24 minute read
cz. II
Turystyka szkolna – cz. II Formy turystyki szkolnej
dr Małgorzata Podolak
Advertisement
Najpopularniejszą formą turystyki szkolnej są wycieczki, biwaki, rajdy, obozy krajoznawczo –turystyczne. Dzieci i młodzież uczą się historii, podpatrują i obserwują przyrodę, oglądają zabytki oraz niekiedy nawet zdobywają odznaki.
Wycieczka to grupowa podróż lub wędrówka zorganizowana w celu wspólnego poznania środowisk w jednej lub kilku miejscowościach w kraju lub za granicą, odbywająca się według określonego programu realizowanego pod nadzorem osoby (kierownika wycieczki) reprezentującej organizatora programu. Wycieczkę cechuje wspólna trasa dla całej grupy uczestników i krótkie pobyty w poszczególnych odwiedzanych miejscowościach. Odbywają się przy wykorzystaniu środków zbiorowego przewozu osób lub środków i sprzętu indywidualnego przemieszczania się w terenie (motocykl, rower, kajak, narty, itp.) albo są piesze .
Zależnie od przyjętego kryterium podziału można wyróżnić różne rodzaje wycieczek. Wycieczki przedmiotowe, inicjowane i organizowane przez nauczycieli poszczególnych przedmiotów dla całego zespołu klasowego lub kilku zespołów zgodnie z programem nauczania, w ramach zajęć lekcyjnych i pozalekcyjnych, są to najczęściej wycieczki jednodniowe stanowiące integralną część procesu dydaktycznego i mają na celu zarówno rozszerzenie wiedzy uczniów jak i uatrakcyjnienie samego procesu nauczania. Uczniom, w ramach zajęć z wielu różnych przedmiotów, organizuje się wyjazdy do różnych miejsc.
Kierując się poznawanymi na wędrówkach po kraju zagadnieniami, spośród wycieczek przedmiotowych, wyróżnia się wycieczki: biologiczne, gdzie wyszczególnia się wycieczki: entomologiczne, technologiczne, ornitologiczne; botaniczne; geograficzne; historyczne, zaliczamy tu wędrówki: terenowe (pola bitew, zabytki architektoniczne); muzealne. Ze względu na ich tematykę wymienia się wycieczki dotyczące: dziejów politycznych (miejsca ważnych wydarzeń, poła walk); kultury (architektura, malarstwo, rzeźba, muzea, biblioteki); zagadnień gospodarczo-społecznych; plastyczne; polonistyczne; dotyczące środowiska społeczno-przyrodniczego i inne .
Wyjazdy te mają rozszerzyć wiedzę uczniów oraz zwiększyć ich zainteresowanie przedmiotem. Wycieczki przedmiotowe nie gwarantują jednak bardzo często zrealizowania tych planów. Organizowanie wycieczki przedmiotowej wymaga wielu zabiegów organizacyjnych, szczególnie wtedy, gdy wiąże się ona z wyjazdem. Wymagane jest także merytoryczne przygotowanie uczniów do tego rodzaju zajęć.
Organizowane są też wycieczki w ramach kilku przedmiotów. Mówimy wówczas o wycieczkach kompleksowych, wieloprzedmiotowych, interdyscyplinarnych, zintegrowanych lub globalnych .
GUS, Definicje podstawowych pojęć z zakresu turystyki, Warszawa 1979, s.34. K. Denek, Poza ławką szkolną, Poznań 2002 s.145. K. Denek, Wycieczki wieloprzedmiotowe, „Szkoła Zawodowa”, Kielce 1985, s.160
Ze względu na liczbę uczestników biorących udział w tej formie zajęć dydaktyczno-wychowawczych i krajoznawczoturystycznych, możemy mówić o wycieczkach: indywidualnych, grupowych, zespołowych. Ostatnie z nich stanowią dominującą formę zarówno w procesie kształcenia, jak również w działalności krajoznawczo-turystycznej. Uczniowie, którzy zasmakowali w tej formie poznawania kraju, chętnie wybierają się na wycieczki indywidualne lub grupowe, w gronie rówieśników, rodziny lub znajomych. Wycieczki te łatwiej można dostosować do indywidualnych zainteresowań uczestników oraz nie wymagają specjalnego przygotowania.
Podziału wycieczek można również dokonać ze względu na środki lokomocji. Wyróżniamy wówczas wycieczki: piesze, kolarskie, kajakowe, autobusowe, kolejowe.
W zależności od miejsca zamieszkania uczestników można mówić o wycieczkach bliższych, trwających krótko i dalszych, na które przeznacza się więcej czasu.
Wycieczki turystyki kwalifikowanej i obozy wędrowne wymagające specjalnego przygotowania kondycyjnego i specjalistycznego uczestników oraz wycieczki wymagające posługiwania się przez uczestników specjalistycznym sprzętem (rower, narty, kajak, łódź, żaglówka, motorówka, motorower, motocykl, samochód) .
Kierując się szczeblem i poziomem edukacji, można wyróżnić wycieczki dla uczestników przedszkola oraz ze szkół: podstawowych (nauczanie propedeutyczne i systematyczne), gimnazjów, średnich (ogólnokształcących i zawodowych) oraz wyższych.
Ważnym kryterium podziału wycieczek jest czas ich trwania. Jest to czynnik istotny, ponieważ w zasadniczy sposób wpływa na organizację wycieczek. Opierając się na tym kryterium, możemy wyróżnić wycieczki: – jednodniowe lub krótsze (kilkugodzinne), – półtora-, dwudniowe wycieczki sobotnio-niedzielne, – wielodniowe.
Wycieczki weekendowe, zwane też sobotnio-niedzielnymi mają za zadanie umożliwienie dzieciom i młodzieży poznania „małej Ojczyzny”. Jest ona sumą własnych indywidualnych odczuć, wspomnień i oczekiwań, planów i nadziei .
Organizowane w piątki po południu, soboty, niedziele i święta wycieczki weekendowe mają zapewnić ich uczestnikom wypoczynek połączony ze zwiedzaniem najbliższych okolic miejsca zamieszkania.
W badaniach statystycznych z zakresu turystyki wyróżnia się wycieczki: stanowiące samodzielną formę turystyki oraz uzupełniające inne formy, np. organizowane dla uczestników wczasów, kolonii, obozów stałych.
Ze względu na organizatora wycieczki i środowisko,
Zarządzenie Ministra Oświaty i Wychowania z dnia 12 maja 1983 r., op. cit., &4. S. Witek, Przedszkolne wycieczki przyrodnicze, Kalisz 1986, s.25. T. Łobożewicz,Wycieczki szkolne w klasach I – III szkoły podstawowej, Warszawa 1989, s.45. K. Denek, Ojczyzna - naczelna wartość krajoznawstwa, Toruń 2000, s.35.
z którego pochodzą jej uczestnicy, rozróżnia się wycieczki: – ogólnie dostępne: oferowane na zasadzie otwartej (rynkowej) sprzedaży usług przez wyspecjalizowane jednostki turystyczne (biura obsługi ruchu turystycznego, PTTK, przedsiębiorstwa i organizacje turystyczne) wszystkim zainteresowanym; – zakładowe organizowane dla pracowników i byłych pracowników danego zakładu pracy oraz członków ich rodzin; – szkolne lub studenckie - organizowane dla uczniów lub studentów.
Wielu autorów przyjmuje za podstawę klasyfikacji wycieczek cele i charakter ich organizacji. Kierując się tymi kryteriami podziału, wyróżniamy wycieczki: ogólno krajoznawcze, okolicznościowe o charakterze patriotycznym, gospodarcze, historyczne, kulturalno-oświatowe, pedagogiczne (przedmiotowe), etnograficzne, przyrodnicze, rolnicze .
Wycieczki okolicznościowe mają na celu wyjazd na uroczystości, zjazdy, rocznice, festyny. Jeżeli celem wyjazdu jest zwiedzanie miejsc lub okolic związanych z walkami wolnościowymi, martyrologią II wojny światowej, wówczas mówimy o wycieczkach o charakterze patriotycznym. Zwiedzanie obiektów należących do różnych sfer, sektorów, działów i gałęzi gospodarki narodowej oraz techniki stanowi przedmiot wycieczek gospodarczych. Poznawanie ośrodków kultury (teatry, domy kultury, sale koncertowe, biblioteki, muzea, galerie obrazów, wystawy) i oświaty (szkoły, placówki opiekuńczo-wychowawcze, zakłady wychowawcze), placówek wychowania pozaszkolnego (młodzieżowe domy kultury, pałace młodzieży, ogrody jordanowskie, ośrodki pracy pozalekcyjnej) stanowi domenę wycieczek kulturalnooświatowych. Wycieczki, które mają na celu zwiedzanie ważniejszych miast zabytkowych lub poszczególnych zabytków, pomników historycznych, muzeów, w których zgromadzono eksponaty obrazujące naszą historię i tradycje walk narodowych, określa się mianem historycznych.
Poglądowe uzupełnienie, pogłębienie i utrwalenie treści zdobytych w czasie lekcji to cele wycieczek pedagogicznych (przedmiotowych). Z kolei wycieczki etnograficzne (folklorystyczne) koncentrują się na poznaniu zabytków i odrębności regionalnej danej części kraju (strojów, budownictwa, sztuki ludowej, zwyczajów, obchodów uroczystości i wierzeń). Zwiedzanie wzorowych gospodarstw wiejskich, stacji doświadczalnych wchodzi w zakres wycieczek rolniczych.
Wszelkie wyjścia młodzieży poza klasy szkolne dla obejrzenia pięknych krajobrazów, osobliwości przyrody, parków krajobrazowych i narodowych oraz rezerwatów nazywa się wycieczkami przyrodniczymi. Bliższe poznanie zdobyczy socjalnych umożliwiają wycieczki do sanatoriów, szpitali, żłobków, przedszkoli, domów wczasowych, ośrodków turystyki, rekreacji i sportu.
Przyjmując to samo kryterium podziału możemy podzielić wycieczki na: terenowe, krajoznawczo-przyrodnicze, wyprawy naukowo-badawcze, społeczne.
Wycieczki terenowe nastawione są głównie na zapewnienie ich uczestnikom ruchu, wycieczki krajoznawczoprzyrodnicze natomiast na poznawanie najpiękniejszych zakątków okolicy, pomników przyrody. Mają na celu uczenie młodzieży patrzenia na piękno, dostrzegania w otoczeniu różnorodnych jego form i barw. Przedmiotem wycieczek C. Szewczyk, Nauczyciel jako organizator imprez krajoznawczo-turystycznych młodzieży szkolnej, Kraków 1978, s 145.
o charakterze „wypraw naukowo-badawczych” jest m.in. poszukiwanie różnorodnych minerałów, śladów folkloru lub historii materialnej. W ich rezultacie powstają zbiory, opracowania i materiały do szkolnych kącików krajoznawczo-turystycznych lub pracowni przedmiotowych. Wyprawy związane z poznawaniem obiektów produkcyjnych, kulturalnych lub usługowych, a także ludzi w miejscach ich pracy, zamieszkania czy wypoczynku określa się mianem wycieczek społecznych .
Ze względu na cele i charakter wycieczek, możemy je klasyfikować na: krajoznawcze, turystyczne, wypoczynkowe, towarzyskie, szkoleniowe 10 . Każda z wycieczek szkolnych zawiera w sobie wszystkie z wymienionych elementów, lecz jej charakter określa się według czynników przeważających. Większość wycieczek szkolnych ma charakter wędrówek krajoznawczych, ponieważ przeważa w nich czynnik poznawczy.
W ramach turystyki kwalifikowanej największą popularnością wśród młodzieży cieszą się: wycieczki piesze (nizinne i górskie), kolarskie, kajakowe i żeglarskie. Określa się je mianem wycieczek turystycznych. Na przykład wycieczki po połoninach Bieszczadów, uwzględniające bogaty program krajoznawczy, mają jednak charakter turystyczny. Wysuwa się bowiem w nich na plan pierwszy wyczyn oparty na sprawności fizycznej i innych dyspozycjach z zakresu turystyki kwalifikowanej. Znacznie większych kwalifikacji niż w turystyce górskiej, w opanowaniu techniki poruszania się w terenie wymagają wycieczki rowerowe, kajakowe i żeglarskie. Największą jednak wartość dla wielostronnego rozwoju osobowości młodzieży mają nizinne i górskie wycieczki piesze. Pozwalają one młodym wędrowcom poznać wielostronnie teren, przeprowadzić dokładną jego obserwację. Biorą w niej udział wszystkie zmysły. W terenie o zróżnicowanej rzeźbie nie tylko oczy obserwują jego wznoszenie się, lecz także daje znać o sobie zmęczenie towarzyszące wspinaniu się w górę 11 .
Wycieczki wypoczynkowe zawierają w sobie głównie komponenty profilaktyki zdrowotnej. Do tej grupy należy większość wycieczek sobotnio-niedzielnych, korzystających z noclegów w szkolnych schroniskach młodzieżowych PTSM.
Charakter zbliżony do wędrówek wypoczynkowych mają wycieczki towarzyskie. Organizują je najczęściej klasy maturalne w ostatnim miesiącu przed egzaminem dojrzałości lub też po jego odbyciu. Łączą one w sobie elementy wypoczynku ze spotkaniem towarzyskim o charakterze pożegnalnym. Charakter szkoleniowy mają wszystkie wycieczki przedmiotowe i wieloprzedmiotowe.
Kierując się terytorialnym zasięgiem tras wycieczek, dzielimy je na: krajowe i zagraniczne.
Biorąc za podstawę podziału sposób uprawiania turystyki, wyodrębnia się wycieczki: turystyki popularnej (dostępne dla każdego, nie wymagające przygotowania kondycyjnego) oraz kwalifikowanej (wymagające dobrej kondycji fizycznej i psychicznej, i umiejętności posługiwania się odpowiednim sprzętem lub środkiem przemieszczania się w terenie).
W praktyce przewodnickiej PTTK wyróżnia się wycieczki: terenowe, miejskie, górskie, do zakładów pracy. J. Burska, J. Chełstowska, P. Rządca, J. Witkowicz, Sekrety dobrej drużyny, Warszawa 1983 s.45. 10 R. Harajda, Turystyka i krajoznawstwo w szkole, Zielona Góra 1978, s.56. 11 K. Denek, Poza…, s.152.
Wycieczki nie zawsze mają tak jednoznaczny charakter, w czasie ich organizacji najczęściej łączy się elementy różnych rodzajów wycieczek.
Zaletą każdej wycieczki powinna być jej kompleksowość. Za organizacją takich wycieczek przemawiają ich koszty, zazębiające się ze sobą rozmaite przedmioty nauczania oraz wymóg uwzględniania korelacji między nimi w realizacji programów kształcenia. Wycieczkom kompleksowym daje pierwszeństwo również sama młodzież. Opowiada się za nimi w ankietach dotyczących różnych form zajęć dydaktyczno-wychowawczych organizowanych poza ławką szkolną i aktywizacji krajoznawczo-turystycznej.
Każda wycieczka łączy w sobie różne elementy, a określenie jej rodzaju ma umowny charakter. Stąd za istotny wymóg metodyczny uważa się konieczność klasyfikowania wycieczek według cechy dominującej.
Wycieczki, zwłaszcza dłuższe, kilkudniowe, należy tak przygotować i przeprowadzić, by dzieci i młodzież czerpały z nich wiedzę, którą wykorzystają nie tylko w jednej, ale w wielu dziedzinach nauki szkolnej. Współczesna szkoła dąży do integracji wiedzy, czemu służyć mogą wycieczki kompleksowe 12 . Integralną ich częścią są wycieczki, którym przyświeca cel zwiedzania ośrodków współczesnej gospodarki, techniki, nauki i kultury 13 . Wycieczki do zakładów pracy, traktowane jako forma organizacyjna procesu dydaktycznowychowawczego i działalności krajoznawczo-turystycznej, zdobywają należne im miejsce we współczesnej pedagogice pracy, dydaktyce ogólnej i zawodowej oraz metodyce harcerstwa oraz krajoznawstwa i turystyki w szkole.
Świat jest wspaniałą książką, z której Ci, co nigdy nie oddalili się od domu, przeczytali tylko jedną stronę 14 .
Warunkiem skuteczności wychowania, w tym także poprzez działalność turystyczną, jest świadome, przemyślane i celowe planowanie przedsięwzięć turystycznych. Warunkuje to właściwą organizację pracy, formułowanie zadań, ułatwia kontrolę i ocenę wyników. Planowanie takie jest jednak przydatne tylko wtedy, kiedy opiera się na przyjętej koncepcji działania zawierającej cele, kierunki oraz konkretne i możliwe do realizacji zadania. Dobry plan może w znacznym stopniu ułatwić osiągnięcie założonych w pracy wychowawczej celów. Plan taki w toku prowadzonej na terenie szkoły działalności powinien podlegać stałemu doskonaleniu w zakresie metod, form i środków służących ich osiąganiu. Powinien być oparty o analizę specyficznych dla danego środowiska potrzeb i warunków pracy. W jego formułowaniu powinna również wziąć udział sama młodzież 15 .
Dobremu planowi pracy szkoły w zakresie krajoznawstwa i turystyki stawia się aktualnie co najmniej trzy podstawowe wymagania: – Planowanie należy przewidzieć perspektywicznie i w przedstawionych częściach tego planu nakreślać problemy do rozwiązania przez nauczycieli różnych przedmiotów obowiązkowych w ciągu kilku najbliższych lat. – W planie należy uwzględnić najwartościowsze z wychowawczego punktu widzenia kierunki pracy krajoznawczo-turystycznej z dziećmi i młodzieżą oraz jej formy, w tym przede 12 K. Denek, Krajoznawstwo i turystyka w wychowaniu dzieci i młodzieży szkolnej, Warszawa 1989, s.45. 13 K. Denek, Poznawczo-wychowawcze aspekty działalności krajoznawczo- turystycznej we współczesnej szkole, Koszalin 1981, s.35. 14 Cytat: Św. Augustyn z Hippo 15 J. Wojtycza, Organizacja…, s.26.
wszystkim wzrost liczby wycieczek przedmiotowych, wieloprzedmiotowych i sobotnio-niedzielnych z biwakowaniem oraz imprez krajoznawczo-turystycznych.
W planowaniu i przeprowadzaniu tych form należy doprowadzić do stopniowego rozwijania samorządności dzieci i młodzieży, powierzając im do wykonania określone prace w części lub całości: – tworzenie własnej bazy materialnej w zakresie sprzętu turystycznego 16 .
Plan dydaktyczno-wychowawczy szkoły to usystematyzowany zbiór zadań, ustalanych na okres roku szkolnego i zatwierdzany przez radę pedagogiczną.
Jego opracowanie powinno poprzedzić zapoznanie nauczycieli i wychowawców, a także uczniów uczestniczących w planowaniu (aktywu organizacji młodzieżowych, samorządu), z założonymi przez władze oświatowe kierunkami działania oraz sytuacją wychowawczą szkoły.
Analizie takiej jest z reguły poświęcone jedno z posiedzeń rady pedagogicznej pod koniec roku szkolnego. W trakcie takiego posiedzenia formułuje się szereg wniosków mających służyć doskonaleniu pracy dydaktyczno-wychowawczej w roku następnym.
Wnioski takie w odniesieniu do działalności turystycznej i krajoznawczej powinny być oparte o akty normatywnoprawne obowiązujące w oświacie, regulujące działalność tego typu na terenie szkoły, równocześnie uwzględniając rozeznanie potrzeb młodzieży, jej zainteresowań i możliwości organizacyjnych.
Dobrze przygotowany plan pracy dydaktyczno-wychowawczej zawierać powinien jasne i konkretne zadania oraz sposoby ich realizacji, uwzględniać terminy i osoby odpowiedzialne za realizację poszczególnych przedsięwzięć. Jest to warunkiem rytmicznej realizacji przyjętych zadań i celów 17 .
W planie pracy dydaktyczno-wychowawczej szkoły znajdą się przedsięwzięcia o bardziej ogólnym charakterze. Szczegółowe zadania natomiast powinny być uwzględnione w planie pracy wychowawcy. Podstawą do ich ustalenia będą: rozeznanie w zakresie struktury wewnętrznej klasy, potrzeb, zainteresowań i wyrobienia społecznego uczniów, znajomość warunków i potrzeb środowiska lokalnego oraz skute-cznych i atrakcyjnych form i metod pracy mających na celu rozwijanie zainteresowań, inicjatyw i samorządności dzieci i młodzieży oraz organizacji wolnego czasu.
Plan pracy powinien być: – konkretny, to znaczy zawierać jednoznaczne, jasne i sprawdzone zadania podzielone na odpowiednie etapy wy- konania, określać środki i sposoby realizacji tych zadań, terminy wykonania, osoby odpowiedzialne i współodpowiedzialne za wykonanie zadań oraz ewentualne uwagi dotyczące realizacji, – realny, to znaczy tak sformułowany, by jego założenia były możliwe do urzeczywistnienia zależnie od możliwości szkoły, poziomu przygotowania uczniów, zakładając równocześnie oszczędność sił i środków, – wynikiem przemyśleń zespołu, zarówno uczestników, jak i kierowników (opiekunów, instruktorów), – elastyczny, to znaczy tak opracowany, by w trakcie realizacji można było wprowadzić pewne zmiany wypływające z aktualnych potrzeb,
– perspektywiczny, to znaczy zawierać zadania długofalowe, określać etapy realizacji na przestrzeni lat z dokładniejszym rozwinięciem i uszczegółowieniem zadań i sposobów na najbliższy rok, – harmonijny, to znaczy uwzględniać równomierne i systematyczne działanie w ciągu całego roku z zastosowaniem różnych działów i form pracy 18 .
Wycieczka jest jedną z form procesu dydaktyczno-wychowawczego realizowanego w szkole. Umożliwia lepsze poznanie przez uczniów rzeczy i zjawisk, rozwija spostrzegawczość, wyobraźnię i proces myślenia oraz pomaga utrwalać zdobytą wiedzę. Wycieczki przewidują programy nauczania wszystkich klas i rodzajów szkolnictwa. Pomimo swoich niezaprzeczalnych walorów, wycieczka jako forma organizacyjna procesu nauczania nie jest popularna, a idea jej stosowania nie zawsze znajduje zrozumienie u pedagogów 19 .
Znaczna ich większość wybiera tradycyjny sposób werbalnego przekazywania informacji, co nie aktywizuje uczniów i ma negatywny wpływ na efektywność nauczania. Wśród przyczyn powodujących niechęć w stosowaniu tej formy nauczyciele wymieniają: wysokie koszty, dużą liczebność klas, przeładowany program nauczania, duże obciążenie pracą pozalekcyjną, brak określenia w programach nauczania obowiązku realizowania części tematyki w terenie, znaczny wysiłek, którego wymaga przygotowanie i przeprowadzenie wycieczki a także niechętny stosunek dyrekcji szkół do tego rodzaju działalności 20 .
Nauczyciele często nie umieją właściwie wykorzystać organizowanych przez siebie wycieczek, sprowadzając je do funkcji jedynie rekreacyjnej. Wynika to, jak można sądzić, z braku przygotowania w tym zakresie. W efekcie w szkole mamy do czynienia bądź z wycieczkami, odbywanymi wyłącznie w celach dydaktycznych - te są z reguły krótkimi wyjściami poza teren szkolny; bądź z wycieczkami dłuższymi, kilkudniowymi, w czasie których realizuje się jedynie program rekreacyjny, a zwiedzanie nie jest ukierunkowane na wykorzystanie go w trakcie nauki jakiegokolwiek przedmiotu.
Tymczasem należy podkreślić, że w szeregu przedmiotów nauczania wycieczka może ułatwić zrozumienie licznych zjawisk czy zagadnień. Przy ich planowaniu nauczyciel powinien uwzględnić trzy cele: poznawczy, wychowawczy i wypoczynkowy. Od właściwego przygotowania i umiejętnego prowadzenia wycieczki przez nauczyciela zależeć będzie, czy zostaną one zrealizowane. Na każdej wycieczce należy wiązać teorię z praktyką i oddziaływać na uczniów kompleksem czynników. Wycieczka nie powinna być nużąca i powodować nadmiernego zmęczenia uczestników. Wypoczynek i rekreacja powinny znajdować się również w centrum uwagi prowadzącego ją nauczyciela.
Wycieczki są ciekawymi i skutecznymi formami pracy z dziećmi i młodzieżą szkolną. Nie należą jednak do łatwych sposobów realizacji programów nauczania. Składa się na to ogromna odpowiedzialność prawna, moralna 21 i materialna za bezpieczeństwo i zdrowie młodzieży 22 .
Szkolna działalność krajoznawczo-turystyczna powinna być realizowana przez szkolne koło krajoznawczo-turystyczne
18 T. Kotarbiński, Sprawność i błąd, Warszawa 1970, s.12 0. 19 W. Krawczyński, Poradnik…, s.112 . 20 Tamże, s.113 21 J. Homplewicz, Etyka pedagogiczna, Rzeszów 1996 s.45. 22 J. Gruszka, Wycieczki, biwaki, obozy, kolonie, Jelenia Góra 2002 s 32 .
(SKKT) utworzone jako koło zainteresowań w ramach zajęć pozalekcyjnych szkoły i innych placówek oświatowo-wychowawczych 23 .
Działalność krajoznawczo-turystyczną na terenie szkoły (placówki) może również organizować samorząd uczniowski, PTTK, ZHP, PTSM, LSZ, oraz inne organizacje – w ramach własnych programów pracy i właściwych dla siebie struktur organizacyjnych 24 .
Do zadań SKKT, zgodnie z zaleceniami władz oświatowych, należą: – organizacja wycieczek, imprez i innych zajęć krajoznawczo-turystycznych oraz zdobywanie odznak turystycznych i krajoznawczych PTTK; – organizowanie w czasie ferii zimowych i wakacji obozów wędrownych dla młodzieży szkolnej; – zbieranie i gromadzenie materiałów krajoznawczych, opracowywanie opisów monograficznych miejscowości; – upowszechnianie wiedzy o kraju poprzez organizowanie wystaw, konkursów, turniejów turystyczno krajoznawczych itp.; – sprawowanie opieki nad powierzonymi zabytkami kultury, przyrody, pomnikami martyrologii, miejscami bitew i chwały oręża polskiego; – szerzenie wśród uczniów kultury uprawiania turystyki i wypoczynku po nauce; – propagowanie w szkole turystyki i krajoznawstwa poprzez gazetki, radiowęzły szkolne, tworzenie kącików krajoznawstwa, organizowanie odczytów, pogadanek, wieczorów dyskusyjnych, upowszechnianie czytelnictwa prasy i wydawnictw krajoznawczych; – opieka nad szkolnymi schroniskami młodzieżowymi i wypożyczalniami sprzętu turystycznego 25 .
Utworzenie koła może nastąpić na wniosek uczniów, nauczycieli, zespołu wychowawczego szkoły lub ww. organizacji społecznych. Na utworzenie koła musi wyrazić zgodę dyrektor szkoły, równocześnie wyznacza on opiekuna sprawującego nadzór nad pracą koła. Opiekunem powinien być nauczyciel danej szkoły lub przedstawiciel oddziału PTTK. Udziela on pomocy, reprezentuje koło przed władzami szkolnymi, utrzymuje kontakt z zarządem oddziału PTTK, nadzoruje prowadzenie dokumentacji i realizację zaplanowanych działań.
Opracowując plan pracy należy pamiętać, że wycieczkowanie zaczynamy od własnego regionu, w następnej kolejności wyruszając dalej. Obok wycieczek należy przewidzieć spotkania klubowe, quizy, konkursy czy prace społecznie użyteczne, a obok wypraw pieszych, krajoznawcze wyjazdy do innych miast.
Turystyka przez swoje wielokierunkowe oddziaływanie pełni ważną funkcję w kształceniu i wychowaniu dzieci i młodzieży, utrwalając poznane wartości, postawy, wiedzę i umiejętności oraz wpływając na osobowościowy, społeczny i intelektualny rozwój, a także stwarzając wiele okazji do wyzwalania pozytywnych emocji.
23 Zarządzenie Ministra Oświaty i Wychowania z dnia 12 maja 1983r. w sprawie szkolnego ruchu krajoznawczo-turystycznego (Dz. Urz. MOiW nr 5 z dnia 7 VI 1983, poz. 30), § 7. (nieaktualne). 24 Tamże, & 8. 25 Regulamin Szkolnego Klubu Krajoznawczo- Turystycznego PTTK, s.2. [w:] PTTK, Zbiór dokumentów normujących działalność SKKT PTTK, Warszawa 1985 s.35.
DLA NAUCZYCIELI I NIE TYLKO... Wybrane nowości PBW w Rzeszowie
Małgorzata Jas, Małgorzata Jarosińska Zadania dyrektorów i nauczycieli publicznych przedszkoli i gimnazjów w okresie przejściowym wdrażania zmian w zakresie organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej, „Meritum” 2011, nr 1, s. 85-88
W artykule omówiono szczegółowo 6 nowych rozporządzeń Ministra Edukacji Narodowej z 17 listopada 2010 r. regulujących model pomocy psychologiczno-pedagogicznej w przedszkolach, szkołach i placówkach (Dziennik Ustaw RP. - 2010, nr 228, poz. 1487 ; 2010, nr 228, poz. 1488 ; 2010, nr 228, poz. 1489 ; 2010, nr 228, poz. 1490 ; 2010, nr 228, poz. 1491 ; 2010, nr 228, poz. 1492)
Bożena Świderska, Rodzice a szkoła – założenia współdziałania w zakresie pomocy psychologiczno-pedagogicznej, „Meritum” 2011, nr 1, s. 89-90
Konsultantka ds. pracy z dzieckiem o specjalnych potrzebach edukacyjnych o roli rodziców we współpracy z przedszkolem, szkołą i placówką oraz o wsparciu udzielanym rodzicom uczniów. Analiza aktów prawnych w tym zakresie. Autorka opracowała swoisty katalog życzeń skierowany do nauczycieli, który ma poprawić jakość pracy z uczniem i jego rodzicami.
Ewa Gürtler, Klasy terapeutyczne – obserwacje i uwagi praktyka, „Meritum” 2011, nr 1, s. 53-57 Pomoc psychologiczno-pedagogiczna jako forma wsparcia, polegająca na umieszczeniu dziecka w klasie terapeutycznej. Refleksje doświadczonej nauczycielki, która od kilku lat organizuje takie klasy w swojej szkole – zalety i słabe punkty tej formy pomocy uczniom.
Wiesława Machul, Zespół ds. specjalnych potrzeb edukacyjnych, „Meritum” 2011, nr 1, wkładka Oświata Mazowiecka, nr 2, s. 19-21
Zespół powołany dla danego dziecka, uczestniczą w nim wszyscy nauczyciele uczący to dziecko, pracownik poradni a na wniosek rodziców również inne osoby. Opis praktycznych działań zespołu krok po kroku.
Katarzyna Leśniewska, Być bliżej dziecka, czyli zmiany w podejściu do pomocy psychologiczno-pedagogicznej, „Meritum” 2011, nr 1, s. 81-84
Indywidualizowanie pracy z uczniem/wychowankiem w oparciu o teorię Lwa Wygotskiego dotyczącą rozwoju dziecka. Podkreślenie roli rodziców jako partnerów przedszkola, szkoły i placówki. Współpracę z rodzicami zilustrowano przypadkiem ucznia sportowca, który nie osiąga zadowalających efektów nauczania.
Jan Lewandowski Pomoc psychologiczno-pedagogiczna w szkole po nowemu, „Głos Pedagogiczny” 2011, marzec, s. 46-51
Zmiana polegająca na upodmiotowieniu rodziców uczniów, w stosunku do których podjęto działania związane z realizacją stosownej pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Formy udzielania tej pomocy to : klasy terapeutyczne, zajęcia rozwijające uzdolnienia, zajęcia dydaktycznowyrównawcze, zajęcia specjalistyczne, zajęcia związane z wyborem kierunku kształcenia i zawodem oraz porady i konsultacje.
Izabela Suckiel, (rozm. przepr. K. Sekułowicz), Reforma pomocy psychologiczno-pedagogicznej w szkołach, czyli co nas czeka po 1 września, „Głos Pedagogiczny” 2010, czerwiec, s. 48-51
Kompleksowa informacja na temat zmian, które w związku z reformą czekały dyrektorów, pedagogów i nauczycieli od września 2010 r.
Dorota Macander System pomocy psychologiczno-pedagogicznej: współpraca poradni ze szkołą, „Głos Pedagogiczny” 2011, styczeń, s. 52-55
Kontynuacja rozważań na temat modelu współpracy placówek. Autorka, poza spójnością systemu działań pomiędzy szkołą, poradnią, rodziną, szeroko omawia problem budowania systemu wsparcia dla nauczycieli. Najważniejsze strategie i formy współpracy szkoły/przedszkola z poradnią to strategie informacyjna, edukacyjna i strategia bezpośredniego wsparcia nauczyciela. Doskonalenie nauczycieli poprzez szkolenia i konsultacje, superwizje, coaching, tutoring i grupy wsparcia.
Małgorzata Łoskot Jak pogodzić lęk z rozwagą: reforma pomocy psychologiczno-pedagogicznej w szkole, „Głos Pedagogiczny” 2010, wrzesień, s. 4-7
Autorka prezentuje zadania Zespołu do spraw specjalnych potrzeb edukacyjnych funkcjonującego w każdym przedszkolu, szkole i placówce. Omawia procedury zbierania informacji o uczniu, rozpoznawania jego szkolnej sytuacji i planowanie konkretnych form udzielanej mu pomocy. Autorka podkreśla fakt, że w prawidłowo funkcjonującej szkole za sprawy związane z edukacją i wychowaniem odpowiada każdy pracujący w niej nauczyciel. Małgorzata Łoskot, Słówko o współpracy szkołyz poradnią psychologicznopedagogiczną, „Głos Pedagogiczny” 2010, wrzesień, s. 47-49
Zapisy rozporządzenia MEN w sprawie organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej regulują współpracę placówek w zakresie rozpoznawania u uczniów nauczania początkowego specyficznych trudności w uczeniu się, opracowania i wdrażania indywidualnych programów dla uczniów niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie, wybitnie zdolnych oraz z trudnościami w uczeniu się, udzielania nauczycielom merytorycznego wsparcia oraz organizowania i prowadzenia przez pracowników poradni zajęć terapeutycznych i działań interwencyjnych w szkole.
Włodzisław Kuzitowicz, Nauczycielu, zrób to sam!, „Gazeta Szkolna” 2010, nr 13/14, s. 1, 4
Uwagi praktyka o reformie pomocy psychologiczno -pedagogicznej zaproponowanej przez MEN. W konkluzji autor obawia się, że cała zmiana w systemie wsparcia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi sprowadzi się do kilku organizacyjno-biurokratycznych rozwiązań i do dołożenia obowiązków nauczycielom.
Włodzisław Kuzitowicz Między broszurą a rozporządzeniem, „Gazeta Szkolna” 2010, nr 38, s. 1, 4-5)
Porównanie treści projektu koncepcji reformy wsparcia psychologiczno-pedagogicznego w broszurze Założenia projektowanych zmian. Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Informator z sześcioma nowymi rozporządzeniami Ministra Edukacji Narodowej z 17 listopada 2010 r. Krytycznie o braku wpływu efektów konsultacji, paneli, wniosków nauczycieli i dyrektorów na finał prac Ministerstwa Edukacji Narodowej.
Mirosława Pleskot, Organizacja pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, „Wychowanie w Przedszkolu” 2011, nr 3, dod. Poradnik Dyrektora, s. 1-8
Formuła realizacji pomocy dzieciom ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w przedszkolu. Osoby i instytucje uprawnione do udzielania wsparcia, formy i model pracy z dzieckiem, zadania Zespołu ds. specjalnych potrzeb edukacyjnych, znaczenie kart indywidualnych potrzeb dziecka przedszkolnego, nowe zadania dyrektora przedszkola.
Mirosława Pleskot, Plan działań wspierających (PDW) jako element systemu pomocy psychologiczno-pedagogicznej, „Wychowanie w Przedszkolu” 2011, nr 4, dod. Poradnik Dyrektora, s. 1-6
PWD to uszczegółowienie form i sposobów pracy z dzieckiem zatwierdzonych w Karcie Indywidualnych Potrzeb Dziecka. Oprócz działań wspierających dziecko ze specjalnymi potrzebami uwzględnia również zakres wsparcia dla rodziców i nauczycieli.
Mirosława Pleskot, Karta Indywidualnych Potrzeb Ucznia, „Wychowanie w Przedszkolu” 2011, nr 5, dod. Poradnik Dyrektora, s. 7-11
Rozporządzenie w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach i placówkach z dnia 17 listopada 2010 r. wprowadziło nową formułę dokumentowania udzielanej pomocy. Nie ma na razie wzoru Karty jako obowiązkowego druku MEN. Autorka opracowała przykładowy wzór Karty uwzględniający zasadę funkcjonalności związaną z weryfikowaniem danych w kolejnych latach pobytu dziecka w placówce.
Wiesława Mądrowska Podstawowe zadania zespołu ds. pomocy psychologiczno-pedagogicznej w przedszkolu, „Doradaca Dyrektora Szkoły” 2011, marzec, s. 22-24
Wspomaganie rozwoju dziecka przedszkolnego przez grupę osób (nauczycieli i specjalistów) tworzących Zespół ds. pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Omówienie składu, zadań oraz ocena pracy Zespołu, działającego na rzecz zarówno dziecka posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, jak i dziecka uzdolnionego. W tymże numerze w opracowaniu Autorki narzędzie do oceny efektywności udzielonej pomocy (s. 25); przykładowy scenariusz szkolenia nauczycieli z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej (s. 26-27) ; dokument zawierający wykaz osób objętych pomocą psychologicznopedagogiczną w przedszkolu z podziałem na rodzaje udzielonej pomocy (s. 28-29)
Wiesława Mądrowska, Organizacja pomocy psychologiczno-pedagogicznej – a działalność przedszkoli niepublicznych, „Doradaca Dyrektora Szkoły” 2011, marzec, s. 56-59
Z treści tytułu rozporządzenia wydanego w sprawie zasad udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej wynika, że ten akt prawny dotyczy tylko przedszkoli publicznych. W artykule omówiono możliwości wspierania dzieci w przedszkolach społecznych i prywatnych.
Beata Krajewska, Nowe zasady pomocy psychologiczno-pedagogicznej, „Nowa Szkoła” 2011, nr 4, s. 14-21
Reforma dotycząca pomocy psychologiczno-pedagogicznej dotyczy przedszkoli, szkół ogólnodostępnych i specjalnych, poradni psychologiczno-pedagogicznych. Nauczyciele są zobowiązani do analizy i oceny gotowości dziecka do podjęcia nauki, rozpoznania ryzyka wystąpienia specyficznych trudności w uczeniu się. Zmienia się koncepcja pracy z dzieckiem wymagającym wsparcia (indywidualizacja metod pracy na zajęciach obowiązkowych i dodatkowych) oraz rodzicami i samymi nauczycielami.
Opracowała Irena Niemczak PBW w Rzeszowie
Zapraszamy do korzystania z naszych zbiorów i usług:
Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Rzeszowie, ul. Gałęzowskiego 4,
www.rzeszow.pbw.org.pl
zarządzania i administrowania placówkami oświatowymi
oraz
nowych sposobów wykorzystywania technologii w trakcie realizacji procesów dydaktycznych w nauczaniu przedmiotowym
Dlaczego my? • działamy od ponad 30 lat • tylko my realizujemy tego rodzaju szkolenia w województwie podkarpackim • tylko my przyznajemy
Certyfikaty Kluczowych Kompetencji • zatrudniamy wykwalifikowanych pracowników z wieloletnią praktyką oświatową i doświadczeniem pedagogicznym • w ciągu ostatniego roku przeszkoliliśmy 56 000 osób • dysponujemy własną bazą dydaktyczną i noclegową
Uwaga Nauczyciele, którzy ukończyli szkolenie realizowane w ramach
Podkarpackiego Szkolenia Informatyczno-Metodycznego otrzymają Certyfikat Kluczowych Kompetencji
Podkarpackiego Nauczyciela po wypełnieniu formularza zgłoszeniowego i odesłaniu go pod adres biura projektu. Ilość miejsc ograniczona - nie zwlekaj z wysłaniem zgłoszenia.
Kontakt Osoba odpowiedzialna za rekrutację: Andrzej Gaweł – kierownik ds. rekrutacji i szkoleń tel. 601 909 160, mail: agawel@pcen.pl
Biuro projektu: 35-036 Rzeszów, ul. Niedzielskiego 2 tel. 17 853 40 97 wewn. 36, fax 17 853 46 82 mail: psim@pcen.pl Strona internetowa: www.psim.pcen.pl oraz www.pcen.pl
Szkolenia przedmiotowe w ramach projektu PSIM w roku szkolnym 2011/2012
Lp
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26 Przedmiot Przeszkolono w latach: 2008/2009, 2009/2010, 2010/2011 grup
Pozostało do przeszkolenia w roku szkolnym 2011/2012 grup Język polski 6 2 Biblioteka 4 1 Język niemiecki 1 3 Język angielski 4 5 Matematyka 10 1 Chemia 1 1 Fizyka 1 1 Przyroda 1 2 Biologia 1 1 Gegografia 1 2 Historia 2 2 Wiedza o społecz. 1 1 Wychowanie do życia w rodzinie 0 2 Przedmioty zawodowe: Hotelarstwo 0 1 Przedmioty zawodowe medyczne 0 1 Przedmioty zawodowe: Przedsiębiorczość 0 1 Przedmioty techniczne zawodowe (elektroniczne, elektryczne, mechaniczne, itp.) 0 2 Kształcenie zintegrowane 6 2 Wychowawcy świetlic 1 1 Plastyka 1 1 Muzyka 1 1 Pedagodzy i psycholodzy szkolni 1 1 Religia 1 1 Dyrektorzy szkół 12 5 JST 3 2 WF 6 1
Formularz rekrutacyjny oraz szczegółowe informacje na stronie internetowej: www.psim.pcen.pl
oraz
Nasz cel Przygotowanie nauczycieli, instruktorów oraz kadry administracyjne instytucji oświatowych do spełnienia wymogów związanych ze strategicznymi kierunkami rozwoju regionu.
Podniesienie kwalifikacji nauczycieli, dyrektorów szkół i pracowników JST w zakresie stosowania narzędzi społeczeństwa informacyjnego.
Co zyskujesz Możliwość atrakcyjnej realizacji podstawy programowej i wykorzystania pracowni komputerowych zgodnie z ich przeznaczeniem! Szanowni Państwo w trakcie szkolenia pragniemy: • przybliżyć Wam treści związane z nową podstawą programową, • zapoznać z nowoczesnymi rozwiązaniami problemów dydaktycznych, • udzielić informacji o bezpłatnym oprogramowaniu, które znakomicie zastępuje komercyjne wydawnictwa. • odkryć razem z Wami odmienne sposoby korzystania z narzędzi informatycznych – tablicy interaktywnej, mini-sieci kierowanej dla najmłodszych uczniów, • pozwlić Wam dostrzec nowe oblicza Internetu. Będziecie Państwo uczestniczyć w zajęciach w pracowniach informatycznych oraz w pracowni fizycznej i chemicznej. Zapewniamy dostęp do najnowocześniejszej językowej pracowni symultanicznej.
Co jeszcze Każdy uczestnik otrzymuje na własność dobrze opracowany podręcznik, gadżety promujące projekt, pen driver na którym znajdują się treści szkoleniowe i pomoce oraz wygodną torbę do przechowywania materiałów. Zapewniamy nocleg – pokoje 2-osobowe z pełnym wyposażeniem sanitarnym, całodzienne wyżywienie i catering, oraz znakomitą atmosferę podczas szkoleń.
Dla wszystkich Certyfikat Kluczowych Kompetencji – wystarczy wypełnić formularz i odesłać pocztą do biura projektu.
Dla szkół osobne zgłoszenia – prosty i czytelny regulamin.
To oferta dla Ciebie Serdecznie zapraszamy wszystkich pracowników jednostek samorządowych, dyrektorów szkół i nauczycieli 25 przedmiotów nieinformatycznych.
Czas trwania i koszt szkolenia 80-godzinne szkolenie organizujemy w trzech modułach (cztery 2-, i 3-dniowe zjazdy), oferta dla językowców rozbudowana jest o kolejne 16 godzin w pracowni językowej. Zajęcia odbywają się w ośrodkach szkoleniowych w Przemyślu, Tarnobrzegu, Krośnie i Czudcu k. Rzeszowa.
Uczestnicy szkoleń nie ponoszą żadnych kosztów!!! 596 zł – czyli jedynie 15 proc. pełnej wartości szkolenia, to koszt lokalnego samorządu województwa podkarpackiego, a w przypadku nauczyciela – dyrektora szkoły.
