Nauczyciel i Szkoła - nr 112 (9) - 2020 r.

Miesięcznik Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie

nr99(62) (112)październik listopad 2020 • ISSN 2080-6698 nr 2015 • ISSN 2080-6698

Laboratorium Filmowe VOD – bezpłatna platforma poświęcona edukacji filmowej dzieci i młodzieży Materiał naturalny w pracy z dzieckiem niepełnosprawnym intelektualnie w stopniu głębokim Polski Złoty ma 100 lat – projekt NBP zrealizowany w I LO w Łańcucie Przedszkole nr 1 w Sędziszowie – laureatem X edycji konkursu Fundusz Naturalnej Energii Dekoracje ludowe inspiracją... – projekt on-line Muzeum Regionalnego w Stalowej Woli

Redaguje: dr Janusz Ustrzycki – redaktor naczelny dr Dariusz Zięba Projekt okładki i skład komputerowy: Janusz Ustrzycki Współpraca: Urząd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego w Rzeszowie Kuratorium Oświaty w Rzeszowie Muzeum Dobranocek w Rzeszowie Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Rzeszowie Muzeum Okręgowe w Rzeszowie Muzeum Etnograficzne w Rzeszowie

Małgorzata Tołoczyńska-Lekacz p.o. Dyrektor PCEN przy PZPW

Z DOŚWIADCZEŃ NAUCZYCIELI, DORADCÓW METODYCZNYCH I NAUCZYCIELI KONSULTANTÓW Od matematyka do historyka – Rola projektu edukacyjnego w holistycznym podejściu do edukacji młodzieży

1

,,Lekcja: Enter!"remedium na koronawirusowy ból głowy…

2

Z DZIAŁALNOŚCI INSTYTUCJI SPOŁECZNYCH I KULTURALNYCH PODKARPACIA Dekoracje ludowe inspiracją dla małych i dużych – projekt on-line Muzeum Regionalnego w Stalowej Woli

5

Z ŻYCIA SZKÓŁ I PLACÓWEK OŚWIATOWYCH PODKARPACIA Publiczne Przedszkole nr 1 w Sędziszowie – laureatem X edycji konkursu Fundusz Naturalnej Energii

7

Z ŻYCIA SZKÓŁ I PL ACÓWEK OŚWIATOWYCH PODKARPACIA Materiał naturalny w pracy z dzieckiem niepełnosprawnym intelektualnie w stopniu głębokim

10

Polski Złoty ma 100 lat – Projekt NBP zrealizowany w I LO w Łańcucie

12

MERITUM. PISMO PODKARPACKIEGO KURATORA OŚWIAT Y Eksperyment pedagogiczny – technik robotyki (cz. I)

16

Z DZIAŁALNOŚCI INSTYTUCJI SPOŁECZNYCH I KULTURALNYCH PODKARPACIA Laboratorium Filmowe VOD – Bezpłatna platforma poświęcona edukacji filmowej dzieci i młodzieży I str. – Dzieci z Przedszkola nr 1 w Sędziszowie - laureaci X edycji konkursu Fundusz Naturalnej Energii III-IV – Bezpłatna platforma poświęcona edukacji filmowej dzieci i młodzieży - Laboratorium Filmowe VOD

© Copyright by Podkarpackie Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie przy PZPW, Rzeszów 2021 Wydawca: Podkarpackie Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie, 35-036 Rzeszów, ul. Niedzielskiego 2 tel. 17 853 40 97, fax. 17 853 46 82, www.pcen.pl, e-mail: justrzycki@pcen.pl Druk i oprawa: BONUS LIBER Sp. zo.o.

Nakład: 75 egz.

ISSN 2080-6698

20

Z doświadczeń nauczycieli, doradców metodycznych i nauczycieli konsultantów

Od matematyka do historyka – Rola projektu edukacyjnego w holistycznym podejściu do edukacji młodzieży Nauczanie historii w dzisiejszym świecie to nie lada wyzwanie… . Z jednej strony, ogromna odpowiedzialność; wychowujemy przecież obywatela, który w przyszłości może wpłynąć na losy naszego narodu, państwa, lokalnej społeczności. Ważnym jest, aby znał swoją historię, szanował tradycję swojego narodu, miał świadomość przynależności i odpowiedzialności za niego.

Jest też druga strona współczesnej edukacji historycznej, niestety, mniej optymistyczna. Przez wiele ostatnich lat historia jako przedmiot została potraktowana jak „dodatek do prawdziwej edukacji” w szkole ponadgimnazjalnej. Kurs historii obejmował tylko pierwszą klasę, w kolejnych latach uczniowie, którzy nie wybrali historii jako przedmiotu rozszerzonego, realizowali przedmiot uzupełniający – historię i społeczeństwo (w wymiarze 4 godz. w cyklu kształcenia). Większość uczniów potraktowała zapis prawny w sposób bardzo dosłowny, traktując ten przedmiot jako mniej ważne uzupełnienie, by nie powiedzieć „kulę u nogi”. Młodzież w większości wybiera inną niż humanistyczna ścieżkę kształcenia; uczelnie techniczne, medyczne, przeżywają prawdziwe oblężenie.

Czy to oznacza, że historia jest nam już niepotrzebna?

W tej rzeczywistości musi odnaleźć się współczesny nauczyciel, który, mimo różnych zmian w oświacie, nie zapomniał, że WYCHOWUJE ODPOWIEDZIALNEGO OBYWATELA. Z pomocą przyszły zmiany, które wprowadziła ostatnia reforma. Zwiększenie liczby godzin historii i obowiązkowość realizacji przedmiotu dają nauczycielowi duże możliwości w zakresie nie tylko przekazywania wiedzy, ale także wychowania. Pamiętać jednak należy, że edukacja historyczna w szkole to nie tylko wykład i studiowanie kart podręcznika. Coraz większego znaczenia nabiera holistyczne podejście do edukacji młodzieży, co wymaga od nauczyciela współpracy z różnymi instytucjami, urozmaicenia i zróżnicowania procesu dydaktycznego.

Chciałabym podzielić się z Państwem doświadczeniami moimi, moich koleżanek i kolegów z I Liceum Ogólnokształcącego im. H. Sienkiewicza w Łańcucie z realizacji dwóch projektów edukacyjnych, które są bardzo pomocne w holistycznym podejściu do nauczania. Jestem wychowawcą klasy o profilu matematyczno-fizycznym (po gimnazjum) i uczę historii. Czy łatwo z matematyka zrobić historyka? zapewne nie, ale… można, i to się udało właśnie dzięki pracy zespołowej i projektom. Klasa (obecnie trzecia) realizowała dwa projekty edukacyjne, w których historia łączyła się z wiedzą i zainteresowaniami m.in. matematycznymi. W 2019 r. (który Senat RP

ustanowił „Rokiem Matematyki”) uczniowie wzięli udział w Konkursie Wielcy polscy matematycy – znani i nieznani.

W czasie realizacji projektu konkursowego, jakim było stworzenie filmu o lwowskiej szkole matematycznej, poznali postaci m.in. Stefana Banacha czy Hugona Steinhausa, ale nie tylko. Przy okazji zainteresowali się bardzo historią wschodnich kresów dawnej Rzeczypospolitej i zwiedzili dwukrotnie Lwów. Po zakończeniu projektu zwierzyli się, że była to dla nich wielka lekcja historii i szkoła kreatywności. Film, który powstał jako efekt końcowy, zachwycił wielu i jest dowodem na to, że historia może ożyć. Nie udałoby się to bez zaangażowania nauczycieli, m.in. polonistki Władysławy Kluz-Chłandy, która była katalizatorem całego przedsięwzięcia, i wielu innych, wspierających i motywujących uczniów do działania.

Kolejny projekt realizowany przez szkołę to Polski Złoty ma 100 lat. Rolę koordynatora tego projektu pełniła Marta Kaczmarczyk, nauczycielka geografii i podstaw przedsiębiorczości oraz doradca metodyczny z podstaw przedsiębiorczości. Konkurencji konkursowych było wiele, część z nich wymagała pogłębienia wiedzy historycznej i uzyskania nowych informacji. Najbardziej zaangażowani w projekt byli właśnie matematycy. Zmotywowani do pracy przez nauczycieli poznali historię polskiego pieniądza, a przy okazji w sposób, nieodczytywany przez nich jako nauka, pogłębili wiedzę o stu latach polskiej państwowości, wpływie polityki na gospodarkę i gospodarki na politykę.

Projekty edukacyjne są cenną formą pracy z uczniami.

To jedyna droga łącząca wiedzę z różnych przedmiotów i kształcąca umiejętności z różnych obszarów. Projekty dają możliwość indywidualnego doświadczenia, często „dotknięcia” wiedzy. Szczególne należy doceniać te, które poszerzają zarówno wiedzę, jak i horyzonty światopoglądowe, ponieważ w ten sposób kształtują świadomych i odpowiedzialnych Polaków, dbających o rozwój swojego państwa.

WIELU NAUCZYCIELI, WIELU UCZNIÓW, RÓŻNE PRZEDMIOTY, ALE JEDEN CEL – MĄDRY CZŁOWIEK I ŚWIADOMY OBYWATEL Zawsze powtarzam swoim uczniom (niezależnie od tego, na jakim są profilu), że naród, który nie zna swojej historii, nie szanuje jej, jest narodem ginącym, skazanym na klęskę. Zachęcam Państwa do wdrażania w szkołach różnych projektów edukacyjnych, bowiem dla uczniów wiedza, którą zdobędą w trakcie ich realizacji, będzie czymś więcej niż ta z kart podręczników.

Opracowała: dr Joanna Kordzikowska doradca metodyczny z historii i wiedzy o społeczeństwie I Liceum Ogólnokształcącym w Łańcucie

Nauczyciel i Szkoła nr 9(112)

1

Z doświadczeń nauczycieli, doradców metodycznych i nauczycieli konsultantów

,,Lekcja: Enter!”remedium na koronawirusowy ból głowy… Środa godzina 12.03. – trzy dzwonki rozrywają spokojny rytm lekcji. Wtedy jeszcze nie myślałam, że ostatniej tradycyjnej w tym roku szkolnym. Na twarzach uczniów widać ulgę, odprężenie. Nawet zwykle ospali w pośpiechu wrzucają książki do plecaka i mkną po schodach jak gazele. Apel to świetny przerywnik wpisany w szkolne życie.

Zebrana grupa drga i ciśnie się, jakby za chwilę miał paść sygnał do biegu. Nikt nie przeczuwa, że od tego dnia wszystko się zmieni, odległość 2 metrów stanie się nakazem, a bliski kontakt z człowiekiem może stworzyć ryzyko zakażenia. Z gabinetu wychodzi dyrektor z powagą malującą się na twarzy. Zwięźle przekazuje informację o zawieszeniu zajęć, podaje zalecenia w związku z zagrożeniem koronawirusem, bezwzględnie zaleca pozostawanie w domu. Poruszenie i niedowierzanie towarzyszy wszystkim opuszczającym w pośpiechu mury szkoły. Trudno jeszcze oswoić się z myślą, że pandemia może zagrażać tutaj, w sennej, ukrytej z dala od wielkomiejskiego ruchu podkarpackiej miejscowości.

Pierwsza myśl – zrobić zakupy, ale jak duże? Na tydzień, dwa czy miesiąc? W sklepie aż trudno przejechać wózkiem, każdy obowiązkowo zaopatrzony w papier toaletowy, ponoć może go wkrótce zabraknąć. Puste półki wyzwalają nieokiełznaną potrzebę posiadania, kupuje się dosłownie wszystko, na zapas, rzeczy, które dopiero kiedyś mogą być potrzebne.

Długie kolejki przy kasie sprzyjają rozmowom, temat jest jeden, ten najbardziej aktualny – co tak naprawdę nam grozi, co będzie dalej… Telefon przerywa mi gonitwę myśli. Trzeba przywieźć dzieci z internatu, akademika. W głowie od razu zapala się ostrzegawcza lampka – najbezpieczniej będzie samochodem, lepiej teraz unikać komunikacji publicznej. Czuję ulgę dopiero wtedy, gdy już wszyscy są w domu. Kolejne dni to stopniowe oswajanie się w nowej sytuacji. Uczniom zadaję zagadnienia do powtórzenia, w wolnej chwili śledzę doniesienia o szerzącym się koronawirusie.

Napięcie wywołane przymusowym pobytem w domu wyzwala we mnie pokłady energii, rozładowuję je w typowo kobiecy sposób- robię gruntowne porządki. Chcę maksymalnie wykorzystać czas, bo przecież w poniedziałek wszyscy wracamy do pracy. No, jednak nie wracamy, jak się szybko okazuje…

2

Nauczyciel i Szkoła nr 9 (112)

Zajęcia w szkole zostają zawieszone do 25 marca.

Trzeba zacząć zdalnie uczyć, ale jak? Dobrze, że mamy dziennik elektroniczny, więc na bieżąco można zamieścić materiały. Już pierwsze dni pokazują, że wcale nie jest tak łatwo. Konspekt będący pomocą dla nauczyciela, nie jest tworzony jako pomoc dla ucznia.

Wszystko trzeba przeredagować, poszukać ciekawych materiałów, całą lekcję trzeba napisać tak, aby najsłabszy zrozumiał, a ten zdolny się nie zanudził.

To wszystko wymaga czasu, który płynie jakby dużo szybciej niż zwykle. Pracuję w trzech szkołach, mam dwa przedmioty, dziewięć klas, więc żeby zdążyć wstaję od laptopa tylko na krótkie przerwy. Ułożenie lekcji to dopiero część moich codziennych obowiązków, bo przecież trzeba sprawdzić notatki, zadania domowe, napisać pod każdym odpowiedni komentarz, wyjaśnić, co zrobione dobrze, a co należy poprawić, jak zmienić zdanie, by było poprawnie stylistycznie ujęte… Mrówcza praca, która i tak nie wiadomo, czy przyniesie efekty. Dobrze, że przynajmniej większość uczniów regularnie pisze emaile i dołącza zadania w wordzie.

Początkowo mam problem, jak sprawdzać, aby były widoczne moje sugestie i komentarze. Na szczęście syn pokazał mi, jak mogę pracować w chmurze (dzięki Bogu, że ma do mnie anielsko-nauczycielską cierpliwość i tłumaczy, jak wykorzystać narzędzia tak pomocne w tym nietypowym czasie). Oczywiście, diabeł tkwi w szczegółach, niedostatki w wiedzy informatycznej szybko się ujawniają. Uczniowie pisali, że nie widzą moich komentarzy w pracach w Google drive. Byłam zdziwiona, bo komentarze zamieszczałam z sumiennością polonistki, wszystkie poprawki były widoczne na zielono. Podpytałam syna, co robię nie tak, pokazał mi, jak zmienić ustawienia. Byłam dumna, że tak szybko wszystko opanowałam i radzę sobie ze sprawdzaniem, a uczniowie poprawnie wykonują ćwiczenia. Wkrótce okazało się dlaczego – skoro umożliwiłam komentowanie, jeden uzupełniał na Google drive, a reszta korzystała z gotowca. Po raz kolejny poszukałam pomocy u syna, który mi uświadomił, że powinnam zmieniać ustawienia w zależności od potrzeb i konkretnej sytuacji. Dotarło do mnie, że muszę się jeszcze sporo doszkolić od strony technologii informatycznych, bo to po prostu ułatwi mi życie.

Z doświadczeń nauczycieli, doradców metodycznych i nauczycieli konsultantów

Przeszkody piętrzą się każdego dnia, zupełnie prozaiczne – zapełniona skrzynka pocztowa, trudności z zalogowaniem do dziennika elektronicznego czy wysłaniem emaili. Przeciążone serwery odmawiają posłuszeństwa. Zamieszczam lekcje w najdziwniejszych porach, przed 6 rano albo przed północą, kiedy wszystko w miarę działa. Te dni to nużący maraton przed ekranem, który skutkuje łzawieniem oczu, drętwieniem nóg, gryzącym bólem po lewej stronie barku… ,,Od trzymania myszki” śmieje się syn, i chyba ma rację, bo, jak się okazuje, ten sam problem ma wielu moich kolegów z pracy. Jednak najbardziej bolą komentarze zamieszczane w sieci: No za co im płacą, przecież nie idą do pracy, to my odwalamy za nich całą robotę… Obyś cudze dzieci uczył – samospełniająca się klątwa przytłacza i niszczy zapał.

Czy ktoś w ogóle wie, jak wygląda przeciętny dzień nauczyciela podczas zdalnego nauczania?

Prowadzi lekcje- jeśli ma taką możliwość, pisze konspekty dla uczniów, odpowiada na emaile, sprawdza zadania- rodzina poszła w odstawkę, z domowych obowiązków tylko te najbardziej konieczne, dramatyczny brak czasu dla siebie.

W takiej sytuacji dostałam wiadomość, że zaczynają się szkolenia ,,Lekcja: Enter!” Pierwsza reakcja? Że też akurat teraz musimy zaliczyć to szkolenie! Jakby mało było obowiązków! Przybita i przemęczona zaczęłam instalować aplikację ZOOM, bo dowiedziałam się, że spotkania będą w formie wideokonferencji. Jakoś dam radę, dzieci w domu, w razie czego pomogą.

Technologie informacyjne nie są moją najmocniejszą stroną, nie jestem ich zagorzałą wielbicielką, wykorzystuję je w pracy, ale nie poddaję się bezkrytycznie wszelkim nowinkom. Ciągle ebook przegrywa z długo szukaną książką odkrytą na półce w bibliotece. Pierwotnie szkolenie miało odbywać się stacjonarnie w szkołach, w małych grupach, pod okiem trenera, jednak sytuacja wymusiła zmiany i narzuciła inny rytm pracy. Czekam na pierwsze spotkanie z niepokojem, spięta jak uczeń przed egzaminem, boję się, że nie nadążę za grupą, zawiedzie sprzęt albo okaże się, że jestem zupełną ignorantką w tym temacie. Pierwsze połączenie i wita mnie uśmiechnięta twarz prowadzącego spotkanie. Przedstawia się i opowiada o projekcie, w którym uczestniczę. Ponieważ naszą grupę tworzą nauczyciele z kilku okolicznych szkół, prosi, by opowiedzieć o sobie i swoich oczekiwaniach. I jak tu powiedzieć o swoich problemach, porażkach, zmęczeniu? Może inni świetnie odnaleźli się w nowej sytuacji

i tylko wyjdę na malkontenta? Otwartość, poczucie humoru, charyzma i doświadczenie prowadzącego przełamują onieśmielenie. Powoli każdy zaczyna mówić o sobie, swojej pracy, trudnościach, sytuacji, która zaskoczyła wszystkich. Okazuje się, że łączą nas podobne doświadczenia. Dominuje przekonanie,że edukacja zdalna może sprawdzać się w grupie studentów, ale w szkole podstawowej ważny jest osobisty kontakt z dzieckiem, indywidualne podejście, szybkie reagowanie, gdy się dostrzeże, że coś nie zostało dobrze opanowane. Problemy są podobne: słaby zasięg, przerywane połączenia, problemy z pocztą, brak kontaktu z niektórymi uczniami, konieczność drukowania lekcji dla uczniów, którzy nie mają w ogóle dostępu do internetu, itp. Taka rozmowa przełamuje bariery, czuję, że nie tylko ja mam dylematy, czy taka nauka ma sens, czy przyniesie efekty. Prowadzący omawia poszczególne etapy szkolenia, które składa się z ośmiu modułów. Jego założeniem jest „podniesienie kompetencji nauczycieli w zakresie innowacyjnego i kreatywnego wykorzystania zasobów i środowisk cyfrowych w pracy edukacyjnej”. Brzmi ciekawie i jest na czasie, wiele narzędzi może się przydać… Dowiadujemy się, że trzeba będzie napisać własne dwa scenariusze wg cyklu Kolba i przeprowadzić lekcje zdalne, które będą obserwowane przez dyrektora. Niby wszyscy jesteśmy do tego przyzwyczajeni, ale zastosować nowe aplikacje, które sami najpierw musimy opanować, to wyzwanie, zawsze może się coś nieprzewidzianego przytrafić, zwłaszcza ze sprzętem. Program szkolenia przewiduje indywidualne dokształcanie w formie webinariów i tutoriali, co jest dobrym rozwiązaniem w sytuacji, gdy trzeba pogodzić szkolenie z pracą. Aby zdążyć przed gorącym okresem klasyfikacji umawiamy się na dwa spotkania w tygodniu.

Wszystko jest zaplanowane i doprecyzowane.

Pierwsze spotkanie z prowadzącym mija bardzo szybko. Kolejne pokazuje, że nie zawsze jest tak prosto. Przez godzinę tkwię przed ekranem z informacją, że spotkanie za moment się rozpocznie i mimo wielu prób nie mogę dołączyć do grupy. Kiedy już niemal rezygnuję, zostaję „wpuszczona” na meeting. Prowadzący omawia wykorzystanie różnych aplikacji, dzieli się osobistymi refleksjami. Jest praktykiem, który przenosi doświadczenia z pracy. Podoba mi się, że zachęca do wykonania ćwiczeń, proponuje rozwiązania, ale nie zmusza. Są w grupie osoby bardzo sprawnie poruszające się w świecie nowoczesnych aplikacji i takie, które oswajają się z nowościami, należę raczej do Nauczyciel i Szkoła nr 9(112)

3

Z doświadczeń nauczycieli, doradców metodycznych i nauczycieli konsultantów

tej drugiej grupy. Czasem zawodzi połączenie, „znika” głos, czasem sama chcę tak szybko wszystko zrobić, że laptop blokuje się z nadmiaru poleceń. Na szczęście prowadzący pokazuje, wyjaśnia, ale nie robi problemu, jeżeli komuś coś się nie udaje. Dzięki temu atmosfera jest przyjazna, nikt nie czuje się wyalienowany tylko dlatego, że pracuje wolniej. Okazuje się, że nie tylko ja potrafię zablokować laptop, innym też to się przytrafia, nawet informatykom.

Kilka słów o aplikacjach omawianych podczas szkolenia – na pewno są przydatne w zdalnej pracy i atrakcyjne dla uczniów. Mamy szansę poznać wykorzystanie wideokonferencji, budowanie własnego repozytorium, lekcje ze smartfonem, odwrócone lekcje TIK, narzędzia do edycji zdjęć i grafik, narzędzia ułatwiające pracę na lekcji i zadanie domowe. Oprócz tego narzędziowniki przedmiotowe dla nauczycieli właściwie każdego przedmiotu w szkole podstawowej i ponadpodstawowej. Chciałabym nauczyć się wykorzystywać je wszystkie w swojej pracy, jestem zafascynowana ogromem możliwości, to jakby wejście w nowy świat. Cieszy mnie opanowanie każdego nowego narzędzia, testuję je w tworzonych na bieżąco scenariuszach lekcji. Widzę, że uczniom też to się podoba. Element zabawy, rywalizacji, ciekawa grafika z elementami muzyki- wszystko, co przypomina grę jest atrakcyjne dla pokolenia przyzwyczajonego do ekranu. Na pewno bardziej przykuwa uwagę niż kolejne pisemne ćwiczenie. Nasze spotkania zmierzają do etapu tworzenia scenariuszy. Pan Dariusz wyjaśnia, czym jest cykl Kolba i proponuje zastanowić się nad tematami. Jest maj – większość ciekawego materiału już zrealizowana, a ja niczym artysta szukam inspiracji. Powoli coś się konkretyzuje, zapisuję i bawię się, tworząc ćwiczenia w poznanych aplikacjach. Wciągnęło mnie to, czuję satysfakcję, gdy sama stworzę coś od podstaw. To, co przygotowałam, bardzo przydaje się już na spotkaniu. Pracujemy w chmurze, więc mogę zobaczyć postępy innych, przeczytać komentarz prowadzącego, skorygować usterki. Okazuje się, że przesadziłam z ilością ćwiczeń, ale jak zrezygnować z czegoś, co urosło jak dziecko, czym chcę się pochwalić. Ostatnie szlify, sugestie i scenariusz zostaje zaakceptowany. Teraz trzeba jeszcze przeprowadzić obserwowane lekcje.

Kiedy i ten etap za nami, na ostatnim spotkaniu dzielimy się spostrzeżeniami.

Sprowadzają się do jednego – ,,Lekcja: Enter!” pokazały nam cały arsenał nowych środków, które 4

Nauczyciel i Szkoła nr 9 (112)

mamy do dyspozycji. Podczas 40-godzinnego szkolenia nie sposób zapoznać się perfekcyjnie z wszystkimi narzędziami i je na tyle przyswoić, by móc od razu swobodnie stosować. Ma się raczej przedsmak możliwości. Uświadomiłam sobie, jak wiele przede mną.

Na szczęście platforma dla każdego uczestnika projektu pozostaje dostępna, można w każdej chwili wrócić do interesującego nas zagadnienia, wysłuchać tutoriali, wypróbować aplikacje. Wiele z nich to ogromna baza gotowych, opracowanych materiałów. Można z nich skorzystać, modyfikować je według potrzeb albo stworzyć coś własnego i udostępnić innym.

Wcale nie trzeba samemu wszystkiego wymyślać, ponieważ jest wiele cennych, dobrze przygotowanych pomocy, trzeba tylko wiedzieć, jak do nich dotrzeć i jak skorzystać.

Nowe pokolenia niemal rodzą się ze smartfonem w ręce, sprawniej operują myszką i klawiaturą niż długopisem, buszują w sieci jeszcze zanim pójdą do szkoły. Świat zmienia się, nie uda się uciec od postępu technologicznego, który rzutuje na wszystkie sfery życia. Nowoczesne technologie pomagają dotrzeć do młodych, więc warto je wdrażać w swojej pracy, choćby po to, by nawiązać kontakt, wzbudzić zainteresowanie, znaleźć płaszczyznę porozumienia. Jednak trzeba pamiętać o zagrożeniach, jakie się z tym wiążą- uczniowie bardzo łatwo rozpraszają się, w wirtualnym świecie zapominają o celu działań, dla wielu to będą kolejne godziny przed ekranem. Jako nauczyciele musimy zadbać równowagę, bo nie znamy dokładnie sytuacji każdego z nich, a jesteśmy za nich odpowiedzialni. Wirtualna rzeczywistość zachłannie kradnie cenny czas. Czy zatem warto ryzykować i wprowadzać na lekcjach nowe aplikacje? Sądzę, że powinniśmy wykorzystać tę naturalną, dziecięcą ciekawość świata i pokazać uczniom wartościowe narzędzia, które pomagają zdobyć wiedzę, rozwijać pasje, kształcą potrzebne w życiu umiejętności, a z nauki potrafią uczynić przyjemną zabawę. Trzeba ich jednak nauczyć świadomego i odpowiedzialnego korzystania z dostępnych narzędzi, aby pomagały w rozwoju a nie szkodziły. Zdalne nauczanie wymusza na wszystkich zmianę myślenia, potrzebę szukania nowych rozwiązań. Kopalnią inspiracji może być udział w projekcie „Lekcja: Enter!”

Opracowała: Marta Mucha nauczycielka języka polskiego w Szkole Podstawowej w Łubnie

Z działalności instytucji społecznych i kulturalnych Podkarpacia

Dekoracje ludowe inspiracją dla małych i dużych – projekt on-line Muzeum Regionalnego w Stalowej Woli

M

uzeum Regionalne w Stalowej Woli przygotowało nowy cykl etnograficzny poświęcony wzornictwu regionalnemu. Przygotowane eksponaty muzealne zwrócą uwagę na ludowe tradycyjne dekoracje, które do dzisiaj zachwycają swoim pięknem i misternym wykonaniem.

Dekoracje ludowe inspiracją dla małych i dużych to projekt on-line dotyczący wzornictwa regionalnego, które może stać się inspiracją dla dzieci i dorosłych. Muzeum Regionalne w Stalowej Woli udostępni w sieci eksponaty z pięknymi ludowymi wzorami, które

będzie można zastosować dla własnych realizacji artystycznych. Akcja zakończy się wystawą w roku 2021, na której zostaną pokazane nadesłane prace. Wystarczy śledzić muzealne posty FB i stronę internetową Muzeum, zainspirować się wzorem i załączyć pod postem fotografię dowolnej autorskiej pracy artystycznej powstałej w oparciu o pokazany wzór lub przesłać ją na adres email: eskromak@muzeum.stalowawola.pl.

Dla uczestników akcji Muzeum przygotowało upominki.

Nauczyciel i Szkoła nr 9 (112)

5

Z działalności instytucji społecznych i kulturalnych Podkarpacia

Z regulaminu do projektu Dekoracje ludowe inspiracją dla małych i dużych Organizator Organizatorem projektu jest Muzeum Regionalne w Stalowej Woli, ul. Sandomierska 1, prowadzone przez Miasto Stalowa Wola, reprezentowane przez: Lucynę Mizerę – Dyrektora Muzeum Regionalnego w Stalowej Woli.

Cel projektu Celem projektu jest rozpowszechnianie wiedzy o regionie i regionalnym wzornictwie i stworzenie wystawy z udziałem internautów.

Sposób i tryb informowania o przeprowadzeniu projektu Projekt jest prowadzony przez https://www.facebook.com/muzeumregionalne.stalowawola/.

Informacje o projekcie zostaną umieszczone w serwisie społecznościowym Facebook Muzeum Regionalnego w Stalowej Woli oraz na stronie internetowej Muzeum.

Uczestnicy projektu W projekcie mogą brać udział dzieci i osoby dorosłe.

Czas trwania projektu Prace będzie można nadsyłać od 1 grudnia 2020 r. do 30 czerwca 2021 r. do godz. 9:00.

Nadesłane prace zostaną przygotowane do wyeksponowania na wystawę, zaplanowaną na wrzesień 2021, która zakończy projekt.

Przebieg projektu i zasady uczestnictwa Zadanie uczestnika projektu polega na wykonaniu dowolnej pracy artystycznej inspirowanej wzorem lub wzorami udostępnionymi przez Muzeum w projekcie (prace mogą być wykonane dowolną techniką, na wybranym przez uczestnika przedmiocie lub materiale, tworzywie np. glinie, szkle, papierze, drewnie), a następnie umieszczeniu pracy na FB lub przesłaniu jej fotografii na adres emaila: eskromak@muzeum.stalowawola.pl Prosimy o podanie: imienia i nazwiska, autora pracy, adresu oraz emaila lub telefonu kontaktowego na adres emaila: eskromak@muzeum.stalowawola.pl w celu przygotowania materiałów na wystawę.

Nagrody Prace zostaną zaprezentowane na wystawie Eksponaty muzealne nas inspirują zaplanowanej przez Muzeum na wrzesień 2021 r.

Uczestnicy za wzięcie udziału w projekcie otrzymają upominek w terminie do końca września 2021 r.

Regulamin Konkursu znajduje się na stronie Muzeum Regionalne w Stalowej Woli http://www.muzeum.stalowawola.pl/pl/muzeum/aktualnosci/item/2775-dekoracjeludowe-inspiracj%C4%85-dla-ma%C5%82ych-i-du%C5%BCych 6

Nauczyciel i Szkoła nr 9 (112)

Z życia szkół i placówek oświatowych

Publiczne Przedszkole nr 1 w Sędziszowie – laureatem X edycji konkursu Fundusz Naturalnej Energii realizowanej przez GAZ-SYSTEM w partnerstwie z Fundacją „Za górami, za lasami”

Jubileuszowa X edycja konkursu Fundusz Naturalnej Energii realizowana przez GAZ-SYSTEM w partnerstwie z Fundacją „Za górami, za lasami” cieszyła się największym zainteresowaniem ze wszystkich dotychczasowych edycji. Łącznie wpłynęło 201 wniosków o dofinansowanie. Ideą konkursu jest m.in. wsparcie samorządów, placówek oświatowych oraz organizacji pozarządowych w realizacji innowacyjnych projektów ekologicznych. W tym roku do rozdysponowania było 250 000 zł na terenie pięciu województw: mazowieckiego, podkarpackiego, podlaskiego, śląskiego i zachodniopomorskiego. 10 lat Funduszu Naturalnej Energii to łącznie 189 nagrodzonych projektów, a co za tym idzie, setki beneficjentów na terenie całej Polski oraz realne korzyści społeczne i środowiskowe.

Jury wybrało finalnie 25 projektów – po pięć z każdego województwa. Oceniany był potencjał proekologiczny projektów, zasięg planowanych działań oraz innowacyjne podejście do potrzeb lokalnych.

Projekt sędziszowskiego przedszkola pt. „Stwórzmy taki ogród wszystkim, gdzie rozkwitnąć mogą zmysły” doskonale wpisał się w założenia i cele konkursu.

Spośród 5 nagrodzonych w województwie podkarpackim wniosków właśnie ten uzyskał największą ilość punktów. Placówka otrzymała dotacje w wysokości 9 925,50 zł. Projekt realizowany był od 3 lutego do 20 listopada 2020 r.

Podjęta inicjatywa polegała na stworzeniu w ogrodzie przedszkolnym przy ul. Legionów Polskich 17 w Sędziszowie Małopolskim przestrzeni edukacyjno-terapeutycznej ze „Strefą 5 zmysłów” w roli głównej. Ogród został podzielony na 5 stref stymulacji: smaku, węchu, słuchu, wzroku i dotyku.

Już wiosną tego roku ogród stymulował wzrok szeroką paletą barw poprzez różnobarwne nasadzenia roślin.

Doświadczeń słuchowych dostarczały dzieciom charakterystyczne odgłosy traw, ptaków, owadów, a także specjalnie zamontowane dzwonki ogrodowe wykonywane

Nauczyciel i Szkoła nr 9 (112)

7

Z życia szkół i placówek oświatowych

przez dzieci. Nietuzinkowym pomysłem było stworzenie nawierzchni, podzielonej na segmenty, wypełnionej różnym materiałem fakturowym. W trakcie chodzenia po niej spod butów - dochodzą charakterystyczne dźwięki. Ścieżka ta przeznaczona jest także do stymulacji dotykowej oraz wzrokowej. Niepowtarzalna kompozycja aromatyczna posłużyła do stymulacji zapachowej oraz smakowej, a została uzyskana poprzez posadzenie przez dzieci ziół. Wykorzystano w tym celu popularne sadzonki np.: mięty, rozmarynu, szafranu, bazylii, lawendy, dzięki czemu dzieci miały okazję tworzyć własne kompozycje smakowo-zapachowe. W drewnianych skrzyniach przedszkolaki własnoręcznie zasiały i zasadziły warzywa, które przez okres wiosenny i letni pielęgnowały. Już wczesną

jesienią mogły kosztować samodzielnie wyhodowane warzywa, a była to prawdziwa uczta dla zmysłów.

Większa część ogrodu posłużyła do pobudzania zmysłu dotyku. W tym celu posadzono mnóstwo roślin, dzięki którym oprócz codziennych obserwacji prowadzonych podczas zajęć najmłodsi będą uczyć się pielęgnacji i dbania o te żywe okazy.

Kreacja przestrzeni ogrodowej umożliwia prowadzenie zajęć przyrodniczo-ekologicznych metodami aktywnymi w bezpośrednim kontakcie z naturą oraz kształtowanie właściwego stosunku do przyrody.

Zrealizowana inicjatywa przyczyniła się do zwiększenia atrakcyjności oferty terapeutycznej poprzez stworzenie miejsca do terapii i stymulacji percepcji wzrokowo-słuchowo-dotykowej.

Jedno z zadań projektowych skierowane było do społeczności lokalnej. Jego celem było uświadomienie „małym i dużym” mieszkańcom naszego miasta problemu niedostatku wody pitnej na świecie oraz konieczność racjonalnego jej wykorzystania w codziennym życiu. Przedszkole zamieniło się w tym dniu w plan filmowy. Grupa 6-latków zaliczyła swój debiut aktorski w spocie reklamowym pt. „Przedszkolaków sposoby na oszczędzanie słodkiej wody”. Przedstawiła w nim, jak podczas codziennych czynności takich jak mycie zębów, pranie, kąpiel, mycie naczyń oszczędzać wodę. Nagrany we współpracy z Telewizją Sędziszów wideoklip został wyemitowany w telewizji miejskiej 11 marca 2020r. Emisja spotu zbiegła się z przypadającym w marcu Światowym Dniem Wody. Inicjatywa wpłynęła na zmianę dotychczasowych niewłaściwych przyzwyczajeń dzieci i ich rodziców.

Opracowała: Magdalena Hossa nauczyciel wychowania przedszkolnego w Publicznym Przedszkolu nr 1 w Sędziszowie Małopolskim

8

Nauczyciel i Szkoła nr 9 (112)

Publiczne Przedszkole nr 1 w Sędziszowie

Z życia szkół i placówek oświatowych

Materiał naturalny w pracy z dzieckiem niepełnosprawnym intelektualnie w stopniu głębokim

D

zieci niepełnosprawne intelektualnie w stopniu głębokim charakteryzują się niedoborem zdolności poznawczych, mowy, zdolności ruchowych i społecznych. Dla nich proces uczenia się oraz nabywania wszelkich umiejętności jest trudny i skomplikowany. Stymulacja polisensoryczna pomaga im w odbiorze wrażeń zmysłowych z otaczającego świata.

Osoby niepełnosprawne intelektualnie w stopniu głębokim, a w szczególności dzieci mają znacznie utrudniony kontakt ze środowiskiem naturalnym. Dostęp do niego w dużej mierze zależy od osób opiekujących się nimi. W środowisku naturalnym znajduje się nieskończona ilość różnorodnych bodźców zmysłowych, które stanowią gotowy materiał dydaktyczny wykorzystywany na zajęciach rewalidacyjno – wychowawczych. Dzieci poprzez kontakt ze światem przyrody polisensorycznie poznają środowisko, w którym żyją. Odbierają informację za pomocą zmysłów, wśród których dotyk jest jednym z podstawowych. Felicie Affolter, wybitna psycholog, nauczyciel – terapeuta uważa, iż dotyk jest wstępem do poznawania świata i najważniejszym źródłem informacji. Metoda, którą stworzyła, polega na przekazywaniu informacji dotykowej podczas wykonywania codziennych czynności. Nauczyciel – terapeuta kieruje rękoma dziecka tak, aby przeżywało to jako samodzielne działanie. Dzięki manipulacji usprawniamy siłę, praksję ręki, doskonalimy chwyt, rozwijamy koordynację wzrokowo – ruchową oraz uwrażliwiamy zmysły: dotyku, wzroku, słuchu i węchu. Chcąc osiągnąć wymienione cele, wykorzystujemy naturalne materiały zgodnie z porą roku. W jesieni takie dary natury jak: żołędzie, kasztany, liście, orzechy, kukurydza, dynie są nieocenionym źródłem stymulacji zmysłowej, różnorodną bazą do manipulacji, jak również wykorzystywane są jako przedmioty do masowania ciała dziecka. W zimie kostki lodu, śnieg dostarczają wychowankom informacji o ich właściwościach: strukturze i temperaturze, a także na temat stanu skupienia wody. Z kolei wiosna przynosi bogaty wachlarz zapachów i smaków w formie świeżych traw, kwitnących krzewów i młodych zielonych pędów drzew oraz pachnących nowalijek. Lato dostarcza niesamowitych wrażeń zmysłowych poprzez kontakt z szeroką paletą różnorodnych kwiatów.

Niezastąpionym przeżyciem dla dziecka jest spacer w naturalnym środowisku niezależnie od pogody i pory roku, kiedy bezpośrednio może samo poczuć szelest

10

Nauczyciel i Szkoła nr 9 (112)

suchych liści pod stopami w parku, sadzie, ogrodzie czy usłyszeć plusk wody z kałuży, albo dotknąć bosą stopą trawę na łące. Padający prosto na twarz dziecka deszcz, czy śnieg oraz powiew wiatru to również niezwykle cenne doświadczenie, niesamowita stymulacja w naturalnym środowisku.

Naturalne materiały przyrodnicze wykorzystujemy też do dekoracji klasopracowni, by tworzyć dla dzieci ,,zaczarowany” klimat współgrający z aktualną porą roku. Ponadto są bardzo często głównymi elementami prac plastyczno-technicznych, które wspólnie z dziećmi wykonujemy. Mam tu na myśli zasuszone liście, trawy, nasiona, piasek, muszelki itp. Ogromną frajdą dla naszych podopiecznych jest malowanie kamieni farbami czy zajęcia z użyciem gliny lub piasku. Ponadto te ostatnie wpływają na dzieci uspokajająco. Z wielką cierpliwością i zadowoleniem odciskają swoje dłonie oraz rysują dowolne wzory. Zaskakują nas swoją pomysłowością podczas zabawy z naturalnymi materiałami.

Na zakończenie chciałabym podzielić się swoimi pomysłami dotyczącymi pomocy dydaktycznych wykonanych głównie z naturalnych materiałów przyrodniczych: • Przezroczyste grzechotki wypełnione naturalnym materiałem (kukurydzą, kaszą gryczaną, fasolą, słonecznikiem, zbożem, grochem) – wykorzystuję je na zajęciach muzycznych, oraz do stymulacji wzroku, słuchu, dotyku, a także do ćwiczeń usprawniających małą motorykę.

• Przezroczyste siateczkowe woreczki wypełnione kasztanami, orzechami i żołędziami – wykorzystuję do stymulacji zmysłu dotyku i słuchu.

• Pojemnik z przegrodami do segregowania materiału przyrodniczego – tą pomoc dydaktyczną stosuję na zajęciach indywidualnych do usprawniania motoryki małej, jak również rozwijania procesów poznawczych.

Podsumowując, stwierdzam, iż bardzo ważne miejsce w terapii i rewalidacji dzieci niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu głębokim spełnia stymulacja w naturalnym środowisku oraz naturalne pomoce dydaktyczne, które dostarczają bogatego materiału wielozmysłowego oraz angażują do odbioru wszystkie zmysły jednocześnie.

Bibliografia: Affolter F., Spostrzeganie, rzeczywistość, język, WSiP, Warszawa 1997.

Red. J. Kielin, Rozwój daje radość. Terapia dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim, GWP Gdańsk 1999.

Opracowała: Magdalena Jacyk nauczyciel SOSW

Z życia szkół i placówek oświatowych

Nauczyciel i Szkoła nr 9 (112)

11

Z życia szkół i placówek oświatowych

Widziane okiem metodyka….

Polski Złoty ma 100 lat – Projekt NBP zrealizowany w I LO w Łańcucie Jestem doradcą metodycznym z podstaw przedsiębiorczości i nauczycielem tego przedmiotu w I Liceum Ogólnokształcącym w Łańcucie.

We wrześniu 2019 r. NBP ogłosił, że rozpoczyna nabór wniosków do projektu Polski Złoty ma 100 lat. Na realizację tegoż projektu można było uzyskać 10 000 zł.

Decyzję podjęłam bardzo szybko: to duże i pracochłonne wyzwanie, ale ile korzyści dla naszej szkolnej społeczności. Główny cel tego przedsięwzięcia polegał na upowszechnieniu wśród uczniów wiedzy na temat historii polskiego pieniądza i przybliżenie postaci ważnych Polaków, których wizerunki zdobią znajdujące się współcześnie w obiegu banknoty w Polsce. Szybko się okazało, że osiągnęliśmy dużo więcej: praca nad projektem wyzwoliła w naszych wychowankach dużą motywację, uaktywniła zdolności artystyczne i organizacyjne, kreatywność, pomysłowość. Ważną korzyścią wynikającą z podjętych działań była również promocja szkoły w środowisku.

Po akceptacji wniosku przez NBP koordynator projektu przystąpił do działania, ogłaszajac 9 konkursów: – konkurs na projekt i wykonanie puzzli wybranego nominału banknotu z wyraźnym zaznaczeniem „Polski Złoty ma 100 lat”; – konkurs na najciekawsze zaprezentowanie w scenkach teatralnych polskich władców znajdujących się na banknotach;

– konkurs na najciekawszy projekt baneru przypominającego o setnej rocznicy uchwalenia nazwy „Złoty” dla waluty NBP; – konkurs na najciekawszą piosenkę o polskim Złotym (własne słowa, melodia autorska lub cover); – konkurs na najtrafniejszą fraszkę z polskim Złotym w tle; – konkurs na współczesną sakiewkę mieszczącą polskie go Złotego; – konkurs na autorski projekt nowego Jednego Złotego; – konkurs na prezentację multimedialną pt. Dzieje polskiego pieniądza; – dwuetapowy konkurs wiedzowy pt. Polska historia pieniądzem pisana. Ile jest warte 1919 złotych w wybranych walutach świata?

Konkursy skierowaliśmy do wszystkich uczniów naszej szkoły, każdy z nich mógł wziąć udział w dowolnej ilości konkursów. Termin oddania prac wyznaczono na koniec lutego 2020. Jury miało niełatwe zadanie, gdyż napłynęło kilkadziesiąt prac. W każdej kategorii wyłoniono 1., 2. i 3. miejsca, które były premiowane bonami do zrealizowania w MPIK-u. Dodatkowo jeszcze każdy uczeń – laureat premiowanego miejsca, zyskiwał punkty dla swojej klasy do ogólnej klasyfikacji. Klasa, która zdobyła ich najwięcej, miała w całości wyjechać na wycieczkę do Warszawy do Centrum Pieniądz im prof.

Sławomira Skrzypka.

Nauczyciel i Szkoła nr 9 (112)

13

Z życia szkół i placówek oświatowych

Najlepsze prace i najlepsze scenki zwycięzcy konkurencji mieli zaprezentować podczas uroczystej Gali, która miała się odbyć 20 marca 2020.

Mieliśmy wszystko przygotowane… niestety 12 marca zaskoczyła nas pandemia.

W porozumieniu z organizatorami przedsięwzięcia przedłużyliśmy czas trwania projektu do końca października 2020.

Na początku obecnego roku szkolnego zorganizowaliśmy Galę… nie jedną, ale pięć… Jak to możliwe?

Ze względu na reżim sanitarny na jednym spotkaniu nie mogło wziąć udziału więcej niż 100 osób… więc podzieliliśmy społeczność szkolną na 5 grup i powieliliśmy program w 5 turach. Zwycięska klasa niestety z powodu pandemii nie odbyła zaplanowanej wycieczki do Centrum Pieniądza. Zamiast pobytu w Warszawie młodzież pojechała na wycieczkę edukacyjną w Bieszczady. Zwiedziliśmy Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, odbyliśmy przejażdżkę bieszczadzką ciuchcią oraz zwiedziliśmy Zagrodę żubrów w Mucznem.

Na zakończenie projektu wykonaliśmy stałą wystawę najlepszych prac uczniowskich i wyeksponowaliśmy piękny baner z napisem Polski Złoty ma 100 lat Nie mogłyśmy zostawić tego projektu bez głębszej analizy. Razem z dr Joanną Kordzikowską, doradcą metodycznym z historii i WOS-u, zaaranżowałyśmy spotkanie grupy nauczycieli z naszej szkoły zainteresowanych bliżej realizacją tego projektu. Byli to nauczyciele historii, WOS-u, języka polskiego, geografii i podstaw przedsiębiorczości. Marzyło nam się zorganizować szersze forum nauczycieli z naszego powiatu i podzielić się z nimi swoim doświadczeniem w tym zakresie. Niestety, z powodu pandemii okazało się to niemożliwe. Natomiast nasi nauczyciele podzielili się z nami swoimi uwagami, co niniejszym przedstawiam.

14

Nauczyciel i Szkoła nr 9 (112)

Spostrzeżenia nauczycieli I Liceum Ogólnokształcącego w Łańcucie na temat w/w projektu.

Marta Kaczmarczyk W/w działanie można z pewnością zakwalifikować jako metodę projektów w nauczaniu. Metoda ta polega na samodzielnym realizowaniu przez uczniów zadań przygotowanych przez nauczyciela na podstawie wcześniej ustalonych założeń. W tym projekcie podczas ogłaszania konkursów został zaprezentowany szczegółowy regulamin i terminarz poszczególnych działań. Następnie uczniowie w wyznaczonym czasie mieli przygotować swoje prace kształtując przy tym swoje umiejętności związane z podejmowaniem konkretnych działań… od fazy planowania i poszukiwania wsparcia aż po ich realizację i ocenę.

Metoda projektu pozwala jednocześnie nabyć wiele umiejętności uniwersalnych, tak potrzebnych w życiu, a mianowicie: umiejętność współpracy w grupie, organizacja własnej pracy, korzystanie z różnych źródeł informacji, umiejętność integrowania wiedzy z różnych dziedzin, rozwiazywanie konfliktów, a w końcu prezentowanie wyników swojej pracy i wyrażanie własnych sadów i opinii.

Moje wrażenia i spostrzeżenia po realizacji projektu „Polski Złoty ma 100 lat” są bardzo pozytywne, rezultaty widoczne i mierzalne, młodzież usatysfakcjonowana.

Gorąco polecam te metodę pracy w każdej klasie i szkole.

Edyta Teichman Projekt „Polski złoty ma 100 lat” realizowany w naszej szkole od 2. 12. 2019 do 31. 10. 2020 roku przyniósł uczniom wielorakie korzyści. Przede wszystkim mieli oni możliwość uczciwej rywalizacji i współzawodnictwa,

Z życia szkół i placówek oświatowych

ucząc się jednocześnie odpowiedzialności i polegania na sobie nawzajem podczas terminowego wykonywania zadań. Wpłynęło to pozytywnie na integrację w obrębie zespołów klasowych, ponieważ nic tak nie potrafi zjednoczyć młodych ludzi, jak wspólne dążenie do osiągnięcia celu, jakim była wygrana w poszczególnych kategoriach konkursu.

Wspólna wycieczka zwycięzców konkursu w Bieszczady była wyjątkowo trafną nagrodą. Oprócz oczywistych walorów integracyjnych stanowiła świetną okazję do poznania naszego regionu. Wielu uczestników wycieczki zwiedzało skansen w Sanoku po raz pierwszy, niewielu z nich miało też wcześniej okazję jechać bieszczadzką ciuchcią. Niewątpliwie wszyscy uczestnicy konkursu zapamiętają najważniejszą życiową lekcję, że wspólnie razem można zdziałać o wiele więcej, niż w pojedynkę.

Justyna Pankiewicz Projekt „Polski Złoty ma 100 lat” spotkał się wśród naszych uczniów z ogromnym zainteresowaniem. Dzięki opiekunkom merytorycznym prof. Marcie Kaczmarczyk i prof. Władysławie Kluz-Chłandzie młodzież miała okazję wziąć udział aż w 9 konkursach, wykazując się zdolnościami w dziedzinie twórczości literackiej, muzyczno-poetyckiej, plastycznej, teatralnej oraz informatycznej.

Uczniowie zaprezentowali swoje pomysły podczas uroczystej Gali. Podziwialiśmy ogromną kreatywność młodzieży

szczególnie z kl. III a, która przygotowała także gabloty z pracami plastycznymi. Mamy nadzieję, że otrzymane przez uczniów nagrody będą dla nich inspiracją i motywacją do innych podobnych działań realizowanych metodą projektu.

Władysława Kluz-Chłanda Projekt „Polski ZŁOTY ma sto lat” to kolejne przedsięwzięcie w naszym Liceum, które swoim zasięgiem objęło nie tylko całą społeczność uczniowską, ale też zaangażowało wielu nauczycieli. Poszczególne zespoły klasowe przy wsparciu wychowawców ochoczo wzięły się do przygotowywania ciekawych i bardzo różnorodnych konkurencji. I właśnie ta różnorodność propozycji stanowiła siłę projektu: jedni angażowali się w konkursy o charakterze wiedzowym, przygotowywali ciekawe prezentacje dotyczące stulecia polskiej waluty, inni ujawniali swoje talenty plastyczne, poetyckie, muzyczne, zręcznościowe itd. Mimo obiektywnych przeszkód, które utrudniały i wydłużały czas realizacji projektu, w opinii młodzieży i nauczycieli stanowił on znakomitą płaszczyznę do współpracy i emocjonującej rywalizacji, zaś jego podsumowanie, czyli Gala ZŁOTEGO to świetna impreza pełna niespodzianek: udanej twórczości laureatów, wspaniałych nagród i aplauzu zgromadzonej publiczności! Mam nadzieję, że wkrótce następny projekt zaangażuje nasze Liceum do wspólnego działania!

Opracowały: Marta Kaczmarczyk i dr Joanna Kordzikowska nauczyciele w I Liceum Ogólnokształcącym w Łańcucie

Nauczyciel i Szkoła nr 9 (112)

15

MERITUM Pismo Podkarpackiego Kuratora Oświaty

MERITUM Pismo Podkarpackiego Kuratora Oświaty nr 7 (35) listopad 2020 Szanowni Państwo!

W świecie cyfrowym potrzeba nowych kompetencji – po raz kolejny stwierdzenie to przebija się do naszej świadomości, tym razem także poprzez treść artykułu, który prezentujemy w listopadowym numerze „Meritum”. W dalszym ciągu w wielu dziedzinach życia pozostaje jednak postulatem do zmiany, zwłaszcza, naszej świadomości czy postawy, bo niezależnie od nich świat już jest w nowej generacji, w rzeczywistości big data, internetu rzeczy, autonomicznych robotów i sztucznej inteligencji. Dążenie do sprostania stawianym przez nią wymaganiom widać najbardziej w otoczeniu społeczno-gospodarczym, w którym funkcjonują także szkoły. Udany mariaż tychże ilustruje opisany w artykule eksperyment prowadzony pod nazwą technik robotyki. Exempla trachunt, a ten to kolejne przetarcie szklaków w myśleniu o kierunkach kształcenia, na drodze do kreowania nowych kompetencji uczniowskich i wskazanie na możliwości eksperymentu pedagogicznego. Gdyby analizować sens przytoczonego na wstępie stwierdzenia z perspektywy statystycznego domu, rodziny czy

szkoły, to moglibyśmy odnieść wrażenie, że mamy do czynienia z ogólnonarodowym i międzypokoleniowym wzrostem kompetencji cyfrowych. I chyba nie byłoby w tym przesady, bo przyśpieszony kurs korzystania z nowych technologii, oprogramowania, poszukiwania materiałów czy nabywania umiejętności przez dzieci i dorosłych na skalę globalną, przeżywamy przez ostatnie – reasumując – pół roku.

Oczywiście można spierać się o jakość tych kompetencji, ich poziom, itp., ale ogólnie wyszliśmy z fazy narzekania do fazy działania, co za tym idzie bardziej celowego i efektywnego ich wykorzystania w życiu i pracy zawodowej. Na bieżąco, tu i ówdzie, przebija się śmiała refleksja nad możliwościami zatrzymania pewnych ciekawych rozwiązań w popandemicznej rzeczywistości, w tym także w edukacji. Wszak kiedyś ona nastąpi. Na razie o powrocie do szkół możemy tylko pomarzyć, wskazując mglisty jej początek w połowie stycznia, co oznacza, że w dalszym ciągu musimy doskonalić to, co pozwala nam w ogóle funkcjonować w świecie… na razie tylko cyfrowym.

Małgorzata Rauch Podkarpacki Kurator Oświaty

Eksperyment pedagogiczny – technik robotyki (cz. I) Wyznacznikami czwartej rewolucji przemysłowej są: komputeryzacja, automatyzacja i robotyzacja procesów produkcyjnych. Rzeczywistość staje się coraz bardziej cyfrowa, dlatego konieczne jest wyposażenie uczniów w nowe kompetencje oraz lepsze dostosowanie modelu kształcenia do wymagań rynku pracy.

1. W świecie cyfrowym potrzeba nowych kompetencji Technologie cyfrowe, internet rzeczy, autonomiczne roboty, inteligentne fabryki, sztuczna inteligencja 16

i nierozerwalnie z nią związane pojęcie big data, bez wątpienia odmienią świat i wyznaczą człowiekowi nowe role. Dlatego powinnością szkoły staje się obecnie wyposażenie uczniów w nowe kompetencje, których nabywanie powinno zacząć się w powszechnym systemie edukacji i trwać przez całe życie. Nowa wyprawka kompetencyjna kolejnej dekady XXI wieku powinna łączyć pakiet kompetencji cyfrowych z kompetencjami, które w publikacjach anglojęzycznych są definiowane jako „transversalskills”, czyli umiejętności, które można wykorzystać w różnych

MERITUM Pismo Podkarpackiego Kuratora Oświaty

rolach i zawodach1. Raporty UNESCO wskazują tutaj na: krytyczne i innowacyjne myślenie, umiejętności interpersonalne (np. prezentacja siebie, zdolności organizacyjne, praca zespołowa), umiejętności intrapersonalne (np. samodyscyplina, entuzjazm, wytrwałość, motywacja do działania), globalne obywatelstwo (np. tolerancja, otwartość, szacunek, różnorodność, zrozumienie międzykulturowe), umiejętność korzystania z mediów i informacji (np. umiejętność znajdowania i analizowania informacji, a także ocena treści medialnych)2.

Szkoła powinna również zapewnić „przestrzeń do wzajemnej interakcji między nauczycielem i uczniem oraz między uczniami, umożliwić indywidualizację (a nawet personalizację) nauczania, a także odmiejscowić uczenie się poprzez zaproponowanie uczniom platform edukacyjnych, z których korzystać mogą w dowolnym miejscu i czasie za pomocą posiadanych urządzeń cyfrowych” – piszą autorzy dokumentu Kompetencje cywilizacyjne czasów cyfrowej dysrupcji. Studium wyzwań dla Polski w perspektywie roku 2030 3.

Odmiejscowienie edukacji, to także nawiązanie relacji z otoczeniem społeczno-gospodarczym, które o wiele szybciej reaguje na zmiany cywilizacyjne i technologiczne i które coraz mocniej akcentuje postulaty negujące wizję szkoły opartej jedynie na systemie klasowo-lekcyjnym. „Nie musi być tak, że aby się czegoś nauczyć, należy siedzieć w ławce, słuchać, oglądać i ewentualnie dyskutować. To właśnie współczesne technologie informacyjno-komunikacyjne stwarzają jakościowo inne możliwości organizacji nauczania szkolnego” 4. Dobitnie pokazał to okres pandemii COVID-19 i dlatego też w prowadzonych dyskusjach coraz mocniej wybrzmiewa model szkoły hybrydowej łączącej naukę stacjonarną z różnymi formami zdalnego uczenia się w przestrzeni pozaszkolnej.

Jak zatem odnaleźć się w świecie pełnym niezapowiedzianych zagrożeń destabilizujących gospodarkę i edukację – ale przede wszystkim – relacje międzyludzkie? Jak w tej nowej sytuacji odnaleźć się w świecie zdominowanym przez nowe technologie?

Jak usprawnić model edukacji, aby mimo tych zewnę1 https://en.wikipedia.org/wiki/Transferable_skill 2

https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000244022 Kompetencje cywilizacyjne czasów cyfrowej dysrupcji. Studium wyzwań dla Polski w perspektywie roku 2030, Polski Instytut Ekonomiczny, Warszawa 2018 4 Stanisław Dylak, Architektura wiedzy w szkole, Difin, Warszawa 2013 3

trznych uwarunkowań szkoła realizowała w pełni swoją misję dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą?

Co może być kluczem tej nowej edukacji? Ze względu na ograniczone ramy objętościowe niniejszego artykułu, przytoczę jedynie bliskie mi poglądy współczesnego filozofa edukacji K. Egana, który dostrzega konieczność zupełnego przeprojektowania szkoły na instytucję kształtującą przede wszystkim myślenie oraz wyobraźnię uczniów, bo one stanowią podstawę jakiekolwiek twórczości czy tworzenia5. W dobie Internetu w znacznie mniejszym stopniu ważne stają się wiadomości opanowywane w szkole, jako najważniejsze kryterium tak zwanych osiągnięć szkolnych.

Uzasadnienie dla powyższego poglądu znajdujemy wprost w konstruktywistycznej koncepcji uczenia się, która wskazuje, że najlepszą drogą do budowania wiedzy uczniów jest rozwiązywanie problemów na miarę ich zainteresowań i oczekiwań. To odnowione podejście do idei konstruktywizmu, uzupełnione o umiejętności twórczego myślenia i korzystania ze zdobyczy technologicznych w trakcie odnajdowania potrzebnych informacji w zewnętrznych bazach danych (główne założenie konektywizmu), może stać się jednym z kluczowych elementów paradygmatów cyfrowej edukacji.

2. Dlaczego technik robotyki6 Ważnym wyzwaniem, jakie należy postawić systemowi edukacyjnemu, to bardziej praktyczne podejście do kształcenia i jego lepsze dopasowanie do wymagań stawianych przez rynek pracy. Należy położyć większy nacisk na budowanie tych kompetencji, które stają się niezbędne przy wykonywaniu większości prac – nie tylko rutynowych (bo tutaj „konkurencją” dla pracownika staje się robot i sztuczna inteligencja), ale przede wszystkim nierutynowych. „W XIX wieku, kiedy w Europie rodził się system powszechnej oświaty, można było z dużym prawdopodobieństwem zaplanować, że dzieci będą wykonywały podobny zawód jak rodzice, a sposób życia jednych i drugich oraz zasoby potrzebnych do tego wiedzy i kompetencji nie będą istotnie różne. Teraz co roku dziesiątki zawodów znika, w ich miejsce pojawiają się nowe. System edukacji nie przystaje do potrzeb współczesnego rynku pracy, nie nadąża za nim. Ta rosnąca nieadekwatność wymaga refleksji nad zmianą sposobu 5 KieranEgan, The Future of Education: ReimaginingOur Schools from the GroundUp (2008) 6 http://ckp.edu.pl/index.php?option=com_content&view=art icle&id=343:technik-robotyki-twoja-przyszlosc&catid=8&Item id=118

17

MERITUM Pismo Podkarpackiego Kuratora Oświaty

uczenia się i podjęcia działań – najpierw w formie eksperymentu, a potem – wprowadzania zmian w skali ogólnopolskiej” 7.

W 2019 roku opublikowano nowe podstawy programowe kształcenia w zawodach8, którym dla szkoły branżowej I stopnia przypisano po jednej kwalifikacji, a dla szkoły branżowej II stopnia (technikum) – po dwie kwalifikacje. Poszczególne zawody (a jest ich 228 z podziałem na zawody I stopnia – 106 oraz zawody II stopnia – 122) przyporządkowano do 32 branż, uwzględniając specyfikę umiejętności zawodowych lub zakres, w jakim umiejętności te są wykorzystywane podczas wykonywania zadań zawodowych.

Wśród nich na poziomie technikum jest branża elektroniczno-mechatroniczna (ELM), a w niej między innymi zawody technik automatyk i technik mechatronik, w których w efektach kształcenia w marginalnym stopniu znajdujemy odwołania do programowania robotów oraz organizacji produkcji zrobotyzowanej. Ale to nie jedyny powód podjęcia decyzji o opracowaniu dokumentacji programowej dla nowego zawodu – technik robotyki.

Przede wszystkim dostrzegamy dynamikę zmian w światowej, polskiej i regionalnej gospodarce.

Główne wyznaczniki czwartej rewolucji przemysłowej, nazywanej potocznie jako „Przemysł 4.0”, to nowe technologie, informatyzacja, automatyzacja i robotyzacja procesów produkcyjnych. „Koncepcja Przemysłu 4.0 zakłada integrację tradycyjnego środowiska maszyn produkcyjnych z wirtualnym światem internetu i technologii cyfrowych oraz otoczeniem pracy człowieka – pracownika. Integracja ta oznacza przede wszystkim wzmożoną komunikację i zautomatyzowaną wymianę danych w procesie produkcji w fabryce, ale także poza nią. Człowiek dzieli przestrzeń maszyn produkcyjnych z inteligentnymi robotami. Do dyspozycji pracowników pozostają systemy wspomagania decyzji, jednak to oni sami – bazując na swoich kompetencjach – podejmują decyzję” 9.

Według danych Międzynarodowej Federacji Robotyki (IFR) opublikowanych w 2019 roku10, rok 2018 był kolejnym rokiem rekordowym pod względem zainstalowanych nowych robotów przemysłowych.

7

http://www.kopernik.org.pl/ppk/kompetencje-xxi-wieku/ http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20190000316 9 Kompetencje 4.0. Część I. Cyfrowa transformacja rynku pracy i przemysłu w perspektywie roku 2030, Agencja Rozwoju Przemysłu S.A., Warszawa 2020.

10 https://ifr.org/ifr-press-releases/news/robot-investment-reaches-record-16.5-billion-usd 8

18

Według raportu przychody z globalnego rynku robotów przemysłowych wyniosły 16,5 mld USD, a liczba sprzedanych sztuk to 422 tysiące. Ranking liczby robotów przemysłowych w przeliczeniu na 10 000 pracowników plasuje niestety Polskę na dosyć odległym miejscu: 42 roboty przy średniej europejskiej 114. Wyraźnie wyprzedzają nas nasi sąsiedzi: Słowacja (165) oraz Czechy (135). Jednakże bardzo pocieszającym zjawiskiem jest instalacja w 2018 roku w Polsce 2651 robotów, czyli aż o 40% więcej aniżeli w roku poprzednim (przy dynamice światowej na poziomie 6%).

Można się spodziewać, że ten pozytywny trend zostanie podtrzymany, a wskazują na to m.in. badania ankietowe potrzeb kadrowych przedsiębiorców skupionych w Specjalnej Strefie Ekonomicznej EuroPark Mielec11. Badania objęły następujące branże: motoryzacja, lotnictwo, przetwórstwo tworzyw sztucznych, branża metalowa, automatyka przemysłowa. Wszyscy ankietowani wskazali na potrzebę kształcenia w tym zawodzie oraz zadeklarowali przyjęcie młodzieży na praktyki uczniowskie. Wyrazili także opinię, że w kontekście rozwoju i konieczności sprostania wymaganiom konkurencyjnego rynku, pozyskanie pracowników o kwalifikacjach i kompetencjach w zakresie obsługi, eksploatacji i programowania robotów staje się koniecznością.

3. Eksperyment pedagogiczny – podstawa prawna Podstawy prawne związane z realizacją eksperymentu pedagogicznego dotyczącego zawodu nieokreślonego w klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego reguluje art. 45 Ustawy Prawo oświatowe12. „Dyrektor szkoły lub placówki, na podstawie uchwały rady pedagogicznej i po uzyskaniu opinii rady rodziców, występuje do ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania […] z wnioskiem o wyrażenie zgody na prowadzenie eksperymentu pedagogicznego w szkole lub placówce, w terminie do dnia 31 marca roku szkolnego poprzedzającego rok szkolny, w którym jest planowane rozpoczęcie tego eksperymentu”.

Wniosek składa się za pośrednictwem kuratora oświaty.

Ważnym wyróżnikiem prezentowanego tutaj eksperymentu było utworzenie szerokiego partnerstwa na rzecz wdrażania „technologicznie nowoczesnych” kierunków kształcenia, tym samym przyczynianie do 11 Badania ankietowe przeprowadził Oddział Agencji Rozwoju Przemysłu w Mielcu w dniach 29.01-4.02. 2020.

12 Ustawa z dnia 14grudnia 2016r. – Prawo oświatowe, Dz.U. 2017poz. 59.

MERITUM Pismo Podkarpackiego Kuratora Oświaty

wzrostu potencjału kadrowego mieleckich przedsiębiorstw. W dniu 16 września 2020 roku porozumienie o współpracy podpisały: – Centrum Kształcenia Praktycznego i Doskonalenia Nauczycieli w Mielcu, Zespół Szkół Technicznych w Mielcu, Zespół Szkół im. Profesora Janusza Groszkowskiego w Mielcu; – Powiat Mielecki; – Wydział Inżynierii Mechanicznej i Robotyki Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie; – Stowarzyszenie Akademia Umiejętności Technicznych „Leonardo; – Agencja Rozwoju Przemysłu S.A.; – Mieleccy przedsiębiorcy: Polskie Zakłady Lotnicze Sp. z o.o., Kirchhoff Polska Sp. z o.o., Bury Sp. z o.o., Spiroflex Sp. z o.o., Husqvarna Poland Sp. z o.o., FirmaTarapata Sp. z o.o.; – Światowy producent robotów KUKA CEE GmbH Sp. z o.o. Oddział w Polsce.

Na pełną ok. 200-stronicową dokumentację złożyły się: – uchwały rad pedagogicznych;

– podstawa programowa, program nauczania oraz tygodniowy rozkład zajęć – te najważniejsze z merytorycznego punktu widzenia dokumenty zostały przygotowane przez nauczycieli CKPiDN w Mielcu; – opinie: Wojewódzkiej Rady Rynku Pracy, jednostki naukowej (w tym przypadku Wydziału Inżynierii Mechanicznej i Robotyki AGH, który objął kierunek opieką merytoryczną) oraz mieleckich przedsiębiorców, w tym także mieleckiego Oddziału Agencji Rozwoju Przemysłu; – harmonogram realizacji eksperymentu, informacja o niezbędnych warunkach lokalowych, wyposażeniu, kadrze nauczycieli, przykładowe zestawy pytań egzaminacyjnych; – uchwała Zarządu Powiatu Mieleckiego o finansowaniu eksperymentu.

Pierwszy nabór uczniów w r. szk. 2020/2021 przeprowadził ZST w Mielcu. Z racji bardzo dużego zainteresowania tym nowym eksperymentalnym kierunkiem kształcenia – za zgodą organu prowadzącego – zamiast planowanych 24, przyjęto 32 uczniów.

Pracownia robotyki w CKPiDN w Mielcu

Fot. z archiwum CKPiDN w Mielcu

Kontynuacja artykułu w kolejnym numerze Meritum.

Opracował: Zdzisław Nowakowski Dyrektor Centrum Kształcenia Praktycznego i Doskonalenia Nauczycieli w Mielcu

19

Z działalności instytucji społecznych i kulturalnych Podkarpacia

Laboratorium Filmowe VOD Bezpłatna platforma poświęcona edukacji filmowej dzieci i młodzieży – www.laboratoriumfilmowe.pl

L

aboratorium Filmowe VOD jest nową bezpłatną platformę poświęconą edukacji filmowej dzieci i młodzieży. Znajdują się na niej filmy krótkometrażowe przeznaczone dla dzieci i młodzieży od 6. do 18. roku życia.

Wszystkim propozycjom towarzyszą kontekstowe opracowania tematyczne związane z treścią filmów, tj. przyjaźni, relacji rodzinnych, wyzwań współczesnego świata.

O ile dorośli widzowie mają w obecnych czasach szeroki dostęp do platform streamingowych, które oferują kino zarówno komercyjne, jak i artystyczne, o tyle młodzi ludzie nie posiadali dotąd filmowego narzędzia, które byłoby przeznaczone specjalnie dla nich.

Laboratorium Filmowe VOD to wyjście naprzeciw potrzebom ambitnych widzów i ich zaangażowanych rodziców oraz pedagogów.

Nasza platforma to gwarancja kina wysokiej jakości, sprzyjającego dyskusji i refleksji, a także budowaniu postaw krytycznych wobec wszechobecnych treści audiowizualnych. Nasza propozycja to także zaproszenie dla dzieci i młodzieży do bogatego, egzotycznego świata filmowego. Wartościowe projekcje filmów dostępnych na platformie to okazja do poznania odmiennych kultur, nieznanych krajobrazów, języków i przygód filmowych bohaterów z całego świata: od Szwecji przez Nigerię po Zjednoczone Emiraty Arabskie.

Tytuł

Włosy Rowerowe portrety Podarunek Śnieg Piłka Prezent Lody – siódme lato Co trzy głowy Muzyk Tolu Gwiezdny Pył Inni Arif Hedieh Ahmed i Markus Urodziny Anny 1-0

20

Kategoria wiekowa 6+

9+

11 +

15 +

Nauczyciel i Szkoła nr 9 (112)

Laboratorium Filmowe VOD to bezpłatny dostęp do wartościowych, wyselekcjonowanych filmów krótkometrażowych, które były prezentowane i nagradzane podczas pięciu edycji Międzynarodowego Festiwalu Filmów dla Dzieci i Młodzieży KINOLUB. Tworzone są przez profesjonalistów z całego świata i adresowane do młodej widowni. Wszystko to w jednym miejscu, bez konieczności szukania dostępu do danych tytułów w sieci, bez obowiązku planowania seansu i bez wychodzenia z domu. To kompleksowe, intuicyjne, w pełni darmowe i pierwsze tego typu rozwiązanie w Polsce.

Poza filmami dla dzieci i młodzieży na platformie dostępne są materiały metodyczne dla nauczycieli i rodziców. Materiały zostały opracowane w taki sposób, by z powodzeniem móc je włączyć w program nauczania poprzez film – rozwiązanie jakże efektywne i wysoce atrakcyjne dla młodych ludzi. Z kolei tym, którzy kochają kino i traktują to również jako pasję, oferujemy opracowaną bazę danych o festiwalach, konkursach i wydarzeniach filmowych dla dzieci i młodzieży.

Niniejsza platforma jest doskonałym miejscem dla każdego dziecka, a także jego rodzica i nauczyciela.

Dobre kino dla młodego widza jeszcze nigdy nie było tak blisko!

Czas trwania Brazylia 2017 15 Ukraina/USA 2015 5 Hiszpania 2013 15 Armenia 2017 13 Hiszpania 2017 8 USA 2017 12 Niemcy 2017 17 Holandia 2016 21 Rosja 2016 18 Nigeria 2017 12 Meksyk 2007 14 Hiszpania 2018 19 Turcja 2016 12 Iran 2018 15 Szwecja 2018 9 Szwecja/Gwatemala 2013 20 Z. Emiraty Arabskie 2017 10 Kraj produkcji

Zapraszamy do odwiedzenia Laboratorium Filmowego VOD – www.laboratoriumfilmowe.pl Zespół Fundacji IKS

Co trzy głowy, Holandia 2016

Lody – siódme lato, Niemcy 2017

1945 r.

Prezent (The Chocolate Soldier), USA 2017

Ahmed i Markus, Szwecja 2018

Hedieh, Iran 2018

Arif, Turcja 2016