiz 10°C-tik beherako tenperaturarik jasan behar.
- Lekua: Barrualdea.
- Ureztatzea: Moderatua.
- Argiztapena: Zeharkakoa.
- Tenperatura: 10°C eta 28°C artean.
maiatza 2025 GOLDENplants
9. Aloe Vera
Dekoraziorako gehien erabiltzen den landareetako bat izateaz gain, Aloe Vera ere erabil daiteke (erabiltzen duzun/behar duzun bakoitzean hosto bat moztuz) orbainak eta azaleko akatsak tratatzeko. Kontuz, azalaren azpian aurkitzen den izerdi horixka, aloina izenekoa, narritagarria izan daiteke eta irensten bada efektu laxagarriak ditu. Horregatik, Aloe Vera gela erabiltzean, kontu handiz ateratzea gomendatzen da, izerdi horia saihestuz, bere onurez arriskurik gabe gozatzeko.
GOLDENplants
maiatza 2025
Argi naturala behar du baina eguzkiaren eragin zuzenik gabe. Gainera, hezetasunarekiko oso sentikorra da; beraz, lurra guztiz lehor dagoenean bakarrik behar du ura. Tenperaturari dagokionez, hotzarekiko sentikorra da, baina etxe baten batez besteko tenperatura ezin hobea da babestu ahal izateko.
- Lekua: Barruan eta kanpoan.
- Ureztatzea: moderatua (drainatzea oso garrantzitsua da).
- Argiztapena: Eguzkiaren argia asko gustatzen zaio, baina ez da eguzkian ordu askotan egon behar.
- Tenperatura: 17°C eta 27°C artean.
10. Aingeru-Hegoak Cactusa
Aingeru-Hegoak kaktusa etxeko dekorazioan gehien ikusiko duzun kaktusetako bat da, oso deigarria baita eta forma zirkularra duelako. Argi natural asko duen gela batean egon behar du eta, kaktus guztiak bezala, eguzki-argi zuzena jasaten du.
Urari dagokionez, bere etsairik handiena putzuak dira eta bere substratua lehorra dela ziurtatu behar duzu. Tenperatura altuak jasan ditzakeen landarea da eta etxe bateko giro-tenperatura aproposa da. Baldintza onetan, udan lore horiak sortzen ditu. Eta bizkarrezurra luzerik ez badu ere, ukitzean erraz askatzen diren glokido txikiak ditu eta larruazaleko narritadura eragin dezakete. Horregatik, gomendagarria da eskularruekin maneiatzea, ondoeza ekiditeko.
- Lekua: Barruan eta kanpoan.
- Ureztatzea: Urria (kaktus on bat bezala, substratua guztiz lehortzeko behar du ureztatzeen artean).
- Argiztapena: Argi ugari.
- Tenperatura: 18 °C eta 30 °C artean. Ez luke 5 °C-tik behera jaitsi behar
Etxeko landare
hauek gogorrak eta ezin hobeak dira hasiberrientzat edo denborarik ez dutenentzat
11. Egongelako Palmondoa
Egongelako Palmondoa edo Chamaedorea
Elegans barruko landare gisa hazten den palmondoa da. Oso landare gogorra da; beraz, itzala zein espazio argiak onartzen ditu, nahiz eta, landare gehienetan bezala, kontuz ibili behar den eguzki-argia zuzenean ez jartzeko.
Giro-hezetasun ona izatea komeni da; beraz, ur-difusore bat hartu eta noizean behin ureztatu (hostoen puntak lehortzen ikusten dituzunean). Ez ditu jasaten 10°C-tik beherako tenperatura baxuak eta argi gutxi izanez gero, polikiago haziko da, eta hori pena litzateke, baldintza optimoetan metro bateko altuerara hel daitekeelako.
Bide batez, barruko airea arazteko landarerik eraginkorrenetakoa da, formaldehidoa eta bentzenoa bezalako toxinak kentzen laguntzen baitu, etxeko airearen kalitatea hobetuz.
GOLDENagealdizkaria
- Lekua: Barrualdea.
- Ureztatzea: Moderatua (ureztatu artean substratua lehor dagoela egiaztatu).
- Argiztapena: Zeharkako eguzki-argia gustatzen zaio
- Tenperatura: Tenperatura aproposa 18ºC eta 25ºC artekoa da.
12. Poto
Potoa landare oso erraza da eta esperientziarik gabeko jendearentzat egokia. Argi asko behar dute, baina hobe da zuzena ez bada, beraz, utzi leiho baten ondoan.
Ureztatzeari dagokionez, 4-5 egunetik behin ureztatu dezakezu, lehen substratu-geruza lehortzen utziz berriro ureztatu aurretik. Bide batez, ez zaitez pasa berogailuarekin eta saiatu tenperatura 20°C inguruan mantentzen.
Potoaren (Epipremnum aureum) bitxikeria interesgarri bat euskarri ezberdinetan hazteko duen gaitasuna da. Lurzoruan hazteaz gain, zuzenean uretan hazi daiteke, barruko dekoraziorako aukera polifazetikoa izanik. Ebakinak ura duen ontzi batean jarriz gero, Potoak sustraiak garatuko ditu eta hazten jarraituko du substratu solidoaren beharrik gabe.
- Lekua: Barrualdea.
- Ureztatzea: Moderatua.
- Argiztapena: Zeharkako argia.
- Tenperatura: 13ºC eta 30ºC artean.
13. Maranta Leuconeura
Otoitz Landare bezala ere ezaguna, bere hostoak egunean zehar lauak geratzen direlako eta gero otoitzean eskuak bezala tolesten direlako, Calathea familiakoa da eta barrualdean hazten den errazenetakoa da. Hala ere, hazkuntza baxuko landareak dira, berotegi-eremuko baldintzetan hobekien hedatzen eta hazten direnak: epelak, hezeak, aire-zirkulazio leuna eta ongarri askorekin. Lore zuri edo lila txikiak sortzen ditu, bere hosto erakargarriarekin alderatuta hutsalak diren arren. Barruko baldintza normaletan mantenduko da, hazi ez den arren. Lur heze eta ondo drainatuta edukitzea, zeharkako argitik gertu (inoiz ez
maiatza 2025 GOLDENplants 15
zuzeneko eguzki-argia, lausotu eta orban marroiak sor ditzakeelako hostoetan) eta astean behin ureztatzea nahikoa izango da bera maitatzeko eta zure etxea primeran apaintzeko.
- Lekua: Barrualdea.
- Ureztatzea: Ugaria (saihestu ureztaketa).
- Argiztapena: Zeharkako eguzki-argi ugaria.
- Tenperatura: 3ºC eta 22ºC artean.
14. Hiru koloreko Maranta
Jatorriz, landare hau basoko leku itzaletan hazten da; beraz, ez du arazorik izango zure etxean osasuntsu egoteko.
Ur asko behar duenez eta eremu hezeetan hazten denez, baliteke bainugela edo sukaldean jartzea.
Dekorazioan oso erabilia da hostoen kolore bereizgarria dela eta, urtaroaren arabera tonu bat edo beste hartzen baitute eskala berdean.
Bere hostoak denboran zehar dimentsio handiak lortzen baditu ere, ez da gehiegizko altueran hazten den espeziea, eta ezin hobea da altzari edo apal batean jartzeko.
- Lekua: Barrualdea.
- Ureztatzea: Ugaria (saihestu ureztaketa).
- Argiztapena: Zeharkako eguzki-argi ugaria.
- Tenperatura: 3ºC eta 22ºC artean.
15. Croton
Hego Pazifikoko jatorrizko landare tropikal honek edertasun exotiko bat du, zure etxean itxura bikaina izango duena. Leiho handi baten ondoan jar dezakezu argia maite baitu.
Ur asko behar du: astean 2 edo 3 aldiz udan eta udaberrian eta lau egunetan behin neguan, tenperatura aproposa 18 eta 24 ºC artean. Hostoetan hezetasuna ere gustatzen zaio, eta, beraz, noizean behin busti dezakezu.
Krotona bere hostoen kolore eta forma aniztasunagatik estimatzen da, berde, horia, laranja, gorria eta morea tonuetan egon daitezkeenak. Aniztasun kromatiko hori pigmentu ezberdinen presentziari eta argiarekiko esposizioari esker gertatzen da, barruko dekorazioan oso estimatua den landare apaingarri bihurtuz.
- Argiztapena: Zeharkako eguzki-argi asko (eguzki-argiak hostoak erre ditzake).
- Tenperatura: 316ºC eta 25ºC artean.
16. Iratze Urdina
Edozein gauza jasan dezakeen landarea da. Jakina, saiatu leku batean mantentzen argiarekin baina zuzeneko eguzki-argirik gabe. Gozamena izango da bainugela eta sukaldea bezalako espazioetan. Oh, eta zure etxeko airea garbitzen laguntzen duen lagun horietako bat ere bada.
Amaginarrebaren Mihia edo San Jorgeren Ezpata bezala ezagutzen den landarearen barietatea da eta erresistentzia eta zaintzeko erraztasunagatik estimatzen da.
- Lekua: Barrualdea.
- Ureztatzea: Ureztatze ugari.
- Argiztapena: Zeharkako eguzki-argi ugaria.
- Tenperatura: 15ºC eta 30 ºC artean.
17. Afrikako Bioleta
Afrikako Bioleta Afrikako eskualde tropikaletakoa da, batez ere Tanzania eta Kenya hego-ekialdean. 1892an Walter von Saint Paul-Illaire baroiak aurkitu zuen, eta bertatik datorkio izen zientifikoa (Saintpaulia ionantha). Orduz geroztik, etxeko landare ezagunenetako bat bihurtu da argi gutxiko baldintzetan loratzeko duen gaitasunagatik eta kolore sorta zabalagatik.
Loraldi ederrak izateaz gain (Afrikar Bioletak urtean 10 hilabetez lor daitezke baldintza egokietan, eta, beraz, haien koloreak zurekin geratuko dira beste landareak loratzeari utzi ondoren ere), landare gogor honek ez du ureztatzerik behar, Afrikako basamortutik baitator. Hori egiteko modu aproposa? Plateraren oinarrian ur pixka bat botatzea guztiz xurgatu arte nahikoa izaten da astean behin.
Perlita duen lur argi batean hazten dira hobekien, hezetasuna mantentzen duena eta airearen zirkulazioa ahalbidetzen duena. Ez erabili barruko ontziratzeko nahasketa estandar
bat, oso trinkoa delako haientzat. Afrikako Bioletek argi gutxitan biziraun dezakete, eta eguzki-argia jasotzen duten bitartean zaila da hiltzea. Baina loratu nahi badituzu (hori da nahi duzuna), egunean 10 ordu inguru behar izango dute zeharkako argia.
- Lekua: Barruan eta kanpoan.
- Ureztatzea: Ugaria, baina beti kendu gehiegizko ura eta itxaron substratua lehortu arte ureztatzeen artean.
- Argiztapena: Argi asko behar du, baina ez du argi zuzena onartzen.
- Tenperatura: Tenperatura aproposa 17ºC eta 21ºC artekoa da (ezin dituzte jasan 5ºC-tik beherako tenperaturak).
18. Iratzea
Iratzeak 300 milioi urte baino gehiago daramatzaten antzinako landareak dira, landare loredunak agertu baino askoz lehenago. Hainbat ingurune-baldintzatara egokitzeko duten gaitasunak aro geologikoetan zehar bizirauteko eta eboluzionatzeko aukera eman die.
Landare zailak izatearen fama dute, baina dena bezala, kondairaren zati bat eta egiaren zati bat dago. Bere zainketarako beharrezkoa dena ikasi ondoren, iratzea zaintzeko erraza ez ezik, landare oso gogorra ere badela konturatuko zara.
Argia gustatzen zaio baina ez jarri eguzki-argia zuzenean (hobe da itzal apur bat duen izkina). Ura eta, batez ere, hezetasuna maite du, baina ez gehiegi; beraz, kontuz berogailuan, honek hosto trinkoak marroi bihurtzea, lehortzea eta hostoak denbora errekor batean galtzea eragin dezake eta. Azken trikimailua: jarri eltzea ur plater batean, lurpeko zatiak behar duen hezetasuna poliki-poliki xurga dezan. Eta benetan interesatzen bazaizu, probatu auto-ureztatzeko landarea.
- Lekua: Barrualdea.
- Ureztatzea: Udan ugaria eta neguan moderatua.
- Argiztapena: Zeharkako eguzki-argia, hobe da erdi itzalean dagoen leku batean.
- Tenperatura: Tenperatura aproposa 15ºC eta 24ºC artekoa da).
María Dueñas idazlea itzuli
da: ‘Por si un día
volvemos’
‘Por si un día volvemos’ 2025eko Planeta argitaletxearen estreinaldi handia da. María Dueñasen eleberri berria —egilearen seigarrena; lehenengoarekin, ‘El tiempo entre costuras’, 10 milioi liburu baino gehiago saldu zituen eta 30 hizkuntzatara itzuli izan zen—, egilearen azken argitalpenetik lau urtera plazaratu da eta badirudi liburu salduenen artean kokatuko dela oso laster. Zifrek apustua baliozkotzen dute: milioi-erdi aleko hasierako tirada du, eta aldi berean Espainian, Estatu Batuetan (gaztelaniaz) eta Latinoamerikako 18 herrialdetan argitaratu da.
Bestseller bat izateko beste faktore bat argumentua da, gai sentikor baten inguruan dabilena, emigrazioa, zeinaren inguruan “ez
dago literatura askorik”, nahiz eta “zerbait dagoen bakoitzean, oso gustukoa den”, baieztatu du egileak. Eta zehazki, Espainiako bazter txiki bateko (Murtzia eta Alacant artean) biztanleen Aljeriarako emigrazioa da gaia, hortik kanpo ezer gutxi edo ezer esan ez delarik.
María Dueñas
Sira Quiroga estilo garbieneko pertsonaia batekin eta espainiar emigrazioaren pasarte baztertu batekin itzuli da
Beste osagai baliotsu bat, bere arrakastarako funtsezkoa, bere estiloari leial mantentzea da — nahiz eta gogaikarria egiten zaion “Dueñas estiloaz” aipatzea—, munduari bakarrik aurre egiten dioten emakume protagonista nahastezinak sortzea.
“Ez naiz pertsona bera nobela bat hasten dudanean eta bukatzen dudanean. Fikzioa besterik ez balitz, ezberdina izango litzateke, baina leku geografiko eta emozional batez inguratzea oso aberasgarria da”, aitortu du María Dueñasek.
Nortasunik gabeko protagonista
“Banekien gizonak alferrak zirela, erdi ergelak, dorpeak, geldoak bezala. Gauza bera gertatu zitzaion gizonari beteta zegoenean, oraindik nire baitan lurperatuta, dagoeneko puztuta egon arren, mugitu gabe”. Irakurleak istorioaren protagonistarekin duen lehen kontaktua bortxaketa sordi eta anker baten bidez gertatzen da, emakumearentzat ezinbesteko bi ondorio dituena.
50 urteko pelikula onenak plataformetan
1
975eko munduko zinema kultura amerikarraren forma ikaragarriak markatzen zuen oraindik. 1967an New Hollywood-era iritsi zenetik, ‘El Graduado’ eta ‘Bonnie and Clyde’ filmen estreinaldiekin, lotsagabekeria eta sormen-garaiak izan ziren forman eta funtsean, eta, ezin konta ahalako gatazka politiko eta sozialen erdian, hiru belaunaldi ezberdin sistemari kritika egiten zioten filmak garatzen aritu ziren: zinemagile gazteenak (horietako asko arte- eta zinema-eskoletatik etorritakoak; Hal Ashbyk ‘Shampoo’ estreinatu zuen; askatasun-lurralde berri bat aurkitu zuten beteranoek, eta hor agertu ziren ‘Nashville’, Robert Altmanena, eta ‘Muere la bala’, Richard Brooksena) eta konpromisoaren belaunaldiko zuzendariak, telebistatik zetozenak, Sidney Lumeten ‘Tarde de perros’ buru zela.
Hollywoodetik kanpo, europar ospetsuek putzua zeharkatu zuten Estatu Batuetan filmak egiteko, hala nola Michelangelo Antonionik ‘El reportero’ filmarekin, Metro-Goldwyn-Mayerrentzat. Eta Stanley Kubrick estatubatuarrak batek ‘Barry Lyndon’ filmatu zuen Erresuma Batuan. Pier Paolo Pasolinik eskandalua sortu zuen ‘Saló’ edo
‘120 días de Sodoma’-rekin, eta Andrzej Zulawski hurbil geratu zen ‘Lo importante es amar’-ekin. Bien bitartean, Espainian, hamarren artean aukeratutakoaz gain, eta Franco hiltzear edo hil berri zelarik, Pedro Olearen ‘Pim, pam, pum... ¡Fuego!’ eta Francisco Regueiroren ‘Duerme, duerme, mi amor’ bikainak egin ziren.
Hona hemen 2025ean 50 urte betetzen dituzten hamar film bikain plataformetan ikusteko “
Hasierako pelikula bikainen talde honetako zenbait titulu ez daude gaur egun plataformetan eskuragarri, baina, hala ere, hurrengo hamarretako blokea ezinbesteko plazer bat da urteko lehen egun hauetarako. Eta aukeratutako hamarretatik zortzi plataforma berean daudela, Filminen. Merkatuari buruz asko esaten du honek, baita etxean ikusteko historiako pelikularik onenak nork dituen ere.
‘Los tres días del cóndor’. Sydney Pollack
Zinemaren historiako espioitza film onena ez bada, ia hor dago. Forma arrazoiengatik, baina, batez ere, funtsagatik, botere politikoa beste hainbeste botererekin erlazionatzen duelako, eta prentsaren papera aztertzen delako The New York Times-eko izkinan gertatutako bukaera horrengatik. CIAk badu inork arreta handirik jartzen ez dion sail ezohikoa, eta bertan, espioiak baino liburuzainak diruditen funtzionario gris gutxi batzuk mundu osoko egunkariak irakurtzera de-
dikatzen dira, baita eleberriak eta saiakera ere, eta bertatik orainari eta etorkizunari buruzko ondorioak atera ditzakete. Hortik Robert Redford guztiengandik eta edonorengandik ihesi, Max Von Sydow sikarioa atzean duela. Irailaren 11ren ostean, Pollackek ‘Los tres días del cóndor’ filmean salatu zuenaren zati handi bat kontrako norabidean sartu zen. Movistar Plus+ eta Filmin-en eskuragarri.
“Aukeratutako hamarretatik zortzi plataforma berean daude: Filmin
‘Tiburón’. Steven Spielberg
“Non gordetzen ditugu hondartzak itxiak daudela dioten kartelak?” galdetzen dute marrazoaren lehen erasoen aurretik. “Ez ditugu inoiz izan”, erantzuten dute Udaleko arduradunek. Imajinaezina den kontingentzia. Kovid pandemia bezain sinesgaitza den aukera, zeinarekin hainbat paralelismo egin baitziren agintariek duela 50 urteko titulu mitiko honen moduko kaos hilgarrirako aukeraren aurrean izandako jarreragatik. Spielbergek, oraindik hogei urte zituela, estatubatuar zinema irauli zuen inpaktu emozional eta fisikoko lan batekin, lengoaia zinematografikoaren bidez dena lortzen zuena: marrazo beldurgarria tramankulu mekaniko faltsu bihur ez zedin fotograma kopuru zehatzarekin; John Williamsen partituraren sok urratuekin bihotzak hausten; Hitchcock-ek ‘Vertigo’-n sortutako retrozoom-arekin, protagonistaren barruan, Roy Scheiderrek antzezten duen polizia-buruak, lehen eraso odoltsua eragiten duena ilustratzeko. Filmin-en eskuragarri.
‘El hombre que pudo reinar’. John Huston
Daniel Dravot eta Peachy Carneham, bi soldadu, bi abenturazale, bi zital. Bidaia exotikoen literaturako pertsonaia ospetsuak, lurraldearen eta pertsonen konkistaren eta norbere burua-
ren bilaketa ezinbesteko helburu ausartenean: Kafiristango errege izatea, bertako biztanleek hildako etsaien buruekin poloan jokatzen duten lurraldea. Hustonek, bizitzan eta zineman bere izaki protagonistak bezain abenturazalea, Rudyard Kiplingen eleberri laburra irudietara eraman zuen Sean Connery eta Michael Caineren karismaren laguntza eskergaz. Elkarrizketa batzuen poesiak (“Duela hiru uda eta milioi bat urte...”) bat egiten du bi zital hauen ausardiarekin, whisky onaren edale izugarri eta bizitza onenaren maitale. Filmin-en eskuragarri.
‘Diario íntimo de Adèle H.’. François Truffaut
Maitasun zoro baten istorioa, ergelkeriarena, oinarririk eta etorkizunik gabeko temakeria batena. Hori izan al daiteke maitasuna? Edo erokeria sinplea al da? Adèle Hugo, Victor Hugo eleberrigile frantsesaren alabetako bat, da (ez) korrespondentziari oda honen protagonista; lehenik, soldadu britainiar batek atzean geratu den emakumeari egindako mespretxuagatik; eta bigarrena, aitak bidaltzen dizkion eskutitzei esker, zarata izugarriak eragiten dituen off-ahots ozen batek irakurritako filmean. Filmin-en eskuragarri.
‘Alguien voló sobre el nido del cuco’. Milos Forman
Urte horretako irabazlea Oscar sarietan, bost sari nagusiak ere lortuz: pelikula, zuzendaria, aktorea gizon eta emakumea, eta gidoi egokitua. Os
posesiboaren artean harrapatuta dagoen gazte batean islatuta, zeinean ukitu intzestutsu bestial batek habia egiten duen. Goyaren Saturno seme bat irensten duen margolanean inspiratuta (Lola Gaos Saturna deitzen zen Viridianan, eta horrek ideia eman zien egileei), José Luis Borau eta bere idazlekide Manuel Gutiérrez Aragón, Espainiako frankismoa baino ez zen baso batean girotutako fabula ankerra sortu zuten. Ovidi Montllor-en, bere protagonistaren, “muerto el perro, se acabó la rabia” esaldiak, ondorio politiko izugarriekin, bere ispilu fisikoa aurkitzen du ahots likoredun ama bortitz horrek otso bati emandako jipoi famatuan. Donostiako Zinemaldian Urrezko Maskorra, zentsuraren ostean, azken kolpeetako batean, Borau sarraskia egiten saiatu zen bere irudietan dozenaka mozketekin eta zuzendariak uko egin zion. Mendekua amaitzeko, filmak publikoaren arrakasta ere izan zuen 3,5 milioi ikuslerekin. Flixolén eskuragarri.
“‘Diario íntimo de Adèle H’, ‘Tiburón’, ‘Furtivos’ edo ‘Alguien voló sobre el nido del cuco’ dira urteurren hau ospatzen ari diren izenburuetako batzuk
‘Los caballeros de la mesa cuadrada y sus locos seguidores’. Terry Gilliam eta Terry Jones
‘Se armó la gorda’ (1971), Monty Pythonek zinemara eginiko lehen hurbilketa, Flying Circus-en lehen bi denboraldietako zirriborroz osatuta dagoen arren, eta ‘La vida de Brian’ (1979) mitikoaren artean, Erdi Aroan kokatutako filma hiru pentsamendutako proiektu artistiko gisa garatu zen: Terry Jones eta Michael Palin, lehen gidoiaren egileak, eta Gilliam-en gidoiarekin batera egindakoa. Animazio nahastezinak, eta gagen grazia izugarritik haratago formari mamia emateaz arduratzen zen taldeko bakarra zirudi-
en. Guztien artean gogoratuena, zaldirik gabe bide eta gazteluetan trostan zebiltzan zaldunena, koko pare bat elkarren artean talka egitearen erritmoan, zaldiak alokatzeko, kontrolatzeko eta kudeatzeko aurrekontu faltari esker lortu zen benetan. Tivify-n eskuragarri.
‘Jeanne Dielman, 23, quai du Commerce, 1080 Bruxelles’. Chantal Akerman
Filma 2022ko abenduan aukeratu zuten zinemaren historiako onena bezala Britainia Handiko Film Institute-k eta Sight & Sound aldizkariak 10 urtean behin egiten duten inkesta ospetsuan, Alfred Hitchcocken ‘Vertigo’-ren ordez. Albisteak eragin nabaria izan zuen. Guztiontzat sorpresa bat izan zen; batzuentzat, eromena; beste batzuentzat, justiziazko ekintza. Arratsaldean, etxeko lanak amaitu ostean, prostituzioa egiten duen seme baten alargun eta amaren egunerokoa eskaintzen du. Filmin-en eta Arte-n eskuragarri.
(gaur egun, Kadiköy), 451. urtean lehen kontzilio kristauetako bat hartu zuena.
30 kilometro baino gehiago luzatzen dena eta zabalera 700 metrotik 3,7 kilometrora artekoa, zerrenda geografiko hau puntu erabakigarria izan da antzinatik; Itsaso Beltza eta Marmara itsasoa lotzen dituen kokapen estrategikoa, Europa Asiatik bereiziz. Kokapen pribilegiatu honek Konstantino I.a Erromako enperadoreak sortu zuen K.o. 330ean. Erromatar Inperiorako hiriburu berria, nahi gabe, Ekialdeko Erromatar Inperioa sortuz, 1453ra arte iraun zuena. Ondoren, eskualde honen kontrolerako liskarrek jarraitu zuten. Otomandar Inperioaren gainbeheraren garaian, Errusiar Inperioa lehiakide berri gisa agertu zen XIX. mendearen bigarren erdian, eta inguruak ere borrokaren lekuko izan zituen Lehen Mundu Gerran.
Bi itsasoren eta bi kontinenteren artean kokatua, 15 milioi biztanleko hiri honek herrialdeko talde kontserbadore eta liberalenak biltzen ditu
Sultanahmet plaza
Bizantziar garaian, botere politiko eta erlijiosoaren erdigunea gaur egun Sultanahmet plazan zegoen, Istanbulera edozein bidaiatan ikusi beharrekoa. Galtzada-harriek, gidari eta oroigarrien saltzaileek, artoa, gaztaina erreak edo sesamo-ogi-opilak (simit) beteta, duela mende batzuk hondarrez estali eta zaldien apatxak zapaltzen zituzten.
Hona hemen Konstantino Handiak 330ean gobernua Erromatik hiri inperial berrira eraman zuenean eraiki zuen hipodromoaren kokapena. Lehiatzen ziren taldeek alderdi politiko eta erlijioso desberdinak ordezkatzen zituzten; horregatik lasterketak sarritan istiluetan amaitzen ziren.
Gurdiak eta mendiak biraka zebiltzan arantza Luxorreko obelisko egiptoarrak eta Delfosko Apoloren tenplutik ekarritako Serpentine Zutabeak adierazten du. Multzoaren sarrera lau zaldi tiraka zihoan gurdi baten kobrezko eta brontzezko estatua izugarri batek buru zuen. 1204an Konstantinopla konkistatu eta arpilatu ondoren, Laugarren Gurutzadaren garaian, eskultura Veneziara eraman zuten, gaur egun San Markos basilikaren fatxada apaintzen duena.
Santa Sofia
Jauregia eta hipodromoa bizitza zibilaren muina baziren, Santa Sofiak botere erlijiosoa irudikatzen zuen. Gaur egungo tenplua VI. mendekoa da eta bere orubean eraiki zen hirugarrena izan zen, baina horrekin batera, Isidoro Miletokoa eta Anthemio Tralleseko arkitektoek –biak matematikari adituak– bizantziar artea maila gorenera igo zuten. Diotenez, 1453an Sultan Mehmet II.ak Konstantinopla hartu zuenean egin zuen lehen gauza, hiru egun lapurreta egin ondoren, Santa Sofiara joan eta, bere handitasunaren aurrean belauniko jarrita, meskita bihurtzea agindu zuen.
Bost mende geroago, 1935ean, Mustafa Kemal Atatürk-ek museo izendatu zuen, Turkiako Errepublika aldarrikatu berriaren izaera laikoari eutsiz. Santa Sofiaren eragina izan zen bere aztarna Turkiako meskitetan betiko geratuko zelarik.
Meskita Urdina
Sinan arkitektoa (XVI. mendea), Michelangelo otomandartzat hartuta, Santa Sofiaren tamaina gainditzen saiatuko zen bere bizitzan zehar, bere egunen amaieran, Edirneko Selimiye meskita eraiki zuen arte. Sultanahmet plazan Hagia Sophiaren edertasunari aurre egiten dion tenplua Meskita Urdina da, Sinanen dizipulu batek diseinatua.
Multzoak bere sei minarete, kupula eta erdi-kupula estilizatuak altxatzen ditu garai batean Bizantziar enperadoreen jauregia zegoen lekuan. Barrualdeak, Iznik azulejuz estalita, meditazioa
gonbidatzen du eta atseden une bat eskaintzen du kanpoan eskaintzak oihukatzen dituzten bisitarien eta kaleko saltzaileen zalapartatik.
Teilatu-hegal zabaleko jauregietan eta landare-apainketetan, turkiar herriaren jatorri nomadaren oroitzapenak ikus daitezke oraindik. Erdialdeko Asiako estepetan sortua, Mediterraneo osoan eta Ekialde Hurbilean zehar hedatu zen XV. mendetik aurrera, Vienako ateetara eta gaur egungo Ukrainaren zati bat iparraldean, Somalia eta Yemen hegoaldean, Aljeria mendebaldean eta Kaspiar itsasora ekialde urrunera iritsiz.
Bazar Handia
Divan Yolu-ra igoz, gaur egun tranbiak zapalduta dagoen kalea eta antzinako madrasak eta türbek (gizon santuen eta sultanen mausoleoak) babestuta, Bazar Handira iritsiko zara, bitxiak, alfonbrak, zeramika eta hainbat oroigarri saltzen dituzten milaka denda biltzen dituen Bazar Handira, prezioak likidoak eta etengabeko abilezia probatu ahal izateko.
Merkatuaren lan gogorra berreskuratu ondoren eta bidea aurkitzeko gai bazara, kanpoaldeko bazar kaleak arakatu ahal izango dituzu, benetako merkatu ezaguna, non ehunak eta ezkontza-soinekoak, fruitu lehorrak eta zuku-ontziak saltzen diren, soltean nahiz txikizkakoan. Eta gero paseatu Süleymaniye auzotik, izen bereko
meskitaren magalean –Sinanen beste lan bat–, Istanbul otomandarraren ezaugarri ziren egurrezko etxeak oraindik ugari baitaude.
Fener eta Balat auzoak
Turistaren zalaparta atzean utziko dugu Istanbuleko auzorik pintoreskoenetan sartzeko, Atatürk Boulevard zeharkatuz, Valenteko akueduktuak (IV. mendea) koroatua. Erromatarrek bezala, bizantziarrek obra garrantzitsuak egin zituzten hiria edateko ura hornitzeko, eta horri esker gaur egun Istanbulen zisterna eder ugari dago —horietako batzuk bisita daitezke—, baita ubide sare bat ere.
Otomandarrek azpiegitura hauek mantendu ez ezik, zabaldu eta hobetu ere egin zituzten. Bulebarrean zehar Fener eta Balat auzoak daude, zeinen kaleek antzinako distiraren aztarnak dituzte oraindik, etxe koloretsuak, landutako eskailerak, eliza txikiak eta sinagogak.
Bazar Handian bitxiak, alfonbrak, zeramika eta hainbat oroigarri saltzen dituzte milaka dendatan
Fenerreko greziar auzoan -Patriarkatu Ekumenikoa, kristau ortodoxoentzako Vatikanoa- aristokrazia fanariota bizi zen, otomandar probintzia ezberdinak gobernatzen zituzten printze eta gobernadoreak sortu zirelarik. Garai hartan Balat ospetsua zen bere artisau, musikari eta tabernengatik; mendeetan zehar, Espainiatik kanporatutako juduen ladino hizkuntza hitz egiten zen bertako kaleetan, baina ia denek auzo hobeetara edo Israelera alde egiten zuten.
Dolmabahçe Jauregia eta Istiklal etorbidea
XIX. mendearen bigarren erditik aurrera, botere ekonomiko eta politikoa Urrezko Adarraren
iparraldera aldatu zen. Sultanek Versailles estiloko Dolmabahçe jauregia eraiki zuten Bosforoaren ertzean. Grand Rue de Pera-n –gaur egun Istiklal etorbidea– Europako enbaxadak ezarri ziren, antzokiak, lizeoak, arkupeak eta merkataritza guneak sortu ziren, garaiari jarraikiz.
Hemen greziarrak, armeniarrak, levantinak eta turkiarrak elkarrekin bizi ziren, Parisko estiloko kafetegietan otomandar estatua nola berritu eta modernizatu eztabaidatzen.
Inperioa gainbehera nabarian zegoen eta bere ondasun zabalak bata bestearen atzetik independente bihurtzen ari ziren, baina, Vicente Blasco Ibáñezek ‘Oriente’ (1907) bidaia-liburuan ohartarazi zuenez, ez zegoen munduan aberastasun kultural handiagoko beste txokorik.
Taksim plaza
Gaur egun, eztabaidek etengabe jarraitzen dute Istanbuleko zati txiki honetan, bertan baita
ere manifestazio anitzenak sortu eta Taksim plaza modernoan amaitzen diren. Ondoren, taberna batean esertzeko eta politikaz edo bizitzaz eztabaidatzen jarraitzeko, baso baten gainean te edo raki (turkiar anisa) izanik. Edo, zergatik ez, bere eraikinen goialdean kokatutako diskoteka batean aktualitatearen gorabeherak ahazteko.
Basilika Zisterna
Meskita Handitik pauso gutxira, baina Istanbuleko lurpeko munduan ezkutatuta. XX. mendearen amaieran turismorako zaharberritu zen eta antzinako Konstantinoplaren distira gordetzen duen miraria. Basilika Zisterna Justiniano I.a enperadorearen garaian eraiki zen 532an. Merezi du bisita bat egitea: argi eta itzal giro bereziak, zutabe paregabez osatutako lorategi batek inguratuta, erraz ahazten ez diren Istanbuleko oroitzapen horietako bat eskaintzen du.
Topkapi Jauregia
400 urtez, Topkapi jauregia Otomandar Inperio boteretsuaren bihotza izan zen. Urrezko Adarra Marmarako itsasora isurtzen den puntura begira dagoen muino batean eraikia, pabilioi eta lorategien multzo hau Munduko Gizateriaren Ondarearen monumentu bikainenetako bat da.
“Otomandar hiriburuan bere iraganeko
kultura-nahasketa islatzen duten monumentuak daude, auzo koloretsuak eta merkatuak, soinu-banda berezia dutenak
Arkitekturaz harago, bere garrantzia hartzen dituen mirarienetan datza -armak, bitxiak, soinekoak, miniaturak, eskuizkribuak, Txinako portzelana-. Europatik Asia eta Afrikara hedatzen
zen inperio baten aberastasunen bilduma hau Otomandar sultanen bizitza nolakoa zen lehen eskuko kontakizun baliotsua da. 1924an museo izendatua, jauregiak sultanek ezagutzen zituzten bezala gordetzen ditu 1853an, Bosforo ertzean dagoen Dolmabahçe modernora joan zirenean abandonatu aurretik.
Multzoa lau patioren inguruan egituratzen da: lehenengoan epaitegiaren zerbitzuak eskaintzeko eraikinak zeuden eta gaur egun museotik kanpo daude; bigarrena gobernu agentzien parte zen; hirugarrenak gaur egun jantzi, miniatura eta altxor bildumak biltzen ditu; eta laugarrena sultanaren eta bere familiaren erabilera pribaturako zen.
XVI.mendean,SuleimanHandiakharem-agehitzea agindu zuen, sultanaren emazte, ohaide eta amarentzat gordetako eremua. Jauregi barruko jauregia zen, subiranoak orduak igarotzen zituen inperioko eskualde ezberdinetatik ekarritako emakumeak bertaratuta. Luxuzko eta gorteko misteriozko mundu hark liluratu zituen Europako margolariak eta idazleak eta gaur egun oraindik Istanbulera datozen milaka bisitariak liluratzen ditu, otomandar sultanen jauregi bikainari egun oso bat eskaintzeko prest.
Galatako Portua
Istanbuleko aisialdi gune berriena da: Europa aldetik Bosforora begira dagoen pasealeku luzea, Galata auzoan, Genovako Dorre famatutik eta Urrezko Adarra zeharkatzen duen zubitik distantzia gutxira.
Pasealekuko bankuetatik, kupulen eta minareten siluetak ikus daitezke kostalde historikotik altxatzen diren, eta Bosforoan gora eta behera ibiltzen diren atsegin-ontzi eta motordun txalupak eta Printzeen Uharteak urrutian.
Istanbulgoak eta bisitariak inguru honetara hurbiltzen dira goizetik gauera bertako jatetxe aniztasun eta kopuruengatik. Tokiko espezialitateak dastatzeko leku paregabea da, partekatzeko aproposa, hasieratik hasi eta postre goxoetaraino.
David Beckhamek 50 urte bete ditu: bere festaren sekretuak
David Beckham ingeles futbolaren mitoak, antza denez, ezin izan zuen 50 urte bete arte —maiatzaren 2an— itxaron eta bere urtebetetze festa iragan martxoaren 30era aldatzea erabaki zuen.
Futbolari ohiak bere esker ona adierazi zuen sare sozialetan bere berrogeita hamargarren urtebetetze-ospakizunen aurrerapenean: “Zer zorte handia dudan lagun eta familia hau izatea-
gatik 50. urtebetetze-ospakizunei hasiera emateko!” Instagramen argitaratu zuen, bere familia osoari eskerrak emanez, batez ere bere emazte Victoria Beckhami.
David Beckhamek 50 urteak bete baino hilabete lehenago ospatu zuen bere festa “
Izar Festa
Ingalaterrako erdilari ohiaren festaren xehetasunak agertu ziren ondoren; besteak beste, nor bertaratu zen: familiako kideak, ospetsuak eta Espainiako futbolariak zeuden gonbidatuta.
Bere emazte Victoria Beckhamek antolatutako festa oparoa Miamin (Florida) izan zen, Cipriani Downtown Miami jatetxean. Amerikako hiri hori Beckham familiaren bigarren etxea bihurtu da Inter Miami CFa eskuratu ostean (talde horren jabekidea da). Afariak musika ona izan zuen D-Nice disko-jartzaile ospetsuaren eskutik.
Ekitaldian, Leo Messi (bere emazte Antonella Roccuzzorekin batera joan zen), Tom Brady, Shaquille O’Neal, Jordi Alba, Sergio Busquets, Luis Suárez eta Marc Anthony abeslari ospetsua bezalako izar nagusiak elkartu ziren.
David Beckham-ek argazki-karrusel bat partekatu zuen bere Instagram profilean, eta bere urtebetetze festara bertaratzen ziren guztiei dedikazioa gehitu zien: “Beraz, pixka bat goiz ospatzen hasiko nintzela pentsatu nuen, Miamin hain gau berezia. Zortea da hain lagun
eta familia harrigarriak izatea 50. ospakizunei hasiera emateko”.
Bere emazteak, Victoriak, bere senarrari ere omenaldia egin nahi izan zion sare sozialetan eta argazki batzuk plazaratu zituen egun berezi hartan inguratu zuten jendeari eskerrak emanez.
Lionel Messik ez zuen ekitaldia galdu nahi izan, futbolari argentinarrak Inter Miami CF-ra joan ostean Beckham-ekin zuen harremana estutu eta gero.
Modeloen familia
Beckham familia ia osorik egon zen, ez baitziren ez Beckhamtarren seme zaharrena, Brooklyn, ez haren emaztea, Nicola Peltz, bertaratu ahal izan.
Hala ere, Romeo Beckham, lau anaien erdikoa, bere neska-lagun berriarekin, Kim Turnbull, izan zen, eta bere seme gazteena, Cruz, Jackie Apostel, urtebeteko bikotekidearekin, bertaratu zen.
Harper Seven, familiako gazteena, nabarmendu zen argazkian, bere itxura dotorearekin, estilodun ilearekin eta gazte aurpegiarekin. Argazkien iruzkinetan, Harper Sevenen edertasuna izan zen gehien aipatu zena.
Izen handiko gonbidatuak
Ekitaldian kirolaren eta ikuskizunaren munduko pertsonaia ugarik hartu zuten parte. Gonbidatu nabarmenen artean Lionel Messi, Beckham-en taldeko izarra, Inter Miami, eta bere emaztea Antonela Roccuzzo izan ziren, festan dotorezia eman zutenak. Bertan izan ziren Luis Suárez, Jordi Alba eta Sergio Busquets futbolari espainiarrak ere, Inter Miamiko izarrak, eta Tom Brady NFLko jokalari ohia, Gisele Bündchenen senar ohia. Shaquille O’Neal NBAko jokalari ohia ere bertan izan zen, eta harekin txantxetan aritu zen haien altuera ezberdintasunari buruz, eta Marc Anthony abeslaria, Nadia Ferreira emaztearekin batera bertaratu zena.
Francis Suárez Miamiko alkatea ere egon zen ekitaldian, bere emaztea, Gloria Font, espainiarra, eta beste senide eta lagun batzuekin ba-
tera, Míchel Salgado, esaterako, Beckhamek Real Madrilen jokatu izanagatik, eta Malula Sanz emaztearekinbaterairitsizen.PepeBastón,EvaLongoriaren senarra, Victoria Beckham-ekin adiskidetasun estua duena, ere izan zen ekitaldian.
“
Lionel Messi, Eva Longoria edota Marc
Anthony izan ziren gonbidatuen artean
Ospakizuna lagunak eta senideak elkartzeko aukera berezia izan zen. Real Madrideko jokalari ohiak bere kontu ofiziala erabili zuen festa barruko une berezienetako batzuk partekatzeko. “Pentsatu nuen pixka bat goiz ospatzen hasiko nintzela... Zortea da nire 50. urtebetetze ospakizunei hasiera emateko lagun eta familia zoragarriak izateagatik”. Bere aldetik, Victoria Beckhamek ongietorriarekin ospatu zuen bere zoriona: “Zer modu polita Daviden urtebetetze ospakizuna lagunez inguratuta egiteko. Muxuak Miamitik!” Festak Beckhamsen, munduko bikote boteretsu eta eragingarrienetako baten ezaugarria den estiloa eta dotorezia islatu zuen. David Floridara joan zenetik futboleko ekintzaile gisa bere pasioa jarraitzeko, bere negozioak azkar hazi dira. Manchester United, Real Madril eta Los Angeles Galaxy jokalari ohiak Inter Miami sortu zuen 2018an eta Sergio Busquets, Luis Suárez, Jordi Alba eta abar bezalako izarrez bete zuen. Baina bere ospea aurrekaririk gabeko mailara iritsi zen Lionel Messi jokalari argentinarrak bere taldean fitxatu ostean. Handik aurrera, Miamin ospetsu bat baino gehiago hartu zuten eta Hollywoodeko Midas berria bihurtu zen, ukitzen zuen guztia urre bihurtuz. David Beckhamek Floridan igarotzen duenez denbora gehiena, bere emaztea Victoria eta Harper alaba Miamira hegan egiten dute ahal duten guztietan. Spice Girl ohiak harreman oso ona sortu du Miamiko ostalaritza enpresari David Grutman eta bere emaztearekin, Isabelarekin, eta haien lagunekin irteerak partekatzen ikus daitezke.
batera, ‘Con faldas y a lo loco’ musikala, ‘Café del domingo’-ko elkarrizketak eta ‘Sábado noche’.
Julia Oteroren ‘Julia en la onda’ saioa goizetara pasatu
da denboraldi honetan
1985ean ‘Crónica del alba’ goizeko saioa zuzendu eta aurkeztu zuen, Radio Miramar eta COPEren arteko hitzarmenari esker Bartzelonatik Espainia osora emititzen zen apezpiku kateko kate sarearen bitartez. 1987ko irailean, COPE eta Radio Miramarren arteko etenaren ostean, Luis del Olmo ordezkatzeaz arduratu zen Bartzelonako katearen goizetan, ‘Y nosotras, ¿qué?’ programarekin, “emakumeek eta emakumeentzat egindako albistegi bat” bezala definitu zena. Aldi berean, bere telebista-ibilbideari ekin zion, irratiarekin uztartu zuena denbora batez. 1987an hasi zuen bere ibilbidea Televisión Españolako (TVE) La 2 telebista kateko ‘Una historia particular’ saioarekin, Ramón Pellicer kazetariarekin ezkondu zen urte berean. Urtebete beranduago, 1988an, oso ezaguna egin zen ‘3x4’ saioa aurkezten hasi zenean. Hurrengo urteetan, eta beti TVEn, Oterok ‘La Lluna’ (TVE Katalunia), ‘La luna’ (1989), ‘Telepasión española’ (1990) eta ‘La Ronda’ (1991) saioak gidatu zituen.
1991tik 1999ra, irratira itzuli zen Onda Ceroko ‘La Radio de Julia’ programa zuzendu eta aurkeztera, gaueko programa gisa hasi eta, arrakastaren ostean, arratsaldeko tartera pasatu zena. Garai horretan,telebistansartu-irtenakeginzituen,1992an TV3n ‘Jocs de Nit’ aurkeztu zuen, 1993an Antena 3 kateko ‘Los cinco sentidos’, ‘Un paseo por el tiempo’ (1995) telesaioa zuzendu zuen berriro TVEn eta Telecincon ‘La semana que viene’ (1998), igande gauetan emititzen zen saioa. 1997an Bartzelonako ‘La Vanguardia’ egunkariko zutabegilea izan zen.
1999an, ONCEk Onda Cero saldu zion Telefónica Taldeari. Jabe berriek Oteroren saioa kentzea
erabaki zuten, arratsaldeko entzunena izan arren, Marta Robles kazetariarekin ordezkatuz. Erabaki honek polemikak ekarri, kaleratzeko arrazoi politikoak erabili izana leporatu baitzioten hedabideari. Zuzendaritzak esan zuen “elitista” eta “intelektualki goratua” zela.
‘La radio de Julia’-k kolaboratzaileen zerrendan izen handiak izan zituen, hala nola, Manuel Delgado, Almudena Grandes, Enrique Gil Calvo, Joaquin Leguina, Juan Adriansens, Jorge Verstrynge, Isabel de Medina Sidonia, Luis Racionero, Fernando Sanchez Drago, Juan Jose Armas Marcelo, Oscar Nebreda, Pablo Motos, Eduardo de Vicente, Juanjo de la Iglesia, Daniel Monca, Jordi Palanca, Adolf, Fernandez, A. Miguel Angel Coll, Juan Herrera, Curry Valenzuela, Carlos Boyero, Lucia Etxebarria, Josep Borrell, Anna Balletbo, Xose Manuel Beiras, Fernando Fernandez de Troconiz Marcos eta Ana Palacio.
Urtebete beranduago, TV3ra itzuli zen arratsaldeko ‘La columna’ saioa aurkeztera, lau denboraldi iraun zuena eta lider ere bihurtu zena. 2004 eta 2005 artean ‘Las cerezas’ programa aurkeztu zuen TVEko lehen katean. 2006ko urtarrilaren 9tik 2007ko uztailera Luis del Olmok zuzendutako ‘Protagonistas’ programa beteranoaren azken zatia zuzendu eta aurkeztu zuen Punto Radion eta aldi berean ‘No em ratllis!’ TV3n. 2007ko ekainaren 1ean, Punto Radiok Oterorekin kontratu-harremanen amaiera iragartzen zuen oharra kaleratu zuen, “elkarrekin adostuta”.
2007ko irailean Onda Cerora itzuli zen eta bertan ‘Julia en la onda’ programa aurkeztu eta zuzendu zuen, Gomaespuma ordezkatuz. Grupo Planeta-ko presidente eta Onda Cero-ko akziodun gehien-gehiengo José Manuel Lara Bosch-ekin izandako harreman pertsonal onak kanal honetara itzultzea ahalbidetu zuen. María Teresa Camposek ordezkatu zuen Protagonistas-en bigarren zatian. 2012ko maiatzean telebistara itzuli zen TVEko ‘Entrevista a la carta’ programa aurkeztera.
2013ko abuztuan Antena 3 sarearekin sinatu zuen ‘Ciudadanos’ programa aurkezteko, bi berezi, le
hena langabeziari eta bigarrena hezkuntzari eskainia.
2023ko urtarrilean, RTVErekin sinatu zuen ‘Días de tele’ egiteko, gure herrialdeko unerik nostalgikoenak gogora ekarri zituen programa.
Gaur egun, ‘Julia en la onda’ saioa aurkezten jarraitzen du, baina denboraldi honetan, 20242025, bere ordutegia aldatu du: aste barruko arratsaldeak utzi eta asteburuko goizak hartu ditu. Larunbatean eta igandean 8:00etatik 12:00etara ematen da Onda Cero-n.
Ángels Barceló - Hoy por Hoy (Cadena SER)
María de los Ángeles Barceló Suárez (Bartzelona, 1963ko irailaren 7a), Àngels Barceló izenez ezagunagoa, espainiar aurkezle eta esatari bat da. Dibulgazio- eta hezkuntza-programa eta magazinetan aditua da, ikus-entzunezko hedabideetan esperientzia handia duena.
“Àngels Barcelók egun audientzia gehien duen irratsaioa aurkeztu eta zuzentzen du SER katean, ‘Hoy por Hoy’
• Ibilbidea: Kazetaritza ikasten hasi zen Bartzelonako Unibertsitate Autonomoan, baina ez zituen ikasketak amaitu, bere ibilbide profesionala hogei urterekin hasi baitzen (1983), Catalunya Ràdio irratian albistegietako erredaktore gisa lanean. Hurrengo urtean, irratia utzi gabe, telebistarako jauzia eman zuen TV3ko albistegia aurkezteko. Ekitaldi garrantzitsuen emankizunetan parte hartu zuen, hala nola, hauteskunde gauak (nazionalak eta amerikarrak), Golkoko Gerran, Maastrichteko Itunaren sinaduran eta Bartzelona olinpiar hiri anfitrioi izendatzean. Eskualdeko kate honetako albistegiaren azken edizioko zuzendari bihurtu zen. Horrez gain, ‘Àngels de nit’ eztabaida saioaren arduraduna izan zen.
1997. urtera arte ez zen telebista nazionalean agertu: sei hilabete Telecincoren asteburuko albistegietan erredaktore gisa eman ostean, 14:30eko albistegien edizioa eta aurkezpena egin zuen. Eta 2001ean, Juan Ramón Lucasen ostean, ‘Informativos Telecinco’ editatu eta aurkeztera joan zen 20:30ean. Aldi horretan, mandatari berezi gisa parte hartu zuen Jugoslaviako Gerran, AEBetako hauteskundeetan, Joan Paulo II.a Aita Santuaren heriotzan, eta Prestige hondamendian askoz ere modu aktiboagoan, albistegiak Galiziako kostaldetik zuze-
nean emititzen zirenean, itsasontziaren mareen gorakadak eraginda.
2005ean, bere familia Bartzelonan jarraitzen zuen bitartean Madrilen bizitzeaz nekatuta, Cadena SERrekin sinatu zuen ‘A vivir que son dos días’ asteburuko magazina, Ràdio Barcelona-tik ekoitzitako programa, zuzendu eta aurkezteko.
Irratian, goizeko, arratsaldeko eta gaueko saioetan, gizonezkoak dira nagusi
2007ko azaroaren 15ean, Cadena SER-eko zuzendarien urteko bileran, Carlos Llamas ordezkatzeko hautatu zuten (2007ko urrian hil zen) ‘Hora 25’ albistegiaren buru izateko. 2008ko urtarrilaren 7an Radio Madridetik egiten hasi zen lana. Orduz geroztik, programa lider nabarmena izaten jarraitu du; 2009ko EGMaren 3. olatuan 1.460.000 entzuleko batez besteko audientzia lortuz, bere ordu-tartean gehien entzuten den hurrengo programaren 443.000 zaleen aldean: ‘La Brújula’ Onda Cero-n.
Grupo Prisak, W Radio Colombia eta W Radio-rekin batera, ‘Hora 25 Global’ programa eman zuen Kolonbian eta Mexikon, hurrenez hurren, 2008tik 2012ra. Programa Barcelók zuzendu zuen eta Cadena SERek ekoitzi zuen. Prisa Irratiko sare guztietako gonbidatu eta berriemaileekin nazioarteko aktualitatea jorratu zen.
Prisa Taldeko irrati filialean sartu zenetik, irratia eta multimedia talde honen telebista filialean ohiko agerraldiak uztartu ditu; nahiz eta 2005eko azken hiruhilekoan Kataluniako TV3 telebista kate autonomoan ‘180º’ izeneko aktualitate aldizkaria ere laburki aurkeztu zuen. 2006ko martxotik ekainera, hilabetean behin aurkeztu zuen, Carles Francino, Iñaki Gabilondo eta Jon Sistiagarekin txandakatuz, ‘Cuatro x Cuatro’ aktualitate aldizkaria Sogecable kate orokorrean. 2006ko Munduko Kopan ere Cua-
tro-n, Nico Abad-ekin batera ‘Zona Cuatro’ programak aurkeztu zuen, zeinak Espainiako selekzioaren aurreko eta osteko estaldura jasotzen zuen Munduko Kopan, eta ‘Maracaná Alemania 06’, Munduko Kopako partida guztiak laburbiltzen zituena. Bi espazioak Madrilgo Kolon plazako aire zabaleko estudio batean grabatu ziren. 2006an, 2007an, 2008an eta 2009an Canal+-ren Oscar sariak ere eman zituen. 2008ko Eurokopan, Nico Abadekin eta Cuatrorentzat, ‘Zona Cuatro’-ren edizio berezia aurkeztu zuten Madrilgo Plaza de Colón-etik, Europako Txapelketan emandako estaldura bereziaren parte izan zena.
2010eko uztailaren 12an, ‘Sudáfrica 2010: Cuatro con la Roja’ programa berezia hartu zuen, Cuatro eta Canal+-ek aldi berean, harrera ofizialen harira, harrera Madrilgo kaleetan zehar eta final festa, 2010eko Munduko Kopan txapeldun izendatu ostean Espainiako futbol selekzioa. Zuzeneko emankizunak 16:30etik aurrera iraun zuen 00:30era Príncipe Píoko amaierako festarekin, egun horretako prime time audientzia rankingean hirugarren postuan kokatzea lortuz.
2010eko azaroan, Marokora joan zen SER talde batekin El Aaiuneko Sarahui protesta kanpamenduaren desalojo bortitza ikertzeko, eta oraindik zehaztu gabeko hildako eta ehunka zauritu utzi zituen. 2010eko azaroaren 11n, Marokoko poliziak Marokoko informazio blokeoa haustea lortu zuelako galdekatu zuen eta Marokotik kanporatu zuten, “bere identitateari eta bere lanbideari buruzko informazio faltsua eman izanagatik”. 2012. urte amaieran Discovery Max dokumental sareak kontratatu zuen ‘Y el mundo cambió’ aurkezteko eta kontatzeko. Programak lau kapitulu zituen eta bertan, dramatizazio eta elkarrizketen bidez, asmakizun batek (kotxeak, etxe orratzak, mugikorrak) gure bizitza nola aldatu duen erakusten zitzaigun. 2012ko azaroaren 27an estreinatu zen, 22:30ean.
maiatza 2025
2019ko irailaren 2az geroztik, ‘Hoy por Hoy’ zuzendu eta aurkezten du Cadena SER saioan, 06:00etatik 12:20etara, astelehenetik ostiralera.
Pepa Fernández - No es un día cualquiera (RNE 1)
María José Fernández Vallés (Cervera , Lérida , 1965eko martxoaren 4a), Pepa Fernández ezizenez ezaguna, espainiar kazetari, zuzendari eta aurkezlea da Radio Nacional de Españan. 1999az geroztik, asteburuko ‘No es un día cualquiera’ programa hartzen du, 2019ko irailetik 2022ko uztailera izan ezik, ‘De pe a pa’ goizeko saioa zuzendu zuenean astelehenetik ostiralera, 10:00etatik 13:00etara, ‘Las mañanas de RNE’-n sartuta. Hogei sari inguru jaso ditu, tartean bi Ondas sari, 2003an eta 2008an.
• Biografia: Lleidako Cervera herrian jaioa 1965ean, bere aitaren familia Orensekoa da.
• Ibilbidea: Cerveran bertako aldizkari batean idazten hasi zen. Hemezortzi urterekin hasi zen irratian lanean, Radio Cervera irrati lokala ireki zutenean. Informazio Zientzietan lizentziatu zen Bartzelonako Unibertsitate Autonomoan.
“
Pepa Fernándezek hogei urte baino gehiago daramatza RNE 1en ‘No es un día cualquiera’ magazinaren buru
1999tik 2019ko uztailera Radio Nacionalen ‘No es un día cualquiera’ programa zuzendu eta aurkeztu zuen, hainbat sari irabazi dituen asteburuko magazina. Kolaboratzaile ospetsuak izan ditu edo baditu, besteak beste, Andrés Aberasturi, José Luis Garci, José Ramón Pardo edo gaur egun hildako José María Íñigo eta José Antonio Labordeta.
2019ko irailean RNEko ‘Las mañanas de RNE’ saioko bigarren zatian sartu zen, Alfredo Menéndez ordezkatuz, 2022ko uztailera arte zuzendu zuen ‘De pe a pa’ goizeko saioarekin. Asteburura itzuli zen ‘No es un día cualquiera’-rekin 2022ko irailean.
2024ko maiatzaren 5ean, igandea, 2000+1 programa ospatu zuen ‘No es un día cualquiera’-ren buruan, entzuleen aurrean, Madrilgo Teatro Monumental-en. Telebistako hainbat programatan lan egin du. TV3ko ‘El club’ eta TVEko ‘Telepasión’ saioko kolaboratzailea izan da. 2024an, Neus Salak zuzendutako ‘Dones de la ràdio’ dokumentalean parte hartu zuen Kataluniako hedabidearen 100 urteko historian zehar emakumezko irrati profesionalei buruz. RTVE Kataluniak eta 3Cat-ek ekoiztua, non 1999an egin zuen joan-etorriaz hitz egin zuen, Kataluniako irratitik Espainiako irratira, nazio mailan.
GOLDENagealdizkaria
Bi alditan Bartzelonako Ramon Llull Unibertsitateko Komunikazio Zientzien Fakultateko irakasle izan da eta Salamancako Unibertsitate Pontifikalean eta RNE Masterrean klaseak eta tailerrak eman ditu.
Cristina López Schlichting - Fin de Semana (COPE)
Cristina López Schlichting (Madril, 1965eko apirilaren 2a) komunikabideetan ibilbide luzea duen kazetari espainiarra da. Gaur egun, Fin de Semana zuzentzen du Cadena COPEn, bi zutabe idazten ditu La Razón-en eta 13 TVko mahaikidea da. Antena 3, Telecinco, RTVE, Telemadrid, Cuatro eta Intereconomíarekin lankidetzak egin ditu. ‘Políticamente Incorrecta’ eta ‘Yo viví en un harén’ liburuen egilea da.
“Cristina López
Schlichting-ek urteak eman zituen nazioarteko liskarrei buruz informatzen irratira iritsi aurretik
2006ko martxoaren 22tik DENAES Fundazioko Ohorezko Patronatuko kidea da.
• Ibilbidea: bere kazetari ibilbidean, hainbat hedabidetan lan egin du, bai prentsan (ABC, El Mundo eta La Razón egunkarietako zutabegile gisa), bai ikus-entzunezkoetan.
1989 eta 1995 bitartean, ABCn lan egin zuen Europa Ekialdeko herrialdeetan espezializatutako nazioarteko editore gisa. Ia Burdin Gortinako herrialde guztietarako mandatari berezia izan zen. Política Exterior eta 30 Días-eko lankide. 1995 eta 1999 bitartean, ABCn lan egin zuen igandeko kazetari gisa. Iran (1996), Israel (1996), Egipto (1996), Irango Kurdistan (1996), Liechtenstein (1996), India (1996), Albania (1997), Alemania (1998), Estatu Batuak (1998), Nikaragua (1998), Maroko (1999) eta Albania-Kosovo (1999) ezagutu zituen lanaren ondorioz. Aldi berean,
Antena 3 TV (Isabel San Sebastián-en ‘El Primer Café’) eta Cadena SER (Carlos Llamasen ‘Hora 25’) taldeekin kolaboratu zuen.
1999ko irailetik 2000ko urtarrila bitartean, ABC egunkariko ‘Erlijioa’ atala zuzendu zuen.
1999an egin zen Europari buruzko Apezpikuen
Sinodoaren berri eman zuen. 2000ko urtarrila eta 2002ko urtarrila bitartean, El Mundo egunkariko kazetaria izan zen eta Ana Rosa Quintanaren ‘Sabor a ti’ (Antena 3 TV) eta Luis Herreroren ‘La Mañana de COPE’ eta Federico Jiménez Losantosen ‘La Linterna de COPE’ (Cadena COPE) saioetako tertuliakide izan zen.
2002 eta 2010eko urtarrila bitartean, Cadena COPEn ‘La tarde con Cristina’ saioa hartu zuen eta ‘El programa de Ana Rosa’ (Telecinco), Telemadrid, RTVE eta 13 TVko tertuliakide izan zen.
Gaur egun, eta 2010eko irailetik, Cadena COPEko ‘Fin de Semana’ programaren gidaritzapean, 13TVko ‘El cascabel’-en kolaboratzailea eta La Razón-en zutabegilea da.
Fin de Semana larunbata eta igandetan ematen da Cadena COPE-n, 10:00etatik 14:00etara.
Pilatesaren onurak 50 urtetik aurrera
0 urtetik aurrera Pilatesaren onurak ugariak dira. Gure bizitzan zehar (gure adina edozein dela ere) lesio-arriskurik gabe egin dezakegun jarduera izateaz gain, gure beharretara egokitzen da edozein egoeratan. Baina beharbada Pilatesaren ezaugarri definitzailea da zoru pelbikoa sendotzen duela. Horrek gernu-galerari aurre egiten laguntzen du.
Gernu-inkontinentzia emakumeen % 45 baino gehiagori eragiten dion gaixotasuna da. Portzentaje hori alda daiteke adinaren arabera, erditze baginalak izan ala ez, bizitzan zehar ariketa fisikoa
erregularki egin den edo, aitzitik, gehienbat sedentarismoari eutsi zaion. Pilatesak, zoru pelbikoa sendotzen lagunduz, gernu-galerari aurre egiten laguntzen du, baina, era berean, diziplinako ariketen bidez zeharkakoa ere lantzen denez, emaitzak are hobeak dira. Zeharkakoa, gerriko baten antzera, bizkarrezurretik linea albaraino estaltzen duen gihar bat da. Horregatik (aurrekoa gutxi balitz bezala), lantzen denean ziurtatzen da denbora luzez sabel sendo eta iraunkor batez gozatu ahal izango dela.
Zeharkako eta pelbiseko muskuluak lotuta daude eta, beraz, biak landu behar dira gernu-galerekin lotutako arazoak saihesteko. Pilatesekin bi gauzak indartzea lortzen da.
Pilates, zer den
Urte askotan, Pilates kirol gimnasia eta sabeleko errutina sorta bat izan zen. Geroago yogaren pareko tarte global sorta gisa ulertu zen. Pilatesa praktikatzeko korronte eta modu desberdinak egon dira beti, batzuk korapilatsuagoak eta teknikoagoak, beste batzuk edozein praktikatzailerentzat eskuragarriagoak.
Jarraitu irakurtzen eta bizkarrezurra osasuntsu eta muskuluak orekatuta mantentzeko teknika eraginkor bat ezagutuko duzu.
Garrantzitsua da, gainera, daukagun eredu automatikoa onartzea: mina/sintomak akutuak izan arte eta mugatuta sentitu arte soilik bilatzen dugu irtenbidea.
Zure bizkarrezurreko mugikortasun eta egonkortasun errutina izan behar duzu egunero hortzak garbitzen dituen norbait bezala.
Pilates inpaktu gabeko ariketa, progresibo eta globala da, muskulu sakonak, egonkortzaileak ere
deitzen direnak, eta kanpoko muskuluak edo mobilizatzaileak lantzen dituena, kirol ezagunenetako bat bihurtzen duten ehunka ariketa eta osagarri eta makina anitzen errepertorioa erabiliz. Pilates klaseetan luzapenak, flexioak eta biraketak egiten dira, muskulu-talde guztiak modu egokituan, progresiboan, orekatuan eta oso kontrolatuan inplikatuz.
“Pilatesa praktikatzeko korronte eta modu desberdinak egon dira beti
Duela urte batzuk galdetuko genion geure buruari zer den kontrolologia, zer den Pilatesa beharrean. Kontrologia da metodoaren sortzaileak, Joseph Pilatesek, hasiera batean praktika honi eman zion izena, kirol honen praktikan gorputzaren kontzientzia, propiozepzioa eta artikulazioen egonkortasunaren kontrolaren garrantziari erreferentzia eginez. Pilates-en emaitzak ariketak zuzen eta zehatz gauzatzetik datoz geroztik. Horregatik, Pilatesa zer den ulertzeko modurik onena profesional on bat aurkitzea da, printzipioetan eta sentsazioetan zehar gidatuko gaituen mugimendu eraginkorra. Eta batez ere, balorazio biomekaniko on bat behar dugu, eta horren arabera gure gorputzerako ariketa saio egokienak planifikatuko ditugu.
Onurak
Pilates praktikak denboran zehar gure gorputzaren ezagutza sakon eta zehatza ematen digu, gorputzaren kontzientzia: bizkar laua badugu, edo sorbaldak barrutik biratzen baditugu, edo gure pelbisa atzera itzultzen bada, jabetzen al gara? Ba al dakigu zein den gure egitura? Zein da gure min eta desoreken jatorria? Zer egin dezakegu ondo egoteko eta gure mugimendu arina eta eraginkorra mantentzeko?
Gure eguneroko bizitzako jarrera askok, etxean gaudenetik lanean edo kiroletan zehar, denbo-
rarekin patologia kroniko edo lesio bihur daitezkeen mina sorrarazten duten tentsio eta konpentsazioak eragiten dituzte. Gure mugimendua eta gure ongizatea jaiotzean jaso genuen egitura biomekanikoak baldintzatuta daude, gure geneek ematen digutena. Denborak eta ohiturek areagotu egingo dute hasierako urteetan hartu ditugun jarrera- eta mugimendu-ereduen eragin negatiboa. Hor sartzen da jokoan pilatesaren praktika. Pilates kirol-diziplina bat da, mugimendu-eredu funtzionalak zuzentzeko, sustatzeko eta mantentzeko eta eredu motorrak eta gorputz-egitura lerrokatu, osasuntsu eta orekatu bat zuzentzeko diseinatu eta garatua.
Zerk eragiten dizu zure Pilates saioak zu lasai uzteko? Pilates klase bakoitzean irakasleak gure gorputzean murgiltzen, entzuten, sentitzen laguntzen digu. Pilates klase bat mugimenduak gidatutako meditazioa da: ariketa bakoitzaren erritmoa arnasketak ezartzen du, ariketen mugimendua motela eta arina da. Horrek zure gorputzaren gaineko kontzentrazio-egoera eta sentsazioak modu naturalean ekartzen ditu. Ordubetez, arnasketak eta mugimenduak hartzen dute protagonismoa eta nekatu gabe eta gozatu gabe utzi gaitezke.
Goizean entrenatzen edo klaseak hartzen badituzu, gainerako eguna fluxua da. Gauez bada, asko lagunduko dizu eguneko estresa kentzen eta gauez askoz hobeto lo egiten.
Plates motak
Bi Pilates mota daude: Pilates klasikoa eta Pilates modernoa edo garaikidea. Metodo jatorrak edo klasikoak Joseph Pilates-ek sortu zituen metodologia, ariketa, progresio eta makina guztiak letraz jarraitzen ditu, ia aldakuntzarik gabe.
Pilates garaikidea eboluzionatu egin da azken hamarkadetan, osasun zientzietan, fisioterapian eta fisiologian oinarrituta, eta ospea eta nazioarteko proiekzioa lortuz, Stott Pilates eta Merrithew bezalako eskolei esker.
Camper, berrogeita hamar urte oinetakoak fabrikatzen
025. hau urte berezia da Camperrentzat. Incan egoitza duen oinetako-enpresak data hori gorriz markatuta dauka bere egutegian, mende-erdia eman baitu oinetakoak sortzen eta sektoreko kalitate eta diseinu-marka gisa sendotuz. Bost hamarkadako fabrikazioa, non irudimena eta berrikuntza diren bere tresna nagusiak.
Urtemuga berezi hori gogoratzeko eta ‘50 Urte Gazte’ lelopean, hainbat ekitaldi eta ekimen ezberdinak prestatu ditu familia enpresa honek. Horien artean, joan den apirilaren 3an, oraingoz salbuespen gisa, Incan kokatutako instalazioetara egindako bisitak izan ziren. Ibilbide horretan, bertaratuek konpainiaren instalazio desberdinak bisitatu ahal izan zituzten, horietako batzuk eraberrituta eta jantzita, oinetakoen diseinua kontzeptu original eta ez-konbentzionalekin birdefinitu duen marka baten bilakaera eta bi mendeko bidea eszenaratzeko.
Urtebetetze esanguratsu hau gogoratzen duten Camper instalazioetako aretoan, irudi eta lelodun panel handiek ongietorria egiten diete bisitariei. “Makina-gelara” bidaian zehar, bitrina luzanga batek bere diseinurik adierazgarrienak erakusten ditu, hala nola, 1975ean fabrikatutako lehen modeloa, gaur egun mitikoa den Camaleón modeloa; 1988ko Twins filma, zeinaren kontzeptuak oinetako pare batek berdinak izan behar duela dioen ideia tradizionala zalantzan jartzen du; 1995eko Ariel pilotak kirolaren aitzindarietan inspiratuta eta vintage futboleko pilotak jositakoak; 2016ko Kobarah kobra baten forma sinutsuan edo 2024ko Roku berezian inspiratuta dago, muntatzeko, desmuntatzeko eta birziklatzeko diseinatutako sei zatiko oinetako modular batean.
Erakusketa honen ostean, pasillo bat agertzen da, non alde batean joan-etorriko eta bilera etengabeko zalaparta duten bulegoak dauden, areto berrituak eta zabalduak. Eta beste aldean, zalaparta ere etengabea eta ordenatua den tailerrak daude. Tailerretako lehen gelan teknologia berriak nagusitzen dira eta bertan ideiak forma hartzen
hasten diren pantaila batean koloreak, formak eta ehundurak sartzen dira 3D inprimagailu batera joateko eta modelo sendo bat lantzeko. Aldameneko gela handiagoan eskuzko prozesu gehiago dago, non oinetakoak fasez fase eraikitzen diren, xehetasunak leuntuz azken akabera iritsi arte, kutxazainetara eta handik dendetara joateko prest egonik. Prozesu zorrotz eta zaindua, bere ernamuina 1877an hasi zen Antonio Fluxà zapatagilea Ingalaterran oinetakoen ekoizpen modernoa ikasi eta inken lantegi bat sortu ondoren Mallorcara itzuli zenean. Camper eraikitzeko oinarriak ezarri zituen 1975ean, Lorenzo Fluxàk.
“Incan egoitza duen oinetakoen
familia-enpresak
1975az geroztik irudimenez eta berrikuntzaz fabrikatzen ditu oinetakoak
Landa-eremuan inspiratuta
Markaren lehen oinetakoa Camaleón izan zen, landa-langileek erabiltzen zituzten oinetakoetan inspiratutako diseinu unisex bat, landa-ingurunean, non enpresak bere sorkuntzetarako erabili zuena eta bere izenean eragin handia izan zuena.
Horrela, urteen poderioz, familia-enpresa hau mundu osoko dendak dituen marka liderra bihurtu da. “Gure 50. urteurrenaren harira, diseinuari eta kulturari egin diogun bilakaera eta ekarpenaren jarraipena egiten dugu, gure marka-identitatea eta gure ondarea indartuz etorkizunari konfiantzaz begiratzen diogun bitartean. Camperren historia ospatzeko ez ezik, gure misioa eta gure balioak berresteko aitzakia da ibiltzearen etorkizuna helburu batekin moldatzeko”, dio Miguel Fluxà Camperreko zuzendari nagusiak, familiako laugarren belaunaldia ordezkatzen duena.
2012an hartu zuen bere kargua Fluxák, belaunaldi berriekin harremanak sartuz eta marka
norabide berri batean gidatzen: “Marka honen urteurrena ospatzeko gogotsu nago. Gure berezitasuna zaintzeko grina izaten jarraitzen dugu, kalitate goreneko produktu paregabeak diseinatuz, gure ingurumenarekiko errespetu handienarekin. Familia-enpresa baten epe luzerako ikuspegiarekin, ziur nago 50 urte onenak etortzeko daudela. Hurrengo mende erdia eta hurrengo kapitulua ospatu nahiko nuke”.
Ospakizunak Camper gorri bereziko oinetakoen bilduma berezi bat ere barne hartzen du. 50. urteurreneko liburu batez eta The Walking Society aldizkariaren Mallorcako edizioaz gain.
Inca industrialdean ezerk ez du iradokitzen bere Carrer Quartier-eko 999. zenbakian aurki daitekeena. Mallorcako herri honetako etorbide nagusiko biltegi baten atzean, Espainiako oinetako-enpresa boteretsuenetako baten artxiboa ez ezik, Jasper Morrisonek berritutako lantegi zoragarri bat dago, lanbidea gutxik bezala menperatzen duen artisau-talde bat eta, hortaz, 50 urteko historia, gaur egun, atari nagusia menperatzen duen horma-irudi bat, enpresaren kronologia grafikoki jarraitu daitekeena.
Aipatutako instalazioetan Camperren egoitza dago, aurten mende erdia betetzen duena eta, beste ospakizun askoren artean, konpainia familia-enpresa izatetik nazio-lurraldeko moda-marka handienetako bat gorpuztera pasa den egoitza horri aurpegia emateko aprobetxatu duena. Eta dena, familia izpirituak bere horretan jarraitzen duen arren, talde bakoitzak frogatu duen bezala eta Achilles Ion Gabriel Camperreko egungo sormen zuzendariak ere baieztatu duenez, 2020an proiektuan sartu zenetik. “Ia Espainiako kulturaren karikatura bat da, baina egia da: familia sentitzen zara denbora guztian”, defendatzen du.
Berarekin ados dago Miguel Fluxá. “Besteek egiten dutena eginez arrakasta izatea ez da arrakasta izatea. Gure balioak eta, noski, gure ongizatea uko egin gabe lortu nahi dugu”, adierazten du zentzu horretan.
Microsoft: mende-erdia zerbitzua ematen
1975eko apirilaren 4an jaio zenetik, merkatuko bigarren enpresa baliotsuenaren 50 urte hauetan zehar egindako ibilbidea bikaina izan da. Merkatuaren igoera esponentziala, burtsaren balioan. Adituen arabera izan duen bilakaera potentziala ikusiko dugu, atzean utzi duena, Wall Street-en eta merkatuan dagoen enpresa gisa duen posizioa, bere Windows sistema eragilearekin duen nagusitasun erabatekotik OpenIArekin batera Adimen Artifizialean duen presentzia aitzindariraino.
Bill Gatesek eta Paul Allenek, 1975ean, gaur egun benetako ‘geek’tzat hartuko ziren bi gaztek, Microsoft izeneko enpresa txiki bat sortu zuten Albuquerquen, Mexiko Berrian, lehenaren garajean.
Gero famatu egin zen, Breaking Bad-en agertoki ikoniko bihurtu baino lehen eta software-konpainiaren bizitza gaur egungo kokapenaren alde
desagertu baino lehen, Bellevuen, Washington estatuan. Orain mende-erdi bete du eta enpresaren balantzea egiteko garaia da.
Microsoften lehen urratsak... eta bere irteera Burtsara
Lehen urratsak IBMrekin batera bere lehen sistema eragilearekin hasi zuen ibilbidea, hamarkada bat beranduago Windows deituko zena, gaur egun enblematiko eta mitikoa baino gehiago, 2025ean lehiaren aldean merkatu maila paregabea mantentzen jarraitzen duen eta % 71 gainditzen duena.
Izan ere, duela 39 urte burtsan atera zen enpresa batez ari gara, 1986ko martxoan akzio bakoitzeko hasierako 21 dolarreko prezioarekin eta azkenean 35,5 dolar gainditu zituena. 2,5 milioi akzio negoziatu ziren bere lehenengo egunean, “urteko akordioa” izendatu zuten 61 milioi dolarreko akordio batean. Eta bakarrik, hamarkada batean, bere akzioak 100 baino gehiago biderkatu ziren.
Orduan 777 milioi dolar balio zuen eta gaur egun merkatuko bigarren kapitalizatuena den enpresa baten igoera esponentziala 2.815 milioi dolar, 375,39 dolar akzioko prezioan. Eta 10 zatiketa izan dira bere burtsaren historian, nahiz eta azkena 2003koa den, 2ko proportzioan. Balioak, azken 20 urteetan bakarrik, % 1.453 baino gehiago irabazi du merkatuan.
Eta orain ahalguztidun ikusten badugu ere, Steve Ballmer-en kudeaketa aldian 2000 eta 2024 bitartean bere akzioak % 30eraino balioetsi ziren batez beste, konpainiaren historia erabateko arrakasta izan arren, batez ere, etorkizunera egokitzean. Eta horrek hodeiko infor-
baino askoz lehenago maite zen. Gates eta Allen une egokian zeuden leku egokian, baina aukerak aprobetxatzen ere jakin zuten. Lehenengoa 1980an iritsi zen, IBMrekin hitzarmen bat lortu zutenean euren ordenagailuetarako sistema eragilea eskaintzeko.
Bitxia da historia behin eta berriz nola errepikatzen den, horixe baita MS-DOS deituko litzatekeen sistema eragile horrekin hain zuzen ere. Gates eta Allen-ek ez zuten sistema eragile hori sortu: jatorrizkoa, QDOS/86-DOS, Tim Patersoni erosi zioten 50.000 dolarren truke, eta aldatu egin zuten, IBM PCetan erabili ahal izateko.
Applek gauza bera egin zuen NEXTSTEP-ekin (FreeBSDn oinarrituta) NeXT erosi zuenean eta sistema eragile hori Mac OS X-ra bihurtzen amaitu zuen. Urte batzuk geroago Google-k Android Inc. izeneko startup txiki bat erosiko zuen berak sortutako sistema eragile mugikor bati etekina ateratzeko. Esandakoa. Historia errepikatzen amaitu zen. Baina horiek beste istorio batzuk dira. IBMrekin egindako akordio hura inflexio puntu bat izan zen, baina batez ere bere baldintzengatik izan zen. Microsoft-ek 430.000 dolar jaso zituen produktu horrengatik —IBM-k ordaindu behar zuela espero baino askoz gutxiago—, baina Microsoft-ek bere sistema eragilea beste enpresa batzuei saltzeko gaitasunari eutsi zion.
Urte guzti hauen ondoren ikasi dugun ikasgai bikaina haien erresistentzia eta erorketa bakoitzaren ondoren altxatu eta garai berrietara egokitzeko duten gaitasuna izan da
Une horretatik aurrera, Microsoft suziria izan zen. Gates gupidagabe eta zital batek kontrolatua. Bere argiekin eta bere itzal (askorekin), Gates eta bere konpainia laster hasiko ziren beraiek jarritako helburua lortzen eta a priori ezinezkoa zirudien hori: etxe guztietan ordenagailu bat jartzea. Berdin zuen besteek gauzak bestela edo hobeto egiten zituzten: Microsoftek beti lortzen zuen gailentzea. MS-DOSekin egin zuen eta, jakina, Windows sistema eragileen leinu luze eta irregularrarekin edo bere ofimatika-multzoarekin, Office, gaur egun dena hodeiko zerbitzu bihur daitekeen (baina ez behar) nola bihur daitekeen asmoaren adierazpenik handiena da.
25 urtez Microsofti eztulik eztulik egiten ez zion inor zegoen, baina orduan hasi ziren lurrikarak iristen. Lehenik, internet, nabigatzaileak,
Golden app onenak
Mugikorrerako aplikazioek teknologiarekin elkarreragiteko modua irauli dute. Ez bakarrik gazteenentzat, baita 50 urtetik gorakoentzat ere. Izan ere, denbora librea aprobetxatzeko oso tresna baliagarriak bihurtu dira, memoria oso modu eraginkortasunez landuz. Ez duzu ahaztu behar memoria denboran zehar aldatzen dela eta 50 urtetik aurrera gizon-emakume asko haren narriadura jasaten hasten direla. Batez ere epe luzeko ikusizko memoria, hori baita kaltetutako lehena. Ariketa zehatzen bidez trebatzea ezinbestekoa da arazo hori ahalik eta gehien prebenitzeko edo atzeratzeko. Honek gure burua aktibo mantentzeko bost aplikazio gomendagarrienak biltzera eraman gaitu.
Horietako lehena Peak da. Arlo kognitibo desberdinak (hala nola memoria, arreta eta arazoen ebazpena) suspertzeko diseinatutako jokoak eskaintzen dituen aplikazioa da. Erabiltzaileek helburuak ezar ditzakete eta beren aurrerapenaren jarraipena egin dezakete, eta horrek motibazio elementu bat gehitzen du. Haren interfazea atsegina eta erabiltzeko erraza da.
Elevate, berriz, eguneroko proba pertsonalizatuen bidez gaitasun kognitiboak hobetzera bideratzen den beste aplikazio aipagarri bat da. Horietako bakoitza neurozientziako adituek diseinatu dute, informazioa prozesatzeko abiadura eta memoria bezalako alderdi zehatzak hobetzeko. Horrez gain, estatistikak eskaintzen ditu, erabiltzaileari denboran zehar egindako aurrerapenak ikusteko.
Burua lantzeko beste hiru aplikazio on
Wordscapes aproposa da entretenimenduan oinarritutako aukera gehiago bilatzen ari bazara. Joko honek gurutzegramak eta hitz-bilaketa uz-
tartzen ditu, eta hiztegia eta memoria hobetzen laguntzen duen erronka mental dibertigarria eskaintzen du. Bere diseinu bisuala erakargarria eta lasaigarria da, eta erabiltzailearentzako esperientzia atsegina da.
“
Aplikazio hauek dohainik daude eskuragarri eta oso erabilgarriak dira memoriaren gainbehera saihesteko edo atzeratzeko. Ez du axola zein telefono duzun
Sudoku.com ere alternatiba interesgarria da puzzle klasikoetan interesa dutenentzat. Hau zenbaki-joko ezagun honen bertsio digitala da, kontzentrazioa eta pentsamendu logikoa hobetzeko gaitasunagatik ezaguna. Aplikazioak zailtasun maila doitzeko aukera ematen du, hasiberrientzat zein adituentzat eskuragarri egonez. Azkenik, Memorado-ri buruz hitz egin nahi dugu. Ariketa kognitiboak eta erlaxazio jarduerak uztartzen dituen aplikazioa da. Memoria, arreta eta bizkortasun mentala hobetzeko diseinatutako joko ugari eskaintzen ditu. Estresa murrizten laguntzen duten meditazio saioak ere barne hartzen ditu, ariketa mentalaren eta ongizate emozionalaren arteko oreka eskainiz.
Aplikazio hauek adimena aktibo mantentzeko tresna eraginkorrak ez ezik, entretenimendu modu bikaina ere badira. Gustu eta trebetasun maila guztietarako aukerekin, edonork aurki dezake bere behar eta lehentasunetara egokitzen den aplikazioa.
