Economische barometer van de Nederlandse maritieme maakindustrie
Derde kwartaal 2024
Voorwoord
De maritieme maakindustrie zit vol uitdagingen, maar ook kansen. In deze barometer delen we de resultaten van de enquête die uitgezet is onder de leden van Netherlands Maritime Technology (NMT). We hebben dit kwartaal meer respons gekregen, met name van scheepswerven. Dat is goed nieuws, want het betekent dat de inzichten die we hier presenteren nóg beter weergeven wat er speelt in onze sector.
De gemiddelde cijfers zijn over het geheel gedaald ten opzichte van het vorige kwartaal. Dat lijkt misschien geen reden om te vieren, maar het biedt juist waardevolle aanknopingspunten om als sector vooruit te blijven kijken. Zo wordt uit de resultaten onder meer duidelijk hoe het sentiment zich de afgelopen jaren heeft ontwikkeld en wat dat betekent voor waar we nu staan en waar we naartoe gaan.
Wat verder opvalt is een daling in het sentiment over omzet/afzet. Echter, doordat deze cijfers sinds 2021 worden geanalyseerd, wordt de dynamiek hiervan duidelijk en kunnen we deze trend in een bredere context plaatsen. Daarnaast vallen ook de verwachtingen voor het vierde kwartaal op: minder optimisme over vast personeel, maar juist een positiever beeld over uitzend- en leenkrachten. Dat toont onze veerkracht.
En toch, ondanks deze dalingen, is het glas zeker niet halfleeg. Over het algemeen is maar liefst één derde van onze respondenten ronduit positief, en bijna de helft is neutraal en daarmee niet uitgesproken negatief of positief. Kortom, in deze barometer delen we waardevolle inzichten en verhalen die zorgvuldig door onze collega’s van het NMTbureau zijn geanalyseerd op basis van uitgebreide data. Samen blijven we bouwen aan een sterke toekomst voor onze sector.
Met vriendelijke groet,
Jeroen de Graaf
Algemeen Directeur NMT
Leeswijzer grafieken
In de enquête die ten grondslag ligt aan de economische barometer worden ondernemers naar hun oordeel gevraagd over verschillende onderwerpen. Optimisten zijn ondernemers die verbetering of een toename zien of verwachten en pessimisten zijn zij die verslechtering of een afname zien of verwachten. Daarnaast zijn er ook ondernemers die geen verbetering of verslechtering zien of ervaren, deze groep is niet zichtbaar in de grafieken. Het aantal optimisten en pessimisten vormt de basis voor het saldo. Het saldo ( ) is het verschil tussen het percentage optimisten en het percentage pessimisten. Bij een positief saldo zijn er meer optimisten dan pessimisten en bij een negatief saldo zijn er meer pessimisten dan optimisten. Het saldo geeft in één oogopslag weer of de stemming onder ondernemers positief of negatief is en in welke mate.
onderwerp pessimisten (afgenomen) optimisten (toegenomen) %
Voorbeeld
Ontwikkelingen in het derde kwartaal van 2024
De stemming over het derde kwartaal is minder positief dan over het tweede kwartaal. Het gemiddelde, weergegeven in figuur 2, daalt met bijna 6%. Opvallend is dat dezelfde relatieve daling ook zichtbaar was in de barometers van 2021, 2022 en 2023, waarin het derde kwartaal telkens het laagst scoorde.
Het saldo voor omzet/afzet daalt plotseling. Sinds het vierde kwartaal van 2021 bewoog dit saldo zich boven de 25%. Dit kwartaal zakt het naar 16%. Dit is een sterke afwijking binnen de indicatoren van deze barometer.
Tegelijkertijd blijven de winstgevendheid en het marktsentiment relatief stabiel, met een lichte daling van 2% per saldo. Op de lange termijn blijven deze indicatoren nog steeds bovengemiddeld.
Een forse daling is zichtbaar bij de arbeidskrachten: het saldo neemt met bijna 22% af ten opzichte van het tweede kwartaal. Dit suggereert dat de stijging in het positieve sentiment in het tweede kwartaal incidenteel was. Daartegenover staat een stijging van 15% in het saldo van uitzend- en leenkrachten.
Het sentiment over de productiviteit daalt eveneens, met 8%. Het saldo van het orderboek slinkt licht met 5%.
Ontwikkelingen
uitzend- en leenkrachten
arbeidskrachten markt
winstgevendheid omzet/afzet orderportefeuille
productie/bedrijvigheid gemiddelde* pessimisten (afgenomen) optimisten (toegenomen) % saldo t.o.v. (vorige keer) (2021-2 t/m 2024-3)
Belemmeringen
In het derde kwartaal van 2024 geeft 23% van de respondenten aan dat er onvoldoende vraag is. Dit is een lichte stijging ten opzichte van het tweede kwartaal. Op de lange termijn schommelt deze belemmering rond een gemiddelde van 19%.
Bijna de helft van de respondenten (48%) meldt een tekort aan arbeidskrachten
Dit blijft een hardnekkige uitdaging, met een gemiddeld percentage van 42% over de afgelopen jaren.
Het aandeel respondenten dat een tekort aan productiematerialen als belemmering ervaart, is in het derde kwartaal licht gestegen ten opzichte van het vorige kwartaal.
Dit is de eerste toename sinds de piek in het tweede kwartaal van 2022, veroorzaakt door de effecten van de COVID-19-pandemie. Toch kunnen we nog niet spreken van een trendbreuk. Omdat de dataverzameling startte tijdens de pandemie, ontbreekt een beeld van de situatie vóór die periode.
Belemmeringen
onvoldoende vraag 2021-2 2021-3 2021-4 2022-1 2022-2 2022-3 2022-4 2023-1 2023-2 2023-3 2023-4 2024-1 2024-2 2024-3
tekort arbeidskrachten 2021-2 2021-3 2021-4 2022-1 2022-2 2022-3 2022-4 2023-1 2023-2 2023-3 2023-4 2024-1 2024-2 2024-3
tekort productiematerialen 2021-2 2021-3 2021-4 2022-1 2022-2 2022-3 2022-4 2023-1 2023-2 2023-3 2023-4 2024-1 2024-2 2024-3 % respondenten
Energieprijzen
Het derde kwartaal van 2024 is het tweede opeenvolgende kwartaal waarin geen enkele respondent aangeeft dat de energieprijzen een forse belemmering vormen. Het aandeel respondenten dat de energieprijzen als een behoorlijk probleem ervaart, daalt verder naar 9%. Tegelijkertijd groeit het aandeel dat dit enigszins als een probleem ziet tot 57%, wat rond het gemiddelde ligt sinds de start van de metingen. Deze toename gaat samen met een daling van het aandeel dat helemaal geen problemen ervaart met de energieprijzen, naar 34%.
Zijn de huidige energieprijzen voor uw bedrijf een probleem?
enigszins behoorlijk fors helemaal niet enigszins
behoorlijk
Beoordeling van de ondernemer eind derde kwartaal 2024
De grafiek toont de ontwikkelingen aan het eind van het derde kwartaal van 2024. In dit hoofdstuk besteden we ook aandacht aan seizoenspatronen.
Het gemiddelde daalt dit kwartaal met 5%. Mogelijk speelt een seizoenseffect een rol. In de afgelopen drie jaar zagen we telkens in het derde kwartaal het laagste saldo van het jaar. De opwaartse trend sinds het derde kwartaal van 2021 lijkt dit jaar minder sterk terug te keren. Definitieve uitspraken zijn echter nog niet mogelijk; daarvoor is bevestiging nodig van een afvlakking in de komende kwartalen.
Het sentiment rondom omzet/afzet daalt sinds het eerste kwartaal van 2023. In het derde kwartaal scoort deze indicator het laagst binnen de categorie einde van het kwartaal, met 13%. Op de langere termijn is dit echter geen dieptepunt.
Dat werd gemeten in het derde kwartaal van 2021. Het saldo van de orderportefeuille volgt dezelfde beweging als het saldo van omzet/afzet en daalt dit kwartaal ook.
Opvallend is de afname van het saldo van interessante marktsegmenten. Sinds het derde kwartaal van 2021 vertoont deze indicator met schommelingen een langzame stijging. De daling dit kwartaal breekt niet met deze trend, maar bestaat door een seizoenseffect van het derde kwartaal.
De enige stijger dit kwartaal is het saldo van productiviteit/bedrijvigheid. Dit saldo beweegt echter sinds het eerste kwartaal van 2023 met schommelingen omlaag.
Beoordeling ondernemer eind derde kwartaal 2024
pessimisten (afgenomen) optimisten (toegenomen) % saldo t.o.v. (vorige keer) (2021-2 t/m 2024-3)
markt omzet/afzet orderportefeuille productie/bedrijvigheid gemiddelde*
Verwachte ontwikkelingen in het derde kwartaal van 2024
De verwachtingen tonen het laagste gemiddelde sinds de start van de metingen in het tweede kwartaal van 2021. Daarnaast is het sentiment minder positief dan het gemiddelde van 20%. Deze daling komt vooral door afnames in de saldi van arbeidskrachten, interessante marktsegmenten en productie/bedrijvigheid. Toch blijft 6 op de 10 respondenten neutraal, waardoor de verwachtingen voor het vierde kwartaal niet sterk gekleurd zijn.
Opvallend is de stijging van bijna 8% in de indicator voor uitzend- en leenkrachten. Dit is de eerste toename sinds het vierde kwartaal van 2022.
De saldi voor omzet/afzet en orderportefeuille blijven ruim onder het gemiddelde. Toch lijken ze, vergeleken met het vorige kwartaal, langzaam op te krabbelen.
Verwachte ontwikkelingen in het vierde kwartaal van 2024 (Q3 ‘24 t.o.v. Q2 ‘24)
pessimisten (afgenomen) optimisten (toegenomen) % saldo t.o.v. (vorige keer) (2021-2 t/m 2024-3)
uitzend- en leenkrachten arbeidskrachten
markt omzet/afzet orderportefeuille productie/bedrijvigheid gemiddelde*
Economische barometer van de Nederlandse maritieme maakindustrie >Derde
NMT is, vaak samen met andere organisaties, namens jullie allemaal voortdurend in nauw contact met onze overheid en andere relevante organisaties om de maritieme maakindustrie te steunen. Deze barometer is daarvoor erg belangrijk. Elk kwartaal peilt
NMT wat de stemming is waardoor trends kunnen worden vastgesteld. Hoe meer bedrijven meedoen met het invullen van de enquête hoe representatiever de uitkomsten zijn.
Jullie bijdrage blijft elk kwartaal hard nodig.
Netherlands Maritime Technology
Willemswerf • Boompjes 40 • 3011 XB Rotterdam
Postbus 23541 • 3001 KM Rotterdam
T +31 (0)88 44 51 000
E info@maritimetechnology.nl
I www.maritimetechnology.nl
Tot slot