Vraag & Aanbod magazine editie 5

Page 1


REPORTAGE

Automatiseren tegen de stroom in

ONDERNEMERSZAKEN

Bouwsteen voor succesvolle export

UITGELICHT

Massaproductie humanoïde robots

Stroomlijn je bedrijfsprocessen met

Stroomlijn je bedrijfsprocessen met ERP-software van Exact

Stroomlijn je bedrijfsprocessen met ERP-software van Exact exact.nl/erp

Fabrikant van

Fabrikant van

Fabrikant van

Fabrikant

Fabrikant van

Fabrikant van

Staalgaas en Strekmetaal

Fabrikant van

Fabrikant van

van

Fabrikant van

Fabrikant

Fabrikant

Fabrikant van

Gedrukt geweven gaas

Gedrukt geweven gaas

Fabrikant van

Fabrikant van

Fabrikant

Gedrukt geweven gaas

Gedrukt geweven gaas

van

Fabrikant van

van

van

Fabrikant van

Fabrikant van Gedrukt geweven gaas

Gedrukt geweven gaas

Gedrukt geweven gaas

Gedrukt geweven gaas

Fabrikant van Gedrukt geweven gaas

Gedrukt geweven gaas

Gedrukt geweven gaas

Staalgaas en Strekmetaal

Gedrukt geweven gaas

Gedrukt geweven gaas

Gedrukt geweven gaas

Staalgaas en Strekmetaal

Gedrukt geweven gaas

Gedrukt geweven gaas

Gedrukt geweven gaas

Gedrukt geweven gaas

Gedrukt geweven gaas

HEVA

Golfgaas en Geweven gaas in alle metalen

Golfgaas en Geweven gaas in alle metalen

Gedrukt geweven gaas

Golfgaas en Geweven gaas in alle metalen

Golfgaas en gaas in alle metalen

Golfgaas en Geweven gaas in alle metalen

Golfgaas en Geweven in alle metalen

Golfgaas en Geweven gaas in alle metalen

HEVA

Golfgaas en Geweven gaas in alle metalen

Golfgaas en Geweven gaas in alle metalen

HEVA

Golfgaas en Geweven gaas in alle metalen

HEVA

Golfgaas en Geweven gaas in alle metalen

Golfgaas en Geweven gaas in alle metalen

Golfgaas en Geweven gaas in alle metalen

Staalgaas en Strekmetaal

Golfgaas en Geweven gaas in alle metalen

Staalgaas en Strekmetaal

Staalgaas en Strekmetaal

Golfgaas en Geweven gaas in alle metalen

Golfgaas en Geweven gaas in alle metalen

Staalgaas en Strekmetaal

Staalgaas en Strekmetaal

Golfgaas en Geweven gaas in alle metalen

Staalgaas en Strekmetaal

Staalgaas en Strekmetaal

Golfgaas en Geweven gaas in alle metalen

Staalgaas en Strekmetaal

Golfgaas en Geweven gaas in alle metalen

Staalgaas en Strekmetaal

Staalgaas en Strekmetaal

Staalgaas en Strekmetaal

Staalgaas en Strekmetaal

Staalgaas en Strekmetaal

Staalgaas en Strekmetaal

Fabrikant van:

Fabrikant van:

Fabrikant van:

Fabrikant van:

• (Gedrukt) geweven gaas,

• Gepuntlast gaas

Documentatie op aanvraag.

• (Gedrukt) geweven gaas, in alle metalen

• Gepuntlast gaas

Documentatie op aanvraag.

• (Gedrukt) geweven gaas, in alle metalen

• Gepuntlast gaas

• (Gedrukt) geweven gaas, in alle metalen

• Voorraad en maatwerk

Staalgaas en Strekmetaal op aanvraag.

Staalgaas en Strekmetaal Documentatie op aanvraag.

Documentatie op aanvraag.

• Voorraad en maatwerk

Documentatie op aanvraag.

Documentatie op aanvraag.

Golfgaas en Geweven gaas in alle metalen Staalgaas en Strekmetaal Documentatie op aanvraag.

Documentatie op aanvraag.

Staalgaas en Strekmetaal Documentatie op aanvraag.

Staalgaas en Strekmetaal Documentatie op aanvraag.

Documentatie op aanvraag.

Staalgaas en Strekmetaal Documentatie op aanvraag.

Documentatie op aanvraag. e Heva BV Metaalgaasweverij

Documentatie op aanvraag.

Documentatie op aanvraag.

Documentatie op aanvraag. e Heva BV Metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk T.: 0543-512373 F.: 0543-515919

Documentatie op aanvraag.

Documentatie op aanvraag.

Documentatie op aanvraag.

• Voorraad en maatwerk

e Heva BV Metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk T.: 0543-512373 F.: 0543-515919

Documentatie op aanvraag. e Heva BV Metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk T.: 0543-512373 F.: 0543-515919

Heva BV metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk T.: 0543-512373 F.: 0543-515919 info@hevawinterswijk.nl

Heva BV metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk T.: 0543-512373 F.: 0543-515919 info@hevawinterswijk.nl Staalgaas en Strekmetaal

Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk T.: 0543-512373 F.: 0543-515919

Documentatie op aanvraag.

Documentatie op aanvraag.

Heva BV metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk T.: 0543-512373 F.: 0543-515919 info@hevawinterswijk.nl

Documentatie op aanvraag.

Heva BV metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk T.: 0543-512373 F.: 0543-515919 info@hevawinterswijk.nl

Documentatie op aanvraag.

e Heva BV Metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk T.: 0543-512373 F.: 0543-515919

Heva BV metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk T.: 0543-512373 F.: 0543-515919 info@hevawinterswijk.nl

Heva BV metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk T.: 0543-512373 F.: 0543-515919 info@hevawinterswijk.nl

e Heva BV Metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk T.: F.: 0543-515919

Documentatie op aanvraag.

Heva BV metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk T.: 0543-512373 F.: 0543-515919 info@hevawinterswijk.nl

e Heva BV Metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk T.: 0543-512373 F.: 0543-515919

Heva BV metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk T.: 0543-512373 F.: 0543-515919 info@hevawinterswijk.nl

e Heva BV Metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk T.: 0543-512373 F.: 0543-515919

Heva BV metaalgaasweverij Lorentzstraat 7

e Heva BV Metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk

Heva BV metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk T.: 0543-512373

e Heva BV Metaalgaasweverij Lorentzstraat 7

e Heva BV Metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk

Heva BV metaalgaasweverij Lorentzstraat 7

Heva BV metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk T.: 0543-512373

Heva BV metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk T.: 0543-512373

e Heva BV Metaalgaasweverij Lorentzstraat 7

e Heva BV Metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk

e Heva BV Metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk

Heva metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk T.: 0543-512373

Heva BV metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk T.: 0543-512373

e Heva BV Metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk

Heva BV metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk T.: 0543-512373

Heva BV metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk

7102 JH Winterswijk T.: 0543-512373

7102 JH Winterswijk T.: 0543-512373

Heva BV Metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk

Heva BV metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk T.: 0543-512373

e Heva BV Metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk

Heva BV metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk T.: 0543-512373

e Heva BV Metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 Heva BV metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk

e Heva BV Metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk

e Heva BV Metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk

e Heva BV Metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk

Heva BV metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk T.: 0543-512373

e Heva BV Metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk Heva BV metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk T.: 0543-512373

Heva BV metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk T.: 0543-512373

Heva BV metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk T.: 0543-512373

e Heva BV Metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 Heva BV metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk

e Heva BV Metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk T.: 0543-512373

e Heva BV Metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 Heva BV metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk

e Heva BV Metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk

e Heva BV Metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk T.: 0543-512373

Heva BV metaalgaasweverij Lorentzstraat 7 7102 JH Winterswijk T.: 0543-512373 Documentatie op aanvraag.

e Heva BV Metaalgaasweverij Lorentzstraat 7

7102 JH Winterswijk T.: 0543-512373

7102 JH Winterswijk T.: 0543-512373

JUST LIFT ZIJN COMPACTE WERKPLAATSKRANEN

SPECIAAL ONTWORPEN OM HANDELINGEN OMTRENT HIJSEN EN LOGISTIEK TE VERSNELLEN EN TE OPTIMALISEREN.

• VERHOOGDE PRODUCTIVITEIT

• MAXIMALE VEILIGHEID

• ERGONOMISCH COMFORT

JUST LIFT JL750

• 100% ELEKTRISCHE, VERPLAATSBARE WERKPLAATSKRAAN

• VOORZIEN VAN ARMBEDIENING MET DRAADBEDIENING

• HYDRAULISCH HEFFEN EN UITSCHUIVEN

• ANTI-KANTELSYSTEEM

INTERESSE?

VRAAG HIER SNEL EEN DEMO AAN

JUST LIFT JL150

• 100% ELEKTRISCHE MINIKRAAN

• MANUEEL VERPLAATSBAAR

• ELEKTRISCH HIJSEN EN UITSCHUIVEN

• ANTI-KANTELSYSTEEM

COLOFON

Vraag&Aanbod is een uitgave van Mybusinessmedia Holding B.V.

Redactie:

• Rolf Elling: +31 570 504 302, r.elling@mybusinessmedia.nl

• Jorine van Knippenberg: j.knippenberg@mybusinessmedia.nl

• Kasper Weigand: +31 570 504 374 k.weigand@mybusinessmedia.nl

Redactieadres: Postbus 58, 7400 AB Deventer redactie@vraagenaanbod.nl, www.vraagenaanbod.nl

Advertentieverkoop: Roy Wosting: +31 6 225 483 04, r.wosting@mybusinessmedia.nl

Alle advertentiecontracten worden afgesloten conform de Regelen voor het Advertentiewezen gedeponeerd bij de rechtbanken in Nederland.

Abonnementenadministratie

Abonnementen, bezorging en of adreswijzigingen: MYbusinessmedia Holding bv, abonnementen Vraag & Aanbod, Postbus 58, 7400 AB Deventer, klantenservice@mybusinessmedia.nl

Abonnementstarieven (excl. 9% btw)

• Jaarabonnement Nederland: € 329,-

• Jaarabonnement buitenland: € 399,-

• Proefabonnement (drie edities): € 25,-

• KIVI-leden: 35% korting

Jaarabonnement geldt tot wederopzegging. Beëindiging van het abonnement kan per mail gebeuren (klantenservice@mybusinessmedia.nl).

Uiterlijk drie maanden voor het einde van de abonnementsperiode; nadien vindt automatisch verlenging plaats.

Basisontwerp / opmaak: Bureau OMA, www.bureauoma.nl

Druk: Printman

Hoewel de informatie gepubliceerd in deze uitgave zorgvuldig is uitgezocht en waar mogelijk gecontroleerd, sluiten de uitgever en de redactie uitdrukkelijk iedere aansprakelijkheid uit voor eventuele onjuistheden en/of onvolledigheid van de verstrekte gegevens. MYbusinessmedia legt uw gegevens vast voor de uitvoering van de abonnementenovereenkomst. Uw gegevens kunnen door MYbusinessmedia of zorgvuldig geselecteerde derden worden gebruikt om u te informeren over relevante producten. Indien u hiertegen bezwaar hebt kunt u contact opnemen met de uitgever.

Geen sciencefiction

Een mensachtige robot die zij aan zij met een medewerker werkt in een metaalfabriek, dat klinkt als een scène uit een sciencefictionfilm. Natuurlijk kennen we de filmpjes van Boston Dynamics, waarin humanoïde robots de meest acrobatische toeren uithalen. En ook Elon Musk doet met zijn Tesla-robot Optimus mee aan de wedloop om als eerste een functionerende humanoïde robot op de werkvloer te krijgen. Fascinerende experimenten, vooral bedoeld om onze verbeelding te prikkelen.

Maar na het lezen van het artikel op pagina 28 in dit

Het is slechts een kwestie van tijd voordat de eerste beladingsrobot benen krijgt

magazine, ben ik toch anders gaan kijken. Is het nog toekomstmuziek, of komt die toekomst veel sneller dan gedacht? In de automobielindustrie lopen al diverse pilotprojecten waarin deze robots daadwerkelijk aan het werk zijn. De prognoses gaan niet over trajecten van 15 of 20 jaar, maar over drie jaar.

En dat roept een interessante vraag op. Kan de mensachtige robot binnenkort al een rol spelen in het oplossen van het hardnekkige personeelstekort in de technische sector? De instroom van technici blijft achter, terwijl de vraag naar vakmensen alleen maar toeneemt. Van oudsher is de eerste reflex bij een robotinvestering de vraag of medewerkers hun baan niet zullen verliezen. Maar in de maakindustrie is inmiddels wel duidelijk dat het allang niet meer gaat om een keuze tussen mens of robot. Het draait om mens én robot.

Voor zover ik weet, is er in Nederland nog geen humanoïde robot operationeel in een fabriek. Maar het is slechts een kwestie van tijd voordat de eerste beladingsrobot benen krijgt en zelfstandig van machine naar machine hopt. We staan aan de vooravond van een nieuw tijdperk in industriële automatisering. En dat is geen sciencefiction meer.

Kasper Weigand, redactie

redactie@vraagenaanbod.nl

Tijdens uw vakantie zetten wij uw

bedrijf op scherp.

Tijdens de gehele zomerperiode is onze ‘pitstraat’ beschikbaar voor het herslijpen van uw snij-/kantbankgereedschap. Zo kunt u zorgeloos van uw vakantiegenieten en bij terugkomst uw productieweerscherphervatten!

TKM Diacarb is gespecialiseerd in het slijpen envervaardigen van industriële snijgereed schappen. Tevensleveren wij nieuwe plaat- schaarmessen,uithoekmessen en kantbank gereedschap in elk gewenst profiel en hebben we een wekelijksetransportservice door vrijwel de geheleBenelux.

Plan vóór u op vakantie gaat uw slijpwerk bijons in!

Slijp- en transportservice:

+31 (0)10-45 999 55 slijp-transportservice@tkmdiacarb.com

Afdeling verkoop: +31 (0)10-45 999 45 info@tkmdiacarb.com

TKM.indd 1

8 AUTOMATISEREN

TEGEN DE STROOM IN

Van orders stapelen naar slimmer produceren

28 TWEE BENEN OP DE WERKVLOER

De opkomst van humanoïde robots

34 DE SPECIALIST

De Machineverordening

37 TRENDS

Amerikaanse tarieven temperen groei, innovatie onder druk

44 ONDERNEMERSZAKEN

Bouwsteen voor succesvolle export in de maakindustrie

UITGELICHT

16 Tweedehands freesbank

20 Steenstrips plakken zonder metselaar

23 Verpakkingslijn voor pannenkoeken

48 Vierde kantbank gee Friese metaalbewerking lucht

50 3D-metaalprinten optimaliseren

ADVERTORIALS

14 Het kloppend hart van de maakindustrie: IT-infrastructuur

24 Zo borg je de continuïteit van je maakbedrijf

32 Scherpzinnig, snel en menselijk vakwerk in plaatbewerking

42 Merrem Kunststoffen freest door met machines van BNC Machines

EN VERDER

Actueel 6 | Column 27

MIS NIETS

Meld u aan voor de gratis tweewekelijkse nieuwsbrief: www.vraagenaanbod.nl/nieuwsbrief

Omron investeert in eigen robotica-divisie

Omron heeft een gespecialiseerde, wereldwijde robotica-organisatie opgezet om zijn positie in de industriële automatisering verder te versterken. Deze nieuwe entiteit moet bijdragen aan snellere innovatie.

BEELD: OMRON

De investering omvat onder andere de Automation and Robotics Centers of Excellence in Annecy, Barcelona, Dortmund en het recent geopende Automation Center in Stuttgart, evenals een uitgebreid netwerk van Proof of Concept (PoC) labs. In Europa zullen de sales-, applicatie- en servicetechnici actief zijn op zowel Europees als nationaal niveau.

‘Cruciale rol’

‘Robotica speelt een cruciale rol in onze visie op de toekomst van automatisering. Deze investering weerspiegelt onze sterke focus op het opbouwen van expertise, kwaliteit van dienstverlening en het helpen van onze klanten om concurrerend te blijven’, zegt Fernando Colás, ceo van Omron Industrial Automation EMEA.

CIRCLE-RIGHT www.industrial.omron.nl

Imago techniek nog steeds onder druk

Nieuw staaltype voor lichtere auto-onderdelen

TNO start Expertisecentrum Zwaar Werk

Vanaf medio september 2025 start TNO met het Expertisecentrum Zwaar Werk. Dit nieuwe centrum helpt cao-partijen bij het vaststellen welke functies als zwaar werk gelden in het kader van de Regeling Vervroegd Uittreden (RVU).

Het kabinet, werkgevers- en werknemersorganisaties willen hiermee bereiken dat mensen met zwaar werk gezond, vaardig en veilig kunnen blijven werken tot hun pensioen. Voor wie dat niet haalbaar is, biedt de RVU-regeling de mogelijkheid om eerder te stoppen met werken.

Vanaf 2026 wordt de RVU-regeling gerichter ingezet. Cao-partijen bepalen gezamenlijk welke functies binnen hun sector of bedrijf onder zwaar werk vallen. Werknemers in deze functies kunnen tot drie jaar voor hun pensioen gebruikmaken van een RVU-uitkering. Deze afspraken worden vastgelegd tijdens cao-onderhandelingen. De overheid heeft TNO gevraagd om dit proces te ondersteunen als onafhankelijke partij.

Beoordeling en advies

Het expertisecentrum zal toetsen of de voorgestelde afbakening van zwaar werk zorgvuldig is opgesteld. Daarbij kijkt het naar verschillende factoren, zoals nachtwerk, fysieke en cognitieve belasting, psychosociale belasting en omgevingsfactoren. Het centrum geeft vervolgens advies aan de betrokken cao-partijen. De uiteindelijke verantwoordelijkheid voor het vaststellen van zwaar werk blijft bij deze partijen zelf.

Kennisprogramma duurzame inzetbaarheid

Naast de beoordelingstaken zet het expertisecentrum een kennisprogramma op. Hierin onderzoekt TNO onder meer hoe de RVU-regeling in de praktijk wordt toegepast, welke functies eronder vallen en wat de gezondheidssituatie is van werknemers die gebruik maken van de regeling. Ook brengt het centrum in kaart welke maatregelen en innovaties sectoren en bedrijven inzetten om zwaar werk te beperken.

Slimme fabriek live te zien op EMO 2025

Sneller innoveren met drones via nieuwe testfaciliteit QRDF

Nieuwe staalgigant ontstaat in Almelo

Van Merksteijn Steel Group uit Almelo en het Duitse Südwest Beteiligungen hebben een volgende stap gezet in hun samenwerking. De fusie leidt tot de oprichting van Reinforcing Steel Europe, met het hoofdkantoor in Almelo, en is per direct officieel van start gegaan.

Met de oprichting van Reinforcing Steel Europe worden de activiteiten van Van Merksteijn en die van Südwest op het gebied van wapeningsstaal ondergebracht in één organisatie. Tot de groep behoren onder andere Badische Stahlwerke en Moselstahlwerk in Duitsland, Intersig in België en Frankrijk, en Van Merksteijn Steel in Nederland. Het gezamenlijke doel: schaalvoordeel benutten, de toeleveringsketen verduurzamen en efficiënter produceren.

Door de kennis, infrastructuur en productielocaties binnen de groep te combineren, ontstaat er volgens de betrokkenen een stevig fundament voor verdere groei in Europa.

Productie dichter bij huis

Een belangrijk motief achter de fusie is de versterking van de eigen grondstofvoorziening. De staalfabrieken van de Südwest Group in Kehl en Trier gebruiken schroot als basis en zetten dat om in nieuw staal via elektrostaalovens. Daarmee ontstaat een relatief energiezuinige vorm van productie, waarbij minder afhankelijkheid van internationale importstromen ontstaat.

Voor Van Merksteijn betekent dat een stabielere aanvoer van walsdraad, het basismateriaal voor wapeningsstaal. Die aanvoer was de afgelopen jaren steeds complexer geworden, mede door invoerbeperkingen binnen de EU. Met de fusie brengt het bedrijf een groter deel van de keten onder eigen regie.

Groene ambities

De combinatie sluit aan bij de groeiende vraag naar duurzamer geproduceerd staal binnen de bouwsector. Elektrostaal wordt als milieuvriendelijker alternatief gezien voor conventioneel staal dat via hoogovens wordt vervaardigd. Binnen de nieuwe groep worden de producten bovendien verwerkt in fabrieken verspreid over Europa, dichtbij de afzetmarkten.

Vanuit Almelo blijft Van Merksteijn Steel actief binnen de groep, en ook de bestaande vestigingen in Nederland blijven gehandhaafd.

CIRCLE-RIGHT www.reinforcing-steel.com

In Helmond rollen weer auto’s van de band

Op de Automotive Campus in Helmond is de productie van elektrische voertuigen hervat. Qarry, een producent van compacte elektrische bestelwagens, heeft de assemblagelijn in de voormalige fabriek van Lightyear opnieuw in gebruik genomen. De herstart markeert een nieuw hoofdstuk voor de locatie, die eerder werd getroffen door het faillissement van zonneautofabrikant Lightyear.

Lightyear, opgericht in 2016, ontwikkelde elektrische auto’s aangedreven door zonne-energie. Het bedrijf kwam in financiële problemen en vroeg begin 2023 uitstel van betaling aan. Kort daarna werd dochteronderneming Atlas Technologies failliet verklaard, waarbij ruim 600 medewerkers hun baan verloren . Hoewel er pogingen zijn gedaan tot een doorstart, is de productie van de Lightyear 0 gestaakt en zijn de plannen voor de Lightyear 2 onzeker gebleven. Qarry heeft nu de productie op de locatie hervat, met een focus op elektrische bestelwagens voor stadslogistiek. Het bedrijf speelt in op de groeiende vraag naar duurzame en efficiënte vervoersoplossingen in stedelijke gebieden. De productie van Qarry’s elektrische bestelwagens vindt plaats in Helmond, waarbij gebruik wordt gemaakt van bestaande faciliteiten en expertise.

CIRCLE-RIGHT www.qarry.com

BEELD: QARRY
BEELD: REINFORCING STEEL EUROPE

Van orders stapelen naar slimmer produceren

Automatiseren tegen de stroom in

Bij het

binnenstappen van de ontvangsthal

van GOMA in Hengelo (Gelderland) ademt

alles nog historie. Maar schijn bedriegt. Achter die eerste indruk schuilt een moderne, sterk geautomatiseerde fabriek die de afgelopen jaren ingrijpend vernieuwde.

Directeur Tom Kreunen (36) zag GOMA in de elf jaar dat hij er werkt veranderen van een traditionele toeleverancier in een gestroomlijnde moderne fabriek. ‘Zo’n zeven jaar geleden zijn we vrij voortvarend aan de slag gegaan om dat traditionele er maar eens uit te halen. Door eigenlijk op een heel andere manier te gaan produceren’, vertelt hij. Kreunen schetst hoe GOMA eerder kampte met veel onderhanden werk en een lage doorstroom. ‘De voorraden stonden tot aan het dak.’ Ook de routing door de fabriek liet te wensen over. Allemaal zaken die de afgelopen jaren zijn aangepakt.

Logische routing

Op een ingelijste luchtfoto toont Kreunen hoe het bedrijf sinds de oprichting in fases steeds verder werd uitgebreid. Vanwege de landelijke omgeving moest het pand er in eerste instantie uit zien als een boerenbedrijf. Later werd dit losgelaten en kwam er zo’n 14.000m2 aan ruimte

bij. ‘Het nadeel van stapsgewijze uitbreiding is dat je vanzelf structuur kwijtraakt’, zegt Kreunen. ‘Daarom zijn we de afgelopen jaren opnieuw gaan kijken naar hoe het werk zich door de fabriek beweegt.’

Een van de grootste veranderingen was het aanbrengen van een logische productieroute. ‘We hebben heel veel machines verplaatst om het proces zo in te richten dat het materiaal in één richting door de fabriek gaat. Het maakt als het ware een U-beweging door het gebouw: de plaat komt binnen, wordt stap voor stap bewerkt, en verlaat het pand vrijwel op dezelfde plek als eindproduct.’

Minder zoeken

Maar machines verplaatsen alleen was niet voldoende. Ook in de logistiek viel winst te behalen. ‘Je ziet dat er gewoon heel veel tijd en energie verloren ging aan de logistieke handelingen, dus dat wilden we zeker niet vergeten in het stukje robotisering en automatisering. Dankzij de opeenvolgende bewerkingen konden we overal stations

‘De voorraden stonden tot aan het dak’
CHEVRON-CIRCLE-LEFT Directeur Tom Kreunen voor de fabriekshal.

REPORTAGE

creëren waar de AGV langs kan rijden. Daar staat het werkstuk dan naast het pad, zodat de operators het er zo vanaf kunnen pakken en weer verder kunnen op hun plek’, wijst Kreunen op een foto van een Kumatech AGV aan de muur.

Juiste keuzes

Ook de planning is aangepast aan de nieuwe structuur. ‘Een jobshop omgeving zoals wij hebben is best moeilijk te plannen. Het gaat om honderden orders tegelijkertijd, die allemaal verschillende routes afleggen. Dat is voor een mens moeilijk om te overzien en om op de juiste manier te handelen.’ De oplossing kwam zo’n twee jaar geleden met de overstap op nieuwe planningssoftware. ‘Die helpt ons de juiste keuzes te maken zodat de doorstroom behouden blijft. De juiste orders op het juiste moment op dezelfde plek zeg maar’, vertelt Kreunen, die aangeeft dat er vooral in leverbetrouwbaarheid hierdoor grote stappen vooruit gezet zijn.

Daarmee ging ook de productiviteit van de medewerkers omhoog. ‘Voorheen waren operators veel tijd kwijt aan zoeken: een kanter reed met de heftruck door het bedrijf op zoek naar zijn werkstuk. Nu hebben we één logistieke medewerker die dat verzorgt. Als de kanter zich omdraait, ligt zijn volgende order al klaar. De kanter is weer aan het kanten, de lasser aan het lassen.’

Toegevoegde waarde

De veranderingen op de werkvloer vloeiden voort uit een bredere koerswijziging die GOMA enkele jaren

geleden inzette. In de nasleep van corona beleefde het bedrijf in 2021 en 2022 de drukste jaren ooit. ‘Een klant van ons maakt bijvoorbeeld koelkasten voor campers en caravans. Dat was toen booming, daardoor ging het echt heel hard’, vertelt Kreunen. De vraag was zo groot dat er geen ruimte meer was om al het werk uit te voeren. ‘Toen zijn we heel kritisch naar onze klanten gaan kijken. Wat past nou eigenlijk wel bij ons en wat niet?’

De focus kwam te liggen op werk met toegevoegde waarde. ‘We hebben een poedercoatlijn en doen assemblagewerk – juist dat type werk past bij ons. Maar we hadden ook veel klanten die alleen snij- of kantwerk bij ons onderbrachten,’ zegt Kreunen. GOMA ging in gesprek met deze klanten om aan te geven dat hun werkzaamheden niet meer aansloten bij de richting die het bedrijf op wilde. ‘Die gesprekken waren niet makkelijk, maar wel nodig’, zegt Kreunen. ‘We wilden minder bulk, en meer projecten waarin we echt iets kunnen bijdragen.’

Mindere tijden

In overleg met klanten werd het werk geleidelijk afgebouwd en overgedragen aan andere plaatbewerkers, waar al met al bijna anderhalf jaar overheen ging. Toen ontstond er eindelijk ruimte voor het soort werk dat GOMA juist wél wilde doen –ware het niet dat op dat moment de markt begon af te koelen. Precies in die periode, zomer 2023, nam Tom Kreunen het stokje over als directeur In eerste instantie nog samen met

Adelin Lankveld, sinds begin dit jaar staat hij alleen aan het roer. Hoewel de omzet destijds met maar liefst acht miljoen euro terugliep, kwamen er geen gedwongen ontslagen of reorganisatie. ‘Dat past ook niet echt bij de filosofie van de stichting, zegt Kreunen, die toelicht hoe het familiebedrijf in 2012 – bij gebrek aan opvolging – werd overgenomen door de speciaal daarvoor opgerichte stichting Stimeta (Stichting Metaal Achterhoek). Die stichting richt zich op continuïteit en behoud van werkgelegenheid voor de regio. Dat is dus gelukt.

Personeel denkt mee

De focus ligt op werk met toegevoegde waarde

‘Er gingen in die periode best wat mensen met pensioen. Die zouden we normaal gesproken vervangen, maar dat hebben we nu bewust niet gedaan’, legt Kreunen uit. Zo kromp het personeelsbestand zonder gedwongen ontslagen. Tegelijkertijd werd er gekeken naar het omlaag brengen van kosten. ‘We hebben medewerkers bewuster gemaakt

laswerk uit op dun plaatmateriaal.

van hun energieverbruik – zoals het uitschakelen van machines tijdens pauzes. Maar we hebben hen ook actief om ideeën gevraagd.’

Dat leverde praktische besparingen op. Ritten die eerder werden uitbesteed, doet GOMA nu weer zelf. Onderhoudsbeurten aan machines zijn – in overleg met leveranciers –uitgesteld, omdat de gebruiksduur

tijdelijk lager lag. ‘Alles bij elkaar levert dat best wat op,’ aldus Kreunen.

Blijven investeren

Toch werd er niet enkel bezuinigd, er werd ook nog gewoon geïnvesteerd in automatisering en robotisering. Dit maakte het mogelijk om hetzelfde werk te doen met minder mensen. Zo schafte GOMA bijvoor-

beeld een laserlascel met cobot aan. ‘We hebben eigenlijk altijd met robots gewerkt en vaak kwam wel de vraag, moeten we niet iets met een cobot doen? Voor het laserlassen leek een cobot een mooie oplossing, omdat de drempel om hem te programmeren laag is’, vertelt Kreunen, die aangeeft dat GOMA veel dun aluminium last, wat niet zozeer

CIRCLE-CHEVRON-UP Begin jaren 2000 introduceerde GOMA de eerste kantrobots.
CIRCLE-CHEVRON-UP De cobot voort nauwkeurig
CIRCLE-CHEVRON-UP De AGV van Kumatech.

constructief is. ‘Het gaat bij ons vaak om cosmetische lassen,’ legt Kreunen uit. ‘Hoeken moeten mooi gesloten zijn, niet per se supersterk. We bouwen geen bruggen of schepen.’ Bij MIG- of TIG-lassen leidde dat vaak tot vervorming, met als gevolg extra slijp- of afrondwerk. De overstap naar laserlassen bracht daarin verandering. ‘Met laserlassen blijven de naden veel strakker, en in veel gevallen is nabewerken niet meer nodig,’ zegt hij. ‘Het scheelt tijd, en het eindresultaat is gewoon mooier.’

Voorbereid op de toekomst

Een andere recente investering is de nieuwe poedercoatcabine. Met deze installatie kunnen kleuren sneller worden gewisseld, wat de omsteltijden verkort en de capaciteit verhoogt. De cabine is al voorbereid op de komst van een spuitrobot, die in de toekomst het handmatige bijspuiten overneemt. De robot wordt straks aangestuurd via een scanner die herkent welk product eraan komt en in welke positie het hangt. Omdat veel producten repeterend zijn, is één keer programmeren meestal vol-

Met laserlassen blijven de naden veel strakker

doende. Daarna past het programma zich automatisch aan op de manier waarop het product is opgehangen.

Ophangen zonder stress

Een van Kreunens toekomstplannen is het automatiseren van het ophangen aan de lakbaan. Nu gebeurt dat nog handmatig, wat zowel fysiek als mentaal (door de tijdsdruk) belastend is. ‘Het is zwaar werk dat vaak door jonge mensen gedaan wordt. Maar dat zijn tijdelijke krachten, en die moet je telkens opnieuw inwerken,’ zegt Kreunen. Het idee is dat producten straks direct na het kanten of lassen aan een drie meter lange traverse gehangen worden, die via een AGV naar een automatisch buffermagazijn gaat. Daar blijven ze tijdelijk opgeslagen tot ze op het juiste moment automatisch aan de lakbaan worden gekoppeld. ‘Dat belast de medewerkers minder.’

Saamhorigheid

Want daar draait het uiteindelijk om: automatisering en robotisering moeten het werk lichter maken, zodat er ruimte ontstaat voor werk waar de medewerkers energie van krijgen. Een belangrijk doel voor de komende jaren is dan ook om het werkgeluk te vergroten en de saamhorigheid te versterken. ‘Vorige week hielden we een klusmiddag. De productie lag even stil, iedereen ging aan de slag: schilderen, schoonmaken, verlichting vervangen. Geen groot project, maar het gaf meteen dat oude gevoel van samen iets doen. Dat het ook gewoon leuk is om hier te zijn.’ Met een nieuwe lik verf, een gestroomlijnde fabriek en een duidelijke koers ligt de basis voor een mooie toekomst voor GOMA.

CHEVRON-CIRCLE-LEFT De poedercoatcabine is al voorbereid op de komst van een spuitrobot.

Het kloppend hart van de maak

Prijsschommelingen van grondstoffen, geopolitieke spanningen, cyberaanvallen en ransomware, eisen voor duurzaamheid, krapte op de arbeidsmarkt – het is naast de wereldwijde spanningen ook onrustig binnen de maakindustrie. Een gemene deler die steeds naar boven komt bij het behandelen van deze topics is IT. Juist in onzekere tijden met veel veranderingen en een industrie die al enige tijd wordt onderworpen aan digitalisering is het van groot belang dat de IT-infrastructuur van je organisatie staat als een huis en dat dit huis wordt voorzien van de allerbeste beveiliging.

Juist bij dat beveiligingsaspect gaat het helaas vaker mis. Uit een rapport van KnowBe4 (2024)*

blijkt dat de maakindustrie het meest getroffen wordt door cybercriminelen en met meer dan 25% bovenaan de top 10 van industrieën staat. De maakindustrie is mogelijk kwetsbaar vanwege o.a. (keten)afhankelijkheid, de impact van downtime, eventuele verouderde omgevingen en soms nog onvoldoende beveiligingsmaatregelen. Om je meest kostbare bezit en doorgaans doelwit van aanvallen, het intellectuele eigendom van je organisatie, veilig te houden wanneer er zoveel gaande is binnen de industrie is het van belang om bij de keuze voor een data management platform te kiezen voor een infrastructuur die voorzien is van ransomware beveiliging.

Risico's en gevolgen

Bij een aanval lopen organisaties namelijk o.a. het risico op kostbare downtime, de diefstal van data of zelfs toegang tot intellectueel eigendom. Dit trekt een zware wissel op bedrijfscontinuïteit.

Downtime wordt natuurlijk niet alleen veroorzaakt door cyberaanvallen, maar capaciteit en kwaliteit van je data management platform spelen hierin wel een rol. Duidelijk is dat de financiële gevolgen van downtime onoverkomelijk kunnen zijn als uitval en herstel te lang duren. Naast uitval worden hiermee ook eventuele leververplichtingen en ketenverantwoordelijkheden in gevaar gebracht. De gevolgen daarvan kunnen vervolgens weer impact hebben op de reputatie en eventuele toekomstplannen.

Verouderde storage platformen en inflexibele systemen gooien mogelijk roet in het eten van deze toekomstplannen omdat deze niet altijd in staat zijn mee te groeien met bijvoorbeeld productie-uitbreiding of digitalisering (o.a. AI). Binnen de maakindustrie dient data tegenwoordig graag gecentraliseerd

te worden, met het oog op personeelstekorten geautomatiseerd te worden en tegelijkertijd 24/7 beschikbaar te zijn. Denk hierbij bijvoorbeeld ook aan de eisen voor duurzaamheid en de trend richting circulaire economie (o.a. hergebruik, recycling). Dit vereist weer een infrastructuur die gemakkelijk moet kunnen schakelen tussen productielijnen. Idealiter zelfs zowel fysiek als remote om grenzeloos te kunnen samenwerken.

Kostbare data

De huidige spanningen in de wereld dwingen ons om na te denken over 'wat als'- scenario's. Er moet worden nagedacht over hoe we er samen voor zorgen dat we in crisistijden als organisaties op IT-gebied veerkrachtig genoeg zijn en data zo goed mogelijk beschermen. Wellicht dus wel het allerbelangrijkste

industrie: IT-infrastructuur

om te weten of je nu de juiste keuze maakt voor de toekomst: zorg ervoor dat je de data van je organisatie van on-premises naar cloud kunt halen en alles daartussen. Zit je in de cloud maar heb je data on-premises nodig? Of andersom? Geen probleem, dan verhuis je deze gewoon.

Over Insign.it en NetApp

Het in 2000 opgerichte IT-bedrijf Insign.it is gevestigd in Venlo en bestaat uit een groep gedreven mensen die ervan overtuigd zijn dat techniek er is om de mens te dienen en de wereld te verbeteren. Al jaren werken wij samen met NetApp, dé leverancier van intelligente data-infrastructuur die unified data storage, geïntegreerde dataservices, operationele diensten en workloads combineert om kansen te creëren in een disruptieve wereld.

ZORG DAT HET HART VAN JOUW ORGANISATIE

BLIJFT KLOPPEN: 5 TAKEAWAYS VOOR

DATA MANAGEMENT PLATFORMEN

1

Kiezen tussen al het aanbod

Door alle claims kan kiezen voor de juiste partij lastig zijn. Zorg voor vergelijk op de belangrijkste specificaties voor jouw organisatie.

2 Betrek de juiste mensen bij deze keuze

Neem ook het strategische belang van storage mee en zorg dat je dit bij de juiste personen binnen de organisatie belegt.

3 Richt je organisatie op de toekomst

Bekijk de plannen voor je organisatie op langere termijn en kies voor een optie waarmee je ook in de toekomst voldoende mogelijkheden hebt.

4 Zorg voor beveiliging

Breng de risico's van aanvallen binnen je organisatie in kaart en zorg voor een sterke beveiliging van je IT-infrastructuur.

5

Weet wat te doen in crisistijden

Schets 'wat als'-scenario's en zorg dat je als organisatie veerkrachtig genoeg bent en je data veilig genoeg is.

Het komt vast als geen verrassing dat NetApp in samenwerking met Insign.it al bovengenoemde en meer centraal heeft staan binnen hun portfolio. Dit ook tegen een prijs die binnen je budget past (o.a. OPEX, CAPEX, Storage-as-a-Service). Maar de belangrijkste les die getrokken kan worden uit dit artikel is dat het anno 2025 cruciaal is om zeer kritisch te kijken naar je huidige datamanagement platform. Wacht niet en win in advies in, beoordeel je huidige omgeving en kijk verder dan enkel capaciteit. Overweeg de mogelijkheden tot o.a. ransomware beveiliging, nonstop data toegang, (hybrid-)cloud en AI voor een toekomstbestendige data-infrastructuur. De data van jouw organisatie verdient namelijk het allerbeste.

* KnowBe4. (2024). Cyber Threats in Manufacturing Report Show Alarming Cybersecurity Trends in Industry. Geraadpleegd op 28 april 2025, van www.knowbe4.com/press/cyber-threats-inmanufacturing-report-show-alarming-cybersecurity-trends-in-industry

Insign.it

+31 77 472 00 15

info@insign.it Scan de QR-code

Matrijzenbouwer

vindt na twee jaar zijn 5-assige Hermle freesbank

Tweedehands freesbank

Keurhorst Metaalbewerking uit

Wekerom is in afwachting van een Hermle C400U 5-assige freesbank die in augustus geleverd wordt. Eigenaar Michiel Keurhorst was al twee jaar op zoek naar een goede occasion. ‘Zeker als er goede machines van dit merk op de markt komen, zijn ze binnen enkele dagen verkocht.’

In zijn bedrijfsnaam staat ‘metaalbewerking’, maar dat had ook ‘matrijzenbouw’ kunnen zijn. 'Negentig procent van mijn werk is matrijzenbouw voor de spuitgieterij. Van het herstellen van oude matrijzen tot het bouwen van nieuwe matrijzen’, vertelt Michiel Keurhorst vanuit zijn werkplaats in het Gelderse Wekerom, nabij Ede. Veel opdrachten nemen lange tijd in beslag. Zo heeft hij de eerste drie maanden van dit jaar besteed aan de bouw van zes matrijzen voor een slotenbouwer van OV-fietsen, sloten die met een kaart vergrendeld en geopend worden. ‘De klant kwam hier met een 3D-print van het slot en vervolgens hebben we samen met de ontwikkelaar zes matrijzen

CHEVRON-CIRCLE-RIGHT Michiel Keurhorst naast zijn huidige Hermle.

CHEVRON-CIRCLE-DOWN 90% van het werk is matrijzenbouw.

gebouwd’, aldus Keurhorst, die van de klant vernam dat de eerste vijfduizend sloten inmiddels gemaakt zijn. ‘Dat is toch leuk om aan mee te werken’, klinkt het passievol.

Eigen baas, eigen uren

Nadat hij tien jaar lang bij een grote gereedschapsmaker in loondienst had gewerkt, besloot Keurhorst in 2015 voor zichzelf te beginnen. 'Ik had het wel gehad en wilde iets voor mijzelf beginnen, mijn eigen baas zijn', vertelt de ondernemer, die erg aan zijn vrijheid hecht. 'Ik werk hard en veel, maar wel bij voorkeur in de uren die mij schikken. En zo heb ik gisteren bijvoorbeeld vrij genomen om met mijn kinderen naar een speeltuin te gaan.' Nagenoeg alle matrijzen die hij maakt, kunnen op een 3-assige freesmachine gebouwd worden, vertelt de ondernemer, die met een Hermle C40V freesbank werkt en daarnaast ook een zinkvonkmachine tot zijn beschikking heeft.

‘In al die tien jaar heb ik maar twee keer iets gehad wat echt niet anders dan op een 5-assige freesbank gemaakt kon worden.’

In één van deze gevallen ging het om een halve bolvorm met aan de binnenkant letters. Deze letters, die met de bolling meelopen,

Als ze op de markt verschijnen, zijn ze binnen een paar dagen verkocht

moesten vanuit het middelpunt gefreesd worden. ‘Dat kan niet met een 3-assige freesbank’, aldus Keurhorst, die de opdracht van twee jaar geleden uitbesteedde.

Niet echt nodig

Hoewel de noodzaak van een 5-assige freesmachine dus beperkt is, is Keurhorst al twee jaar op zoek naar een goede en nette occasion van Hermle, het merk waar hij zeer tevreden over is. Wel verwacht hij efficiëntieverbeteringen, omdat minder opspanningen nodig zijn. ‘Een simpel voorbeeld: veel matrijzen hebben duikboot-aanspuitingen waardoor het kunststof in de matrijs

Uitgerust met een economiser.

STOOMKETELVERHUUR

• Gedurende reparatie van uw ketels •

• Bij periodieke inspectie •

• Als tijdelijke capaciteitsverhoging •

40 HUURKETELS BESCHIKBAAR

Capaciteit van 60-10.000 kg/h in drukken tot 25 bar.

DRUKVATEN ONDER KEUR STOOMKETELREPARATIE

REVISIE - VERHUUR - LEIDINGWERK KETELHUISINSTALLATIE

Fabrikaat V.O. Werkdruk Capaciteit Bouwjr.

gaat. Dat betekent dat ik voor dat gedeelte nu in een andere hoek moet opspannen’, vertelt hij. ‘Ook kortere uitsteeklengtes van gereedschappen behoren straks tot de mogelijkheden; door 5-assig simultaan frezen kun je beter en makkelijker in bepaalde hoekjes van je product komen.’

De Hermle C400U wordt begin augustus verwacht en komt van een maakbedrijf uit Luxemburg. Keurhorst geeft aan dat het niet eenvoudig is een occasion Hermle op de kop te tikken. ‘Als ze op de markt verschijnen, zijn ze binnen een paar dagen verkocht. Hermle Nederland wist dat ik op zoek was naar een 5-assige machine en nu is het er eindelijk van gekomen.’ De 39-jarige ondernemer is niet eens gaan kijken. ‘Ik heb alle vertrouwen in Hermle Nederland, met wie ik al jaren samenwerk.’

Werk komt vanzelf

Of hij zich in de toekomst gaat richten op opdrachten waar de inzet van een 5-assige freesmachine vereist is, kan de Gelderlanders nog niet beamen. ‘Ik heb geleerd dat je niet voor de komst van een machine op zoek moet naar werk. Als de machine er is, komt het werk vanzelf.’

Hermle C40V freesbank

Dat ervoer hij enkele jaren geleden toen hij een Bridgeport V1000 freesbank aankocht. ‘Iemand uit de buurt wilde bij mij komen werken, waarop ik deze freesbank heb aangekocht en we iets minder complex freeswerk zijn gaan doen.’ Alhoewel er voldoende werk was, is de medewerker inmiddels vertrokken en werkt Keurhorst weer alleen. Een nieuwe medewerker aantrekken,

ziet hij niet zitten. ‘Dan moet ik weer rekening houden met anderen. Laat mij lekker alleen mijn ding doen.’ Voor zijn vrouw en de moeder van vier kinderen wil hij misschien een uitzondering maken. ‘Zij ondersteunt mij nu al bij het werk en mogelijk dat zij op termijn kan gaan werken op de 3-asser’, besluit de metaalbewerker

CIRCLE-RIGHT www.keurhorstmetaalbewerking.nl

CHEVRON-CIRCLE-DOWN De Hermle C400U komt begin augustus.
CHEVRON-CIRCLE-DOWN Twee delen van een matrijs.

Robot neemt repetitieve metselhandelingen over

Steenstrips plakken

Machinefabriek Geurtsen en Hollander

Techniek, samenwerkend onder de naam

Robotize, zochten naar een manier om het arbeidsintensieve proces van steenstrips plakken in de prefab bouw te automatiseren. Dat leidde tot de ontwikkeling van de steenstripmachine –een robot die met grote precisie repetitieve metselhandelingen overneemt.

‘Het vervangen van de menselijke hand, dat was onze grootste uitdaging’, zegt Timo Bennink, lead project engineer bij Geurtsen. ‘Een steenstrip die een tiende millimeter scheef ligt, is al te veel. Zo’n afwijking klinkt klein, maar in het eindresultaat zie je het meteen. Een robot moet dus net zo nauwkeurig werken als een vakman, en dat vraagt om extreem precieze besturing.’

Die precisie werd onder andere bereikt met een speciaal ontwikkelde robotgripper. Die is in staat om niet alleen vlakke strips te verwerken, maar ook hoeken en strips met variaties in vorm of oppervlak. ‘Een menselijke hand past zich automatisch aan kleine verschillen aan’, legt Bennink uit. ‘Een robot moet dat in elke stap eerst detecteren, dan corrigeren. En dat steeds opnieuw, bij elke strip. Die herhaalbare precisie maakt dit soort automatisering complex.’

Flexibel inzetbaar

De steenstripmachine is modulair opgebouwd en daardoor geschikt voor uiteenlopende toepassingen binnen de prefab bouw. ‘De machine is een doorontwikkeling van een eerdere versie die we samen met Robotize maakten’, aldus Bennink. ‘We merkten dat er meer vraag kwam vanuit de sector, dus hebben we een flexibel concept ontwikkeld. Denk aan een machine die eenvoudig te installeren en uit te breiden is, met een onderhoudsarme opbouw. Klanten kunnen hun eigen tekeningen inladen,

CHEVRON-CIRCLE-RIGHT De robot voert met grote precisie repetitieve metselhandelingen uit.

zonder metselaar

Expertise gebundeld

De grootste uitdaging was het vervangen van de menselijke hand waardoor het systeem goed aansluit bij verschillende productieomgevingen.’

De ontwikkeling van de steenstripmachine is het resultaat van een nauwe samenwerking tussen Robotize, Machinefabriek Geurtsen en Hollander Techniek. Iedere partij bracht specifieke kennis in: marktkennis en klantbehoeften via Robotize, software- en IT-integratie vanuit Hollander Techniek en de mechanische engineering, bouw en

installatie vanuit Geurtsen. Volgens Bennink is dat precies wat de kracht van het project verklaart: ‘Het is een technisch sterke oplossing die

tegelijkertijd goed aansluit op de dagelijkse praktijk in de bouw.’

CIRCLE-RIGHT www.mfgeurtsen.nl

Plaatwerk

Bewerken met de hoogste automatiseringsgraad, van 0.3 tot 25 mm, afm.4.000 x 2.000 mm.

Samenstellingen

Constructiebankwerk | Las(robot) | Buis- en koker plaatwerk

Compleet

Verzorgen van machinale bewerkingen (draai- en freeswerk), nabehandeling en transport.

Metaalprojecten met toegevoegde waarde

Marconistraat 4, 3771 AM Barneveld | T 0342 414 861 | info@scheuter.nl | www.scheuter.nl

LASERSNIJDEN BUISLASERSNIJDEN WATERSTRAALSNIJDEN CNC PONSEN ZETTEN PLAATBEWERKING KONSTRUKTIE

PONSGEREEDSCHAP LASERSNIJONDERDELEN KANTPERSGEREEDSCHAP

PONSGEREEDSCHAP LASERSNIJONDERDELEN

PONSGEREEDSCHAP

GOED GEREEDSCHAP IS HET HALVE WERK HOLLAND PRECISION TOOLING www.hptooling.nl

GOED GEREEDSCHAP IS HET HALVE WERK HOLLAND PRECISION TOOLING www.hptooling.nl

GOED GEREEDSCHAP IS HET HALVE WERK HOLLAND PRECISION TOOLING www.hptooling.nl

Amsterdamsestraatweg 33 Naarden 035-539 90 90 info@hptooling.nl

Amsterdamsestraatweg 33 Naarden 035-539 90 90 info@hptooling.nl

Amsterdamsestraatweg 33 Naarden 035-539 90 90 info@hptooling.nl

UITGELICHT

CIRCLE-CHEVRON-UP Op hoge capaciteit pannenkoeken verpakken, met in totaal vijf Yaskawa-robots.

Vijf robots verpakken pannenkoeken op hoge snelheid

BK Automation ontwikkelde een complete verpakkingslijn voor pannenkoeken, uitgerust met vijf Yaskawa-robots.

Voor BK Automation uit

Ophemert is het een van de projecten waarbij de mogelijkheden van moderne robotica en maatwerk hand in hand gaan. Het jonge bedrijf ontwikkelt oplossingen voor het automatisch verpakken en palletiseren van voedingsmiddelen en andere producten. In de pannenkoekenlijn worden producten op hoge snelheid verpakt, zowel staand als liggend. Twee robots formeren de producten, twee GP25-robots plaatsen ze in de dozen en een GP70L-robot verzorgt het palletiseren. De lijn werd op maat ontwikkeld voor een producent van onder meer pannenkoeken, taartdeeg, pizzadeeg, poffertjes, wafels en koekjes.

Ontstaan uit machineonderhoud

BK Automation werd in 2019 opgericht door Bas Meijer en Kees de Vree. Beide ondernemers bundelden hun ervaring uit het onderhoud van machines en besloten zelf oplossingen te gaan bouwen. Inmiddels ontwikkelt het bedrijf complete lijnen voor het automatisch verpakken van producten in vouwdozen, trays of kratten. Vanaf het opzetten van de doos tot en met het sluiten of afdekken wordt alles in eigen huis ontwikkeld, inclusief het mechanische ontwerp en de software. Compacte installaties en eenvoudige bediening staan daarbij centraal.

Groeiende vraag

De vraag vanuit de markt verschuift steeds meer richting turnkey pro-

jecten. Bedrijven zoeken complete oplossingen waarin onder meer casepackers, palletizers, etiketteermachines en controlesystemen worden geïntegreerd. Dat betekent ook dat BK Automation vaker samenwerkt met externe partners. Het bedrijf telt inmiddels vijftien medewerkers en groeit gestaag. Toch is er geen ambitie om sterk te vergroten. ‘We hechten waarde aan korte lijnen met de klant’, aldus Van Mourik.

Innovatie

Omdat de projecten sterk productafhankelijk zijn, blijft maatwerk de kern van het werk bij BK Automation. Tegelijkertijd wordt geïnvesteerd in nieuwe technologieën, zoals vision. Volgens Van Mourik biedt robotisering kansen, zeker gezien het tekort aan technisch personeel. ‘De drempel om voor robots te kiezen is laag geworden. De techniek is betrouwbaar en bewezen.’

CIRCLE-RIGHT www.bkautomation.nl

Zo borg je de continuïteit

Wat als morgen je belangrijkste toeleverancier wegvalt? Of als een cyberaanval je productie tot stilstand brengt? Veel bedrijven in de maakindustrie zijn kwetsbaarder dan ze denken. Een adequate risico-inventarisatie biedt uitkomst, leggen Risk Consultants Hans Barten en Waldo Imthorn uit. Beiden zijn gespecialiseerd in de maakindustrie en werkzaam bij Howden Nederland.

De schade kan in potentie zeer groot en impactvol zijn. “Bijvoorbeeld door omzetverlies of hogere kosten doordat alternatieve toeleveranciers moeten worden gezocht. Denk echter ook aan het verlies van klanten, imagoschade en een verslechtering van je concurrentiepositie door het niet kunnen nakomen van verplichtingen. Het kan zelfs een directe bedreiging vormen voor je voortbestaan en tot faillissement leiden”, leggen Barten en Imthorn uit. “Wij laten ondernemers vooral nadenken over de risico’s die zij

lopen”, gaat Imthorn verder. Ligt er een draaiboek klaar voor het geval er iets misgaat, zodat de bedrijfsprocessen kunnen doorgaan? Ongeacht de omvang van een bedrijf, het is altijd verstandig om risico’s te inventariseren en een risicoanalyse uit te voeren.

Van brand tot cybercrime

Een grote brand of het op de markt brengen van een ondeugdelijk product kan de continuïteit van een productiebedrijf ernstig in gevaar brengen. Maar ook minder zichtbare risico’s, zoals digi-

tale kwetsbaarheden en verstoringen in de toeleveringsketen, mogen niet worden onderschat. “In de maakindustrie ligt de focus vaak op tastbare gevaren, terwijl cyberaanvallen nog vaak worden onderschat,” zegt Barten. “Toch kunnen juist deze risico’s grote gevolgen hebben voor de bedrijfsvoering.”

Aanvallen op of problemen binnen de supply chain kunnen net zo schadelijk zijn. Systemen van bedrijven in de maakindustrie zijn steeds vaker gekoppeld aan die van toeleveranciers en klanten. Deze onderlinge afhankelijkheid brengt extra risico’s met zich mee: IT-problemen bij een externe partij kunnen interne verstoringen veroorzaken en daarmee de bedrijfscontinuïteit bedreigen. Het is daarom van belang om niet alleen naar de eigen processen te kijken, maar ook inzicht te hebben in de risico’s van uitbesteding. “Is de organisatie voldoende weerbaar tegen

van je maakbedrijf

HOWDEN NEDERLAND

Howden Nederland is dé risicopartner voor bedrijven in de maakindustrie. Wij helpen productiebedrijven risico’s in kaart te brengen én beheersbaar te maken – van leveringsproblemen en productiestilstand tot verzuim en pensioen. Als onafhankelijke adviseur combineren we branchekennis met slimme oplossingen, zodat jij grip houdt op risico’s en met vertrouwen kunt bouwen aan je onderneming.

onverwachte verstoringen, van welke aard dan ook? Onze Risk Consultants helpen ondernemers om deze risico’s breed in kaart te brengen en dragen oplossingen aan om de impact ervan te beperken,” vervolgt Imthorn.

Risico’s in kaart brengen

Voor het in kaart brengen van risico’s is inzicht nodig in de totale keten, van toeleveranciers tot afnemers. “Je brengt hierbij de zwakheden in de keten in beeld. Wat is bijvoorbeeld de afhankelijkheid van een specifieke locatie? Zijn er uitwijkmogelijkheden? Dat geldt niet alleen voor de productie, maar ook voor voorraden en leveringen van belangrijke goederen en halffabricaten. In hoeverre is de organisatie daarnaast afhankelijk van kritische machinelijnen of -onderdelen?” vertellen Barten en Imthorn. Business Impact Analyse (BIA) is hierbij een waardevol instrument om operationele risico’s in kaart te bren-

gen. Het helpt organisaties om deze kwetsbaarheden systematisch te identificeren en te beoordelen. Door middel van een inspectie en één of meerdere interviews op locatie worden risico’s geïdentificeerd, beoordeeld en afgezet tegen het huidige preventieniveau. De resultaten worden vastgelegd in een rapport, dat dient als basis voor gerichte maatregelen om risico’s te beperken en de continuïteit van de organisatie te waarborgen.

Risico’s in kaart brengen is niet genoeg. Zonder structuur en prioritering worden kwetsbaarheden vaak te laat of helemaal niet aangepakt. Veel ondernemers komen pas in actie als het al mis is gegaan. Door risico’s actief te benoemen, te beoordelen en te beheersen, leg je een sterker fundament voor bedrijfscontinuïteit. Dat vraagt niet alleen om technische oplossingen, maar ook om breed bewustzijn en eigenaarschap binnen de hele organisatie.

Risico’s beperken en verzekeren

De maatregelen om risico’s af te dekken verschillen per organisatie, maar effectief contractmanagement is vrijwel altijd een belangrijk aandachtspunt. “Neem alle contracten kritisch door: zijn de voorwaarden juridisch getoetst, en zijn ze daadwerkelijk van toepassing op elke overeenkomst?”, zegt Imthorn. Zeker in een internationale en steeds hardere markt is goed contractbeheer essentieel. “In de maakindustrie zien we hierin grote verschillen: van strak beleid tot helemaal geen beleid.” Idealiter bescherm je als ondernemer je aansprakelijkheidspositie zo goed mogelijk, al blijft er altijd een spanningsveld tussen het beperken van risico’s en het benutten van commerciële kansen. Denk ook aan het afbouwen van de afhankelijkheid van individuele leveranciers en afnemers, onder meer door spreiding. Indien een bedrijf bijvoorbeeld voor vijftig procent afhankelijk is van één grote afnemer, kan het opzeggen

van dit contract tot grote problemen leiden. Barten: “Risico’s die je financieel niet kunt of wilt dragen, kun je onder voorwaarden verzekeren – iets waarbij wij je als fullservice verzekeringsmakelaar en risicoadviseur uiteraard kunnen ondersteunen.”

Ook is het belangrijk om veranderende wet- en regelgeving actief te volgen. Een goed voorbeeld is de nieuwe Europese verordening EU 2023/988 over productveiligheid. Deze wetgeving stelt strengere eisen aan fabrikanten, importeurs en distributeurs. Ze vergroten de aansprakelijkheid bij onveilige producten en vereisen onder meer betere traceerbaarheid en snelle terugmelding. Dat heeft directe gevolgen voor je risicobeheer en verzekeringen. Denk aan dekking voor zuivere vermogensschade, kosten voor uit- en inbouw, terugroepacties of productcontaminatie. Laat daarom tijdig toetsen of je huidige verzekering nog aansluit bij deze aangescherpte wetgeving.

Buitenstaanders met frisse blik Elk bedrijf is anders. De continuïteit van een kleine onderneming komt direct in gevaar als één van de twee bedrijfsbusjes uitvalt, terwijl een grotere onderneming met 30 wagens juist moet letten op risico’s als brand wanneer alle voertuigen op één locatie staan. Barten: “Wij kijken met een frisse, onafhankelijke blik en zien wat de ondernemer soms mist. Wij gaan het gesprek aan over risicoperceptie en -bereidheid, en helpen bewust te handelen met kennis en inzicht.” Zo dragen we bij aan het versterken van de veerkracht en continuïteit van de onderneming.

Howden Nederland www.howdennederland.nl/maak

CIRCLE-CHEVRON-UP Hans Barten en Waldo Imthorn.

fast. safe. easy.

Marconistraat 26

7575 AR Oldenzaal

7575 AR Oldenzaal

Marconistraat 26

7575 AR Oldenzaal

0ENGINEERING0

0ENGINEERING0

0ENGINEERING0

0AUTOMATISERING0

0AUTOMATISERING0

0AUTOMATISERING0

0ROTATIESYSTEMEN0

0ROTATIESYSTEMEN0

0ROTATIESYSTEMEN0

Uw leverancier voor het positioneren en roteren van werkstukken

Uw leverancier voor het positioneren en roteren van werkstukken

Wij bij DUMETA® zijn gespecialiseerd in het ontwikkelen, produceren en leveren van machines voor het roteren en positioneren van producten. Daarnaast leveren wij een eigen ontwikkelde zwenkarmstelling voor de opslag van langgoed materiaal.

Wij bij DUMETA® zijn gespecialiseerd in het ontwikkelen, produceren en leveren van machines voor het roteren en positioneren van producten. Daarnaast leveren wij een eigen ontwikkelde zwenkarmstelling voor de opslag van langgoed materiaal.

Wij bij DUMETA® zijn gespecialiseerd in het ontwikkelen, produceren en leveren van machines voor het roteren en positioneren van producten. Daarnaast leveren wij een eigen ontwikkelde zwenkarmstelling voor de opslag van langgoed materiaal.

tel +31 541 533 369 mail info@dumeta.nl web www.dumeta.nl fast. safe. easy.

0ZWENKARMSTELLINGEN0

0ZWENKARMSTELLINGEN0

0ZWENKARMSTELLINGEN0

Met onze eigen engineeringafdeling staan wij paraat om klantspecifieke vragen te beantwoorden en speciale machines te ontwikkelen die aan de behoeften van onze klanten voldoen.

Met onze eigen engineeringafdeling staan wij paraat om klantspecifieke vragen te beantwoorden en speciale machines te ontwikkelen die aan de behoeften van onze klanten voldoen.

Bekijk recente projecten op onze website of neem contact met ons op.

Met onze eigen engineeringafdeling staan wij paraat om klantspecifieke vragen te beantwoorden en speciale machines te ontwikkelen die aan de behoeften van onze klanten voldoen.

Bekijk recente projecten op onze website of neem contact met ons op.

Bekijk recente projecten op onze website of neem contact met ons op.

tel

Made for Metalworking

DGA of loondienst, gebruikelijk loon

Laatst dacht ik dat ik de Volkskrant aan het lezen was, maar het was toch echt het FD waarin redacteur financiële markten Mathijs Ro eveel de plank volledig missloeg door te stellen dat ondernemers door “gegoochel de Nederlandse schatkist jaarlijks honderden miljoenen, waarschijnlijk enkele miljarden euro’ s misloopt”. We wisten dat we Trump en zijn vazallen moesten factchecken, maar nu dus ook het FD. Mathijs zal wel in de gelukkige omstandigheid zijn dat het FD hem in loondienst hee en hij niet als ZZP’er per woord betaald krijgt.

Joachim Driessen, ona ankelijk adviseur

Maar dan serieus. Ik stoorde me al aan de tendentieuze berichtgeving, waaruit zou blijken dat 40% van de DGA’s zichzelf een te laag loon uitkeert en dat dat verkeerd is. Ik kom zo terug op het boze sprookje van Mathijs. Eerst maar eens hoe het ook alweer zat. Wij ondernemers hebben doorgaans een mandement holding, die voor de werkzaamheden van de ondernemer een factuur stuurt aan de werkmaatschappij. Vanuit deze holding wordt dan een salaris uitbetaald dat een minimum kent, namelijk €56.000 in 2025, het hoogste loon van een werknemer in uw onderneming of loon van een manager in een vergelijkbare functie. De hoogste van de drie telt. Het is verstandig om met uw accountant te bepalen wat voor u de beste hoogte van uw salaris is, want vaak is een hoger salaris een betere optie, bijvoorbeeld vanwege een hypotheek.

Er zijn vele redenen om niet te veel salaris uit te keren. De meest voorkomende is, dat u liquiditeit in uw onderneming wil houden voor toekomstige investeringen om zo de groei van de BV Nederland te stimuleren. Soms is er gewoon niet genoeg liquiditeit en kan zo een surseance voorkomen worden. Bij bedrijven in moeilijkheden zie ik namelijk steevast dat de DGA bovenaan het lijstje schuldeisers staat. Start-ups hebben vaak ook nog niet de middelen om genoeg salaris uit te keren. En jazeker, er kunnen ook fiscale redenen zijn om niet te veel salaris uit te keren. Je kunt ontheffing krijgen bij de Belastingdienst als niet genoeg salaris betaald kan worden. Dat weten maar weinig mensen en omdat er nauwelijks controle is, doet niemand dat.

Dan terug naar Mathijs en factchecken. Het SEO Economisch Onderzoek hee gelijk dat ondernemers geen werknemerspremies betalen, maar we krijgen ook geen uitkering bij faillissement of doorbetaald door het UWV. Er staat dus ook geen verzekering tegenover. We betalen daarnaast wel steeds meer VpB en in Box 2 steeds meer AB-heffing. Als iedereen die recht hee op een lager gebruikelijk loon (naar scha ing van het SEO 75%) en premies en start-ups buiten beschouwing gelaten worden kom ik op maximaal 200 miljoen per jaar dat minder betaald wordt aan belastingen in vergelijking met VpB en Box 2. Geld dat in ondernemingen blij om Nederland te laten groeien.

Reageren? redactie@vraagenaanbod.nl

Er zijn vele redenen om niet te veel salaris uit te keren

Zijn humanoïde robots de oplossing voor het personeelstekort?

De ontwikkeling ervan verloopt in een indrukwekkend tempo. De machtsstrijd tussen de VS en China heeft, samen met vooruitgang op het gebied van AI, batterijontwikkeling en mechanica, geleid tot prestatieverbeteringen onder de ‘metalen mannen’.

Op de automatica, die van 24 tot met 27 juni samen met Laser World of Photonics en World of Quantum werd gehouden in München, konden bezoekers zien hoever de ontwikkelingen zijn gevorderd. De humanoïden uit China kregen onlangs de kans om te laten zien wat ze kunnen tijdens een halve marathon in Beijing. Ongeveer 20 humanoïde robots namen het op tegen echte mensen. De menselijke winnaar liep de afstand in iets meer dan een uur. De beste humanoïde robot – met begeleiding - had daar 2 uur en 40 minuten voor nodig. Sommige humanoïden vielen al op de startlijn of liepen tegen de afzetting langs het parcours. Maar China zette zich met de wedstrijd wel neer als een toonaangevende leverancier van de mensachtige robots.

Twee benen

Waarom twee benen?

Een halve marathon doet opnieuw een veelgestelde vraag rijzen: Waarom hebben humanoïde robots benen? Zouden wielaandrijvingen niet efficienter zijn? Jonathan Hurst, chief robot officer bij Agility Robotics, legt uit waarom de meeste humanoïden nog steeds twee benen hebben: ‘Robots met twee benen zijn ontworpen om naast mensen te bestaan en bieden een grote veelzijdigheid en mobiliteit die verder gaat dan de mogelijkheden van wielaandrijvingen. Met hun

benen kunnen humanoïden zich aanpassen aan complexe omgevingen, trappen en stoepranden oplopen en een breed scala aan taken uitvoeren.’ Digit, de humanoïde robot van Agility, wordt al gebruikt in een aantal toepassingen, voornamelijk in logistieke centra van bedrijven als Amazon en GXO Logistics. Met een lengte van 1,75 m en een gewicht van ongeveer 64 kg kan Digit complexe taken aan, zoals het tillen van lasten tot 16 kg. Dankzij geavanceerde sensortechnologie op

CHEVRON-CIRCLE-LEFT Digit, de humanoïde van Agility Robotics, wordt al in grote aantallen gebruikt, voornamelijk in logistieke centra van bijvoorbeeld Amazon en GXO.

Ambitieuze doelen voor massaproductie

humanoïde robots

op de werkvloer

basis van LIDAR en camera's kan hij zelfs zelfstandig navigeren.

Melonee Wise, chief production

officer bij Agility gaf een presentatie op het Automica Forum tijdens de beurs. Zij ging in op Digit en hoe

5 procent van alle banen in China wordt overgenomen door humanoïden

humanoïden gaten in de automatiseringsketen kunnen opvullen. Na haar kwam Carolin Richter, Hoofd Next Generation Robotics bij BMW Group aan het woord, die een toepassingsgerichte lezing hield over de ervaring van haar bedrijf met specifieke humanoïde applicaties in de praktijk.

Auto-industrie

Net als Digit komen ook andere geavanceerde humanoïden uit de VS. Denk aan Atlas van Boston Dynamics, Optimus van Tesla, Figure 01

UITGELICHT

en 02 van Figure AI en Apollo van Apptronik. Ze werken allemaal al in de auto-industrie als onderdeel van proefprojecten. Jeff Cardenas, ceo en medeoprichter van Apptronik: ‘We ontwikkelen 's werelds meest geavanceerde en performante humanoide robots om mensen op zinvolle en revolutionaire manieren bij te staan.’ Om deze ontwikkelingen te stimuleren zijn echter veel kapitaalinvesteringen en sterke medestanders nodig. Apptronik heeft net meer dan 350 miljoen USD opgehaald in zijn laatste financieringsronde. Samenwerkingen met NASA, NVIDIA en Google DeepMind en gebruikers zoals Mercedes-Benz en GXO Logistics moeten Apptronik's leidende rol in deze veelbelovende markt behouden.

Minder dan 50.000 euro

Autoland Duitsland speelt op dit moment geen sleutelrol in de wereldwijde humanoïde-markt. Maar op de automatica bewijst het land nog steeds met veelbelovende ontwikkelingen op de proppen te komen. Behalve de 4NE-1 van Neura Robotics, die voor het eerst werd geïntroduceerd op automatica 2023, waren er dit jaar nog meer humanoïden tentoongesteld in

München. Een daarvan is Iggy Rob van Igus. De humanoïde uit Keulen is te koop voor iets minder dan 50.000 euro. Volgens de fabrikant is dat gelukt door het combineren van eigen componenten, zoals robotarmen van de ReBeL-cobots en het mobiele platform ReBeL Move. Het toepassingsgebied strekt zich uit van assistentierobots en fabrieksautomatisering tot onderwijs en onderzoek. Igus is ook van plan om Iggy Rob in te zetten voor het automatiseren van spuitgietmachines in hun eigen gebouwen.

Concurrentievermogen

De presentatie van het Instituut voor Robotica en Mechatronica, onderdeel van het Duitse Lucht- en Ruimtevaartcentrum (DLR), is een ander hoogtepunt waarnaar reikhalzend werd uitgekeken. Zij doen

uitgebreid onderzoek met als doel de ontwikkeling van humanoïde robotica te bevorderen. Hun nieuwste resultaten werden tentoongesteld op de automatica. In deze context heeft de onlangs aangekondigde

CHEVRON-CIRCLE-RIGHT De humanoïde Atlas van Boston Dynamics is een van de technologisch meest geavanceerde robots.

CIRCLE-CHEVRON-UP Aan Iggy Rob van Igus hangt een prijskaartje van iets minder dan 50.000 euro.
CIRCLE-CHEVRON-UP Optimus van Tesla heeft een vijfvingerige hand

22 vrijheidsgraden.

samenwerking van het instituut met Siemens voor wat opschudding gezorgd. Instituutsdirecteur Alin Albu-Schäffer zegt hierover: ‘Dit strategische partnerschap is opnieuw

CIRCLE-CHEVRON-UP Nooit meer strijken dankzij de humanoïde 4NE-1 van NEURA Robotics?

vingers die zeer behendig is. Elon Musk gelooft dat ze binnenkort geschikt zullen zijn voor huishoudelijk werk of kinderopvang, en ook Goldman Sachs ziet een groot potentieel

‘We weten ook dat industriële bedrijven de G1 overwegen voor eenvoudige taken’

een voorbeeld van de overdracht van robotica-gerelateerde technologie van lucht- en ruimtevaart naar industriele toepassingen. Gezien de snelle ontwikkelingen in de VS en China is een uitgebreid netwerk met toonaangevende Duitse industriële partners zoals Siemens essentieel om het toekomstige concurrentievermogen van de Europese robotica te waarborgen.’

Enorme groeimarkt

Tesla ziet zichzelf als technologieleider met hun humanoïde Optimus robot. Hij beweegt soepel met grote snelheid en heeft een hand met vijf

in de wereldwijde humanoïde markt. Zij verwachten een marktwaarde van 38 miljard dollar tegen 2035. Niet alleen Amerikaanse bedrijven maar ook de China streeft ambitieuze doelen na. Het land wil binnen drie jaar wereldmarktleider worden op het gebied van humanoïde robots. Op de middellange termijn is het de bedoeling dat 5 procent van alle banen in China wordt overgenomen door humanoïden. Dit komt overeen met de inzet van ongeveer 35 miljoen robots. Chinese bedrijven in verschillende toepassingen en industrieën maken al gebruik van

humanoïden van Unitree, AgiBot, Engine AI, Fourier en Ubtech.

Grote belangstelling

Unitree is een van de eerste bedrijven ter wereld die een kleine humanoïde op de markt brengt tegen een spectaculair lage prijs: de G1. De basisversie van de G1, die 1,3 meter lang is en 35 kg weegt, zal in China slechts 16.000 euro kosten. In Europa wordt een prijs verwacht die dichter bij de 30.000 euro zal liggen. En die kan makkelijk meer dan verdubbelen, afhankelijk van de configuratie van de robot. De G1 heeft grote belangstelling gewekt, stelt Unitree-marketingmanager Qian Yuqi: ‘We hebben al bestellingen uit China en het buitenland. In eerste instantie zal onze robot waarschijnlijk het populairst zijn bij wetenschappelijke onderzoeksinstellingen, maar we weten ook dat industriële bedrijven de G1 overwegen voor eenvoudige taken.’ De tijd van humanoïde robots is aangebroken en daarmee is een nieuw tijdperk van automatisering aangebroken. AI stelt hen nu al in staat om bepaalde taken op zich te nemen die tot nu toe alleen door mensen konden worden uitgevoerd.

Scherpzinnig, snel en menselijk vakwerk in plaatbewerking

Wat doe je als wilt voorkomen dat levertijden oplopen of dat je te afhankelijk wordt van anderen? Bij Uitslag Metaal weten ze dat. Dan ga je ondernemen. Je investeer t in machines, je bouwt kennis op en haalt bewerkingen in eigen huis. Dus je zorgt ervoor dat je vandaag al klaar bent voor de opdrachten van morgen.

In twintig jaar tijd groeide Uitslag Metaal van een eenmanslasbedrijf uit tot een hoogwaardige partner in plaatbewerking. Met een modern machinepark, speciale gereedschappen, korte doorlooptijden én aandacht voor de mensen op de werkvloer. ‘Wij zitten niet om eenmalige klanten verlegen’, zegt oprichter Jan-Willem Uitslag. ‘Wel om langdurige relaties en collega’s’.

Alles onder één dak Uitslag Metaal richt zich op kwalitatieve, repeterende productiewerkzaamheden in het midden- en hoog segment. Klanten uit onder meer de maritieme sector, machinebouw, sanitair en de

voedingsmiddelenindustrie vertrouwen op de betrouwbaarheid, leverzekerheid en maakbaarheid die het bedrijf biedt. Centraal staat daarin de nieuwe 10kW Eagle-fiberlasersnijder met een Crane-master en toren, het paradepaardje van Eagle, één van de snelste lasers in Nederland. ‘Hij is gewoon zes keer sneller dan onze vorige machine. Daardoor kunnen wij eerder produceren, sneller leveren én efficiënter werken.’

Maar snelheid is niet het enige. ‘Het gaat om het totaalplaatje’, legt Uitslag uit. ‘Wij hebben onder meer zes CNCkantbanken, drie CNC-freesmachines en twee lasrobots. Alles is gericht op kwaliteit, herhaalbaarheid en efficiency.

Kantwerk met hoge precisie.

Wij doen steeds meer in eigen huis, zodat wij grip houden op planning, kosten, afwerking en het eindresultaat.’

Efficiënter werken, sneller leveren

Uitslag Metaal denkt vooruit, vereenvoudigt processen en houdt bewerkingen in eigen beheer die anderen uitbesteden. ‘Wij maken onze eigen mallen, richten onderdelen met de pers of kantbank die wij daar speciaal voor ontwikkeld hebben. Zelfs de meest complexe werkzaamheden maken wij op die manier eenvoudig, repeteer- en betrouwbaar.’ Ook het laserlasproces is in ontwikkeling. ‘Wij willen op een veilige en efficiënte manier werken. Handmatig laserlassen brengt te veel risico’s met zich mee. Daarom hebben wij geïnvesteerd in een laserlasrobot. Met de robot kunnen wij nu veilig én reproduceerbaar werken, zelfs bij dun plaatwerk’. Dit proces gebeurt in een aparte beveiligde en afgesloten ruimte.

Groei door te blijven verbeteren De groei van het bedrijf is geen toeval. Het is het gevolg van continue investering in capaciteit, snelheid en kwaliteit. ‘Wij hadden een prima lasersnijmachine,

maar de capaciteit werd een knelpunt. Als je aan het begin van je proces al vertraging oploopt, kom je steeds vaker in de knel.’ Nu is die bottleneck weg. ‘Wij kunnen met de nieuwe laser vooraf ruimte creëren in het hele proces. Kantwerk, lassen, poedercoaten, alle processen sluiten nu beter op elkaar aan. En ja, als wij straks toch weer tegen de grenzen aanlopen, dan gaan wij een oplossing voor zoeken. Zo werken wij hier’, vertelt Uitslag. Die oplossingsgerichtheid zit in het DNA van het bedrijf. Uitslag: ‘Als je je ergens aan ergert, moet je er iets aan doen. Dat is voor mij de kern van het ondernemen. Niet wachten, maar doorpakken.’

Ruimte voor mensen die willen meedenken

De ruimte in het bedrijf wordt steeds beter benut. Letterlijk en figuurlijk. Vier jaar geleden verhuisde Uitslag Metaal naar een groter pand. Inmiddels staat het pand alweer bijna vol. Zo zijn er meerder nieuwe machines én medewerkers bijgekomen. Het team telt nu ongeveer 25 medewerkers, en zijn er meerdere vacatures. Wie bij Uitslag Metaal werkt, krijgt geen nummertje, maar verantwoordelijkheid. ‘Als mensen

wisten hoe leuk het hier is en wat voor producten wij maken, dan had ik elke vrijdag drie sollicitanten voor de deur staan’, zegt Uitslag. Dat begint met secundaire arbeidsvoorwaarden. ‘Wij investeren continu in het werkplezier en de veiligheid van onze medewerkers. Vorig jaar hebben wij al het lasapparatuur vervangen. Niet omdat het moest, maar omdat het beter kon. Medewerkers kiezen zelf mee: zij weten wat werkt.’ De sfeer blijft persoonlijk, ondanks de groei. ‘Wat wij samen verdienen, investeren wij ook samen. In nieuwe machines, kleding en gereedschap. Zodat iedereen zijn werkzaamheden goed en met plezier kan uitvoeren.’

Uitslag Metaal werkt veel met roestvast staal, en is daarmee uitstekend toegerust voor sectoren waarin hygiëne, afwerking en precisie centraal staan. ‘De voedingsmiddelenindustrie is voor ons een logische sector’, vertelt Uitslag. ‘Daar moet alles glad, strak en hygiënisch zijn. Wij kunnen gecertificeerd laswerk met een nette afwerking leveren. Ons bedrijf is ISO 9001-gecertificeerd.’ Ook in de land- tuin- en kassenbouw en installatietechniek zijn de verschillende producten die bij Uitslag Metaal

zijn vervaardigd steeds vaker terug te vinden. ‘Wij zien dat ons werkveld zich verbreedt.’

Klaar voor nieuwe uitdagingen Uitslag Metaal is klaar voor nieuwe stappen. De processen zijn op orde, het machinepark is modern en het Uitslag team is sterk en honkvast. ‘Wij willen nog meer klanten die begrijpen wat kwaliteit is. Uitslag Metaal is een betrouwbare partner: flexibel, oplossingsgericht en technisch zeer sterk. Wil jij ook meegroeien met de nieuwste trends in de metaalsector, neem dan contact met ons op.

Bekijk de vacatures

www.uitslagmetaal.nl

info@uitslagmetaal.nl

CIRCLE-RIGHT
CIRCLE-CHEVRON-UP Jan-Willem en Anke Uitslag voor de 10kW Eagle-fiberlasersnijder.

Opeens is er veel te doen over de nieuwe Machineverordening. Deze gaat begin 2027 de Machinerichtlijn vervangen en allerlei vragen duiken nu al op. Dat is terecht, want iedereen die met de Machinerichtlijn te maken hee , gaat vanaf 20 januari 2027 met de Machineverordening te maken krijgen. En direct zijn er diverse onheilsprofeten die een onwerkbare situatie voorspellen.

De Machineverordening

Paul Hartgers is technologie-adviseur bij PKM advies metaal.

Gelukkig is dat niet zo. De Machineverordening is een update van de Machinerichtlijn en inhoudelijk veranderd er weinig. Dat is fijn, want de Machinerichtlijn werkt in de praktijk eigenlijk heel goed. Toch zijn er op details wel wijzigingen en iedereen zal dus de tekst voor zichzelf moeten controleren. In dit artikel de hoofdlijnen.

Richtlijn

vs Verordening

Allereerst het verschil tussen een Europese Richtlijn en een Verordening. Inhoudelijk is dit hetzelfde; het geeft de eisen aan waaraan een product moet voldoen om op de Europese markt te mogen. Echter de tekst van een Richtlijn is opgesteld door de Europese Commissie en moet door de lidstaten in de eigen wetgeving opgenomen worden. Een Verordening is een Europese wet die in de hele EU geldt en niet in nationale wetgeving opgenomen hoeft te worden. Als fabrikant van machines maakt het dus niet uit en moet gewoon naar de tekst gekeken worden die in beide gevallen een wetstekst is. De nieuwe Machineverordening gaat op 20 januari 2027 in en tot die tijd geldt gewoon de Machinerichtlijn. Wel kan het handig zijn om alvast de eisen van de Machineverordening door te nemen zodat men goed voorbereid is.

Wat verandert?

Dan de belangrijkste vraag: wat verandert er inhoudelijk? Dat valt reuze mee. Het hele

systeem blijft hetzelfde. Op detailniveau zijn er wel wat wijzigingen, maar ook die vallen mee. De Europese commissie heeft alle lidstaten gevraagd en eigenlijk was iedereen het erover eens dat de Machinerichtlijn goed werkt. De verordening is wat gemoderniseerd, maar meer ook niet. Er is nog wel een hele discussie geweest over zelflerende besturingen, maar ook dat blijkt prima in de Machineverordening opgenomen te kunnen worden. Wat zijn de wijzigingen dan? De tekst van de richtlijn zelf lijkt uitgebreid, maar dat valt mee. Volgens de nieuwe indeling van Europese richtlijnen is nu per marktpartij de conformiteitsprocedure duidelijker omschreven. Dus elke marktpartij kan nu veel beter en sneller bepalen welke eisen gelden. Meer duidelijkheid dus en geen inhoudelijke wijzigingen voor fabrikanten.

Zeer logisch

De kern van de Machinerichtlijn was het eisenpakket in bijlage I en dat is nu bijlage II in de Machineverordening geworden. Opnieuw weinig wijzigingen, de meeste eisen zijn hetzelfde gebleven. Wel zijn er enkele bijgekomen, waarvan de meeste eigenlijk zeer logisch zijn en door ons al lang doorgevoerd waren. Nieuw zijn de eisen aan het voorkomen van ongewenste wijzigingen in machinebesturingen en zelflerende besturingen. Die zijn echt belangrijk. Inhoudelijk is er voor fabrikanten dus weinig gewijzigd, de werkwijze is hetzelfde en het eisenpakket is

iets uitgebreid. Er hoeft dus niet veel gedaan te worden na het ingaan van de Machineverordening. Iedere fabrikant moet wel controleren of hun machines aan alle (nieuwe) eisen voldoen. Dus iedere fabrikant zal de bijlage II moeten doornemen en beoordelen of dit consequenties heeft voor de eigen producten. Dit lijkt veel, maar valt in de praktijk erg mee.

En daar is nog voldoende tijd voor, namelijk tot januari 2027. Dus laat u niet opjagen. Het kan handig zijn om de bijlage II alvast door te nemen, maar deze gaat pas per januari 2027 in. De volgende acties zou u als fabrikant kunnen nemen:

• Neem de bijlage II alvast door en kijk of dit eisenpakket acties noodzakelijk maakt. Dit kan tot januari 2027

• Bereidt eventuele acties voor.

• Na 20 januari 2027: verander de code op de conformiteitsverklaring naar 2023/1230/EU

• Voer de risicobeoordeling nu uit volgens bijlage II van de Machineverordening.

Nieuw zijn de eisen aan het voorkomen van ongewenste wijzigingen in machinebesturingen en zelflerende besturingen

Detailniveau

Conclusie: inhoudelijk verandert er vrijwel niets, maar het kan op detailniveau wel anders zijn. Laat u niet opjagen, bekijk bijlage II van de Machineverordening als voorbereiding en voer indien nodig de acties uit.

Contact over dit onderwerp? hartgers@pkm.nl of redactie@vraagenaanbod.nl

LEEUWTECHNIEK

Al 55 jaar dé specialist in hydrauliek en pneumatiek!

3000 kg manipulator (met

1800 mm hoogte verplaatsing

Uniflex onderhoud? Leeuwtechniek staat voor u klaar!

4000 mm Noord-Zuid verplaatsing

Robot/galg 11.000 mm lengte verplaatsing

Portaal installatie:

Voorkom stilstand en verleng de levensduur van uw Uniflex slangenpersmachine!

Leeuwtechniek zorgt onder andere voor: Kalibratie voor maximale precisie

Vervanging van glijlagers en andere cruciale onderdelen

4800x1500 mm raamwerk

- 500 kg manipulator met 4800x1000 mm raamwerk - 1000 kg manipulator met

Plan vandaag nog uw servicebeurt en houd uw machine in topconditie!

- Robot 4000 mm lengte verplaatsing

H-frame installatie:

Langsbaan installatie

Uw betrouwbare partner in lasrobot werk!

www.leeuwtechniek.nl 038 - 421 80 23 verkoop@leeuwtechniek.nl

Duurzame

Duurzame oplossingen voor slijtage en corrosie

oplossingen voor slijtage en corrosie

Duurzame oplossingen voor slijtage en corrosie

Uw arebetrouwb partner in lasrobot werk!

frame-H installatie:

We lossen problemen op of denken al in de ontwikkelingsfase met u mee. Zo helpen we productieprocessen weer op gang, verlengen we de levensduur van materialen, en bieden we een alternatief voor dure of moeilijk verkrijgbare metalen.

We lossen problemen op of denken al in de ontwikkelingsfase met u mee. Zo helpen we productieprocessen weer op gang, verlengen we de levensduur van materialen, en bieden we een alternatief voor dure of moeilijk verkrijgbare metalen.

Onze adviseurs helpen u graag.

Onze adviseurs helpen u graag.

- Robot 4000 mm lengte verplaatsing

We lossen problemen op of denken al in de ontwikkelingsfase met u mee. Zo helpen we productieprocessen weer op gang, verlengen we de levensduur van materialen, en bieden we een alternatief voor dure of moeilijk verkrijgbare metalen.

Onze adviseurs helpen u graag.

Onze adviseurs helpen u graag.

Langsbaan installatie met 3 werkstations:

- Robot/galg 20.000 mm lengte verplaatsing

- 1000 kg manipulator met 3000x1000 mm raamwerk - 1000 kg manipulator met 4000x1250 mm raamwerk

- 2000 kg manipulator met 12.000 mm hoofdligger

- 500 kg manipulator met 4800x1000 mm raamwerk

We lossen problemen op of denken al in de ontwikkelingsfase met u mee. Zo helpen we productieprocessen weer op gang, verlengen we de levensduur van materialen, en bieden we een alternatief voor dure of moeilijk verkrijgbare metalen.

- 1000 kg manipulator met 4800x1500 mm raamwerk

Uw betrouwbare partner in lasrobot werk!

H-frame installatie:

- Robot 4000 mm lengte verplaatsing

- 500 kg manipulator met 4800x1000 mm raamwerk

- 1000 kg manipulator met 4800x1500 mm raamwerk

Langsbaan installatie met 3 werkstations:

Maastricht +31 43 363 2021 chromin.nl

Maastricht +31 43 363 2021

Maastricht +31 43 363 2021 chromin.nl

Maastricht +31 43 363 2021 chromin.nl

Kwaliteit in alle lagen Duurzame oplossingen voor slijtage en corrosie

Portaal installatie:

- Robot/galg .00011 mm lengte verplaatsing

- 4000 mm Zuid-Noord verplaatsing

- 1800 mm hoogte verplaatsing

- 3000 kg manipulator (met tegenlager 6000 kg roteren)

Kwaliteit in alle lagen

Kwaliteit in alle lagen

Kwaliteit in alle lagen

Portaal installatie:

- Robot/galg 11.000 mm lengte verplaatsing

- 4000 mm Noord-Zuid verplaatsing

- 1800 mm hoogte verplaatsing

- 3000 kg manipulator (met tegenlager 6000 kg roteren)

15-01-2025 13:57

- Robot/galg 20.000 mm lengte verplaatsing

- 1000 kg manipulator met 3000x1000 mm raamwerk

- 1000 kg manipulator met 4000x1250 mm raamwerk

- 2000 kg manipulator met 12.000 mm hoofdligger

Amerikaanse tarieven temperen groei, innovatie onder druk

Ondernemers zijn druk en hebben weinig tijd om uitgebreid alle bronnen met marktontwikkelingen te raadplegen. Tegelijkertijd is het voor het ondernemen essentieel om op de hoogte te blijven van de laatste ontwikkelingen in de markt. Vraag & Aanbod volgt de Nevi PMI, analyseert de cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek, leest het Staaljournaal van Noviostaal, de barometer van de Koninklijke Metaalunie en houdt andere relevante bronnen scherp in de gaten. Hier een overzicht van de belangrijkste ontwikkelingen van de afgelopen maanden.

Staalmarkt wankelt onder internationale druk

De Europese staalmarkt staat onder druk door geopolitieke spanningen, wisselkoerseffecten en handelsmaatregelen, stelt het Staaljournaal van Noviostaal. Door een stijgende yuan en internationale importbeperkingen verliest China marktaandeel, terwijl Europese inkopers uitwijken naar alternatieve leveranciers. Tegelijkertijd brengt een tijdelijke tariefverlaging tussen de VS en China enige marktrust, wat de ijzerertsprijs boven de $100/ton duwt. In Europa blijft de vraag naar staal laag. Import uit Oekraïne blijft hoog, wat het prijsniveau onder druk zet. De roep om een actief Europees industriebeleid groeit, met voorstellen voor investeringen in infrastructuur, energietransitie en mkb-verduurzaming. CBAM, dat in 2026 van kracht wordt, zal importheffingen opleggen op CO2-uitstoot, wat kleinere importeurs kan raken. Ondertussen zorgen incidenten zoals een brand bij ADI (Italië), een faillissement bij Liberty Steel (België), en de terugval bij Nippon Steel (Japan) voor onzekerheid. Ondanks lichte prijsstabilisatie blijven structurele risico’s en dalende staalvraag het Europese speelveld beheersen. Een prijscorrectie ligt voor de hand, maar forse dalingen blijven uit.

Druk op energie-intensieve industrie houdt aan

De energie-intensieve industrie in Nederland blijft onder druk staan door hoge energieprijzen, CO2-heffingen en milieubelastingen. Hoewel het kabinet via het ‘Pakket voor Groene Groei’ maatregelen neemt, blijven

de structurele problemen groot. Sinds 2021 zijn marges fors gedaald, vooral bij bedrijven met hoog gas- en stroomverbruik. De internationale concurrentiepositie verslechtert door prijsverschillen met landen als de VS en China. De belastingdruk op energie in Nederland behoort tot de hoogste van Europa, wat de kans vergroot dat productie naar het buitenland verhuist. De nationale CO2-heffing veroorzaakt daarnaast onzekerheid over toekomstige lasten. Ondanks deze druk is van grootschalige de-industrialisatie nog geen sprake. De werkgelegenheid in de industrie blijft stabiel, al zijn de productievolumes gedaald. Beleidskeuzes balanceren tussen economische continuïteit en ecologische vooruitgang. Bedrijven krijgen meer ademruimte, maar verduurzaming verloopt traag. Zonder versnelde transitie naar fossielvrije productie dreigt Nederland achterop te raken in de energietransitie.

TRENDS

Bedrijven versoepelen betaalbeleid ondanks druk op liquiditeit

Volgens de nieuwste Betalingsbarometer van Atradius is het betalingsgedrag van Nederlandse bedrijven gestabiliseerd op het niveau van vóór de pandemie, met een gemiddelde betalingstermijn van 45 dagen. Toch heeft ruim een derde van de bedrijven nog te maken met achterstallige betalingen, en blijft liquiditeitsbeheer een grote uitdaging. In de bouwsector nemen wanbetalingsrisico’s toe door vastzittend werkkapitaal, stagnerende projecten en hoge regeldruk. Twee op de vijf bouwbedrijven betalen hun eigen leveranciers later. De sector duurzame consumptiegoederen houdt financiële stabiliteit door terughoudend kredietbeleid. Minder bedrijven zijn afhankelijk van bankleningen en er is een sterke afname van betalingsachterstanden. Transportbedrijven hanteren ruimere kredietvoorwaarden, maar weten hun cashflow stabiel te houden. Hoewel zorgen over kosten en concurrentie blijven bestaan, kiezen zij voor een hybride aanpak van risicobeheer. Ondanks de veerkracht in diverse sectoren blijven geopolitieke spanningen en faillissementsdreiging belangrijke risico’s voor de financiële gezondheid van bedrijven.

Industrie boekt omzetgroei dankzij buitenlandse vraag

In het eerste kwartaal van 2025 steeg de omzet van de Nederlandse industrie met 2,9 procent ten opzichte van een jaar eerder, de sterkste groei sinds begin 2023. Deze toename komt vrijwel volledig door de buitenlandse vraag, met een stijging van 4,7 procent in exportomzet. Binnenlands bleef de omzet stabiel, zo meldt het CBS. De voedingsindustrie liet met 8,1 procent de grootste groei zien, gevolgd door de elektrotechnische en machine-industrie (+7,2%). Sectoren als metaal en bouwmaterialen groeiden licht, terwijl de transportmiddelenindustrie (-11,6%) en textiel/kledingindustrie (-3,9%) juist krompen. Afzetprijzen stegen gemiddeld met 1,2 procent, met uitzondering van de chemie waar een daling van 1,8 procent werd gemeten. Ondanks de omzetgroei blijft het vertrouwen beperkt: meer bedrijven rapporteren dalende winstgevendheid

In

de VS daalt de

verwachte

industriële groei van 4% naar slechts 0,9%

en 84 industriële faillissementen werden genoteerd. Toch zijn ondernemers gematigd positief over het tweede kwartaal, al worden personeelstekorten en materiaalgebrek veel genoemd als bedrijfsbelemmeringen.

Nevi PMI – Mei brengt geen herstel voor Nederlandse industrie

De Nevi PMI voor mei daalde licht van 49,2 naar 49,0, wat wijst op een verdere, zij het beperkte, verslechtering van de bedrijfsomstandigheden in de Nederlandse industrie. De aanhoudend zwakke vraag leidde tot minder orders, verdere personeelsreducties en een terughoudend inkoopbeleid. Het aantal nieuwe orders daalde voor de tiende keer in elf maanden. Toch nam het productievolume toe, vooral in de consumptie- en investeringsgoederensector, mede dankzij nieuwe projecten en het wegwerken van achterstanden. Bedrijven bleven inkoop en voorraden

Toelevering van:

• CNC Draai- en freeswerk

• Constructie

• Hydrauliek

• Engineering

• Montage

Vlam Machinefabriek B.V.

T : 0228-593066

E : info@vlammachinefabriek.nl

I : www.vlammachinefabriek.nl

WIJ LATEN U GRAAG ZIEN WAT WE DOEN

Holland Mineraal is al veertig jaar een begrip op het gebied van oppervlaktebehandelingsapparatuur en producent en leverancier van straalmiddelen en straalinstallaties.

Wat we maken en hoe het werkt, laten we u graag zien, in het filmpje op onze website of door de QR code te scannen met uw smartphone of tablet.

verlagen; de levertijden verbeterden voor het eerst in een jaar. Ook de kostendruk nam verder af. Zowel inkoop- als verkoopprijsinflatie bereikten het laagste niveau van 2025. Ondanks de aanhoudende onzekerheid blijven producenten optimistisch over de komende twaalf maanden. Volgens ABN AMRO is een afname van de handelsspanningen mogelijk na de NAVO-top in juni, wat positief zou kunnen uitpakken voor de industrie.

Minder publieke R&Dinvesteringen zetten innovatie onder druk

De publieke uitgaven aan R&D in Nederland dalen de komende jaren van 9,7 miljard euro in 2024 naar 8,4 miljard in 2029, zo blijkt uit cijfers van het Rathenau Instituut. Als aandeel van het bbp zakt dit naar 0,66%, het laagste niveau in jaren. Deze daling is grotendeels het gevolg van bezuinigingen op het Nationaal Groeifonds en lagere bijdragen aan universiteiten en umc’s. Ook worden fiscale regelingen voor bedrijven minder aantrekkelijk, wat de concurrentiepositie van Nederland op het gebied van innovatie verslechtert. Nederland is inmiddels gezakt naar de middenmoot op de internationale ranglijst van R&D-stimulering. Een lichtpunt is de stijgende opbrengst uit Europese programma’s: onder Horizon Europe halen Nederlandse partijen gemiddeld 1,1 miljard euro per jaar binnen, tegenover 769 miljoen onder Horizon 2020. Met een honoreringspercentage van 21% blijft Europese samenwerking belangrijk voor het op peil houden van R&D-financiering in Nederland.

Amerikaanse tarieven temperen wereldwijd industrieel herstel

De wereldwijde maakindustrie begon 2025 met groeiverwachtingen, maar door het onvoorspelbare handelsbeleid van president Trump zijn de vooruitzichten inmiddels fors neerwaarts bijgesteld. Volgens Interact Analysis is het verwachte herstel doorgeschoven naar 2026. In de VS daalt de verwachte industriële groei van 4% naar slechts 0,9%, door de impact van invoertarieven op importafhankelijke sectoren. In de eurozone wordt zelfs een krimp van 2,4% voorzien, met Duitsland en Italië als zwaarst getroffen

exportlanden. Ook het VK, Zwitserland en Noorwegen kampen met tegenwind. Azië blijft vooralsnog groeien (2,7%), met China op 2,9%, maar ook daar zijn risico’s aanwezig bij uitblijvende handelsafspraken. Vooral de machinesector is kwetsbaar. Amerikaanse importafhankelijkheid en Europese exportafhankelijkheid zorgen voor druk, terwijl Aziatische fabrikanten enkel kunnen profiteren bij stabiele handelsverhoudingen. Interact Analysis benadrukt dat Trumps tariefbeleid wereldwijd een rem zet op wat een jaar van industrieel herstel had moeten worden.

Robotica ontwikkelt zich ondanks tegenwind tot structurele groeimarkt

Hoewel geopolitieke spanningen, hoge rentes en onzekerheid rond chips de wereldwijde robotisering tijdelijk afremmen, blijven de structurele groeifactoren sterk aanwezig. Rabobank signaleert dat robotica, mede door de snelle ontwikkeling van kunstmatige intelligentie en arbeidskrapte, uitgroeit tot een essentiële technologie in sectoren als productie, logistiek en zorg. Na de piek in 2022 nam de druk op robotinvesteringen toe, onder meer door handelsconflicten, protectionisme en margedruk in de auto-industrie. Ook hogere rentes maken het lastiger om automatiseringsprojecten rendabel te maken. Toch zorgen slimme robots, zoals co-bots en mensachtige machines, voor nieuwe toepassingen – van operaties in ziekenhuizen tot precisiewerk in fabrieken. Het groeiende personeelstekort en oplopende loonkosten dwingen bedrijven tot automatisering.

CIRCLE-RIGHT Bronnen: Noviostaal, ABN Amro, Atradius, CBS, Nevi PMI, Rathenau Instituut, Interact Analysis, Rabobank

Merrem Kunststoffen freest door met machines van BNC Machines

Familiebedrijf Merrem Kunststoffen houdt zich vanuit Dinxperlo, aan de Duitse grens, bezig met het bewerken van kunststoffen. Van kleine tot hele grote onderdelen, voor markten als machinebouw en semicon, van ther moplast tot thermoharder. De onderdelen worden onder andere gefreesd op drie-assige en vijfassige bewerkingsmachines van BNC Machines. Die samenwerking smaakt inmiddels naar meer: ‘We hebben zojuist getekend voor een tweede Ronchini-machine.’

Merrem Kunststoffen is sinds 2006 actief en groeide in relatief korte tijd uit tot een grote speler in kunststofbewerking. Vanuit het hoofdkantoor in Dinxperlo en vestigingen in Duitsland, Estland en Letland, bedient het bedrijf klanten in binnen- en buitenland. Merrem Kunststoffen is gespecialiseerd in het frezen en draaien van zowel thermoplasten als thermoharders. ‘We noemen onszelf altijd ontzorger in de kunststoffen’, zegt Ramon Leonhardt, mede-eigenaar van het familiebedrijf. Naast bewerking verzorgt Merrem ook assemblage en reiniging wanneer klanten daarom vragen. De klantenkring varieert van machinebouw in de voedingsmiddelenindustrie tot sorteermachines, de automotive en de chipindustrie. ‘Het grootste deel van onze afzetmarkt zit in Nederland, maar we leveren ook aan bijvoorbeeld Dubai en Scandinavië en vele meer.’ In markten

als bijvoorbeeld de machinebouw en elektronica is veel vraag naar hoogwaardige kunststofonderdelen.

Vak apart

Het frezen en draaien van kunststof onderdelen is een vak apart. ‘Een thermoplast moet je snijden, maar als je er te veel hitte in brengt, smelt het. Bij thermoharders krijg je juist verbranding. Daarnaast komen er bij de bewerking van sommige thermoharders glasvezels vrij die schadelijk zouden kunnen zijn voor mens en machine. Dus goede afzuiging is cruciaal’, weet Leonhardt. Die specifieke eisen vragen om machines die op kunststof zijn toegesneden, en om leveranciers die dat begrijpen. Dat kunststof steeds populairder wordt in de machinebouw, draagt ook bij aan de groei. ‘Staal op staal veroorzaakt slijtage en lawaai. De combinatie staal en kunststof is veel stiller, lichter en

vaak ook gunstiger geprijsd. Veel van onze klanten gebruiken bijvoorbeeld kunststofgeleidingen met stalen assen. Die combi zien we veel. De meeste engineeringafdelingen weten tegenwoordig wat met kunststof kan. Dat versnelt het proces enorm’, vertelt hij.

Serviceteam

Voor het CNC-machinepark werkt Merrem samen met BNC Machines uit Soesterberg/Zeist. BNC levert CNC-portaalfreesmachines, met de nadruk op toepassingen in kunststof, composiet en aluminium. ‘We leveren Fanum-machines uit Polen en Ronchini Milling Technologies uit Italië,’ vertelt Ton van Barneveld van BNC. ‘Beide merken zijn uitstekend

geschikt voor deze sector. We hebben bovendien een eigen serviceteam rondlopen voor onderhoud en storingen.’

Twee merken

Merrem maakt inmiddels gebruik van zowel Fanum als Ronchini. Beide machines zijn CNC-portaalfreesmachines, maar verschillen flink in toepassing. De Fanum is vijf-assig en wordt gebruikt voor grote, complexe producten. ‘Het is een hoge portaalmachine die goed rondom het product kan werken. We gebruiken hem voor nauwkeurige, vijfassige bewerkingen’, legt Leonhardt uit. De Ronchini, een drie-assige nestingmachine, is juist ideaal voor kleinere producten van thermoharders

met glasvezel. ‘We werken met platen van een meter bij een halve meter. De bewerkingstijd is lang, soms wel drie uur, dan heeft automatiseren niet veel zin. Maar je haalt vele producten uit één plaat, dat is in feite je automatisering.’ Belangrijk bij de keuze voor Ronchini was de kwaliteit van het vacuümbed. ‘Daar had Ronchini een heel goed verhaal bij, dat in de praktijk ook bleek te werken’, zegt Leonhardt. Ook het gesloten ontwerp en de afzuigkop dicht op het werkstuk waren doorslaggevend. ‘Je wilt die glasvezels niet in de lucht, en niet in de machine. Dat kan slecht zijn voor de gezondheid en het beïnvloedt de levensduur van machine en gereedschap.’

Tweede Ronchini

Uiteindelijk draait het niet alleen om specificaties. ‘Een operator moet zich prettig voelen bij een machine’, benadrukt Leonhardt. ‘De eerste Ronchini wilden we gewoon testen. Voldoet hij aan onze eisen? Kunnen onze mensen er fijn mee werken? Dat bleek het geval. De machine draait uitstekend, we hebben er zelfs nieuwe klanten mee binnengehaald. Daardoor liepen we al snel tegen capaciteitsproblemen aan. Daarom komt er nu een tweede Ronchini.’

Voor Fanum geldt hetzelfde: ‘Ik ben zelf in Polen geweest om de fabriek te bekijken. Je staat versteld van het enthousiasme en de bouwkwaliteit. Alles is mogelijk: dubbele motoren, glaslinealen, custom opties. Inmiddels hebben we ook een Fanum bij onze vestiging in Estland geplaatst en ook daar zijn ze tevreden.’

Showroom

Van Barneveld werkt al ruim twintig jaar met CNC-machines, waarvan de laatste acht jaar met zijn eigen bedrijf BNC Machines. In het najaar betrekt het bedrijf een gloednieuw pand in Soesterberg, met showroom en testfaciliteiten. ‘Daar plaatsen we ook een Ronchini-machine zodat klanten hem kunnen zien draaien’, vertelt Van Barneveld. ‘Al blijft de beste showroom natuurlijk die bij een tevreden klant.’

CIRCLE-CHEVRON-UP Ton van Barneveld (links) en Ramon Leonhardt voor de AxonV van Ronchini.

Bouwsteen voor succesvolle export in de maakindustrie

Dertig procent van ons nationaal inkomen komt uit internationale handel en zo’n derde van alle banen in Nederland hangt er mee samen. Genoeg reden dus dieper in te gaan op de succesfactoren voor internationaal zakendoen.

Vraag&Aanbod en specialisten van PKM geven in deze rubriek ondernemers in de maakindustrie inzicht én praktisch tips over bedrijfsvoering. Denk aan aspecten rondom kwaliteit, normering, veiligheid en duurzaamheid.

Maar waar gaat onze export heen? Eerst nog een paar cijfers. Zo’n 65% van alle export gaat naar landen binnen de EU, met voor MKB-maakbedrijven Duitsland, België en Frankrijk als belangrijkste bestemming. Buiten Europa gaat de meeste export nog steeds naar de Verenigde Staten, ook al staat dat nu onder druk door de importheffingen. Export begint voor veel bedrijven per toeval. Een spontane ontmoeting op een beurs of een onverwachte aanvraag via je website kan zomaar de eerste exportorder opleveren. Die eerste order kán uitgroeien tot een orderstroom, die een substantieel deel van de omzet uitmaakt. Dat is echter geen vanzelfsprekendheid. Uit onderzoek van Ecorys in opdracht van RVO blijkt, dat Nederlandse bedrijven alleen al binnen de EU zo’n € 40 miljard aan exportkansen laten liggen. Dat is een enorm bedrag. Interessant is om te kijken waarom dit potentieel onbenut blijft. Daarvoor moeten we op bedrijfsniveau kijken. Veel van de exporterende bedrijven, die wij spreken, exporteren voornamelijk reactief. Ze hebben een vaste klantenkring in het buitenland en ze staan af en toe op een beurs. De leads die daaruit voortkomen volgens ze op, maar ze gaan niet actief op zoek naar

nieuwe klanten en markten. Zo valt er een prima boterham te verdienen, maar het betekent ook dat er kansen blijven liggen.

Succesvoller

Bedrijven die zich wél actief op buitenlandse markten richten, zijn op termijn vaak succesvoller. Ze groeien harder en zijn vaker innovatief. De combinatie van export en investeren in innovatie versterkt elkaar en leidt tot betere prestaties. Actief je exportomzet vergroten kan op verschillende manieren. Toch zijn er enkele aspecten, die aantoonbaar bijdragen aan betere exportprestaties. Die aspecten hangen samen en verliezen hun kracht als ze afzonderlijk worden ingezet. Daarom noemen we ze bouwstenen van succesvolle export. Hieronder bespreek ik iedere bouwsteen.

Bouwsteen 1: Strategie

Als je serieus met export aan de slag wil, doe dat dan vanuit een bepaald motief. Bijvoorbeeld omdat je ziet dat de Nederlandse markt te klein is of verzadigd raakt. Of omdat je je risico’s meer wilt spreiden: als de ene markt tegenvalt, biedt een andere mogelijk uitkomst. Soms speelt persoonlijke ambitie of een specifieke kans een rol. Welk motief je ook hebt, het begint met een duidelijke ambitie. Om die ambitie te realiseren heb je een plan

nodig. Je staat op punt A en wilt naar punt B. Je strategie is de route van A naar B. Veel bedrijven hebben zo’n plan in hun hoofd, vaak gebaseerd op gevoel. Dat gevoel is waardevol, maar de kans op succes is groter als je je plannen op papier zet. Het dwingt je om helder op te schrijven wat je wilt bereiken en om specifieke keuzes te maken. Zo zie je ook sneller de hiaten of de zwakke plekken.

Bouwsteen 2: Interne organisatie

Bij veel MKB-maakbedrijven is de directeur de motor achter export, al dan niet in samenwerking met de verkopers. Maar export raakt de hele organisatie en je hebt

‘Er is geen blauwdruk voor exportgroei’

dus draagvlak nodig. Werknemers moeten buitenlandse klanten professioneel te woord kunnen staan. Offertes moeten in andere talen worden opgesteld en kennis van leverings- en betalingsvoorwaarden en exportdocumenten is essentieel. Ook interne processen vragen afstemming.

Al uw plaat- en laswerk op afroep leverbaar Omdat uw producten in serie en daarmee milieuvriendelijker en goedkoper worden gemaakt, en in ons magazijn (7.000 m2) worden opgeslagen, kunnen wij u op afroep leveren. Dat scheelt u ruimte én geld!

Uw voordelen

• Lagere prijs

• Facturering bij afname

• Verzekerd van voorraad

• Groenste productie

...waar vakmanschap, hightech en duurzaamheid hand in hand gaan

Klompenmaker 18 5253 RH Nieuwkuijk

T. (073) 511 85 03 • info@vmc.eu • www.vmc.eu

Bekijk de producten in onze webshop.

Als er iets ontbreekt in een levering naar Zuid-Frankrijk, kun je er niet even achteraan rijden. Dat is op te lossen, maar kost tijd en geld. Een goede voorbereiding en interne organisatie voorkomt zulke knelpunten.

Bouwsteen 3:

Marktkennis

Ieder land heeft zijn eigen kenmerken en eigenaardigheden, ook binnen de EU. Actief exporteren betekent dat je keuzes moet maken. Vrijwel geen enkel MKB-bedrijf heeft de capaciteit om meerdere nieuwe markten tegelijk te bewerken. De keuze voor een exportmarkt maak je op basis van bedrijfsspecifieke criteria. Daarnaast is gedegen kennis van de gekozen markt cruciaal. Wat weet je al over die markt en wat moet je nog uitzoeken? Denk hierbij aan wet- en regelgeving, marktomvang, trends en ontwikkelingen, concurrentie en potentiële klanten. En ga niet over één nacht ijs: bezoek de markt zelf om gevoel te krijgen bij lokale omstandigheden.

Bouwsteen 4: Marketing en verkoop

Dit is een hele tastbare bouwsteen waar uiteindelijk het meeste werk in moet gebeuren. Je Nederlandse marketing- en verkoopaanpak werkt vaak niet in het buitenland. Taal- en cultuurverschillen spelen een grote rol en de fysieke afstand tot je klant is groter. Per markt moet je je marketing- en verkoopstrategie bepalen. Wat is het onderscheidend vermogen van je product? Wie is je ideale klant? Werk je met een lokale partner of direct? Welke communicatiemiddelen zet je in? Dit vraagt om maatwerk per land.

Bouwsteen 5: Implementatie en uitvoering

Uiteindelijk staat of valt exportsucces met de uitvoering. Gemiddeld duurt het 2 tot 3 jaar totdat export op een nieuwe markt echt gaat lopen. Dat lukt alleen door er structureel tijd en aandacht aan te besteden èn er een budget voor vrij te maken. Verder is het belangrijk om de voortgang in de gaten te houden en tijdig bij te sturen. Dat laatste wordt nog wel eens vergeten. Er is geen blauwdruk voor exportgroei. Gaande-

‘Gedegen kennis van de gekozen markt is cruciaal’

weg zul je je aanpak waarschijnlijk moeten aanpassen. Zonder tussentijdse evaluatie loop je de kans dat je te lang doorgaat met een aanpak die niet werkt of na een paar jaar teleurgesteld afhaakt. In beide gevallen kost dat meer geld dan nodig is.

Succesvol exporteren vraag om geduld

Samengevat, succesvol exporteren vraagt om keuzes maken, focus, planmatig werken, budget ter beschikking stellen en op tijd bijsturen. En last but not least: heb geduld. Het kost tijd voordat je de resultaten van je inspanningen ziet.

Ondernemerszaken

Vraag&Aanbod en specialisten van PKM geven in deze rubriek ondernemers in de maakindustrie inzicht én praktisch tips over bedrijfsvoering. Denk aan aspecten rondom kwaliteit, normering, marketing en verkoop, veiligheid en duurzaamheid. Linda van den Broek is adviseur en exportspecialist bij PKM.

CIRCLE-RIGHT Neem voor meer informatie over exportstrategie, ­verkoop en ­implementatie contact op met PKM: www.pkmadviesmetaal.nl

Ademruimte voor Friese metaalbewerker

Vierde kantbank

Het volume plaatwerk is geëxplodeerd nadat DVI Metaal in het Friese Gorredijk drie jaar geleden een nieuwe fiberlaser in huis haalde. Om zijn klanten te kunnen bedienen, investeerde het plaatwerkbedrijf in een vierde Bystronic kantbank.

Eind mei werd een Bystronic Xpert Pro Extended 320/4300 afgeleverd in de werkplaats van DVI Metaal. Het was al weer de vierde Bystronic voor het metaalbedrijf in Gorredijk. ‘Aanvan-

kelijk dachten we nog een 4 meter Bystronic kantbank in te ruilen, maar deze hebben we toch maar gehouden voor het vuile werk, zoals bijvoorbeeld tranenplaten’, vertelt eigenaar-directeur Herman de Vries. De Vries stond in 1999 aan de basis

van het metaalwerk. DVI (een afkorting voor De Vries Interieurbouw) Metaal richtte zich aanvankelijk op de interieurbouw. Winkels, kantoren, restaurants en ook standenbouwers kloppen bij het bedrijf aan voor maatwerk. ‘Bijvoorbeeld de kledingrekken

CIRCLE-CHEVRON-UP De Bystronic Xpert Pro Extended 320/4300 in de werkplaats van DVI Metaal.

in een winkel, roomdividers in een restaurant of tafels en balustraden voor een balkon’, vervolgt De Vries. Van interieurbouw naar toelevering

In de loop der jaren is het bedrijf er ook metaalwerk bij gaan doen voor andere metaalbedrijven of machinebouwers. Het gaat dan om halffabricaten of kant-en-klare producten. ‘We leveren onder andere aan machinebouwers in de petrochemie en voedingsmiddelenindustrie’, aldus de 56-jarige ondernemer.

Sinds drie jaar wordt hij bijgestaan door zijn zoon Erwin de Vries (29). De Vries junior houdt zich onder andere bezig met tekenen, programmeren,

marketing, de socials en heeft recent de bouw van een nieuwe website in goede banen geleid.

Gestage en explosieve groei

Nadat het startte vanuit de garage achter zijn woning, belande DVI Metaal uiteindelijk op het industrieterrein van Gorredijk waar het in 2008 introk in een nieuw pand van 1.000 vierkante meter. In 2008 volgde een uitbreiding naar 1.750 vierkante meter. ‘Juist na de uitbreiding brak de financiële crisis aan en hebben we het even moeilijk gehad. Maar gelukkig zijn we daarna verder gegroeid’, vertelt de eigenaar-directeur. De gestage groei kreeg in 2022 een extra boost met de komst van een fiberlaser. Snijwerk werd daarvoor

uitgevoerd op een watersnijmachine of uitbesteed. ‘Maar de fiberlaser werkt vele malen sneller’, vertelt De Vries die de bestellingen de laatste jaren zag exploderen. ‘Van 100 ton plaatbewerking in 2022 zijn we naar 800 ton nu gegaan.’

Extra capaciteit nodig

Waar de fiberlaser geen probleem heeft met deze volumes, gold dat niet voor de drie Bystronic kantbanken. ‘Vandaar dat we dus nog een extra kantbank hebben aangeschaft’, aldus

De Vries. De aanvulling op het machinepark heeft 320 ton buigkracht en kan stukken tot 4300 millimeter zetten. Het heeft verder een verhoogde inbouwhoogte voor complex en hoog buigwerk. Behalve snijden en zetten levert DVI Metaal ook nog aanvullen-

‘Van 100 ton plaatbewerking in 2022 zijn we naar 800 ton gegaan’

de diensten zoals laswerken, boren, tappen en assemblage. Hierdoor en door de complexiteit van het zetwerk, ondervindt het metaalbedrijf volgens De Vries beperkte concurrentie van de grote loonplaatbewerkers met online platformen.

Anno 2025 is toeleveren aan metaalbedrijven inmiddels de grootste inkomstenbron van DVI Metaal dat 10 mensen op de loonlijst heeft. ‘Maar de interieurbouw doen we zeker ook nog. Dat zijn de krenten uit de pap’, vertelt De Vries. ‘Het blijft toch mooi om een eindproduct te maken en jouw luifel voor een restaurant te zien hangen in de stad’, besluit hij met een glimlach.

CIRCLE-RIGHT www.dvimetaal.nl

3D-metaalprinten optimaliseren

Binder jetting is een 3D-printtechniek die werkt als een inkjetprinter, maar in plaats van inkt en papier wordt een vloeibaar bindmiddel gebruikt om dunne lagen metaalpoeder aan elkaar te lijmen. Door de gassen te verfijnen, komt de productiemethode nu dichter bij industriële toepasbaarheid.

PhD-student Kai Zissel ontwikkelt, onder supervisie van Pierre Forêt van Linde, deze opkomende 3D-printtechnologie. Hij onderzoekt hoe verschillende gassamenstellingen tijdens het uitharden, ontbinden en sinteren de uiteindelijke kwaliteit van het onderdeel, de zuiverheid van het materiaal en de mogelijkheid om het poeder te recyclen beïnvloeden. Na het printen, wordt een onderdeel namelijk uitgehard en in een oven geplaatst waar het wordt verhit om het bindmiddel te verbranden en het poeder tot vast metaal te versmelten. ‘Mijn onderzoek richt zich voornamelijk op verwerkingsatmosferen. Hoe kunnen we het bindmiddelspuitproces verbeteren met behulp van aangepaste atmosferen of gasmengsels? Een van de belangrijkste bevindingen tot nu toe is dat we

door de hoeveelheid zuurstof in de atmosfeer tijdens het ontbindingsproces aan te passen, het bindmiddel effectief kunnen verwijderen en oxidatie van het poeder kunnen verminderen, terwijl de sterkte van de bruine delen behouden blijft.’ Het belang van de verwerkingsatmosfeer tijdens deze stappen wordt volgens Zissel vaak over het hoofd gezien. ‘We kunnen echter aantonen dat we door het gebruik van specifieke gasmengsels het hele proces, van printen tot warmtebehandeling, kunnen verbeteren, wat resulteert in een veel betere kwaliteit van het onderdeel.’

Specifieke gasmengsels

Uitharding aan de lucht kan bijvoorbeeld oxidatie van het poeder veroorzaken, waardoor hergebruik van het poeder moeilijk wordt. Het

gebruik van inerte atmosferen tijdens het uitharden voorkomt dit. Een ander voorbeeld is het ontbindingsproces, waarbij inerte atmosferen bindmiddelresten achterlaten die de uiteindelijke kwaliteit van het onderdeel beïnvloeden. Reactieve gassen zoals waterstof zijn beter voor het verwijderen van het bindmiddel, maar waterstof brengt veiligheidsrisico’s met zich mee. ‘Door een verlaagd zuurstofgehalte in de ontbindingsatmosfeer te combineren met sinteren met inerte gassen zoals argon, kunnen we materiaaleigenschappen bereiken die dicht in de buurt komen van die verwerkt met waterstof. Als we het ontbinden in een op maat gemaakt gasmengsel combineren met sinteren in waterstof, kunnen we de materiaaleigenschappen nog verder verbeteren.

CIRCLE-RIGHT www.linde.com

Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.