73ste jaargang • nummer 50 • donderdag 14 december 2017
Weekblad P608721 Afgiftekantoor 2099 Antwerpen X
€ 2,30
Voor mensen met een goed hart en een slecht karakter...
De zesde staatshervorming is een molensteen Vlaams topambtenaar, ex-kabinetschef en briljant econoom Koen Algoed schrijft in een nieuwe studie wat we allang wisten: de zesde staatshervorming van 2011 zal Vlaanderen veel geld kosten. Is een zevende staatshervorming een oplossing? Omwille van de manier waarop de vorige zijn aangepakt, zeker niet. Het Vlaams budget stijgt van 27 miljard euro in 2014 naar 42 miljard euro in 2017. Daarnaast krijgt Vlaanderen extra bevoegdheden rond arbeidsmarktbeleid en gezondheidszorg en wordt de fiscale autonomie uitgebreid. Dat is het positieve verhaal dat al wordt verteld sinds de herfst van 2011, toen een akkoord werd afgesloten over de zesde staatshervorming. Welnu, steeds meer wordt duidelijk dat Vlaanderen een financiële kater overhoudt aan die zesde staatshervorming. Dat blijkt uit een Vives-studie van Koen Algoed, secretaris-generaal van het departement Financiën en Begroting van de Vlaamse overheid. Algoed, die ooit begon op de CD&V-studiedienst, is een briljant econoom die na verloop van tijd steeds meer in N-VA-richting opschoof. Hij was tot voor kort kabinetschef van Vlaams minister van Werk Philippe Muyters (N-VA). Algoed verdiende in het verleden al zijn strepen met doorwrochte studies over de financiering van Brussel, transfers en fiscaal federalisme. In een recente studie – ‘de zesde staatshervorming en haar impact op de overheidsfinanciën doorgelicht’ – keert Algoed terug naar zijn oude liefde.
Schulden De Vives-studie is een pijnlijk ontwaken voor de verdedigers van de zesde staatshervorming met daaraan gekoppeld de nieuwe financieringswet. Hij waarschuwt voor een oplopende Vlaamse schuld en een Vlaamse financiële kater. Waarom? Zeer eenvoudig: de factuur van de zesde staatshervorming wordt door een aantal deelstaten en dus Vlaanderen betaald. Het is bekend dat nieuwe bevoegdheden zijn overgeheveld, en dat slechts 80 procent van de middelen mee werden doorgesluisd. Vlaanderen heeft ook een aantal federale financiële beloftes overgenomen, zoals de woonbonus en de subsidies van de ziekenhuisinfrastructuur. Algoed berekende dat de
staatshervorming tot gevolg heeft dat Vlaanderen vorig jaar 1,6 miljard euro overhevelde naar de federale kas. De federale regering heeft dat geld niet gebruikt om de begroting te saneren. Daarnaast is de extra fiscale bevoegdheid voor Vlaanderen – zelf belastingen heffen – eerder een nadeel dan een voordeel. De extra fiscale autonomie bestaat uit het heffen van opcentiemen op de personenbelasting. Volgend jaar moet Vlaanderen bijna 1 miljard euro terugstorten aan de federale overheid omdat ze tussen 2015 en 2017 te veel opcentiemen heeft ontvangen.
Zevende staatshervorming Algoed berekende dat die opcentiemen in 2018 veel minder zullen opbrengen dan aanvankelijk voorzien. 303 miljoen euro minder, om precies te zijn. Reden is de verlaging van de personenbelasting van de federale regering die via de opcentiemen ook gevolgen heeft voor de inkomsten van de gewesten. De Vlaamse schuld dreigt door deze mechanismen verder op te lopen, waarschuwt Algoed. Als de volgende federale regering beslist om de personenbelasting nog verder te verlagen binnen het huidige fiscale systeem, zal dat de deelstaten nog meer geld kosten. De oplossing voor Algoed is een zevende staatshervorming. Maar wel één van een totaal andere aard dan alle vorige. Dat wil zeggen, veel meer volledige bevoegdheden overhevelen naar de deelstaten. En de fiscale autonomie substantieel uitbreiden. Misschien naar Baskisch model, waarbij een deelstaat de personenbelasting zelf int en deels doteert aan de federale overheid. Het is vijf voor twaalf voor Vlaanderen, meent Algoed, aangezien de zesde staatshervorming als een financiële molensteen rond de nek hangt.
Muyters wil laaggeschoolden via sport aan een job helpen
Almaci kraait (te) vroeg victorie Telkens wanneer Almaci even wordt losgelaten op tv, schuiven we wat dichter naar onze beeldbuis. Dat vergt moed, want aangenaam nieuws heeft ze zelden. Ook nu weer dramde ze maar door over het bewijs dat heel Vlaanderen aan haar voeten ligt. Ten onrechte, durven we denken. Almaci kan tegen een stootje. Vermoeden we toch, want op het zondaginterview van VTM herhaalde ze ten minste driemaal dat de Antwerpse lijst Samen na de miskleun van Tom Meeuws “tegen een stootje kan”, ook al wijst weinig erop dat die combinatie brokken zal maken. Alvast de peilingen niet. En Almaci en Calvo geloven in peilingen, zeker in die peiling waaruit Almaci afleidt dat heel Vlaanderen het eens is met haar. Dat is met name het geval bij een grootschalig klimaatonderzoek van de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, toevertrouwd aan het Leuvens bureau Market Analysis & Synthesis (M.A.S.). Een vierde onderzoek op rij, nadat hiermee werd gestart in 2005. Het gaat om een via de post bestelde enquête bij 16- tot 75-jarigen. Driekwart antwoordde op papier, een kwart via het internet.
Representatief? Almaci en Calvo stuurden allebei een tweet de wereld in over “de belangrijkste peiling”. Dan spitsen we onze oren. Het aantal respondenten dat M.A.S. moest aanschrijven om het vooropgestelde doel van minimaal 1.500 teruggestuurde enquêtes te behalen bedroeg 6.446. Niet eens een kwart van de mensen die zo’n enquête in de bus kregen heeft dus de moeite gedaan om die in te vullen en terug te sturen. Hoe representatief is zo’n onderzoek na dergelijke “preselectie”? Mogen we ervan uitgaan dat een overtuigde sportliefhebber sneller een enquête over sport zal invullen en terugsturen dan zijn buur die zich in de verste verte niet interesseert voor sport? Zijn er geen redenen om aan te nemen dat dit ook geldt voor dat M.A.S.-onderzoek? In welke maten zijn ecologisten niet oververtegenwoordigd? Als het gaat over het succes van de groene standpunten bij een meerderheid van de Vlamingen, lijkt dat voor Groen toch wat tegen te vallen. Geen tiende van de Vlamingen stemde in 2010, 2012 en 2014 voor de partij die van milieuactivisme haar bestaansreden heeft gemaakt. Wakker liggen van die groene thema’s doen we nu ook weer niet. Almaci en Calvo dromen van de Grote Overwinning in 2018 en 2019. Laat ons aannemen dat Groen enkele procentpunten wint, maar meer zit er niet in.
Immigratie Volgens genoemd onderzoek is het milieu de belangrijkste bezorgdheid van de Belgen (81 procent), meer nog dan terrorisme (71 procent), gezondheidsproblemen (70 procent), armoede of sociale uitsluiting (62), onveiligheid (58). Dat sterkt ons in de overtuiging dat de onderzoekers vooral visten in de Groene Vijvers. Kleine zijsprong: wat je in de groene commentaren niet hoort, is dat zélfs in die kringen 56 procent van de respondenten ook bezorgd is om immigratie en integratie. Maar dit terzijde. Er zitten wel meer hiaten in onderzoek en commentaren. Zo zou het onderzoek aantonen dat het milieubewustzijn fors zou zijn toegenomen. Is dat zo? De interesse voor het milieu is “heel groot” bij een kwart van de respondenten, maar dat is nauwelijks meer dan in 2005. Die interesse is gewoon “groot” bij 48 procent van de respondenten, dat is zelfs iets minder dan in 2005. Dat de milieuproblemen een bedreiging zouden vormen voor ons dagelijks leven wordt door 54 procent aangevinkt, en ook dat is minder dan in 2005 (59 procent). En zo kunnen we een tijdje doorgaan. Nog altijd een kwart van de mensen die de enquête invulden (de “gemotiveerden” of “overtuigden”?) vindt dat de klimaatverandering een natuurlijk verschijnsel is. In een orkaan van groene vragen, groene deelnemers en overwegend groene antwoorden is dat een verfrissende wind.
De wijzende vinger Almaci kon het niet laten het meerdere keren te herhalen: “De burger wil dat de overheid meer doet.” Toch vraagt maar de helft van de bevraagden (fout natuurlijk: moet zijn de helft van de respondenten!, zie hoger) naar een duidelijke (lees: strenge) klimaatwet. Bijna de helft (47 procent, tegenover 38 procent in 2013) stelt bij de volgende verkiezingen “zeker rekening te zullen houden” met klimaatstandpunten. Een opsteker voor Groen? Zou kunnen. Maar met het gedram van Almaci en Calvo voorop, zou de ontnuchtering groot kunnen zijn. De hemel ligt nog ver.
Anja Pieters