Nauczyciel i Szkoła - nr 125 (4) - 2022 r. -

Miesięcznik Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie

nr 4 (125) maj 2022 • ISSN 2080-6698 nr 9 (62) październik 2015 • ISSN 2080-6698

Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego im. Ignacego Łukasiewicza w Bóbrce

Kobiety Karpat Ukrainie – międzynarodowa konferencja w Przemyślu Wszechobecna chemia we współczesnej szkole – konferencja PCEN w Rzeszowie Modowy luksus – wystawa Muzeum Okręgowym w Rzeszowie Czasopisma dla nauczycieli przedmiotów matematyczno-przyrodniczych – PBW w Rzeszowie Oferta edukacyjna Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego w Bóbrce

Redaguje: dr Janusz Ustrzycki – redaktor naczelny Joanna Majewska-Lasek Projekt okładki i skład komputerowy: Janusz Ustrzycki Współpraca: Urząd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego w Rzeszowie Muzeum Dobranocek w Rzeszowie Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Rzeszowie Muzeum Okręgowe w Rzeszowie, Muzeum Etnograficzne w Rzeszowie Młodzieżowy Dom Kultury w Rzeszowie PIE Europe Direct - Rzeszów, Podkarpacka Komisja Filmowa Krystyna Wróblewska – Dyrektor PZPW w Rzeszowie

Z DZIAŁ ALNOŚCI PODKARPACKIEGO CENTRUM EDUKACJI NAUCZYCIELI W RZESZOWIE Ko b i e t y K a r p a t Uk ra i n i e – międzynarodowa konferencja w Przemyślu

1

Wszechobecna chemia we współczesnej szkole – konferencja PCEN w Rzeszowie

4

Akademia Chemii w Podkarpackim Centrum Edukacji Nauczycieli

5

Z ŻYCIA SZKÓŁ I PL ACÓWEK OŚWIATOWYCH PODKARPACIA Za pan brat z chemią – Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 4 w Rzeszowie

6

Wyniki Podkarpackiego Sar zyńskiego Konkursu Chemicznego

7

Otwarcie nowej pracowni chemicznej – Katolickie Liceum Ogólnokształcące w Jarosławiu

8

Z DZIAŁ ALNOŚCI INST Y TUCJI NAUKOWYCH I KULTURALNYCH PODKARPACIA Modowy luksus – wystawa Muzeum Okręgowym w Rzeszowie

9

Z ŻYCIA SZKÓŁ I PL ACÓWEK OŚWIATOWYCH PODKARPACIA Okręgowy etap XLVIII Olimpiady Geograficznej

15

Z PEDAGOGICZNEJ BIBLIOTEKI WOJEWÓDZKIEJ W RZESZOWIE PRZY PZPW Czasopisma dla nauczycieli przedmiotów matematyczno-przyrodniczych w zbiorach PBW w Rzeszowie

18

Z DZIAŁALNOŚCI INSTYTUCJI NAUKOWYCH I KULTURALNYCH PODKARPACIA Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego w Bóbrce – najstarsza kopalnia ropy naftowej na świecie

20

Oferta edukacyjna Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego im. Ignacego Łukasiewicza w Bóbrce

22

Obchody Roku Łukasiewicza w Zespole Szkół w Zręcinie XX Konferencja „Dydaktyka Chemii” w Politechnice Rzeszowskiej

23 24

I, IV str. – Muzeum w Bóbrce – najstarsza kopalnia ropy naftowej na świecie (fot. z archiwum Muzeum)

© Copyright by Podkarpackie Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie przy PZPW, Rzeszów 2022 Wydawca: Podkarpackie Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie, 35-036 Rzeszów, ul. Niedzielskiego 2 tel. 17 853 40 97, fax. 17 853 46 82, www.pcen.pl, e-mail: justrzycki@pcen.pl Druk i oprawa: BONUS LIBER Sp. zo.o.

ISSN 2080-6698

Kobiety Karpat Ukrainie Międzynarodowa konferencja w Przemyślu

23

kwietnia 2022 r. w Przemyślu odbyła się międzynarodowa konferencja – Kobiety Karpat Ukrainie. Organizatorem wydarzenia było Stowarzyszenie Kobiety Karpat, które jest odpowiedzią na potrzeby kobiet, łączących tradycję z wyzwaniami współczesnego świata.

Dzisiaj takim wyzwaniem jest wsparcie ze strony Polski obywateli Ukrainy, a w szczególności kobiet i dzieci uciekających przed wojną. Prezes Stowarzyszenia Kobiety Karpat, Pani Krystyna Wróblewska (dyrektor Podkarpackiego Zespołu Placówek Wojewódzkich) odczytała oficjalny apel Kobiet Karpat nawołujący do zaprzestania działań zbrojnych w Ukrainie: My, członkinie Stowarzyszenia Kobiety Karpat apelujemy o zaprzestanie działań wojennych w Ukrainie!

W sąsiednim kraju za naszą wschodnią granicą, łamane są podstawowe prawa człowieka, dlatego my, jako Polki nie możemy obojętnie patrzeć na ucisk, cierpienie i śmierć niewinnych ludzi! Od początku wojny organizujemy pomoc humanitarną, przyjmujemy ludność ukraińską pod swoje dachy oraz pomagamy w adaptacji ukraińskich dzieci w polskich szkołach i na polskiej ziemi.

My , Kobiety Karpat zapraszamy do włączenia się w niesienie humanitarnej pomocy uchodźcom. Wojna zbiera coraz większe żniwa wśród niewinnych ofiar, dlatego każdy gest, każda chęć pomocy może odmienić życie wielu ludziom. Solidarne z ukraińską ludnością, a w szczególności z kobietami i bezbronnymi dziećmi, przypominamy, że każdy ma prawo do życia pod spokojnym niebem. Każdy ma prawo do pokoju i godności. Stąd wołamy „Stop wojnie w Ukrainie!”.

Konferencja Kobiety Karpat Ukrainie została objęta honorowym patronatem przez małżonkę Prezydenta Rzeczpospolitej – Agatę Kornahauser-Dudę. Solidaryzując się z obywatelami Ukrainy, a przede wszystkim z kobietami i dziećmi, Pierwsza Dama wysłała oficjalny list i słowa uznania dla działań Stowarzyszenia: Serdecznie dziękuję, że Panie angażują się w działalność społeczną i charytatywną, która służy wszystkim. Kobiety mogą wiele zdziałać, o czym przekonuje Wasze Stowarzyszenie, w którym dominują kobiety – społeczniczki z regionu Karpat […]

Apel o pokój jest jednocześnie apelem o obronę godności kobiety. Teraz widzimy kobiety ukraińskie w swoich najważniejszych rolach: w rolach matek, których zadaniem jest opieka nad swoimi dziećmi, i zapewnienie bezpieczeństwa najsłabszym. Rola matki to wielka odpowiedzialność za życie i bezpieczeństwo wszystkich. To kobiety

troszczą się o dom, organizują życie rodziny, by stworzyć jak najbezpieczniejsze środowisko dla swoich najbliższych. Sceny walk w miastach ukraińskich pokazują, jak wielką odwagą muszą się wykazać kobiety, by w warunkach wojny troszczyć się o swoich bliskich. Ich domy, bezpieczne przystanie zostały zniszczone, a ich mieszkańcy napełnieni strachem… .

Podczas konferencji gościliśmy wielu honorowych i znakomitych gości zarówno z Polski, jak i z Ukrainy.

W wydarzeniu wzięli udział ministrowie, posłowie, senatorowie oraz przedstawiciele władz województwa podkarpackiego: • Marlena Maląg – Minister Rodziny i Polityki Społecznej; • Małgorzata Jarosińska Jedynak – Sekretarz Stanu w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej; • Olga Semeniuk – Sekretarz Stanu w Ministerstwie Rozwoju i Technologii; • Piotr Patkowski – Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów; • posłowie – Ewa Szymańska, Agnieszka Górska, Beata Strzałka, Teresa Pamuła, Marek Kuchciński, Andrzej Szlachta;

Krystyna Wróblewska – Dyrektor Podkarpackiego Zespołu Placówek Wojewodzkich w Rzeszowie oraz Teresa Pamuła – poseł na Sejm RP

Nauczyciel i Szkoła nr 4 (125)

1

Z działalności Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie

• Ołena Shulak – Deputowana, Przewodnicząca Partii Sługa Ludu; • Ołena Kopanchuk – Deputowana, Wiceprzewodnicząca Komisji Budżetowej Rady Najwyższej Ukrainy; • Alicja Zając – Senator RP: • Posłowie do Parlamentu Europejskiego: Jadwiga Wiśniewska, Anna Zalewska; • Ewa Leniart – Wojewoda Podkarpacki; • Iryna Ivashchuk – Konsul Honorowy Republiki Senegalu na Ukrainie; • Jolanta Sawicka – Wicewojewoda Podkarpacki; • Piotr Pilch – Wicemarszałek Województwa Podkarpackiego; • Joanna Bril – Radna Sejmiku Woj. Podkarpackiego; • Anna Huk – Członek Zarządu Woj. Podkarpackiego; • Małgorzata Rauch – Podkarpacki Kurator Oświaty; • Inspektor Dariusz Matusiak – Komendant Wojewódzki Policji w Rzeszowie; • Aneta Lechowicz – Naczelnik Podkarpackiego Urzędu Celno-Skarbowego w Przemyślu; • Piotr Pipka – Dyrektor Zespołu Szkół Ogólnokształcących w Przemyślu.

Anastasiia Atamas – uczennica Zespołu Szkół Muzycznych im. A. Malawskiego w Przemyślu

2

Nauczyciel i Szkoła nr 4 (125)

Podczas Konferencji zostały poruszone w trzech panelach istotne problemy związane z pomocą i wspomaganiem Ukrainy przez Rząd RP, z pomocą humanitarną dla ludności ukraińskiej dotkniętej wojną oraz wsparciem uczniów z Ukrainy w polskim systemie oświaty. Panele moderowały: poseł Teresa Pamuła, Natalia Atamas-Paniw – asystent europosła Bogdana Rzońcy, praciwnik PCEN Odział w Przemyślu oraz Krystyna Wróblewska – prezes Stowarzyszenia Kobiety Karpat i dyrektor Podkarpackiego Zespołu Placówek Wojewódzkich w Rzeszowie.

W trakcie wydarzenia odbywała się aukcja, obrazów, rysunków i fotografii artystów i dzieci z Ukrainy.

Każdy mógł dołożyć cegiełkę do tej szlachetnej akcji charytatywnej i wesprzeć Dom Dziecka w Tarnopolu.

Wystawa wzbudzała ogromne zainteresowanie wśród gości konferencji, a co ciekawe największym powodzeniem cieszyły się prace plastyczne dzieci z Ukrainy.

Wisienką na torcie okazał koncert niezwykle uzdolnionej Eleny Jakubiec. ,,Modlitwa o pokój” w wykonaniu młodej artystki do głębi poruszyła publiczność.

Elena Jakubiec – MDK w Rzeszowie, zdobywczyni Międzynarodowego Festiwalu Piosenki Dziecięcej SKOWRONECZEK zdobywa nagrodę Grand Prix 2021

Z działalności Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie

Uczestnicy międzynarodowej konferencja w Przemyślu

Kobiety Karpat Ukrainie

Opracowała: Joanna Majewska-Lasek nauczyciel konsultant PCEN w Rzeszowie Fot. P. Szwic

Nauczyciel i Szkoła nr 4 (125)

3

Z działalności Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie

Wszechobecna chemia we współczesnej szkole – konferencja PCEN w Rzeszowie

A

kademia Chemii Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli przy PZPW w Rzeszowie zorganizowała 27 kwietnia 2022 r. w Zespole Szkół w Nowej Sarzynie konferencje pt. Wszechobecna chemia we współczesnej szkole.

Konferencja rozpoczęła się od wykładu: Tworzywa sztuczne w żywności i w żywieniu, który wygłosił dr inż. Tomasz Cebulak z Uniwersytetu Rzeszowskiego.

Następnie specjalista dermatolog prof. dr hab. n. med.

Adam Reich z Uniwersytetu Rzeszowskiego wygłosił wykład: WyRaS – Wykryj Raka Skóry.

Konferencje otworzył, w imieniu Krystyny Wróblewskiej – Dyrektor PZPW w Rzeszowie, Dariusz Zięba – Kierownik Zespołu Nauczycieli Doradców Metodycznych PCEN. Przebieg przedsięwzięcia prowadziła i monitorowała Małgorzata Tołoczyńska-Lekacz – Kierownik Zespołu Nauczycieli Konsultantów PCEN Oddział w Rzeszowie.

Uczestnicy konferencji otrzymali broszurę Przewodnik po nowym nazewnictwie związków organicznych autorstwa prof. dr. hab. inż. Jacka Lubczaka oraz dr. hab. inż. Renaty Lubczak z Wydziału Chemiczny Politechniki Rzeszowskiej.

Małgorzata Tołoczyńska-Lekacz – Kierownik Zespołu Nauczycieli Konsultantów PCEN Oddział w Rzeszowie

4

Dr Dariusz Zięba – Kierownik Zespołu Nauczycieli Doradców Metodycznych PCEN

Nauczyciel i Szkoła nr 4 (125)

Dr inż. Tomasz Cebulak z Uniwersytetu Rzeszowskiego

Prof. dr hab. n. med. Adam Reich z Uniwersytetu Rzeszowskiego

Z działalności Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie

Akademia Chemii w Podkarpackim Centrum Edukacji Nauczycieli

W

Podkarpackim Centrum Edukacji Nauczycieli funkcjonuje Akademia Chemii, której głównym celem jest tworzenie efektywnego wsparcia koleżeńskiego w obszarze nauczania chemii poprzez realizację zadań, takich jak wymiana doświadczeń w nauczaniu chemii, analiza dobrych praktyk, poszerzanie własnych kompetencji i warsztatu pracy, wypracowywanie nowych, twórczych rozwiązań, podejmowanie działań innowacyjnych, stosowanie nowoczesnych technologii, realizowanie projektów edukacyjnych.

Akademia Chemii współpracuje z innymi Akademiami działającymi w naszej placówce tj. z Akademią Biologii i Ekologii oraz Podkarpacką Akademią Innowacji Pedagogicznych, a także z wyższymi uczelniami Politechniką Rzeszowską oraz z Uniwersytetem Rzeszowskim.

Członkowie Akademii – nauczyciele konsultanci oraz nauczyciele doradcy metodyczni Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli prowadzą szkolenia w ramach oferty szkoleniowej PCEN dla nauczycieli chemii i przyrody.

Służą również pomocą w zakresie propozycji ciekawych scenariuszy lekcji chemii.

Serdecznie zapraszamy Państwa Nauczycieli do współpracy.

Opracowała: Izabela Pyra Przewodnicząca Akademii Chemii

Za pan brat z chemią

C

hemia to jedna z kluczowych nauk ścisłych i doświadczalnych. Z tego względu w Zespole Szkół Ogólnokształcących nr 4 w Rzeszowie (XII Liceum Ogólnokształcące i Szkoła Podstawowa nr 30) od wielu lat uczniowie pod kierunkiem nauczycieli chemii: Jolanty Pietrasz i Agnieszki Kolek biorą udział w zajęciach rozwijających ich zainteresowania.

Szkoła nawiązała współpracę z rzeszowskimi uczelniami: Uniwersytetem Rzeszowskim, Politechniką Rzeszowską im. Ignacego Łukasiewicza, Wyższą Szkołą Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie), czego efektem był między innymi udział naszych uczniów w projekcie „Akademia Młodych Odkrywców”. Uczniowie aktywnie uczestniczyli

w warsztatach, laboratoriach i wykładach organizowanych przez wyższe uczelnie. Podczas zajęć samodzielnie przeprowadzali doświadczenia pod okiem wykwalifikowanej kadry uniwersyteckiej. Dzięki temu w przyjemny i interesujący sposób przyswajali wiedzą chemiczną.

ZSO nr 4 w Rzeszowie dysponuje salą laboratoryjną, wyposażoną w nowoczesny sprzęt multimedialny i dygestorium, w której uczniowie wykonują między innymi doświadczenia chemiczne.

Uczniowie w przyjazny oraz atrakcyjny sposób nabywają i utrwalają wiadomości z tej dziedziny nauki, co później wykorzystują w różnego rodzaju konkursach i egzaminach zewnętrznych, osiągając w ten sposób spektakularne sukcesy.

Nauczyciel i Szkoła nr 4 (125)

5

Z życia szkół i placówek oświatowych

Za pan brat z chemią Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 4 w Rzeszowie

6

Nauczyciel i Szkoła nr 4 (125)

Z życia szkół i placówek oświatowych

Wyniki XXII Podkarpackiego Sarzyńskiego Konkursu Chemicznego 2021/2022 Laureaci

Wyróżnieni

Michał Łobodziński Szkoła Podstawowa nr 15 w Rzeszowie

Ilona Zarychta Szkoła Podstawowa nr 15 w Rzeszowie

Grzegorz Turczyn - Szkoła Podstawowa w Rudzie Łańcuckiej

Bartłomiej Gondek Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 2 w Leżajsku

Emilia Pitera Publiczna Szkoła Podstawowa im. św. Jana Pawła II Sióstr Prezentek w Rzeszowie

Wiktoria Bolka Publiczna Szkoła Podstawowa im. św. Jana Pawła II Sióstr Prezentek w Rzeszowie

Uczestnicy Podkarpackiego Sarzyńskiego Konkursu Chemicznego – Zespół Szkół w Nowej Sarzynie, 27 kwietnia 2022 r.

Organizatorzy Podkarpackiego Sarzyńskiego Konkursu Chemicznego oraz zaproszeni goście – Zespół Szkół w Nowej Sarzynie, 27 kwietnia 2022 r.

Nauczyciel i Szkoła nr 4 (125)

7

Z życia szkół i placówek oświatowych

Otwarcie nowej pracowni chemicznej Publiczne Katolickie Liceum Ogólnokształcące w Jarosławiu

W

Publicznym Katolickim Liceum Ogólnokształcącym im. Anny Jenke w Jarosławiu, w dniu 26 października 2021 r., miało miejsce uroczyste otwarcie laboratorium chemicznego.

W nowocześnie wyposażonej pracowni przeprowadzona została lekcja otwarta, z udziałem uczniów klasy drugiej o profilu biologiczno-chemicznym tegoż liceum.

Uczniowie zostali podzieleni na cztery grupy i każda z grup samodzielnie wykonywała przydzielone przez nauczyciela doświadczenie.

Następnie reprezentant każdej laboratoryjnej grupy prezentował obserwacje i wnioski swojej grupy, pozostałym uczestnikom lekcji.

Tematem lekcji były „Reakcje strącania osadów”.

Lekcję otwartą poprowadziła dr Renata KasperPakosz – doradca metodyczny PCEN w Przemyślu oraz nauczyciel chemii.

8

Nauczyciel i Szkoła nr 4 (125)

Z działalności instytucji społecznych i kulturalnych Podkarpacia

Modowy luksus Muzeum Okręgowe w Rzeszowie

W

ystawa Modowy luksus stanowi premierową prezentację zakupionej w ubiegłym roku przez Muzeum Okręgowe w Rzeszowie zabytkowej kolekcji historycznych strojów oraz akcesoriów damskich.

Zakupiona zabytkowa menażeria obejmuje 80 torebek, 53 wachlarze, 15 parasolek, 14 par obuwia, garderobę, w tym: 4 kompletne ubiory, 3 staniki, 6 peleryn, etolę piórową, 6 elementów bielizny, 5 nakryć głowy i 4 drobne akcesoria oraz 17 szkieł toaletowych.

Eksponaty pochodzą głównie z krajów Europy Zachodniej, m.in. Francji; znaczna część z Paryża, Austrii, Anglii, Niemiec, Holandii, Belgii, Włoch i Czechosłowacji, a także Stanów Zjednoczonych oraz z krajów Dalekiego Wschodu (Japonii, Chin).

Pozyskane egzemplarze modowe powstały w okresie od 1. poł. XIX w. aż do lat 50. XX w. (z pojedynczymi wyjątkami, tj. wachlarz z końca XVIII w. oraz torebki z 60. i 70. lat XX w.).

Nabycie tego znakomitego asortymentu do zasobów rzemiosła artystycznego Muzeum Okręgowego w Rzeszowie było możliwe dzięki dofinansowaniu ze środków Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów oraz z budżetu Województwa Podkarpackiego. Pozyskany, unikalny zespół pochodzi ze zbiorów Pani Hanny Szudzińskiej.

Tytuł wystawy „Modowy luksus” odnosi się do kilku istotnych kwestii związanych z damskim wizerunkiem, w kontekście dynamicznych zmian w estetyce ubioru, wywołanych transformacją kulturową oraz postępem technologicznym, na przestrzeni 100 lat (1850-1950).

Zamożną kobietę zawsze identyfikował elegancki strój.

Jednak w XIX w. jej pozycja społeczna, całkowicie zależna od mężczyzny, dominująca rola żony i matki powodowały, że kreacja, oczywiście podążająca za żurnalowymi trendami, podlegała ścisłym regułom obyczajowym, uwarunkowanym społecznie. Rozmaite okoliczności wymagały gustownej garderoby, spełniającej kryteria obowiązującej etykiety towarzyskiej. Stąd niebywała różnorodność, nie tylko okazyjnych strojów, ale także szykownych dodatków, które w istotny sposób dopełniały całości kreacji i jednocześnie spełniały wymogi „bon tonu”. Zatem luksus przejawiał się, zarówno w możliwości posiadania modowych nowości, jak i bogatego wyboru stylowego asortymentu, będącego synonimem przepychu.

Elitarna klientela nabywała ekskluzywną konfekcję u licznych wytwórców (czego dowodem są zachowane oryginalne wszywki, tłoczenia i ręczne oznaczenia), a także w domach towarowych, powstających od połowy XIX stulecia. Różnorodność materiałów, artyzm wykonania i twórcza kreacja charakteryzują modowe wyroby, równocześnie stanowiące wyrafinowane przykłady rzemiosła artystycznego. Postępująca mechanizacja przemysłu tekstylnego obniżała koszty produkcji, a jednocześnie napędzała wymagający rynek modowy.

Niezwykle ważnym czynnikiem rewolucyjnych zmian w ubiorze, były ruchy kobiece, działające od ok. poł. XIX w., których aktywność przyniosła na początku ubiegłego stulecia wymierne skutki, w postaci chociażby stroju reformowanego, sportowego, czy kostiumu. Większa mobilność oraz aktywność zawodowa zmieniały damski wizerunek, a niezbędnym dodatkiem stała się skórzana torebka, która od 2. poł.

XIX w. została z nami po dzień dzisiejszy. Wachlarz, kiedyś nieodzowne, luksusowe akcesorium, a także ważny element towarzyskiego flirtu coraz częściej używany był jedynie okolicznościowo (np. na balach, w teatrach).

Emancypacja, której symbolem zostały lata 20. XX w. przyniosła kobietom prawa i wolności, czego przejawem była swoboda obyczajowa oraz nowy image, podkreślany ekstrawaganckim ubiorem i mocnym makijażem, wylansowanym przez gwiazdy kina niemego.

Moda zareagowała na potrzeby nowoczesnego rynku, lansując, m.in. unikatowe niezbędniki projektowane w stylu Art Deco.

Nauczyciel i Szkoła nr 4 (125)

9

Z działalności instytucji społecznych i kulturalnych Podkarpacia

Wystawa: Modowy luksus Muzeum Okręgowe w Rzeszowie Gmach Główny ul. 3 Maja 19 Termin: do 31 maja 2022 r.

Wystawa dostępna dla zwiedzających w godzinach otwarcia Muzeum.

Zapraszamy na zapisy na kuratorskie oprowadzanie po wystawie Kuratorskie oprowadzanie po wystawie MODOWY LUKSUS przez historyk sztuki Beatę Kuman, jest dostępne dla grup zorganizowanych po wcześniejszym zarezerwowaniu terminu.

Prosimy o kontakt z sekretariatem Muzeum tel. 17 853 52 78 Wystawie towarzyszy katalog Modowy luksus – zabytkowa kolekcja historycznych strojów oraz akcesoriów damskich.

Katalog można nabyć w stacjonarnym sklepiku muzealnym lub w sklepie internetowym.

Lekcja szkolna dla dzieci i młodzieży towarzysząca wystawie Modowy luksus składa się z półgodzinnego oprowadzania przez kurator wystawy historyk sztuki oraz ok.45 minutowych warsztatów: Co to jest szylkret?

Kiedy powstały sklepy z używaną odzieżą?

Do czego wykorzystywano ptasie pióra?

Co to jest cerowanie?

Kiedy powstał plastik?

Odpowiedzi na te i inne intrygujące pytania z zakresu: ekologii, materiałoznawstwa, historii rzemiosła artystycznego – uczestnicy poznają podczas zajęć.

Koszt: 15 zł od osoby Czas trwania zajęć: 90 min.

Godziny otwarcia muzeum obowiązujące od 1 kwietnia 2022 r.

- poniedziałek: nieczynne - wtorek-środa: 8:30-15:30 - czwartek: 8:30-17:30 - piątek: 8:30-15:30 - sobota-niedziela: 10:00-16:00 Luksus wyrażał się również w rodzajach materiałów, z których wykonano prezentowane egzemplarze.

Jeszcze w XIX w., tkaniny jedwabne stosowano do wyrobu wytwornych ubiorów, bielizny, wachlarzy, czy parasolek, w użyciu były również kość słoniowa oraz szylkret, królujące w akcesoryjnym wytwórstwie. Na pocz. XX w., z celulozy wyprodukowano rayon, czyli sztuczny jedwab, używany w latach 20. do wyrobu tkanin i pończoch. Opracowanie technologii wytwarzania syntetyków: celuloidu, galalitu i bakelitu pozwoliło zastąpić naturalne materiały, ich zbliżonymi kolorystycznie zamiennikami (np. w stelażach wachlarzy).

Przy czym moda umiejętnie korzystała z tych wynalazków, szczególnie w dwudziestoleciu międzywojennym, kiedy nowe tworzywa stały się popularne w jubilerstwie, czy w wyrobie torebek. Sama Coco Chanel lansowała sztuczne perły, które były synonimem elegancji.

Jednocześnie modowym „must have”, szczególnie w latach 30. XX w. stały się torebki oraz obuwie ze skór egzotycznych gadów, które mimo obecnie kontrowersyjnego odbioru, są przykładem wspaniałej sztuki kaletniczej, z użyciem zjawiskowej taksydermii.

10

Nauczyciel i Szkoła nr 4 (125)

Wyjątkowe połączenie sztuki użytkowej i dekoracyjnej w oryginalnych formach prezentują szkła toaletowe, głównie z lat 30. ubiegłego stulecia. Modny design, znane nazwiska projektantów oraz przystępna cena zapewniły czeskim wyrobom sukcesy na wystawach światowych oraz na rynku kosmetycznym.

Zapach perfum zamknięty w pięknym flakonie z atomizerem, który zdobił toaletkę nowoczesnej kobiety, jednoznacznie kojarzył się z buduarowym luksusem.

W latach 50. XX w. za ekskluzywny obiekt pożądania uchodziły puzderkowe i kuferkowe torebki formowane z lucitu, sztucznego tworzywa, które dzięki charakterystycznej, błyszczącej strukturze imitującej np. marmur czy masę perłową, święcił triumfy wśród zamożnej, amerykańskiej klienteli.

Ekspozycja „Modowy luksus”, w ujęciu muzealnym to atrakcyjna wizualnie propozycja wystawiennicza, która umożliwia zetknięcie się z wyszukaną estetyką i artystycznym kunsztem unikalnych zabytków, tworzących obraz damskiej galanterii w odsłonie glamour.

Wystawie towarzyszy katalog.

Opracowała Beata Kuman Kurator wystawy

Muzeum Okręgowe w Rzeszowie

Nauczyciel i Szkoła nr 4 (125)

11

Modowy luksus Muzeum Okręgowe w Rzeszowie

12

Nauczyciel i Szkoła nr 4 (125)

Modowy luksus Muzeum Okręgowe w Rzeszowie

Nauczyciel i Szkoła nr 4 (125)

13 Fot. J. Ustrzycki

14

Nauczyciel i Szkoła nr 4 (125)

Z życia szkół i placówek oświatowych

Okręgowy etap XLVIII Olimpiady Geograficznej II Liceum Ogólnokształcące im. płk. Leopolda Lisa-Kuli to szkoła o ponad stuletniej tradycji – jej początki sięgają 1904 r. Może poszczycić się wieloma osiągnięciami naukowymi swoich wychowanków (ostatnio przykładowo czwarty raz z rzędu uzyskała tytuł „Złotej Szkoły” w rankingu Perspektyw). Szkoła gościła w tym roku uczestników etapu okręgowego XLVIII Olimpiady Geograficznej. Uczestniczyło w nim ok. 60 uczniów z prawie 30 szkół naszego województwa. W organizację zawodów aktywnie włączył się dyrektor Andrzej Szymanek oraz panie Katarzyna Czopik i Agnieszka Czerepak.

Dziękujemy za pomoc w realizacji tego przedsięwzięcia.

Olimpiada Geograficzna ma wieloletnią historię.

Pierwszy raz odbyła się w 1974 r. z inicjatywy prof.

Anny Dylikowej, przy wsparciu Polskiego Towarzystwa Geograficznego. Głównym celem Olimpiady Geograficznej, która jest formą pracy z uczniami zdolnymi, jest: – podnoszenie u młodzieży poziomu wiedzy geograficznej, – zrozumienie procesów przyrodniczych i gospodarczych, – rozwijanie umiejętności zastosowania tej wiedzy w działaniu praktycznym.

Celem praktycznym Olimpiady Geograficznej jest dopływ dobrze przygotowanych kandydatów na studia oraz pomoc w kształceniu nauczycieli i popularyzację wśród nich nowych osiągnięć naukowych.

Uczniowie mogą również brać udział w Międzynarodowej Olimpiadzie Geograficznej (International Geography Olympiad - iGeo). W latach 1996-2012 zawody odbywały się co 2 lata. W 2010 r. Międzynarodowa Unia Geograficzna zdecydowała o corocznej organizacji MOG (od 2012 r.). Biorą w niej udział reprezentanci Polski, wyłonieni w zawodach finałowych Olimpiady Geograficznej. W dotychczasowych edycjach Międzynarodowej Olimpiady Geograficznej, Polacy wielokrotnie potwierdzali swój wysoki poziom. Wystarczy wspomnieć ubiegły rok – zawody odbyły się w Stambule, a wzięli w nich udział uczniowie z 46 państw. Nasi zawodnicy zajęli drużynowo 4. miejsce oraz zdobyli 4 medale indywidualne.

Od 2014 r. odbywają się zawody w ramach Bałtyckiej Olimpiady Geograficznej (Baltic Regional Geography Olympiad - Baltic iGeo). Zawody te to również pewna forma przygotowania do udziału w Międzynarodowej Olimpiadzie Geograficznej. W 2021 r. zawody odbywały się w Suwałkach, zaś w 2022 r. planowane są w Kownie.

W 2016 r. reaktywowano Komitet Okręgowy Olimpiady Geograficznej w Rzeszowie. W poprzednich edycjach Olimpiady (z wyjątkiem I edycji w 1974 r.) funkcjonował okręg krakowski (składał się z woj. małopolskiego i podkarpackiego). Przewodniczącym reaktywowanego Komitetu Okręgowego został dr hab. Piotr Gębica, prof. UR.

Rozpoczęcie zmagań konkursowych. Przemawia dr hab. Piotr Gębica

Nauczyciel i Szkoła nr 4 (125)

15

Z życia szkół i placówek oświatowych

Wojewódzki etap zmagań geograficznych odbywał się kolejno w: – Łańcucie (1974 r.)

– Centrum Turystyki i Rekreacji WSIiZ w Kielnarowej (11-12 II 2017 r.)

– LO w Kolbuszowej (10 -11 II 2018 r.)

– III LO w Rzeszowie (9 -10 II 2019 r.)

– Uniwersytecie Rzeszowskim (w 2020 i 2021 r.)

– II LO w Rzeszowie (5 II 2022 r.).

Zawody geograficzne I stopnia (etap szkolny) polegają na wykonaniu przez ucznia pracy pisemnej, na jeden z tematów, wskazanych w danej edycji przez Komitet Główny Olimpiady.

W obecnym roku szkolnym były to następujące tematy: A – Wpływ zmian demograficznych w gminie (dzielnicy) na infrastrukturę edukacyjną na poziomie szkół podstawowych, B – Uwarunkowania i wykorzystanie odnawialnych źródeł energii w wybranej gminie, C – Dekada zmian w sieci osadniczej – analiza porównawcza dwóch gmin, D – Wzniesienie terenu jako atrakcja turystyczna.

Wykonanie tej pracy wymaga z reguły przeprowadzenia samodzielnych badań terenowych oraz wykorzystania literatury i innych dostępnych danych. Szczegółowe wytyczne do przygotowania prac oraz szczegółowe zasady dokonywania oceny prac ogłaszane są przez Komitet Główny w czerwcu danego roku. Wykonane przez uczniów prace pod kierunkiem nauczyciela geografii oceniane są przez Komisje Szkolne. Prace te podlegają następnie weryfikacji przez jury Komitetów Okręgowych.

W tym roku nagrodę za najlepszą pracę w tej części zawodów otrzymała Marta Nazarowicz, uczennica klasy III z I LO w Przemyślu (praca napisana pod kierunkiem pani Edyty Hrymak) oraz Nikodem Wanat, uczeń klasy III z I LO w Rzeszowie (praca napisana pod opieką pani Izabeli Łuki oraz dr. Krzysztofa Szpary).

Zawody II stopnia (okręgowe) przeprowadzane są przez Komitety Okręgowe. Biorą w nich udział uczniowie, których prace pisemne zostały pozytywnie zweryfikowane przez Komitety Okręgowe. Zawody składają się z dwóch części – pisemnej i ustnej. Do części ustnej (która odbywa się w drugim dniu zawodów) kwalifikują się uczniowie, którzy najlepiej napiszą część pisemną (testową) (zazwyczaj jest to kilkanaście osób). W części ustnej odbywa się quiz multimedialny oraz prezentacja przez uczniów wylosowanych tematów. Z powodu pandemii w bieżącym roku (oraz w roku ubiegłym) nie odbyła się część ustna tych zawodów.

Zawody okręgowe Olimpiady odbyły się w II Liceum Ogólnokształcącym w Rzeszowie w dniu 5 lutego 2022 r.

Wzięło w nich udział 59 uczniów z 28 szkół województwa podkarpackiego. Najlepszy wynik na tym etapie zawodów uzyskał Jakub Pańczak, uczeń klasy I w III LO w Rzeszowie (opiekun – pani Ewa Szmigiel).

Dotychczas zawody III stopnia (centralne) odbywały się w kwietniu i trwały 4 dni (wyjątkiem jest czas pandemii). Do zawodów finałowych dopuszczani są uczniowie z najlepszymi wynikami z zawodów okręgowych.

Najlepsze prace pisemne etapu okręgowego (II stopnia) podlegają weryfikacji przez Komitet Główny w celu ujednolicenia ocen prac w skali całego kraju.

Zawody finałowe składają się z części pisemnej (zadania „otwarte” i testy wyboru), obowiązkowych zajęć

Uczniowie LO Sióstr Prezentek w Rzeszowie na Olimpiadzie

16

Nauczyciel i Szkoła nr 4 (125)

Z doświadczeń nauczycieli, doradców metodycznych i nauczycieli konsultantów

Marta Nazarowicz - uczennica I LO w Przemyślu, zdobywczyni nagrody za pracę pisemną w I etapie Olimpiady Geograficznej

terenowych (przeprowadzanych w dniu poprzedzającym zawody ustne), wykładu (który uczniowie są zobowiązani wysłuchać wieczorem pierwszego dnia zawodów), quizu multimedialnego i wypowiedzi ustnej przed jury.

Wypowiedź ucznia dotyczy tematu wylosowanego przez niego (najczęściej związany on jest z tematyką wykładu oraz z zagadnieniami prezentowanymi podczas zajęć terenowych). Zawody ustne podczas finałów, podobnie jak podczas zawodów okręgowych, odbywają się w obecności publiczności.

W ostatnich latach tytuł laureata Olimpiady Geograficznej zdobywa corocznie od 21 do 24 zawodników (regulamin pozwala na uzyskanie tego tytułu przez 15-25% uczestników zawodów finałowych). Zawody finałowe XLVIII Olimpiady Geograficznej planowane są w dniach 21-24 kwietnia 2022 r. w Gdyni. Zwycięzcy tych zmagań wezmą udział w lipcu 2022 r. w XVIII Międzynarodowej Olimpiadzie Geograficznej w Paryżu.

Uczniowie III LO w Rzeszowie na Olimpiadzie

Nikodem Wanat, uczeń I LO w Rzeszowie, zdobywca nagrody za pracę pisemną w I etapie Olimpiady Geograficznej

Dodać jeszcze należy, iż dotychczas zawody centralne Olimpiady Geograficznej odbyły się na obszarze naszego województwa 3 razy. Była to: – VI Olimpiada w I LO w Przemyślu (1980 r.), – XXXIII Olimpiada w I LO w Łańcucie (2007 r.), – XLI Olimpiada w I LO w Krośnie (2015 r.).

Zawody finałowe XLVIII Olimpiady Geograficznej odbyły się w tym roku w dniach 21-24 kwietnia w Gdyni.

Wzięło w nich udział 125 uczniów z całego kraju. Gospodarzem zawodów było III LO im. Marynarki Wojennej RP w Gdyni. Podczas zawodów odbył się m.in. konkurs, polegający na wykonywaniu obserwacji, pomiarów i innych zadań kartograficznych. Wykorzystane zostały tablety z aplikacją mobilną (z zastosowaniem technologii GIS). Odbyła się też tradycyjnie część pisemna oraz ustna zawodów.

I wreszcie o wynikach tegorocznych zmagań naszych uczniów na etapie centralnym. Do etapu centralnego Komitet Główny Olimpiady zakwalifikował 7 osób z naszego województwa. Zmagania na tym etapie zakończyły się dużym sukcesem dla naszych uczniów, gdyż na 25 laureatów aż 3 pochodzi z naszego województwa.

Są to: Jakub Pańczak z III LO w Rzeszowie, opiekun Ewa Szmigiel; Mikołaj Lignar z I LO w Jaśle, opiekun Sebastian Styczyński; Michał Śmiłowski z I Społecznego LO w Tarnobrzegu, opiekun Urszula Żak.

Najlepsi z grona laureatów, po dalszym postępowaniu kwalifikacyjnym, wezmą udział w VIII Olimpiadzie Bałtyckiej (Kowno, 27 czerwca – 1 lipca 2022 r.) oraz XVIII Międzynarodowej Olimpiadzie Geograficznej (odbędzie się w formie online w dniach 11 – 18 lipca 2022 r.).

Gratulacje!

Opracowała: Joanna Wład-Michalik Juror Olimpiady Geograficznej Polskie Towarzystwo Geograficzne Oddział w Rzeszowie doradca metodyczny PCEN O/Przemyśl

Nauczyciel i Szkoła nr 4 (125)

17

Z Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Rzeszowie

DLA NAUCZYCIELI I NIE TYLKO…

Z PEDAGOGICZNEJ BIBLIOTEKI WOJEWÓDZKIEJ W RZESZOWIE Czasopisma dla nauczycieli przedmiotów matematyczno-przyrodniczych w zbiorach Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej przy PZPW w Rzeszowie „Biologia w Szkole” Dwumiesięcznik „Biologia w szkole” adresowany jest do nauczycieli biologii i przyrody na wszystkich poziomach nauczania i w różnych typach szkół. Czasopismo informuje o najnowszych osiągnięciach współczesnej biologii, a dzięki współpracy z naukowcami z uczelni i instytutów przedstawia aktualne zagadnienia z różnych dziedzin teorii i praktyki nauk przyrodniczych.

Stałe działy czasopisma to między innymi: temat numeru, pomysł na lekcję, laboratorium, pracownia pedagogiczna, z księgarskich półek.

Pedagogiczna Biblioteka w Rzeszowie przy PZPW posiada w swoich zbiorach czasopismo „Biologia w Szkole” od R. 1(1948) do chwili obecnej. „Chemia w Szkole” Dwumiesięcznik „Chemia w Szkole” to czasopismo dla nauczycieli chemii wszystkich typów szkół oraz wykładowców i studentów chemii o kierunkach pedagogicznych. Przedstawia liczne propozycje metodyczne ułatwiające właściwą realizację nowych programów nauczania oraz przygotowanie uczniów do egzaminów maturalnych z chemii. Zawiera również praktyczne wskazówki dotyczące eksperymentów chemicznych i omawia zagadnienia bezpieczeństwa na lekcjach chemii.

Stałe działy czasopisma to: nauka i technika, olimpiady i konkursy, metodyka i praktyka szkolna.

Pedagogiczna Biblioteka w Rzeszowie przy PZPW osiada w swoich zbiorach czasopismo „Chemia w Szkole” od R. 1(1955) do chwili obecnej.

„Fizyka w szkole” Dwumiesięcznik ” Fizyka w szkole” to czasopismo dla nauczycieli fizyki na wszystkich poziomach nauczania i w różnych typach szkół.

Zawiera informacje zarówno o najnowszych osiągnięciach fizyki i astronomii, jak i o historii rozwoju tych dyscyplin. Dzięki współpracy z naukowcami z uczelni i instytutów przedstawia aktualne zagadnienia z różnych dziedzin teorii i praktyki nauk fizycznych.

Stałe działy czasopisma to: Fizyka wczoraj, dziś i jutro, Z naszych lekcji, Astronomia dla każdego.

Pedagogiczna Biblioteka w Rzeszowie przy PZPW posiada w swoich zbiorach czasopismo „Fizyka w Szkole” od R. 1(1955) do chwili obecnej.

18

Nauczyciel i Szkoła nr 4 (125)

Z Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Rzeszowie

„Geografia w szkole” Dwumiesięcznik „Geografia w szkole” adresowany jest do nauczycieli geografii w różnych typach szkół, a także nauczycieli przyrody w szkołach podstawowych.

Czasopismo zamieszcza informacje dotyczące najnowszych osiągnięć w dziedzinie nauk geograficznych, wiadomości o wydarzeniach politycznych, gospodarczych i społecznych – zarówno z Polski jak i ze świata.

Pedagogiczna Biblioteka w Rzeszowie przy PZPW posiada w swoich zbiorach czasopismo „Geografia w Szkole” od R. 1(1955) do chwili obecnej.

„W Cyfrowej Szkole: informatyka, technologia, edukacja” Pismo adresowane jest do wszystkich osób zainteresowanych szeroko rozumianym wykorzystaniem nowoczesnych technologii informacyjno-komunikacyjnych w edukacji.

Stałe działy czasopisma to: Wywiad z ekspertem, Cyfrowa edukacja, Nauczanie informatyki Edukacja wczesnoszkolna, Edukacja zawodowa, Wydarzenia i relacje Pedagogiczna Biblioteka w Rzeszowie przy PZPW posiada w swoich zbiorach czasopismo „W Cyfrowej Szkole” od numeru 1(2019) do chwili obecnej.

Czasopismo jest dostępne również online na stronie OEIIZK – Ośrodka Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów w Warszawie. „Informatyka” Dwumiesięcznik „Geografia w szkole” adresowany jest do nauczycieli geografii w różnych typach szkół, a także nauczycieli przyrody w szkołach podstawowych.

Czasopismo zamieszcza informacje dotyczące najnowszych osiągnięć w dziedzinie nauk geograficznych, wiadomości o wydarzeniach politycznych, gospodarczych i społecznych – zarówno z Polski jak i ze świata.

Pedagogiczna Biblioteka w Rzeszowie przy PZPW posiada w swoich zbiorach czasopismo „Geografia w Szkole” od R. 1(1955) do chwili obecnej. „Matematyka” Miesięcznik „Matematyka”: czasopismo dla nauczycieli skierowany jest do nauczycieli matematyki na wszystkich poziomach nauczania, w różnych typach szkół. Wspiera nauczycieli matematyki na wszystkich etapach nauczania szkolnego, dostarczając szeroką wiedzę metodyczną i praktyczną. W czasopiśmie znajdziesz podpowiedzi, jak przeprowadzić ciekawe zajęcia oraz jak angażować uczniów i podnosić ich aktywność.

Stałe działy czasopisma to: Temat numeru, Testy i sprawdziany, Koło matematyczne, Pomysł na lekcję, Matematyka w praktyce, TIK-owy narzędziownik.

Pedagogiczna Biblioteka w Rzeszowie przy PZPW posiada w swoich zbiorach czasopismo „Matematyka” od numeru 2017 do chwili obecnej.

Uprzejmie informujemy, że możecie Państwo w sposób zdalny poprzez katalog Integro zamówić skan lub ksero artykułu z czasopism znajdujących się w zbiorach Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej przy Podkarpackim Zespole Placówek Wojewódzkich.

W ramach realizowanego przez Pedagogiczną Bibliotekę Wojewódzką projektu Podkarpackie e-biblioteki pedagogiczne, macie Państwo możliwość zapisać się do biblioteki poprzez profil zaufany, złożyć propozycję zakupu lub zagłosować na już złożoną, zamawiać zdalnie książki, kserografie lub skany artykułów i fragmentów książek.

Zapraszamy do korzystania ze zbiorów i usług Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Rzeszowie www.rzeszow.pbw.org.pl.

Opracowała: Lucyna Brymora nauczyciel bibliotekarz (na podstawie informacji Wydawców i zbiorów Biblioteki) PBW przy PZPW w Rzeszowie ul. Gałęzowskiego 4

Nauczyciel i Szkoła nr 4 (125)

19

Z działalności instytucji społecznych i kulturalnych Podkarpacia

Muzeum w Bóbrce – najstarsza kopalnia ropy naftowej na świecie

W

małej wiosce na Podkarpaciu znajduje się miejsce wyjątkowe, unikatowe i jedyne swoim rodzaju – Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego im. Ignacego Łukasiewicza w Bóbrce. a terenie Muzeum położona jest najstarsza kopalnia ropy naftowej na świecie, to tutaj 168 lat temu narodził się światowy przemysł naftowy! Stało się to za sprawą trzech pionierów: właściciela wsi Bóbrka – Karola Klobassy, ziemianina i inicjatora powstania kopalni – Tytusa Trzecieskiego oraz wizjonera, wynalazcy i społecznika – Ignacego Łukasiewicza. Dzięki zgodnej współpracy i operatywności twórców powstało pierwsze na świecie wielowymiarowe przedsiębiorstwo.

W centralnym miejscu lasu bobrzeckiego usytuowany jest kamienny obelisk, jest on namacalnym dokumentem potwierdzającym założenie kopalni w 1854 r. Miejsce, w którym został postawiony nazywano Wrzankom lub Wrzączką, nazwa wzięła się stąd, iż ropa zwana wówczas „olejem skalnym” wytryskiwała na powierzchnię ziemi tworząc bulgoczące kałuże, co wywoływało efekt wrzenia. Okoliczni mieszkańcy zainteresowali się tym tajemniczym specyfikiem i zaczęli go zbierać. Pierwsi zbieracze ropy, byli to łebacy, którzy przy pomocy łozin, sitowia czy włosa z końskiego ogona zbierali do wiader surową ropę, którą wykorzystywali do konserwacji drewna, czy też w celach leczniczych. Łukasiewicz dbał o swoich pracowników, unowocześniał przedsiębiorstwo, korzystając z fachowych porad ówczesnych autorytetów z dziedziny geologii i wiertnictwa.

Dyrektorem kopalni pozostał do końca swojego życia.

Jednak praca, która dawała mu najwięcej satysfakcji i pochłaniała go na całe dnie to przetwórstwo ropy. Dzięki uporowi i wytrwałości w swoich działaniach udało mu się otrzymać wyjątkowo dobre gatunki nafty, którymi zainteresowali się światowi potentaci naftowi (m.in. John Rockefeller). Kierowane przez Łukasiewicza przedsiębiorstwo przynosiło spore dochody, co dawało powody do szybkiego rozwoju regionu. Łukasiewicz budował kościoły, zakładał szkoły, wspierał mieszkańców finansowo. Zwykł mawiać, że lepiej wspomóc 99 osób niepotrzebujących, niż pominąć jednego potrzebującego.

Kopalnia w Bóbrce przetrwała zawieruchy wojenne i w latach 50. XX wieku przeżyła ponowne odrodzenie, kiedy to na południowym fałdzie antykliny odkryto nowe złoże. Na terenie muzeum znajdują się nadal czynne

N

20

Nauczyciel i Szkoła nr 4 (125)

Ignacy Łukasiewicz

szyby naftowe, niektóre pamiętające jeszcze czasy, kiedy po kopalni przechadzał się sam Łukasiewicz!

W roku 2022 obchodzimy 200. rocznicę narodzin Ignacego Łukasiewicza, człowieka niezwykłego, bo z jednej strony wielkiego uczonego, wynalazcy, patrioty zaangażowanego w ruchy narodowowyzwoleńcze, pioniera przemysłu naftowego, a z drugiej skromnego farmaceuty, dobrego i oddanego innym człowieka. Postać Ignacego Łukasiewicza na trwałe wpisała się w karty historii przemysłu naftowego. To dla Jego zasług, tak na tle życia zawodowego, jak i społecznego Sejm Rzeczypospolitej Polskiej rok 2022 ustanowił Rokiem Ignacego Łukasiewicza.

Do najcenniejszych zabytków muzealnych należą obiekty, pochodzące z czasów Łukasiewicza: – kopanka Franek, wykopana ręcznie około 1860 roku do głębokości 20 m.

– kopanka Janina, ręcznie wykopana do głębokości 96 m, a następnie pogłębiona wiertnicą ręczną do głębokości 156 m; do dziś jest eksploatowana.

– warsztat mechaniczny z 1864 r., o konstrukcji drewnianej.

– budynek administracyjny kopalni tzw. Dom Łukasiewicza z 1865 r., w którym zorganizowano ekspozycję apteczną.

Prezentowane są tam słuchowiska poświęcone historii odkrycia nafty i założenia kopalni ropy naftowej w Bóbrce.

W budynku zgromadzono również kolekcję lamp naftowych.

– drewniana kuźnia kopalniana z 1856 r.; we wnętrzu znajdują się dwa paleniska zbudowane z cegły, podsycane za pomocą skórzanego miecha z lat 1890-1895; wyposażona jest w stare narzędzia kowalskie – zrekonstruowana wiertnica ręczna z 1862 r, służąca do wiercenia metodą udarową płytkich otworów.

Z działalności instytucji społecznych i kulturalnych Podkarpacia

Lekcja muzealna

Muzeum o każdej porze roku jest otwarte dla zwiedzających, w lecie skąpane w zieleni i promieniach słońca, w jesieni mieniące się jej barwami, w zimie schowane pod śniegową pokrywą, jednak zawsze potrafi zachwycić!

Zwiedzać można: – w sezonie zimowym od 7:00-15:00 ( wtorek - niedziela) – w sezonie letnim od 9:00-18:00 (wtorek - niedziela) Dla zwiedzających indywidualnych czy z przewodnikiem dostępne są trzy trasy zwiedzania: Trasa I – Śladami naftowych pionierów (czas zwiedzania ok. 1 h) Trasa II – Od kopania do wiercenia (czas zwiedzania ok. 2 h) Trasa III – Trzy wieki kopalni w Bóbrce (czas zwiedzania ok. 3 h), dostępna od wtorku do piątku Muzeum w Bóbrce oprócz działalności naukowej, badawczej i wydawniczej, prowadzi również bogatą działalność edukacyjną. Oferta lekcji muzealnych jest skierowana do uczniów przedszkoli i szkół podstawowych. W czasie zajęć dzieci mogą zobaczyć czy dotknąć wiele eksponatów.

Zależy nam, aby wzbudzić zainteresowanie, nauczyć oraz zachęcić uczestników do zapoznania się z historią przemysłu naftowego.

W swojej ofercie posiadamy następujące tematy lekcji: 1. Jak wynaleziono lampę naftową? Historia oświetlenia.

2. Ignacy Łukasiewicz-twórca przemysłu naftowego.

3. Geologia - nauka o ziemi. Poszukiwanie gazu w skałach.

4. Ignacy Łukasiewicz, Tytus Trzecieski, Karol Klobassa-Zrencki prekursorzy przemysłu naftowego.

5. Początki polskiej nafty w Karpatach. Historia wierceń naftowych.

6. Folklor naftowy jako specyficzny folklor zawodowy.

Zwyczaje i tradycje naftowe.

7. Co to jest ropa naftowa? 8. Przetwórstwo ropy naftowej.

9. „Spacer z Łukasiewiczem”.

Opracowała: Marzena Sysak - Asystent muzealny Fundacja Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego im. I. Łukasiewicza w Bóbrce

Obelisk z tablicą

Nauczyciel i Szkoła nr 4 (125)

21

Z działalności instytucji społecznych i kulturalnych Podkarpacia

Oferta edukacyjna Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego im. Ignacego Łukasiewicza w Bóbrce Jak wynaleziono lampę naftową?

Historia oświetlenia Lekcja skierowana do dzieci przedszkoli, szkół podstawowych w formie wykładu połączonego z prezentacją multimedialną oraz bezpośrednią prezentacją wybranych eksponatów. Zajęcia kończą się wykonaniem przez dzieci lampy naftowej z papieru.

Czas trwania lekcji ok. 60 min., koszt 40 zł.

Maksymalnie 40 osób.

Ignacy Łukasiewicz – twórca przemysłu naftowego Lekcja skierowana do dzieci szkół podstawowych w formie wykładu. Zajęcia kończą się rozwiązaniem krzyżówki na temat Ignacego Łukasiewicza i kopalni w Bóbrce.

Czas trwania lekcji ok. 45 min., koszt 40 zł.

Maksymalnie 40 osób.

Geologia – nauka o ziemi.

Poszukiwanie gazu w skałach Lekcja skierowana do dzieci szkół podstawowych.

Podzielona jest na dwie części - pierwsza odbywa się w sali audiowizualnej, jest to forma wykładu połączonego z pokazem multimedialnym oraz z prezentacją próbek różnych skał. Druga część lekcji to pokaz multimedialny o gazie ziemnym.

Czas trwania lekcji ok. 60 min., koszt 40 zł.

Maksymalnie 40 osób.

Ignacy Łukasiewicz, Tytus Trzecieski, Karol Klobassa-Zrencki prekursorzy przemysłu naftowego Lekcja skierowana jest do dzieci szkół podstawowych.

Zajęcia mają na celu przybliżenie postaci trzech prekursorów przemysłu naftowego i założycieli kopalni Bóbrka.

Czas trwania lekcji ok. 40 min., koszt 40 zł.

Maksymalnie 40 osób.

Początki polskiej nafty w Karpatach.

Historia wierceń naftowych Lekcja skierowana do uczniów szkół podstawowych.

Zajęcia są prowadzone w jednej z sal muzeum. Podczas lekcji uczniowie poznają w praktyce trzy technologie wierceń zaprezentowane na przykładzie wybranych eksponatów. Jako podsumowanie zajęć dla młodszych uczniów zostanie przygotowana do rozwiązania krzyżówka na temat historii i technik wierceń naftowych.

Czas trwania lekcji ok. 60 min., koszt 40 zł.

Maksymalnie 40 osób.

22

Nauczyciel i Szkoła nr 4 (125)

Folklor naftowy jako specyficzny folklor zawodowy.

Zwyczaje i tradycje naftowe.

Lekcja skierowana do dzieci przedszkoli, uczniów szkół podstawowych. Zajęcia mają na celu przybliżenie historii, tradycji oraz zwyczajów związanych z zawodem górnika – naftowca. W ostatniej fazie lekcji dla przedszkoli oraz młodszych dzieci podstawówki zajęcia praktyczne w postaci wykonania czapki górniczej.

Czas trwania lekcji ok. 60 min., koszt 40 zł.

Maksymalnie 40 osób.

Co to jest ropa naftowa?

Lekcja skierowana do dzieci szkół podstawowych.

Wykład i prezentacja multimedialna na temat pochodzenia ropy, jej składu chemicznego i zastosowania. Lekcja połączona z prezentacją próbek ropnych z różnych odwiertów.

Zajęcia praktyczne w postaci doświadczeń chemicznych.

Czas trwania lekcji ok. 40 min., koszt 40 zł.

Maksymalnie 40 osób.

Przetwórstwo ropy naftowej Lekcja skierowana do uczniów szkół podstawowych.

Wykład i prezentacja multimedialna na temat drogi ropy, od wydobycia przez destylację, aż do produktów finalnych. Omówienie podstawowych metod rafinacji.

Czas trwania lekcji ok. 40 min., koszt 40 zł.

Maksymalnie 40 osób. „Spacer z Łukasiewiczem” Zapraszamy uczniów szkół podstawowych na intrygującą lekcję muzealną. Będzie to alternatywna forma zwiedzania, czyli „Spacer z Łukasiewiczem” ścieżkami naszego muzeum. W czasie wędrówki będziemy rozwiązywać zagadki i rebusy. Na wszystkich uczestników czekała będzie NAGRODA w postaci ukrytego skarbu.

Czas trwania lekcji ok. 90 min., koszt lekcji 75,00 zł.

Maksymalnie 40 osób.

Temat i termin lekcji należy uzgodnić ( co najmniej z 7 dniowym wyprzedzeniem ) z prowadzącymi: Michałem Góreckim tel.: 13 43 33 588, m.gorecki@bobrka.pl; Marzeną Sysak tel.: 13 43 33 596, m.sysak@bobrka.pl. w godzinach pracy Muzeum (7.00 - 15.00)

Z życia szkół i placówek oświatowych

Obchody Roku Łukasiewicza w Zespole Szkół w Zręcinie

200

. rocznica urodzin i 140. rocznica śmierci Ignacego Łukasiewicza stały się inspiracją do podjęcia w Zespole Szkół w Zręcinie wielu działań, których celem było upamiętnienie twórcy przemysłu naftowego, naszego wielkiego Rodaka, poszerzenie wiedzy na temat jego życia, pracy i osiągnięć oraz uświadomienie roli, jaką odegrał w dziejach naszego regionu i historii Polski.

Przygotowania do obchodów tych ważnych rocznic rozpoczęliśmy już jesienią 2021 r. W najbliższym otoczeniu naszej Szkoły powstała wtedy ścieżka edukacyjna z elementami ogrodu sensorycznego nawiązująca do Łukasiewiczowskiej działalności na rzecz podnoszenia świadomości ekologicznej i zdrowotnej społeczeństwa. Na skwerach i zieleńcach zasadziliśmy rodzime gatunki drzew, krzewów, bylin, wiele roślin cebulowych, ziół i traw ozdobnych.

7 stycznia, w rocznicę śmierci geniusza z Galicji, w naszej parafii miała miejsce inauguracja obchodów Roku Ignacego Łukasiewicza. Po złożeniu kwiatów na grobie Honoraty i Ignacego Łukasiewiczów odbyło się seminarium, które poprowadził ks. prof. dr hab. Dariusz Dziadosz. Bogatą historię Zręcina przedstawił Paweł Przetacznik – dyrektor Zespołu Szkół w Zręcinie, a postać wielkiego Polaka nakreślił w swoim wystąpieniu Pan Jerzy Szczur. Spotkanie zwieńczyła Msza św. pod przewodnictwem ks. abp. Adama Szala.

8 marca 2022 r. społeczność naszej szkoły zebrała się na uroczystym apelu, podczas którego Pan Dyrektor dokonał symbolicznego zapalenia lampy naftowej, upamiętniając dzień urodzin pioniera przemysłu naftowego.

Ważną inicjatywą było zorganizowanie, we współpracy z Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego im. Ignacego Łukasiewicza w Bóbrce, Wojewódzkiego Konkursu „Ignacy Łukasiewicz - polski Prometeusz”. Odbył się on 11 marca 2022 r. Uczestniczyło w nim 53 uczniów reprezentujących 23 szkoły z terenu województwa podkarpackiego. Uczniowie rozwiązywali test składający się z 15 zadań zamkniętych i otwartych sprawdzających wiedzę na temat życia i działalności Ignacego Łukasiewicza.

Oczekując na ogłoszenie wyników, uczestnicy konkursu wraz z opiekunami udali się na pobliski cmentarz, aby złożyć kwiaty na mogile Honoraty i Ignacego Łukasiewiczów.

Modlitwie przy grobie przewodniczył zręciński proboszcz ks. Wacław Socha. Następnie zwiedzili kościół parafialny, którego współfundatorem był Ignacy Łukasiewicz. Z bogatą historią i najciekawszymi elementami wystroju świątyni zapoznał zebranych Pan Paweł Przetacznik. Zgromadzeni mieli też okazję wysłuchać koncertu organowego w wykonaniu naszego piątoklasisty – Szymona Przetacznika, który zaprezentował utwory wybitnych kompozytorów: Jana Sebastiana Bacha, Jeana Baptiste’a Maillochauda, Gordona Younga oraz Georga Friedricha Händela.

Wyniki Konkursu I miejsce: Karolina Krężałek – Zespół Szkół w Zręcinie II miejsce: Iwona Czenczek – Zespół Szkół w Chorkówce III miejsce: Filip Niziołek – Szkoła Podstawowa w Jasionce Tytuł laureata uzyskali: Amelia Kudroń – Zespół Szkół w Zręcinie, Miłosz Gromek – Szkoła Podstawowa w Faliszówce, Zuzanna Wilusz – Szkoła Podstawowa w Klimkówce, Maja Krzywda – Zespół Szkół w Chorkówce, Gabriel Ciołkosz – Zespół Szkół i Placówek w Bóbrce, Karolina Kozielec – Szkoła Podstawowa w Kobylanach, Szymon Bałuka – Szkoła Podstawowa w Posadzie Górnej, Zuzanna Bożek – Szkoła Podstawowa w Szebniach, Laura Urban – Szkoła Podstawowa w Tarnowcu.

Warto nadmienić, że konkurs został wpisany do wykazu zawodów wiedzy, artystycznych i sportowych organizowanych w roku szkolnym 2021/2022, które mogą być wymienione na świadectwie ukończenia szkoły podstawowej jako szczególne osiągnięcia i tym samym pozwala laureatom na uzyskanie 2 punktów w rekrutacji do szkół ponadpodstawowych.

Wszyscy uczestnicy konkursu otrzymali nagrody rzeczowe i dyplomy, które wręczyli Pan Grzegorz Węgrzynowski, Wójt Gminy Chorkówka, i Pani Barbara Olejarz – Dyrektor Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego im. Ignacego Łukasiewicza w Bóbrce. Hojność naszych sponsorów pozwoliła nam uhonorować każdego ucznia nagrodą, a szkoły, które reprezentowali, okolicznościową statuetką.

Była to pierwsza edycja konkursu wojewódzkiego w naszej gminie, poświęcona temu wielkiemu Polakowi. Liczymy, że nasze przedsięwzięcie stanie się wydarzeniem cyklicznym.

Kolejną formą obchodów Roku Łukasiewicza było zorganizowane 22 kwietnia spotkanie z dr. Zbigniewem Szydło – Polakiem mieszkającym w Londynie, nauczycielem i popularyzatorem chemii w Wielkiej Brytanii, który prowadził swoje pokazy i wykłady na Uniwersytecie Cambridge, Durham University, University College London i Royal Institution.

Uczniowie klas starszych mieli okazję obejrzeć niezwykle widowiskowe eksperymenty chemiczne, które zostały barwnie i ciekawie zaprezentowane.

Uwieńczeniem naszych działań był koncert organowy, który odbył się 23 kwietnia 2022 roku w kościele parafialnym w Zręcinie. Wystąpił angielski wirtuoz i kompozytor, Graham Waterhouse. Za mistrzowskie wykonanie utworów licznie zgromadzona publiczność podziękowała artyście owacjami na stojąco.

Mamy nadzieję, że nasze dotychczasowe działania przyczyniły się do spopularyzowania wśród szerszej społeczności dokonań Ignacego Łukasiewicza – wynalazcy, społecznika i filantropa.

Opracowanie: Joanna Brzozowska-Kuchta i Beata Bodaszewska

Nauczyciel i Szkoła nr 4 (125)

23

Z życia szkół i placówek oświatowych

XX Konferencja „Dydaktyka Chemii” w Politechnice Rzeszowskiej

W

dniu 9 grudnia 2021 r. odbyła się XX Konferencja „Dydaktyka Chemii” organizowana corocznie przez Wydział Chemiczny Politechniki Rzeszowskiej, przy współudziale I Liceum Ogólnokształcącego w Rzeszowie i Rzeszowskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Chemicznego (PTChem). Jest ona adresowana do nauczycieli chemii szkół ponadpodstawowych województwa podkarpackiego.

Konferencję otworzyła Prorektor ds. kształcenia – dr hab. Iwona Włoch, prof. PRz. Uczestników wydarzenia powitali także: Dziekan Wydziału Chemicznego – prof. dr hab. inż. Dorota Antos, przedstawiciel zarządu Oddziału Rzeszowskiego PTChem – dr hab. inż. Jaromir Lechowicz oraz organizator konferencji – dr inż. Dorota Głowacz-Czerwonka, prof. PRz – Prodziekan ds. kontaktów z otoczeniem.

Tematem przewodnim konferencji była elektrochemii...

Ważki temat konferencji zainteresował wielu nauczycieli szkół z całego Podkarpacia.

Podczas konferencji wykłady wygłosili: • dr inż. Tomasz Pacześniak – Elektrody i równowaga elektrochemiczna, Wydział Chemiczny Politechniki Rzeszowskiej; • prof. dr hab. inż. Jacek Lubczak – Zmiany w nazewnictwie związków organicznych, Wydział Chemiczny Politechniki Rzeszowskiej; • mgr inż. Dymitr Malec – Co z tą elektrochemią?, Zespół Szkół Licealnych, Leżajsk; • mgr Paulina Kulpa-Wojtkielewicz – Pułapki w edukacji czyhające na nauczycieli w nauczaniu chemii, Nowoczesna Szkoła Chemii Molecool, Rzeszów; • dr Renata Kasper-Pakosz – Doradztwo metodyczne wyzwania i szanse w doskonaleniu zawodowym nauczycieli, ZSL Leżajsk oraz PCEN Przemyśl.

Podczas konferencji przedstawiciele „Oficyny Wydawniczej Krzysztof Pazdro” zaprezentowali ofertę wydawnictwa, możliwy był również zakup podręczników.

Opracowała: dr inż. Dorota Głowacz-Czerwonkaorganizator konferencji Fot. Beata Motyka

24

Nauczyciel i Szkoła nr 4 (125)

Z życia szkół i placówek oświatowych

Propozycje współpracy metodycznej skierowane do nauczycieli chemii: – konferencje metodyczne – warsztaty – lekcje otwarte – spotkania sieci nauczycielskich – konsultacje W ramach tej współpracy, w ostatnich dwóch latach utworzony został zestaw scenariuszy do lekcji chemii organicznej i nieorganicznej.

Powstają też nowe laboratoria chemiczne w szkołach na Podkarpaciu. Załączono przykładowe scenariusze lekcji oraz zdjęcia z otwartych ostatnio laboratoriów.

Zapraszam do współpracy metodycznej wszystkich nauczycieli chemii z terenu Podkarpacia.

Nauczycieli chętnych do napisania własnego scenariusza proszę o kontakt pod adresem mailowym: rpakosz@pcen.pl. Uzyskacie Państwo wszelkie informacje i szczegóły w temacie.

Nauczycielom pragnącym utworzyć nowe laboratorium w swoim miejscu pracy służę informacją Skąd wziąć fundusze na utworzenie laboratorium?

Publikacje „Oficyny Wydawniczej Krzysztof Pazdro”

Opracowała: dr Renata Kasper-Pakosz doradca Metodyczny z chemii PCEN w Przemyślu dyplomowany nauczyciel chemii

Nauczyciel i Szkoła nr 4 (125)

25

Kopalnia - lata60.

26

Nauczyciel i Szkoła nr 4 (125)