Nauczyciel i Szkoła - nr 51-52 (7-8) - 2014

O d R e da k c j i

Szanowni Państwo!

Oddajemy Państwu do rąk kolejny numer naszego miesięcznika.

Rok szkolny 2014/2015 ogłoszony został przez Ministerstwo Edukacji Narodowej – Rokiem Szkoły Zawodowców. O tej grupie nauczycieli pamięta kierowane przez Krystynę Wróblewską Podkarpackie Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie, proponując ciekawą ofertę edukacyjną zarówno w formie warsztatów, jak i kursów realizowanych w ramach projektu EduKom. O szczegółach dowiecie się Państwo z wywiadu przeprowadzonego z Dyrektorem PCEN, noszącego znamienny tytuł: Nie zapominamy o „zawodowcach”. Myślimy projektowo.

Zadaniem wojewódzkiej placówki doskonalenia nauczycieli jest upowszechnianie informacji o wprowadzanych zmianach w systemie oświaty oraz przygotowanie przedszkoli, szkół i placówek oświatowych do realizacji zadań wynikających z podstawowych kierunków polityki oświatowej państwa w nowym roku szkolnym. Służą temu organizowane przez Podkarpackie Centrum Edukacji Nauczycieli powiatowe konferencje dla dyrektorów. Zachęcamy do zapoznania się ze sprawozdaniem z konferencji otwierających rok szkolny 2014/2015.

Nic tak nie motywuje ucznia do dalszej nauki i poznawania otaczającego świata jak, choćby najmniejszy, sukces osiągnięty w szkole. A każde dziecko stać na osiągnięcie sukcesu edukacyjnego!

Jak pomóc uczniowi osiągnąć sukces edukacyjny – to tytuł konferencji metodycznej zorganizowanej przez Centrum Kształcenia Praktycznego i Doskonalenia Nauczycieli w Mielcu oraz Podkarpackie Centrum Edukacji Nauczycielki w Rzeszowie. Warto sięgnąć po artykuł o tym samym tytule i zapoznać się z tematyką poruszaną w trakcie obrad i na warsztatach.

Zachęcamy do bliższego poznania działalności Ośrodka Szkolno-Wychowawczego we Frysztaku, gospodarza Wojewódzkiej Inauguracji Roku Szkolnego 2014/2015.

W roku 2013, w ramach popularyzacji czytelnictwa, odbyło się Narodowe czytanie Fredry.

W akcję zaangażowane były liczne podkarpackie biblioteki. Kontynuacją działań edukacyjnych związanych z twórczością Aleksandra Fredry stały się interaktywne zajęcia – Pre-lekcja o Fredrze i jego „Zemście”, przygotowane przez bibliotekarzy Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Rzeszowie. Polecamy scenariusz zajęć do wykorzystania w pracy z uczniami gimnazjów.

Zachęcamy do zapoznania się i skorzystania z oferty edukacyjnej przygotowanej przez Podkarpackie Centrum Edukacji Nauczycieli na listopad 2014 r. Realizacja form odbywa się w naszych placówkach w Rzeszowie, Krośnie, Przemyślu, Tarnobrzegu i Dębicy.

Dziękujemy wszystkim, którzy przyczynili się do powstania kolejnego numeru pisma i zapraszamy nauczycieli Podkarpacia do dalszej współpracy. Życzymy przyjemnej lektury Janusz Ustrzycki

Objętość nadsyłanych artykułów nie powinna przekraczać 3 stron maszynopisu o rozmiarze czcionki 12, odstęp 1,5.

Tekst powinien być wzbogacony materiałem zdjęciowym w formacie JPG. Do tekstu należy dołączyć krótką informację o autorze artykułu (zawód, miejsce pracy, miejscowość), nazwisko autora zdjęć oraz adres do korespondencji wraz z numerem telefonu.

Redakcja nie zwraca nadesłanych materiałów i zastrzega sobie prawo do przeredagowania tekstów, skracania oraz zmian tytułów.

Teksty i zdjęcia prosimy przesyłać na adres: Podkarpackie Centrum Edukacji Nauczycieli

ul. Niedzielskiego 2, 35-036 Rzeszów

„Nauczyciel i Szkoła”

e-mail: nauczycieliszkola@pcen.pl, janusz.u@op.pl

Z działalności Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli

Nie zapominamy o „zawodowcach”.

Myślimy projektowo Rozmowa z Krystyną Wróblewską, dyrektorem Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie Andrzej Gaweł: Pani Dyrektor, w projekcie, który realizuje PCEN, znalazło się miejsce dla nauczycieli przedmiotów zawodowych traktowanych do tej pory przez ośrodki szkoleniowe po macoszemu.

Krystyna Wróblewska: Tak, nasz największy projekt szkoleniowy – Edukacja skuteczna, przyjazna, nowoczesna – rozwój kompetencji kadry zarządzającej i pedagogicznej szkół i placówek oświatowych w województwie podkarpackim, zawiera zadania dedykowane właśnie tej grupie nauczycieli.

Zaplanowaliśmy szkolenia doskonalące, umożliwiające aktualizację posiadanej i zdobycie nowej wiedzy przez 300 nauczycieli przedmiotów zawodowych.

A.G.: Jakie treści obejmuje program szkolenia?

K. W. No właśnie, nie będzie to jeden program, a kilka.

Krystyna Wróblewska – Dyrektor Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie

Nowatorskim zabiegiem jest zaproszenie grupy docelowej do współtworzenia programu. Dzięki temu oferowane szkolenie w pełni będzie zaspokajało potrzeby grupy nauczycieli. Na przykład: nauczyciele przedmiotów mechanicznych zaproponowali treści obejmujące diagnostykę silników, opracowali program a my w postępowaniu przetargowym wyłoniliśmy wykonawcę.

Otrzymali dokładnie to, czego oczekiwali. Identycznie sytuacja wyglądała u nauczycieli przedmiotów gastronomicznych czy medycznych.

K. W.: 20. Oczywiście, może być mniej niż 20 programów, gdyż chętnych do udziału w szkoleniu wg określonego programu, jest więcej niż wymagane 15 osób.

A.G.: Koszty takiego szkolenia to…?

K. W.: Obowiązuje wkład niepieniężny, tak więc jest to nie-

A.G.:

zwykle atrakcyjny sposób doskonalenia swoich umiejęt-

Ile grup szkoleniowych zaplanowaliście Państwo?

Nauczyciel i Szkoła nr 7-8 (51-52)

ności, nieobciążający ani nauczyciela, ani szkoły.

Z działalności Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli

A.G.: Ile trwa takie szkolenie?

K. W.: Zgodnie z zapisami projektu szkolenie obejmuje

A.G.: Jak rozumiem większość zadań projektowych jest już zamknięta?

K. W.:

60 godzin, w tym zajęcia praktyczne – odpowiednie dla

Tak, oczywiście, zbliża się bowiem koniec projektu.

każdej grupy nauczycieli.

Oferta jest mocno ograniczona. Proponujemy jeszcze

A.G.: Pani Dyrektor czy zajęcia odbywają się w ośrodkach PCEN? K. W.: Nie. Nie dysponujemy specjalistycznymi pracowniami, których wymagają te szkolenia. Zajęcia odbywają się w przygotowanych przez Wykonawców salach szkoleniowych. Oczywiście, kontrolujemy jakość tych szkoleń, gdyż PCEN firmuje je jako realizator projektu.

Dodatkowo uczestnikom zapewniamy w trakcie szkolenia całodzienne wyżywienie oraz noclegi.

A.G.: Projekt nie został napisany tylko dla zawodowców, co jeszcze oferujecie w ramach realizacji EduKom-u?

K. W.: Tak, to bardzo obszerny i skomplikowany projekt.

Szkolenia dedykowane są nauczycielom i kadrze zarządzającej szkół i placówek oświatowych. Projekt obejmuje kursy doskonalące i kwalifikacyjne. Począwszy od krótkich form – nawet jednodniowych, np. szkolenia z zakresu zastosowania autorskiego programu w nauczaniu wczesnoszkolnym, a skończywszy na formach długich, nadających kwalifikacje – np. oligofrenopedagogice czy metodyce wczesnego nauczania języka angielskiego.

Równie szeroki jest zakres tematyczny; od pierwszej pomocy, po kursy wspierające zarządzanie szkołą.

A.G.: Ile osób zaplanowaliście Państwo przeszkolić w tym projekcie?

K. W.: To spora liczba – 5 635 osób ma zostać objętych wsparciem projektu, do dziś przeszkoliliśmy ponad 5 400 nauczycieli i dyrektorów.

kursy doskonalące dla nauczycieli fizyki, chemii i biologii, kurs wspierający dla dyrektorów szkół oraz kilka szkoleń dla nauczycieli przedmiotów zawodowych.

A.G.: Co wyróżnia te szkolenia?

K. W.: Jak wspomniałam szkolenia dla „zawodowców” mają nową, atrakcyjną dla nauczycieli tego sektora formułę, która dopuszcza ich udział w tworzeniu programu szkolenia, natomiast nauczyciele fizyki, chemii i biologii poszerzą wiedzę w zakresie wzbogacania lekcji o doświadczenia i eksperymenty. Dla nich przygotowaliśmy zajęcia w naszych, doposażonych w ramach projektu laboratoriach.

A.G.: Pani dyrektor, placówka, którą Pani zarządza realizuje wiele projektów…

K. W.: Tak, naszą ofertę prezentujemy na stronie PCEN: www.pcen.pl . Zapraszam do jej odwiedzania.

Czekamy na uwagi, i… zgłoszenia na szkolenia.

A.G.: Czy planujecie Państwo aplikowanie nowych wniosków?

K. W.: Program Operacyjny Kapitał Ludzki się kończy ale… nasz Dział Projektów Unijnych jest gotowy na Nową Perspektywę.

Andrzej Gaweł: Dziękuję za rozmowę Krystyna Wróblewska: Dziękuję Nauczyciel i Szkoła nr 7-8 (51-52)

Z działalności Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli

Podstawowe kierunki realizacji polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2014/2015 Konferencje powiatowe dla dyrektorów organizowane przez Podkarpackie Centrum Edukacji Nauczycieli Tradycją PCEN stało się organizowanie w pierwszych miesiącach nowego roku szkolnego, w 25 powiatach województwa podkarpackiego, konferencji dla dyrektorów przedszkoli, szkół i placówek oświatowych Podkarpacia.

Celem konferencji było upowszechnienie informacji o wprowadzanych zmianach w systemie oświaty oraz przygotowanie przedszkoli, szkół i placówek oświatowych województwa podkarpackiego do realizacji zadań wynikających z podstawowych kierunków polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2014/2015.

Konferencje objął honorowym patronatem Marszałek Województwa Podkarpackiego Pan Władysław Ortyl.

Program konferencji obejmował: 1. Kierunki realizacji polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2014/2015: – wspieranie rozwoju dziecka młodszego na pierwszym i kolejnych etapach edukacyjnych w związku z obniżeniem wieku realizacji obowiązku szkolnego, – podniesienie jakości kształcenia ponadgimnazjal nego w zakresie umiejętności określonych w podstawie

programowej, ze szczególnym uwzględnieniem umiejętności w zakresie matematyki, – profilaktyka agresji i przemocy w szkołach, – edukacja włączająca uczniów niepełnosprawnych, – Rok Szkoły Zawodowców.

2. Nadzór pedagogiczny dyrektora w roku szkolnym 2014/ 2015: – rola wymagań państwa wobec przedszkoli, szkół i placówek oświatowych w podnoszeniu jakości pracy, – rekomendacje i wnioski z badań ewaluacyjnych oraz monitorowania wdrażania podstawy programowej, – rola dyrektora we wdrażaniu i organizacji procesowego wspomagania rozwoju szkoły, – zmiany w organizacji pracy przedszkola/szkoły wynikające z nowelizacji prawa oświatowego.

3. Misja kanoniczna do nauczania religii.

Konferencje stały się też okazją do zaprezentowania oferty edukacyjnej PCEN, służącej wsparciu szkół i nauczycieli województwa podkarpackiego.

Krystyna Wróblewska – Dyrektor Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie otwiera konferencję powiatową w Łańcucie, 15 września 2014 r.

Nauczyciel i Szkoła nr 7-8 (51-52)

Z działalności Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli

Konferencja powiatowa dla dyrektorów przedszkoli, szkół i placówek oświatowych Rzeszowa, Urząd Marszałkowski, 16 września 2014 r. (od lewej:) Adam Kawałek – Wicedyrektor ds. doskonalenia nauczycieli PCEN, Katarzyna Kuczmenda – Zastępca Dyrektora Departamentu Edukacji i Nauki, Krystyna Wróblewska – Dyrektor Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie, Henryk Wolicki – Pełnomocnik Prezydenta Miasta Rzeszowa, Zbigniew Bury – Dyrektor Wydziału Edukacji Urzędu Miasta Rzeszowa

Dorota Szumna i Mariusz Kalandyk – nauczyciele konsultanci PCEN, organizatorzy konferencji dla miasta Rzeszowa, Urząd Marszałkowski, 16 września 2014 r.

Katarzyna Kuczmenda – Zastępca Dyrektora Departamentu Edukacji i Nauki Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego, 16 września 2014 r.

Nauczyciel i Szkoła nr 7-8 (51-52)

Z działalności Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli

Adam Kawałek – wicedyrektor ds. nauczycieli Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie przedstawia ofertę edukacyjną placówki na konferencji powiatowej w Dębicy. Za stołem prezydialnym: Wiesław Bielawa – Starosta Powiatu Dębickiego. Ponadto: Anna Pawlus-Łutczyk (organizator konferncji powiatowej w Dębicy i ks. Krzysztof Budzyński – nauczyciele konsultanci PCEN, Dębica - 29 września 2014 r.

Wacław Smyczyński – nauczyciel konsultant PCEN omawiający Nadzór pedagogiczny dyrektora w roku szkolnym 2014/2015, Dębica - 29 września 2014 r.

Ks. Krzysztof Budzyń – nauczyciel konsultant PCEN w trakcie wykładu: Misja kanoniczna do nauczania religii, Dębica - 29 września 2014 r.

Nauczyciel i Szkoła nr 7-8 (51-52)

Opracował: Janusz Ustrzycki PCEN Rzeszów fot. J. Ustrzycki

Z działalności Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli

Jak pomóc uczniowi osiągnąć sukces edukacyjny ?

Konferencja metodyczna Centrum Kształcenia Praktycznego i Doskonalenia Nauczycieli w Mielcu oraz Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie

19

września 2014 r. w Mielcu, w ZOD AGH odbyła się konferencja metodyczna: Jak pomóc uczniowi osiągnąć sukces edukacyjny?

Gospodarzem spotykania było Centrum Kształcenia Praktycznego i Doskonalenia Nauczycieli w Mielcu i Podkarpackie Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie.

Tematyka konferencji koncentrowała wokół problemów pojawiających się na różnych poziomach edukacyjnych: I – przedszkola i klasy 1-3 szkół podstawowych Niedojrzałość emocjonalna dziecka; II – klasy 1-6 szkół podstawowych Motywowanie uczniów do nauki; III – szkoły gimnazjalne Rozwijanie zainteresowań i pasji młodzieży szkolnej; IV – szkoły ponadgimnazjalne Przygotowanie uczniów do egzaminów zewnętrznych.

Uczestników konferencji przywitała Pani Anna Butryn – Wicedyrektor CKPiDN w Mielcu, wyjaśniając powiązanie tematów poruszanych podczas konferencji ze szkoleniami realizowanymi przez CKPiDN w projekcie Nowa jakość doskonalenia – wsparcie rozwoju szkół w powiecie mieleckim. Projekt jest pilotażem planowanych zmian w systemie doskonalenia nauczycieli od roku 2015.

Ponieważ świat się zmienia, potrzebujemy osób zdolnych proponować kreatywne rozwiązania dla niespodziewanych problemów, aby wiedzieć jak radzić sobie z nimi w przyszłości… prof. Mitch Resnick

Część I – przedszkola i klasy 1-3 szkół podstawowych Pierwszym prelegentem podczas konferencji był Pan Dariusz Miziołek, który wygłosił wykład pt. Sposoby rozwiązywania problemu niedojrzałości emocjonalnej dziecka.

Moduł ten spotkał się z ogromnym zainteresowaniem uczestników konferencji. Podczas wykładu zastanawiano się między innymi nad tym jak przekonstruować wiedzę i umiejętności nauczyciela/rodzica w sukces dziecka.

Wiele uwagi poświęcono dziecięcym emocjom i etiologii zaburzeń emocjonalnych. Bardzo mocno wybrzmiało hasło „niedojrzałości emocjonalnej” (tzw. infantylizmu uczuciowego).

Omówiono także poszczególne rodzaje wadliwych oddziaływań wychowawczych na rozwój dziecka. Bardzo ważnym dla prawidłowego rozwoju dziecka jest pozytywny stosunek rodziców/wychowawców do otaczającej ich rzeczywistości. Cechy dorosłego motywują dziecko do zmian.

Pan Dariusz Miziołek przedstawił także wybrane metody, które wspierają rozwiązywanie problemów związanych z niedojrzałością emocjonalną dziecka.

Podsumowaniem wykładu były słowa Oskara Wilde’a: Najlepszym sposobem na to, by dzieci były dobre, jest sprawić, żeby były szczęśliwe.

Anna Butryn – Wicedyrektor CKPiDN w Mielcu oraz Danuta Zdonek – specjalista ds. organizacji kształcenia w CKPiDN w Mielcu, koordynator projektu: Nowa jakość doskonalenia – wsparcie rozwoju szkół w powiecie mieleckim

Nauczyciel i Szkoła nr 7-8 (51-52)

Z działalności Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli

Część II – klasy 1-6 szkół podstawowych W kolejnej części spotkania Pan dr Janusz Ustrzycki w sposób interesujący i rzeczowy przybliżył uczestnikom rolę motywacji w nauczaniu. Zwrócił uwagę na fakt, że nauczyciel, aby motywować uczniów, musi być sam zmotywowany. Powinien być pogodny, energiczny, z wiarą podchodzić do uczniów, pozytywnie myśleć.

Jedną z dróg podnoszenia motywacji do pracy jest doskonalenie kompetencji, czyli wiedzy i umiejętności, nie tylko w zakresie nauczanego przedmiotu, ale i psychologii, pedagogiki czy dydaktyki. Działania nauczyciela powinny być świadome i przemyślane.

Uczestnicy szkolenia poznali rodzaje motywacji, czynniki motywujące i osłabiające motywację, sposoby motywowania uczniów do nauki. Prelegent podsumował wykład stwierdzeniem: im większa motywacja uczniów do nauki, do poznawania świata, otaczającej rzeczywistości, tym lepsze wyniki osiągają uczniowie, a co za tym idzie odnoszą sukces edukacyjny. Sukces ucznia to również sukces każdego nauczyciela.

Część III – szkoły gimnazjalne W części konferencji przeznaczonej dla nauczycieli gimnazjów wystąpiła dr inż. Ewa Urbańska, badająca twórcze postawy nauczycieli. Wykład nt. Rozwijanie pasji u młodzieży szkolnej był próbą odpowiedzi na pytanie: Czy pasja nauczyciela ma związek z twórczą postawą uczniów?

Prelegentka zwróciła uwagę, że nauczyciel tworzący, pełen pasji jest bardziej otwarty i częściej stosuje niestandardowe metody nauczania.

Rewolucja w uczeniu dokonuje się za sprawą twórczej pasji nauczycieli, którzy potrafią dosłownie zarażać swoim entuzjazmem i optymizmem.

Tego typu postawa w uczniu się owocuje sukcesami uczniów. Niebagatelną rolę odgrywa we współczesnej szkole świadomość, że społeczność ucząca się zaspakaja także potrzeby psychiczne i kształtuje system wartości.

Oba te czynniki sprzyjają wzajemnej stymulacji do tworzenia.

Z wyników badań ilościowych przeprowadzonych przez dr inż. Ewę Urbańską na Podkarpaciu wśród czynnych zawodowo nauczycieli, wynika, że istnieje pełna korelacja między twórczą praktyką nauczyciela a sukcesami uczniów i nauczycieli.

Część IV – szkoły ponadgimnazjalne Część konferencji przeznaczonej dla nauczycieli ze szkół ponadgimnazjalnych rozpoczęła Pani Bogumiła Dziekan-Gąbka, która w projekcie Nowa jakość doskonalenia – wsparcie rozwoju szkół w powiecie mieleckim pełni funkcję Szkolnego Organizatora Rozwoju Edukacji. Prelegentka przedstawiła szkoły uczestniczące w pilotażu, obszary wsparcia w roku szkolnym 2013/2014 oraz liczbę dyrektorów i nauczycieli objętych doskonaleniem.

Następnie przedstawiciel Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej z Krakowa: Pan Piotr Ludwikowski, Kierownik Pracowni Matur, przekazał wnioski z egzaminu maturalnego w roku szkolnym 2013/2014. W swojej wypowiedzi odniósł się do głównego tematu konferencji – Jak pomóc uczniowi osiągnąć sukces edukacyjny.

Zwrócił uwagę na najczęstsze przyczyny uzyskiwania niskich, poniżej oczekiwań wyników egzaminu maturalnego: • niska motywacja do podejmowania prób rozwiązywania zadań, • brak umiejętności czytania ze zrozumieniem zadań tekstowych, • niski poziom technicznych umiejętności korzystania z pomocy naukowych dostępnych na egzaminie.

Zaprosił wszystkich zebranych do zapoznania się z szeroką informacją o wynikach egzaminu maturalnego, dostępną na stronie www.oke.krakow.pl.

Dr inż. Ewa Urbańska z PCEN w Rzeszowie Oddział w Tarnobrzegu podczas wykładu nt. Rozwijanie pasji u młodzieży szkolnej

Nauczyciel i Szkoła nr 7-8 (51-52)

Z działalności Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli

Dużym zainteresowaniem w czasie konferencji cieszyły się warsztaty komputerowe pt. KHANACADEMY – nowe multimedialne narzędzie w edukacji.

Warsztaty poprowadził Pan Grzegorz Rokosz, który w projekcie Nowa jakość doskonalenia – wsparcie rozwoju szkół w powiecie mieleckim pełni funkcję Koordynatora Sieci: Praca z nowoczesnymi technologiami TIK.

Uczestnicy warsztatu komputerowego pt. KHANACADEMY – nowe multimedialne narzędzie w edukacji

Dariusz Miziołek z PCEN w Rzeszowie podczas wykładu pt. Sposoby rozwiązywania problemu niedojrzałości emocjonalnej dziecka.

Część V W ostatnim module konferencji Pani dr inż. Ewa Urbańska z PCEN w Rzeszowie wygłosiła wykład połąPiotr Ludwikowski – Kierownik Pracowni Matur OKE w Krakowie czony z prezentacją na temat: Doskonalenie zawodowe omawiający wyniki egzaminu maturalnego z sesji 2014 r. nauczycieli przez cały okres aktywności zawodowej.

Konieczność uczenia się przez całe życie według Pani Warto podkreślić, że system ERK/PRK stał się kataUrbańskiej determinują obecnie takie zjawiska jak: globalizatorem koniecznych zmian i innowacji mających na lizacja, innowacje w przedsiębiorstwach oraz społeczeńcelu stworzenie przejrzystych i sprawnie działających stwo informacyjne. systemów kwalifikacji uwzględniających, zgodnie z ideą Wskazała na zapisy Strategii „Europa 2020”– nowym, uczenia się przez całe życie, możliwość dochodzenia do długookresowym programie rozwoju społeczno-gospokwalifikacji różnymi ścieżkami: na drodze edukacji fordarczego Unii Europejskiej (UE). W trzech podstawomalnej, pozaformalnej i nieformalnej. wych priorytetach strategii znajduje się: wzrost inteligenKolejnym prelegentem podczas tej sesji był Mariusz tny (ang. smart growth), czyli rozwój oparty na wiedzy Lipiński – dyrektor firmy Wektor Consulting S.C. i innowacjach. Natomiast jednym z pięciu nadrzędnych w Mielcu. Przedstawił on założenia projektu Aktywny na celów, określonych na poziomie całej UE, jest podnierynku pracy skierowanego do nauczycieli. Udział w prosienie poziomu wykształcenia. Kolejnym dokumentem, jekcie jest szansą na zdobycie nowych kwalifikacji zaw którym zaznacza się ważną rolę doskonalenia zawowodowych oraz przygotowanie merytoryczne i pomoc dowego społeczeństwa jest Długookresowa Strategia finansowo-doradczą w podjęciu (samo)zatrudnienia.

Rozwoju Kraju Polska 2030. Tłem dla doskonalenia W konferencji uczestniczyło 229 osób. zawodowego nauczycieli jest wprowadzenie Europejskich Opracowały: Małgorzata Boraczyńska, Ram Kwalifikacji – europejskiego układu odniesienia Bogumiła Dziekan-Gąbka, Bożena Zięba dla kwalifikacji uzyskiwanych w poszczególnych krajach Joanna Lichota z CKPiDN w Mielcu Wspólnoty. fot. G. Światłowski Nauczyciel i Szkoła nr 7-8 (51-52)

Prace z plenerów malarskich nauczycieli plastyków z Podkarpacia efektem współpracy twórców z Podkarpackim Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie

Uczestnicy pleneru zorganizowanego przez Podkarpackie Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie Czudec 26-27 września 2014 r.

Barbara Kozicka

Andrzej Opak

Bożena Sobek

Barbara Kochan

Danuta Lęcznar

Dorota Markowicz

Elżbieta Bis

Czesław Ams

Janina Libuszowska

Małgorzata Bębenek

12

Nauczyciel i Szkoła nr 7-8 (51-52)

PCEN PCEN w w Rzeszowie Rzeszowie

Komunikacja nauczyciel – uczeń. Przyczyny konfliktów i sposoby ich unikania w oparciu o analizę transakcyjną Berne’a * Doświadczenia i eksperymenty w pracy nauczyciela chemii * E-learning na potrzeby szkoły * Mnemotechniki * Techniki aktywnego uczenia się * Dziecko z RAD (Syndrom Zaburzeń Więzi) Zastosowanie metod integracyjnych w szkole * Zastosowanie metod integracyjnych w szkole * Aktywne nauczanie i uczenie się w klasach I-III szkoły podstawowej * Dysleksja i jej rodzaje * Metoda WEBQUEST – metoda projektu z wykorzystaniem zasobów Internetu * „Powtórki” nie muszą być nudne – utrwalanie i porządkowanie wiedzy z wykorzystaniem gier dydaktycznych * Muzyka, plastyka, taniec – wspieranie rozwoju ucznia część IV * Biblijno-patrystyczne podstawy sportu * EWD jednym ze wskaźników efektywności nauczania w liceum i technikum Pomiędzy karą a nagrodą * Techniki uczenia się i metody motywujące do nauki * Rozwój kompetencji nauczyciela. Kategorie kompetencji nauczycielskich Koniec epoki kredy – kiedy? * Uczeń jako aktywny uczestnik procesu uczenia się Matura 2015. Nowa formuła egzaminu z języka polskiego * Znani i nieznani * Film na lekcji Tańce na bis Pierwsza pomoc – postępowanie w sytuacjach zagrożenia życia * Konstruowanie narzędzi pomiaru dydaktycznego z matematyki. Metody analizy wyników.

Rodzina w świetle prawa * Analiza i wykorzystanie wyników egzaminu maturalnego do podnoszenia efektywności nauczania na poziomie szkoły, klasy *

Temat

4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 2 4 4 4 4 4 4 8 4 4 4 4 4 4 4

Liczba godzin

G. Pisarik M. Tołoczyńska-Lekacz P. Ożarski ks. K. Budzyń W. Smyczyński D. Dominik M. Grządziel D. Szumna D. Kozioł T. Polański A. Zams G. . Tereszkiewicz ks. dr hab. prof. UR A. Podolski M. Młynarska G. Pisarik J. Ustrzycki D. Miziołek P. Ożarski W. Smyczyński B. Perenc D. Zięba ks. K. Budzyń G. Tereszkiewicz R. Daraż A. Kawałek D. Dominik M. Warchoł

Prowadzący

Oferta edukacyjna PCEN w Rzeszowie listopad 2014

Termin

3 listopada 4 listopada 5 listopada 6 listopada 6 listopada 6 listopada 7 listopada 12 listopada 13 listopada 17 listopada 17 listopada 18 listopada 18 listopada 19 listopada 19 listopada 19 listopada 20 listopada 20 listopada 20 listopada 20 listopada 21 listopada 24 listopada 24 listopada 26 listopada 26 listopada 27 listopada 27 listopada

3 5 - 0 3 6 R ze s zów, u l . N i e d z i e l s k a 2 tel. 17 853 40 97, kom. 509 673 512, fax 17 853 46 82, e-mail: b i u r o @ p c e n . p l , w w w. p c e n . p l

Podkarpackie Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie

14.00 12.00 15.00 14.00 14.00 14.00 15.00 14.00 14.00 14.00 14.00 15.00 14.00 14.00 14.00 15.00 14.00 15.00 14.00 15.00 15.00 14.00 15.00 15.00 14.00 14.00 14.00

Z Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Rzeszowie

Nauczyciel i Szkoła nr 7-8 (51-52)

13

*1 godz. dydaktyczna – 7zł

R. Kubit U. Szymańska-Kujawa B. Śliwiak D. Turek-Fijak

4 4 4 4

19 listopada 20 listopada 28 listopada

19 listopada

3 listopada 6 listopada 6 listopada 7 listopada 7 listopada

14.00 15.00 14.00

14.00

Dyrektor PCEN w Rzeszowie Krystyna Wróblewska nauczyciele konsultanci

Serdecznie zapraszamy do korzystania z oferty specjalnie dla Państwa przygotowanej

4 4 4 8 8 4 4 3 4

D. Bożek R. Jóźwik E. Kagan B. Perenc E. Urbańska R. Jóźwik A. Szylar ks. J. Dąbek E. Kagan

4 listopada 5 listopada 5 listopada 6 listopada 12 listopada 12 listopada 12 listopada 17 listopada 19 listopada

15.00 15.00 14.00 15.00 14.00 15.00 14.00 14.00 14.00

ul. Sienkiewicza 206, 39-400 Tarnobrzeg tel. 15 822 40 15, fax 15 822 12 29, e-mail: biuro@pcen.tarnobrzeg.pl, www.pcen.pl

Motywowanie uczniów do nauki Tablica interaktywna w szkole * Jak przybliżyć dzieciom poezję współczesną?

Matura 2015. Nowa formuła egzaminu z języka polskiego * Techniki uczenia się i metody motywujące do nauki * Wykorzystanie multimediów na lekcji Rodzice trudni w kontakcie. Jak sobie radzić? * Pomoc uczniom w walce z uzależnieniami duchowymi Praca z uczniem o specjalnych potrze-bach edukacyjnych *

Oddział w Tarnobrzegu,

R. Brągiel M. Kalandyk U. Szymańska-Kujawa R. Klara D. Turek-Fijak

4 8 4 4 4

14.00 15.00 14.00 14.00 14.00

M. Podolak 5 listopada 14.00 Z. Hamielec 5 listopada 14.00 D. Mech-Kuchcińska 6 listopada 14.00 E. Komarnicka 6 listopada 15.00 M. Karasiński 8 listopada 10.00 M. Karasiński 10 listopada 14.00 M. Podolak 12 listopada 14.00 M. Matwiej 13 listopada 14.00 ks. W. Janiga, ks. K. Gadzała 13-15 listopada 19.00 J. Benesz 19 listopada 14.30 J. Kościelny 19 listopada 14.00 M. Podolak 19 listopada 14.00 M. Kalandyk 20 listopada 15.00 E. Komarnicka 20 listopada 15.00 A. Smołyńczak-Bagińska 21 listopada 14.00 ks. W. Janiga, ks. L. Przybylski 21-22 listopada 17.00 D. Mech-Kuchcińska 27 listopada 14.00

ul. Grodzka 45b, 38-400 Krosno tel. 13 432 00 57, fax 13 436 30 62, e-mail: biuro@pcen.krosno.pl, www.pcen.pl

Skala Funkcjonowania Pierwszoklasisty (SFP) Matura 2015. Nowa formuła egzaminu z języka polskiego * Jak uczyć dzieci uczenia się? Wykorzystanie mnemotechnik w nauczaniu * Wykorzystanie tablicy interaktywnej w dydaktyce Współczesne zagrożenia dzieci i młodzieży Dostosowanie wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów − obowiązkiem każdego nauczyciela * Nauczyciel przyszłości w teraźniejszej szkole * Bardzo trudni rodzice. Jak rozmawiać z rodzicami uczniów? * Profilaktyka wypalenia zawodowego *

Oddział w Krośnie,

4 8 4 4 6 4 4 4 14 4 4 4 8 4 6 14 4

ul. Kraszewskiego 7a, 37-700 Przemyśl tel. 16 670 25 02, fax 16 670 27 42, e-mail: sekretariatprz@pcen.pl, www.pcen.pl

Dawać sobie radę z kłopotami, czy zapobiegać kłopotom? * Tworzenie dydaktycznych prezentacji komputerowych * Zaburzenia komunikacji językowej – autyzm, mutyzm, alalia, afazja Program Erasmus plus – nowe możliwości realizacji międzynarodowych projektów edukacyjnych * Turniej szachowy. Warsztaty z zakresu metodyki nauczania gry w szachy * ABC szachów dla nauczycieli III etap * Dlaczego orły nie pływają — o wspieraniu i rozwijaniu zainteresowań i zdolności u dzieci * Asertywność w relacjach nauczyciel – uczeń Wyzwania duszpastersko-wychowawcze i kulturowe A.D. 2014 Organizacja zajęć dydaktycznych w ramach projektu edukacyjnego w teorii i praktyce * Pomoc psychologiczno-pedagogiczna w szkole Dysleksja i inne specyficzne trudności w nauce — jak pomóc uczniowi z tym problemem * Matura 2015. Nowa formuła egzaminu z języka polskiego * Coaching w pracy nauczyciela * Jak wspierać kreatywność ucznia?

Sympozjum naukowe poświęcone wychowaniu Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu — dysleksja, dysgrafia, dysortografia *

Oddział w Przemyślu,

Z Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Rzeszowie

Z życia szkół i placówek oświatowych

Wojewódzka Inauguracja Roku Szkolnego 2014/2015 w Ośrodku Szkolno-Wychowawczym (SOSW) we Frysztaku

W

dniu 1 września 2014 r. Ośrodek Szkolno-Wychowawczy we Frysztaku uhonorowany został tytułem gospodarza Wojewódzkiej Inauguracji Roku Szkolnego 2014/2015.

Obchody rozpoczęcia nowego roku szkolnego połączone były z oddaniem do użytku nowoczesnego pawilonu dydaktyczno-rewalidacyjnego, w znacznym stopniu poszerzającego bazę lokalową frysztackiej placówki.

Budowa pawilonu dydaktyczno-rewalidacyjnego o wartości prawie 4,5 mln złotych zrealizowana została dzięki działaniom władz samorządowych Powiatu Strzyżowskiego, wspartych dofinansowaniem środków z funduszy Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego wykorzystującego środki Unii Europejskiej na lata 2007-2013, których wysokość wyniosła 70% wartości inwestycji. Nowa część infrastruktury placówki zapewni wychowankom optymalne warunki do kształcenia w różnych zawodach oraz wielospecjalistyczną bazę rehabilitacyjną. Powierzchnia użytkowa powstała w ramach rozbudowy wynosi ok. 2400 m2.

Agata Wyciślak – Dyrektor SOSW we Frysztaku

(od lewej:) Nadbryg. Bogdan Kuliga – Podkarpacki Komendant Wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej w Rzeszowie, Władysław Ortyl – Marszałek Województwa Podkarpackiego, ksiądz Jan Wątroba – Biskup Ordynariusz Diecezji Rzeszowskiej, Małgorzata Chomycz-Śmigielska – Wojewoda Podkarpacki, Jacek Wojtas – Podkarpacki Kurator Oświaty, Józefa Hrynkiewicz – Poseł na Sejm RP, Krystyna Wróblewska – Dyrektor Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie, Robert Godek – Starosta Strzyżowski, Zofia Igras – Dyrektor Wydziału Nadzoru Pedagogicznego Kuratorium Oświaty w Rzeszowie

14

Nauczyciel i Szkoła nr 7-8 (51-52)

Z życia szkół i placówek oświatowych

Ceremonia otwarcia nowego roku szkolnego rozpoczęła się Mszą Świętą w miejscowym kościele parafialnym, której przewodniczył Ksiądz Biskup Ordynariusz Diecezji Rzeszowskiej – Jan Wątroba, a koncelebrowali: proboszcz Parafii Narodzenia NMP we Frysztaku – ks. Bogusław Bogaczewicz oraz proboszcz Parafii Niepokalanego Poczęcia NMP w Strzyżowie – ks. dr. Jan Wolak.

W dalszej części uroczystości, która odbyła się na terenie Ośrodka, Starosta Powiatu Strzyżowskiego pan Robert Godek przybliżył zgromadzonym informacje o głównych działaniach oraz inwestycjach na rzecz oświaty prowadzonych przez władze samorządowe, w tym rozbudowę SOSW we Frysztaku. Następnie, aktem symbolicznego przecięcia wstęgi oddano nowy obiekt do użytku.

Okolicznościowe przemówienia wygłosili: Małgorzata

Chomycz-Śmigielska – Wojewoda Podkarpacki, Władysław Ortyl – Marszałek Województwa Podkarpackiego, Jacek Wojtas – Podkarpacki Kurator Oświaty i Robert Godek – Starosta Strzyżowski.

W wypowiedziach prelegentów jednogłośnie pojawiły się podziękowania dla Wojewody Podkarpackiego i Podkarpackiego Kuratora Oświaty za wybór placówki kształcenia specjalnego na gospodarza obchodów Wojewódzkiej Inauguracji Roku Szkolnego, będącego wyrazem szczególnej uwagi w zakresie potrzeb i działań na rzecz przystosowania niepełnosprawnych wychowanków do życia społecznego.

Rozpoczęcie roku szkolnego 2014/2015 ogłosili szkolnym dzwonkiem Pan Jacek Wojtas i Pani Małgorzata Chomycz-Śmigielska.

Nowy pawilon dydaktyczno-rewalidacyjny SOSW we Frysztaku oddany do użytku dla dzieci i młodzieży 1 września 2014 r.

Nauczyciel i Szkoła nr 7-8 (51-52)

15

Z życia szkół i placówek oświatowych

Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy we Frysztaku istnieje od 1983 r. i od początku swojej działalności ukierunkowany jest na nauczanie i rehabilitację dzieci i młodzieży niepełnosprawnej intelektualnie oraz ze sprzężonymi zaburzeniami rozwoju. Istniejący przy szkole internat umożliwia naukę w Ośrodku dzieci i młodzieży z całego województwa. Kolejni dyrektorzy Ośrodka, a szczególnie obecny dyrektor – Pani Agata Wyciślak, wraz z systematyczną rozbudową i modernizacją obiektu, dbali o poszerzanie oferty edukacyjno-rewalidacyjnej placówki.

Dzięki tym staraniom Ośrodek oferuje nauczanie na poziomie od szczebla podstawowego, poprzez gimnazjum po szkołę zawodową. W chwili obecnej młodzież ma możliwość zdobywania kwalifikacji w zawodach: kucharz, cukiernik, stolarz i ślusarz. Ponadto w Ośrodku funkcjonuje klasa dla dzieci w normie intelektualnej z autyzmem.

Od kilku lat istnieją też dwa oddziały Przedszkola oraz Zespół Wczesnego Wspomagania Rozwoju Dziecka, który prowadzi specjalistyczne zajęcia dla najmłodszych dzieci z różnymi zaburzeniami rozwojowymi.

Dogoterapia w SOSW we Frysztaku

W placówce prowadzonych jest wiele nowoczesnych metod i form terapii, jak np.: dogoterapia, arteterapia, Biofeedback, terapia Tomatisa, ergoterapia, infoterapia, integracja sensoryczna, zajęcia rewalidacyjne: logopedyczne, rehabilitacji ruchowej, psychoedukacyjne, terapia psychologiczna oraz szeroki zakres funkcjonujących kółek zainteresowań (m. in.: rowerowe, teatralne, sportowe, taneczne, muzyczne) stwarza wychowankom warunki do optymalnego rozwoju.

Placówka bierze udział w wielu akcjach, jak i realizuje projekty finansowane ze środków unijnych. Funkcjonujące Stowarzyszenie „Jest Taka Sprawa” wspiera dodatkowe działania Ośrodka. Pomocą służy środowisku lokalnemu działający społecznie Specjalistyczny Punkt Konsultacyjny SOS, udzielający doradztwa w zakresie zaburzeń zachowania i rozwoju dzieci i młodzieży.

Ponad 170 wychowanków Ośrodka znajduje tu swój „drugi dom”. Nierzadko są to dzieci, które często zmieniały swoje szkoły; część z nich ma problemy rodzinne, zaburzenia zachowania, poważne choroby, także psychiczne. Skierowanie uwagi na szkolnictwo specjalne w dniu 1 września jest skierowaniem uwagi na ich problemy.

Nauka zawodu kucharza

Nauka zawodu cukiernika

16

Nauczyciel i Szkoła nr 7-8 (51-52)

Opracowała: Bożena Miazga oligofrenopedagog, logopeda z SOSW we Frysztaku

Z życia szkół i placówek oświatowych

Globe-Games 2014 na Podkarpaciu Garść informacji o Programie Globe W ramach Programu GLOBE (Global Learning and Observations to Benefit the Environment) w 112 krajach świata, funkcjonuje sieć ponad 27 000 szkół badających problemy środowiska przyrodniczego oraz dzielących się informacjami z tego zakresu z całą międzynarodową społecznością. Ten międzynarodowy badawczy program edukacyjny łączy uczniów, nauczycieli i naukowców w działaniach na rzecz poznawania globalnych problemów środowiska. Ministerstwo Edukacji Narodowej wyznaczyło UNEP/GRID-Warszawa (www.gridw.pl) na Koordynatora Programu w Polsce, który realizowany jest dzięki dofinansowaniu ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Uczestnictwo w tym Programie jest ciekawym przeżyciem i daje uczniom spory zasób przydatnej i praktycznej wiedzy, pozwala szkołom na realizację wielu działań w terenie, na uczenie się poprzez wykonywanie wartościowych pomiarów i obserwacji w zakresie atmosfery (w kontekście zmian klimatu), hydrologii, gleb, pokrycia terenu (z wykorzystaniem zdjęć satelitarnych), badań biologicznych, fenologii oraz opcjonalnych zagadnień dodatkowych. Misją Programu jest także podnoszenie umiejętności badawczych młodzieży w zakresie fizyki,

chemii, biologii, geografii i matematyki, posługiwania się technologiami informacyjnymi, komunikacyjnymi, promocja naukowego podejścia do badania zjawisk przyrodniczych. Zastosowanie nowoczesnych narzędzi (GPS, Internet, sprzęt pomiarowy…) i technologii ICT oraz skuteczny model nauczania przedmiotów przyrodniczych to gwarancja zainteresowania młodych ludzi procesem edukacyjnym i włączania się w działania z nim związane.

Praca uczniów skierowana jest na rozwiązywanie problemów i krytyczne myślenie. Poprzez włączenie w rzeczywiste działania naukowe (pomiary zbierane w kooperacji z naukowcami) pomaga lepiej zrozumieć aspekty naukowe badanych zjawisk, doskonali świadomość uczniów oraz uczy obserwacji świata z naukowego punktu widzenia. Program GLOBE, dzięki sprawdzonym narzędziom i metodom dydaktycznym, to doskonała merytoryczna i metodyczna podstawa prowadzenia ciekawych zajęć z przedmiotów przyrodniczych na wszystkich poziomach nauczania, proponuje bowiem szkołom zarówno atrakcyjne, nowoczesne technologie, jak też wzbogacenie procesu nauczania poprzez współpracę nauczycieli i angażowanie uczniów w interdyscyplinarne badania środowiska.

Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego im. Ignacego Łukasiewicza w Bóbrce

Nauczyciel i Szkoła nr 7-8 (51-52)

17

Z życia szkół i placówek oświatowych

Grupa ćwiczeniowa na trasie Globe-Games

Uczniowie podczas wykonywania zadań na jednym „z przystanków”

Seminarium dla uczniów – Badaj Klimat z Programem GLOBE – Badawcza Kampania Klimatyczna – Iwonicz – Strzyżów, 7-10 czerwca 2014 r.

GLOBE Games to coroczna impreza, realizowana już od 16 lat w różnych regionach Polski i niezmiennie ciesząca się dużym powodzeniem wśród młodzieży uczestniczącej w Programie GLOBE. To nagroda dla uczniów i najaktywniejszych szkół realizujących przez rok szkolny badania „globowe”. Podczas tego zgrupowania wykorzystywane są różnorodne formy edukacyjne: prezentacje multimedialne, krótkie wykłady, zajęcia terenowe – w tym prowadzenie doświadczeń w terenie z wykorzystaniem nowoczesnego sprzętu pomiarowego, zawody, zwiedzanie ciekawych miejsc, wycieczki, konkursy, zabawy graficzne. Tematyka zajęć jest opracowywana i dostosowywana do specyfiki regionu, w którym odbywają się zajęcia.

W tym roku od 7 do 10 czerwca zorganizowano warsztaty i seminarium dla uczniów na Podkarpaciu – w Iwoniczu Zdroju i w Strzyżowie. Głównym sponsorem tegorocznych GLOBE Games był NFOŚiGW.

18

Nauczyciel i Szkoła nr 7-8 (51-52)

Patronatem honorowym otoczyli imprezę: Marszałek Województwa Podkarpackiego i Burmistrz Strzyżowa.

Patronat medialny objęła TVP Rzeszów. W seminarium uczestniczyli uczniowie i nauczyciele ze szkół polskich wszystkich poziomów nauczania: ponad 40 szkół, w tym szkoły z Podkarpacia, których imponująca liczba oraz aktywność udowadnia, że region ten jest zapleczem i chlubą Programu GLOBE – ponad 40 nauczycieli, ponad 200 uczniów, kilkunastu wykładowców i organizatorów.

W organizacji Globe Games pomagały szkoły z Rzeszowa i okolic, aktywnie działające w Program GLOBE. Były to następujące placówki: – Gimnazjum nr 5 w Zespole Szkół w Rudnej Wielkiej, – Gimnazjum nr 7 w Zespole Szkół Ogólnokształcących nr 4 w Rzeszowie, – Gimnazjum nr 9 w Rzeszowie, – Gimnazjum nr 10 w Rzeszowie, – II Liceum Ogólnokształcące w Dębicy, – Zespół Szkół w Jasionce.

Z życia szkół i placówek oświatowych

Cała impreza miała formę współzawodnictwa i konkursu między ustalonymi grupami (szkołami). Ilość punktów przyznawanych grupom przez wykładowców zależała od tego, jak poprawnie zostaną wykonane zadania, a było ich niemało. Uczniowie zostali podzieleni na grupy ćwiczeniowe (od 10 do 15 osób w grupie).

W drugim i trzecim dniu na trasie GLOBE Games, która zazwyczaj wynosi od 8 do 10 km, zorganizowano stanowiska badawcze. Określono je za pomocą GPS (8-12 punktów w ciągu dnia) i oznakowane zostały na podkładzie mapy, którą uczestnicy otrzymali w punkcie startu. Zadaniem grupy było pobrać przyrządy badawcze i inne pomoce oraz zgłosić się w wyznaczonym czasie na właściwym stanowisku i wykonać zadania w czasie około 10 minut. Na każdym stanowisku grupa dostawała opracowany w ramach projektu zestaw zadań i formularzy do wypełnienia.

Tegoroczna trasa zawierała w sobie następujące przystanki: Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego z kopalnią Wietrzno, z licznymi szybami naftowymi, gdzie odbyły się zajęcia z zakresu geologii i paleoklimatologii. Jednym z zadań było zlokalizować przy pomocy GPS poszczególne „kiwaki” i wpisać je na listę. Kolejny przystanek to muzeum w Bóbrce, potem Biała Góra, huta szkła, bunkier kolejowy w Strzyżowie, zamek Kamieniec.

Odwiedzono również malowniczy Rezerwat ”Prządki”.

Następny dzień zajęć, odbył się na stacji meteorologicznej w Gwoździance koło Strzyżowa i był poświęcony zagadnieniom zmian klimatycznych, a w samym Strzyżowie zaczerpnięto informacji na temat historii regionu. Podsumowanie wszystkich zadań konkursowych odbyło się w poniedziałek – 9 czerwca w Domu Kultury w Strzyżowie. W kategorii gimnazjów Najaktywniejszy Patrol, zwyciężyła grupa V – uczniowie szkół z Rudnej Wielkiej, Krapkowic i Sierpca.

Tegoroczne Globe-Games było doskonałą okazja promocji naszego regionu.

Podsumowanie Warto promować interesujące i nowatorskie inicjatywy proekologiczne, tym bardziej, że z Podkarpacia uczestniczy w tym przedsięwzięciu spora grupka szkół.

Jesteśmy bardzo zadowoleni ze współpracy z Programem Globe i jego koordynatorem panią Magdaleną Machinko-Nagrabecką. Gimnazjum w Rudnej Wielkiej od 2005 r. działa w Globe, który stwarza uczniom wiele możliwości uczenia się poprzez wykonywanie wartościowych pomiarów i obserwacji elementów klimatu, hydrologii, gleb, pokrycia terenu, fenologii. Podczas badań nasi uczniowie wykorzystują urządzenia pomiarowe zgromadzone w przyszkolnej budce meteorologicznej i własne zmysły do obserwacji środowiska w różnych

punktach znajdujących się w pobliżu szkoły, zapisują zebrane przez siebie wskaźniki i przesyłają przy użyciu formularzy internetowych do bazy danych Programu GLOBE – Waszyngtonu. Wyniki pomiarów służą również naszym uczniom do analiz, doświadczeń, oceny stanu środowiska naturalnego i prognozowania, np. pogody, zmian klimatycznych.

Nauczyciele i dyrektor rokrocznie uczestniczą w warsztatach, szkoleniach, konferencjach Programu Globe, które odbywają się w Warszawie i są bardzo rozwijające, świetnie przygotowane i prowadzone. Dają nam istotną i solidną porcję wiedzy. Uczniowie zaś biorą udział we wspomnianych wcześniej, bardzo ciekawych, ogólnopolskich seminariach. Program proponuje działania, w które nasi uczniowie angażują się z ochotą, w tym są także bardzo ciekawe projekty rozszerzające dotychczasowe badania, jak Badawcza Kampania Klimatyczna, która koncentruje się na poszerzeniu wiedzy uczniów nt. zmian klimatu, hydrologii pokrycia terenu.

W ramach tej formuły uczniowie z Gimnazjum nr 5 w Rudnej Wielkiej realizują od 2012 r. moduł A: Rozpoznanie i przeciwdziałanie skutkom powodzi i moduł B: Badanie zapylenia atmosfery. Zaangażowali się więc w badanie lokalnego środowiska przyrodniczego i zajmują się takimi zagadnieniami jak: rozpoznanie i przeciwdziałanie skutkom powodzi, badaniem okolicznych zbiorników i cieków wodnych, badaniem gleby i potencjalnych źródeł jej zanieczyszczenia.

Relacje z prowadzonych przez uczniów badań w okolicy naszej szkoły wraz z dokumentacją zdjęciową i mapkami są dostępne na stronie internetowej http://globe. gridw.pl/projekty/badawcza-kampania-klimatyczna/ modul-a.

Zamiast zakończenia Zrównoważonego postępowania i ochrony środowiska nie można uczyć tylko w murach szkoły, dlatego uczestnictwo w Programie Globe, jego dodatkowych projektach i inicjatywach pozwala na realizację wielu praktycznych działań w terenie. Wierzymy, że w zakresie ekologii i rozwoju zrównoważonego szkoły mogą stać się siłą sprawczą pozytywnych zmian, bo właściwa edukacja przynosi wymierne efekty i nie uszczupla możliwości przyszłych pokoleń. Zachęcamy inne placówki do udziału w tym wartościowym Programie.

Uczenie się może być przyjemne.

Opracowała: Janina Godlewska dyrektor ZS Rudna Wielka fot. Rafał Kochanek (W artykule wykorzystano za zgodą autorki M. MachinkoNagrabeckiej materiały informacyjne o Programie Globe)

Nauczyciel i Szkoła nr 7-8 (51-52)

19

Z doświadczeń nauczycieli konsultantów, doradców metodycznych i nauczycieli

w Rzeszowie. Gimnazjaliści przybyli pod opieką Pani Ewy Urbaniak i Pani Eweliny Sowy, aby wziąć udział w Pre-lekcji o Fredrze i jego „Zemście”.

Nie była to zwykła prelekcja (wykład), ale interaktywne spotkanie bibliotekarzy, polonistów i młodzieży, podczas którego można było dotknąć najstarszych wydań książkowych ze zbiorów PBW w Rzeszowie, własnoręcznie uzupełnić CV Fredry, obejrzeć fragmenty ekranizacji Zemsty, tematyczne plansze edukacyjne oraz takąż prezentację multimedialną, wcielić się w role fredrowskich postaci i, oczywiście, uczestniczyć na równych z polonistami prawach w dyskusji na temat Zemsty i stylu Fredry.

I. Pre-lekcja o Aleksandrze Fredrze i jego „Zemście” odbyła się w ramach Edukacyjnych śród organizowanych przez Pedagogiczną Bibliotekę Wojewódzką w Rzeszowie, według następującego konspektu, który został rozesłany do rzeszowskich gimnazjów:

Opis zajęć

Cele

Adresat

20

ok. 90 min.

Uczniowie gimnazjum

Część informacyjno-wyszukiwawcza: • zapoznanie uczniów z PBW w Rzeszowie i jej zbiorami (cymelia i rara), • zwrócenie szczególnej uwagi na część zbiorów poświęconą Aleksandrowi Fredrze i jego twórczości (w tym edycji z XIX i pierwszej połowy XX wieku), • wykształcenie u uczestników umiejętności samodzielnego wyszukiwania informacji i literatury na przykładach zgodnych z tematem lekcji (pre-lekcji), przy pomocy katalogów: tradycyjnego i elektronicznego.

Część literacka: • zapoznanie uczniów z treścią i kompozycją Zemsty, • zaznajomienie uczestników z biografią A. Fredry, • uświadomienie uczniom istnienia stylu fredrowskiego i wskazanie jego głównych wyznaczników, • włączenie uczestników do dyskusji, • improwizacja wybranych scen komedii w wykonaniu uczniów i bibliotekarzy.

Część informacyjno-wyszukiwawcza (ok. 30 min.): Uczniowie poznają PBW i jej zbiory (szczególnie te poświęcone Aleksandrowi Fredrze i jego twórczości).

W tym celu wypełnią kartę zadań przygotowanych przez nauczyciela bibliotekarza – ćwiczenia, zadania i polecenia zawarte w karcie uzasadniają fakt odbywania się tej lekcji w PBW; stanowią też pretekst/przyczynek do zapoznania uczestników z podstawami zasad wyszukiwania materiałów za pomocą elektronicznego i tradycyjnego warsztatu informacyjnego biblioteki.

Nauczyciel i Szkoła nr 7-8 (51-52)

Realizacja

Czas

„Śmiechu warte!”.

Pre-lekcja o Fredrze i jego „Zemście”

Uwagi

Temat

Opis zajęć

Pre-lekcja o Fredrze i jego „Zemście” kwietnia 2014 r. Wypożyczalnię Pedagogicznej 2 Biblioteki Wojewódzkiej w Rzeszowie odwiedzili uczniowie klasy pierwszej Gimnazjum nr 2

Uczniom zostają wręczone karty zadań. Ćwiczenia pogrupowane są w blokach tematycznych. Zadaniem każdego ucznia jest wypełnienie karty w trakcie zajęć i złożenie jej do weryfikacji nauczycielowi – opiekunowi grupy.

Część literacka: A. Biografia Aleksandra Fredry (z wykorzystaniem prezentacji w Power-Point; ok 10-15 min.)

B. „Śmiechu warte!”. Prelekcja o Fredrze i jego „Zemście” (ok 45 min.) Dostosowany do kompetencji merytoryczno-językowej uczniów gimnazjum mini-wykład zawiera informacje na temat genezy, genologii, fabuły Zemsty (rekonstruowanej bądź przypominanej w dyskusji prelegentki z uczestnikami) oraz stylu Aleksandra Fredry, ilustrowanego trzema scenami z komedii zekranizowanej przez Andrzeja Wajdę / Jana Świderskiego.

W ramach prelekcji odbędzie się także Konkurs na największą odwagę, najciekawszy pomysł i najlepszą grę aktorską, do którego zaproszeni zostaną uczniowie i organizatorzy. Ochotnicy wcielą się w bohaterów komedii, improwizując inscenizację prezentowanych wcześniej scen, korzystając przy tym ze starych wydań Zemsty Aleksandra Fredry.

Plansze edukacyjne, okolicznościowa wystawa, zakładki i dyplomy z podziękowaniami dla uczestników (przygotowanie – Małgorzata Smulska) oraz Informator dla Nauczycieli „Aleksander Fredro w zbiorach Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Rzeszowie.

Wybór” – wstęp i oprac. Monika Filip, Rzeszów 2013.

Informator zawiera spis literatury podmiotu i przedmiotu, dokumentów audiowizualnych oraz artykułów z czasopism i prac zbiorowych dostępnych w wypożyczalni i czytelni PBW w Rzeszowie oraz wykaz stron internetowych dotyczących Aleksandra Fredry) stanowią dopełnienie całości.

Prowadzenie części informacyjno-wyszukiwawczej – Jolanta Krzosa (nauczyciel-bibliotekarz PBW Rzeszów) Prowadzenie części literackiej: A. Jolanta Nizicka (nauczyciel-bibliotekarz PBW Rzeszów), B. Ewa Wielgosz (nauczyciel polonista, doktorantka Uniwersytetu Rzeszowskiego, wielgoszewa0@gmail.com) Przygotowanie plansz edukacyjnych, okolicznościowej wystawy, zakładek i dyplomów z podziękowaniami dla uczestników – Małgorzata Smulska (nauczycielbibliotekarz PBW Rzeszów) Przygotowanie Informatora dla Nauczycieli „Aleksander Fredro w zbiorach Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Rzeszowie. Wybór” – http://www.rzeszow.pbw.org.pl/!/pliki/publikacje/ AleksanderFredro.pdf – Monika Filip (nauczycielbibliotekarz PBW Rzeszów) Zajęcia odbywają się w Wypożyczalni PBW w Rzeszowie, ul. Gałęzowskiego 4 Kontakt: tel. 17 862 04 73, wielgoszewa0@gmail.com

Z doświadczeń nauczycieli konsultantów, doradców metodycznych i nauczycieli

II. Karta zadań dla ucznia. Śmiechu warte. Pre-lekcja o Aleksandrze Fredrze i Jego „Zemście Część informacyjno-wyszukiwawcza: KARTA ZADAŃ DLA UCZNIA • PBW w sieci bibliotek pedagogicznych Podkarpacia Zadanie 1 Jakie 3 inne duże biblioteki pedagogiczne wraz ze swoimi filiami należą do tej sieci? ...………………………………………………………

• Historia Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Rzeszowie Zadanie 2 Kiedy powstała Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Rzeszowie? ………………………………………………………….

• Zbiory Zadanie 3 Zbiory lub obiekty o szczególnej wartości, odpowiednio chronione i przechowywane; najcenniejsze druki i rękopisy w bibliotece, często trzymane w sejfie bibliotecznym to… ………………………………………………………….

Do tej kategorii spośród zbiorów PBW w Rzeszowie zaliczyć można niewątpliwie ……………………………… ………………………………………………………….

Zadanie 4 Połącz odpowiednio strzałkami: termin z definicją i źródłosłowem Źródłosłów

Publikacje drukowane z okresu od wynalezienia druku do końca XVIII w.

Zapisany odręcznie tekst, w odróżnieniu od powielanego mechanicznie. Termin stosowany zwykle w odniesieniu do zabytkowych książek lub dokumentów pochodzących z okresu przed upowszechnieniem się druku.

Inkunabuł

stary druk

Definicja

z łac. manuscriptum ‘rękopis’ od manus ‘ręka’ i scriptum ‘rzecz napisana’ od scribere ‘rysować, pisać’

starodruk

rękopis

Termin

Umowne określenie pierwszych z łac. incunabula, druków (do roku 1500 włącznie), powijaki, kołyska, w a także pierwocin innych technik pieluszce graficznych np. pierwociny grafiki i kartografii.

Zadanie 5 Na podstawie poprzedniego zadania odpowiedz na pytanie: Czy inkunabuły można zaliczyć do starodruków? …………………………………………………………

Zadanie 6 Spośród trzech wymienionych wcześniej rodzajów zabytkowych zbiorów, PBW posiada: …………………………… a nie posiada ……………………………………………

Zadanie 7 Jaką literą przy sygnaturze oznaczone są książki szczególnie chronione w zbiorach PBW= zbiór zabezpieczony? …………………………………………………………

Zadanie 8 Czy można je wypożyczyć do domu? …………………………………………………………

Zadanie 9 Czy tego rodzaju dokumenty dostępne są online? …………………………………………………………

Zadania 10 Wersji cyfrowych tego rodzaju dokumentów szukajmy w Federacji Bibliotek Cyfrowych FBC to serwis internetowy łączący polskie biblioteki cyfrowe. Czy można znaleźć w nim teksty lektur szkolnych? Jeśli tak, to w jakiej czynnej 24 godziny na dobę, przez 365 dni w roku bibliotece inter. ………………………………………………………… …………………………………………………………

• Katalogi Zadanie 11 Co to jest katalog biblioteczny? …………………………………………………………

Zadanie 12 Jakie katalogi posiada PBW w Rzeszowie? .........................................................................................

Zadanie 13 Hasło jest elementem karty katalogowej koniecznym do wyszukania książki w katalogu.

Elementem służącym identyfikacji książki jest opis bibliograficzny, który jest uporządkowanym zespołem danych o niej, sygnatura pozwala odszukać ją na półce.

Jakie znasz rodzaje haseł używane w katalogach bibliotecznych (alfabetycznym i systematycznym/przedmiotowym)? .........................................................................................

Zadanie 14 W trakcie prezentacji sposobów poszukiwania w katalogach bibliotecznych postaraj się ustalić efekt tych poszukiwań i odpowiedz na pytania: Czy i jakie XIX-wieczne wydania dzieł Aleksandra hr. Fredry posiada PBW w Rzeszowie? ………………………………………………………… …………………………………………………………

Czy i jakie XIX-wieczne biografie i opracowania na temat twórczości Aleksandra hr. Fredry posiada PBW w Rzeszowie? ……………………………………………………….... …………………………………………………………

Wypisz jak najwięcej tytułów komedii napisanych przez Aleksandra Fredrę ………………………………………………………… ………………………………………………………….

• Rok 2013 rokiem Aleksandra Fredry Zadanie 15 Wymień przedsięwzięcia z roku Fredrowskiego podjęte dla uczczenia Aleksandra hr. Fredry, które udało Ci się zapamiętać ……………………………………………………….... …………………………………………………………

Nauczyciel i Szkoła nr 7-8 (51-52)

21

Z doświadczeń nauczycieli konsultantów, doradców metodycznych i nauczycieli

III. Formularz Curriculum Vitae Aleksandra Fredry do wypełnienia dla ucznia.

CURRICULUM VITAE (przebieg życia) DANE PERSONALNE: Imię i Nazwisko: Data urodzenia: Adres zameldowania: Stan cywilny: 1. WYKSZTAŁCENIE: 2. DOŚWIADCZENIE ZAWODOWE: 3. DODATKOWE KWALIFIKACJE: 4. ZAINTERESOWANIA:

IV. Scenariusz „Śmiechu warte!”. Pre-lekcji o Fredrze i jego „Zemście”.

Pomysł napisania komedii o zemście podsunęło Fredrze życie. Żona pisarza otrzymała w posagu połowę starego zamku w Odrzykoniu koło Krosna. Z zachowanych dokumentów wynikało, że w XVII wieku, przez ponad trzydzieści lat, dwaj współwłaściciele awanturowali się i procesowali w sądzie z powodu tego zamku. O tych żyjących naprawdę ludziach, a także o ich dzieciach, których autentyczne małżeństwo również w prawdziwym życiu zakończyło spór rodziców, napisał Fredro. Zmienił imiona, nazwiska oraz miejsce akcji.

Zemsta powstała jako utwór sceniczny, przeznaczony do odegrania w teatrze. Premiera teatralna odbyła się we Lwowie 17 lutego 1834 r. Tadeusz Żeleński (Boy), jeden z najlepszych krytyków polskich pisał, że podczas krakowskich i warszawskich inscenizacji teatralnych komedii Fredry Było wesoło. (…) Bawiono się . Krytyk ten uważał, że przyczyną takiej radosnej i spontanicznej reakcji publiczności na Zemstę Fredry stał się fakt, iż Sztuka ta była poczęta w najszczęśliwszym okresie życia Fredry .

Zemsta jest komedią. Co to dla nas znaczy? Znaczy to dla nas tyle, że Fredro będzie próbował nas rozśmieszyć co najmniej na trzy sposoby: (1) przez spiętrzenie zaskakujących, niepomyślnych sytuacji, (2) przy pomocy bohaterów, a konkretnie ich wyolbrzymionych wad, przede wszystkim zaś (3) Zob. interesujące prace na temat życia i twórczości (życiorysu literackiego) Aleksandra Fredry: S. Pigoń, Spuścizna literacka Aleksandra Fredry, Warszawa 1954, Państwowy Instytut Wydawniczy; Tenże, W pracowni Aleksandra Fredry, Warszawa 1956; J. M. Rymkiewicz, Aleksander Fredro jest w złym humorze, Warszawa 1982; M. Ursel, Bajkopisarstwo Aleksandra Fredry, Wrocław 1980.

A. Fredro, Zemsta. Komedia w czterech aktach, przedmowa K. Wyka, Warszawa 1953, Państwowy Instytut Wydawniczy; Tenże, Zemsta. Komedia w czterech aktach, komentarz S. Pigoń, Kraków 1997.

Zob. T. Żeleński (Boy), Obrachunki fredrowskie, [w:] Tegoż, Pisma, t. V, seria I: t. I-VII, Warszawa 1956.

Uwaga ta pojawiła się w recenzji Zemsty Fredry wyreżyserowanej przez Zygmunta Chmielewskiego w Teatrze „Ateneum” w Warszawie 1930 r., tamże, s. 301.

Tamże, s. 317.

22

Nauczyciel i Szkoła nr 7-8 (51-52)

za pomocą języka, którym te postaci się posługują, czyli rozmów, żartów, komplementów, powiedzonek. Poznamy tak trzy rodzaje komizmu (śmieszności, zabawności): komizm sytuacyjny, komizm postaci (charakterologiczny) i komizm językowy (słowny).

Zemsta jest komedią, co oznacza również, że składa się z aktów, scen i dialogów. Zbudowana jest z czterech aktów, czyli cztery razy w teatrze kurtyna pójdzie w dół – po każdym akcie odgrywanej komedii. Scen jest więcej (kilkanaście w każdym akcie) i są one krótkie. W czasie trwania jednej sceny rozmawiają dwie lub trzy postaci (taką rozmowę nazywamy dialogiem) albo przemawia (mówi do siebie, głośno myśli) jedna postać (powiemy, że wygłasza ona monolog). Komedia ma zawsze dobre zakończenie. Zemsta Fredry także.

W komedii występują osoby. Osobami, czyli bohaterami Zemsty są: dwaj wrogowie (Cześnik Raptusiewicz i Rejent Milczek), zakochana para (Klara – bratanica Cześnika i Wacław – syn Rejenta) oraz goście Cześnika (bogata wdowa Podstolina i dłużnik Cześnika Papkin). Pojawiają się ponadto dworzanie Cześnika (zarządca dworu – Dyndalski, dworzanin – Śmigalski, główny kucharz – Perełka) oraz służba i murarze zatrudnieni przez Rejenta.

Wszystko dzieje się w pierwszych dwudziestu latach XIX wieku – nie wiemy dokładnie, w którym roku, bo Fredro nie zapisał daty ani w Zemście, ani nigdzie indziej.

Sposoby zachowania, ubioru, mówienia (czyli obyczaje) osób występujących w komedii pozwalają nam domyślić się, że jest to pierwsze dwudziestolecie XIX wieku, a więc czas poprzedzający epokę historyczno-literacką, jaką okazał się romantyzm. Akcja Zemsty rozgrywa się w okresie, w którym zanikały już dawne szlacheckie obyczaje (sarmatyzm) i stroje na rzecz nowych, romantycznych (przykładem jest romans wdowy ze studentem – Podstoliny z Wacławem). Tak działo się w miastach, na wsiach tymczasem wszystko wyglądało jak dawniej, jak w wieku XVII. Cześnik Raptusiewicz z bratanicą Klarą i Rejent Milczek z synem Wacławem mieszkają najprawdopodobniej na Mazowszu, w północno-wschodniej części dzisiejszej Polski.

Na początku XIX wieku, przed romantyzmem nasz kraj nazywano Królestwem Polskim albo Królestwem Kongresowym. Bohaterowie Zemsty to na pewno mieszkańcy wsi, co wtedy (dziś też często tak jest) było modne wśród bogatych i naśladujących ich, średniozamożnych ludzi, bo umożliwiało m.in. zakup i zamieszkanie w zabytkowym, niegdyś pięknym zamku oraz posiadanie własnego dworu, dworzan i służby. Właściciel zamku i dworu mógł się czuć jak król.

Tak chce żyć i czuć się Cześnik – posiadacz połowy zamku.

Ten niezbyt majętny szlachcic postanawia pomnożyć swój majątek, poprawić swoją sytuację materialną i ożenić się z bogatą kobietą. Tak zaczyna się Zemsta.

Dyskusja z uczestnikami prelekcji: • Jak myślicie, z kim Cześnik postanawia się ożenić?

• Zastanawia się także nad małżeństwem z Klarą, swoją bratanicą – mimo bliskiego pokrewieństwa i różnicy wieku wtedy taki związek był możliwy – ale rezygnuje z tego pomysłu, uznając, że młoda i płocha w jego oczach dziewczyna mogłaby go zdradzić. Klara na pewno nie wyszłaby za Cześnika. Domyślacie się dlaczego?

Z doświadczeń nauczycieli konsultantów, doradców metodycznych i nauczycieli

• Cześnik nie od razu oświadcza się Podstolinie osobiście; komplikuje sprawę. Macie pomysł, co robi?

• Tymczasem Rejent Milczek zleca murarzom naprawić zburzoną część muru granicznego oddzielającego połowę zamku Cześnika Raptusiewicza od połowy należącej do Rejenta.

Cześnik natychmiast uznaje to działanie za napaść, atak na jego własność, dlatego rozkazuje Papkinowi i służącym przepędzić murarzy. Czyni to z zemsty, bo przecież naprawa muru nic go nie kosztuje i w niczym nie byłaby mu przeszkodą.

Każdy ze współwłaścicieli chce posiadać cały zamek, nie jego połowę. Usiłują więc pozbyć się siebie nawzajem, uprzykrzyć życie sąsiadowi. Jak myślicie, czy Cześnik i Rejent uczestniczą w walce, którą wywołali?

• W tym samym czasie Wacław przedostaje się na stronę wroga, do ogrodu Cześnika, żeby spotkać się z Klarą. Oboje wiedzą, że ich opiekunowie nie pozwolą na to małżeństwo, Wacław proponuje więc wspólną ucieczkę. Dziewczyna zdecydowanie odmawia; bliższa jest raczej decyzji o wspólnym samobójstwie.

• Murarze zostają przepędzeni, a jednocześnie opłaceni przez dworzan Cześnika, aby nie świadczyli na jego niekorzyść. Niespodziewanie Papkin przyprowadza Cześnikowi jeńca. Domyślacie się kogo? W tym miejscu po raz pierwszy opada kurtyna, kończy się więc I. akt komedii.

• Wacław płaci Papkinowi za milczenie przed Cześnikiem o tym, kim jest, a także za przekonanie Cześnika, by pozwolił anonimowemu jeńcowi pracować w swoim domu.

Klara radzi ukochanemu uzyskać poparcie Podstoliny, której Cześnik na pewno posłucha. Sytuacja jednak znów się komplikuje. Macie pomysł jak?

• Podstolina kusi Wacława, chociaż zgadza się zostać żoną Cześnika, który w końcu jej się oświadcza. Tymczasem Papkin zaleca się do Klary, a ta żartuje, że wyjdzie za niego, jeśli spełni on trzy warunki. Czego żąda dziewczyna? Kurtyna opada po raz drugi.

• Rejent Milczek nakłania murarzy do podpisania (krzyżykiem) pozwu (dokumentu) sądowego przeciw Cześnikowi, ale z zemsty wyolbrzymia szkody, które murarze ponieśli w bijatyce. Tymczasem Wacław wraca do domu i próbuje przekonać ojca o swojej miłości do Klary. Rejent nie wyraża zgody na ślub młodych, nie liczy się z uczuciami swojego dziecka, ma dla niego inny plan, który stworzył, planując zemstę na Cześniku. Domyślacie się, co postanowił?

• Papkin, w imieniu Cześnika Raptusiewicza, wyzywa Rejenta Milczka do otwartej walki. Do domu Rejenta przybywa Podstolina, która podjęła ostateczną decyzję o zamążpójściu. Jaką, Waszym zdaniem? Papkin wraz z odpowiedzią w formie listu od Rejenta zostaje wyrzucony przez służbę za drzwi. Kurtyna opada po raz trzeci.

• Cześnik organizuje wesele, kiedy dowiaduje się z listu o zdradzie narzeczonej. Tymczasem Papkin rozpacza i sporządza testament, bo czuje, że Rejent otruł go winem. Wściekły Cześnik obmyśla, jak zemścić się na wrogu. W końcu dyktuje Dyndalskiemu list… Domyślacie się, do kogo zamierza ten list wysłać?

• Zwabiony Wacław przedostaje się do domu Cześnika, po czym zszokowani i uszczęśliwieni młodzi pobierają się.

Wyzwany przez Cześnika Rejent przybywa, by z nim walczyć, tymczasem trafia na wesele swojego syna z bratanicą

swojego wroga. Przychodzi również Podstolina, która wyjawia, dlaczego usiłowała jak najszybciej wyjść za mąż. Jaki to mógł być powód?

• Rejent Milczek będzie zmuszony wypłacić Podstolinie odszkodowanie za zerwane przez Wacława zaręczyny, ale i tak ma satysfakcję, że Cześnik Raptusiewicz stracił prawo do powiększonego majątku Klary. Okazuje się, że Papkin jest zdrów, a dotychczasowi wrogowie błogosławią młodej parze i podają sobie ręce na znak zgody. Po raz czwarty i ostatni opada kurtyna. Tak kończy się Zemsta.

Styl Fredry.

Fredro ukształtował swój styl samodzielnie, jeszcze przed nastaniem romantyzmu, czyli w okresie Oświecenia (tzw. pseudoklasycyzmu), gdy posługiwano się w literaturze i teatrze mową skostniałą, dworacką, ogólnikową, martwą. Sposób wypowiedzi autora Zemsty jest konkretny, pełen treści obyczajowych, realistyczny, nie ma w nim patosu ani koturnu, są natomiast żarty, komplementy, charakterystyczne powiedzonka, jakimi posługiwano się na co dzień (Cześnik powtarza w nieskończoność śmieszne i niepotrzebne: „mocium panie”, Rejent z fałszywą pokorą, aby usprawiedliwić każde swoje oszustwo, przy każdej okazji mówi: Niech się dzieje wola Nieba, z nią się zawsze zgadzać trzeba. Język Fredry, a więc także jego bohaterów, jest bardzo swobodny, ma konwersacyjny charakter (przypomina rozmowę, czasem kłótnię). Pisarz dobrał takie słowa, stworzył takie określenia i zbudował takie zdania, które nie wywołują wrażenia przemówień, oracji słownych, ale wyrastają z najlepszej tradycji polskiego Oświecenia.

Posługując się mową potoczną, Fredro zachował zasady klasycystyczne – schludność, zwięzłość, antysentymentalizm, realizm, giętkość, sprawność wypowiedzi.

Projekcja fragmentu Zemsty w reż. Andrzeja Wajdy Akt IV, scena 5, wersy 153-221 (Papkin, Cześnik, Dyndalski) Zemsta to pierwsza komedia przeznaczona do odegrania na scenie teatru, która została napisana w całości wierszem ośmiozgłoskowym (każdy wers w takim wierszu złożony jest z ośmiu sylab). Przed Fredrą pisano tak tylko poezję ludową i pieśni. Dopiero artyści epoki romantyzmu zastosowali 8-zgłoskowiec do pisania innej niż poezja literatury. Fredro postąpił więc jak twórca romantyczny, właściwie wyprzedzając romantyków, i okazał się od nich lepszy.

Komediopisarz posłużył się wierszem ośmiozgłoskowym, który cechuje szybki rytm. 8-zgłoskowiec może ograniczyć autora, ponieważ w takim wierszu konkretne zdanie zaczyna się i kończy często w jednym wersie – pojawia się wtedy zagrożenie, że utwór będzie zbudowany z krótkich, nierozwiniętych zdań, a tym samym ograniczonych, monotonnych i nudnych myśli autora (i bohaterów). Nie dzieje się tak w Zemście, której autor jedno zdanie potrafił poprowadzić przez kilkanaście wersów, swobodnie rymując. Za pomocą wiersza ośmiozgłoskowego ożywił mowę postaci tak, że stała się szybsza, dynamiczna, emocjonalna.

Projekcja fragmentu Zemsty w reż. Andrzeja Wajdy Akt II, scena 7 (cała), wersy 364-477 (Klara, Papkin) Bohaterowie Fredry mówią tak, jak rozmawiało się wówczas w domach, wśród swoich, podczas przypadkowych spotkań na ulicy z dobrymi znajomymi, na co dzień.

Nauczyciel i Szkoła nr 7-8 (51-52)

23

Z doświadczeń nauczycieli konsultantów, doradców metodycznych i nauczycieli

Taki język był obcy oświeceniowej literaturze. Każda postać posługuje się indywidualnym, charakterystycznym stylem językowym. Wszyscy bohaterowie mówią po polsku, ale są to odmiany polszczyzny, tak jak różne są osoby występujące w Zemście – osoby te pochodzą z różnych środowisk, mają rozmaite zwyczaje, niepowtarzalne osobowości.

Rejent Milczek zwraca się do Podstoliny w stylu barokowopalestranckiego komplementu (rejent to dawne stanowisko sądownicze; palestra to adwokaci). Papkin przemawia do Klary stylem komplementu dworacko-pseudoklasycznego (Papkin jest szlachcicem bez majątku, który na niejednym dworze służył). Cześnik dyktuje Dyndalskiemu list w stylu sarmacko-alkowianym (cześnik to dawne stanowisko i tytuł dworski; alkowa to inaczej sypialnia). Styl oznacza dostosowanie języka do określonego celu. Język Fredry jest precyzyjny i przenikliwy (bohaterowie – rozmówcy szybko i dobrze orientują się, jaki jest cel prowadzonej z nimi rozmowy).

Projekcja fragmentu Zemsty w reż. Andrzeja Wajdy Akt III, scena 5 (cała), wersy 336-408 (Rejent, Papkin, Podstolina) Autor lubił swoich bohaterów, uczynił ich lepszymi niż byliby w rzeczywistości. Fredro miał też wiele sympatii dla epoki baroku (tzw. epoki kontuszowej) i jej charakterystycznej cechy – sarmatyzmu, to jest ogółu wad szlachty (próżniactwa, pijaństwa, obżarstwa, pychy, chciwości, awanturnictwa). Nie pochwalał sarmatyzmu, ale, pisząc o nim najlepszą komedię, utrwalił go w pamięci potomnych jako ważny, intensywny, barwny czas w dziejach Polski. Pisarz zachował dystans wobec tamtego czasu. Świadczy to o jego otwartości, postępowości, nowatorstwie, a także o wysokiej świadomości artystycznej, czyli bardzo dobrej, pogłębionej wiedzy i zrozumieniu obyczajowości i sztuki różnych epok historyczno-literackich. Wrażliwy czytelnik i widz odkryje, co w Zemście jest smutne, złe, dramatyczne. Zauważy on również optymizm, z jakim Fredro przedstawił ludzkie słabości, wady, złą wolę.

Twórca Zemsty zestawił różnych bohaterów, ich wady z zaletami, odmienne zachowania i sposoby mówienia, uzyskując w ten sposób kontrasty, a za ich pomocą efekt komizmu (przypomnijmy: śmieszności, zabawności).

Dla uzyskania takiego rezultatu konieczna i samowystarczalna jest mowa postaci – cięty, ostry język; obrona za wszelką cenę swojego stanowiska, własnych przekonań i praw przy użyciu rozmaitych pomysłów, argumentów, często śmiesznych i zupełnie nieprzekonujących; wypowiedzi świadczące o przenikliwości i rozumieniu planów i zachowań innych postaci. Tadeusz Żeleński (Boy) napisał o Zemście, że To jest najczystszy, najszlachetniejszy uśmiech, jaki kiedykolwiek wykwitł na naszej smętnej, polskiej ziemi. Rzeczywiście, Fredro raczej uśmiecha się do tych lubianych przez siebie postaci, niż się z nich śmieje, a nawet, jeśli się śmieje to jest w jego śmiechu sympatia i radość, które nie mają nic wspólnego z szyderstwem. Naturalny, szczery śmiech stanowi wartość niezbędną w ludzkim życiu. Żadna z osób występujących w Zemście nie jest wykluczona przez pozostałych bohaterów z ich grona, nie jest ośmieszona, wyszydzona, bo u Fredry śmiech, żart czy nawet kpina dotyczy ludzkich zachowań, słów, pomysłów – świata, w którym ci ludzie

24

Nauczyciel i Szkoła nr 7-8 (51-52)

wyrośli, nie zaś samych ludzi – dlatego Zemsta nie jest w tym wypadku straszna i kończy się dobrze, bo zgodą.

Jak wiemy, w życiu często bywa odwrotnie. Fredro też miał tę świadomość, ale za ważniejsze od tego, jak bywa, uznał to, jak powinno się to kończyć. Ze szczerą sympatią i życzliwością uśmiechał się tym samym do XVII i XVIIIwiecznej Polski. Jest to zachowanie humanisty, czyli człowieka inteligentnego, posiadającego dużą wiedzę o świecie i ludziach, pragnącego, aby ludzie byli dla siebie dobrzy, aby lepiej żyli, wierzącego, że Nie masz nic tak złego, żeby się na dobre nie przydało. Bywa z węża dryjakiew [lekarstwo, za S. Pigoniem uzup. E. W.], złe często dobremu okazyją daje.

Tak oryginalnie na tle swoich czasów może postępować osoba, która jest najlepsza w swoim fachu, posiada własny, niepowtarzalny styl. Jak Fredro. I tak jak aktorzy, którzy od niemal dwustu lat wcielają się w bohaterów Zemsty.

Konkurs na największą odwagę, najciekawszy pomysł i najlepszą grę aktorską.

Improwizowana inscenizacja scen z Zemsty we wspólnym wykonaniu uczestników prelekcji i bibliotekarzy PBW w Rzeszowie: • akt II, scena 7 (cała), wersy 364-477 (Klara, Papkin), • akt III, scena 5 (cała), wersy 336-408 (Rejent, Papkin, Podstolina), • akt IV, scena 5, wersy 153-221 (Papkin, Cześnik, Dyndalski).

Rozstrzygnięcie konkursu. Przyznanie trzech równorzędnych nagród (dyplomów): za największą odwagę, za najciekawszy pomysł i za najlepszą grę aktorską.

Bibliografia Fredro A., Bajki, il. A. Dudziński, Warszawa 1978.

Fredro A., Zemsta. Komedia w czterech aktach, przedmowa K. Wyka, Warszawa 1953.

Fredro A., Zemsta. Komedia w czterech aktach, komentarz S. Pigoń, Kraków 1997.

Górska-Czartoryska L., Ciekawi świata. Język polski. Renesans.

Barok. Oświecenie. Zakres podstawowy i rozszerzony. Szkoły ponadgimnazjalne. Podręcznik. Cz. 2., Gdynia 2012, Wydawnictwo Pedagogiczne „Operon” .

Nagajowa M., Świat w słowach i obrazach. Podręcznik do kształcenia literackiego i kulturowego dla klasy pierwszej gimnazjum, wyd. II, Warszawa 1999, WSiP. Pigoń S., Spuścizna literacka Aleksandra Fredry, Warszawa 1954.

Pigoń S., W pracowni Aleksandra Fredry, Warszawa 1956.

Rymkiewicz J. M., Aleksander Fredro jest w złym humorze, Warszawa 1982.

Ursel M., Bajkopisarstwo Aleksandra Fredry, Wrocław 1980. Żeleński (Boy) T., Obrachunki fredrowskie, [w:] Tegoż, Pisma, t. V, seria I: t. I-VII, Warszawa 1956.

Pre-lekcja… w Wypożyczalni PBW w Rzeszowie stała się dobrą okazją do poruszenia elementarnych zagadnień bibliotekoznawczych oraz teoretyczno- i historycznoliterackich. Spotkanie przebiegło w przyjaznej i wesołej atmosferze, pośród murów powojennej Biblioteki, zapachu starodruków i nowości wydawniczych.

Dziękujemy uczniom oraz Ich opiekunkom za odwiedziny i zapraszamy znów. Do zobaczenia!

Autorki Pre-lekcji: Ewa Wielgosz, Jolanta Krzosa, Jolanta Nizicka