't Pallieterke van 13 juni 2024

“Veel

mogelijk qua staatshervorming”

INTERVIEW

MAXIME VANDENBERGHE POLITICOLOOG

KEIZER BART

BEIERSE BOUCHEZ

V-PARTIJEN BEHALEN EEN HISTORISCHE OVERWINNING

Even leek het erop dat ze ‘de helft plus één’ zouden behalen, maar in de loop van de nacht verdween een zetel. Het verschil is academisch. Omdat Vlaams Belang wel won, maar niet de aardverschuiving kon realiseren waarop de partij had gehoopt, viel de druk weg op N-VA om een ‘Guldensporenregering’ te vormen op het Vlaamse niveau.

terview in dit nummer aan met politicoloog Maxime Vandenberghe. Hij geeft een overzicht van de creatieve manieren waarop er toch bevoegdheden gesplitst kunnen worden. Vooral het fameuze artikel 195, de ‘passe partout’ van de grondwet, biedt veel mogelijkheden.

Het resultaat blijft echter uiterst betekenisvol. Met nu de helft van de zetels in het Vlaams Parlement in handen, behalen de twee partijen die in artikel 1 van hun statuten hebben staan dat ze Vlaamse onafhankelijkheid nastreven, een historische overwinning voor het politieke Vlaams-nationalisme. Wie van te dicht kijkt en ontgoocheld is dat de verkiezingen niet precies hebben gebracht wat hij had gedroomd, mist misschien dat grote beeld. “Vincere scis, Hannibal, victoria uti nescis.” Ik heb dat citaat al eens eerder gebruikt wanneer ik het over De Wever had, maar ik kan niet aan de verleiding weerstaan het opnieuw op te diepen. Het zijn de woorden van cavaleriecommandant Maharbal aan zijn aanvoerder Hannibal, nadat die bij Cannae het Romeinse Rijk de grootste nederlaag uit zijn geschiedenis had toegediend. “Je weet hoe te overwinnen, Hannibal, maar niet hoe de overwinning te gebruiken.” De Wever heeft zondag

waarschijnlijk de grootste triomf uit zijn leven behaald. Het is gemakkelijker door te breken met een partij die de wind al in de zeilen heeft, dan terug te komen uit een verloren positie. De vraag is nu wat hij daarmee kan bereiken.

Creatieve staatshervorming

Anders dan tien jaar geleden, kan hij het niet maken om op gebied van staatshervorming met lege handen naar huis te komen. De beloftes om de deelname aan een federale regering afhankelijk te maken van een staatshervorming, zelfs van confederalisme, zijn daarvoor iets te uitdrukkelijk gemaakt. Het probleem is echter dat de voor de hand liggende regering niet de tweederdemeerderheid heeft die - in principe - nodig is voor een grondwetsherziening.

Gelukkig zijn er andere mogelijkheden. We raden onze lezers het interessante in-

Vandenberghe wijst er terzijde op hoe Vlaams Belang daarin een constructieve rol kan spelen, bijvoorbeeld door zich af en toe strategisch te onthouden. Voor die partij is nu trouwens een belangrijke, nieuwe rol weggelegd: de druk hoog genoeg houden op N-VA om de communautaire beloftes uit te voeren. Ik hoop dat ze zich daarbij niet te dogmatisch zullen opstellen. Tonen dat het Vlaams Belang kan wegen op de besluitvorming, ook wanneer dat compromissen vereist, zal het imago verbeteren en op termijn meer lonen dan een principiële afwijzing van alles wat de nieuwe regering zal afleveren. Ook de conclusie van Vandenberghe dat De Wever geen premier zal worden, lijkt me correct. Ik geloof dat hij deze keer wel eerlijk die ambitie heeft, maar hij is in Wallonië te controversieel om het gezicht van de regering te zijn. Beter daarop toe te geven en inhoudelijk iets in ruil te krijgen.

JURGEN CEDER

Inhoudstabel

Hoe de zetels verdeeld zijn

Na de zomer mogen we ongetwijfeld enkele rapporten van postelectorale onderzoeken verwachten, die moeten verklaren waarom de winst van Vlaams Belang kleiner uitviel dan verwacht en waar de nieuwe kiezers van Vooruit vandaan komen. Maar met de volledige resultaten in de hand, kom je nu reeds tot enkele merkwaardige vaststellingen. Niet al die vaststellingen zullen even populair zijn in de nationale pers.

Toppers en floppers 8. In Londerzeel bij VB

In Brussel bij N-VA

Buitenland

Buitenland 12. Interview

Dossier: regeringsonderhandelingen

Geschiedenis en lezersbrieven 15. Columns Karl en Karim 16. Satire

TOOGPRAAT

Redactie & beheer: Uitgeverij ’t Pallieterke Lagesteenweg 5 bus 1, 1850 Grimbergen Tel. : 03-232 14 17

Abonnementen/administratie: secretariaat@pal.be

Lezersbrieven: lezersbrieven@pal.be

Abonnementen binnenland Abonnement buitenland: 3 maanden: 52 euro Tarieven afhankelijk van de 6 maanden: 104 euro bestemming. Alle inlichtingen 1 jaar: 208 euro op de kantoren. Steunabo 1 jaar: 300 euro

Het abonnementsgeld kan overgeschreven worden op volgend rekeningnummer met vermelding van uw naam en adres: BE82 4096 5194 9168 BIC KREDBEBB

Elke week op donderdag in uw krantenwinkel

Oud-hoofdredacteurs:

Bruno De Winter (1945-1955, stichter), Jan Nuyts (1955-2000), Leo Custers (2000-2010), Karl Van Camp (2010-2020) Kernredactie: Stijn Derudder (hoofdredacteur), Jurgen Ceder, Wannes Neukermans, Anton Schelfaut, Karl Van Camp Verantwoordelijke uitgever: Wart Van Schel Foto's: Belga, Photonews, Shutterstock

Beginnen doen we met een verklaring te zoeken waarom Vlaams Belang in het Vlaams Parlement evenveel zetels haalt als N-VA, hoewel de eerste partij meer dan een procent minder stemmen haalt. In principe zou je dan immers verwachten dat N-VA één of twee zetels meer zou binnenhalen.

Gunstige zetelverdeling voor Vlaams Belang

De korte verklaring is dat het Vlaamse kiesstelsel, net zoals het Belgische, met provinciale kieskringen, niet helemaal proportioneel is. In Nederland, dat slechts één nationale kieskring kent voor de verdeling van de zetels tussen de partijen, zou het nooit voorvallen dat twee partijen met zo’n groot stemmenverschil toch uitkomen op een gelijk aantal zetels. De langere verklaring, die verder bouwt op de korte verklaring, is dat Vlaams Belang afgelopen zondag een aantal keren geluk heeft gehad bij de zetelverdelingen voor het Vlaams Parlement. Zo haalt Vlaams Belang in Oost-Vlaanderen en Limburg telkens een zetel meer dan N-VA met niet zo heel veel stemmen extra. In Vlaams-Brabant daarentegen zien we dat N-VA een pak meer stemmen haalt dan Vlaams Belang en daarmee toch maar één zetel extra krijgt. In een kiesstelsel met aparte kieskringen kan je dus met wat geluk een paar zetels extra halen met relatief weinig stemmen.

Rousseau verdiende zélf zijn zetel…

We geven toe dat we eerder sceptisch stonden tegenover de kansen van Conner Rousseau om verkozen te raken op de Vlaamse lijst van Vooruit in Oost-Vlaanderen, en in hoeverre hij dan als lijstduwer ‘op eigen krachten’ verkozen zou zijn.

Vergelijken we de resultaten van Vooruit voor het Vlaams Parlement met die voor de Kamer, dan is het antwoord duidelijk: hij is inderdaad op eigen krachten verkozen geraakt. Terwijl de socialisten voor de Kamer 12,3 procent van de stemmen halen in Oost-Vlaanderen, haalt de Vlaamse lijst met Rousseau 16,4 procent van de stemmen. In een kieskring met 27 zetels betekent dat inderdaad een zetel extra, en dat zelfs met ruime marge. …en hield een V-meerderheid tegen?

Die prestatie van Rousseau heeft niet alleen gevolgen voor zijn persoonlijke carrière, maar misschien ook wel een historisch en nationaal gevolg. Het is natuurlijk moeilijk objectief vast te stellen wat er zou gebeurd zijn als Rousseau de Vlaamse lijst van Vooruit niet zou geduwd hebben, of zijn uitschuiver niet gemaakt zou hebben. We stellen echter wel vast dat op zondag de V-meerderheid lange tijd standhield, tot de zevende N-VA-zetel in Oost-Vlaanderen kantelde naar Vooruit. Verwissel in Oost-Vlaanderen de uitslag van Vooruit voor het Vlaams Parlement met die voor de Kamer en je hebt plots wel een V-meerderheid, en misschien wel een wereld van verschil in de komende regeringsonderhandelingen.

Zetelverdeling voor het Waals Parlement

Meer Vlamingen in Brussel?

Een op het eerste gezicht prettigere vaststelling voor Vlaams-nationalisten is dat het aantal stemmen voor het Vlaams Parlement in Brussel stevig gegroeid is vergeleken met vijf jaar geleden. Maar liefst 10.000 stemmen zijn er bijgekomen, op een totaal van iets meer dan 88.000. De vraag kan echter gesteld worden of het echt wel om Vlaamse kiezers gaat, dan wel om Brusselse kiezers die vooral de weg naar een bepaalde partij gevonden hebben. We zien immers dat Team Fouad Ahidar vanuit het niets meer dan 14.000 stemmen voor het Vlaams Parlement wist te halen, terwijl zijn voormalige partij Vooruit slechts 500 stemmen moest inboeten vergeleken met 2019. Het is Open Vld die het gelag betaalt, en met 13 stemmen minder dan Vlaams Belang zijn Brusselse zetel in het Vlaams Parlement verliest.

Groenen onder de kiesdrempel

Het was ook uitkijken of Groen ergens onder de kiesdrempel zou duiken. Dat deed de partij ook effectief in de kieskring Limburg, met 4,7 procent van de stemmen voor het Vlaams Parlement, en 4,8 van de stemmen voor de Kamer. In de andere kieskringen bleef de partij niet alleen boven de wettelijke kiesdrempel, maar ook de effectieve, en behaalde dus overal minstens één zetel.

Wat niet verwacht was, was dat ook Ecolo in het zuiden van het land onder de kiesdrempel zou zakken. Voor de Kamer haalde die partij in Henegouwen slechts 4,97 procent van de stemmen, en dus geen zetel. We merken op dat zonder de wettelijke

kiesdrempel 4,97 procent genoeg zou geweest zijn om er wel een zetel te halen. Voor het Waals Parlement haalde Ecolo in dezelfde kieskring trouwens wel een zetel met 5,13 procent van de stemmen. De partij verloor overigens in de kleinere kieskringen Namen en Luxemburg haar zetels, omdat ze daar met meer dan 7 procent van de stemmen onder de effectieve kiesdrempel bleef.

Franstalige zetels blijven goedkoper dan Vlaamse

Laten we afronden met de klassieke vaststelling dat de Franstalige zetels in de Kamer beduidend goedkoper zijn dan de Vlaamse zetels. Zo behalen Vlaams Belang en MR exact evenveel zetels in de Kamer, maar voor MR volstonden 716.000 stemmen al om 20 zetels binnen te halen, terwijl Vlaams Belang er ruim 961.000 nodig had. Les Engagés haalden slechts 473.000 stemmen, wat hen 14 zetels opleverde, terwijl cd&v met 557.000 stemmen slechts aan 11 zetels komt. PS en Vooruit haalden allebei iets meer dan 560.000 stemmen, en dat leverde voor Vooruit 13 zetels op en voor PS 16 zetels.

Een effect dat evenzeer meespeelt, is dat er in Wallonië meer stemmen verloren gaan aan kleine partijen, waardoor de zetels voor de grote partijen goedkoper uitvallen. En het valt ook te objectiveren dat kleine kieskringen relatief meer zetels krijgen dan grote. Maar we kunnen ons niet inbeelden dat de Franstaligen zulke objectieve verklaringen zouden aanvaarden als ze in hun nadeel zouden uitvallen.

VAN LAENEN

FILIP

KEIZER BART

De Wever bedankte zijn troepen voor de inspanningen die ze tijdens de campagne hebben geleverd en die beloond zijn met een overwinning. Het bedanken van de militanten behoort tot de vaste rituelen in de toespraken op de verkiezingsavond. De soldaten van De Wever weten echter goed genoeg wie hen de overwinning heeft geschonken: hun briljante aanvoerder.

De Wever struikelde even in het begin van de campagne - zijn arrogante houding tijdens de eerste dag van Het Conclaaf wekte meer afkeer dan bewondering op -, maar kwam daarna helemaal in zijn ritme. Hij en de rest van de partij leken een bewuste strategie te hanteren om niet de verdiensten van de eigen Vlaamse regering uit te spelen, maar alles in te zetten tegen Vivaldi. Dat was een gemakkelijk doelwit. De Vivaldisten toonden zich overigens weinig enthousiaste verdedigers van hun eigen bilan. Het grote gevaar was de andere uitdager, Vlaams Belang, dat als oppositiepartij N-VA in de schaduw dreigde te zetten. De overwinning van Vlaams Belang en de nederlaag van N-VA stonden vooraf voor iedereen vast. De Wever keerde helemaal op zijn eentje het tij. Hij domineerde de debatten, slaagde erin de inzet van de verkiezingen naar zijn partij te trekken en Vlaams Belang naar de zijlijn te duwen. Op het einde van de rit kwamen zijn stoutste dromen uit: N-VA niet alleen incontournabel op het Vlaamse, maar ook op het federale niveau. Ook Tom Van Grieken erkende op de verkiezingsavond dat De Wever een sterke prestatie heeft neergezet.

Overwinningsnederlaag VB

Laat ons door de bomen het bos zien: in stemmen en in zetels is Vlaams Belang de partij die het meeste vooruitgaat. Er is opnieuw duidelijke winst, nadat Van Grieken en zijn partij er eerder al in geslaagd waren uit een diep dal te klauteren. Het resultaat werd echter niet wat door vrienden van de partij werd gehoopt en door vijanden werd gevreesd. Ook De Wever gaf toe dat hij zich vooraf had miskeken.

De Wever struikelde even in het begin van de campagne, maar kwam daarna helemaal in zijn ritme

Hoe kan je de grootste stemmenwinst behalen en toch als verliezer worden gezien? Dat is wat Vlaams Belang is overkomen. Het werd de perfecte illustratie van het begrip ‘overwinningsnederlaag’. De partij had gezegd dat ze minstens 1.000.000 kiezers achter zich wilde vergaren en, vooral, de grootste in Vlaanderen wilde worden. Dat is net niet gelukt. De negatieve perceptie van de uitslag werd versterkt door de zegezekere houding van de partij vooraf. Op het profiel van alle parlementsleden op Facebook werden bijvoorbeeld systematisch alle hoge peilingen weergegeven, waarmee ze hun verwachting leken uit te drukken. De onbeslisten hebben beslist

Op sociale media wordt nu gelachen met de opiniepeilers die er, met hun overschatting van de resultaten van Vlaams Belang, weer eens flink naast zouden hebben gezeten. Die kritiek lijkt me onterecht. Alle peilingen, welke ook de opdrachtgever of uitvoerder, waren heel consistent. Vlaams Belang zou een score halen van tussen de 25 en 27 procent van de stemmen. Daar werd echter steeds een uiterst belangrijke voetnoot bij geplaatst: er was een grote groep van onbesliste kiezers. Zelfs in de week voor de verkiezingen wist

nog meer dan één op vijf kiezers niet voor wie men ging stemmen. In Nederland wijst alle onderzoek uit dat Geert Wilders tijdens de campagne veel onbeslisten heeft kunnen charmeren. Zijn zachte taal leverde hem toen de bijnaam ‘Geert Milders’ op. Vlaams Belang lijkt het omgekeerde te zijn overkomen.

Trekt Vlaams Belang lessen?

Het is begrijpelijk dat Van Grieken de resultaten zondag als een overwinning probeerde voor te stellen, maar intern moet de partij zich toch vragen stellen. Hoe is men 5 procent van de peilingstemmen kwijtgeraakt tijdens de campagne? Waarom gingen de onbeslisten naar N-VA? Vlaams Belang kennende, valt het te vrezen dat niemand die vragen al te luid zal durven stellen.

Het is juist dat Vlaams Belang de pers tegen had, niet altijd correct werd behandeld in de debatten en zelden de kans kreeg om iets te zeggen over de eigen politieke klemtonen, in het bijzonder migratie. Een aantal andere moeilijke momenten waren echter helemaal van eigen makelij.

Hoe komt het dat de partij die hele boeken over Vlaamse onafhankelijkheid uitgeeft, op een debat nooit uitgelegd krijgt hoe dat kan concreet gemaakt worden? Het ‘kookwekkertje van de bomma’ werd door De Wever genadeloos aan diggelen geslagen. Hoe verdedig je het halfslachtige standpunt over Oekraïne (een toegeving aan de russofielen in de partij)?

Waarom in het modderige water van het genderdebat stappen (dat zeker een debat waard is en zelfs electoraal kan lonen) zonder daarop voorbereid te zijn en je doelwitten zorgvuldig te hebben gekozen? Waarom ballast uit het verleden blijven meeslepen die je alleen in verlegenheid brengt met dubieuze buitenlandse contacten?

Mag de Vlaamse Beweging tevreden zijn?

Ik heb met collega’s de verkiezingsavond gevolgd in de weelderige kantoren van ’t Pallieterke. De sfeer was gemoedelijk, niet overdreven uitgelaten, maar ook helemaal niet neerslachtig. Hoe moet je als Vlaamse Beweger naar de resultaten kijken? Er zijn redenen om optimistisch te blijven. VB en N-VA halen net de helft van de zetels in het Vlaams Parlement. Dat is een historisch resultaat en reden voor hoop, omdat de electorale verhoudingen tussen deze twee partijen wel steeds veranderen, maar er in hun optelsom een gestage, maar onstuitbare vooruitgang zichtbaar is, die al twee decennia bezig is.

Een ‘Guldensporenregering’ zal er niet komen, dat staat nu vast. De kans daarop was vooraf al niet groot, maar de druk op N-VA om die piste te overwegen, is nu helemaal weg. Er is overigens een zetel tekort. Dat betekent echter ook dat in het Vlaams Parlement niets kan passeren zonder de goedkeuring van een van de twee V-partijen. De Vlaamse Beweging mag niet nalaten daar N-VA aan te herinneren. De Wever sprak op de verkiezingsavond meer over Vlaams autonomie dan tijdens de gehele campagne. Het was ook opvallend hoe hij en Van Grieken met meer respect over elkaar praatten dan de weken ervoor. Laat ons hopen dat de vijandigheden tijdens de campagne louterend hebben gewerkt.

Links implodeert in Wallonië

Hoe zal de regering eruitzien? Dat zal bepaald worden door het meeste opvallende resultaat van deze verkiezingen. Dat kwam uit Wallonië. In het begin van de avond was er nog even paniek. Een exitpoll van de ULB voorspelde zowaar dat de communistische PTB de grootste partij van Wallonië ging worden. Dat nieuws werd ook in Vlaanderen kwistig door de media gedeeld. Er bleek echter een ‘coderingsfout’ te zijn gemaakt, waardoor de resultaten van PTB waren omgewisseld met die van Les Engagés. En eigenlijk was ook dat fout. Hedebouw deed zijn best om zijn (unitaire) partij tot overwinnaar uit de roepen, maar de Franstalige vleugel deed het eigenlijk niet zo goed. PTB verloor twee zetels in het Waals Parlement. Dat verlies compenseerde de winst van PVDA, zodat de gezamenlijke vertegenwoordiging in de Kamer status quo blijft. Hedebouw en co hebben weinig om over te juichen.

Het merkwaardige aan het verlies van PTB is dat er geen sprake was van communicerende vaten op links. PS en Ecolo verloren immers nog meer stemmen. Het gezamenlijke verlies van links Wallonië liep op tot rond de 12 procent, wat een aardverschuiving is. Voor het eerst in decennia stopt de verlinksing van Wallonië en heeft er zelfs een duidelijke terugslag plaats naar ‘rechts’, een begrip dat in Wallonië evenwel niet hetzelfde betekent als in Vlaanderen. De grote winnaars waren MR van Bouchez en Les Engagés van Prévot.

Zweeds dan maar?

De Waalse liberalen en christendemocraten hebben een meerderheid van de zetels

in het Waals Parlement. Het huwelijk is nog niet voltrokken, maar op de verkiezingsavond hebben ze wel verlovingsringen uitgewisseld. Die relatie zal ook de federale regering bepalen. Het signaal van de kiezer dat hij een rechtser beleid wil, klonk deze keer nog luider in Wallonië dan in Vlaanderen. Het evidente antwoord op dat signaal zou een Zweedse regering zijn (N-VA plus liberalen en christendemocraten aan beide kanten van de taalgrens). Die heeft ook een mathematische meerderheid. Onder het gras zitten echter adders, zonder verkleinwoord. De vorige Zweedse regering had een meerderheid in Vlaanderen, maar niet in Wallonië. Bij een heruitgave zou het omgekeerde het geval zijn. De Wever heeft op voorhand fel uitgehaald naar partijen die federaal zouden willen regeren zonder een Vlaamse meerderheid. Hij kan het niet maken dat nu zelf te doen. Tweede probleem: de platgeslagen Open Vld heeft er op dit moment helemaal geen zin in. Derde probleem: die regering zou slechts een nipte meerderheid hebben. Vierde probleem: op het Vlaamse niveau kan een Zweedse regering niet. Vooruit is daarvoor nodig. Al die problemen kunnen echter met één simpele zet opgelost worden: verander in die formule Open Vld door Vooruit. Voorspellingen in de politiek zijn gevaarlijk, maar die richting lijkt het meest voor de hand te liggen.

Het gevaar van een zakenkabinet

Blijft dan de moeilijke vraag hoe die partijen tot een regeerakkoord kunnen komen. De Wever heeft meermaals gezegd dat hij niet in een federale regering zal stappen zonder confederalisme. We moeten hem aan die belofte houden. Prévot heeft geen veto uitgesproken tegen een staatshervorming. Bouchez is een belgicist, maar hij lijkt als liberaal wel te begrijpen dat de afhankelijkheid van het subsidie-infuus vanwege Vlaanderen nefast is voor Wallonië. Of zij zullen instemmen met volwaardig confederalisme, lijkt echter zeer twijfelachtig.

Vanuit het standpunt van mensen die meer Vlaamse autonomie willen, is een zeer zwakke invulling van staatshervorming of ‘confederalisme’ het eerste gevaar. Een andere dreiging is het stiekeme communautaire status quo via een ‘zakenkabinet’, waar De Wever al zo vaak over heeft gesproken. Het moet verleidelijk zijn nu snel een regering op de been te brengen met een minimumprogramma rond beheersing van de staatsschuld. Het gevaar bestaat dat die regering permanent wordt en het nooit meer zal hebben over een staatshervorming. De ervaring leert dat geen enkele grondige hervorming ooit mogelijk is die niet van bij de aanvang in het regeerakkoord staat.

JURGEN CEDER

BOUCHEZ MET

EEN GESLAAGDE ‘BEIERSE’ AANPAK

Met 29,6 procent van de stemmen voor het Waals Parlement behaalt MR een onverhoopt succes. Het ‘Elysette’ in Namen lonkt voor Georges-Louis Bouchez. Het succes is zowaar te danken aan een campagne zoals die van CSU in Beieren ten tijde van Franz-Josef Strauss: rechts van mij vallen eigenlijk geen stemmen te halen, maakte Bouchez duidelijk. Dat Les Engagés (ex-cdH, ex-PSC) het centrum konden inpalmen, was een extra bonus.

Het is dé aardverschuiving van de verkiezingen van 9 juni: de almachtige PS wordt in Wallonië naar de oppositie verwezen. Met 23,2 procent van de stemmen voor het Waals Parlement (-2,9 procent) is de partij van Paul Magnette nog altijd de tweede, maar ze lijdt opnieuw een zware nederlaag.

MR van Georges-Louis Bouchez haalt 29,6 procent (+8,2 procent) en is de onbetwiste leider ten zuiden van de taalgrens.

Dankzij de sterke score van de centristische Les Engagés, die hun stemmenaantal verdubbelen van 11 naar 20,7 procent, is zowaar een riante anti-PS-meerderheid mogelijk in het Waals Parlement. MR en Les Engagés hebben er 43 op 75 zetels.

Politieke waarnemers gaan ervan uit dat Georges-Louis Bouchez zich mag opmaken om vijf jaar Waals minister-president te spelen. Het Elysette, de ambtswoning in Namen, is niet langer socialistisch terrein, maar wordt een blauw bastion. Historisch. In 2017-2019 bezette Willy Borsus van MR kort de zetel van Waals minister-president na de schandalen in de door PS gedomineerde intercommunales. Maar dat was dus niet na een verkiezingsoverwinning. Tijd om de electorale aardverschuiving in Wallonië te analyseren. Daarvoor zijn grosso modo vier redenen.

MR capteert de volledige rechterflank

Bouchez kreeg jarenlang de Franstalige pers en het gros van de weldenkende elite over zich. Hij zou té rechts zijn, op het radicaal-rechtse af. Tijdens de campagne kreeg Pierre-Yves Jeholet (MR), minister-president van de Franse Gemeenschap, de banbliksems over zich toen hij in een debat een PVDA’er die voorstander was van de hoofddoek antwoordde dat indien hij de scheiding van kerk en staat niet aanvaardde, hij best naar het buitenland kon verhuizen. ‘Racisme’, volgens PS en bevriende krant Le Soir. Het deerde Jeholet en MR dus niet. Logisch. Bouchez is er in een paar jaar in geslaagd aan te tonen dat een partij in Wallonië zich ‘rechts’ mag noemen. Vroeger durfden de kaders van de MR hoogstens de term ‘liberaal’ te gebruiken.

Bouchez kreeg jarenlang de Franstalige pers en het gros van de weldenkende elite over zich

Electoraal koos Bouchez voor een campagne rond economie, werk, fiscaliteit, veiligheid en migratie. En hij zorgde ervoor dat er rechts van hem geen of amper ruimte was voor een politieke partij. Het was zowaar een Waalse versie van de aanpak van CSU in Beieren ten tijde van Franz-Josef Strauss: rechts van mij mag geen democratisch gelegitimeerde partij bestaan. De strategie lukte. Even was er bij MR nervositeit door de opkomst van N-VA (die in Wallonië 40.000 stemmen haalde), maar dat leek al snel geen risico. Het rechts-radicale Chez Nous raakte niet verder dan 2,8 procent. Sociologisch is 30 tot 35 procent van de Walen rechts. Bouchez trok ze grotendeels naar MR.

De Walen zijn de verhalen over profiterende werklozen beu

De ‘volle kracht rechts’ draaide in belangrijke mate rond de lage Waalse werkzaamheidsgraad van 65 tot 66 procent. Een groot verschil met Vlaanderen, dat aan bijna 80 procent zit. Bouchez bleef er tijdens debatten op hameren en nam eigenlijk het N-VA-betoog over in verband met de te weinig actieve Walen. De Parti Siocialiste duwt hen in uitkeringssystemen allerhande, het aantal langdurig zieken piekt en veel werklozen klussen ondertussen probleemloos bij in het zwart. Ook het grote Waalse ambtenarenapparaat kreeg ervan langs.

Politieke waarnemers gaan ervan uit dat Georges-Louis Bouchez zich mag opmaken om vijf jaar Waals minister-president te spelen

Het is opvallend dat MR hier succesvolle oppositie kon voeren, terwijl de partij wel in de Waalse regering zetelt, en dus zelf probleemloos voor een ander activeringsbeleid via de Forem had kunnen zorgen. Maar volgens de Waalse liberalen botsen ze daar op de PS-machine. De socialisten hebben er de voorbije jaren zowel in de Waalse als de federale regering voor gekozen om niets te doen. Hun achterban vond dat prima, het gros van de Waalse bevolking niet. Zij zijn de verhalen over de profiterende Waalse werklozen meer dan beu.

De geslaagde vernieuwing van Les Engagés

Bouchez heeft natuurlijk het geluk dat hij een centrumrechtse of centristische bondgenoot heeft gevonden en niet met PS in zee moet. Les Engagés van Maxime Prévot scoorden sterk in de peilingen, maar de kaap van 20 procent ronden, was buiten alle verwachting. De voorzitter wordt beloond voor een geslaagde vernieuwingsoperatie. Vijf jaar geleden gaf men geen cent meer voor het overleven van de vroegere Waalse christendemocraten. Prévot heeft zijn partij eerst losgekoppeld van PS. Oud-voorzitter Joëlle Milquet zei indertijd aan Bart De Wever: “Ik en de PS van Di Rupo, dat is als een oud koppel.” Een heilloos pad voor Prévot die zag dat het Waalse centrum openstond voor de ruk naar rechts van MR, en PS die zich liet opjagen door de communisten van PTB/PVDA.

PS wordt afgestraft voor jarenlange lethargie

Dat Les Engagés een aantal figuren uit het bedrijfsleven wisten binnen te halen, was een verstandige zet. Het zorgde ervoor dat de partij een ernstiger imago kreeg en kie-

zers uit ondernemerskringen voor de vernieuwde centristen kozen. Ook een aantal ontevreden groenen maakten de overstap. Toch blijft het opletten geblazen: Les Engagés telt veel ambtenaren en mensen uit de non-profit onder de kiezers. Die zouden wel eens op de rem durven te staan bij een hervormingsbeleid of wanneer besparingen ter sprake komen.

De Waalse PS die niet wil breken met de Brusselse kameraden

We hebben het hierboven al gesteld: PS wordt afgestraft voor een jarenlange lethargie. Blijkbaar ergert dat de Waalse kiezers meer dan de schandalen die partij al decennia teisteren. Maar bij de recente stembusslag speelde ook een andere factor een rol. In Wallonië keek men met stijgende verbazing naar de manier waarop voorzitter Paul Magnette de Brusselse afdeling liet begaan. Om de allochtone kiezer te plezieren, is PS daar een soort van moslimpartij geworden. Wegkijken van onverdoofd slachten en de hoofddoek in de openbare diensten: in Ciney, Thuin of Hoei begrijpen de PS-kiezers dat niet. Eigenlijk verwachten meer en meer Waalse socialisten dat PS breekt met de Brusselse kameraden en de communisten niet achternaholt. Men zag tijdens de campagne amper een verschil tussen het betoog van Magnette en Raoul Hedebouw.

Vijf jaar geleden gaf men geen cent meer voor het overleven van de vroegere Waalse christendemocraten

Wat uiteindelijk veel Walen heeft doen afkeren van PS, is de manier waarop de partij haar belofte heeft gebroken en zich verzet heeft tegen het ‘décret paysage’. Dat is de onderwijshervorming die een einde moest maken aan de eeuwige studenten in het hoger onderwijs, die er soms jaren over deden vooraleer ze een diploma haalden. Dat PS samen met Ecolo daarvoor een wisselmeerderheid met de neocommunisten heeft gevormd, werd hen in het stemhokje zwaar aangerekend.

Georges-Louis Bouchez (tweede van links) en Maxime Prévot (midden)

GEZOCHT! MINISTER-PRESIDENT

MET BALLEN VOOR DE OPKUIS VAN DE BRUSSELSE AUGIASSTALLEN

Groen zet in Brussel een spectaculaire score neer, terwijl hun collega’s in de rest van het land de mist ingaan. Dat is toch wel heel opmerkelijk, omdat het zo verguisde mobiliteitsplan van Elke Van den Brandt zowat met de grond werd gelijkgemaakt.

De Parti Socialiste maakte in het mobiliteitsplan ‘Good Move’ met piepende banden een bocht van 180 graden. Aanvankelijk keurden die partij de plannen goed, maar onder druk van de volkse wijken met een moslimmeerderheid verwees voorzitter Ahmed Laaouej ‘Good Move’ naar de afvalcontainer en stelde dat er uitstel moet komen van een verbod op vervuilende wagens.

PS voelde de hete adem van PVDA/PTB en MR in de nek. De communisten en liberalen hadden hun afkeer voor het mobiliteitsplan nooit onder stoelen of banken gestoken. Zo ontstond de perceptie dat het verdedigen van ‘Good Move’ zowat een zelfmoordmissie was, maar in de overvolle en ongezonde straten van Brussel vormde dat plan voor heel wat jonge gezinnen een verademing.

Microkosmos

De Brusselse Vlamingen vormen een microkosmos waarvan velen zich identificeren met de internationale kosmopolitische uitstraling van Brussel en taal als identiteit niet meer belangrijk vinden. Dat verklaart waarom N-VA in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (BHG) tegen alle verwachtingen in een ferme dreun te verwerken kregen. De partij voerde de laatste jaren stevige en degelijke oppositie en legde meermaals de vinger op de wonde.

Vlaams Belang haalt een extra zetel, maar scoort ook onder de verwachtingen. Voor de verkiezingen werd gevreesd voor een mogelijke blokkering van de Brusselse instellingen in het geval N-VA en Vlaams Belang samen een meerderheid zouden behalen, maar ze geraken nog niet eens aan een kwart van de Nederlandstalige zitjes. Lijsttrekker Cieltje Van Achter (N-VA) rekende op een sterk mandaat van de kiezer om een akkoord af te sluiten over budgettaire besparingen en hervormingen. Tevergeefs.

Tijdens de verkiezingscampagne ging het in Vlaanderen bijzonder weinig over Brussel. Voor heel wat Vlamingen vormt het Gewest een ver-van-mijn-bedshow. Onterecht, want heel wat Brusselse problemen dijen uit naar Vlaanderen.

Team Fouad Ahidar

Een andere grote verrassing vormde ongetwijfeld Fouad Ahidar. Hij ging met een eigen partij naar de kiezer en rekende op twee zetels. Het werden er drie voor het Brussels en één voor het Vlaams Parlement. Hij werd destijds door Bert Anciaux sp.a binnengeloodst. Ahidar zetelde in het Brussels Parlement, maar raakte in onmin met Conner Rousseau toen hij zich tijdens een parlementair debat tot Allah wendde om zich tegen het onverdoofd slachten te keren. De boezemvriend van Anciaux verliet Vooruit.Brussels en stampte een eigen formatie uit de grond. Met succes.

De man beschikt over een stevig netwerk binnen de Marokkaanse gemeenschap. Met zijn religieuze en Arabische achtergrond kan hij op sympathie rekenen. Net als Abou Jahjah speelde Ahidar handig in op de sentimenten met betrekking tot de oorlog in Gaza. Dat legde hem geen windeieren. Ahidar ambieert alvast een plaatsje in de Brusselse regering. Het succes van Ahidar steekt schril af tegen het magere succes van ‘Voor U’. Taalwetgeving

Door de toenemende internationalisering vormt de gebrekkige naleving van de taalwetgeving een groot probleem. Toen Jan Wostyn - Voor U-kandidaat voor het Vlaams Parlement - naar de verschillende Brusselse gemeenten ging om de lijsten in orde te brengen, stelde hij met een gerechtsdeurwaarder vast dat er in tien gemeenten geen ambtenaar voorhanden was die Nederlands sprak. Verschillende gemeenten geven zelfs ééntalige gemeenteblaadjes uit en essentiële beleidsdocumenten zijn in het Nederlands niet ter beschikking. Bovendien stelde de Brusselse vicegouverneur Jozef Ostyn vast dat de naleving van de taalwetgeving in Brussel andermaal een dieptepunt heeft bereikt. Dat daar in Vlaanderen zo goed als geen aandacht aan wordt besteed, is meer dan nalatig. “De tweetaligheid is bij de Nederlandstalige partijen die het Gewest mee besturen duidelijk geen prioriteit”, stelt Jan Wostyn pijnlijk vast.

Verandering

Aan Franstalige zijde heeft men na 15 jaar PS-beleid in Brussel duidelijk voor verandering gekozen. MR en Les Engagés winnen samen 15 zetels. Ook PTB wint fors. PS verliest

slechts 1 zetel. Paul Magnette kiest voor de oppositie, al laat hij in Brussel wel een opening. Ecolo en DéFI werden gedecimeerd. Aan Franstalige kant ligt een coalitie tussen MR, Les Engagés en PS voor de hand. Goed voor 44 zetels. Doet PS niet mee, dan worden het waarschijnlijk MR, DéFI, Ecolo en Les Engagés.

Intussen heeft Groen laten verstaan zonder Ecolo niet in de regering te stappen. Aan Vlaamse kant kan Groen (4 zetels) kiezen tussen cd&v (1), Open Vld (2), Vooruit.Brussels (2) en Team Fouad Ahidar (3). Het zijn partijen die voor een ministerambt zelfs hun broek laten zakken. N-VA gaat voor structurele hervormingen en ligt moeilijk in de markt. Vlaams Belang en PTB/PVDA komen niet in aanmerking. Het kan ook zonder Groen, maar dat zal dan aan Franstalige kant afhangen of PS al dan niet meedoet.

Dat in Vlaanderen zo goed als geen aandacht wordt besteed aan de taalwetgeving in Brussel, is meer dan nalatig

Of lijsttrekker en winnaar David Leisterh (MR) in staat is om uit dat bont gezelschap een slagkrachtige regering te distilleren, is zeer de vraag. De uitdagingen waarmee de nieuwe ploeg zal worden geconfronteerd, zijn niet van de poes. Europa zal nauwgezet toekijken of de begroting volgens de regels wordt opgesteld. Bovendien zijn de federale centen op.

De uitdagingen zijn groot. Brussel is de armste hoofdstad van Europa. Het gemiddelde inkomen ligt 15 procent lager dan het nationale gemiddelde. Bijna 1 op 3 jongeren verlaat de school zonder diploma. In de volkse wijken is zowat 1 op de 2 jongeren werkloos. Volgens een studie van de IESEG-managementschool van Rijsel behoort Brussel tot de regio’s met de laagste werkzaamheidsgraad

zijn allemaal pijnlijke records.

Budgettair stormweer

Vijftien jaar PS-bestuur heeft de armoede enkel groter gemaakt. De bestuurlijke stilstand en de onwil om te hervormen zorgen er enkel voor dat de problemen nog erger worden. Brussel moet drastisch structureel vereenvoudigd en transparant worden. Het Gewest telt ruim duizend mandatarissen. Daar zal in gesnoeid moeten worden. Bovendien gaat het Gewest budgettair stormweer tegemoet. Brussel heeft een tekort van 1 miljard euro op een begroting van amper 6 miljard euro. Heel wat Brusselse gemeenten staan onder financieel toezicht. Het Gewest worstelt met een overvloed aan uitdagingen, zoals de sociale woningbouw, waarvoor geen geld opzij is gezet. De nieuwe metrolijn kost momenteel al 4,6 miljard euro en de intercommunale watermaatschappij Vivaqua smeekt om 1 miljard euro.

Tot voor kort was er niets aan de hand, want Brussels minister van Financiën en Begroting Sven Gatz (Open Vld) hield zowat de hele legislatuur vol dat de begroting in evenwicht zou eindigen. Pas in oktober 2023 eindigde dat riedeltje. Ten overstaan van de ontvangsten geeft Brussel 30 procent te veel uit. Zonder ingrepen zal het deficit in absolute cijfers groter zijn dan dat van Vlaanderen, terwijl de Vlaamse begroting tien keer groter is.

Geweld en criminaliteit

Bovendien zal de nieuwe Brusselse regering er alles aan moeten doen om het escalerende geweld in de Brusselse straten onder controle te krijgen. Sinds februari zijn er al meer dan twintig schietpartijen geweest. Vorig jaar werd Brussel uitgeroepen tot roofhoofdstad van Europa. Dat is nog niet eens het ergste, want drugsbendes teisteren al lang de straten van Brussel. Experts waarschuwen voor Zweedse toestanden, waar bendes met oorlogswapens conflicten uitvechten. De politie heeft geen antwoord op die ontwikkelingen en zit in het defensief. Vele mensen verlaten de stad, omdat de overheid de veiligheid en de persoonlijke integriteit niet langer kan garanderen. De seponering van heel wat criminele feiten reikt tot in de stratosfeer. In de plaats daarvan kunnen drugsgebruikers over de nodige faciliteiten beschikken, zoals door de introductie van spuitruimtes. De duizenden illegalen zijn de loopjongens van de drugsbendes. Na een verhoor door de politie lopen ze weer op vrije voeten rond.

Hercules slaagde erin om de immense stallen van Augias in één dag te reinigen. Hij deed dat door de loop van twee rivieren te verleggen, die vervolgens de stallen schoon spoelden. David Leisterh kan maar beter een ploeg op de been brengen met dezelfde ambities, want de speeltijd is voorbij.

JULIEN BORREMANS

in Europa. Brussel staat slechts op de 212de plaats van de 241 onderzochte regio’s. Dat

Fouad Ahidar tijdens zijn campagne

Nadia Naji en Elke Van den Brandt

FACEBOOK

‘Duwertjes’ Els van Doesburg en Peter De Roover allebei verkozen

Els van Doesburg en Peter De Roover, het koppel lijstduwers uit Antwerpen, raakten respectievelijk verkozen voor het Vlaams Parlement en de Kamer. De Roover deed het in 2019 al eens, voor Van Doesburg was het een eerste keer. “Vanochtend zei ik tegen Els dat ik benieuwd was hoe we straks het licht zouden uitdoen”, reageerde De Roover op verkiezingsavond. “Wel, in de stoutste verwachtingen hadden we dit resultaat niet durven opschrijven.”

Antwerps schepen Els van Doesburg haalde vanop de lijstduwersplaats voor het Vlaams Parlement in Antwerpen bijna 25.000 voorkeursstemmen.

Daarmee springt ze in de top drie van haar partij, na Jan Jambon en Annick

De Ridder. Ook haar verloofde Peter De Roover, die in de afgelopen legislatuur de fractie van N-VA in de Kamer leidde, raakte verkozen vanop de federale lijstduwersplaats. Hij wist ruim 23.000 stemmen binnen te rijven en springt

daarmee eveneens naar de top drie van zijn partij in de Antwerpse kieskring, na Bart De Wever en Sophie De Wit. N-VA is kampioen als het op verkozen lijstduwers aankomt, want ook Jan Peumans raakte vanop de lijstduwersplaats verkozen in het Vlaams Parlement. Voor Vlaams Belang wisten Antwerpenaren Marijke Dillen (federaal) en Filip Dewinter (Vlaams) verkozen te raken. In Brussel raakte Groen-boegbeeld Celia Groothedde verkozen vanop de lijstduwersplaats voor het Brussels Parlement. Voormalig Vooruit-voorzitter Conner Rousseau is ongetwijfeld de populairste lijstduwer: hij haalde ruim 75.000 voorkeursstemmen. Een aantal bekende gezichten, zoals Joachim Coens (cd&v), Goedele Liekens (Open Vld) en Frieda Brepoels (N-VA) werden niet verkozen vanop hun lijstduwersplaats.

Het absurde systeem van lijststemmen en opvolgers

Na de verkiezingen kijken we vaak naar welke coalities er mogelijk zijn, wie er in het parlement verkozen is geraakt en wie niet. Het systeem van lijststemmen en opvolgers zorgt soms voor absurditeiten. Mensen die meer stemmen halen, maar lager op de lijst staan, raken niet in het parlement. En als er een parlementslid wegvalt, zijn het niet de populaire kandidaten die nét niet verkozen raakten, maar de vaak nobele onbekenden op de opvolgerslijst die hun plek innemen.

In West-Vlaanderen raakt Kurt Ravyts (Vlaams Belang) vanop de vierde plek verkozen in de Kamer, met 8.410 stemmen. De kandidaten op plek vijf, zeven en acht haalden meer stemmen dan hij, maar raakten niet verkozen dankzij de pot lijststemmen. An Capoen (N-VA) maakte het mee in dezelfde provincie: ze haalde een sterk persoonlijk resultaat met 11.666 voorkeursstemmen (meer dan de kandidaat op plek vier), maar belandt niet in het parlement. In Antwerpen haalt PVDA-kandidaat Abdelaziz El Fadili bijna 15.000 stemmen, maar enkel lijsttrekker Peter Mertens doet beter. Maar omdat hij pas op de vierde plek van de lijst staat, raakt hij niet verkozen in het federale parlement. Dat is het gevolg van de methode-D’Hondt, die de zetels in het parlement verdeelt. Die bevordert de mensen die hoger op een lijst staan. De zetels worden in eerste instantie toegewezen aan de bovenste kandidaten op de partijlijst. Kandidaten die lager op de lijst staan, hebben minder kans om een zetel te winnen, zelfs als hun partij eigenlijk relatief veel stemmen krijgt.

Opvolgers

Daarenboven komt nog eens het systeem van opvolgers. Wanneer een parlementslid ontslag moet nemen uit het parlement, bijvoorbeeld om minister te worden, is het niet de volgende kandi-

Het is algemeen

daat op de lijst die net niet verkozen is in het parlement, die hem of haar opvolgt. De parlementszetel gaat in de plaats daarvan naar de eerste kandidaat op de opvolgerslijst.

Partijen maken handig gebruik van dat opvolgerssysteem om jonge kandidaten te lanceren. Dat was tijdens deze legislatuur het geval voor bijvoorbeeld Thijs Verbeurgt (Vooruit). N-VA besloot om jongerenvoorzitter Jeroen Bergers op de eerste opvolgersplaats te zetten voor de Kamer in Vlaams-Brabant. Gezien de huidige score zal zijn partij hoogstwaarschijnlijk zowel in de Vlaamse als de federale regering belanden. Als Theo Francken dan een ministerpost opneemt, zal Bergers de eed mogen afleggen als Kamerlid. Op diezelfde manier belandde Sammy Mahdi als jongerenvoorzitter van cd&v in het parlement, toen hij Koen

Geens opvolgde, die minister van Justitie werd. In Vlaams-Brabant werd Walter De Donder bijvoorbeeld net niet verkozen voor cd&v. Als Sammy Mahdi een bestuursmandaat zou opnemen waardoor hij uit het parlement stapt, is het niet De Donder die hem opvolgt, maar eerste opvolger Kristina Eyskens, de dochter van voormalig premier Mark Eyskens. In het verleden waren er regelmatig pogingen om het systeem van opvolgers af te schaffen. Onder andere Marino Keulen, die nu na 29 jaar zijn zetel verliest in het parlement, pleit al lang voor de afschaffing ervan. “De eerste opvolger moet diegene zijn die van alle niet-verkozenen het meeste stemmen behaalde”, klonk het bij hem al in 2009. Dat is het geval in quasi alle landen. Het systeem van opvolgers bestaat zo goed als alleen in België.

Recordaantal mensen hebben niet gestemd

Meer dan een miljoen mensen zijn zondag niet komen opdagen aan het stemlokaal. Samen vormen ze 12,5 procent van het electoraat. Het record van in 2019 is met 100.000 meer afwezige stemmers verbroken.

De niet-stemmers vormen samen de op een na grootste partij van het land. N-VA haalde immers 1,165 miljoen kiezers binnen, Vlaams Belang bleef net onder het miljoen. Daartussen liggen de niet-stemmers, die met 1,050 miljoen zijn. Stemmen is voor de Vlaamse, federale en Europese verkiezingen verplicht, al worden boetes quasi nooit geïnd. Er stemden iets minder mensen blanco dan vijf jaar geleden. Dat kan het gevolg zijn van de partij Blanco. Die haalde nationaal 75.000 stemmen.

Wél V-meerderheid voor gewestbevoegdheden

Vlaams Belang en N-VA stranden in het Vlaams Parlement op één zetel van een meerderheid. Maar als het over gewestbevoegdheden gaat, mogen Vlaamse parlementsleden uit Brussel niet meestemmen. In dat geval hebben beide partijen samen wél een meerderheid.

Als het over gewestelijke bevoegdheden zoals omgeving en landbouw gaat, mogen de Vlaamse Parlementsleden uit Brussel niet meestemmen. Dat was belangrijk in onder andere het stikstofdossier.

Vlaams Belang en N-VA haalden elk één zetel binnen in het Brusselse kiesgebied voor het Vlaams Parlement. De overige vier zetels gaan naar Groen (2), Team Fouad Ahidar (1) en Vooruit (1). Als het enkel over gewestbevoegdheden gaat en deze zes Brusselse volksvertegenwoordigers niet mogen meestemmen, hebben VB en N-VA samen wel een meerderheid.

Alexia Bertrand stapt niet opnieuw over naar MR

Alexia Bertrand, die om staatssecretaris te worden overstapte van MR naar Open Vld (maar haar MR-partijkaart behield), zweert trouw aan Open Vld. Daar was in de pers twijfel over ontstaan door het slechte resultaat van de Vlaamse liberalen, maar volgens Bertrand zelf is er nooit onduidelijkheid geweest.

“In tegenstelling tot wat de pers nu zegt, word ik geen lid van de Open Vld. Ik ben al lid”, verklaart ze op X. “Ik ben staatssecretaris voor de Open Vld, ook al heb ik altijd mijn MR-kaart behouden.” Volgens haar is er “nooit enige onduidelijkheid geweest over het feit dat ik als Open Vld-kandidate campagne voerde”. “Het is dan ook normaal dat ik in deze fractie de eed afleg in de Kamer, ook al is de score van Open Vld duidelijk slechter dan die van de MR”, MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez zou gesuggereerd hebben dat Bertrand toch voor MR de eed zou afleggen. Dat zou misschien leiden tot een open oorlog met Open Vld en dat ziet Bertrand niet zitten. Rik Van Cauwelaert suggereert evenwel dat MR nu een ‘mol’ heeft bij Open Vld. “Mevrouw Bertrand zetelt in de Kamer voor Open Vld maar stemt met MR, mocht dat no-

Jeroen Bergers

Alexia Bertrand

Els Van Doesburg © FRANKIE

FISH

Toppers en floppers

Op deze pagina komen enkele opvallende individuele resultaten van Belgische politici aan bod. Deze lijst is dan ook geenszins exhaustief en heeft ook niet de bedoeling dat te zijn. Meteen zal opvallen dat bijvoorbeeld Bart De Wever niet in de lijst van toppers staat. Uiteraard ook niet bij de floppers. Wanneer u aan deze pagina gekomen bent, zal u immers al veel gelezen hebben over het succes van Bart De Wever en ook hierna komt hij nog aan bod. Bij de toppers beginnen we wel met Tom Van Grieken, want hoewel Vlaams Belang beschouwd wordt als de morele verliezer en zijn voorzitter kritiek krijgt, haalde Van Grieken een persoonlijke monsterscore. Bij de floppers beginnen we - uiteraard - met Alexander De Croo.

Toppers

Floppers

De voorzitter van het Vlaams Belang is de morele verliezer van de verkiezingen, nu zijn partij de torenhoge verwachtingen niet volledig heeft kunnen inlossen. Maar de focus op dat morele verlies mag niet afleiden van het indrukwekkende parcours dat Van Grieken heeft gereden. De partij, en ook Van Grieken zelf, behaalden wel degelijk een indrukwekkend verkiezingsresultaat. Zo was de voorzitter van het Vlaams Belang goed voor maar liefst 153.000 voorkeurstemmen, het grootste aantal in het Vlaams Parlement. Daarnaast moeten ook zijn kwaliteiten als voorzitter geprezen worden. Het is immers mede dankzij Van Grieken dat vele andere leden van zijn partij, zoals Tom Vandendriessche met meer dan 300.000 voorkeurstemmen op de Europese lijst, ook monsterscores behaalden. Onder zijn toezicht werd het Vlaams Belang de tweede grootste partij van Vlaanderen. Een topscore die zich niet alleen vertaalde in heel wat extra zetels, maar ook in een politieke paradigmashift.

De voormalige fractieleider van Vooruit in het Brussels Parlement doet bij de meeste Vlamingen geen belletje rinkelen. Toch behaalde hij met zijn partij Team Fouad Ahidar een bijzonder indrukwekkend resultaat in Brussel. Ahidar veroverde een zesde van de Nederlandstalige stemmen. Dat komt overeen met 16,5 procent van de stemmen, of 3 zetels. Fouad Ahidar zelf kon rekenen op 7.602 voorkeurstemmen.

Ahidar is het bewijs dat éénmanspartijen nog steeds hun plaats hebben in de Belgische politiek. Op minder dan zes maanden tijd groeide zijn beweging uit tot een onverwacht succes. Team Fouad Ahidar is nu de tweede grootste Nederlandstalige partij in het Brussels Parlement.

Jos D’Haese

Het Conner-effect blijkt meer dan een mythe te zijn en kan dan ook niet ontbreken in onze lijst. De gevallen oud-voorzitter van Vooruit kreeg als lijstduwer liefst 75.000 voorkeurstemmen, een pak meer dan bijvoorbeeld Zuhal Demir (N-VA) die er 65.000 haalde. Na een opmerkelijke passage bij tv-maker Eric Goens, en een nog opmerkelijkere passage in het inmiddels beruchte café ’t Hemelrijk, leek Rousseau politiek volledig uitgeteld te zijn. Met de staart tussen de benen kondigde hij zijn vertrek uit de landelijke politiek aan, maar, eveneens met de staart tussen de benen, keerde hij net zo snel opnieuw terug, en met succes. De deuk in Rousseaus imago was een feit, vooral bij de linkervleugel van Vooruit, maar zijn populariteit kwam nooit écht in het gedrang. Toch kwam zijn indrukwekkende resultaat voor veel analisten als een verrassing. En zo blijkt nog maar eens dat verkiezingen toch bovenal om één ding draaien: charisma.

Sophie Wilmès is de volgende topper van de verkiezingen in onze lijst, en dat is nog zacht uitgedrukt. De voormalige minister van Buitenlandse Zaken behaalde een recordscore van maar liefst 537.000 voorkeurstemmen op de Europese lijst. Haar succes kadert binnen de bredere veroveringsgolf van de Franstalige liberalen. MR, geleid door Georges-Louis Bouchez, eveneens een topper, behaalde bijna 30 procent in de Waalse verkiezingen. Een klinkende overwinning en een totale verrassing voor vele politieke commentatoren.

Het aandeel van Wilmès in die overwinning is niet gering. De Waalse politica blijkt zelfs een pak populairder te zijn dan haar eigen voorzitter. Wilmès laat ook de nummers twee en drie op de Europese lijst, de eerdergenoemde Tom Vandendriessche en Johan Vanovertveldt (213.609 voorkeurstemmen), ver achter zich. De Brusselse politica wordt alvast getipt om opnieuw premier te worden.

Politicus in hoofdberoep, TikTokker in bijberoep. De score van de 31-jarige Jos D’Haese in Antwerpen is op zijn zachtst gezegd in drukwekkend. Met 22,5 procent wordt PVDA de op een na grootste partij van kanton Antwerpen, vóór Vlaams Belang. Daarmee zijn de communisten officieel terug van weggeweest. Het electoraat van D’Haese bestaat voornamelijk uit jon geren, klassieke marxisten en de steeds groter wordende moslimgemeenschap in de grootsteden. PVDA, met D’Haese als eigentijds uithangbord, capteert bijzonder sterk op het Israël-Palestina-conflict. Veel moslims lijken de straffe taal van PVDA te kunnen smaken, en stemmen daarom blijkbaar massaal voor een marxistische partij. Het succes van PVDA is dus niet geheel onverwacht, maar weinigen hadden verwacht dat de partij het zó goed zou doen in Antwerpen. D’Haese zelf kreeg maar liefst 66.000 voorkeurstemmen op de Vlaamse lijst, wat hem een plaats oplevert in dit lijstje.

Onze eerste flopper is meteen ook de grootste. Alexander De Croo, de ‘populairste politicus van het land’, moet als puntje bij paaltje komt, maar liefst 8 politici laten voorgaan in zijn strijd om de populariteit. Met een schamele 60.500 voorkeurstemmen strandt de premier uiteindelijk op plaats 9. Zijn presidentiële campagne, die door heel wat mensen met verbijstering en ontsteltenis werd gevolgd, resulteerde in slechts 1.000 stemmen meer dan Lode Vereeck van Vlaams Belang. Een ongeziene afstraffing voor een zittende premier, en voor de Vlaamse liberalen tout court. Enkele maanden voor de verkiezingen was het al duidelijk dat Open Vld al zijn geld op premier De Croo had ingezet. Een ongezien staaltje nepotisme katapulteerde Tom Ongena, eveneens één van de absolute floppers, in de voorzittersstoel. Hij moest het schip rechthouden terwijl ‘het merk Alexander De Croo’ zijn werk deed. Dat merkt bleek echter niet in de mode te zijn. De Vlaamse liberalen doken in vele gemeenten zelfs onder de kiesdrempel van 5 procent. Een ongeziene blamage dus. Conclusie: De Croo heeft niet enkel als premier gefaald, maar ook als voorzitter én als leider van zijn ploeg.

Georges Gilkinet

Jeremie Vaneeckhout

Dat verkiezingen om charisma draaien, is zojuist al eens benoemd, en laat dat nu net zijn wat covoorzitter van Groen Jeremie Vaneeckhout totaal mist. Zijn onbekendheid resulteerde zelfs in het opvallende idee om een snor te laten staan, iets dat moest bijdragen aan zijn herkenbaarheid. Jeremies onorthodoxe ideeën aangaande baardmode werden gevolgd door nog meer opmerkelijke ideeën, zoals het aan diggelen slaan van een replica van de Mona Lisa (een volstrekt hallucinant tafereel, overigens). Kortom: acties waar veel van gezegd kan worden, maar niet dat ze op veel visie of staatsmanschap duiden. Dat gebrek aan staatsmanschap vertaalde zich uiteindelijk in een electorale afrekening. De covoorzitter behaalde 7.903 voorkeursstemmen. Van een blamage gesproken. In Limburg haalde Groen de kiesdrempel van 5 procent zelfs niet. De partij klopt zich echter op de borst omdat “ze het beter hebben gedaan dan verwacht”. Toch heeft Jeremie Vaneeckhout zijn plaats op de lijst van floppers ontegensprekelijk verdiend. Van een voorzitter mag, en moet, je meer verwachten

Jean-Jacques De Gucht

Bij Open Vld is er geen tekort aan floppers en dat geldt eveneens voor Groen/Ecolo. Niet alleen in Vlaanderen ging Groen volledig kopje onder, ook in Wallonië deelde Ecolo in de klappen. Vicepremier Georges Gilkinet slaagde er niet in om verkozen te worden. Een afgang van jewelste. Dat Ecolo het moeilijk zou krijgen bij de verkiezingen, werd al langer voorspeld, en kadert geheel binnen een bredere Europese trend. Toch heeft Gilkinet zijn plaatsje als flopper verdiend. De politicus van Ecolo, eveneens vicepremier en minister van Mobiliteit, kreeg het vertrouwen van slechts 4.329 kiezers. Dat leest u goed. Daarmee verliest Gilkinet zijn zetel in het federaal parlement, waar hij sinds 2007 Kamerlid was. Een ontluisterend resultaat voor een vicepremier, waar niet zomaar aan voorbij kan worden gegaan.

De volgende flopper komt uit de stal van premier De Croo. Jean-Jacques De Gucht, zoon van, slaagde er namelijk niet in om verkozen te raken. Pijnlijk voor de mondige liberaal. Jean-Jacques, of ‘JJ’, kwam op zijn 24ste al in de Senaat terecht, maar slaagde er nooit in om écht door te breken in de nationale politiek. Ook nu wist De Gucht junior de kiezer niet te overtuigen. Hij strandde uiteindelijk op 7.829 stemmen. De Gucht bekleedde de derde plaats op de Kamerlijst, maar dat bleek achteraf gezien te hoog gegrepen. Daarmee rekent de kiezer niet alleen af met de clan-De Croo, maar ook met de clan-De Gucht. Ook andere liberale boegbeelden, van wie sommigen al sinds mensenheugenis in zowat elke regering hebben gezeteld, za ten in de hoek waar de klappen vielen. Een duidelijk patroon tekent zich af.

Last but not least: Lydia Peeters. De Vlaamse minister van Mobiliteit en Openbare Werken kreeg een forse dreun te verwerken in het Limburgse Dilsen-Stokkem. In haar thuishaven verloor Peeters maar liefst 15,4 procent, meer dan de helft van haar kiezers. Peeters, sinds jaar en dag één van de Limburgse gezichten van Open Vld, werd ongetwijfeld afgerekend op enkele ingrijpende beleidskeuzes. Zo vielen de premies voor elektrische wagens en vooral het nieuwe vervoersplan van De Lijn niet in de smaak bij heel wat kiezers. De Vlaamse liberalen strandden uiteindelijk op 12,1 procent in Dilsen-Stokkem. Voor de Kamer is dat zelfs maar een schamele 11,6 procent. Peeters zelf behaalde 10.825 stemmen. Een totale flop dus, zeker voor een burgemeester én Vlaams minister.

Tom Van Grieken

Fouad Ahidar

Conner Rousseau

Alexander De Croo

Lydia Peeters

ZO GING HET ER OP VERKIEZINGSAVOND AAN TOE BIJ VLAAMS BELANG:

“WE MOETEN ONSZELF GEEN

VERKIEZINGSNEDERLAAG AANPRATEN”

Hoewel Vlaams Belang er in het Vlaams Parlement acht zetels op vooruitgaat en bijna 1 miljoen Vlamingen kon overtuigen, heerste er zondagavond vooral teleurstelling in feestzaal Den Berg in Londerzeel. De partij ging er weliswaar overal op vooruit en werd in drie van de vijf Vlaamse provincies de grootste, maar slaagde er niet in om de peilingen te verzilveren en de grootste partij van Vlaanderen te worden.

In de peilingen was Vlaams Belang de afgelopen vijf jaar steevast de grootste partij, maar op verkiezingsdag slaagde ze er niet in om N-VA van de troon te stoten. Met een score van 22,7 procent moet ze in het Vlaams Parlement de partij van Bart De Wever (23,9 procent) nipt laten voorgaan. Ondanks dat kleine verschil in het voordeel van N-VA, mogen beide partijen evenveel (31) Vlaams Parlementsleden afvaardigen. In drie van de vijf Vlaamse provincies werd Vlaams Belang de grootste partij, met name in Oost- en West-Vlaanderen en Limburg.

Vlaams Belang is de grote winnaar van deze verkiezingen - Filip Dewinter -

Voorzitter Tom Van Grieken had op voorhand de ambitie uitgesproken om 1 miljoen stemmen te halen, maar dat is nét niet gelukt. In de Kamer strandt zijn partij op 961.601 stemmen, in het Vlaams Parlement op 992.504. Op Europees niveau rondt Vlaams Belang de kaap van 1 miljoen stemmen wel en is VB de grootste partij van België.

Historisch resultaat

Toen de eerste voorlopige resultaten werden bekendgemaakt, klonk aanvankelijk luid gejuich in feestzaal Den Berg in Londerzeel: Vlaams Belang werd immers de grootste partij in Oost- en West-Vlaanderen en in Limburg. Maar toen bleek dat N-VA de grootste partij zou blijven, werd het even muisstil in de zaal. Het was wachten op een mediaoptreden van oudgediende Filip Dewinter om de aanwezigen opnieuw te enthousiasmeren.

Dewinter was geenszins teleurgesteld over het op dat moment nog voorlopige verkiezingsresultaat van zijn partij. “Ik heb altijd gezegd dat elke stem meer dan bij de vorige verkiezingen winst is. Vlaams Belang is de grote winnaar van deze verkiezingen. We moeten onszelf geen verkiezingsnederlaag aanpraten. We hadden graag het initiatiefrecht gehad, maar dat we dat niet hebben binnengehaald, doet niks af aan onze overwinning.”

“Een historisch resultaat”, zo noemde Dewinter de score van 22,6 procent die zijn partij op Vlaams niveau kon neerzetten. “Het stemmenaantal dat we nu hebben gehaald, is werkelijk fenomenaal. We hebben het maar één keer beter gedaan. Dat was in 2004, onder aparte omstandigheden: de kiezer heeft ons toen vrijgesproken na de veroordeling van het Vlaams Blok.”

Verbroedering tijdens Vlaamse Leeuw

Daarna was het wachten op de toespraak van voorzitter Tom Van Grieken. Hij liet het woord eerst aan Bart De Wever, de voorzitter van de grootste partij. De Latijnse spreuk waarmee die laatste zijn toespraak opende, kon in Londerzeel op weinig bijval rekenen. Toen de Vlaamse Leeuw werd gezongen op de bijeenkomst van N-VA in Brussel, zongen de Vlaams Belang-militanten in Londerzeel na een kleine aarzeling wel uit volle borst mee.

In afwachting van Van Griekens komst, werden de resul-

taten uit de kantons waar Vlaams Belang zich de komende vijf jaar de grootste partij mag noemen op luid gejuich onthaald. Toen Van Grieken zich, geflankeerd door ondervoorzitters Barbara Pas en Chris Janssens, een weg naar het podium baande, werd zijn naam luid gescandeerd.

Net geen V-meerderheid

In zijn speech benadrukte Van Grieken vooral dat Vlaams Belang de grootste partij is in drie van de vijf Vlaamse provincies en dat de Vivaldi-regering werd afgestraft. “Maar we moeten eerlijk zijn: onze ambitie was om de grootste partij van heel Vlaanderen te worden. Daar zijn we niet in geslaagd.”

De Vlaams Belang-militanten onthaalden de felicitaties aan het adres van Bart De Wever en N-VA op een welgemeend applaus. Van Grieken voegde eraan toe dat Vlaanderen nog Vlaamser en rechtser heeft gestemd dan vijf jaar geleden. Op dat moment zag het er nog naar uit dat een V-meerderheid in het Vlaams Parlement mogelijk zou zijn, maar N-VA verloor uiteindelijk nog één zetel. Daardoor halen N-VA en Vlaams Belang samen net niet het vereiste aantal zetels (63). Kopstukken tonen zich tevreden

Na Van Griekens toespraak stonden verschillende kopstukken, onder wie Barbara Pas, de verzamelde pers te woord. In Oost-Vlaanderen kreeg Pas 56.798 voorkeurstemmen achter haar naam. Ook in haar thuiskanton, Dendermonde, zette ze met het oog op de gemeenteraadsverkiezingen van oktober een hoopgevend resultaat neer.

Dat we in drie provincies de grootste zijn geworden, is een prestatie om bijzonder trots op te zijn - Barbara Pas -

“We hadden de lat heel hoog gelegd. We wilden de grootste partij van Vlaanderen worden, maar dat is niet gelukt”, gaf Pas toe. “Dat we in drie provincies de grootste zijn geworden, is een prestatie om bijzonder trots op te zijn.”

De lijsttrekker voor de Kamer in West-Vlaanderen, Wouter Vermeersch, toonde zich bijzonder tevreden met het resultaat in zijn provincie: “De inzet van de verkiezingen was voor ons om de grootste partij van West-Vlaanderen worden. De West-Vlaming heeft duidelijk het sig naal gegeven dat hij verandering wil in dit land, dat Brussel onze provincie niet langer mag verge ten en dat de grootstedelijke problematiek niet naar West-Vlaanderen mag overwaaien.”

Lichte groei in Vlaams-Brabant

In Vlaams-Brabant kon Vlaams Belang voor de Kamer 16,65 procent van de kiezers overtui gen, een verbetering met 3,20 procentpunt in vergelijking met 2019. Lijsttrekker Britt Huybrechts (24) haalde ruim 24.000 voorkeurstemmen. “We zijn er in Vlaams-Brabant op vooruitge gaan, dus ik kan niet klagen. Ook Vlaams-Brabant wil een rechtser en Vlaamser beleid en daar gaan we voor zorgen.”

In Antwerpen is Vlaams Belang met 20,97 procent van de stemmen de op één na grootste partij. Het moet enkel N-VA (30,97 procent) laten voorgaan. Antwerps lijsttrekker Lode Vereeck, die net geen 49.000 voorkeurstem

men achter zijn naam kreeg, keerde “absoluut vreugdevol” huiswaarts. “Het is een fantastische avond met een geweldige overwinning van Vlaams Belang. Alleen al in het Vlaams Parlement gaan we er acht zetels op vooruit. Dat is een fantastisch resultaat.”

150.000 voorkeurstemmen voor Van Grieken

Dewinter werd als lijstduwer met 11.000 voorkeurstemmen herverkozen als Vlaams Parlementslid. Ook Marijke Dillen slaagde daarin op de lijst voor de Kamer, waardoor Hans Verreyt uit het parlement verdwijnt. Kinga Pajak greep op de Antwerpse lijst dan weer naast een zetel in het Vlaams Parlement omdat de voormalige ‘Big Brother’-deelnemer Bart Van Opstal meer voorkeurstemmen behaalde. Op de Limburgse lijst voor het Vlaams Parlement kon de 22-jarige Mercina Claesen zich verzekeren van de vijfde zetel dankzij de pot met lijststemmen.

We moeten eerlijk zijn: onze ambitie was om de grootste partij van heel Vlaanderen te worden. Daar zijn we niet in geslaagd - Tom Van Grieken -

Van alle kandidaten voor het Vlaams Parlement sleepte Van Grieken het grootste aantal voorkeurstemmen in de wacht: 153.000. Vlaams minister-president Jan Jambon volgt als nummer twee op een ruime afstand met net geen 100.000 voorkeurstemmen.

ANTON SCHELFAUT

Tom Van Grieken tijdens zijn speech

Kort interview met Barbara Pas door ons team ter plekke

“BARTJE PREMIER”: EEN ONVERWACHT

VERKIEZINGSFEEST

BIJ N-VA

Als deze trend zich voortzet, kunnen we de meubelen redden. Maar de grootste worden, dat gaat niet meer lukken. Dat citaat tekende uw verslaggever op bij aankomst in hotel NHOW, waar N-VA bijeenkwam om de verkiezingsuitslag af te wachten. Toen de kaarten eindelijk geschud waren, klonk er vooral opluchting en euforie bij de N-VA-achterban.

Jarenlang lag Vlaams Belang voor in de peilingen. De N-VA-achterban was ervan overtuigd dat ze het ietsje beter konden doen dan die peilingen voorspelden, maar uiteindelijk deden ze het veel beter. Qua percentage blijft N-VA groter dan Vlaams Belang, al wordt die partij wel de grootste in drie provincies. In het Vlaams Parlement zullen N-VA en VB allebei 31 parlementsleden afvaardigen. In het federaal parlement zijn dat er respectievelijk 24 en 20.

Onbetrouwbare peilingen

De verkiezingsuitslag kwam binnen. Vlaams Parlementslid Koen Daniëls werd overmand door emoties en pinkte een traan weg. “Nicole de Moor is verhuisd naar mijn gemeente Sint-Gillis-Waas”, legt hij uit. “Daar had ik echt wel schrik voor: het opnemen tegen een staatssecretaris. Maar uiteindelijk hebben we standgehouden tegen cd&v.” Ook Theo Francken was zichtbaar geëmotioneerd, na een slopende campagne. “Als je vijf jaar peilingen hebt waarin het Vlaams Belang de grootste is en uiteindelijk ben je zelf de grootste… Wie peilt er in dit land?”, vroeg hij zich af.

Zelfbestuur is de beste kuur

- Bart De Wever -

Toen we Jean-Marie Dedecker zondagmiddag belden, gaf hij aan “te vrezen voor een gitzwarte zondag”. Hij verwachtte een monsterscore van 30 procent voor Vlaams Belang in zijn boerenprovincie. Toen de verkiezingsuitslag rond halfacht binnenkwam, konden we de drang niet weerstaan om hem op zijn ongelijk te wijzen. De man die altijd zijn gelijk wil halen, was voor één keer enorm tevreden met zijn verkeerde inschatting. “Mijn buikgevoel was compleet verkeerd”, aldus Dedecker.

Sander Loones had het over “een duidelijk signaal voor méér Vlaanderen” en nam spontaan een Vlaamse Leeuwenvlag in de hand. Peter De Roover, die opnieuw wist verkozen te worden vanop de lijstduwersplaats, stak - net zoals de andere tientallen partijleden waarmee we spraken op het congresde loftrompet over Bart De Wever. “Bart heeft een ongelofelijk sterke campagne gevoerd. Hij heeft aangetoond dat hij toch nog een aantal sporten hoger staat dan de concurrentie.” “Bartje premier”

In de zaal weerklonk “Bartje premier, Bartje premier” toen de resultaten binnenkwamen. Niet Alexander De Croo, maar Bart De Wever haalde een kanseliersbonus binnen, en dat zonder ook maar één seconde op bovenlokaal niveau een mandaat opgenomen te hebben.

Bij de N-VA-achterban leeft het idee dat hij dat nu wél moet doen. “Het is tijd dat hij premier wordt”, klonk het onder andere. “Hij moet de nieuwe federale regering leiden.” Theo Francken omschreef het als volgt: “De Vlaming heeft Vivaldi afgestraft. Dat is ‘carne morto’. Pierendood”, klonk het fel. “Er moet een andere regering komen. Wij moeten aan de bak en Bart heeft nu het plebisciet van de Vlaming daarvoor.”

Of ze daarmee aan Franstalige zijde akkoord gaan, is nog maar de vraag. Een Vlaams-nationale eerste minister van België, die een regering leidt met een communautaire agenda, lijkt een erg bittere pil om te slikken. Georges-Louis Bouchez (MR) zegt voorlopig niets uit te sluiten (misschien dankzij het “lieve bericht” dat Theo Francken hem stuurde), Maxime Prévot (Les Engagés) ziet een federale regering-De Wever niet zitten.

Nét niet het ideale scenario

Het ideale scenario voor N-VA? Nét niet. Daarvoor halen Groen en Open Vld nog net te veel stemmen. De groenen gaan er overal op achteruit en dat zien de N-VA’ers uiteraard graag. “Maar nog beter was geweest als ze onder de kiesdrempel waren verdwenen”, klonk het bij een partijmedewerker. “Dan waren al die linkse stemmen in de vuilbak verdwenen en was het rechtse blok nog sterker geweest.” Ook Open Vld had men graag onder de kiesdrempel zien verdwijnen. “Maar goed, ook dit resultaat betekent het einde voor die partij.”

Wie peilt er in dit land?

- Theo Francken -

Van die kanttekeningen was niets te merken toen Bart De Wever de zaal betrad op de tonen van “I’m still standing”. “We hebben deze verkiezingen gewonnen”, vertelde hij. “En geef maar toe: dat hadden jullie niet verwacht.” Hij noemde N-VA “de leidende volkspartij van Vlaanderen”, maar feliciteerde ook de andere winnaars van de verkiezingen. Dat Vlaanderen Vlaams-nationaal heeft gekozen, moet worden gerespecteerd, vindt De Wever. “Vanaf maandag zullen we de nodige contacten leggen om zo snel mogelijk een alliantie te vormen die het land budgettair uit het moeras trekt en zeer grondig hervormt. Zelfbestuur is de beste kuur.”

Verkozenen

N-VA verliest in het Vlaams Parlement vier zetels en federaal moeten ze het met één zetel minder stellen. Kamerlid Koen Metsu vertrouwde ons enkele maanden terug toe dat hij er niet gerust op was. Uiteindelijk raakte hij vanop de zesde plek verkozen. “Maar wie nu zegt dat hij of zij dit verkiezingsresultaat had verwacht, verkoopt onzin”, zegt Metsu. “Al had

ik de afgelopen weken wel een goed gevoel bij onze campagne.” Metsu zegt nu “zich nog voor minstens één legislatuur” te willen richten op de veiligheidsthema’s in het federaal parlement.

Twee opvallende nieuwkomers voor N-VA zijn Mireille Colson uit Herselt en Lotte Peeters uit Hamme. “Het was een erg spannende nacht voor mij”, reageert Peeters. “Pas rond 2 uur ’s nachts wisten we dat die vijfde zetel, de mijne dus, in Oost-Vlaanderen binnen was.” De 30-jarige Peeters geeft aan zich in het federaal parlement ook te willen richten op veiligheidsthema’s. “Ik ben sinds kort mama en merk dat ik sindsdien erg gevoelig geworden ben voor die thema’s”, zo verklaart ze. “Daarnaast wil ik mij ook inzetten voor jonge starters.”

Vanop de lijstduwersplaatsen werden voor het Vlaams Parlement Els van Doesburg (Antwerpen), Jan Peumans (Limburg) en Lieven Dehandschutter (Oost-Vlaanderen) verkozen. Voor de Kamer werd Peter De Roover (Antwerpen) voor de tweede keer verkozen als lijstduwer. Brusselse domper op de feestvreugde

Opvallend: in het midden van het feestgedruis waren enkele N-VA’ers opvallend stil. Terwijl Vlaamse parlementsleden als Koen Daniëls tranen lieten van opluchting en vreugde, stonden er bij de Brusselse N-VA’ers om een andere reden tranen in de ogen. In het Brussels Parlement verliest de partij ruim 6 procent ten opzichte van 2019. Enkel Cieltje Van Achter en Mathias Vanden Borre raakten verkozen. Gilles Verstraeten, die op de derde plek stond, raakt zijn zetel kwijt. Vanuit Brussel werd Karl Vanlouwe wel opnieuw verkozen als lid van het Vlaams Parlement.

De reden van dat Brusselse verlies heeft één naam: Fouad Ahidar. Die brak enkele maanden terug met Vooruit, om nadien ‘Team Fouad Ahidar’ op te richten. Hij haalt drie zetels binnen in het Brussels Parlement en mag zelfs een kandidaat naar het Vlaamse halfrond sturen, zonder écht veel campagne gevoerd te hebben.

Een duidelijk signaal voor méér Vlaanderen - Sander Loones -

De Waalse N-VA raakte ook niet verkozen - al was dat geen complete verassing. Ze wist in Waals-Brabant en Luxemburg toch ruim 2 procent af te snoepen van vermoedelijk Chez Nous en MR. Kopstuk Drieu Godefridi blikt positief terug op het avontuur en hoopt zelfs op een vervolg. “Voor een eerste keer was het niet slecht”, vindt Godefridi. “Ik denk dat we moeten blijven werken, maar er is slechts één N-VA-voorzitter en dat is niet Drieu Godefridi. Zeker vandaag niet”, lachte hij.

Sander Loones

WANNES NEUKERMANS

Bart De Wever op weg naar het podium

Buitenland

Winst voor Wilders

Bij de verkiezingen voor het Europees Parlement mochten we in heel wat lidstaten een flinke ruk naar rechts optekenen. Frankrijk en Oostenrijk zijn de meest uitgesproken voorbeelden. In Nederland kwam de Partij voor de Vrijheid (PVV) van Geert Wilders als de grote winnaar uit de bus. Het idee van een Nexit - Nederland uit de Europese Unie - lijkt ondertussen wel opgeborgen. Onder het motto ‘Nederland op 1’ voerde PVV een krachtige campagne die sterk de focus legde op immigratie, landbouwbeleid, klimaat en nationale soevereiniteit. Dat leverde een duidelijke winst op: PVV sprong van 1 naar 6 zetels.

De ideologische polarisatie die ook Nederland treft, is in elk geval een goede zaak voor de politieke betrokkenheid van de burgers. Nederland kent geen opkomstplicht. Bij de Europese verkiezingen van 2014 keek Nederland nog aan tegen een erg magere opkomst van 37 procent. In 2019 steeg dat tot 42 procent en bij de recente verkiezingen was de opkomst al 47 procent. Democraten kunnen alleen maar blij zijn met die evolutie.

Werkelijkheid vs perceptie

Net zoals in Vlaanderen, werd de perceptie over winst en verlies niet louter door de harde cijfers bepaald. De Nederlandse media maakten van de stembusslag een wedstrijd tussen enerzijds PVV van Geert Wilders en anderzijds

Het idee van een Nexit - Nederland uit de Europese Unielijkt ondertussen wel opgeborgen

het kartel Groen Links-Partij van de Arbeid van Frans Timmermans. Uiteindelijk haalde GL-PvdA 9 zetels en Wilders 6, wat dan als een nederlaag voor Wilders werd uitgelegd.

Zeker winst voor Wilders, maar toch minder spectaculair dan de cijfers op het eerste gezicht doen vermoeden

Daarbij passen toch twee kanttekeningen. Met 9 zetels behaalt het linkse kartel immers hetzelfde resultaat als de vorige keer, terwijl PVV 5 zetels winst boekt. Bovendien vormt GL-PvdA een lijstverbinding tussen twee partijen die straks in verschillende fracties zullen zetelen. Het vraagt bijgevolg een flinke portie slechte wil om dat resultaat uit te leggen als een linkse overwinning.

Forum

Ik wil ook twee nuanceringen in de andere richting maken. PVV boekt haar winst ten opzichte van een bijzonder slecht resultaat bij de vorige Europese verkiezingen in 2019. Bij die verkiezingen behaalde Forum voor Democratie van Thierry Baudet 4 zetels. PVV dook toen naar nauwelijks 3,5 procent van de stemmen, goed voor één zeteltje. Forum ging echter ten onder aan ruzies en schandalen. Dit jaar werd geen enkele Europese zetel meer gehaald. In die context kon PVV relatief gemakkelijk de rechtse Forum-kiezers terughalen. Als we rekening houden met de Forum-zetels, komt de winst van PVV op één zetel.

Het vraagt een flinke portie slechte wil om het Nederlandse resultaat uit te leggen als een linkse overwinning

Tweede bemerking: met de 18 procent die Wilders vorige week haalde, bleef hij toch een eind onder de 23 procent die hij vorig jaar bij de nationale verkiezingen scoorde. Conclusie: zeker winst voor Wilders, maar toch minder spectaculair dan de cijfers op het eerste gezicht doen vermoeden.

Nederland wordt ongetwijfeld één van de lidstaten die een meer kritische houding tegenover Brussel zal aannemen

Nieuwe Nederlandse regering

Relevanter dan de zetelverdeling in het Europees Parlement, lijkt me het feit dat er na maandenlange onderhandelingen nu toch een nieuwe Nederlandse regering in de steigers staat. Topambtenaar Dick Schoof wordt op vraag van Wilders premier van een coalitie met PVV, de liberale VVD, het centrumrechtse NSC en de boerenpartij BBB. Ik kan me niet voorstellen dat de nieuwe bestuursploeg de ronduit pro-Europese koers van de vorige Nederlandse regeringen onverkort zal aanhouden. Nederland wordt ongetwijfeld één van de lidstaten die een meer kritische houding tegenover Brussel zal aannemen. Hoe dat allemaal evolueert, zal nog moeten blijken, maar het is duidelijk dat zowel Nederland als de EU een nieuw tijdperk ingaan.

KARIM VAN OVERMEIRE

AfD tweede grootste partij in Duitsland

In Duitsland is een links-liberale coalitie aan de macht, met de liberale FDP, de sociaaldemocratische SPD en Die Grünen. Die ‘Ampelcoalitie’ startte een - tot hiertoe weinig succesvolle - energietransitie, oogstte veel kritiek met haar rampzalige migratiebeleid en lijkt door de Duitse werkgevers verantwoordelijk te worden gehouden voor de de-industrialisering van onze oosterburen, onze belangrijkste economische partner. Ook naar de resultaten van de grootste EU-lidstaat, Duitsland (84 miljoen inwoners), werd met veel aandacht uitgekeken en lijkt er sprake van een ‘zwarte zondag’.

Ondanks de Krah-affaire (het interview van AfD-topkandidaat Sebastian Krah in een Italiaanse krant, en aanleiding voor Marine Le Pen om AfD uit de ID-fractie te zetten), ondanks de soms onhandige manier van communiceren en ondanks fysieke aanvallen op AfD-kaderleden en kandidaten, haalde de rechts-conservatieve AfD ongeveer 16 procent van de stemmen. AfD werd hiermee de tweede partij in Duitsland. Ontzetting in alle politieke en mediaregiekamers in Duitsland. Een stijging met 5 procent en haar beste Europese resultaat ooit.

Grünen, sociaaldemocraten en liberalen bij de verliezers

De christendemocraten van CDU/CSU zetten met ongeveer 30 procent een mooi resultaat neer, ongeveer één procent beter van bij de Europese verkiezingen van 2019. SPD verliest een dikke twee procent en houdt nog 13,9 procent over. Grünen tuimelen 10 procent naar beneden (dankzij de energietransitie en de gestegen kosten allicht) en houden nog 11,9 procent over. De uiterst linkse Die Linke verdwijnt in de irrelevantie en de liberalen springen net over 5 procent. Verder sturen ook de Freie Wähler, de Tierschutzpartei en de conservatief-ecologische ÖDP telkens één vertegenwoordiger naar het Europees Parlement.

De Ampelcoalitie verliest in deze Europese verkiezingen haar meerderheid

De Ampelcoalitie verliest in deze Europese verkiezingen haar meerderheid. Dat dat zonder gevolgen zal blijven in Duitsland, kan bijna niemand geloven. Vooral sociaaldemocraten en Grünen zullen nu allicht nog scherper naar elkaar kijken. De liberale FDP moet met 5,2 procent in deze verkiezingen vrezen voor de kiesdrempel bij de eerstvolgende parlementsverkiezingen in Duitsland. AfD zit momenteel in geen enkele Europese fractie. Komt ze opnieuw in de ID-fractie terecht of blijft ze in de groeiende groep van ‘niet-ingeschreven’?

Oostenrijk

Voor de volledigheid geven we graag mee dat in die andere Duitssprekende EU-lidstaat, Oostenrijk dus, de rechtse partij FPÖ haar percentage wist te verhogen van 17,2 procent naar 27 procent. Ze werd er de grootste partij. In dat Alpenland lieten vooral christendemocraten en ecologisten veel pluimen. FPÖ verdubbelde haar zetelaantal van 3 naar 6 in het Europees Parlement. PIET VAN NIEUWVLIET

Na verkiezingsblamage ontbindt Franse president Macron het parlement

Er werd vanuit de hele Europese Unie met argusogen gekeken naar de resultaten van de Europese verkiezingen in Frankrijk. Met 68 miljoen inwoners hebben onze zuiderburen de op een na grootste bevolking van de EU en op internationaal vlak speelt de Franse president Emmanuel Macron vaak in een wedstrijd net boven zijn échte politieke gewicht. Een land om rekening mee te houden dus. Frankrijk kent een groeiende kloof tussen de Parijse elites en het Frankrijk van het platteland.

President Emmanuel Macron en zijn eerste minister hebben geen meerderheid in het Franse parlement om hun beleid uit te voeren. Daarenboven lieten recente peilingen verstaan dat de grootste rechtse partij, het Rassemblement National (RN) van Marine Le Pen en Jordan Bardella, het veel beter gingen doen dan de 23 procent van de Europese verkiezingen van 2019, toen ze nipt groter werd dan de partij van Macron, Renaissance, die genoegen moest nemen met 22,42 procent. RN maakt deel uit van de fractie Identiteit & Democratie (ID).

Risico bij nieuwe parlementsverkiezingen

Het resultaat viel zo mogelijk nog meer tegen dan algemeen verwacht werd. Valérie Hayer van Renaissance kon amper 14,56 procent van de stemmen achter zich krijgen, net voor de socialistische kandidaat Glucksmann, die 13,80 procent van de kiezers meekreeg, een beter resultaat dan verwacht. Het uiterst linkse La France Insoumise van Mélenchon tikte af op 9,87 procent. Ook in Frankrijk zetten ecologisten een pover resultaat neer met 5,47 procent. De rechts-conservatieve LR haalde 7,24 procent en Reconquête van Marion Maréchal 5,46 procent. De grote winnaar is dus Jordan Bardella, lijsttrekker van Rassemblement National, met een forse 32 procent van de stemmen en allicht 31 zitjes in het Europees Parlement.

Van de weeromstuit liet de Franse president Macron weten dat hij het Franse parlement zal ontbinden en parlementsverkiezingen uitschrijft. Zeker een begrijpelijke reactie na een zoveelste blamage. Maar een beslissing met een hoog risico voor Macron: zoals bekend zullen RN-kandidaten in een tweede stemronde allicht tegenover een Renaissance-kandidaat staan (ballotage).

De grote winnaar is Jordan Bardella, lijsttrekker van Rassemblement National

Het blijft een open vraag hoe de andere partijen zich in die komende duels zullen gedragen. De droom van Macron om alle ‘democratische partijen’ achter zijn kandidaten te krijgen in de strijd tegen ‘la bête immonde’, tegen uiterst rechts, zou wel eens verkeerd kunnen uitpakken. De Europese lijsttrekker van Macron, Valérie Hayer, liet zich ontvallen: “On ne se trompe jamais lorsqu’on donne la parole aux Français.” (Men vergist zich nooit als men het woord aan de Fransen geeft). Hopelijk wordt ze hieraan niet herinnerd na de komende parlementsverkiezingen in Frankrijk. PIET VAN NIEUWVLIET

In Europa nichts Neues…

…met dank aan Erich Remarque van wie we de titel graag usurperen (Im Westen nichts Neues, bijna een eeuw geleden verschenen). Er was een ware tsunami voorspeld, of op zijn minst een belangrijke machtsverschuiving in het Europees Parlement. Wanneer we dit schrijven, loopt de telling op haar einde en lijkt het best mee te vallen met de voorspelde doemscenario’s.

Wat werd er duchtig gestemd de voorbije dagen, en dan hebben we het niet over de nationale ‘bollekeskermis’ in dit boeiende koninkrijk. Verspreid over enkele dagen koos wat men ooit het Avondland noemde een nieuw Europees Parlement. Voor de tiende keer trouwens (daarvoor was de samenstelling een reflectie van de nationale parlementen). 185 miljoen kiezers, verspreid over 27 lidstaten. Akkoord, het komt nog niet in de buurt van de Indiase superlatieven, de grootste democratie ter wereld, maar toch: het stelt wat voor. Ook hier dus, weliswaar samenvallend met de federale en regionale stembusslag.

De fractie van de rechtse ‘die hards’ - Identiteit & Democratie (ID) - is aan het groeien

Het is trouwens voor ‘Europa’ - het Europees Parlement dus - dat Vlaams Belang zijn beste score behaalt. 1.034.112 stemmen om precies te zijn, boven de symbolische kaap van het miljoen dat in pre-electorale overmoed als het streefdoel werd vooropgesteld. Goed voor drie verkozenen, een druppel op een hete plaat in een assemblee met 720 zitjes. Mutatis mutandis kan hetzelfde gezegd worden van de gehele Belgische inbreng: 21

Voor het Europees Parlement haalt Vlaams Belang zijn beste score met iets meer dan een miljoen stemmen

mandaten, iets minder dan 3 procent. Maar laten we niet te negatief zijn, want de kracht zit hem in de samenwerking. En kwaliteit is nog iets anders dan kwantiteit.

Parlementaire omwenteling

In de aanloop naar deze Europese verkiezing dook het ‘uiterst rechtse’ spookbeeld frequent op. Het leek wel of het hele parlement overhoop zou worden gegooid. Maar zie, het doemscenario moet met ettelijke korrels zout genomen worden. Wanneer we dit schrijven, is de telling (op Europese schaal) nog niet voltooid, maar de grote lijnen zijn duidelijk en zullen wellicht niet meer wijzigen. De fractie van de rechtse ‘die hards’ - Identiteit & Democratie (ID) - is aan het groeien, zeker met de inbreng van het Franse Rassemblement National dat zo’n dertig verkozenen haalde. Eerder was de formatie van Marine Le Pen al een van de (numerieke) sterkhouders van de fractie (20). Net als de Italiaanse Lega (28) en het Duitse AfD (11), ook al liggen die laatsten er inmiddels uit. Met wat ‘zuiveringen’ zou van een terug-

In Italië houdt rechts min of meer stand

Italië, met zijn bevolking van 60 miljoen mensen en een sterke economievooral in het noorden van het schiereiland -, is een bepalende factor in de Europese Unie. Anderhalf jaar geleden slaagde Giorgia Meloni van de rechtse partij Fratelli d’Italia erin een verkiezingscoalitie op te zetten met de rechtse Lega-partij van Matteo Salvini, de centrumformatie van Forza Italia en een christendemocratische partij. Meloni werd de eerste vrouwelijke en rechtse eerste minister van Italië, met een regeringsprogramma dat onder andere inzet op een strikter migratiebeleid. Tot hiertoe blijven échte resultaten nog wat uit.

Voor de Europese verkiezingen was er geen coalitielijst, want de drie partijen zitten op Europees vlak in andere fracties: Meloni zit bij de Europese Conservatieven en Hervormers, Salvini bij Identiteit & Democartie (ID) en Forza Italia van Tajani bij EVP. De Fratelli haalden in 2019 amper 6,4 procent, Forza was goed voor 8,7 procent en Lega scoorde fors met 34,13 procent. Volgens recente peilingen zou Lega ongeveer van het politieke toneel verdwijnen en zouden de Fratelli met veel zetels gaan lopen. Rechts zou een forse nederlaag lijden. Dat was de algemene teneur.

Sterke Fratelli d’Italia

De resultaten bleken ook in Italië niet altijd overeen te stemmen met de peilingen. Fratelli d’Italia deed het overal bijzonder goed en haalde 28,59 procent binnen - in sommige gebieden zelfs boven de 30 procent. Opmerkelijk: ook in het kerngebied van Lega (het noorden van Italië) werden de Fratelli de eerste partij. De tweede partij bleef de linkse Partij van het Volk met 25,5 procent van de stemmen, een vooruitgang ten opzichte van 2019. Verliezer is de 5 sterrenbeweging die van de forse 17,1 procent in 2019 amper 9,66 procent overhoudt. Maar: wel nog steeds derde partij. Forza Italia wist zijn resultaat van 8,8 procent te consolideren. En Lega dan? Het politieke einde van Lega werd het niet, maar Matteo Salvini kreeg een duidelijke waarschuwing van de Italiaanse kiezer. Hij hield 8,81 procent van de stemmen over en moet 21 zetels in het Europees parlement inleveren. De stijl van Salvini zou veel Italianen hebben afgestoten en de duidelijke Europese en ministeriële koers van Giorgia Meloni sprak allicht meer inwoners aan.

keer sprake kunnen zijn. Zou. Officieel was een wat gewaagde uitspraak van topman Maximilian Krah - dat SS’ers niet allemaal ‘criminelen’ waren - de reden van uitsluiting. In werkelijkheid was dat het zoveelste incident in een lange rij die de samenwerking erg moeilijk maakte. De ‘drup in the emmer’, om het met de woorden van de kandidaat-secretaris-generaal van de NAVO te zeggen.

Green Deal

Zoals het ernaar uitziet, wordt ID groter dan de Groenen (beide zitten rond de kaap van de 50). En dan zijn er nog de Europese Conservatieven en Hervormers, ook goed voor ruim 60 mandaten, de fractie waar de N-VA toe behoort. We maken geen amal-

gaam, maar zij staan ook rechts van de mainstream, progressieve Europese consensus. Feit is dat het Europees Parlement geen grote omwenteling lijkt te ondergaan. De Europese Volkspartij, de grootste fractie, schijnt tien zetels te winnen. S&D, de sociaaldemocraten zeg maar, verliest, maar slechts zo’n vier zetels.

Moraal van het verhaal? Alle stemmingmakerij ten spijt, is er geen sprake van enige omwenteling die naam waard. De hoop dat engagementen uit het verleden, de Green Deal op kop, bijgestuurd zullen worden, is begrijpelijk (en wenselijk). Alleen ligt de bal in het kamp van de EVP & co, wat niet wegneemt dat de ‘extremen’ (sic) hun rol kunnen spelen. En ja, dat laatste is ook een uitdrukking van hoop.

GDD

Links counteren

Giorgia Meloni en Marine Le Pen dromen achter de Europese schermen van een grote rechtse fractie om hiermee links zoveel mogelijk te counteren. Fratelli d’Italia zou wel eens een leidende rol kunnen spelen. Rechts moest ten opzichte van de verkiezingen in 2019 licht inleveren en behield van de 49 procent ruim 43 procent.

PIET VAN NIEUWVLIET

Verwachte doorbraak Vox bleef uit

Spanje is qua bevolking een belangrijke lidstaat van de Europese Unie: er wonen 50 miljoen mensen en het land herbergt verschillende etnische minderheden zoals de Basken en de Catalanen. Er zijn al jaren communautaire barsten en scheuren zichtbaar, die doorwerken tot op vandaag. In 2019 slaagde de socialistische partij PSOE erin bijna 33 procent van de Spaanse inwoners achter zich te krijgen. Er was een belangrijke liberale partij, Cuidadanos, en er was zelfs sprake van een beperkte doorbraak van de ecologisten in Spanje, die 3 parlementsleden naar het Europees Parlement stuurden. Uit recente peilingen bleek dat Spanje mogelijk een doorbraak van (unitair Spaans) radicaal rechts zou meemaken met Vox.

De resultaten liggen in de lijn van de verwachtingen, maar er waren belangrijke verschilpunten. De socialistische dominantie werd doorbroken. Zo viel PSOE terug op 30 procent en moet ze één Europese zetel inleveren. De centrumrechtse Partido Popular schoot met

34,2 procent van de stemmen de socialisten rechts voorbij en stuurt 22 parlementsleden naar Brussel (een stijging van 9). De liberalen van Cuidadanos verdwenen geheel uit het Europees Parlement. De ecologisten bleven steken op 3 zetels en gaan er in percentage op achteruit.

De voorspelde doorbraak van Vox bleef uit, al haalde de unitair Spaanse rechtse partij wel 9,6 procent van de stemmen en stuurt ze 6 parlementsleden naar het EP. Maar 9,6 procent wordt algemeen gezien als een eerder teleurstellend resultaat. De oorzaak voor het minder goede resultaat van Vox zal allicht de radicaal-rechtse lijst zijn van internetinfluencer Alvise Perez, die uit het niets 4,6 procent haalt en 3 zetels. Drie zetels die anders naar Vox waren gegaan.

Portugal

Ook in buurland Portugal zagen commentatoren een nagenoeg identiek scenario: de socialisten van PS leverden anderhalf procent in en één zetel (8 zetels en 32,1 procent). De centrumrechtse PSD steeg tot 31,1 procent en bezet 7 zetels. Het uiterst linkse blok schrompelde ineen en houdt met 4,3 procent één Europese zetel over. Chega, tijdens de jongste parlementsverkiezingen de verrassing in Portugal, kon haar doorbraak niet verzilveren en strandt op 9,8 procent. Chega zal de ID-fractie versterken met twee parlementsleden.

Zetelverdeling voor het Europees Parlement

“Er is qua staatshervorming

veel meer mogelijk dan wat de mensen denken”

MAXIME VANDENBERGHE - POLITICOLOOG

Met Maxime Vandenberghe spraken we de ochtend na de verkiezingen af om de resultaten te bespreken. De doctor in de politieke wetenschappen (UGent) is gespecialiseerd in communautaire thema’s en wil bespreken welke staatshervormingen er mogelijk zijn met deze verkiezingsuitslag. “Er is veel meer mogelijk dan wat de mensen denken”, aldus Vandenberghe.

Of Vandenberghe deze verkiezingsresultaten verwacht had? “Absoluut niet. Zoals voor zovelen is het ook voor mij een complete verrassing dat N-VA zo standhoudt. Klassiek is het zo dat Vlaams Belang onderpeild wordt. Nu zie je plots dat het omgekeerde gebeurd is.” Wat Vandenberghe nog opvallender vindt, is de uitslag in Franstalig België. “Dat is niet gewoon een verrassing, maar een totale omwenteling. Een volledige metamorfose, zowel sociaaleconomisch als communautair.”

Georges-Louis Bouchez noemde de verkiezingsuitslag in Franstalig België al een soort staatshervorming, omdat er eindelijk ander beleid zou komen.

“Goh, in zekere zin zou dat kunnen kloppen. Maar zowel inhoudelijk als mathematisch zijn er nu toch een aantal zaken mogelijk, die tot nu toe niet mogelijk werden geacht. Een aantal coalities kunnen plots een tweederdemeerderheid halen. Een klassieke tripartite plus N-VA was in de vorige legislatuur onvoldoende en vandaag zou dat wel volstaan voor een tweederdemeerderheid. Dat is politiek niet evident, maar mathematisch is het wel mogelijk. Dat is iets wat ik totaal niet verwacht had op basis van de peilingen.”

“Ten tweede denk ik dat de kans bestaat dat er federaal een coherente, centrumrechtse regering komt, die focust op sociaaleconomische thema’s, op migratie en een aantal hervormingen inzake fiscaliteit. Die regering kan dan ondertussen een staatshervorming onderhandelen.”

Regeren en tegelijkertijd een staatshervorming onderhandelen?

“Dat is wat Jean-Luc Dehaene destijds ook gedaan heeft. Het land stond er toen niet goed voor en de budgettaire oefening waarvoor men stond, was gigantisch. Men heeft toen de staatshervorming niet volledig weggeschoven, maar onderhandeld, terwijl die regering al in het zadel zat. Daar is de vierde staatshervorming uit voortgekomen, volgens velen de grootste in onze geschiedenis.”

Als er initieel nog wat coherentie is tussen het beleid aan weerszijden, roept de bicefale piste misschien minder weerstand op

“Die piste is dus niet gedoemd om te mislukken. Maar het is wel allesbehalve evident. Er is geen garantie, ook niet voor N-VA, dat er dan een staatshervorming komt. Men verwijst in recente commentaren graag naar Dehaene die zeer fors budgettair beleid koppelde aan een staatshervorming. Maar de kaarten lagen toen wat anders: aan Vlaamse zijde was er meer eensgezindheid over een staatshervorming, aan Franstalige zijde was er wat meer druk. Maar je zou ook kunnen verwijzen naar Wilfried Martens die ook een aantal pogingen gedaan heeft om tijdens zijn regeerperiode een staatshervormingsakkoord te bereiken. Die heeft daar toch serieus meer op gevloekt dan Dehaene.”

Waar gelooft u het meeste in? In het scenario van de staatshervorming die tijdens de legislatuur onderhan-

deld wordt of in een vooraf onderhandelde staatshervorming?

“Als men op voorhand een akkoord wil, dan zullen de onderhandelingen erg lang duren. De druk vanuit de Europese Unie om de Belgische begroting aan te pakken, zal al binnen een aantal dagen komen, dus er is eigenlijk niet zoveel tijd. Maar het is ook absoluut niet evident om een staatshervorming tijdens de legislatuur te onderhandelen. Elke discussie over die staatshervorming zal een weerslag hebben op het sociaaleconomische beleid en omgekeerd. Alles zal aan elkaar worden gekoppeld. En dan vrees ik dat je eerder in een Martens-scenario belandt dan in een Dehaene-scenario. Ik zou iedereen die naar het voorbeeld van Dehaene kijkt, aanraden om ook eens het voorbeeld van Martens op te zoeken.”

Is er nog een derde mogelijkheid?

“Ja, men zou een coherente, centrumrechtse regering kunnen proberen te vormen, die eigenlijk al bicefaal te werk gaat, door op federaal niveau al zaken te gaan splitsen. Dat lijkt misschien wat paradoxaal, omdat de nood klein lijkt nu ook Wallonië centrumrechts gestemd heeft. Anderzijds zou men kunnen zeggen dat als het beleid redelijk eensgezind zou zijn in het begin, het een kleine stap is om het te splitsen. Met PS in de regering zou dat moeilijker zijn: stel dat men een bicefaal beleid voert inzake arbeidsmarkt en aan Vlaamse zijde beslist men om verstrengingen door te voeren die aan Franstalige zijde uitblijven, dan is er ineens een opvallende asymmetrie. Als er initieel nog wat coherentie is tussen het beleid aan weerszijden, roept de bicefale piste misschien minder weerstand op.”

De verschillen in stemgedrag tussen Vlaanderen en Wallonië lijken kleiner geworden te zijn.

“Goh, Wallonië schuift op richting het rechtsere Vlaanderen, maar de onderliggende dynamieken blijven opvallend verschillend. In Vlaanderen winnen rechtse nationalisten de verkiezingen, terwijl die in Wallonië eigenlijk niet bestaan. Vooruit haalt een relatief goed resultaat in Vlaanderen, maar de Parti Socialiste gaat er in Wallonië op achteruit. En terwijl MR als liberale partij hoge toppen scheert, zakt Open Vld volledig weg.”

In een opiniestuk dat u samen met Jürgen Vanpraet en Quinten Jacobs publiceerde in De Tijd, had u het over artikel 195 van de Grondwet. Hoe kan dat gebruikt worden voor een staatshervorming?

“We wisten al dat men via artikel 195 artikelen kan aanpassen die niet voor herziening vatbaar werden verklaard. Maar er is meer. Ten eerste kan men via artikel 195 ook volledige bevoegdheidsoverdrachten doen via de Grondwet, dus zonder nood aan een meerderheid in elke taalgroep. Ten tweede kan men de meerderheidsvereisten op zich aanpassen. Die staan immers in de Grondwet. Bovendien klopt het niet dat vandaag 100 zetels nodig zijn voor een staatshervorming. Omdat onthoudingen geen tegenstemmen zijn, kan men met veel minder zetels een tweederdemeerderheid bereiken.

Dierenwelzijn kwam in de Grondwet terwijl slechts 70 van de 150 Kamerleden voor stemden. Ook voor een staatshervorming

Ik zou iedereen die naar het voorbeeld van Dehaene kijkt, aanraden om ook eens dat van Martens op te zoeken

zou dat kunnen, zolang bepaalde partijen zich willen onthouden en de hervorming dus ‘gedogen’.”

“De eensgezindheid die men vaak denkt nodig te hebben, is exuberant aan het worden. Dat is bijna-unanimiteit en wordt een karikatuur. Wat wij zeggen, is dat het volstaat om een grote consensus te hebben. Ook juridisch hoef je geen obese consensus te hebben die bijna onhaalbaar is in de realiteit, want daardoor krijg je de stilstand van een systeem dat zich tegen zichzelf aan het keren is.”

Waarom vonden jullie het zo belangrijk om dat opiniestuk te schrijven?

“We wilden vooral aantonen dat het een slecht argument is om te stellen dat ‘het gewoonweg niet kan’. Er kan veel, meer dan vaak wordt aangenomen. Of een staatshervorming wenselijk is of niet, is een boeiend inhoudelijk debat. Men zou dat debat inhoudelijk moeten voeren, eerder dan zich te verschuilen achter de idee ‘dat het nu eenmaal niet mogelijk is’.”

Zou een partij als Vlaams Belang zich bijvoorbeeld kunnen onthouden bij een staatshervorming die tot meer Vlaamse bevoegdheden leidt?

“Paradoxaal genoeg denk ik dat, hoe minder verregaand die staatshervorming zou zijn, hoe groter de kans is dat Vlaams Belang zich zou kunnen onthouden om ze mogelijk te maken. Stel dat ze bicefaal zouden werken en dus een aantal departementen op federaal niveau zouden splitsen. Daar staat niet veel tegenover, dus dat lijkt me iets te zijn waar Vlaams Belang mee zou kunnen instemmen. Bij een grotere staatshervorming staat er altijd een grotere toegeving tegenover van de Vlaams-nationale zijde. Dan wordt het voor VB moeilijker om niet tegen te stemmen. Als er tegenover

de responsabilisering van de regio’s en het splitsen van het arbeidsmarktbeleid een federale kieskring of het herfederaliseren van een aantal bevoegdheden staat, denk ik niet dat Vlaams Belang anders kan dan tegen te stemmen.”

Gelooft u in zo’n minikabinet van De Wever?

“Zo’n minikabinet zal uiteindelijk toch maxi uitdraaien, zeker als dat dient om budgettair orde op zaken te stellen. Je moet een fiscale hervorming doorvoeren die zeer verregaand is, want zowat elk beleidsdomein valt daaronder. Je hebt al snel debatten over arbeidsmarkthervormingen, pensioenmaatregelen, ambtenarenstatuten, enzovoort. Zo’n minikabinet is puur symbolisch en retorisch slim gezien, omdat ze op die manier aanwijzen dat het om een overgangsregering gaat. Ik ga er dan ook vanuit dat N-VA in een dergelijk scenario een aantal garanties over die staatshervorming zal binnenhalen.”

Is een straffe hervormingsregering met communautaire ambities met Bart De Wever aan het hoofd niet té veel tegelijk voor de Franstaligen om te slikken?

“Ja, dat zullen de Franstaligen wellicht niet slikken. Het is zeer moeilijk om in het hoofd van politici te kruipen en ik wil het ook niet doen. Maar de beste manier om er zeker van te zijn dat je geen premier wordt, is door op voorhand zeer sterk te beklemtonen dat je wilt dat het gebeurt.”

De onderliggende dynamieken blijven opvallend verschillend

“Ik weet ook niet of dat nodig zou zijn. Naar campagnevoering toe was het interessant. Maar ik denk dat het voor de plannen van N-VA niet noodzakelijk nodig is om de premier te leveren. Aan Franstalige kant zal het al moeilijk genoeg zijn om een centrumrechtse regering én een staatshervorming erdoor te krijgen.”

WANNES NEUKERMANS

Maxime Vandenberghe

VAN DE AMERIKAANSE STAAT ARIZONA TOT

Nu de kiezer de kaarten heeft geschud, is het aan de heren en dames politici om nieuwe regeringen te vormen. Hoe verloopt de formatie precies? En welke coalities mogen we verwachten? Een overzicht.

Na de verkiezingen dienen de Vlaamse en federale regeringen hun ontslag in. Daarna is de informateur aan zet. Hij gaat in gesprek met andere partijen en onderzoekt de mogelijke samenstelling van een nieuwe regering.

Op Vlaams niveau is de informateur de voorzitter van de grootste partij, in dit geval Bart De Wever van N-VA. Alle partijvoorzitters, in volgorde van grootte, komen gedurende 45 minuten bij hem op de koffie. Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken was dinsdagmiddag als eerste aan de beurt. De partijvoorzitters wisselen bij hun eerste ontmoeting in het kader van de formatie steeds cadeautjes uit. Na de verkiezingen van 2019 overhandigden informateur De Wever en Tom Van Grieken, die werd vergezeld door ondervoorzitters Barbara Pas en Chris Janssens, elkaar enkele flesjes ‘Paljas’-bier. Tijdens het laatste debat voor de verkiezingen van 2019 had De Wever de voorzitter van Vlaams Belang een ‘paljas’ genoemd.

Informateur en formateur

Op federaal niveau is het de koning die na een gesprek met alle partijvoorzitters een informateur aanduidt. De taak van die laatste bestaat erin om verkennende gesprekken over de vorming van een nieuwe regering te voeren. Daarna stelt de koning een formateur aan. Die moet de onderhandelingen om tot een nieuwe regering te komen in goede banen leiden.

Op federaal niveau is het de koning die na een gesprek met alle partijvoorzitters een informateur aanduidt

Premier Alexander De Croo mocht daags na de verkiezingen de spits afbijten: hij ging op audiëntie bij de koning om het ontslag van zijn regering aan te bieden. De koning heeft dat aanvaard, waardoor de huidige federale regering in lopende zaken gaat.

Daarna was het de beurt aan de voorzitters van de grootste partijen: Bart De Wever van N-VA, Tom Van Grieken van Vlaams Belang en Georges-Louis Bouchez van MR. Dinsdag brachten de zes andere partijvoorzitters een bezoek aan de koning: Paul Magnette van PS, Raoul Hedebouw van PVDA, Maxim Prévot van Les Engagés, Sammy Mahdi van cd&v, Melissa Depraetere van Vooruit, Tom Ongena van Open Vld en François De Smet van DéFI. Raketcoalitie

Op Vlaams niveau is de meest waarschijnlijke optie de zogenaamde ‘raketcoalitie’. Die naam is geen verwijzing naar ‘per aspera ad astra’ (via moeilijkheden naar de sterren), de Latijnse spreuk waarmee De Wever zondagavond zijn overwinningstoespraak opende, maar naar de kleuren van een raketijsje. Een regering van N-VA, Vooruit en cd&v beschikt met 65 zetels over een comfortabele meerderheid. Onder meer Jean-Marie Dedecker, de West-Vlaamse lijst-

trekker voor de Kamer, pleitte in Terzake al voor een raketcoalitie van N-VA, Vooruit en cd&v. “Het zal moeten, en ik denk dat we de veto’s een beetje moeten inslikken als we tot een resultaat willen komen”, zei hij. Ook politiek journaliste Isolde Van den Eynde zei maandagavond in Terzake dat ze op dit moment geen andere coalitie ziet.

Een zogenaamde ‘Guldensporenregering’ van N-VA en Vlaams Belang komt nét niet aan een meerderheid. N-VA verloor op verkiezingsavond in Oost-Vlaanderen nog één van haar zeven zetels aan Vooruit, waardoor de twee V-partijen elk 31 en samen ‘slechts’ 62 zetels halen. Beide partijen beschikken samen wel over een blokkeringsminderheid én een meerderheid als het gaat over gewestbevoegdheden. Met de verkozene van Team Fouad Ahidar aan boord zou wel een Guldensporenregering in de steigers kunnen worden gezet.

Onder meer Jean-Marie Dedecker pleitte in Terzake al voor een Vlaamse raketcoalitie van N-VA, Vooruit en cd&v

Een ‘zonsopgangcoalitie’ van Vlaams Belang, N-VA en cd&v heeft met 78 zetels een ruime meerderheid, maar lijkt politieke fictie. Zowel De Wever als Mahdi stelden voor de verkiezingen hun veto tegen een samenwerking met Vlaams Belang.

Drie koningen

De meest voor de hand liggende federale regering is de zogenaamde Arizona-coalitie. In de vlag van de Amerikaanse staat Arizona komen het rood van de socialisten, het blauw van de liberalen, het oranje van de christendemocraten en het geel van de Vlaams-nationalisten terug.

In 2020 probeerden de zogenaamde ‘drie koningen’, toenmalig cd&v-voorzitter Joachim Coens, toenmalig Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert en Bouchez, al een Arizona-coalitie in de steigers te zetten. Open Vld en MR, cd&v en cdH (nu Les Engagés), N-VA en sp.a (nu Vooruit) waren toen de enige partijen die geen veto tegen elkaar hadden gesteld. Hun poging draaide toen op niks uit.

De Parti Socialiste heeft al laten verstaan dat het op alle bestuursniveaus voor de oppositie kiest. Vooruit zal dus zonder zijn Franstalige zusterpartij tot een federale Arizona-coalitie moeten toetreden.

Op Vlaams niveau is de informateur de voorzitter van de grootste partij, in dit geval Bart De Wever van N-VA

Ook afscheidnemend Open Vld-voorzitter Tom Ongena en de voltallige partijtop spraken hun voorkeur uit voor een oppositiekuur. MR en Open Vld hadden voor de verkiezingen hun lot aan elkaar verbonden, maar MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez vertelde daags na de verkiezingen op de radio dat hij bereid is om zonder Open Vld in een regering te stappen, op voorwaarde dat de Vlaamse liberalen zélf kiezen voor de oppositie.

De Arizona-coalitie zou dus kunnen bestaan uit Vooruit, MR, cd&v, Les Engagés en N-VA. Die vijf partijen hebben hebben samen 83 zetels. Dat aantal volstaat voor een zetel-

meerderheid in het federale parlement, maar is niet voldoende om een nieuwe staatshervorming te realiseren. Om de grondwet te wijzigen, is een tweederdemeerderheid én een meerderheid in elke taalgroep vereist. Als ook de PS (16 zetels) en Open Vld (7 zetels) zouden toetreden, beschikt de nieuwe regering wel over een tweederdemeerderheid.

Centrumrechtse as

Daags voor de verkiezingen legden we de vlag van Arizona al voor aan Sammy Mahdi. Hij herkende ze meteen, maar wilde niet zeggen of dat ook zijn favoriete regering is. “Het laatste wat ik nu ga doen, is mij uitspreken over de samenstelling van de federale regering waar ik in wil stappen”, zei hij toen. Tijdens de campagne hebben cd&v, Les Engagés en MR al een centrumrechtse as gevormd. Zoals de kaarten nu liggen, ziet het ernaar uit dat ze ook daadwerkelijk samen in een centrumrechtse federale regering zullen stappen.

Ook N-VA-Kamerlid Theo Francken droomde voor de verkiezingen al luidop van een centrumrechtse federale regering zonder PS. “Een centrumrechtse regering moet niet alleen op communautair vlak stappen vooruitzetten, maar vooral ook werken aan de heropbouw van defensie en een strenger migratiebeleid, en werken opnieuw lonend maken”, legde hij uit. “Het is een ongelofelijke opportuniteit om te kunnen schakelen zonder PS.”

Na de verkiezingen van 2010 duurde het maar liefst 541 dagen voor formateur en latere premier Elio Di Rupo (PS) een regering kon vormen. Daarmee mag België nog steeds het wereldrecord regeringsvorming achter zijn naam schrijven. Maar deze keer zou het wel eens snel kunnen gaan. Onder meer Bouchez verklaarde al dat de vorming van een nieuwe federale regering “extreem snel” kan gaan. “Het is een kwestie van weken, niet van maanden. We moeten niet te lang wachten met de samenstelling vast te leggen.”

Op Waals niveau gaf Bouchez alvast het goede voorbeeld. Amper twee dagen na de verkiezingen kondigde hij op een gezamenlijke persconferentie met Maxime Prévot aan dat MR en Les Engagés een Waalse regering zullen vormen, zonder PS.

Politicoloog Carl Devos is iets sceptischer over regeringsvorming. “Het is niet omdat het geen maanden duurt voor het duidelijk is wie met wie rond de tafel kan zitten, dat het per definitie makkelijk en snel zal gaan”, zei hij maandagavond in De Afspraak.

ANTON SCHELFAUT

De Croo deelt het ontslag van zijn regering mee aan koning Filip

14 Geschiedenis

24 november 1991: Zwarte Zondag

In de aanloop naar de verkiezingen van afgelopen zondag en zeker in de laatste weken, dook de term ‘Zwarte Zondag’ met enige regelmaat op in de media: de spraakmakende verkiezingen van zondag 24 november 1991, die de geschiedenis ingingen als Zwarte Zondag. In vergelijking met de parlementsverkiezingen van 13 december 1987 sprong Vlaams Blok die dag in de Kamer van twee naar twaalf zetels en in de Senaat van een naar vijf, met een score van respectievelijk 6,58 en 6,78 procent. De regeringspartijen verloren samen 287.249 stemmen aan Vlaams Blok. De partij van Karel Dillen werd zelfs twee zetels sterker dan aartsrivaal Volksunie. Alsof dat niet volstond, kreeg de libertijnse foertpartij R.O.S.S.E.M., die uit het niets was opgedoken en waarvan de leider, JeanPierre Van Rossem, op dat ogenblik wegens schriftvervalsing in de cel zat, ook nog eens 5,1 procent van het electoraat achter zich en behaalde drie zetels in de Kamer en één in de Senaat.

Die verkiezingsuitslag lokte een lawine van commentaren uit. De toon ervan werd al daags na de stembusgang gezet: ‘Bruine vloedgolf in Vlaanderen’, ‘Een kaakslag voor het regime’ en ‘Traditionele partijen vallen in ongenade’, zo kopten de belangrijkste Vlaamse kranten in vette letters. En dan zwijgen we nog over de gitzwarte voorpagina waarmee De Morgen die ochtend in de krantenwinkels prijkte. FIN-DE-REGIMESFEERTJE

We herinneren nog staatssecretaris én CVP-coryfee

Miet Smet met een bitse en lichtjes pedante ondertoon zeggen, die avond tijdens de verkiezingsuitzending van de BRT: “Men zegt altijd dat de kiezer gelijk heeft; wel, in dit geval heeft men geen gelijk…” De leiders van het land - onder wie Louis Tobback, Jean Luc Dehaene en Wilfried Martens, een premier die 10 jaar lang het land had bestuurd -, gaven met hun verbouwereerde reacties toe dat ze de voeling met de kiezer totaal waren kwijtgespeeld. Geen van hen had de doorbraak van Vlaams Blok zien aankomen. Nochtans waren er voldoende voortekenen geweest. Eind jaren tachtig, begin jaren negentig waren, op de keper beschouwd, jaren die werden gekenmerkt door een donker fin-de-regimesfeertje dat zich van het politieke bedrijf had meester gemaakt. De mini-koningskwestie van maart 1990, waarin koning Boudewijn hardnekkig had geweigerd de abortuswet te ondertekenen of de daaropvolgende zomer waarin de socialistische minister van staat André Cools als een schurftige hond op straat was afgeknald, lagen nog vers in het geheugen…

COMMUNAUTAIRE SPANNINGEN

De regering-Martens VIII - toen drie jaar aan de macht - was in oktober 1991 op spectaculaire wijze gevallen over de sterk communautair geladen kwestie van wapenleveringen aan Saoedi-Arabië én het moeilijke dossier van de overheveling van het kijk- en luistergeld naar de Gewesten. Toen de spanningen over de wapenuitvoer hoog opliepen, had de socialistische vicepremier Philippe Moureaux gedreigd met een institutionele atoombom: als de federale overheid de exportvergunning voor de Waalse wapenfabriek FN Herstal weigerde, dan zou de Waalse regering die wel verstrekken, ook al was die daar toen nog niet bevoegd voor. De grondwettelijke orde wankelde. Het einde van België leek voor sommigen plots nabij. Zeker toen dat dossier leidde tot het vertrek van de ministers

van de Volksunie die - gefrustreerd over de al maandenlang aanslepende discussie over de derde fase van de staatshervorming - het wapenexportdossier aangrepen om de stekker uit de regering te trekken. Oorspronkelijk waren er verkiezingen gepland op 19 januari 1992, maar die werden, na de plotse val van de regering, vervroegd naar 24 november 1991. Als de spreekwoordelijke donderslag bij de al even spreekwoordelijke heldere hemel leidde Zwarte Zondag tot de ontdekking van de beruchte ‘kloof russen de burger en de politiek’. De steeds mondiger en kritisch geworden kiezer had een duidelijke vertaling van zijn ongenoegen, wantrouwen en frustraties gegeven. Hij stuurde de traditionele partijpolitiek via de stembus een zonneklaar en ondubbelzinnig signaal: een groot deel van het electoraat had de buik meer dan vol van een overheid waardoor het zich in steek gelaten voelde.

EEN GROOT DEEL VAN HET

ELECTORAAT HAD DE BUIK MEER

DAN VOL VAN EEN OVERHEID

WAARDOOR HET ZICH IN STEEK

GELATEN VOELDE

Het was de verdienste van Vlaams Blok om dat groeiende ongenoegen te kanaliseren en te vertolken. Nochtans kon men de eerste jaren van Vlaams Blok vanuit electoraal oogpunt moeilijk een groot succes noemen. Van 1978 tot 1985 was de weinig charismatische stichter-voorzitter Karel Dillen het enige VB-parlementslid. In 1987 werd hij in de Kamer opgevolgd door de jonge advocaat Gerolf Annemans. Later in datzelfde jaar kreeg Annemans bij nieuwe verkiezingen het gezelschap van de 25-jarige Filip Dewinter. Karel Dillen belandde op het zetelfluweel in de Senaat.

UIT ZELFVERDEDIGING

Bij de gemeenteraadsverkiezingen in 1988 was het journalist Hugo Gijsels die in De Morgen voor het eerst het begrip ‘Zwarte Zondag’ lanceerde. In Antwerpen - de bakermat van Vlaams Blok - behaalde de partij tot verrassing van het politieke establishment 17,7 procent van de stemmen, waardoor het in één klap 10 zitjes in de gemeenteraad kon binnenrijven. Elders in de provincie Antwerpen - VB had lang niet overal lijsten neergelegd - was er ook sprake van enige vooruitgang. In Mechelen behaalde de partij 3 zetels, In Brasschaat, Edegem, Mortsel en Schoten werden telkens 2 VB’ers verkozen, in Lier 1. Ook in Gent (2) en Lokeren en Sint-Niklaas (telkens 1 zetel) belandde het VB in de gemeenteraad. Redenen te over voor de extreme linkerzijde om de alarmbel te luiden en luidkeels hun ongenoegen te ventileren toen de gemeenteraden werden geïnstalleerd. In 1989 volgde Wim Verreycken Karel Dillen op in de Senaat nadat deze als Europees Parlementslid was verkozen.

VAN 1978 TOT 1985 WAS DE WEINIG CHARISMATISCHE

STICHTER-VOORZITTER

KAREL DILLEN HET ENIGE VB-PARLEMENTSLID

En toen waren er de vervroegde verkiezingen van 24 november 1991. Voor het eerst zette Vlaams Blok in op een grootschalige en eenvormige campagne die een stuk professioneler was dan vorige edities. Het campagnebeeld van de twee bokshandschoenen met de slogan ‘Uit Zelfverdediging’ zou een iconische status krijgen en tot het collectieve geheugen gaan behoren. Achteraf beschouwd was de paniekstemming van eind 1991 fel overtrokken. Al op 7 maart 1992 werd de regering-Dehaene gevormd. Het Sint-Michielsakkoord later dat jaar luidde het begin in van een, naar Belgische normen, relatief stabiele politieke periode. De ondergang van de natie was afgewend, toch voor even…

JAN HUIJBRECHTS

LEZERSBRIEVEN

Een rekensommetje

Pallieterke, Ik heb aandachtig naar de uitslag van de Kamerverkiezingen van 9 juni 2024 gekeken. Aangezien de opkomst in Vlaanderen (89,6 procent) beduidend hoger ligt dan in Wallonië (84,5 procent) en Brussel (82,5 procent) halen alle Vlaamse partijen samen meer dan 63 procent van de in België geldig uitgebrachte stemmen, hetgeen - mathematischrecht zou geven op 95 van de in totaal 150 Kamerzetels. Toch hebben ze maar recht op 89 zetels of 59,3 procent, dankzij het fameuze Belgische kiessysteem (systeem-D’Hondt) dat de te verdelen zetels per definitie vastlegt in functie van het totale aantal inwoners (ook de niet-stemgerechtigde) per provincie en dus in het geheel geen rekening houdt met de werkelijke verkiezingsuitslag. Nog maar eens een typisch voorbeeld van de alomgeprezen ‘démocratie à la belge’. André Clerbout, Scherpenheuvel-Zichem

BDW

Pallieterke, Ik kreeg mijn Pallieterke pas maandag in de bus. Zoiets komt trouwens geregeld voor, door de goede (?) zorgen van bpost. Meestal lees ik dan vijgen na Pasen. Maar deze keer zat er een verkiezing tussen. Het nummer, geschreven voor de verkiezingen, bevatte een recital aan lezersbrieven om BDW neer te halen. Zelfs vriend Van Camp zat er met zijn pronostiek volledig naast. Niet zonder enig leedvermaak stel ik vast dat ‘ad astra per aspera’ een perfecte weergave is van de verkiezingsuitslag. De ‘aspera’ kwamen niet enkel uit linkse hoek, ook het eigen volk deed vrolijk mee aan de BDWbashing. Het eeuwige, typisch Vlaamse ‘kopje onderduwen’ van de beste van de klas. Hou er nu asjeblieft eens en voorgoed mee op. Als we ons nu eens allemaal, als rechtgeaarde Vlamingen, van links en van rechts, inclusief de media, vastberaden achter deze uitzonderlijke figuur zouden scharen, in plaats van mee te doen aan allerhande ‘petite politique polichinelle’, dan worden we zeker baas in eigen land. Zou dat niet mooi zijn? Zo’n kans krijgen we geen tweede keer. Ik zou het nog willen meebeleven. Dirk Lahaye, Leuven

Antwerpen

Pallieterke, Een stad met 178 nationaliteiten. Linkse partijen zoals Groen, Vooruit en vooral PVDA (Partij van de Allochtonen) profiteerden van het vreemdelingenstemrecht tijdens de verkiezingen van 9 juni. Vooral in Antwerpen zorgde de PVDA voor een electorale verschuiving die zal leiden tot een versnelde islamisering van de koekenstad… De monsterzege van deze partij was toe te schrijven aan haar kandidaten van niet-Europese oorsprong. Linkse partijen hebben hun traditionele achterban (arbeiders) ingeruild en verwaarloosd ten voordele van het nieuwe electoraat, met name de holebi’s en de islamitische gemeenschap. Mensen die niet geïnteresseerd zijn in onze Vlaamse roots en onze manier van leven, maar wél in Vlaamse centen. Als die trend zich de komende jaren doorzet, zullen islamisten met eigen partijen opkomen. In de rand rond Brussel is het al zover: na 9 oktober zal Brussel er anders uitzien en raakt het stilaan geïslamiseerd. Nuttige idioten zoals Peter Mertens, Conner Rousseau en Jos Gysels zullen dan overigens stank voor dank krijgen en na bewezen diensten als ‘ongelovigen’ opzij worden geschoven. Ook de Antwerpse bedrijven zijn vanwege de communisti-

sche zege van de PVDA wakker geworden: Interbrew (Stella Artois) heeft zijn zetel en boekhouding reeds verplaatst naar Brazilië. Er zullen er nog volgen. Marc Nietvelt, Bornem

Euforie bij Groen

Pallieterke, Ik zag zondag op televisie de drie kopstukken van Groen zo euforisch doen dat ik dacht dat ze de verkiezingen gewonnen hadden. Maar het tegendeel was waar: overal leed de partij verlies, behalve in Brussel. Wat is een kinderhand toch snel gevuld. Idem op Europees niveau: in Nederland waren Groen-Links en de PVDA al even euforisch, maar samen verloren ze een zetel.

Leo Haest, Herentals

Gevaar voor de democratie

Pallieterke,

De verkiezingen zijn achter de rug, de winnaars en verliezers gekend. Vooral in Wallonië zien we grote verschuivingen. Bij ons zijn het vooral Open Vld en Groen die de klappen krijgen. De opgang van PTB bij onze buren is toch blijkbaar niet echt van de grond gekomen en dat is voor de Walen zelf een groot pluspunt. Blijkbaar zien de Walen zelf ook wel in dat de communisten hen helemaal in de afgrond zouden duwen. Wat ik het meest verontrustend vind, is de hoge score van de PVDA in Antwerpen. Het communisme en de havenindustrie zijn geen goede combinatie. Tegelijk weten we zeer goed vanwaar die stemmen komen. De combinatie van links, islam en sharia is allesbehalve democratisch te noemen. Men heeft het VB op dat vlak altijd in het verdomhoekje geduwd, maar het gevaar op ondemocratische avonturen is bij links veel groter. Als we zien wat in Brussel is gebeurd, waar men bepaalde wetten zomaar negeert, dan moeten hier en daar alarmbellen afgaan.

Louis Lavrysen, Schoten

Gender

Zouden onze politici zich realiseren dat de bevolking niet geïnteresseerd is in hun seksleven? Is het gigantische begrotingstekort niet oneindig véél interessanter misschien?

Marc Bertrand, Edegem

België, een federaal land? In een federaal land is er een federale regering en dito parlement, en hebben gewesten en gemeenschappen eveneens een eigen door de burgers verkozen parlement en een eigen regering. De deelregeringen worden autonoom samengesteld door hun parlementen, niet door het federale parlement. De parlementen en regeringen in België staan op gelijke hoogte qua beslissingsmacht. Waar halen de Waalse politici het recht vandaan om zich te moeien met de Vlaamse regeringsvorming? De Waalse politici hebben wel lef, zeg! En nog erger: waar halen de Vlaamse politici het uit om zich te onderwerpen aan de bemoeizieke Waalse eisen omtrent de vorming van een Vlaamse regering? De Vlaamse politici zijn wel heel naiëf, slapjes en zéér laf. Ze huilen mee met de Waalse politici in de hoop postjes te verwerven of te behouden. In een federaal land moeten de verschillende regeringen geen kopie zijn van elkaar. Indien dat niet kan, dan moeten we maar splitsen en de grondwet nadien aanpassen, zoals dat meestal gebeurd is in het verleden.

Norbert Robbrecht

Een lezersbrief insturen? Stuur uw bericht naar lezersbrieven@pallieterke.net. Opgelet, brieven mogen maximaal 1.000 karakters tellen (inclusief spaties). Dat zijn een 30tal lijnen in ’t Pallieterke of zo’n 160 woorden. We houden ons het recht voor om zonder verantwoording uw (te lange) brief niet te publiceren of in te korten. Uw naam en gemeente moeten worden doorgegeven voor publicatie bij uw brief.

n Karel Dillen, Filip Dewinter en Gerolf Annemans op 24 november 1991

Ja, er is een draagvlak

Soms is het moeilijk te volgen: een verliezende partij die zes zetels moet afgeven, wordt uitgeroepen tot grote winnaar. Een winnende partij die 11 zetels extra verovert, wordt door de media afgeschilderd als verliezer.

Allereerst wil ik terugkomen op de hoogstpersoonlijke voorspelling uit mijn column van vorige week. Ik moet ootmoedig toegeven: mijn cijfers zaten er volledig naast. 18 procent had ik voorspeld voor N-VA en net geen 30 procent voor Vlaams Belang. U kent ondertussen het echte resultaat. N-VA hield stand tegen alle tendensen in, terwijl Vlaams Belang sterk vooruitging, maar minder dan verwacht en door de achterban verhoopt. Er waren uiteraard de talrijke peilingen die iedereen op het verkeerde been hadden gezet, maar anderzijds had ik mijn stelling gebaseerd op uitspraken in mijn onmiddellijke omgeving en ook op basis van reacties op Facebook. Ik kreeg enerzijds het gevoel dat N-VA meer ging verliezen dan de peilingen voorspelden. En anderzijds had ik de indruk dat Vlaams Belang dan weer hoger ging scoren dan in de peilingen. Ik zat er dus totaal naast. Ik troost me met de gedachte dat zowat iedereen, van Jean-Marie Dedecker tot Bart De Wever himself, er ook naast zat. We mogen dus gerust de juistheid van de peilingen in twijfel trekken. Dat was ook zo enkele maanden geleden in Nederland, waar de PVV van Wilders veel meer stemmen haalde dan verwacht. Dat was zo in Vlaanderen voorbije zondag. En ook in Wallonië was een rode vloedgolf aangekondigd van PTB die veel stemmen zou wegkapen bij de Parti Socialiste (PS). In werkelijkheid ging PTB van 10 zetels naar 8 in het Waals Parlement, een verlies van 2 zetels. In Vlaanderen was er geen enkele peiling die de status quo van N-VA en het mindere resultaat van Vlaams Belang voorspeld had. De afwijking tussen voorspelling en realiteit is ook veel groter dan de foutenmarge. En dus moesten alle politieke commentatoren en Wetstraatjournalisten op zoek naar een verklaring. Zij keken daarbij in de eerste plaats naar de campagnes van de twee partijen en hun boegbeelden. Diezelfde media keken echter niet in eigen boezem. Toegeven dat de opiniepeilingen - door diezelfde media besteld én betaald - ernaast zaten, lag blijkbaar moeilijk. Maar met 62 zetels op 124, en bijna de helft van de stemmen, hebben de twee V-partijen samen een historische uitslag behaald. Ik duik even in de geschiedenis. In 1995 haalden VU en VB samen 26 zetels in het Vlaams Parlement. Vier jaar later waren dat er al 34. In 2004 haalden N-VA en Vlaams Belang samen 38 zetels. Weer vijf jaar verder steeg dat aantal (nu met LDD erbij) naar 45 zetels. In 2014 behaalde N-VA een monsterscore met 43 zetels en VB leed een zwaar verlies met nog maar 6 zetels. Maar samen gaf dat nog altijd 49 zetels. In 2019 haalden de twee V-partijen 58 zetels. Samengevat: het aandeel Vlaams-nationalistische zetels is bij elke verkiezing toegenomen. Als dat geen goed nieuws is, dan weet ik het ook niet.

Dat moet de boodschap zijn die wij - alle Vlaamsgezinden - massaal en krachtig richting Franstaligen moeten uitsturen. Het moet aan de andere kant van de taalgrens duidelijk worden dat het verlangen naar meer autonomie alleen maar toeneemt in Vlaanderen. En laat iedereen stoppen met te beweren dat er geen draagvlak is voor onafhankelijkheid. Integendeel, het is een opdracht voor de volgende Vlaamse regering om dat draagvlak nog te vergroten.

Daarnaast hoop ik dat er opnieuw een Vlaamsgezinde vleugel opstaat binnen cd&v, Vooruit en Open Vld. 25 jaar geleden ondertekenden de vier traditionele partijen in het Vlaams Parlement de vijf resoluties over de staatshervorming. Het ware goed om de nieuwe generatie politiekers van cd&v, Vooruit en Open Vld daar eens op te wijzen. De drie vernoemde centrumpartijen moeten nu ondertussen toch beseffen dat hun Belgische discours van de voorbije jaren niets heeft opgebracht. En voor de Vlaamse onderhandelaars heb ik nog een ultieme boodschap: gedaan met geven en toegeven!

Nu moet het gebeuren

Op 9 juni kleurde Vlaanderen zwart en geel. Veel Vlaams-nationalisten zijn gaan slapen met een resultaat waar ze de avond voordien onmiddellijk zouden voor getekend hebben. “Geef toe, dit hadden jullie niet verwacht”, grijnsde Bart De Wever tijdens zijn speech. Dat klopt. Vermoedelijk had hij het zelf ook niet verwacht. Ieder van ons leeft onvermijdelijk in een bubbel van mensen die zich in een grotendeels gelijkaardige situatie bevinden. Die mensen houden er vaak gelijkaardige ideeën op na. We zijn bovendien geneigd om gelijkgezinden op te zoeken. Het bubbelfenomeen wordt nog versterkt door de algoritmen van de sociale media. We denken algauw dat de meerderheid van ‘de Vlamingen’, ‘de mensen’ of ‘het volk’ onze mening deelt. Quod non.

De strategie van Bart De Wever was al een tijdje gericht op de verovering van het politieke centrum. Veel lezers van dit eerbiedwaardige weekblad zullen zich bijzonder geërgerd hebben aan de uitdrukkelijke weigering van de N-VA-top om met het Vlaams Belang te besturen. Daarbovenop kwam nog de stelling dat confederalisme het einddoel kon zijn. Ik vroeg me zelf ook af waarom dat in godsnaam allemaal nodig was. Die uitspraken hebben onmiskenbaar veel mensen bij N-VA weggejaagd in de richting van Vlaams Belang. Dat heeft Bart De Wever ook met zoveel woorden toegegeven. Toch bleek die verschuiving niet meteen uit de verkiezingsresultaten. Vanuit onze zwart-gele bubbel hebben we onvoldoende ingeschat dat dat verlies grotendeels gecompenseerd zou worden door een instroom van voormalige Open Vld-kiezers richting N-VA. Dat was een gok, want de strategie kon maar slagen mits zwaar verlies bij de centrumpartijen. De figuur van Bart De Wever heeft onmiskenbaar bijgedragen tot het succes. Je kan met de man inhoudelijk van mening verschillen en je kan hem ongelooflijk arrogant vinden, maar in debatten is hij moeilijk te kloppen.

Er opent zich een unieke kans om de huidige staatsstructuren ingrijpend te hertekenen

Wat nu? In de Vlaamse garages wachten de verkiezingsfolders op de volgende papierophaling. De militanten zijn de bedankingsaffiches aan het plakken. Binnen enkele dagen worden de verkiezingsborden afgebroken. Het spel is echter nog niet gespeeld. De verkiezingsdag, met de verdeling van de zitjes en de dans van de poppetjes, is uiteindelijk maar één fase in een groter geheel. Ik vergelijk het graag met een kaartspel: bij de verkiezingen worden de kaarten gedeeld, maar daarna moet je nog altijd je slagen binnenhalen. Dat betekent: je programma realiseren en effectief wegen op het beleid.

HORIZONTAAL

A. Heel lekkere hapjes

B. Buitensporigheid

Dat is een opdracht voor Vlaams Belang, dat zich vanuit de oppositie maar best redelijk en beredeneerd kan opstellen als het de kiezers wil bereiken die op 9 juni misschien een VB-stem overwogen hebben, maar dan toch maar het N-VA-bolletje gekleurd hebben. Dat is vooral ook een opdracht voor Bart De Wever. Hij moet immers aan de slag met de puzzelstukken die voor hem op tafel liggen. De Vlaamse kiezer snakt niet alleen naar een rechtser beleid op heel wat beleidsdomeinen. Er opent zich ook een unieke kans om de huidige staatsstructuren ingrijpend te hertekenen.

De strategie van Bart De Wever was al een tijdje gericht op de verovering van het politieke centrum

Snel en gemakkelijk zal dat waarschijnlijk niet gaan. De omstandigheden zijn bijzonder moeilijk. Een betere hand kaarten als deze zal Bart De Wever echter nooit gedeeld krijgen. Nu moet het gebeuren.

Waar men gaat langs Vlaamse wegen…

… komt men onze affiches voor Vlaamse onafhankelijkheid tegen. In de week voor de verkiezingen lanceerden VVB en PAL Academie samen een affichecampagne om het debat over Vlaamse onafhankelijkheid aan te zwengelen. Als u nog niet gestemd heeft, kunt u dat doen via www.barometer.be. Wil u onze barometer en affichecampagne graag steunen, dan kan dat via rekeningnummer BE39 7390 1640 4519. Ziet u ergens een affiche hangen? Maak dan zeker een foto (of een selfie) en stuur hem ons door via barometer@pal.be met de plaats. Misschien verschijnt hij dan wel op deze pagina of op onze sociale media.

C. Van een welbepaalde kleur - Roofvogels

D. Schuldbesef - Legendarisch leeuwtje, te zien bij de reclameblokken op de Nederlandse tv

E. Kunstwerk - Buitenaards wezen

F. Amerikaanse nieuwsomroep - Maakt niet voort

G. Waterstofjodide - Oosterse

H. Aflossingswedstrijd - Dokter

I. Loofboom - Plechtige belofte

J. Kenteringen

K. Rilt van angst - Europese rivier - Internetlandcode voor Ecuador

L. Kluns

VERTICAAL

1. Vanzelfsprekend

2. Korte tijd - Holte in muur - Bestaat

3. Drinkbekers - Geschiktheidsproeven

4. Luide schreeuw - Voormalig Russisch persbureau

5. En dergelijke - Europeaan - Europese Radio-unie

6. Bizar - Snoer waaraan lokvogels zijn vastgemaakt

7. Grappenmaker - Roemt - Ontvangt

8. Pronkzieke mensen

9. Windrichting - Een op de zeebodem levend stekelig diertje

10. Zwitserse zangkunst - Tien in samenstellingen

11. Maanstand - Engelse nv

12. Onheilspellende - Erbium

KARIM VAN OVERMEIRE

Een affiche in Beringen

KARL VAN CAMP

X van de week!

De partij Open Vld kreeg het pak rammel van haar leven. Dat kan en mag niet verbazen. Als er al iets is wat zou kunnen verbazen, is het wel dat ze binnen Open Vld heel erg verbaasd reageren op de verkiezingsresultaten. “Het heeft niet mogen zijn”, zei een duidelijk geëmotioneerde premier op het podium, terwijl in de coulissen de messen werden geslepen die in zijn rug zouden belanden. En daar was Egbert Lachaert met het mes in de handen. Niet echt verbazend.

“Félicitations, @GLBouchez. In Vlaanderen is het voor Open Vld niet minder dan een ramp. Een heel diepe bezinning is nodig in onze partij. Het liberalisme heeft zijn plek in het politiek spectrum, maar veel zaken moeten anders. De MR has shown us the way.” Je kan van Egbert zeggen dat hij een tweezak is, maar niet dat hij daar niet consequent in is.

Lachaert zal het mes hanteren om De Croo te begraven op het kerkhof der mislukte liberalen

U herinnert zich vast nog dat Egbert kranteninterview na interview gaf waarin hij stelde dat Bouchez eigenlijk een onredelijk stuk vreten is dat zich niet aan afspraken houdt. Wel, vandaag is hij het lichtend pad voor het liberalisme. Dat kan voor veel mensen een serieuze bocht zijn. Voor Egbert is het een doordeweekse flauwe bocht naar rechts. Eerst klopte hij zichzelf op de borst om één van de architecten van Vivaldi te zijn.

Een realisatie die haaks stond op het programma waarmee hij de voorzittersverkiezing van Open Vld won. En nu het allemaal zo rampzalig is afgelopen, distantieert hij zich volledig van zijn frankensteincreatie. “Er zijn grote fouten gebeurd tijdens de campagne”, voegt er voor de televisiecamera’s aan toe, vlak voor hij het Open Vld-hoofdkwartier binnenstapt.

Bouchez kent de theorie van het donkerblauwe liberalisme als zijn binnenzak, maar combineert het met de ruggengraat van een naaktslak

Wanneer een journalist vraagt of hij ambities heeft om opnieuw voorzitter te worden, verschijnt er een judasglimlachje op zijn gezicht. Zelden was lichaamstaal duidelijker. Hij zal het mes hanteren om De Croo te begraven op het kerkhof der mislukte liberalen.

Judas wordt Messias

Egbert de Tweede belooft dus wel trouw te blijven aan zijn programma en zweert eeuwige trouw aan de nieuwe leider van het liberalisme: Georges-Louis. Als liberaal kijk je dan toch beter uit. Als de man iets bewezen heeft, is het wel dat hij niet kan functioneren zonder een grote leider die hem oplegt wat hij moet doen. Bouchez kent de theorie van het donkerblauwe liberalisme als zijn binnenzak, maar combineert het met de ruggengraat van een naaktslak. ‘He talks the talk, but he walks’ waar de grootste persoonlijke winst ligt. Dat kan dan wel een mooi liberaal principe zijn van Verhofstadt tot De Croo, maar als kiezer ben je er doorgaans aan voor de moeite. Hey, alweer een leuke liberale traditie!

Profi ciat met je Vlaamse overtuiging!

Maar ben je al lid van het Vlaams & Neutraal Ziekenfonds? Splits zelf de sociale zekerheid!

Nadia Naji: “Dit is een historische overwinning”

Nadia Naji en Jeremie Vaneeckhout hebben nog kleine oogjes wanneer we hen de ochtend na de verkiezingen ontmoeten, maar de sfeer is opperbest. “Jij hebt heel goed niks gedaan”, giechelt Nadia, terwijl ze Jeremie speels in het bolle buikje prikt. “Ja, maar jij hebt pas heel goed niks gedaan”, kirt Jeremie terug, terwijl hij haar plagend op haar neusje tikt. Niet meteen de sfeer die je zou verwachten bij een partij die net 30 procent van haar kiezers verloor.

De campagne van Groen was misschien wel de minst opvallende in de kiesstrijd. Het klassieke klimaatthema werd angstvallig vermeden. In plaats daarvan werd de focus gelegd op thema’s zoals mensenrechten, gelijkheid en uitkeringen voor mensen die niet willen werken. “De echte linkse thema’s, zeg maar”, glimlacht Jeremie. “Van dat klimaat worden mensen alleen maar boos. Conner zou zeggen: ‘Mijn bomma ligt daar niet wakker van.’ Awel, ik dan ook niet tot na de verkiezingen.”

Hoe hard is de klap aangekomen?

JEREMIE: “Welke klap? Ik weet niet waarover u het heeft. We zijn er voor het eerst in geslaagd om deel te nemen aan een regering én nog verkozenen over te houden. We hadden een afspraak met de geschiedenis en hebben die niet gemist. Fuck

Ecolo zijn ze wel allemaal komen opdraven in de studio’s. En zie nu: plots zijn wij de grootste ecologische partij van België.”

Maar u bent wel zo’n 30 procent van uw kiezers kwijt.

NADIA: “Dat komt volgens Jeremie omdat we Petra iets minder hadden moeten inzetten.”

JEREMIE: “Het systeem moet inderdaad nog wat gefinetuned worden. Maar we hebben hier een goudklompje in handen. Vergeet ook niet dat de peilingen ons onder de kiesdrempel wilden duwen. Dat hebben we toch maar mooi vermeden!” Dat begrijp ik. Maar de peilingen waren fout. De realiteit is dat u zwaar verliest.

JEREMIE: “Heeft hij nu realiteit gezegd (begint wat nerveus te lachen)?”

NADIA: (bezorgd) “Haha, nee dat heeft niet gezegd. Hij zei mobiliteit.”

Word lid van het VNZ.

Stop, Jeremie!

Denk aan de kiezers. Zwijgen! - Nadia -

“Inderdaad, dit is een historische overwinning. Ik besef nu pas echt hoe het gevoeld moet hebben toen de nazi’s op D-Day uit Normandië zijn verjaagd. We zijn incontournabel geworden! En allemaal dankzij Jeremies plan hier.”

“Nee, het is ons plan. Maar kijk, ik stelde vast dat hoe meer mensen groene kopstukken op televisie zagen, hoe minder ze geneigd waren om op ons te stemmen. Dus zei ik tegen Nadia: wij doen niet mee aan de campagne. En Tinne ook niet. En Calvo al zeker niet. We doen gewoon niks en sturen Petra overal naar toe. Veel Groen, minder stemmen. Minder Groen, meer stemmen. Zo simpel was het. Veel beter dan mijn eerste plan.”

“Mijn snor laten staan.”

“Ja, dat plan heb ik ook nooit gesnapt, eerlijk gezegd. Maar jij vond dat heel belangrijk, hé.”

“Maar dat was heel belangrijk. Hoeveel keer moet ik dat nog uitleggen? Kijk, ik liet mijn snor staan om meer op te vallen. En dat werkte. Iedereen had het over mijn snor. Maar op een dag stond ik op en zag mijn eigen reflectie in de spiegel. En toen dacht ik: nee, daar wil niemand op staan kijken. En zo ben ik op het idee gekomen om onze kopstukken niet te laten praten voor de

Maar u heeft uw snor nog?

“Ja, dat kan ik ook niet uitleggen. Waarom heb je die nog? Je weet hoe gevoelig die uiting van mannelijk patriarchaal gedrag ligt in de partij. Sommigen zeggen zelfs dat het…”

“Mijn snor is niet toxisch! Wel integendeel. Hij is een blijvende herinnering dat je als Groen-kopstuk niet te veel in de media moet komen om je verhaal uit te leggen. Slim, hé. Bij

Nee hoor, ik zei realiteit.

JEREMIE: (razend) “Realiteit?! Jij kan de realiteit niet aan, jongen. De realiteit is dat we allemaal dood zijn binnenkort. Allemaal. In dit klimaat kan je niet leven. We gaan uitdrogen en verzuipen. Baby’s zullen hulpeloos aan de borst van hun dode moeder zuigen. Mensen gaan overgaan tot kannibalisme omdat nergens nog iets te vreten valt. Het einde van de wereld is nabij als wij niet onmiddellijk…”

NADIA: “Stop, Jeremie! Denk aan de kiezers. Zwijgen!”

JEREMIE: (herpakt zich) “Haha, grapje natuurlijk. Ik bedoel natuurlijk dat realiteit relatief is. Als ik in realiteit geloofde, was ik niet bij Groen gegaan. Prettige dag verder.”

NADIA: “Groetjes aan de redactie, hé.”

GROEN VERPULVERT EIGEN RECORD!