Z doświadczeń nauczycieli konsultantów, doradców metodycznych i nauczycieli
Turystyka szkolna – cz. II Formy turystyki szkolnej
N
ajpopularniejszą formą turystyki szkolnej są wycieczki, biwaki, rajdy, obozy krajoznawczo – turystyczne. Dzieci i młodzież uczą się historii, podpatrują i obserwują przyrodę, oglądają zabytki oraz niekiedy nawet zdobywają odznaki. Wycieczka to grupowa podróż lub wędrówka zorganizowana w celu wspólnego poznania środowisk w jednej lub kilku miejscowościach w kraju lub za granicą, odbywająca się według określonego programu realizowanego pod nadzorem osoby (kierownika wycieczki) reprezentującej organizatora programu. Wycieczkę cechuje wspólna trasa dla całej grupy uczestników i krótkie pobyty w poszczególnych odwiedzanych miejscowościach. Odbywają się przy wykorzystaniu środków zbiorowego przewozu osób lub środków i sprzętu indywidualnego przemieszczania się w terenie (motocykl, rower, kajak, narty, itp.) albo są piesze . Zależnie od przyjętego kryterium podziału można wyróżnić różne rodzaje wycieczek. Wycieczki przedmiotowe, inicjowane i organizowane przez nauczycieli poszczególnych przedmiotów dla całego zespołu klasowego lub kilku zespołów zgodnie z programem nauczania, w ramach zajęć lekcyjnych i pozalekcyjnych, są to najczęściej wycieczki jednodniowe stanowiące integralną część procesu dydaktycznego i mają na celu zarówno rozszerzenie wiedzy uczniów jak i uatrakcyjnienie samego procesu nauczania. Uczniom, w ramach zajęć z wielu różnych przedmiotów, organizuje się wyjazdy do różnych miejsc. Kierując się poznawanymi na wędrówkach po kraju zagadnieniami, spośród wycieczek przedmiotowych, wyróżnia się wycieczki: biologiczne, gdzie wyszczególnia się wycieczki: entomologiczne, technologiczne, ornitologiczne; botaniczne; geograficzne; historyczne, zaliczamy tu wędrówki: terenowe (pola bitew, zabytki architektoniczne); muzealne. Ze względu na ich tematykę wymienia się wycieczki dotyczące: dziejów politycznych (miejsca ważnych wydarzeń, poła walk); kultury (architektura, malarstwo, rzeźba, muzea, biblioteki); zagadnień gospodarczo-społecznych; plastyczne; polonistyczne; dotyczące środowiska społeczno-przyrodniczego i inne . Wyjazdy te mają rozszerzyć wiedzę uczniów oraz zwiększyć ich zainteresowanie przedmiotem. Wycieczki przedmiotowe nie gwarantują jednak bardzo często zrealizowania tych planów. Organizowanie wycieczki przedmiotowej wymaga wielu zabiegów organizacyjnych, szczególnie wtedy, gdy wiąże się ona z wyjazdem. Wymagane jest także merytoryczne przygotowanie uczniów do tego rodzaju zajęć. Organizowane są też wycieczki w ramach kilku przedmiotów. Mówimy wówczas o wycieczkach kompleksowych, wieloprzedmiotowych, interdyscyplinarnych, zintegrowanych lub globalnych .
GUS, Definicje podstawowych pojęć z zakresu turystyki, Warszawa 1979, s.34. K. Denek, Poza ławką szkolną, Poznań 2002 s.145. K. Denek, Wycieczki wieloprzedmiotowe, „Szkoła Zawodowa”, Kielce 1985, s.160
24
Nauczyciel i Szkoła nr 8 (22)
dr Małgorzata Podolak
Ze względu na liczbę uczestników biorących udział w tej formie zajęć dydaktyczno-wychowawczych i krajoznawczoturystycznych, możemy mówić o wycieczkach: indywidualnych, grupowych, zespołowych. Ostatnie z nich stanowią dominującą formę zarówno w procesie kształcenia, jak również w działalności krajoznawczo-turystycznej. Uczniowie, którzy zasmakowali w tej formie poznawania kraju, chętnie wybierają się na wycieczki indywidualne lub grupowe, w gronie rówieśników, rodziny lub znajomych. Wycieczki te łatwiej można dostosować do indywidualnych zainteresowań uczestników oraz nie wymagają specjalnego przygotowania. Podziału wycieczek można również dokonać ze względu na środki lokomocji. Wyróżniamy wówczas wycieczki: piesze, kolarskie, kajakowe, autobusowe, kolejowe. W zależności od miejsca zamieszkania uczestników można mówić o wycieczkach bliższych, trwających krótko i dalszych, na które przeznacza się więcej czasu. Wycieczki turystyki kwalifikowanej i obozy wędrowne wymagające specjalnego przygotowania kondycyjnego i specjalistycznego uczestników oraz wycieczki wymagające posługiwania się przez uczestników specjalistycznym sprzętem (rower, narty, kajak, łódź, żaglówka, motorówka, motorower, motocykl, samochód) . Kierując się szczeblem i poziomem edukacji, można wyróżnić wycieczki dla uczestników przedszkola oraz ze szkół: podstawowych (nauczanie propedeutyczne i systematyczne), gimnazjów, średnich (ogólnokształcących i zawodowych) oraz wyższych. Ważnym kryterium podziału wycieczek jest czas ich trwania. Jest to czynnik istotny, ponieważ w zasadniczy sposób wpływa na organizację wycieczek. Opierając się na tym kryterium, możemy wyróżnić wycieczki: – jednodniowe lub krótsze (kilkugodzinne), – półtora-, dwudniowe wycieczki sobotnio-niedzielne, – wielodniowe. Wycieczki weekendowe, zwane też sobotnio-niedzielnymi mają za zadanie umożliwienie dzieciom i młodzieży poznania „małej Ojczyzny”. Jest ona sumą własnych indywidualnych odczuć, wspomnień i oczekiwań, planów i nadziei . Organizowane w piątki po południu, soboty, niedziele i święta wycieczki weekendowe mają zapewnić ich uczestnikom wypoczynek połączony ze zwiedzaniem najbliższych okolic miejsca zamieszkania. W badaniach statystycznych z zakresu turystyki wyróżnia się wycieczki: stanowiące samodzielną formę turystyki oraz uzupełniające inne formy, np. organizowane dla uczestników wczasów, kolonii, obozów stałych. Ze względu na organizatora wycieczki i środowisko, Zarządzenie Ministra Oświaty i Wychowania z dnia 12 maja 1983 r., op. cit., &4. S. Witek, Przedszkolne wycieczki przyrodnicze, Kalisz 1986, s.25. T. Łobożewicz,Wycieczki szkolne w klasach I – III szkoły podstawowej, Warszawa 1989, s.45. K. Denek, Ojczyzna - naczelna wartość krajoznawstwa, Toruń 2000, s.35.
