Nauczyciel i Szkoła - nr 121 (8) - 2021 r.

Miesięcznik Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie

(121)październik grudzień 2021 • ISSN 2080-6698 nrnr98(62) 2015 • ISSN 2080-6698

10 lat Akademii Historii Najnowszej 2011-2021 w PCEN w Rzeszowie Edukowanie przez doświadczanie – Piknik młodych odkrywców Warto mieć marzenia…

Firlejówka. Przywrócona pamięć Wzorce osobowe w wychowaniu – okiem metodyka Dzień Przedszkolaka w Przedszkolu nr 3 Pytania do… Dyrektorki Przedszkola nr 3 w Jaśle Dziedzictwo kulturowo-historyczne i religijne regionu – Etnocentrum Ziem Krośnieńskiej

Redaguje: dr Janusz Ustrzycki – redaktor naczelny dr Dariusz Zięba Projekt okładki i skład komputerowy: Janusz Ustrzycki Współpraca: Urząd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego w Rzeszowie Muzeum Dobranocek w Rzeszowie Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Rzeszowie Muzeum Okręgowe w Rzeszowie, Muzeum Etnograficzne w Rzeszowie Młodzieżowy Dom Kultury w Rzeszowie PIE Europe Direct - Rzeszów, Podkarpacka Komisja Filmowa Krystyna Wróblewska – Dyrektor PZPW w Rzeszowie

Z DZIAŁALNOŚCI PODKARPACKIEGO CENTRUM EDUKACJI NAUCZYCIELI W RZESZOWIE 10 lat Akademii Historii Najnowszej 2011-2021 w PCEN w Rzeszowie - cz.I

1

Pierwszy Oddział Podkarpacki Stowarzyszenia Nauczycieli Matematyki

4

Z ŻYCIA SZKÓŁ I PL ACÓWEK OŚWIATOWYCH PODKARPACIA Edukowanie przez doświadczanie – Piknik młodych odkr ywców Warto mieć marzenia… – Szkoła Podstawowa w Tyczynie Uroczyste podsumowanie projektu Ponadnarodowa Mobilność Uczniów

6 8 10

Z DZIAŁALNOŚCI INSTYTUCJI SPOŁECZNYCH I KULTURALNYCH PODKARPACIA Biennale 2021 - Ogólnopolski Przegląd Wyróżnionych Prac Dyplomowych Makroregionu Południowo-Wschodniego

Z ŻYCIA SZKÓŁ I PLACÓWEK OŚWIATOWYCH PODKARPACIA Ogólnopolski Dzień Przedszkolaka w Przedszkolu nr 3 w Jaśle Pytania do… Dyrektorki Przedszkola nr 3 w Jaśle Firlejówka. Przywrócona pamięć – I Liceum Ogólnokształcące w Jaśle Wartości i postawy nauczycieli w świetle książki Nauczyciele I LO im. M. Kopernika w Krośnie 1900-2020

12

17 19 20 23

Z DOŚWIADCZEŃ NAUCZYCIELI I DORADCÓW METODYCZNYCH Wzorce osobowe w wychowaniu – okiem metodyka

24

Dziedzictwo kulturowo-historyczne i religijne regionu – Etnocentrum Ziemi Krośnieńskiej

26

Z DZIAŁALNOŚCI INSTYTUCJI SPOŁECZNYCH, KULTURALNYCH I NAUKOWYCH PODKARPACIA ”Polska na emigracji” – Muzeum Podkarpackie w Krośnie

28

I str. – Biennale 2021 - Ogólnopolski Przegląd Wyróżnionych Prac Dyplomowych Makroregionu Południowo-Wschodniego w Galerii Miejskiej Zespołu Szkół Plastycznych w Rzeszowie (fot. J. Ustrzycki) IV– Uczniowie SP w Tyczynie podczas pobytu na Malcie w ramach projektu Ponadnarodowa Mobilność Uczniów ,,We create a better future together”

© Copyright by Podkarpackie Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie przy PZPW, Rzeszów 2021 Wydawca: Podkarpackie Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie, 35-036 Rzeszów, ul. Niedzielskiego 2 tel. 17 853 40 97, fax. 17 853 46 82, www.pcen.pl, e-mail: justrzycki@pcen.pl Druk i oprawa: BONUS LIBER Sp. zo.o.

Nakład: 75 egz.

ISSN 2080-6698

Z działalności Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie

10 lat Akademii Historii Najnowszej 2011-2021 w PCEN w Rzeszowie – cz. I

A

kademia Historii Najnowszej to cykl spotkań dla nauczycieli (nie tylko historii) poruszający szeroką problematykę nauczania historii najnowszej w szkole. Zajęcia teoretyczne połączone są z metodyką nauczania. Wykład tematyczny ekspertów jest podstawą do warsztatów, które umożliwiają nauczycielom dzielenie się doświadczeniem.

Na warsztatach proponujemy różne metody nauczania.

Każdy nauczyciel może zaproponować swoje pomysły i poprowadzić zajęcia. Staramy się przybliżyć uczestnikom ważne tematy, jak o nich uczyć, gdzie szukać źródeł i materiałów, jak wykorzystać TIK w nauczaniu, wreszcie jak zaciekawić uczniów. Zapraszamy gości, znakomitych!

Dr Łukasz Kamiński – prezes IPN, prof. Jerzy Eisler, prof. Zbigniew Osiński, prof. Jacek Chrobaczyński, prof. Wojciech Roszkowski, prof. Andrzej Chwalba, prof. Marek Wierzbicki, prof. Paweł Grata. Zaangażowani są również pracownicy rzeszowskiego oddziału IPN: dr Bogusław Kleszczyński, dr Marcin Krzanicki, dr Artur Brożyniak, mgr Zenon Fajger i mgr Jakub Izdebski, mgr Katarzyna Kyc oraz członkowie Regionalnego Stowarzyszenia Pamięci Historycznej „ŚLAD”: mgr Janusz Kujawa, mgr Jan Flisak, Elżbieta Zakulec. W tym miejscu muszę podziękować za zaangażowanie w to przedsięwzięcie Paniom: Krystynie Wróblewskiej – Dyrektor PCEN, i Ewie Leniart – ówczesna Dyrektor IPN O/Rzeszów,

a obecnie Wojewoda Podkarpacki – bo bez Ich wsparcia nie byłoby możliwe zrealizowanie tylu wspaniałych spotkań.

Corocznie planowane są minimum 4 spotkania. Warsztaty odbywały się w różnych miejscach, od spotkania w salach naszych ośrodków, przez OENiPAS w Czudcu, Uniwersytet Rzeszowski, IPN, Urząd Wojewódzki i Marszałkowski, na muzeach kończąc (Muzeum Socrealizmu w Kozłówce, Muzeum Powstania Warszawskiego, bunkier w Stępinie, Centrum Dziedzictwa Szkła w Krośnie, Muzeum Regionalne w Stalowej Woli, Muzeum Okręgowe w Krośnie). Nie omieszkaliśmy też wypróbować szkoleń online, które odbywały się przez cały rok szkolny 2020/21 ze względu na pandemię i cieszyły się ogromnym zainteresowaniem. A my cieszyliśmy się, że dołączyli do nas nauczyciele z innych części Polski.

Nabór nauczycieli prowadzony jest oddzielnie na każde spotkanie, które stanowi zamkniętą całość. Organizatorami AHN są: Podkarpackie Centrum Edukacji Nauczycieli, Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie i Regionalne Stowarzyszenie Pamięci Historycznej „ŚLAD”.

Akademia Historii Najnowszej w liczbach: Ilość spotkań – 30 Ilość uczestników – ok. 1300 Ilość stałych uczestników – ponad 40 Ilość wykładowców – ponad 40

Spotkanie z udziałem Prezesa IPN dr Łukasza Kamińskiego, dyrektor IPN oddziału rzeszowskiego Ewy Leniart i dyrektor PCEN w Rzeszowie Krystyny Wróblewskiej, 20. 06. 2012 r.

Nauczyciel i Szkoła nr 8 (121)

1

Z działalności Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie

Warsztaty 4 października 2011 r.

Wykaz tematyki odbytych spotkań za lata 2011-2021: 1. Wykorzystanie TIK w nauczaniu historii – prof.

Zbigniew Osiński; 2. Podobieństwa i różnice między polskimi miesiącami w PRL – prof. Jerzy Eisler; 3. Stan wojenny w Polsce Południowo-Wschodniej – dr Artur Brożyniak oraz Gra edukacyjna stan wojenny – Bogusław Kleszczyński; 4. Film fabularny jako narzędzie polityki historycznej w Europie Środkowej i Wschodniej – Bogusław Kleszczyński oraz Fotografia jako źródło historyczne – Marcin Krzanicki; 5. Społeczeństwo polskie w okresie wojny i okupacji 1939-1945. Postawy - zachowania - nastroje – prof. Jacek Chrobaczyński, Zenon Fajger; 6. Kryzysy społeczne w Polsce po II wojnie światowej – dr Łukasz Kamiński; 7. W służbie Ojczyzny. Sylwetka majora Wacława Kopisto (1911-1993 – dr Ryszard Ziobroń, Cztery Tygodnie Września – wystawa w Zespole Szkół Ekonomicznych w Rzeszowie; 8. Wielka Wojna w regionie – prof. Andrzej Olejko; 9. Ostatni bunt młodzieży w PRL – prof. Marek Wierzbicki; 10. Wykorzystanie gier edukacyjnych w nauczaniu historii – Bogusław Kleszczyński; 11. Wykorzystanie zbiorów muzeów w nauczaniu – zajęcia w Galerii Sztuki Socrealizmu w Kozłówce; 12. Sierpień 1980 – narodziny Solidarności – wykład dr Łukasz Kamiński – prezes IPN, honorowy Rektor AHN; 13. Centralny Okręg Przemysłowy na Podkarpaciu – prof. Paweł Grata, zwiedzanie CDS w Krośnie.

14. Umocnienia z czasów II wojny światowej na Podkarpaciu – dr Tomasz Bereza, zajęcia w schronie kolejowym w Stępinie;

2

Nauczyciel i Szkoła nr 8 (121)

15. Wielka Wojna w Krośnieńskiem – dr Ewa Bereś, zajęcia w Muzeum Okręgowym w Krośnie; 16. Opozycja młodzieży w PRL – dr Łukasz Kamiński; 17. Tragedia Ryszarda Siwca – Jakub Izdebski, film Zespół Szkół nr 5 „Budowlanka” w Krośnie; 18. Spory o PRL – prof. Andrzej Chwalba, zajęcia w Urzędzie Marszałkowskim; 19. COP - innowacyjna inwestycja w przeszłości – dr Paweł Róg, warsztaty w Muzeum Regionalnym w Stalowej Woli; 20. Wykorzystanie puzzli edukacyjnych IV rozbiór Polski w nauczaniu historii – warsztaty w OENiPAS w Czudcu; 21. Kształt granic II Rzeczypospolitej był przede wszystkim sukcesem polskiej dyplomacji? Jak debatować po „oksfordzku”? – dr Jacek Magdoń, Jakub Izdebski, cykl 4 warsztatów w I LO w Krośnie; 22. W 100. rocznicę Odzyskania Niepodległości Polski – warsztaty w Pałacu Mycielskich w Wiśniowej – Teresa Furmanek-Wnęk i Piotr Ożarski. Dotyczyły wykorzystania geocahingu jako metody nauczania oraz praktycznego wykorzystania wiedzy, warsztaty; 23. Żołnierze Wyklęci w pamięci regionalnej – udział w inscenizacja przygotowana przez Zespół Szkół nr 5 „Budowlanka” w Krośnie; 24. Młodzież dla Niepodległej – mgr Romana Zych, warsztaty poprzedzone obejrzeniem wystawy przygotowanej i omówionej przez Mateusza Wernera; 25. „Kto tego nie widział, nigdy w to nie uwierzy...”.

Zbrodnia Wołyńska - historia i pamięć – wykład Tomasz Bereza (IPN), zajęcia warsztatowe – dr Joanna Kordzikowska (I LO w Łańcucie) i mgr Urszula Szymańska-Kujawa; 26. Warsztaty wokół gry „Niepodległa” (IPN) – Katarzyna Kyc (IPN), Urszula Szymańska-Kujawa;

Z działalności Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie

Warsztaty w Zespole Szkół Ekonomicznych w Rzeszowie 4 grudnia 2012 r.

27. Wykorzystanie puzzli edukacyjnych „IV rozbiór Polski” – Katarzyna Kyc (IPN), Urszula Szymańska-Kujawa; 28. Powstanie Styczniowe – warsztaty online: Katarzyna Kyc, Józef Waczyński, Zbigniew Suchodolski, Jakub Izdebski, pakiet edukacyjny Polski gen wolności; 29. Zbrodnia wołyńska-małopolska – warsztaty online: wykład – Artur Brożyniak IPN, warsztaty – dr Joanna Kordzikowska; 30. Jan Karski-kurier i emisariusz – warsztaty online: wykład – dr Marcin Chorązki (IPN Kraków), warsztaty – dr Ewa Bereś (doradca metodyczny); 31. Rotmistrz Witold Pilecki - wykorzystanie postaci patrona w pracy wychowawczej szkoły – warsztaty online: wykład – Jacek Pawłowicz (Dyrektor Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych w Warszawie), warsztaty – mgr Agnieszka Gościńska (Zespół Szkół w Iwoniczu).

Przykładowe spotkania Warsztaty 4 października 2011 r.

Gościem Akademii Historii Najnowszej był prof. dr hab. Jerzy Eisler, który wygłosił wykład pt.: Podobieństwa i różnice między polskimi miesiącami w PRL. Wykład obejmował wydarzenia w Polsce określane „polskimi miesiącami”, mające miejsce w latach 1968 (marzec), 1970 (grudzień), 1976 (czerwiec), 1980 (sierpień). Wstępem do wykładu był film dokumentalny Czarny czwartek i dyskusja wokół wykorzystania filmu w dydaktyce. Warsztaty dotyczące wydarzeń w grudniu 1970 r. na Wybrzeżu prowadzili: Zenon Fajger z IPN i Urszula Szymańska-Kujawa z PCEN. Ciekawe ujęcie tematu przez Pana Profesora Eislera zachęciło uczestników do zadawania pytań i dyskusji. Uczestnicy otrzymali materiały dydaktyczne: Grudzień 70. Materiały edukacyjne i teki edukacyjne IPN Czerwiec 76-krok ku wolności, czasopisma edukacyjne i historyczne.

Warsztaty w Zespole Szkół Ekonomicznych w Rzeszowie 4 grudnia 2012 r.

4 grudnia o 14.00 w Zespole Szkół Ekonomicznych w Rzeszowie odbyło się kolejne spotkanie w ramach Akademii Historii Najnowszej.

Zajęcia rozpoczęły się zwiedzeniem wystawy „Cztery Tygodnie Września”. Po wystawie oprowadzała nas Agata Ozga-Myc – nauczycielka historii w ZSE a zarazem opiekunka uczniów, którzy z rówieśnikami z Bielefeldu w Niemczech realizowali projekt. Efektem tego projektu jest właśnie wystawa „Cztery Tygodnie Września”, która powstała ze zdjęć zrobionych przez żołnierza Wehrmachtu stacjonującego w Rzeszowie w czasie II wojny światowej. Z jego pasji do fotografowania pozostały unikatowe zdjęcia miejsc już nieistniejących. Odnalezione w postaci albumu zdjęcia zostały przekazane do archiwum w Rzeszowie. Pani Agata w bardzo ciekawy sposób opowiadała o historii znalezienia zdjęć i pracy młodzieży przy projekcie.

W tematykę wojenną wpisał się wykład dr. Ryszarda Ziobronia z IPN, na temat postaci Wacława Kopisto z wykorzystaniem teki edukacyjnej IPN „W służbie Ojczyzny. Sylwetka majora Wacława Kopisto (19111993)”, którą uczestnicy otrzymali.

Ostatnią częścią spotkania były warsztaty poprowadzone przez Janusza Kujawę z RSPH „ŚLAD” wspomaganego przez członków Stowarzyszenia (Jan Flisak). Całość prowadziła Urszula Szymańska-Kujawa z PCEN przy współudziale pracowników IPN: Jakuba Izdebskiego i Zenona Fajgera. Poruszono tematykę regionalną, przypominając biografie wielu osób z regionu, które wykazały wspaniałą postawę w trudnych czasach wojny. Postacie te mogą posłużyć do nauczania o II wojnie przez pryzmat pojedynczych losów i dzieje regionu.

Opracowała: Urszula Szymańska-Kujawa pomysłodawca i koordynator AHN

Nauczyciel i Szkoła nr 8 (121)

3

Z działalności Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie

Pierwszy Oddział Podkarpacki Stowarzyszenia Nauczycieli Matematyki

J

esienią 2004 r., na zebraniu inaugurującym Oddział Podkarpacki Stowarzyszenia Nauczycieli Matematyki w IV Liceum Ogólnokształcącym im. Mikołaja Kopernika w Rzeszowie spotkała się grupa entuzjastów nauczycieli matematyki.

Zamysł utworzenia Oddziału podjęły osoby skupione wokół ówczesnego doradcy metodycznego z Rzeszowa, zaangażowane w szereg inicjatyw na polu organizacyjnym i dydaktycznym pod jego kierunkiem. Byli to m.in. Grażyna Cyran, małżeństwo Małgorzaty i Adama Kawałków, Henryka Szoblik, Wiesław Bać (wówczas nauczyciel I LO w Rzeszowie), Małgorzata Pyziak, Małgorzata Dziobak, Małgorzata Maciesowicz, Elżbieta Pruś, Artur Dańczak, Beata Skrzynta, Bogusława Rybka i inni.

W województwie podkarpackim odbywały się wówczas: Podkarpacki Konkurs Matematyczny im.

Franciszka Leji, Rzeszowski Konkurs Matematyczny dla Gimnazjalistów, Rzeszowski Konkurs Matematyczny „Młody Matematyk”. Wszystkie te konkursy objął formalną organizacją świeżo powstały Oddział.

Zarządem OP SNM powołanym podczas tego spotkania kierowali Grażyna Cyran jako jego przewodniczący i wspomniany już doradca metodyczny

Profesor Stefan Turnau podczas wykładu inaugurującego I Konferencję Regionalną OP SNM

w roli jej zastępcy. Zebrani, jeszcze podczas pierwszego spotkania, zdecydowali się na organizację regionalnej konferencji SNM, a datę jej przeprowadzenia wyznaczono na grudzień. Za jej aranżację świeżo powołany Zarząd OP SNM zabrał się z dużym rozmachem. Powoli kształtował się jej plan, w którym przybywało nazwisk znanych autorów książek i opracowań oraz dydaktyków matematyki.

Pomysły organizacyjne rodziły się „na pniu” i zyskiwały realizatorów.

Konferencja odbyła się zgodnie z planami 4 grudnia 2004 r. Uczestniczyło w niej ponad 150 osób.

Przewodnicząca Oddziału Podkarpackiego SNM Grażyna Cyran otwiera I Konferencję OP SNM

4

Nauczyciel i Szkoła nr 8 (121)

Z działalności Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie

Wykład inauguracyjny wygłosił profesor Stefan Turnau, który wówczas był pracownikiem Uniwersytetu Rzeszowskiego. Po wykładzie odbyły się 3 rundy równoległych warsztatów. Przybyło na nią wiele wydawnictw, spośród których w stałym kontakcie z Oddziałem pozostały: Oficyna Edukacyjna Krzysztof Pazdro, Wydawnictwo Nowik (które już wówczas otworzyło sklep „Tropy”), Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe. Na kolejnych spotkaniach pojawiły się również: Wydawnictwo Aksjomat i Wydawnictwo Omega. Wszystko to stworzyło możliwość bezpośredniego zapoznania się z ofertą oświatową i zakupu książek. Wydawnictwa wzięły również odpowiedzialność za część warsztatów, promując w ten sposób swoich autorów prowadzących zajęcia. Nieocenionym walorem tego spotkania stały się kuluary, gdzie podczas przerw przy herbacie i ciasteczku mogli spotkać się, po wielu latach, przyjaciele ze studiów i pierwszych miejsc pracy. Stwarzały one również możliwość zawiązania nowych znajomości oraz wymiany doświadczeń zawodowych. Konferencja zapoczątkowała cykl, który od jednej z kolejnych edycji przyjął nazwę Jesiennych Podkarpackich Spotkań z Matematyką i trwał aż do rozwiązania OP w roku 2014.

Oddział prowadził również wymienione wyżej konkursy. Kilka lat później podjął się również organizacji konkursu literackiego „Matematyka wierszem pisana”, który powstał z inicjatywy Renaty Miłek (Szkoła Podstawowa nr 27 w Rzeszowie).

Nagrodzone wiersze publikowane były na ówczesnej stronie internetowej OP SNM. Rzeszowski Konkurs Matematyczny dla Gimnazjalistów powiększył swój zasięg docierając do wielu nowych gmin.

Zarząd Oddziału po kolejnych kadencjach zasadniczo zmienił swój skład. W 2014 r. podjął decyzję o rozwiązaniu OP SNM. Rok temu podjęta została z sukcesem inicjatywa jego reaktywacji.

Uczestnicy konferencji w sali informatycznej

Stoiska wydawnictw

Swobodne rozmowy w kuluarach

Opracował: Adam Kawałek nauczyciel konsultant PCEN w Rzeszowie

Nauczyciel i Szkoła nr 8 (121)

5

Z życia szkół i placówek oświatowych

Edukowanie przez doświadczanie

Piknik młodych odkrywców

W

sobotę 9 października br. miała miejsce w Rzeszowie niecodzienna impreza –Piknik Nauki Eksploracje 2021.

Główna część wydarzenia odbyła się w pobliżu fontanny multimedialnej i rzeszowskiego zamku. Celem przedsięwzięcia było propagowanie interaktywnego modelu przekazywania wiedzy, rozbudzenie wśród dzieci i młodzieży ciekawości poznawczej wobec otaczającego ich świata.

Nie zabrakło wśród wystawców Zespołu SzkolnoPrzedszkolnego nr 10 w Rzeszowie. Uczniowie z nauczycielami na swoim stoisku zaprezentowali między innymi model elektrowni szczytowo-wodnej oraz model starożytnej machiny do prac ziemnych – kafaru.

Uczniowie z pasją i zaangażowaniem wyjaśniali odwiedzającym zasadę działania tych urządzeń.

Każdy zainteresowany mógł samodzielnie sprawdzić się jako operator kafaru, wbijając drewniane paliki w styropianowy grunt.

W części biologicznej stoiska, korzystając z trzech mikroskopów świetlnych można było obserwować mikroświat w kropli wody oraz drobne bezkręgowce żyjące w ściółce leśnej. Obserwatorzy z uwagą śledzili czynności życiowe tych małych organizmów. Nie każdy zdawał sobie sprawę, jak bogatym życiem tętni zwykła kałuża czy stos butwiejących liści.

Pan Tomasz Wróbel – nauczyciel biologii w Zespole Szkolno-Przedszkolnym nr 10 udzielił wywiadu Radiu Rzeszów. Odpowiadał na pytania pani redaktor dotyczące: prezentowanych modeli urządzeń oraz idei popularyzacji nauki, jaka przyświecała naszym uczniom podczas przygotowań do pikniku.

Dzięki efektywnej i twórczej pracy uczniów naszej szkoły, oraz przyjaznej atmosferze tworzonej przez wspierających ich zapał nauczycieli, mogliśmy wspólnie dzielić się naszą pasją z gośćmi tegorocznego pikniku. Wśród nich byli: prezydent Miasta Rzeszowa Konrad Fijołek, który zwrócił uwagę na model elektrowni wodnej i wyraził słowa uznania dla jej twórców, radny województwa podkarpackiego Jerzy Cypryś i wizytator Kuratorium Oświaty w Rzeszowie Elżbieta Wolan.

Tegoroczny piknik pozostanie w naszej pamięci jako dowód na to, iż nauka i ciekawość świata łączy pokolenia i w każdym z nas drzemie mały odkrywca.

Opracowanie: Beata Panasiuk – nauczyciel chemii i fizyki Tomasz Wróbel – nauczyciel biologii ZS-P nr 10 w Rzeszowie

6

Nauczyciel i Szkoła nr 8 (121)

Z życia szkół i placówek oświatowych

Piknik młodych odkrywców

Nauczyciel i Szkoła nr 8 (121)

7

Z życia szkół i placówek oświatowych

Warto mieć marzenia…

N

iezwykle miło na poinformować, że to, co jeszcze kilkanaście miesięcy temu pozostawało w sferze marzeń, było bardzo odległym celem w naszych planach i wydawało się niemożliwe do osiągnięcia, stało się faktem.

Projekt ,,We create a better future together” został zrealizowany.

Opracowany przez naszą szkołę wniosek Projektu Ponadnarodowa Mobilność Uczniów ,,We create a better future together” finansowany przez Europejski Fundusz Społeczny w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój (PO WER) w IV Osi Priorytetowej Innowacje społeczne i współpraca ponadnarodowa, działanie 4.2 Programy mobilności ponadnarodowej został zatwierdzony do realizacji 13 lutego 2019 r.

Niestety, ze względu na pandemię, zostaliśmy zmuszeni do pewnych zmian w jego realizacji oraz przesunięć terminów planowanych działań.

Głównym celem projektu było wzmocnienie kompetencji kluczowych, w tym nauki języków obcych, rozwijanie umiejętności uczenia się, nabycie nowych kompetencji niezbędnych do rozwoju osobistego, przyszłego zatrudnienia i aktywnego obywatelstwa europejskiego. Na realizację Projektu Ponadnarodowa Mobilność Uczniów szkoła otrzymała dofinansowanie w kwocie: 196 814,00 zł. Zostali o tym powiadomieni

8

Nauczyciel i Szkoła nr 8 (121)

nauczyciele, rodzice, uczniowie oraz organ prowadzący.

Wszelkie informacje, regulaminy i dokumenty zostały udostępnione na stronie naszej szkoły www.sptyczyn.pl.

O promocję projektu zadbaliśmy również w publikacjach internetowych, na stronie szkoły, na fb, w radiu VIA, TVP3, pisząc artykuły w gazetach, m. in. „Głosie Tyczyna” oraz „Nauczycielu i Szkole”.

Dziś z radością możemy poinformować, że udało się! Wreszcie udało się nam zrealizować przygotowania i mobilności. Zakwalifikowani uczniowie zostali przygotowani do wyjazdu w zakresie: językowym, kulturowym, merytorycznym i pedagogicznym na specjalnych dodatkowych zajęciach.

Szkolenie językowe trwające 25 godzin było ukierunkowane głównie na słownictwo w obszarze realizowanego przedsięwzięcia. Szkolenie kulturowe (10 godzin) obejmowało wiedzę z zakresu tradycji, obyczajów, kultury oraz zasad ruchu drogowego Malty. Natomiast przygotowanie pedagogiczne, trwające 10 godzin, było ukierunkowane na sposoby radzenia sobie ze stresem i rozłąką, adaptację w nowym środowisku, prawa i obowiązki, BHP i pierwszą pomoc. Przygotowanie merytoryczne to wsparcie organizacyjno-logistyczne dla uczniów i rodziców, m.in. poinformowanie o warunkach klimatycznych, regulaminie wyjazdu, obowiązkach związanych z mobilnością.

Z życia szkół i placówek oświatowych

Wyloty obydwu grup odbyły się w październiku br. W realizacji wzięło udział 36 uczniów, którzy wraz z opiekunami wyjechali do szkoły partnerskiej w L-Imselliet na Malcie (dwa wyjazdy w grupach po 18 uczniów).

Wyjazdy edukacyjne trwały po 7 dni, podczas których uczniowie, w czasie zajęć formalnych w szkole i nieformalnych poza szkołą, kształtowali i rozwijali wiele umiejętności i kompetencji.

Bardzo cieszymy się, że dzięki realizacji Projektu ,,We create a better future together” nasi uczniowie mogli bezpłatnie uczestniczyć w tak bogatym programie edukacyjnym, który dostarczył wielu wrażeń, nowych znajomości i niezapomnianych chwil.

Na pewno zdobyte doświadczenie osobiste i udział w zajęciach lekcyjnych w innym kraju zainspiruje i zmotywuje ich do wielu dobrych zmian w swoim życiu i zaowocuje wieloma nowymi pomysłami.

Razem kreujmy lepszą przyszłość!

Opracowała: Zofia Międlar-Mruk dyrektor Szkoly Podstawowej w Tyczynie Fot. Adam Janiec

Nauczyciel i Szkoła nr 8 (121)

9

Z życia szkół i placówek oświatowych

Uroczyste podsumowanie projektu Ponadnarodowa Mobilność Uczniów

16

listopada 2021 r. w Szkole Podstawowej w Tyczynie odbyło się uroczyste podsumowanie projektu Ponadnarodowa Mobilność Uczniów ,,We create a better future together”.

Spotkanie rozpoczęła dyrektor szkoły Zofia Międlar-Mruk, która powitała zaproszonych gości, nauczycieli i uczniów.

W tym dniu swoją obecnością zaszczycili nas m.in.: wizytator Podkarpackiego Kuratorium Oświaty Paweł Boratyński, przewodnicząca NSZZ Solidarność Oświaty Bogusława Buda, przedstawiciele samorządu: burmistrz Tyczyna – Janusz Skotnicki, przewodniczący Rady Miejskiej – Ryszard Fornal, sekretarz gminy – Anna Fil, skarbnik gminy – Barbara Matuła, przewodniczący Rady Mieszkańców Miasta Tyczyna – Jan Napora oraz reprezentujące Gminny Zespół Obsługi Szkół: Marta Zawidlak i Beata Sala. Wśród przybyłych gości znaleźli się również: dyrektor Miejskiej i Gminnej Biblioteki Publicznej – Alicja Kustra, dyrektor Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury – Zakia Cieślicka-Majka, była dyrektor MGOK-u – Zofia Matys, emerytowana księgowa Krystyna Bogdan, społecznik i były dyrektor Szkoły Podstawowej w Hermanowej – Zofia Domino oraz dyrektorzy zaprzyjaźnionych szkół: Dorota Tarańska-Klęsk, Elżbieta Rożek, Halina Drążek i Lucjan Osiadły wraz z nauczycielami i przedstawicielami samorządów

I have a dream…

Martin Luter King

uczniowskich. W spotkaniu wzięli również udział przedstawiciele Rady Rodziców oraz rodzice uczestników programu.

Po powitaniu dyrektor Zofia Międlar-Mruk podsumowała Projekt. W swoim wystąpieniu powiedziała m.in.: I have a dream too… Moim marzeniem było, jest i będzie, aby uczniowie naszej Szkoły podróżowali, zwiedzali świat, poznawali inne kultury, swoich rówieśników różnych nacji. Marzę, aby byli otwarci, nie mieli kompleksów, barier językowych a przede wszystkim ograniczeń psychicznych i mentalnych. Projekt Ponadnarodowa Mobilność Uczniów ,,We create a better future together” jest dowodem na to, że… marzenia się spełniają!

Po części oficjalnej nastąpiła część artystyczna uroczystości. Program zaprezentowany przez uczniów zabrał publiczność w niezwykłą podróż w czasie i przestrzeni. Łącząc przeszłość z teraźniejszością, przeniósł widzów na Maltę, ukazując nie tylko skomplikowaną sytuację geopolityczną tego państwa oraz jego burzliwe losy na przestrzeni dziejów, ale także stan obecny kraju na Morzu Śródziemnym. Wszyscy mogli zobaczyć również szczegółową relację uczestników projektu z samego wyjazdu i posłuchać ich wrażeń na gorąco.

Spotkanie zakończył wernisaż fotografii z pobytu uczniów SP Tyczyn na Malcie oraz degustacja maltańskich potraw.

Opracowała: Zofia Międlar-Mruk dyrektor Szkoly Podstawowej w Tyczynie Ostatnie zdjęcie przed odlotem na Maltę

10

Nauczyciel i Szkoła nr 8 (121)

Uczniowie Szkoły Podstawowej w Tyczynie podczas pobytu na Malcie w ramach projektu Ponadnarodowa Mobilność Uczniów ,,We create a better future together”

Z życia szkół i placówek oświatowych

Wyruszamy na wycieczkę

Wycieczka do Popeye Village

Spotkanie uczniów z dyrektorem San Andrea School

Nad Zatoką Ramla Bay Przy hotelowym fortepianie

Opracował: Adam Janiec nauczyciel języka polskiego w Szkole Podstawowej w Tyczynie Fot. A. Janiec

Nauczyciel i Szkoła nr 8 (121)

11

BIENNALE DYPLOMY 2021

Z działalności instytucji społecznych i kulturalnych Podkarpacia

Zespół Szkół Plastycznych w Rzeszowie

12

Nauczyciel i Szkoła nr 8 (121)

Zespół Szkół Plastycznych im. Piotra Michałowskiego

w Rzeszowie

Zespół Szkół Plastycznych im. Piotra Michałowskiego w Rzeszowie

Z działalności instytucji społecznych i kulturalnych Podkarpacia

Zespół Szkół Plastycznych w Tarnowie

Zespół Państwowych Szkół

Nauczyciel i Szkoła nr 8w(121) 15 Plastycznych Kielcach

Z działalności instytucji społecznych i kulturalnych Podkarpacia

Zespół Państwowych Szkół Plastycznych im. Józefa Szermentowskiego

w Kielcach

16

Nauczyciel i Szkoła nr 8 (121)

Fot. J. Ustrzycki

Przedszkole nr 3 w Jaśle

Z życia szkół i placówek oświatowych

Ogólnopolski Dzień Przedszkolaka w Przedszkolu nr 3 im Św. Jana Pawła II w Jaśle Fajnie jest być Przedszkolakiem – Takim sobie małym Żakiem…

20

września – to bardzo ważny dzień dla wszystkich przedszkolaków w całej Polsce – Ogólnopolski Dzień Przedszkolaka.

W naszym przedszkolu na trwałe wpisał się w kalendarz uroczystości przedszkolnych. To święto zostało ustanowione, by podkreślić wagę edukacji przedszkolnej w rozwoju i wychowaniu dzieci oraz przyczynić się do popularyzacji wychowania przedszkolnego.

Z okazji tego święta w Przedszkolu nr 3 w Jaśle od rana panowała radosna atmosfera. Na twarzy dzieci gościł uśmiech, bowiem dobrze wiedziały, że jest to ich dzień i święto. Przedszkolaki ubrane były w kolorowe koszulki i opaski z emblematami nawiązującymi do nazw grup: „Misie”, „Motyle”, „Krasnale”, „Plastusie”, a zatem było wesoło i kolorowo. Malowanie twarzy oraz zabawy na dmuchanym zamku to tylko niektóre atrakcje przygotowane przez panią dyrektor, nauczycielki, rodziców oraz zaproszonych gości.

Uroczystość rozpoczęła się od życzeń i odśpiewania hymnu przedszkola. Życzę wszystkim przedszkolakom dużo zdrowia, wielu miłych, radosnych chwil spędzonych w przedszkolu, by uśmiech gościł na waszych twarzach każdego dnia, nie tylko od święta, bo „kiedy śmieje się dziecko, śmieje się cały świat” – powiedziała pani dyrektor Elżbieta Krzysiak, cytując wybitnego pedagoga Janusza Korczaka.

18

Nauczyciel i Szkoła nr 8 (121)

Imprezie tradycyjnie towarzyszyło głośne czytanie w ramach społecznej kampanii „Cała Polska czyta dzieciom”. Dzieci wysłuchały wierszy Bożeny Formy Zabawa w przedszkolu, Zabawy z klockami, Jasio przedszkolak, Dzieci w przedszkolu, oraz W przedszkolu jak w domu Barbary Szelągowskiej.

W tym wyjątkowym dniu czytali wiersze zaproszeni goście: zastępca burmistrza Miasta – Elwira Musiałowicz-Czech, inspektor Wydziału Oświaty Urzędu Miasta – Grzegorz Stanek, dyrektor SP nr 2 im. M. Konopnickiej w Jaśle – Jolanta Myśliwiec, siostra Karina oraz przedstawicielka Rady Rodziców pani Paulina Rybczak. W zaczarowaną podróż muzyczną po świecie zabrała dzieci pani Ania – animator z agencji DJ Wodzirej Krosno. Tego dnia przedszkolaki wzięły udział w quizach i konkurencjach sportowych. Miały również okazję, by zaprezentować swój talent wokalno-muzyczny. Wszystkie dzieci otrzymały upominki w postaci książek ufundowanych przez rodziców.

Uwieńczeniem całej uroczystości były kolorowe balony napełnione helem, które dzieci wraz ze swoimi marzeniami wypuściły w niebo. Zapewne nie były to jedyne ,,balony marzeń’’, które w tym wyjątkowym dniu szybowały po niebie. To szczególne święto pełne radości ,uśmiechu i niespodzianek dostarczyło wszystkim dzieciom wielu emocji i miłych wrażeń .

Wierzymy głęboko, że na długo pozostanie w pamięci naszych przedszkolaków.

Opracowały: Aneta Walczyk i Anna Mroczka Przedszkolu nr 3 w Jaśle

Z życia szkół i placówek oświatowych

Pytania do… Dyrektorki Przedszkola nr 3 w Jaśle Pani Dyrektor, Czemu służy akcja „Ogólnopolski Dzień Przedszkolaka?

Uroczystości oraz imprezy to jedna z form pracy naszego przedszkola, wpływająca na prawidłowy rozwój dzieci, a także jedna z form współpracy przedszkola z rodzicami. Przygotowanie do uroczystości stwarza wiele okazji do wyzwalania różnorodnej aktywności dziecięcej. Staramy się, aby każdy przedszkolak miał okazję do zaprezentowania swoich mocnych stron, co w znacznym stopniu podnosi jego poczucie własnej wartości staramy się, aby każde dziecko zawsze znalazło dla siebie taki obszar działania, w którym czuje się mocne, pewne i w dodatku zyska aplauz gości.

Nasze przedszkole od 2003 r. działa na rzecz Fundacji ABC XXI „Cała Polska czyta dzieciom”. Placówka, kilkakrotnie została doceniona w ogólnopolskim konkursie za najlepiej przeprowadzone akcje czytelnicze w ciągu u całego roku. W ramach tych akcji zorganizowano wiele imprez i uroczystości. Do najważniejszych można zaliczyć: „Ogólnopolski Dzień Przedszkolaka”, Przegląd Piosenki Przedszkolnej „Jesień nie musi być smutna”, Dzień Babci i Dziadka pod hasłem „Jak cudne są wspomnienia”, ‘Biesiada z Babcią i Dziadkiem”, „Spotkanie pokoleń”, „Dzień Języka Polskiego”, Piknik „W rodzinnym gronie”, Ogólnopolski Tydzień Czytania Dzieciom” pod hasłem „Czytanie łączy”, „Sportowcy czytają dzieciom. Wychowanie przez sport i czytanie”. Promując, głośne czytanie staramy się dobierać dzieciom literaturę tak, aby nie tylko rozwijała ich umysły, wpływała na wzbogacenie ich słownika, wiedze, postawy i system wartości, ale była także zintegrowana z aktualnymi treściami wychowawczo-dydaktycznymi oraz stwarzała okazje do podejmowania doświadczeń językowych, plastycznych i teatralnych. Dzień Języka Polskiego to uroczystość cykliczna, która sprzyja rozwijaniu wrażliwości na piękno języka ojczystego, kształci postawę szacunku do historii naszego kraju, symboli narodowych, właściwego zachowania podczas uroczystości.

W ramach obchodów Dnia Języka Polskiego w naszym przedszkolu zorganizowano następujące uroczystości: „Jasło moja mała Ojczyzna” w ramach obchodów 650-lecia nadania praw miejskich Jasłu, „Dbajmy o piękno słowa polskiego, „Dbamy o naszą małą Ojczyznę”, „Patriotyzm łączy pokolenia” – Koncert patriotyczny z okazji 100 rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości. Należy podkreślić, iż wymienione uroczystości były zorganizowane przy współpracy z młodzieżą II LO im. ppł. J. Modrzejewskiego w Jaśle. Efektem naszej współpracy były również bajki słowno-muzyczne „Czerwony Kapturek”, „Królewna Śnieżka” i „Kopciuszek”. Występy dzieci i młodzieży podziwiali zaproszeni goście rodzice, przedszkolaki i uczniowie. Ponadto dzieci z naszego przedszkola przedstawiły bajkę słowno-muzyczną „Urodziny Papy Smerfa” dla wszystkich miejskich przedszkoli podczas Ogólnopolskiego Tygodnia Czytania Dzieciom pod hasłem „Czytanie łączy”.

Nasze działania skupiają się również na aktywnej działalności proekologicznej i prozdrowotnej. Ponad 10 lat temu przedszkole przystąpiło do Wojewódzkiej Sieci Szkół Promujących Zdrowie. Pod czujnym okiem nauczycieli kształtujemy świadomość ekologiczną dzieci przedszkolnych oraz ich aktywną postawę wobec działań na rzecz ochrony środowiska i zdrowia.

Organizujemy cykliczne uroczystości takie jak: „Dzień Ziemi”,

„Żyj zdrowo i ekologicznie”, „Dzień Marchewki”, „Dzień Jabłuszka”, „Dzień Śliwki” i wiele innych. Przedszkole już od 17 lat organizuje Przegląd Piosenki Przedszkolnej „Jesień nie musi być smutna”. To jesienne przedsięwzięcie sprzyja integracji środowiska przedszkolnego uczy odwagi, śmiałości, wrażliwości na piękno przyrody. Ciekawym elementem przeglądu jest pokaz mody ekologicznej. Modele i modelki prezentują ciekawe i oryginalne stroje wykonane z materiałów ekologicznych. Głównymi projektantami tych oryginalnych strojów są rodzice. Wszystkie uroczystości, imprezy w przedszkolu dają dzieciom możliwość ukazania swoich umiejętności, zdolności i talentów. Ponadto dzieci rozwijają mowę, pamięć , współdziałają z innymi, rozwijają postawę społeczną pamiętając o najbliższych, rozwijają zainteresowanie tradycją, obrzędowością i zwyczajami ludowymi itd.

W ostatnich latach bardzo uroczyście obchodzimy w naszym przedszkolu „Ogólnopolski Dzień Przedszkolaka”. Głównym celem uroczystości jest podkreślenie znaczenia edukacji przedszkolnej w rozwoju dziecka, popularyzację wychowania przedszkolnego, ale też integracji ze środowiskiem, osobami, instytucjami, które mają wpływ na wizerunek i jakość funkcjonowania przedszkola. Jest to uroczystość cykliczna, a zatem naszym celem jest kultywowanie tradycji przedszkolnych, dostarczenie dzieciom kolejnych okazji do wesołej zabawy i czerpania radości bycia przedszkolakiem.

W jaki sposób dzieci przygotowują się do tej uroczystości i jak ważny jest dla nich ten dzień?

Dzieci dużo wcześniej przygotowują się do tej uroczystości.

Wspólnie z nauczycielami uczą się hymnu przedszkola, ustalają jak ubrać się tego dnia, wymyślają różne zabawy, przedstawiają swoje pomysły. Oczywiście czeka ich wiele niespodzianek, atrakcji przygotowanych przez rodziców nauczycieli i zaproszonych gości. To ważny dla dzieci dzień ponieważ jest wyjątkowo radosny, zorganizowany przede wszystkim dla nich, ale też ma głębszy wymiar – uczy umiejętności pracy współdziałania i zabawy w zespole.

Czy rodzice angażują się w pomoc organizacji tego święta?

Rodzice chętnie włączają się w nasze uroczystości i przedsięwzięcia przedszkolne. W ramach współpracy z rodzicami w przedszkolu powstała grupa teatralna „Będzie się działo”.

Rodzice przygotowali dla dzieci dwie inscenizacje wierszy „Rzepkę” Juliana Tuwima, którą przedstawili podczas pikniku rodzinnego, oraz „Kaczkę Dziwaczkę” Jana Brzechwy na scenie Jasielskiego Domu Kultury podczas Jubileuszu 60-lecia powstania Przedszkola oraz uroczystości z okazji „Dnia Babci i Dziadka” pod hasłem „Spotkanie pokoleń”. Podczas tegorocznej uroczystości z okazji „Dnia Przedszkolaka” rodzice przygotowali poczęstunek i ufundowali książki z dedykacją dla wszystkich przedszkolaków. Przedstawiciele rodziców wzięli również udział w tym radosnym dla dzieci dniu. Rodzice bardzo troszczą się o wszechstronny rozwój i wychowanie swoich dzieci. Wiemy, iż rodzice są pierwszymi i najważniejszymi nauczycielami swoich dzieci i mają ogromny wpływ na przyswajanie przez dzieci wartości zachowań i przekonań. Dlatego doceniamy ich współpracę i obecność w przedszkolu.

Nauczyciel i Szkoła nr 8 (121) 19 Z panią dyrektor Elżbietą Krzysiak rozmawiała Agata Lorens

Z życia szkół i placówek oświatowych

Firlejówka. Przywrócona pamięć

25

października 2021r. w auli I Liceum Ogólnokształcącego im Króla Stanisława Leszczyńskiego w Jaśle odbyła się uroczysta akademia z okazji 101 rocznicy bitwy pod Firlejówką, w której bohatersko walczyli profesorowie i uczniowie szkoły. Organizatorami uroczystości było I Liceum Ogólnokształcące w Jaśle oraz Fundacja im. Profesora Romana Saphiera.

Losy uczniów i nauczycieli jasielskiego gimnazjum ściśle łączą się z walkami o wschodnią granicę Polski w wojnie 1920 roku. Na apel Józefa Piłsudskiego – Naczelnego Wodza o powszechną mobilizację swoją gotowość do walki zgłosiło około 300 uczniów – ochotników, w tym również dwóch profesorów: Roman Saphier i Jakub Kuska – dyrektor zakładu w Jaśle.

Data zakończenia I wojny światowej i odzyskanie przez Polskę niepodległości witana była w Jaśle entuzjastycznie.

13 listopada 1918 r. odbyła się msza w kaplicy gimnazjalnej. Dyrektor szkoły Kazimierz Midowicz wezwał wówczas młodzież jasielskiego gimnazjum do solidnej nauki i pracy, bowiem to właśnie „ludzi mądrych i wykształconych będzie potrzeba w nowym kraju” – twierdził.

Odzyskanie niepodległości niosło ze sobą problem nierozstrzygnięcia przebiegu wschodniej granicy Polski, która ustalana była od stycznia 1920 r. na drodze konfliktu zbrojnego między Polską, a Rosją bolszewicką.

Udział uczniów i nauczycieli jasielskiego gimnazjum w wojnie polsko-bolszewickiej zaznaczył się szczególnie 6 września 1920 r. w bitwie pod Firlejówką. W bitwie tej polegli profesor Roman Saphier oraz uczniowie: Antoni Aman, , Jan Lejpras, Jan Sanocki, Jan Skuba, Jan Soczek i Józef Urbanek.

20

Nauczyciel i Szkoła nr 8 (121)

Profesor Roman Saphier – nauczyciel i wychowawca młodzieży jasielskiego gimnazjum, który poległ wraz uczniami 6 września 1920 r. w bitwie pod Firlejówką, w latach przedwojennych otoczony był przez społeczność szkoły czcią bohatera. Świadczą o tym zapisy w Księdze Pamiątkowej 70-lecia Państwowego Gimnazjum im. Króla Stanisława Leszczyńskiego w Jaśle z 1938 roku mówiące o tym, że w westybulu gimnazjum była tablica pamiątkowa poświęcona poległym pod Firlejówką i urna z ziemią

Z życia szkół i placówek oświatowych

z pola bitewnego, przy której odprawiano uroczyste apele. Imię prof. Romana Saphiera w okresie międzywojennym nosił fundusz stypendialny dla pilnych i wzorowych uczniów powołany w dziesiątą rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości.

Po drugiej wojnie światowej pamięć o bohaterze spod Firlejówki i jego uczniach nie była już tak żywa, co wynikało ze zmian ustrojowych i oceny historycznej tamtego wydarzenia. Widomym znakiem bohaterskiego czynu jaślan pozostała tablica pamiątkowa znajdująca się w kaplicy gimnazjalnej, obecnie kościele św. Stanisława BM. Na nowo postać prof. Romana Saphiera została przypomniana w 1993 r. kiedy to odbywały się obchody jubileuszu 125-lecia Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącego im. Króla Stanisława Leszczyńskiego.

Wtedy też powstała inicjatywa powołania Fundacji jego imienia, której celem jest m.in. niesienie pomocy uczniom I Liceum Ogólnokształcącego w Jaśle.

Nie sposób byłoby realizować te zamierzenia bez pamięci o patronie Fundacji. Od początku działalności Zarząd Fundacji czynił starania, by odnaleźć miejsce pochówku bohaterskich Jaślan.

Okres burzliwych przemian ustrojowych na Ukrainie po 1991 r., w granicach której obecnie leży Firlejówka, nie sprzyjał wyjazdowi w celu odszukania mogiły.

Pierwsza taka wyprawa miała miejsce dopiero 24 kwietnia 2006 r. Wyjazd ten przyniósł nadspodziewanie dobre efekty. Spotkani w Firlejówce mieszkańcy, pomogli znaleźć miejsce pochówku naszych rodaków. Jak wspominają uczestnicy tamtego – pierwszego wyjazdu widok był niesamowity. Wśród pól, przy drodze prowadzącej w kierunku torów, gdzie przy nieistniejącym przejeździe stała kolejowa budka dróżnicza z polskim znakiem wysokościowym z okresu międzywojennego, znajdowała się mogiła z resztkami drewnianego krzyża, którego ramiona podtrzymywał krzew czarnego bzu porastający grób.

Nauczyciel i Szkoła nr 8 (121)

21

Z życia szkół i placówek oświatowych

Po powrocie Zarząd Fundacji podjął rozmowy z władzami miasta Jasła i Stowarzyszeniem Miłośników Jasła i Regionu Jasielskiego mające na celu przygotowanie projektu odnowienia firlejowskiej mogiły.

Po tych pierwszych krokach przyszedł czas na wyjazd uczniów i nauczycieli I Liceum w Jaśle do Firlejówki, który miał miejsce we wrześniu 2006 r. Pokłosiem wyjazdu była wystawa „A pamięć o nich przetrwa ... – śladami jasielskich bohaterów” zorganizowana w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Jaśle, Przez kolejne lata Fundacja regularnie (z wyjątkiem roku 2007) we wrześniu organizowała wyjazdy do Firlejówki, oddając cześć prof. Romanowi Saphierowi i jasielskim gimnazjalistom.

Jednocześnie Zarząd Fundacji cały czas czynił starania o zgodę na budowę pomnika dla uczczenia poległych: profesora Romana Saphiera i uczniów.

Uroczyste odsłonięcie i poświęcenie pomnika na firlejowskiej mogile odbyło się 24 września 2011 r. Uroczystość zgromadziła Polaków i Ukraińców, w tym licznych mieszkańców Andrijiwki (taką nazwę obecnie nosi Firlejówka) i uczniów tamtejszej szkoły podstawowej wraz ze swoimi nauczycielami. Odbyło się ekumeniczne nabożeństwo żałobne z udziałem miejscowych kapłanów; obrządku greckokatolickiego i prawosławnego oraz księdza katechety I LO w Jaśle.

W uroczystości odsłonięcia pomnika, wzięli udział uczniowie jasielskiego liceum wraz ze swoimi wychowawcami. Podobnie było we wszystkich wcześniej organizowanych przez Fundację wyjazdach. Obecność młodzieży świadczy o chęci poznawania z bliska historii poprzedników. Nie byłoby ich pod Firlejówką, gdyby

nie kształtowanie postaw patriotycznych przez nauczycieli I LO w Jaśle, którzy dawali przykład godnej postawy, osobistego zaangażowania i poświecenia dla idei upamiętnienia oraz uczczenia bohaterów narodowych.

Pamięci tych wydarzeń poświęcona była akademia w auli I LO w Jaśle na którą zaproszeni zostali min. potomkowie poległych: Andrzej Przybyszowski – wnuk profesora Jakuba Kuski, Anna Pasterz – stryjeczna wnuczka Jana Soczka oraz Andrzej Urbanek, bratanek Józefa Urbanka, którzy w krótkich, niezwykle emocjonalnych wystąpieniach wspominali swoich krewnych.

W czasie uroczystości osoby zasłużone dla Fundacji zostały uhonorowane okolicznościowymi medalami wybitymi z okazji 100-lecia bitwy pod Firlejówką, a wykonanymi przez absolwenta I LO w Jaśle i ASP w Gdańsku Tomasza Sójkę.

Uroczystość uświetnił swoim występem chór szkolny Soli Deo oraz uczniowie, którzy przygotowali prezentację, przybliżającą zebranym historię firlejowskiej mogiły, a także krótką część artystyczną.

Na zakończenie prezes Fundacji im. Profesora Romana Saphiera przywołał słowa Zbigniewa Herberta: „Nie dajmy zginąć poległym”. Przypominają one o niezbywalnej, niezależnie od czasów, roli patriotyzmu, idei wolnościowych i konieczności ich obrony. Wydaje mi się – pisał Herbert – że podejmuje się walkę nie dla wygranej, bo to by było zbyt łatwe, i nie dla samej walki, ale w obronie wartości, dla których warto żyć i za które można umrzeć […]. Musi być element walki i musi być założona w tej walce także przegrana, ale w imię wartości, które będą dalej żyły”.

Opracowała: Agata Lorens nauczyciel historii I LO w Jaśle doradca metodyczny Krosno

22

Nauczyciel i Szkoła nr 8 (121)

Z życia szkół i placówek oświatowych

Wartości i postawy nauczycieli w świetle książki Władysława Sitka Nauczyciele I Liceum Ogólnokształcącego im. M. Kopernika w Krośnie 1900-2020

D

zieje duszy ludzkiej, choćby najpłytszej, bodaj czy nie są ciekawsze i pożyteczniejsze od dziejów całego narodu... . Myśl rosyjskiego pisarza Michała Turgieniewa koresponduje wymownie z charakterem publikacji autorstwa Władysława Sitka Nauczyciele I Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika w Krośnie 1900-2020.

Kilkaset biogramów pedagogów i wychowawców ukazanych w perspektywie 120 lat łączy wspólny fakt: nauczycielska praca na rzecz uczniów krośnieńskiego Kopernika.

Długa i bogata historia szkoły w oczywisty sposób splata się z dziejami ostatniego stulecia z jego okrucieństwem wojen światowych i bezwzględnych totalitaryzmów.

Wobec tych historycznych wyzwań każdorazowo kadra nauczycielska manifestowała swój patriotyzm i postawy obywatelskie. Wielu nauczycieli brało udział w działaniach wojennych, a później w budowaniu państwowości polskiej na szczeblu lokalnym.

I wojna światowa i rodząca się polska państwowość stanowiła poważne wyzwanie dla pedagogicznych kadr.

Jednym z takich bohaterów swoich czasów był Henryk Bęben (1893-1971) absolwent c.k. Wyższej Szkoły Realnej w Krośnie, a w latach 1923/1924 nauczyciel rysunku w Państwowym Gimnazjum im. Mikołaja Kopernika w Krośnie. Służył w I Brygadzie Legionów Polskich, odznaczony został Srebrnym Medalem I klasy za waleczność. Jako adiutant ps. ”Huragan” w Komendzie miasta Przemyśla brał udział w zwycięskich walkach z Ukraińcami o prawobrzeżny Przemyśl. Później walczył w operacji „Bug” dowodzonej przez gen. Jana Romera, gdzie za swoje zasługi wojenne awansował na stopień kapitana.

W Legionach Polskich służył także Aleksander Wieleżyński. W 1914 objął komendę 1 plutonu 1. baterii. Za udział w wojnie polsko-bolszewicko-ukraińskiej 1918-1920 odznaczony został Srebrnym Krzyżem Orderu Virtuti Militari 5 klasy.

Warto jeszcze wspomnieć choćby o Józefie Wiśmierskim, nauczycielu geografii, historii, języka niemieckiego w c.k. Wyższej Szkole Realnej w Krośnie w latach 19041908. Oddelegowany w 1920 roku do pracy plebiscytowej na Spiszu, w związku z konfliktem między Polską a Czechosłowacją o tamte tereny, został brutalnie pobity przez czeską bojówkę i poniósł śmierć w nurtach Dunajca.

Działalność konspiracyjna, prowadzona przez kadrę nauczycielską, w czasie drugiej wojny światowej jest szerzej

znana z kilku publikacji na ten temat i wspomnień samych uczestników. Wspomnę jedynie o Antonim Lęcznarze i Julianie Mullerze uwolnionych z hitlerowskiego więzienia w słynnej akcji Armii Krajowej „Pensjonat”, czy Kazimierzu Hozerze, radiotelegrafiście Inspektoratu AK Podkarpacie Oddział OP-15 ps. „Spec”.

W tajne nauczanie zaangażowanych było wielu nauczycieli z ówczesnymi dyrektorami na czele. Przewodniczącym Komisji Tajnego Nauczania dla Szkół Średnich w Krośnie był wieloletni dyrektor Państwowego Gimnazjum im. M. Kopernika w Krośnie Stanisław Kobak ps. „Wrona”. Późniejszy dyrektor szkoły, Józef Kucza ps. „Góra” i „Wiąż” prowadził wykłady w Tajnej Szkole Podchorążych w Miejscu Piastowym i działał w Tajnej Organizacji Nauczycielskiej. Józef Jan Wanic uczestniczył w tajnym nauczaniu organizowanym w klasztorze oo. jezuitów w Starej Wsi koło Brzozowa. To tylko nieliczne przykłady szerokiej działalności wielu nauczycieli w ramach obrony polskości i podtrzymywania ducha narodu.

O wyjątkowym statusie nauczycieli I Liceum w Krośnie świadczy nie tylko patriotyczna postawa, ale ich profesjonalizm i wysokie kompetencje zawodowe, w wielu przypadkach tytuły naukowe. Nauczyciele zdobywali zawodowe szlify w wiodących ośrodkach akademickich.

Do wybuchu drugiej wojny światowej byli to głównie absolwenci uczelni lwowskich, w dużej mierze także krakowskich. Do 1939 roku kadrę nauczycielską zasilali znacząco nauczyciele z Kresów w ramach migracji środowiska inteligenckiego i naukowego, które uchodziło przed bolszewicką barbaryzacją.

Nauczyciel i Szkoła nr 8 (121)

23

Z doświadczeń nauczycieli, doradców metodycznych i nauczycieli konsultantów

Naukową elitę stanowili profesorowie akademiccy.

Nauczycielem chemii, geografii, języka polskiego w latach 1903-1911 był późniejszy profesor nadzwyczajny chemii ogólnej Wydziału Rolniczego Uniwersytetu Jagiellońskiego, prof. dr hab. Jan Józef Kozak i prof. dr hab. Bolesław Kielski, nauczyciel języka francuskiego, języka polskiego i historii. Doktoryzował się i habilitował na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Prof. dr hab. inż. Franciszek Wasilkowski, nauczyciel matematyki i fizyki prorektor Politechniki śląskiej w Gliwicach. Bronisław Cezary Vopalka – asystent prof. Augusta Witkowskiego, później asystent w Katedrze Fizyki C.K. Szkoły Politechnicznej we Lwowie. To znowu nieliczni pracownicy naukowi, którzy pracowali w liceum w Krośnie. Oczywistym jest, że swoim autorytetem, akademicką wiedzą podnosili poziom nauczania i wyznaczali standardy nauczycielskiej pracy. Obecnie pracuje w szkole troje nauczycieli z tytułem doktora, a dr Zofia Bartecka-Prorok i Grzegorz Depczyński otrzymali tytuły profesora oświaty.

Oprócz pełnej poświęcenia pracy pedagogicznej nauczyciele angażowali się mocno w budowanie społeczności lokalnej. Współtworzyli stowarzyszenia i organizacje o charakterze społecznym. Na tym polu aktywnie działał pierwszy dyrektor szkoły, Kacper Brzostowicz. Zarządzał wieloma instytucjami o charakterze oświatowym, ale był też w Radzie Nadzorczej Towarzystwa Zaliczkowego i zastępcą dyrektora Kasy Oszczędności w Krośnie. Długi czas pozostawał przewodniczącym Kółka Rolniczego i członkiem Wydziału Towarzystwa Spożywczego. Angażował się w działalność Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Wspomniany wcześniej Bronisław Cezary

Vopalka organizował i kierował Powiatowym Związkiem Teatrów i Chórów Ludowych, był współtwórcą Spółdzielni Ludowej.

Wielu nauczycieli kandydowało do Rady Miasta Krosna i innych organów pozarządowych. To szerokie zaangażowanie społeczne nauczycieli musiało pozytywnie oddziaływać na wychowanków.

W ramach aktywności artystycznej warto zwrócić uwagę na takich nauczycieli-artystów jak: Franciszek Andrzej Daniszewski. Malarz-portrecista, kierownik zakładu artystyczno-malarskiego i fotograficznego „Sokół” i ugrupowania artystycznego o tej samej nazwie. Bronisław Ignacy Probulski czy Stanisław Witowski-Iskrzyniak.

Z tego pobieżnego i dalece wybiórczego przeglądu sylwetek profesorów przedstawionych w publikacji Pana Władysława Sitka Nauczyciele I Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika w Krośnie 1900-2020. wynika jak wielki kapitał intelektualny gromadzony był przez cały okres funkcjonowania szkoły. Wysoki poziom naukowy i etyczny nauczycieli, różnorakie życiowe doświadczenia, wielokulturowość, aktywność na polu społecznym to dziedzictwo, z jakim przychodzi się mierzyć kolejnym pokoleniom nauczycieli. Stają przed koniecznością sprostania wyzwaniom współczesności, ale także dochowania wierności bogatej tradycji szkoły.

Izaak Newton miał powiedzieć: Jeśli widzę dalej, to tylko dlatego, że stoję na ramionach olbrzymów. Z wielką satysfakcją przychodzi mi stwierdzić, że obecne Grono Pedagogiczne w znakomity sposób realizuje wypracowane standardy kształcenia, o czym świadczą losy wychowanków szkoły i ich pozytywna opinia o swoich wychowawcach i nauczycielach.

Opracował: Ryszard Józefczyk Dyrektor I LO w Krośnie

Wzorce osobowe w wychowaniu – okiem metodyka

W

czasach, gdy wiedzę, inspiracje, rady oraz pomysły na życie można znaleźć w Internecie, warto zadać sobie pytanie: Jaką rolę w procesie kształcenia i wychowywania pełnią autorytety, wzorce osobowe?

Zgodnie z ustaleniami psychologii rozwojowej należy stwierdzić, iż człowiek posiada naturalne potrzeby oraz skłonności do naśladowania innych. Obserwowanie zatem oraz powtarzanie zachowań określonych przykładów oraz wzorów wpisane jest jakby w mechanizm rozwojowy dziecka, młodzieży, ale również człowieka dorosłego (Olubiński A, Rola autorytetu w procesie edukacji).

Jednak współczesny młody człowiek zdaje się demonstrować całym sobą, że o ile jakiś wzorców potrzebuje, to takich, których dostarcza mu Sieć.

24

Nauczyciel i Szkoła nr 8 (121)

Jeśli szuka wiedzy z pomocą przychodzi szeroki zasób portali internetowych oferujących wszystko w pigułce, prosto i w skrócie. Streszczenie, omówienie, analiza, ekspresowy kurs językowy, funkcje, reakcje, gotowe wypracowania. Znaleźć można niemal wszystko bez wychodzenia z domu. No właśnie niemal. Jeśli bowiem uczeń trafi na kreatywnego nauczyciela z nieukrywanym wzburzeniem będzie musiał, jak to już kiedyś dane mi było słyszeć, wykrzyknąć: Jak ja mam to napisać, jeśli tego nie ma w Internecie?

Jeśli szuka własnego zdania wystarczy kliknąć w link.

Jednorazowo zainteresować się jakimś tematem, by już systematycznie otrzymywać spersonalizowane wskazówki mieszczące się w określonym nurcie, promujące taki a nie inny, jedynie słuszny tok myślenia. W ocenie moralnej

Z doświadczeń nauczycieli, doradców metodycznych i nauczycieli konsultantów

konkretnego zjawiska przyjdą z pomocą youtuberzy, influencerzy, tiktokerzy, a więc osoby, które są znane z tego, że są znane. To oni urastają dziś do rangi autorytetów kształtujących sposób myślenia, wartościowania, wskazywania sposobu na życie innym, zwłaszcza dzieciom i młodzieży. Nie może być inaczej skoro sami młodzi przyznają, że ich screen time to blisko 8 godzin dzienne.

Jednak „miarą autorytetu nie jest popularność danej osoby, na przykład bycie gwiazdą w mass mediach.

Autentyczni prorocy każdej epoki krytycznie oceniali współczesne im wzory postępowania moralnego, stawiali sobie i innym wysokie i trudne wymagania, dlatego często otaczało ich niezrozumienie, brak akceptacji, a nawet nienawiść. Natomiast fałszywi prorocy głosili zazwyczaj poglądy łatwe do zaakceptowania, często w atrakcyjnej formie, czasem czynili to z charyzmą nowości i odkrywczości, dlatego było to tak popularne. Chrystus wyraźnie przestrzegał swoich wyznawców przed tego typu głosicielami „prawdy”: Biada wam, gdy wszyscy ludzie chwalić was będą. Tak samo [...] czynili fałszywym prorokom (Łk 6,26).” ( Ks. Z. Chlewiński, Kryzys autorytetu?)

Dostrzegając zachodzące przemiany, ekstremalnie mocne osadzenie młodego człowieka w rzeczywistości wirtualnej, nie sposób jej odrzucić i uznać jedynie za ciemną stronę procesu wychowania. Jest ona swego rodzaju rolą na której rosną wspólnie pszenica i chwast.

I choć czasem zdaje się że dobrego ziarna jakby mniej, to do rodziców, nauczycieli i wychowawców należy troska, by młody człowiek potrafił odnaleźć to co dobre a odrzucić zło.

Wydaje się, że zadaniem wychowawcy – rodzica, czy nauczyciela jest z jednej strony dotarcie do tej wirtualnej przestrzeni wychowanka, aby spotkać się z nim „na jego terenie”. Pozwolić mu odkryć inne wzorce w środowisku, w którym on ich poszukuje. Z drugiej strony warto, aby młody człowiek został wyrwany z rzeczywistości wirtualnej, która wciąga go coraz mocniej i został poprowadzony do odkrycia wartości, wzorów osobowych, w konkretnych osobach, w rzeczywistych relacjach międzyludzkich, zwłaszcza w rodzinie.

Wychowanie nie może być skuteczne, nie może spełniać społecznych oczekiwań bez możliwości odwołania się do pozytywnych wzorów. Bez nich zachwiany zostaje mechanizm przekazywania wartości, tak ważnych w kształtowaniu postaw moralnych i społecznych młodego pokolenia.

Ponadto może to zakłócić proces naturalnego wzrastania dzieci i młodzieży w społeczeństwo oraz kulturę, głównie na skutek pozbawienia psychicznego oparcia w dorosłych, co ściśle wiąże się z brakiem poczucia bezpieczeństwa. Świadomość, że nie ma się takiego pozytywnego oparcia

może pogłębiać niepewność i przygnębienie, a także rodzić bunt wobec całego otoczenia. (Izdebska H., Strach nie buduje autorytetu).

Czy właśnie nie doświadczamy takiej sytuacji? Dostrzegamy dzisiaj coraz słabszy stan psychiczny młodego pokolenia, czego przejawem są kolejki oczekujących na wizytę u psychologa w ośrodkach prowadzących terapię dzieci i młodzieży. Warto stawiać pytanie: z czego to wynika?

Problem z całą pewnością jest złożony. Można zamknąć wszystkie odpowiedzi w stwierdzeniu: To efekt zamknięcia, pandemii, zdalnego nauczania. Ale czy to będzie pełny obraz. Może sytuacja lockdownu jedynie uwypukliła szerszy problem braku oparcia wychowania na mocnych relacjach w rodzinie, dających poczucie bezpieczeństwa oraz trwałym fundamencie wartości nieprzemijających.

Sytuacje trudne są wpisane w życie każdego człowieka i dlatego jednym z zadań wychowania jest wykształcenie umiejętności radzenia sobie z nimi. Warto oprzeć się w tym procesie na przykładach osób, które z trudnymi sytuacjami zmierzyły się w swoim życiu i wyszły z nich zwycięsko. Można zatem zapytać, dlaczego nie załamał się ani nie dał się złamać kard Wyszyński? Przecież był nieustannie inwigilowany. Władze komunistyczne piętrzyły mu trudności przy próbach jakichkolwiek działań duszpasterskich, zalewano go falą hejtu (tak byśmy dzisiaj nazwali wizerunek medialny, jaki kreowali mu komuniści), no i przez trzy lata był więziony. Pomimo to nie zmienił swojego nauczania, ale także nie dał się wprowadzić w stan nienawiści wobec wrogów. Dlaczego nie stracił wiary, kiedy w wieku 9 lat zmarła mu matka?

Może dlatego, że wiara jego rodziców nie była oparta na uczuciach ani na przekonaniu, że Pan Bóg ma zapewnić pomyślną realizację ich planów, tylko na pokornym realizowaniu woli Bożej w konkretnych warunkach życiowych. Może dlatego, że dziadek późniejszego Prymasa Tysiąclecia za wierność wyznawanym wartościom został zmuszony przez carskie władze do opuszczenia rodzinnego Podlasia i nie traktował tego jako błędu życiowego.

Może dlatego, że jego ojciec pokazał mu, że są sprawy dla których warto narażać swoje bezpieczeństwo, dobrostan, a nawet życie. Wszak zabierał go ze sobą do Puszczy Białej, by pod osłoną nocy stawiać krzyże ma grobach powstańców styczniowych. Wszystkie te wydarzenia przeżyte w oparciu o mocne więzy rodzinne ukształtowały go jako człowieka niezłomnego.

A zatem stara sekwencja łacińska Słowa uczą, przykłady pociągają nie straciła nic ze swojej aktualności także w odniesieniu do kwestii kształtowania osobowości człowieka. Istotne jest jednak, kto zostanie przedstawiony i przyjęty jako wzorzec.

Opracował: ks. Wojciech Sabik

Nauczyciel i Szkoła nr 8 (121)

25

Z doświadczeń nauczycieli, doradców metodycznych i nauczycieli konsultantów

Dziedzictwo kulturowo-historyczne i religijne regionu – Etnocentrum Ziemi Krośnieńskiej W preambule podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych zapisano, iż jednym z celów kształcenia jest: wzmacnianie poczucia tożsamości indywidualnej, kulturowej, narodowej, regionalnej i etnicznej 1.

Rozbudzanie poczucia miłości do ojczyzny, uczenie szacunku i przywiązania do tradycji oraz historii własnego narodu, jego osiągnięć, kultury oraz języka ojczystego jest kształtowane podczas realizacji przedmiotu historia 2.

Także w szkole ponadpodstawowej kształcenie i wychowanie sprzyja rozwijaniu postaw obywatelskich, patriotycznych i społecznych uczniów. Zadaniem szkoły jest wzmacnianie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i regionalnej, przywiązania do historii i tradycji narodowych...3. Zadania te są realizowane szczególnie na lekcjach historii, ponieważ edukacja historyczna pełni bardzo ważne cele wychowawcze.

Umożliwia uczniom m.in. wzmacnianie poczucia miłości do Ojczyzny przez szacunek i przywiązanie do tradycji i historii własnego narodu oraz jego osiągnięć, kultury i języka ojczystego; uczy szacunku dla dziedzictwa narodowego; wyrabia poczucie troski o pamiątki i zabytki historyczne; oraz rozbudza zainteresowania własną przeszłością, przeszłością swojej rodziny oraz historią lokalną i regionalną4 .

Przy realizacji tych zadań zalecane jest korzystanie z różnorodnych źródeł informacji oraz zastosowanie różnorodnych metod nauczania i środków dydaktycznych. Obok klasycznych metod niezwykle ważne jest, aby w procesie dydaktycznym wykorzystywać takie formy, jak: wycieczki do muzeów, miejsc pamięci, korzystanie z rekonstrukcji

1

https://www.ore.edu.pl/wp-content/uploads/2018/03/podstawa-programowa-ksztalcenia-ogolnego-z-komentarzem.-szkola-podstawowahistoria.pdf, s. 5 2 Tamże, s. 10 3 file:///C:/Users/KONTO/Downloads/podstawa-programowa-historia. pdf, s. 7 4 Tamże, s. 11

26

Nauczyciel i Szkoła nr 8 (121)

historycznych, spotkania z ciekawymi ludźmi, świadkami historii oraz sięganie po propozycje dydaktyczne, którymi dysponują różne instytucje szeroko rozumianej kultury.

Takim nowym miejscem na mapie kultury naszego regionu jest Etnocentrum Ziemi Krośnieńskiej, które rozpoczęło swoją działalność w grudniu 2019 r. Mieści się ono w budynku starego dworca PKP przy ulicy Kolejowej, który po przejęciu przez miasto Krosno został całkowicie odnowiony i zmodernizowany przy zachowaniu swoich walorów architektoniczno-historycznych. W tym to zabytkowym obiekcie znalazła siedzibę nowoczesna placówka, w której połączono tradycje z nowoczesnością. Ta innowacyjna instytucja łączy w sobie muzeum i dom kultury, choć wychodzi poza typową działalność obu instytucji. Dzięki zastosowaniu współczesnych technologii umożliwia poznawanie tradycyjnej kultury w nowoczesny sposób. W istniejących w regionie skansenach i muzeach można zobaczyć ślady minionego życia, natomiast w Etnocentrum, można dotknąć i doświadczyć dawnego świata, przeżyć trochę życia po danemu.

Etnocentrum mieści się na 4 kondygnacjach. Na poddaszu znajduje się sala podworzec wyposażona w projektor, który wyświetla film przedstawiający tradycyjną chatę chłopską w czterech porach roku. W tej sali odbywają się różnego rodzaju warsztaty. W galerii organizowane są wystawy, a w sali teatralnej spektakle i widowiska obrzędowe.

Pierwsze piętro mieści pasternik, w którym dzięki projektorom można zobaczyć kwietną łąkę w czterech porach roku. Mogą tu być organizowane różnego rodzaju zajęcia, np. taneczne, zabawowe lub relaksacyjne. W izbie weselnej odbywają się potańcówki i warsztaty tradycyjnych tańców ludowych. Zdobią ją stare, zabytkowe fotografie par weselnych i małżeństw. Z kolei izba gościnna swoim wystrojem nawiązuje do wnętrza wiejskich chat. Zaprezentowane w niej liczne eksponaty ludowe są autentyczne. Izba jest

Z doświadczeń nauczycieli, doradców metodycznych i nauczycieli konsultantów

innych atrakcji, których propozycje znajdziemy na stronie Etnocentrum.

Myślę, ze każdy tu może znaleźć coś dla siebie. Dla młodszych dzieci to podróż w czasie, dla starszego pokolenia – retrospekcja i trochę wzruszeń i wspomnień, dla wszystkich nauka i wymiana doświadczeń.

Jest to miejsce, które z pewnością może też pomóc w realizacji w atrakcyjny sposób treści z różnych przedmiotów: z historii, j. polskiego, plastyki, muzyki, geografii. Oferta lekcji regionalnych obejmuje lekcje całoroczne oraz sezonowe. Zajęcia aktywizujące uczestników są prowadzone przy wykorzystaniu autentycznych rekwizytów oraz tekstów kultury tradycyjnej i opierają się na profesjonalnej i rzetelnej wiedzy prowadzących. wyposażona w ekran multimedialny Etnokaraoke, służący do nauki śpiewu ludowych pieśni i przyśpiewek. Niezwykle ciekawa jest też wirtualna przymierzalnia, w której można przymierzyć piękne damskie lub męskie stroje ludowe z różnych regionów Polski.

Na parterze znajduje się sala warsztatowa z warsztatem tkackim wyposażona w ręczne krosno i kołowrotek oraz multimedialny stół do tworzenia własnych wzorów haftów.

W pracowni kulinarnej organizowane są zajęcia z gotowania, a atrakcją tego miejsca jest stół do mappingu, na blacie którego widoczny jest proces tworzenia danej potrawy. Na parterze urządzono również stylową poczekalnię, w której można zakupić internetowy bilet PKP, poczytać informacje z wydarzeń organizowanych przez Etnocentrum, a na ekranie imitującym okno pociągu zobaczymy przesuwające się zdjęcia z okolic Krosna.

Wiele atrakcji czeka też w piwnicy. W multimedialnym korytarzu znajdują się etnogry i ekrany odtwarzające tradycyjne pieśni ludowe. W sali gier dostępne są gry zarówno multimedialnej jak i tradycyjne, planszowe, specjalnie zaprojektowane dla Etnocentrum. W sali legend można posłuchać lokalnych podań i doznać efektów specjalnych, co robi wielkie wrażenie na słuchaczach, zwłaszcza najmłodszych. Poza tym budynek posiada sklepik i kasę z punktem informacyjnym, a przed Etnocentrum znajduje się duży plac z wiejską chatą Babuni i ogródkiem ziołowym. W sezonie letnim organizowane są na nim różnego rodzaju warsztaty i spotkania.

Jednym z głównych zadań Etnocentrum jest dbałość o zachowanie i pielęgnowanie regionalnych tradycji oraz ich przybliżanie następnym pokoleniom. Oferowane zajęcia to liczne warsztaty rękodzielnicze, kulinarne, zielarskie, rzemieślnicze, taneczne i śpiewacze. To także spotkania z żywą kulturą – z mistrzami śpiewu i rzemiosła, ze znawcami kultury tradycyjnej, specjalistami z różnych dziedzin wiedzy m.in.: historii, architektury, sztuki, literatury. To interaktywne spacery po nowoczesnej przestrzeni, podczas których dowiadujemy się o życiu codziennym i dawnych zwyczajach mieszkańców naszych okolic. To także wystawy, potańcówki, jarmarki staroci, prelekcje, występy teatralne, spotkania autorskie, koncerty, warsztaty wakacyjne dla dzieci i wiele

Uważam, że wizyta w Etnocentrum, zwiedzanie czy udział w różnorodnych warsztatach, lekcjach, spotkaniach, przybliży uczniom dorobek kulturalny poprzednich pokoleń, rozbudzi wrażliwość na dziedzictwo kulturowe naszego regionu, ale i kraju. Jednocześnie pokaże, że kultura i tradycja to bogaty zbiór wiedzy, dorobku materialnego oraz wierzeń, które do dziś stanowią o naszym wspólnym dziedzictwie. Pomoże to kształtować u naszych uczniów poczucie tożsamości narodowej oraz dumy z naszej niezwykle bogatej kultury.

Część nauczycieli z naszego regionu miała już możliwość uczestniczyć w zajęciach w Etnocentrum w ramach sieci współpracy i samokształcenia nauczycieli historii i wiedzy o społeczeństwie „Dziedzictwo kulturowo-historyczne i religijne regionu”. W ubiegłym roku szkolnym, dzięki uprzejmości pani kierownik Ewy Bednarczyk-Strzok odbyły się dwa spotkania. W ich trakcie nauczyciele różnych przedmiotów mogli zwiedzić placówkę, poznać ofertę edukacyjną oraz wysłuchać wykładu nt. kultury pana Bartosza Gałązki, nauczyciela, folklorysty, badacza i popularyzatora kultury ludowej Podkarpacia, autora wielu publikacji i współautora Etnocentrum.

Pozostałych nauczycieli wraz z uczniami, którzy nie mieli jeszcze okazji być w Etnocentrum, zapraszamy do Krosna.

Wszelkie informacje są dostępne na stronie placówki pod adresem: https://www.etnocentrum.pl/pl.

Opracowała: dr Ewa Bereś - nauczyciel w MZS nr 4 w Krośnie doradca metodyczny z historii i wos

Nauczyciel i Szkoła nr 8 (121)

27

Z działalności instytucji społecznych i kulturalnych Podkarpacia

„Polska na emigracji”

W

Muzeum Podkarpackim w Krośnie od maja 2021 r do maja 2022 r. można zwiedzać wyjątkową wystawę czasową „Polska na emigracji”.

Wernisaż wystawy odbył się 15 maja 2021 r. Był poprzedzony uroczystością odsłonięcia urny z ziemią z grobów katyńskich. Została ona zebrana podczas pierwszej wizyty Polaków w Katyniu w kwietniu 1989 r. i przywieziona do Paryża. Urna przekazana przez organizację polskich emigrantów z Paryża i Stowarzyszenie Muzeum Wojska Polskiego we Francji, spoczęła w Bazylice Mniejszej w Krośnie pod Tablicą Pamięci, poświęconą ofiarom sowieckiego ludobójstwa z 1940 roku, oficerom Wojska Polskiego i polskim policjantom zamordowanym w Katyniu, Charkowie, Twerze oraz w innych miejscach kaźni.

Omawiana wystawa prezentuje niewielką część zabytków wybranych spośród dziewięciu tysięcy poloników, które zostały podarowane krośnieńskiej placówce przez Stowarzyszenie Muzeum Wojska Polskiego we Francji. Członkowie Stowarzyszenia, które powstało w 1993 r. w Paryżu, w ciągu kilkudziesięciu lat zgromadzili bezcenne dla kultury i historii Polski zbiory. Były one własnością polskich emigrantów, którzy przybyli do Francji jeszcze w czasach wojen napoleońskich, w okresie pierwszej i drugiej wojny światowej, oraz w latach 80. wraz z ostatnią falą emigracji. Swoją ogromną kolekcję przekazali muzeum w Krośnie w 2018 i 2019 r.

Wśród podarowanych zabytków znajduje się wiele rzadkich eksponatów z okresu od XVI do XX wieku. Kolekcję tworzą cenne archiwalia, fotografie, plakaty, dzieła sztuki, dewocjonalia, mundury, sztandary, odznaczenia i publikacje. Spośród setek przekazanych medali i odznaczeń, dla muzealników najcenniejszy jest złoty krzyż Virtuti Militari z 1831 r., którym odznaczony został pułkownik Leopold Kraczkiewicz po powstaniu listopadowym.

Wielką wartość przedstawia bogaty zbór orłów polskich, orzełków legionowych, orzełków Armii gen. Józefa Hallera i Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Bezcenną pamiątką jest szklany ryngraf patriotyczny z 1898 r. podarowany

Żołnierze „Błękitnej” armii gen. Hallera na stacji Łódź Kaliska, 1919 r.

28

Nauczyciel i Szkoła nr 8 (121)

Bronisławie (siostrze Marii Skłodowskiej-Cürie) i jej mężowi Kazimierzowi Dłuskiemu.

Osobną grupę stanowią liczne medale, medaliony i plakiety. Do najcenniejszych można zaliczyć medalion wykonany na przełomie XVI i XVII w. przedstawiający króla Zygmunta III Wazę oraz medaliony i relief z wizerunkiem Fryderyka Chopina.

Pośród licznych plakatów z lat 1917-1945 na uwagę zasługują m.in. plakat wzywający Polaków mieszkających w USA do wstępowania do Armii Polskiej we Francji, przedwojenny afisz reklamujący Polskę, propagandowe plakaty z okresu II wojny światowej, afisz w języku francuskim wzywający do uwolnienia z więzienia kardynała Stefana Wyszyńskiego a także plakaty z czasów „Solidarności”.

Do muzeum trafiły również cenne grafiki, m.in. wizerunki: Marii Leszczyńskiej, Kazimierza Pułaskiego, Józefa Poniatowskiego, Józefa Dwernickiego i George Sand oraz widoki miejscowości, m.in. Wieliczki, Lwowa czy Warszawy. Dużą wartość przedstawiają dzieła sztuki, tj.: obrazy Stanisława Chlebowskiego Sobieski pod Wiedniem, rzeźba Kosynier oraz porcelanowa figurka Józefa Piłsudskiego autorstwa Adama Siemaszki.

Bogaty jest też zbiór publikacji wydawanych na Bliskim Wschodzie dla żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, prace polskich autorów emigracyjnych, często nieznanych w kraju oraz publikacje w języku francuskim dotyczące historii Polski z okresu od XVII do XX wieku. Całość wystawy uzupełniają przedmioty należące do żołnierzy i kombatantów polskich, w tym mundury i pamiątki patriotyczne.

Stowarzyszenie Muzeum Wojska Polskiego we Francji przekazało krośnieńskiej placówce sześć dokumentalnych filmów dotyczących okresu II wojny światowej, które nie były wcześniej w Polsce prezentowane. Wśród nich znajduje się 25-minutowy film Groby Katynia, wyprodukowany przez Polskie Stowarzyszenie Byłych Sowieckich Więźniów Politycznych, zmontowany z archiwalnych nagrań i opracowany przez Stanisława Lipińskiego, operatora

Z działalności instytucji społecznych i kulturalnych Podkarpacia

Ładownica oficerska z pasem, ok. 1830 r., Francja (?), Włochy (?)

Orzeł 1 Pułku Ułanów Legionów Polskich, tzw. orzeł „beliniacki”, Wiedeń, Austro-Węgry 1915 r.

Szklany ryngraf patriotyczny, 1898 r.

Orzeł patriotyczny z urną zawierającą ziemię z Polski i Litwy, koniec XIX wieku

Herb Polski i Litwy, 1880 r.

Orzeł z głowicy drzewca sztandaru wojskowego Armii Polskiej we Francji, 1917 r., Francja

Plakat Pax Sovietica, Polska, 1982 r.

Władysław Teodor Benda, Plakat Armia polska we Francyi, 1917 r., Nowy Jork, USA

Autor nieznany, Plakat Katyn, la forêt de la mort (Katyń, las śmierci), po 1943, Francja

filmowego, obrońcy Lwowa i więzienia NKWD. 35-minutowy film pt. Powstanie Warszawskie przedstawia wiele nieznanych scen z walk powstańców i życia mieszkańców Warszawy. Powstał on z archiwalnych ujęć operatorów filmowych Armii Krajowej oraz konspiracyjnych czołówek filmowych. Kolejny film pt. IV Rozbiór Polski, autorstwa Janusza Piekałkiewicza pokazuje los Polaków od wybuchu II wojny światowej do klęski powstania warszawskiego. Przy jego produkcji użyto materiały filmowe z archiwów wielu państw, a przygotowano go przy współpracy Imperial War Museum w Londynie, przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Filmowców Polskich w Paryżu.

Wystawie towarzyszy wydany przez Muzeum Podkarpackie, ponad czterystustronicowy Katalog prezentujący wybrane, najcenniejsze zabytki.

Opisana ekspozycja stanowi niezwykle cenny i unikatowy zbiór zabytków, nie tylko dla Muzeum Podkarpackiego, dla mieszkańców Krosna i okolicy ale także regionu i kraju.

Dzięki zaangażowaniu członków Stowarzyszenia Muzeum Wojska Polskiego we Francji, zostało uratowanych od zniszczenia i zapomnienia tysiące bezcennych pamiątek, dzięki którym współcześni, ale także i przyszłe pokolenia będą mogły poznawać historię naszej Ojczyzny. Szczególnie przydatna

Plakat Solidarność, sierpień 1980, Francja

może się ona okazać przy realizacji treści programowych z historii, zarówno w szkole podstawowej, jak i ponadpodstawowej i ponadgimnazjalnej. Zgromadzone eksponaty mogą okazać się pomocne przy poznawaniu wielu tematów począwszy od okresu rozbiorów, walki o niepodległość w I wojnie światowej i po jej zakończeniu, dwudziestoleciu międzywojennym, drugiej wojnie światowej, jak i historii najnowszej. Ze względu na bogactwo zgromadzonego materiału uważam, że wskazanym by było poznawanie przez uczniów wystawy etapami, przy realizacji na lekcjach poszczególnych tematów. Aby uzgodnić tematykę lekcji muzealnych należy skontaktować się z Działem Historycznym lub Działem Oświatowo-Promocyjnym Muzeum Podkarpackiego.

Z pewnością wystawa może być też wykorzystana przez nauczycieli języka polskiego czy przez wychowawców w ramach wycieczek szkolnych. Jej wymiar patriotyczny oraz „cele jakie towarzyszyły członkom Stowarzyszenia, dbałość o historię, kulturę i pamięć o Polsce niepodległej i wolnej, niech będą stawiane za wzór dla przyszłych pokoleń Polaków”1.

Opracowała: dr Ewa Bereś - nauczyciel w MZS nr 4 w Krośnie doradca metodyczny z historii i wos Fot.: Zbiory Muzeum Podkarpackiego w Krośnie

Nauczyciel i Szkoła nr 8 (121)

1 http://www.muzeum.krosno.pl/pl/wydarzenia/285.html

29

Z działalności Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie

Przy Fontannie Trytona w Valletcie.

Uczniowie Szkoły Podstawowej w Tyczynie podczas pobytu na Malcie w ramach projektu Ponadnarodowa Mobilność Uczniów ,,We create a better future together”

30

Nauczyciel i Szkoła nr 7 (120) Plaża w Zatoce Saint Paul's Bay