Nauczyciel i Szkoła - nr 107 (4) -2020 -

Miesięcznik Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie

(107)październik czerwiec 2020 • ISSN nrnr94(62) 2015 • ISSN2080-6698 2080-6698

1 czerwca Dzień Dziecka

Lekcje muzealne w nauczaniu historii Erasmus+ czyli Nowa Jakość Mobilności Zdalna Pani. Refleksje polonistki czasów pandemii Wyniki Wojewódzkiego Konkursu Historycznego „Od unii lubelskiej do Unii Europejskiej Da capo al fine czyli Niekończąca się Opowieść Krzysztof. Syzyf szczęśliwy Meritum. Pismo Podkarpackiego Kuratora Oświaty

Redaguje: dr Janusz Ustrzycki – redaktor naczelny dr Dariusz Zięba Projekt okładki i skład komputerowy: Janusz Ustrzycki

Małgorzata Tołoczyńska-Lekacz p.o. Dyrektor PCEN przy PZPW

Współpraca: Urząd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego w Rzeszowie Kuratorium Oświaty w Rzeszowie Muzeum Dobranocek w Rzeszowie Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Rzeszowie Muzeum Okręgowe w Rzeszowie Muzeum Etnograficzne w Rzeszowie

Z ŻYCIA SZKÓŁ I PL ACÓWEK OŚWIATOWYCH PODKARPACIA Nowatorskie pomysły nauczycieli z Rzeszowa

1

Erasmus+ czyli Nowa Jakość Mobilności

3

Z DOŚWIADCZEŃ NAUCZYCIELI, DORADCÓW METODYCZNYCH I NAUCZYCIELI KONSULTANTÓW Lekcje muzealne w nauczaniu historii

5

Zdalna Pani Refleksje polonistki czasów pandemii

7

Wędrujące dobranocki – cykl dostępnych, integracyjnych wydarzeń, zajęć i warsztatów artystycznych Wyniki IV edycji Wojewódzkiego Konkursu Historycznego „Od unii lubelskiej do Unii Europejskiej

10

MERITUM. Pismo Podkarpackiego Kuratora Oświaty.

11

Z DOŚWIADCZEŃ NAUCZYCIELI, DORADCÓW METODYCZNYCH I NAUCZYCIELI KONSULTANTÓW Krzysztof. Syzyf szczęśliwy – cz. II

17

Da capo al fine czyli Niekończąca się Opowieść – cz.II

20

I, III-IV str. – Fotografie Edwarda Janusza ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Rzeszowie

© Copyright by Podkarpackie Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie, Rzeszów 2020 Wydawca: Podkarpackie Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie, 35-036 Rzeszów, ul. Niedzielskiego 2 tel. 17 853 40 97, fax. 17 853 46 82, www.pcen.pl, e-mail: justrzycki@pcen.pl Druk i oprawa: Agencja Reklamy Eureka Plus Nakład: 1000 egz.

ISSN 2080-6698

Z życia szkół i placówek oświatowych

Nowatorskie pomysły nauczycieli z Rzeszowa

W

roku szkolnym 2019/2020 w Zespole Szkół Elektronicznych w Rzeszowie polonistki: Beata Kotelnicka i Magdalena Dusza oraz historyk Edward Dudziak zrealizowali innowację pedagogiczną pt. Karty pamięci – innowacyjny program nauczania historii i języka polskiego w technikum. Nabór do zajęć realizowanych w systemie pozalekcyjnym odbywał się na zasadzie dobrowolności i powszechnej dostępności.

Celem głównym było rozwijanie wśród uczniów postaw humanistycznych.

Zdaniem autorki innowacji, Beaty Kotelnickiej, do zadań współczesnego polonisty i historyka należy nie tylko przekazywanie wiedzy i realizacja podstawy programowej. Dziś nauczyciele humaniści muszą szukać skutecznych technik nauczania, które będą dopasowane do ucznia XXI wieku, spowodują jego większą aktywność i będą wspierać jego indywidualność, rozbudzać ciekawość przedmiotem. Kształcenie historyczne i polonistyczne w technikum powinno wprowadzać tradycję jako strażnika pamięci zbiorowej, swoistego łącznika między dawnymi a współczesnymi latami, co wpływa na tożsamość młodego człowieka. Należy przyjąć perspektywę współczesną jako punkt wyjścia do wprowadzania do tradycji. Postęp technologiczny stwarza coraz szersze możliwości docierania do świadectw minionej rzeczywistości. Oznacza to, że uczeń i nauczyciel nie są skazani na tradycyjną dydaktykę.

Innowacja jest antidotum na szkolną rutynę. To odejście od encyklopedyzmu na rzecz uczenia się rozumiejącego,

oceniania użyteczności i rzetelności przekazywanych informacji. Uczeń aktywny, poznający spersonalizowaną przeszłość, efektywniej poznaje wydarzenia historyczne, jednocześnie je przeżywając, co skłania do głębszej refleksji nad kondycją człowieka we współczesnym świecie. W kreatywny sposób wykorzystuje kompetencje kluczowe, m.in. umiejętność posługiwania się w języku ojczystym, kompetencje informatyczne.

Nowatorski charakter ww. innowacji polegał na prowadzeniu zajęć nie tylko w szkole, ale także na dodatkowych zajęciach na terenie wyższej uczelni, w miejscach pamięci narodowej, w muzeach. Zwiększył kreatywność młodzieży, podniósł skuteczność procesu dydaktyczno-wychowawczego, co przyczyniło się do lepszych wyników z języka polskiego i historii. Skłonił do dzielenia się wiedzą i reprezentowania szkoły w konkursach (z powodzeniem, np. Emilia Golenia zajęła III miejsce w ogólnopolskim konkursie Polskie serce pękło. Katyń 1940) .

W ramach zajęć Mała ojczyzna uczniowie wzięli udział w mobilnej grze miejskiej Leopold GO. 25 października ze smartfonami w rękach i z dostępem do Internetu oraz zainstalowaną aplikacją Action Track przeszli trasą po historycznych miejscach Rzeszowa. W rozwiązywaniu zadań na czas każda kilkuosobowa drużyna musiała wykazać się nie tylko wiedzą, ale i spostrzegawczością oraz kreatywnością. To była świetna zabawa, a jednocześnie nietypowa lekcja historii przy użyciu nowych technologii. Gra uświetniała obchody odzyskania przez Polskę niepodległości, ale także 100. rocznicę śmierci Leopolda Lisa-Kuli.

Nauczyciel i Szkoła nr 4 (107)

1

Z życia szkół i placówek oświatowych

Elementem innowacji były Spotkania z ciekawymi ludźmi.

25 września w Wojewódzkim Domu Kultury uczestnicy projektu poznali poetkę Anitę Róg, najmłodszą członkinią Związku Literatów Polskich, tegoroczną maturzystkę z Poręb Dymarskich. Poznali jej pasje, marzenia (może zostanę ciutkę lepszym człowiekiem) i lęk przed rozpoczęciem studiów (zakwitają we mnie niepewności). 28 listopada uczestniczyli w spotkaniu z drem Wojciechem Birkiem z Uniwersytetu Rzeszowskiego. Badacz przybliżył zagadnienie modnego dzisiaj gatunku z pogranicza literatury i sztuki w wykładzie Historia w lekkiej formie, czyli rzecz o komiksie historycznym. Uczniowie nie tylko poznali historię tego gatunku, różne techniki tworzenia komiksu, ale również doskonałe plastycznie przykłady. Ich uwagę przykuły komiksy związane z Rzeszowem.

W czasie pandemii 4 czerwca 2020 r. wzięli udział w spotkaniu online ze świadkiem historii – Zofią Posmysz, byłą więźniarką Auschwitz-Birkenau, Ravensbrück i Neustadt-Glewe. Organizatorami tej nietypowej lekcji był Międzynarodowy Dom Spotkań Młodzieży w Oświęcimiu we współpracy z Fundacją Konrada Adenauera. Pani Zofia (ur. 1923 r.) w rozmowie z Leszkiem Szusterem podzieliła się refleksjami nt. uniwersalnych wartości humanistycznych, takich jak wolność, nadzieja, wiara i miłość w oparciu o swoje obozowe doświadczenia. Odpowiadała na pytania uczniów, np. za co została aresztowana, jak przebiegał proces.

Mówiła o tajnych kompletach, o pobycie w więzieniu Montelupich, o pracy szrajberki w obozie kobiecym w Birkenau, o współwięźniach.

W styczniu 2020 r. wzięli udział w spotkaniu z Sally Mizroch z USA, reprezentującą drugie pokolenie ocalałych

2

Nauczyciel i Szkoła nr 4 (107)

z Holokaustu. Wysłuchali fascynujących opowieści świadka o trudnej historii ludności pochodzenia żydowskiego w czasie II wojny światowej. Interesowała ich też tematyka współczesna, pytali o edukację w USA, politykę Trumpa wobec mniejszości narodowych, problemy związane z prawem do posiadania broni. Spotkanie prowadzone było w języku angielskim.

Uczestnicy innowacji brali udział w XII Obchodach Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu na Podkarpaciu. W auli Uniwersytetu Rzeszowskiego wysłuchali wykładu w języku angielskim Pamięć i tożsamość w krajobrazie miejskim prof. Małgorzaty Fabiszak z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, następnie koncertu muzyki żydowskiej i polskiej w wykonaniu Andrzeja Mozgały. Jednak niezapomniane wrażenie wywarły relacje ocalałych z Holokaustu i ich rodzin oraz relacje Polaków pamiętających Żydów. Przejmujące były wspomnienia pań ocalałych z Zagłady, dawnych mieszkanek Podkarpacia, Luci Retman z Izraela i Judith Elkin z USA. W ramach innowacji w soboty odbyły się wycieczki edukacyjne. 19 października czterdziestoosobowa grupa uczestniczyła w nietypowej lekcji historii. Zwiedziła były nazistowski obóz zagłady w Bełżcu, a następnie wzięła udział w warsztatach edukacyjnych Od wykluczenia do zagłady prowadzonych przez pracownika naukowego Muzeum – Miejsca Pamięci w Bełżcu. Świetne, ciekawe zajęcia łączące przeszłość z teraźniejszością miały na celu nie tylko zdobycie wiedzy o zbrodniach II wojny światowej poprzez konfrontację z autentycznymi dokumentami, ale również kształtowanie postaw i umiejętności radzenia sobie z przypadkami agresji i przemocy, uświadamianie

Z życia szkół i placówek oświatowych

niebezpieczeństw wynikających z obojętności społecznej oraz kreowanie zachowań opartych na wrażliwości, empatii, tolerancji i odpowiedzialności. Następnym etapem wycieczki była wizyta w Leżajsku, gdzie młodzież odwiedziła zespół klasztorny Bernardynów z I poł. XVII w.

W barokowej bazylice podziwiała najsłynniejsze w Europie organy, a w muzeum usytuowanym w podziemiach kościoła – obrazy o treści religijnej, portrety dobrodziejów i znamienitych zakonników, rzeźby ołtarzowe i paramenty liturgiczne. Wrażenie na wszystkich zrobiły bogato zdobione woluminy ręcznie pisane.

16 listopada grupa młodych pasjonatów historii uczestniczyła w nieszablonowej lekcji. Zwiedziła Muzeum im. Rodziny Ulmów w Markowej, gdzie poznała cząstkę lokalnej historii i dramatyczne dzieje Polaków uhonorowanych tytułem Sprawiedliwi wśród Narodów

Świata. Doceniła, jak ważne są szacunek i tolerancja wobec każdego człowieka. Potem w Zamku w Łańcucie podziwiała świat arystokracji polskiej, poznając obyczaje rodziny Lubomirskich i Potockich. Stamtąd udała się do łańcuckiej synagogi, gdzie z zapartym tchem oglądała unikatową polichromię i oryginalne judaika.

Po zakończeniu innowacji odbył się konkurs Kreatywny dziennikarz. Nagrodzono autorów najciekawszych sprawozdań, wywiadów i relacji. Z powodu sytuacji epidemicznej w kraju gala finałowa planowana jest na wrzesień.

Wymienione wyżej działania uwzględniały cele zawarte w podstawie programowej historii i języka polskiego na IV etapie edukacyjnym. Umożliwiły uczniom pogłębienie myślenia historycznego poprzez zrozumienie pojęć i ważnych zjawisk historycznych, a także dostrzeżenie ich wpływu na współczesność. Wykształciły postawy patriotyczne poprzez zgłębienie wiedzy na temat dziejów swojej „małej ojczyzny” na tle historii Polski. Poszerzyły umiejętności polonistyczne w redagowaniu dłuższych tekstów, selekcjonowaniu informacji. Uświadomiły uczniom ich kompetencje językowe. Rozwinęły postawy sprzyjające sprawnemu i odpowiedzialnemu funkcjonowaniu we współczesnym świecie. Nauczyciele zmienili swoją rolę – od nauczania do kierowania procesem uczenia się ucznia.

Wzbogacili swój warsztat pracy, zapewniając realizację treści programowych z uwzględnieniem korelacji międzyprzedmiotowej. Korzystnym efektem zrealizowanej innowacji było podniesienie atrakcyjności oferty edukacyjnej szkoły w środowisku lokalnym.

Opracowała: Beata Kotelnicka polonistka w Zespole Szkół Elektronicznych w Rzeszowie

Erasmus+ czyli Nowa Jakość Mobilności

Z

espół Szkół Mechanicznych w Rzeszowie kształci w branży lotniczej, mechanicznej i fryzjerskiej. Szkoła znajduje się na terenie funkcjonowania „Doliny Lotniczej” czyli stowarzyszenia przedsiębiorstw przemysłu lotniczego. Od kilkunastu lat realizowane są w szkole projekty mobilnościowe w obszarze kształcenia zawodowego. Ostatni projekt Mobilność edukacyjna inwestycją w sukces zawodowy w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój, realizowany w latach: 2017-2019, zakładał udział 56 uczniów w praktykach zawodowych oraz 10 nauczycieli w praktykach typu JobShadowing. Zadania projek-

towe były realizowane w Walencji, Lizbonie i Berlinie.

Nowe spojrzenie na zarządzanie jakością Zespół Szkół Mechanicznych ma wieloletnie doświadczenie w realizacji projektów mobilnościowych. Zasadą w polskich placówkach oświatowych jest to, że realizacją zadań projektowych zajmuję się wąska grupa osób, na barkach której ciążą wszystkie obowiązki. Przy realizacji tego projektu ZSM Rzeszów wprowadził drobną ale jakże znaczącą z punktu widzenia jakości projektu zmianę.

Nauczyciel i Szkoła nr 4 (107)

3

Z życia szkół i placówek oświatowych

Obowiązki projektowe zostały dokładnie określone, podzielone na obszary. Do każdego obszaru została wyznaczona osoba odpowiedzialna. Sporządzono szczegółowy harmonogram działań. Wyodrębniono następujące obszary: – rekrutacja uczestników – programy praktyk/uznawalność osiągnięć – przygotowania uczestników – logistyka podróży – ubezpieczenie uczestników – promocja projektu i upowszechnianie rezultatów – obsługa finansowa – walidacja osiągnięć – ewaluacja Mobilności a Strategia Umiędzynarodowienia szkoły Inną ciekawą innowacją jest realizacja przez szkołę Strategii Umiędzynarodowienia. Projekty mobilnościowe są tylko jednym z elementów tej Strategii.

Obowiązek działań umiędzynaradawiających spoczywa na wszystkich nauczycielach szkoły. Efekty działań są monitorowane w okresach półrocznych. Każdy nauczyciel dostarcza kartę monitoringu zawierającą informację o działaniu i sposób jego udokumentowania.

Ciekawym działaniem łączącym mobilności ze Strategią była organizacja Dnia Iberyjskiego. Z okazji Dnia Wiosny młodzież szkolna zebrała się w auli szkolnej.

Zorganizowano konkursy, pokazy, zabawy, podczas których młodzież poznawała tradycje, kulturę, zwyczaje Portugalii i Hiszpanii. Zaprezentowano też jakby „przy okazji” rezultaty udziału młodzieży w programie Erasmus+.

Kompetencje uczestników – Dolina Lotnicza Głównym celem projektu jest podwyższenie kwalifikacji zawodowych uczestników. Opracowano program praktyk oddzielnie dla każdej branży z uwzględnieniem procedury ECVET. Zawarto w nich zadania zawodowe, efekty uczenia się, metody oceny oraz wskazano osoby oceniające czy efekty zostały osiągnięte. Dla każdego uczestnika przygotowano Indywidualną Kartę Oceny Praktykanta, a także Indywidualny Wykaz Osiągnięć.

Na podstawie tych dokumentów dokonano walidacji projektu. Rezultaty uczestników projektu zostały upowszechnione wśród potencjalnych pracodawców, czy przedsiębiorstw przemysłu Lotniczego zrzeszonych w Dolinie Lotniczej. Odbyło się to między innymi podczas eventu Wystartuj z nami, którego ZSM Rzeszów jest współorganizatorem. Ta cykliczna już impreza polega na tym, że kilkanaście firm prowadzi w budynku szkoły rozmowy kwalifikacyjne z potencjalnymi kandydatami do pracy (głównie absolwentami i uczniami szkoły).

Wartość dodana projektu Opisane powyżej działania, prowadzone od kilku lat są przyczyną pozytywnych zmian w szkole. Wzrosła atrakcyjność szkoły na lokalnym rynku edukacyjnym.

Liczba kandydatów do szkoły dwukrotnie przewyższa ilość miejsc. Zdawalność egzaminów maturalnych wynosi ok. 95%, co plasuje szkołę w czołówce szkół średnich zawodowych na Podkarpaciu. Także zdawalność egzaminów z kwalifikacji zawodowych jest imponująca.

Zdarzają się sesje egzaminacyjne, w których z poszczególnych egzaminów wynik pozytywny uzyskuję 100% zdających.

Opracowali: Andrzej Kulasa, Magdalena Bardzik nauczyciele z Zespołu Szkół Mechanicznych w Rzeszowie

4

Nauczyciel i Szkoła nr 4 (107)

Z doświadczeń nauczycieli, doradców metodycznych i nauczycieli konsultantów

Lekcje muzealne w nauczaniu historii

L

ekcja muzealna jest sposobem na wzbogacenie oferty edukacyjnej szkoły i urozmaicenie schematycznych lekcji w klasie. To niezastąpiona forma pracy ze źródłami historycznymi, czyli z rzeczami realnymi, można powiedzieć „świadkami historii” przełamująca podawczy sposób nauczania abstrakcyjnej, a przez to nudnej dla uczniów historii.

Pod pojęciem lekcji muzealnej rozumieć możemy zarówno klasyczną lekcję zamówioną w instytucji muzealnej typu: Muzeum Narodowe w Warszawie, Muzeum Powstania Warszawskiego czy w Zamku Królewskim na Wawelu i zrealizowaną przez zatrudnionych tam edukatorów, jak i lekcję przygotowaną przez nauczyciela i poprowadzoną w Regionalnej Izbie Pamięci czy wreszcie (w obecnej sytuacji ograniczeń Pandemicznych) może to być lekcja online z wirtualnym zwiedzaniem muzeum lub demonstracją jednego eksponatu np. Panoramy Racławickiej.

Uruchomienie wyobraźni i zaciekawienie Lekcja w muzeum, czyli w specjalnie zaaranżowanym otoczeniu, przenosi uczniów do innej rzeczywistości i uruchamia wyobraźnię. Stanowi to wartość samą w sobie, bo wyobraźnia uruchamia prawą półkulę mózgową. Dzięki bezpośredniemu kontaktowi z zabytkowymi przedmiotami stwarzamy sytuację, gdy na młodego człowieka oddziałują różne bodźce wizualne, co powoduje, że uczniowie znacznie mocniej niż w warunkach klasowo-lekcyjnych chłoną informacje. Naszym zadaniem jako nauczycieli jest wywołanie u uczniów stanu oczekiwania na wizytę w muzeum, co wyzwoli dobre emocje. Pozytywne emocje związane z wizytą w muzeum mają wpływ na procesy poznawcze, na skupienie uwagi np. na wyeksponowanym przedmiocie czy całej aranżacji, a to sprzyjać będzie zapamiętywaniu.

Nie ulega wątpliwości, że to, co nas zaciekawiło, zadziwiło będziemy pamiętać dużej i kojarzyć lepiej niż inne przedmioty, na które nie zwróciliśmy uwagi. Emocje motywują poznawanie, bo pozytywne zaskoczenie, zaciekawienie, a nawet intelektualny niepokój prowokują chęć poznania i podtrzymują dawne i generują nowe zainteresowania oraz prowadzą do wzmożonej uwagi. Jest to najtrudniejsza część naszego zadania, ale i najważniejsza wśród całych przygotowań „przekonanie uczniów” do tego, aby podjęli trud uczenia się podczas lekcji muzealnej, bo w przeciwnym wypadku, co najwyżej, będą symulowali naukę lub nawet torpedowali zajęcia, zakłócając lekcję złym zachowaniem.

Nastawienie na poznanie Aby lekcja muzealna spełniła swoje zadanie, wywołała pozytywne emocje, musimy do niej dobrze przygotować naszych uczniów, czyli na początek przedstawić cel takiej szczególnej lekcji. Zrobimy to, podając uczniom wcześniej na lekcji informację o tym, co tam zobaczą, przy okazji od razu nakierujemy ich uwagę na to na czym nam szczególnie zależy. Powinniśmy też sprecyzować nasze oczekiwania

wobec nich – wyjaśniając - na co powinni zwrócić szczególną uwagę, jakich odpowiedzi i informacji mają szukać.

Mówiąc krótko, musimy im wyjaśnić: dlaczego warto tam iść? dlaczego tam idziemy? i co możemy wszyscy zyskać?

Jest to niezbędne, bo zdajemy sobie wszyscy sprawę i dowiodły tego badania naukowe, że podmiot spostrzegający, w tym przypadku uczeń nie jest biernym aparatem rejestrującym. Przekonanie to podzielali m.in. Jerome Seymour Bruner i Leo Postman. W latach 50. ubiegłego stulecia obaj prowadzili badania nad tym, jak potrzeby, motywacja i oczekiwania wpływają na ludzką percepcję. W wyniku tych badań Bruner zaproponował później interesujące pojęcie gotowości (dostępności) percepcyjnej1. I właśnie o wywołanie takiego nastawienia u uczniów, na poznawanie, nam chodzi. Każdy z nauczycieli zna swój zespół klasowy i będzie wiedział, jak zrobić to najlepiej.

Wywołanie pozytywnych emocji, uczuć Ewa Lubina w swoim artykule Rola emocji w procesie kształcenia na odległość pisze, że procesy poznawcze to procesy aktywnego przetwarzania informacji, wymagające wykorzystywania dotychczasowej wiedzy lub też prowadzące do uzyskania nowej. Obejmują one problematykę spostrzegania, pamięci, uwagi, rozpoznawania wzorców, rozwiązywania problemów, języka, rozwoju poznawczego2.

Wartością lekcji muzealnej jest wzmocnienie wszystkich tych czynników poznawczych poprzez emocje, a szczególnie ich subiektywny składnik - jakim są uczucia. Jakie to mogą być uczucia? Powinniśmy stworzyć atmosferę wyjątkowości tej wycieczki. Przekonać naszych uczniów, że są tymi wybranymi, którzy mogli usiąść na parkiecie sali poselskiej na Wawelu (tak dzieje się podczas lekcji muzealne) podczas, pozostali zwiedzający nie mogą przekroczyć linii czy sznura. Kolejnym bardzo łatwym do wzbudzenia uczuciem jest duma. Poczucie dumy z niezwykłości dzieła (np. jego rozmiarów w przypadku Panoramy Racławickiej czy złudzenia trójwymiarowości) z dokonań bohatera (Tadeusz Kościuszko bohater Polski i USA) itp. Pozytywne uczucia i emocje wpływają na percepcję i pamięć. Jestem przekonana, że nauczyciele zrobią to doskonale.

Przygotowanie merytoryczne. Przykłady lekcji Lekcja muzealna: Zwiedzamy Panoramę Racławicką.

Przykład I: Zwiedzamy Panoramę Racławicką we Wrocławiu.

Cele lekcji: Uczniowie znają twórców i historię niezwykłego Dzieła, jakim jest Panorama Racławicka. Rozumieją znaczenie bitwy pod Racławicami i obrazu ją przedstawiającego dla Polaków na przestrzeni dziejów Polski. Czują dumę z historii oraz dokonań bohaterów i twórców kultury.

Przed wyjazdem do Wrocławia konieczne jest przypomnienie lub zapoznanie uczniów z powstaniem kościuszkowskim a w szczególności z przebiegiem i znaczeniem bitwy 1 Andrzej Dąbrowski, Wpływ emocji na poznanie [w:] „Przegląd Filozoficzny - Nowa Seria” R. 21: 2012, nr 3 (83), s. 325.

2 Ewa Lubina, Rola emocji w procesie kształcenia na odległość, [w:] „E-mentor” nr 3 (10) / 2005 „e-edukacja w kraju”.

Nauczyciel i Szkoła nr 4 (107)

5

Z doświadczeń nauczycieli, doradców metodycznych i nauczycieli konsultantów

pod Racławicami, także z postacią Tadeusza Kościuszki bohatera dwóch narodów. Przypomnienie szczególnej roli chłopów w bitwie pod Racławicami itp. Im więcej informacji uczniowie będą posiadali na wstępie, tym więcej zrozumieją i zapamiętają. Nie zapamiętujemy bowiem elementów, które są dla nas niezrozumiałe3. Dobrze jest przed wyjazdem przygotować bank pytań, na które podczas lekcji muzealnej uczniowie znajdą odpowiedzi. W zależności od naszej koncepcji uczniowie mogą to robić indywidualnie lub w grupach. Pytania dotyczyć powinny samego obrazu, jego historii i twórców, jak też bitwy pod Racławicami i powstania kościuszkowskiego. Po powrocie podsumowujemy, czego udało się nam dowiedzieć. Forma sprawdzenia wiedzy zależy od poziomu naszych uczniów i od inwencji nauczyciela. Może to być prezentacja uczniowska na temat: Czego się dowiedziałem o Panoramie Racławickiej; krzyżówka ułożona przez uczniów, a związana tematycznie z Panoramą Racławicką; Turniej wiedzy czy wreszcie test.

Nagradzamy uczniów ocenami, pochwałami za spostrzegawczość, motywujemy do dalszej pracy.

Przykład II. Zwiedzamy Panoramę Racławicką online Lekcję przeprowadziłam przy pomocy narzędzia Microsoft Teams. Zaplanowałam wycieczkę online do Panoramy Racławickiej w klasie VI, po temacie: Powstanie Tadeusza Kościuszki i III rozbiór Polski.

Przebieg lekcji.

Rozpoczynamy spotkanie na Teamsie. Po dołączeniu się uczniów do spotkania i przywitaniu ochotnicy przedstawią zadanie domowe. Na zadanie domowe uczniowie mieli napisać 3-4 zdania na temat: Kim byli kosynierzy i jaką rolę odegrali w bitwie pod Racławicami, a szczególnie Wojciech Bartosz.

Następnie nauczyciel zaprasza wszystkich do udziału w wycieczce do Wrocławia do Muzeum Panoramy Racławickiej. Przedstawia cele lekcji i pytania szczegółowe, na które powinni znaleźć odpowiedź podczas oglądania filmów. Pytania przesyłamy w konwersacji, aby uczniowie mieli do nich cały czas dostęp. 1. Kto namalował obraz?

2. Z jakiej okazji powstało to niezwykłe dzieło? 3. Dlaczego zdecydowano się namalować akurat bitwę pod Racławicami?

4. Gdzie pierwotnie Panoramę prezentowano? 5. Co działo się z Panoramą po wojnie?

Oba filmy wyświetlamy i udostępniamy uczniom przez udostępnienie ekranu, aby oglądać je wspólnie. Pierwszy film to materiał zamieszczony na stronie Wrocław Strefa Kultury: https://www.youtube.com/watch?v=wdb2ItqRtVw Drugi film zrealizowany przez Radio Wrocław przedstawia okoliczności powstania i historię Panoramy: https:// www.radiowroclaw.pl/articles/view/91871/Jak-malowano-Panorame-Raclawicka-Najwieksze-przedsiewzieciekomercyjne-XIX-wieku-WIDEO Projekcja łącznie zajmie ok. 9 min.

Po zakończeniu projekcji przeprowadzimy krótką dyskusję, kiedy uczniowie mogą się wypowiedzieć na zadane pytania oraz dodatkowy temat: Czy dzieło to im się podobało?

3 Andrzej

6

Dąbrowski, dz. cyt., s. 329.

Nauczyciel i Szkoła nr 4 (107)

Czy i co zrobiło na nich największe wrażenie? Czy chcieliby wziąć udział w prawdziwej wycieczce do Wrocławia? Co ich zaskoczyło? (Dyskusja nie dłużej niż 10 min) Następnie przesyłam uczniom link (https://naszwroclaw. net/miejsca/panorama-raclawicka/) do materiału, z którym sami muszą się zapoznać, szukając odpowiedzi na pytania: 1. Jakie rozmiary ma Panorama Racławicka? 2. Na jakim płótnie została namalowana i skąd ono pochodziło? 3. Ile lat malowano obraz? 4. Z jakiej okazji powstał? 5. Kto był głównym pomysłodawcą powstania Panoramy Racławickiej?

Uczniowie pracują samodzielnie i otrzymują na to 10 min.

Po zakończeniu samodzielnej pracy ochotnicy lub wywołani uczniowie odpowiadają na podane pytania, które dodatkowo wyświetlamy na ekranie. Po rundzie pytań uczniowie otrzymują link do zadania na LearningApss.org. i gramy w Milionera. https://learningapps.org/display?v=p2ng84n5c20 Każdy kto skończył grę robi zrzut ekranu i wysyła nauczycielowi na czacie jako dowód swojego sukcesu. Wcześniej umawiamy się co do czasu wykonania zadania i ocen celujących, bardzo dobrych innych nie ma, bo są to treści dodatkowe.

Na zakończenie nagradzamy ocenami wszystkich aktywnych uczestników naszej wycieczki online. Propozycja zadania dodatkowego dla chętnych: Sformułuj 5-6 argumentów (jednozdaniowych) na potwierdzenie tezy, że Panorama Racławicka jest polskim skarbem narodowym.

Selekcja i dobór treści Podczas prowadzenia każdych zajęć, a już szczególnie lekcji muzealnej, która ma całkowicie odmienną formę nauczyciel powinien mieć na uwadze zasadę przystępności wiedzy, czyli tak dostosować formę wypowiedzi i stopień trudności używanych pojęć, aby ukierunkować i skoncentrować uwagę uczniów na najistotniejsze eksponaty. Gdy zamawiamy lekcję w instytucji muzealnej, to przy wyborze tematu określamy wiek naszych uczniów, a edukatorzy dostosowują poziom trudności. Gdy sami przygotowujemy lekcję np. w Izbie Regionalnej lub po prostu wybieramy się do muzeum na zwiedzanie to mamy pokusę, która i mnie nie jest obca, aby pokazać uczniom jak najwięcej eksponatów, może nawet kilka wystaw. Martwimy się, że uczniowie już tu nie wrócą, już tego nie zobaczą. W konsekwencji zasypujemy uczniów lawiną informacji i bodźców, co powoduje brak skupienia uwagi na sprawach najistotniejszych i zaburzenie procesów poznawczych oraz włączenie mechanizmów obronnych, czyli „ucieczkę” intelektualną naszych uczniów. Aby się przed tym uchronić, musimy się trzymać założonych celów i ograniczyć ilość informacji na korzyść wszechstronnego pokazania i omówienia wybranych, bo zasada „Less is more” sprawdza się nie tylko w architekturze. Paradoksalnie bywa też, że uczniowie zainteresują się tym, czego nie zobaczyli, z czego zrezygnowaliśmy, jeśli im uświadomimy, że jest to równie cenne, ale niestety czas nam na to nie pozwala. I mamy wówczas szansę na naszą propozycję wycieczki do Krakowa, nie usłyszeć odpowiedzi: – Do Krakowa? Nie! Ja już byłem dwa razy.

Opracowała: dr Małgorzata Kutrzeba nauczyciel w SP w Błażowej, doradca metodyczny z historii i WoS

Z doświadczeń nauczycieli, doradców metodycznych i nauczycieli konsultantów

Zdalna Pani

Refleksje polonistki czasów pandemii

B

yło wiele pań w historii literatury. Pani Wiosna z siostrami, Pani Bovary, Pani Róża, Pani Domu, Pani Doubtfire, czy Madame. Obecnie nadeszła era Zdalnej Pani. Zdalna Pani jednak to nie postać literacka, to ja.

Jasna pani mówił o Basi w Panu Wołodyjowskim Henryka Sienkiewicza Azja Tuchajbejowicz: W konie, jasna pani! Basia pomknęła, jak wicher, ale sama: wierni trzej żołnierze stanęli murem na miejscu, by choć przez chwilę powstrzymać nieprzyjaciela i dać kochanej pani czas odsadzenia się na większą odległość. Te słowa znakomicie oddają sytuację nie tylko owej jasnej pani, ale także Zdalnej Pani, nauczycielki języka polskiego 2020. Przez ostatnie trzy miesiące mknę jak wicher przez wirtualną przestrzeń różnych platform. Dysponuję również własnymi rycerzami XXI wieku, wiernymi awatarami z klasy politechnicznej z rozszerzoną informatyką. To dzięki nim oraz dzięki ponad 30. godzinom szkoleń online poczułam się może jeszcze nie jak wirtualna ryba w wirtualnej wodzie, ale już nie jak wirtualne dziecko. W marcu bowiem, na wieść o zdalnym nauczaniu, poczułam się słabo, ale później było już tylko lepiej, najpierw poczułam się niemal jak w domu, a teraz prawie jak ptak. Prawie czyni pewną różnicę, ale to, mam nadzieję, stan przejściowy ku zdalnej perfekcji.

Wydaje mi się, że nigdy nie jest za późno na zmiany i na nowy początek. New age, new hand, new opening, new balance.

Trochę jak u Szekspira, świat wyszedł z normy. I mnież to trzeba wracać go do formy (Hamlet). Podejmuję wyzwanie, jest ok.

Wiele rzeczy musiało się zmienić. Logistycznie, dydaktycznie i metodycznie. Wzbogacił się niewątpliwie mój zasób słów w nowej, ciekawej przestrzeni językowej, nie odwiedzanej chyba dotąd zbyt często przez humanistów. Kiedyś w klasie miałam kilka zwyczajnych okien, przez które nie należało prowadzić rozmów na drugim piętrze. Teraz mam jedno raczej bezpieczne okno dialogowe na parterze. Można się przez nie włamać, ale pilnujemy. Była i jest pamięć operacyjna, z tą różnicą, że jej zawartość nie ginie po wyłączeniu komputera. U mnie na pewno, nawet zwiększyła swoją pojemność, ale u postaci za oknem?

Mam nadzieję, że też nie całkiem. Wraz z przedłużaniem się nerwowych, pandemicznych okoliczności, nieco osłabł ram, doraźna pamięć robocza (czyli aktywność na zajęciach), czuć jednak zmęczenie uczniów sytuacją, jakiegoś rodzaju zniechęcenie. W świecie informatycznym, gdy ramu jest mało, komputer musi dane zapisywać na dysku twardym (choć spowalnia to jego działanie), ponieważ po wyłączeniu zasilania informacja znika. W świecie rzeczywistym rolę dysku twardego musi więc spełnić zeszyt, bo przecież ja mogę „zasilać” grupę uczniów jedynie 4-5 godzin w tygodniu. Często się boję, co zastanę w klasach po dniach wolnych. Liczę na rom, pamięć tylko do odczytu, którą posiadają w klasie niektórzy mniej zniechęceni uczniowie. Są, choć nieliczni, moimi upsami, zapasowymi źródłami zasilania, stosowanymi w chwili zaniku napięcia w sieci zasilającej. Inaczej rzecz ujmując, przypominają, co było tematem poprzedniej lekcji, a co się, mówiąc metaforycznie oraz informatycznie, w młodych główkach skasowało.

Pojęcie wirusa kasującego pliki jest więc jak najbardziej aktualne. Covid – 19 działa na psychikę każdego z nas w sposób na razie trudny do przewidzenia. Ważna staje się zatem nie tylko podstawa programowa, ale empatia, wsparcie, poczucie więzi, dystans do rzeczywistości, pogoda ducha, skupienie, uważność, które możemy sobie wzajemnie ofiarować nawet na zoomie. Autostrada informacyjna i emocjonalna oraz workflow działają całkiem nieźle. Jako op, czyli w sieci nawet nie pierwszy po Bogu, ale bóg, a raczej bogini, nie stosuję banów ani kicków, już i tak otrzymali kopniaka od świata dorosłych, którzy nieodpowiedzialnie, często z premedytacją, narażają świat na niebezpieczeństwo. Bardziej niż opem czuję się debuggerem, który odpluskwia otaczający ich niereformowalny świat, pokazując światełko w tunelu. Na razie mogę spać spokojnie, nie mamy w swojej szkole takeoverów, nocami próbujących nielegalnie przejąć kontrolę nad określonym kanałem. Kochanowski, Mickiewicz i Miłosz nie muszą przewracać się w grobie.

Distance learning, distance teaching, distance education.

Jaki tam dystans, dystans to w urzędzie, tu mamy raczej symbiotic learning systems. Nawet nie system, przecież jestem gospodarzem, uczniowie gośćmi, prawie jak family meeting.

Spotkanie często staje się podróżą po bezkresnym oceanie Internetu, który daje mnóstwo nowoczesnych narzędzi edukacyjnych. Pliki tekstowe, wklejanie, udostępnianie, you tube, dźwięki, obrazy, definicje, programy, projekty, to żywioł współczesnego ucznia i – używane w humanistyce z umiarem – bezcenne narzędzia edukacyjne. To ich styl i język, a jak inaczej trafić do odbiorcy, jeśli nie w jego ojczystym języku?

W zdalnym surfingu stałam się również swego rodzaju mirror site. Dysponuję zasobami, do których oni jeszcze nie dotarli, a może nigdy beze mnie nie dotrą. Nie są rzecz jasna lamerami, mają otwarte umysły, ale metodyka dotarcia do nich to prawdziwe wyzwanie edukacji XXI wieku. Zdalne nauczanie odsłoniło ich świat, pokazało słabości systemu, który zdaje się tkwić w wieku XIX, ale równocześnie otworzyło, jak to zwykle bywa, nowe horyzonty. Okazało się, że istnieje nauczanie asynchroniczne, w ramach którego uczniowie i nauczyciel nie muszą jednocześnie być w tym samym miejscu i czasie w procesie edukacyjnym. Nauczanie elastyczne, Nauczyciel i Szkoła nr 4 (107)

7

Z doświadczeń nauczycieli, doradców metodycznych i nauczycieli konsultantów

wariant nauczania otwartego, system bardzo zindywidualizowany, w którym uczeń wspomagany przez opiekuna decyduje o sposobie i tempie przyswajania wiedzy, a często również o programie kształcenia i kolejności uczenia się poszczególnych przedmiotów. Nauczanie synchroniczne, w ramach którego uczniowie i nauczyciel mogą być w różnych miejscach w tym samym czasie. Netcasting, ciągłe dostarczanie informacji subskrybującym ją odbiorcom. To ostatnie ma ciekawy synonim rodem z sali porodowej: push. W języku angielskim oznacza to pchnięcie, nacisk, przyciśnięcie, słowa dla niektórych może zbyt mocne dla systemu edukacji, ale jakże życiowe, jeśli stosować je z umiarem. Takim pushem, wymagającym, ale z dystansem i poczuciem humoru, był przecież jeden z wielkich nauczycieli starożytności, Sokrates.

Położnik wiedzy. Koniec jego historii może nie jest dla nauczycieli pocieszający, ale nikt nie obiecywał, że będzie łatwo i nie z takim nastawieniem idzie się do tego zawodu.

Warto przypomnieć, że edukacja sokratejska też była Otwartą Edukacją Niestacjonarną, elastyczną oraz netcastingowa, a filozof to prekursor współczesnego tutoringu, ze swoją zdolnością komunikacji, wyjątkowa cierpliwością do podopiecznych, dyspozycyjnością i spolegliwością, wcale, jak na tutora przystało, nie specjalista w nauczanej dziedzinie. Stąd słynne Scio me nihil scire. I też przeszkadzała mu słynna skądinąd Ksantypa, jak zdalnym nauczycielom rodzina domagająca się obiadu, czystych ubrań, pomocy w ogrodzie czy po prostu uwagi.

Do powyższych refleksji skłonił mnie uroczy i wzruszający pomysł uczniów, którzy, reprezentując swoje klasy stworzyli dwa moje wizerunki jako Zdalnej Pani. Zatytułowałam je: Zdalna Pani 1 i 2. Interpretacja tych wizerunków nie jest trudna, ale do 2. Otrzymałam nawet obszerne wyjaśnienie: Zdalna Pani (2) Użyłam pasteli olejnych, a zamiast kartki – tektury. Ilustracja ma raczej zabawny charakter i składa się z różnych symboli.

Ciepłe barwy – to, co było kiedyś, stary sposób edukacji (książki, ręczne pismo). Zimne barwy – to, co jest teraz, nowy sposób edukacji przez Internet (www, ZOOM, litery i cyfry z klawiatury, emoji, laptop). Kapcie – nauka w domowych warunkach. Symbol Internetu zamiast Pani głowy – myślenie w bardziej internetowy sposób, a także większa anonimowość. Czerwony golf – dalszy udział nauczycieli, coś, co było w nowej odsłonie, wśród zimnych barw. Czerwony golf też kojarzy mi się z Panią – pokazuje, kto kryje się za symbolem Internetu. Koszula nocna pod golfem – też symbol nauki z domu i sposobu, w jaki niektórzy uczniowie ubierają się (czy raczej nie ubierają się) na lekcje online. Poza jak Jezus na obrazie „Jezus miłosierny” – chodzi o zmartwychwstanie, odrodzenie się edukacji w nowej odsłonie.

Promienie odchodzące od laptopa – Internet, przesyłanie informacji w błyskawicznym tempie. Wyższe umiejscowienie nauki przez Internet – jej dominacja w obecnych czasach. Pani stojąca na książkach – nasza pełna zależność od nowego sposobu edukacji. Jeszcze raz bardzo dziękuję za lekcje online!

Ja dodałam sobie interpretację do wizerunku Jezusa miłosiernego, związaną ze zbliżającą się klasyfikacją.

Zdalną Panią bywam oczywiście nie tylko na lekcjach.

Niedziela, pora obiadowa. Messenger: masz wiadomość!

8

Nauczyciel i Szkoła nr 4 (107)

Ola: „Dzień dobry, mam pytanie. Napisałam wiersz.”

Uśmiecham się do siebie na myśl o niecierpliwości młodej poetki. Przed pytaniem pojawia się tekst wiersza: Wyglądam chmurna przez okno i widzę ją!

Pannę wiosnę, piękniejszą niż wszystko inne!

Jednak ona…. samotnie i smutnie chodzi bo ci których kocha w domach pozostają i o jej pięknie zapominają. „Co Pani o tym sądzi ?”. Dyplomatycznie odpowiadam, że to wiersz wolny i taki trochę biały. Ola optymistycznie: „Mhm, czyli nie jest tragiczny, a coś można w nim poprawić?”. Ja, mniej dyplomatycznie: „Można a nawet trzeba, ale to dłuższy temat”. Ola, zupełnie niedyplomatycznie: „No dobrze... to będzie problem z powodu mojego ograniczonego czasu, ale mam kolejne pytania: Wyglądam, chmurna przez okno i widzę, ją, -11 sylab Panią wiosnę piękniejszą niż one wszystkie, -11 Ona jednak samotnie i smutnie chodzi, -11 bo jej ukochani w domach zostają, -11. czy to też jest wiersz i jeżeli tak, to który z tych dwóch jest lepszy?”

Staram się dyplomatycznie (pomijam wyższą matematykę, w której zgubiły się sylaby): „Olu, problem w tym, że to ja jestem zajęta obecnie obieraniem ziemniaczków na obiad.”

Ola, zaskoczyła: „Ohh rozumiem, ok, to już więcej nie przeszkadzam, miłego dnia.” Odpisuję uczennicy następnego dnia: „Lepszy jest drugi. Trzeba by skreślić naddatek treści, czyli np. i widzę ją, Panią, ona, bo. Do zmiany też smutnie chodzi. Po pierwsze, smutno, po drugie, co to znaczy ? Praca nad tekstem polega na czyszczeniu go z niepotrzebnych liści, jak rośliny w ogrodzie. Zatem pisz i kreśl.”. Ola, zachęcona: „Natychmiast siadam do pracy !”. Wniosek: czymże są niepoliczone sylaby, brak interpunkcji, styl, ortografia i banalność przekazu wobec ZAPAŁU młodego człowieka. Przecież tego ich uczymy, Per aspera ad astra i Mierz siły na zamiary !

Wobec wyzwań współczesnej edukacji życzę moim Zdalnym Koleżankom i Kolegom, aby nie doświadczyli braku energii w sieci zasilającej. Tej zewnętrznej i tej wewnętrznej.

Opracowała: Małgorzata Wilgucka doktor nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa nauczycielka języka polskiego w II LO w Przemyślu doradca metodyczny z j. polskiego dla szkół ponadpodstawowych

Wyniki IV edycji Wojewódzkiego Konkursu Historycznego „Od unii lubelskiej do Unii Europejskiej”

pod hasłem Przyszłość Polski i Europy w twoich rękach – Jaką przyszłość wybierzesz?

Szkoła Podstawowa w Cieplicach Cieplice 41, 37-534 Adamówka O wynikach Wojewódzkiego Konkursu Historycznego „Od unii lubelskiej do Unii Europejskiej informuja organizatorzy: – Punkt Informacji Europejskiej Europe Direct - Rzeszów przy WSIiZ w Rzeszowie, – Podkarpackie Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie przy PZPW, – Szkoła Podstawowa w Cieplicach przy współpracy Instytutu Historii Uniwersytetu Rzeszowskiego.

L AU R E A C I Klasy VIII W kategorii klas VIII szkół podstawowych laureatami zostali (z zachowaniem kolejności alfabetycznej w ramach miejsca na podium): Miejsce I Aleksandra Kopyt – SP nr 18 w Rzeszowie, opiekun: Paweł Wikiera Jakub Latawiec – SP w Krzakach, opiekun: Małgorzata Tyban Jakub Olejnik – SP w Oleszycach, opiekun: Tymoteusz Furgała Miejsce II Julia Janusz – SP w Zespole Szkół w Łące, opiekun: Małgorzata Mikłoś Julia Kidacka – SP nr 2 w Pstrągowej, opiekun: Maria Winiarska Dominik Kostyra – SP w Tarnogórze, opiekun: Katarzyna Maczuga-Hammer Jowita Wasyliszyn – SP w Żurawiczkach, opiekun: Beata Klisz Miejsce III Zuzanna Gdowik – SP nr 3 w Sędziszowie Małopolskim, opiekun: Benedykt Czapka Justyna Jezuit – SP w Skrzyszowie, opiekun: Beata Babiarz Wiktor Kaczmarek – SP nr 18 w Rzeszowie, opiekun: Paweł Wikiera Karolina Kubrak – SP nr 3 w Sędziszowie Małopolskim, opiekun: Benedykt Czapka Anna Pomianek – SP nr 18 w Rzeszowie, opiekun: Paweł Wikiera

L AU R E A C I Klasy VI-VII W kategorii klas VI-VII szkół podstawowych laureatami zostali (z zachowaniem kolejności alfabetycznej w ramach miejsca na podium): Miejsce I Zuzanna Brózda – SP w Zespole Szkół w Wysokiej Głogowskiej, opiekun: Tadeusz Zygo Joanna Koczot – SP w Tarnogórze, opiekun: Katarzyna Maczuga-Hammer Milena Stańczuk – SP w Husowie, opiekun: Sławomir Dąbrowski Miejsce II Stanisław Jagodziński – SP w Zespole Szkół w Raniżowie, opiekun: Łucja Majcher Kordian Kulczycki – SP nr 1 w Rzeszowie, opiekun: Ewa Kubiś Błażej Krzysiak – SP nr 1 w Rzeszowie, opiekun: Ewa Kubiś Marek Okrzeszowski – SP w Husowie, opiekun: Sławomir Dąbrowski Miejsce III Magdalena Kuranty – SP w Tarnogórze, opiekun: Katarzyna Maczuga-Hammer Julia Marzęciak – SP nr 3 w Leżajsku, opiekun: Marta Maciałek Mateusz Para – SP w Zespole Szkół w Błażowej, opiekun: Małgorzata Kutrzeba Bartosz Urbanek – SP w Otałęży, opiekun: Janina Zięba Marcin Wojciechowski – SP nr 1 w Mielcu, opiekun: Renata Dziewit Szymon Żańczak – SP w Świlczy, opiekun: Grzegorz Pietrucha

FI NALI Ś CI Klasy VI-VIII Alicja Biały – SP w Świlczy Katarzyna Brandys – SP w Kozodrzy Justyna Ciepielowska – SP nr 3 w Sędziszowie Młp.

Mikołaj Dziechciarz – SP 12 w w Stalowej Woli Julia Frańczak – SP w Husowie Aleksandra Gibała – SP w ZS w Błażowej Wyniki Urszula Kaniewska – Katolicka SP w Stalowej Woli Dawid Kapłon – SP w Husowie IV edycji Michał Karp – SP nr 3 w Leżajsku Wojewódzkiego Aleksandra Kusek – SP nr 3 w Leżajsku Kamila Kwiatkowska – SP nr 18 w Rzeszowie Konkursu Dawid Labak – SP Mokre Historycznego Katarzyna Labak – SP Mokre „Od unii lubelskiej Emilia Ochał – SP nr 3 w Sędziszowie Młp.

Michał Jan Różański – SP w Zespole Szkół w Sokołowie Młp. do Kacper Salach – SP w Zespole Szkół w Sokołowie Młp.

Unii Europejskiej” Maciej Sierżęga – SP nr 6 w Rzeszowie Urszula Słonina – SP nr 1 w Rzeszowie Michał Świdrak – SP nr 3 w Leżajsku Zuzanna Trelka – SP w Żurawiczkach Patrycja Wąsik – SP nr 1 w Bratkowicach Julia Weber – SP nr 3 w Mielcu Sybilla Wepsięć – SP w ZS w Łące Emilia Wojdon – SP nr 1 w Mielcu Komisja w składzie: Ustrzycki Janusz, Nowak-Koprowicz Ewa, Leja Małgorzata.

Z działalności Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie

Nauczyciel i Szkoła nr 4 (107)

9

Z doświadczeń nauczycieli, doradców metodycznych i nauczycieli konsultantów

16

Nauczyciel i Szkoła nr 4 (107)

MERITUM Pismo Podkarpackiego Kuratora Oświaty

MERITUM Pismo Podkarpackiego Kuratora Oświaty nr 4 (32) czerwiec 2020 Szanowni Państwo Dyrektorzy, Nauczyciele!

Zakończenie zajęć dydaktyczno-wychowawczych w szkołach chyba nigdy jeszcze nie było tak oczekiwane. Z powodów, których nie trzeba tu przedstawiać, upragnionego końca wypatrują uczniowie, nauczyciele i rodzice. Co warto zauważyć, początek i koniec wakacji, to w ostatnim czasie jedne z niewielu terminów, które w szkolnym kalendarium nie uległy zmianom. Choć wakacje rozpoczną się planowo, wypoczywać możemy tylko w „reżimie sanitarnym”.

Jego zasady regulują kwestie tegorocznych kolonii i obozów dla dzieci i młodzieży, o czym piszemy w obszernym artykule, dając namiastkę wyobrażenia o tegorocznych wyzwaniach dla organizatorów „beztroskiego” leniuchowania podopiecznych.

Koniec roku szkolnego jednak daleki i dla wielu pracowity. Przesunięte terminy egzaminów zostały

uwzględnione w nowym harmonogramie rekrutacji do szkół ponadpodstawowych, co wydłuża w tym roku ten proces, a tym samym prace szkolnych komisji rekrutacyjnych. Pełne ręce roboty będą mieli także egzaminatorzy z ramienia Okręgowych Komisji Egzaminacyjnych, czy poprawiający prace maturalne i egzamin ósmoklasisty, dyrektorzy zaangażowani w awans zawodowy swoich nauczycieli, dyrektorzy i pracownicy przedszkoli. Wbrew pozorom, czas wolny od zajęć edukacyjnych, pozwala tylko niektórym na zapomnienie „się” i zapomnienie „o”. Czegóż zatem życzyć Państwu u progu lata? Słońce świecić będzie nam wszystkim, zatem niech nastraja optymistycznie – jednych do wypoczynku, drugich do podejmowanych wyzwań dnia codziennego. One jednak nie muszą przysłaniać nam piękna tego świata.

Małgorzata Rauch Podkarpacki Kurator Oświaty

Wypoczynek dzieci i młodzieży w 2020 r. – zasady dostosowania organizacji do nowych standardów sanitarnych

B

ieżący rok szkolny zdominowały jak dotąd konsekwencje pandemii koronawirusa.

Ta trudna sytuacja wymaga od wszystkich, również od organizatorów wypoczynku dzieci i młodzieży przeorganizowania oraz dostosowania się do nowych standardów sanitarnych.

Wiele elementów związanych z przygotowaniem wyjazdu dzieci i młodzieży pozostało bez zmian jak choćby obowiązek zgłoszenia, terminy, obowiązujące przepisy dotyczące miejsca wypoczynku. Pojawiło się jednak wiele zmian służących ograniczeniu ryzyka zakażenia dzieci i młodzieży oraz kadry podczas zorganizowanego wypoczynku letniego w czasie trwania epidemii koronawirusa.

Zgłoszenie zamiaru zorganizowania wypoczynku dzieci i młodzieży Analizując obowiązujący stan prawny (ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty - tj. Dz.U. z 2019 r. poz. 1481, rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 marca 2016 r. w sprawie wypoczynku dzieci i młodzieży – Dz. U. z 2016 r. poz. 452) należałoby zacząć od terminów zgłoszenia letnich wyjazdów zorganizowanych. Zgłoszeniu podlegają wypoczynki, które trwają co najmniej dwa dni. Nie podlega zgłoszeniu natomiast tzw. wypoczynek rodzinny – organizowany dla dzieci własnych lub dzieci znajomych przez rodzinę lub osoby znane rodzicom osobiście. Wypoczynek krajowy z noclegiem poza miejscem zamieszkania dzieci zgłaszamy 21 dni przed terminem jego rozpoczęcia.

MERITUM Pismo Podkarpackiego Kuratora Oświaty

W przypadku organizowania półkolonii (gdy dzieci nocują w domach) lub wypoczynku za granicą, wypoczynek zgłaszamy nie później niż na 14 dni przed terminem jego rozpoczęcia. W przypadkach uzasadnionych względami społecznymi organizator wypoczynku może zgłosić kuratorowi oświaty zamiar zorganizowania wypoczynku po upływie powyższych terminów jednak nie później niż na 7 dni przed terminem rozpoczęcia wypoczynku. O tym, czy dana sytuacja może zostać uznana za sytuację uzasadnioną względami społecznymi decyduje ostatecznie kuratorium oświaty, które rejestruje wypoczynek. Jeżeli uzna, że takie sytuacje nie zachodzą, to nie zostanie on zarejestrowany. Organizator zgłasza zamiar zorganizowania wypoczynku za pośrednictwem bazy wypoczynku właściwemu ze względu na miejsce zamieszkania bądź siedzibę kuratorowi oświaty. Zatem organizatorzy z województwa podkarpackiego zgłaszają Podkarpackiemu Kuratorowi Oświaty chęć wyjazdu nad morze lub na Mazury. Baza wypoczynku to zbiór danych o organizatorach wypoczynku i zgłoszonych przez nich formach wypoczynku dzieci i młodzieży.

Kurator oświaty umieszcza w bazie (zatwierdza) i podaje do publicznej wiadomości tylko takie zgłoszenia, które spełniły wszystkie wymagania formalne określone przepisami prawa. Zgłoszenie wypoczynku, które nie spełnia warunków określonych w przepisach, nie może zostać umieszczone w bazie wypoczynku. Odmowa jego umieszczenia następuje w drodze decyzji administracyjnej. Jeżeli zmieni się jakiś element objęty zgłoszeniem organizator ma obowiązek zawiadomić o tym kuratorium oświaty właściwe ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania organizatora.

W przypadku szkół lub placówek zgłoszeniu nie podlega zamiar zorganizowania wypoczynku trwającego do 3 dni. W takiej sytuacji dyrektor szkoły lub placówki zawiadamia organ prowadzący oraz organ sprawujący nadzór pedagogiczny o zamiarze zorganizowania wypoczynku przekazując kartę wypoczynku, a nie formularz zgłoszeniowy.

Zgłoszenie wypoczynku za pośrednictwem e-PUAP Od ubiegłego roku istnieje nowa funkcjonalność dotycząca podpisywania zgłoszeń wypoczynku potwierdzonym profilem zaufanym e-PUAP. Obecnie uzyskanie podpisu e-PUAP jest proste i wygodne w użyciu, a forma ta jest coraz bardziej popularna. Posiadanie profilu zaufanego e-PUAP lub kwalifikowanego podpisu elektronicznego umożliwia wysłanie formularza zgłoszeniowego bez konieczności dostarczania wersji papierowej do urzędu co w dobie pandemii koronawirusa okazuje się niezwykle przydatnym narzędziem. W przypadku braku ww. podpisów organizator ma obowiązek dostarczenia do kuratorium oświaty wydrukowanej i podpisanej wersji papierowej zgłoszenia.

Obowiązki organizatora wypoczynku – wytyczne GIS, MZ i MEN w 2020 r.

Ustawa o systemie oświaty nakłada na organizatora szereg obowiązków. Jednym z nich jest zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków wypoczynku, co w szczególności oznacza, że obiekt lub teren spełnia wymagania ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz warunki higieniczno sanitarne, a w przypadku udziału dzieci i młodzieży niepełnosprawnej – jest dostosowany do potrzeb wynikających z rodzaju niepełnosprawności. Celem potwierdzenia spełnienia wymagań ochrony przeciwpożarowej organizator musi do zgłoszenia wypoczynku dzieci i młodzieży załączyć aktualną opinię właściwego miejscowo Komendanta Powiatowego Państwowej Straży Pożarnej. Wyłączone z tego obowiązku są jedynie szkoły oraz placówki oświatowe (internaty, bursy, schroniska szkolne). Dodatkowo w roku 2020 w sezonie letnim obowiązują wytyczne GIS, MZ i MEN dla organizatorów wypoczynku dzieci i młodzieży, które stanowią, iż: • obiekty, w których jest organizowany wypoczynek, powinny być przeznaczone tylko dla wypoczynku dzieci i młodzieży lub zawierać strefę do tego wyodrębnioną, zapewniającą ograniczenie kontaktu z osobami niebędącymi uczestnikami tego wypoczynku; • organizator zapewnia odpowiednią liczbę miejsc noclegowych przy założeniu, że w jednym pokoju lub namiocie są uczestnicy z tej samej grupy, w której prowadzi się zajęcia w trakcie wypoczynku, przy czym liczba osób zakwaterowanych w jednym pokoju nie może przekraczać 4 osób przy zachowaniu 4 m2 powierzchni noclegowej na 1 osobę; • organizator musi dysponować infrastrukturą obiektu/ obozowiska umożliwiającą zapewnienie izolacji osobom z objawami wskazującymi na wystąpienie choroby, w tym w szczególności choroby zakaźnej; • liczba uczestników przebywających w obiekcie w zależności od standardu obiektu musi być dostosowana i zapewniająca dystans społeczny podczas pobytu, w tym podczas prowadzenia zajęć; • dystans społeczny musi obowiązywać także przy korzystaniu z pionu sanitarnego; • zakwaterowanie uczestników w obiekcie powinno odbywać się na zasadzie wymiany turnusu, eliminując do minimum kontakt uczestników pomiędzy zmieniającymi się turnusami; • pomiędzy turnusami obiekt powinien być poddany dodatkowemu sprzątaniu i dezynfekcji powierzchni dotykowych – poręczy, klamek, blatów, włączników; • organizator wypoczynku zapewnia środki higieniczne w ilości wystarczającej dla personelu oraz uczestników wypoczynku.

MERITUM Pismo Podkarpackiego Kuratora Oświaty

Dostęp do opieki medycznej w trakcie trwania wypoczynku – dodatkowy obowiązek w 2020 r.

Przepisy obligujące organizatora do zapewnienia dostępu do opieki medycznej zostały w roku bieżącym wzbogacone o obowiązek zapewnienia stałej obecności lub możliwości natychmiastowej interwencji pielęgniarki, ratownika medycznego lub lekarza. Organizator zobowiązany jest również przygotować i zapoznać kadrę wypoczynku z procedurą postępowania na wypadek podejrzenia zakażenia koronawirusem lub zachorowania na COVID-19 zgodnie z zaleceniami Głównego Inspektora Sanitarnego. Zawsze w przypadku wątpliwości należy zwrócić się do właściwej powiatowej stacji sanitarno-epidemiologicznej w celu konsultacji lub uzyskania porady. W obiekcie, w którym odbywa się wypoczynek musi zostać wyznaczone pomieszczenie umożliwiające natychmiastowe odizolowanie uczestnika lub kadry wypoczynku, u którego wystąpiły objawy choroby.

Osoby pełniące funkcję kadry wypoczynku muszą być zaopatrzone w indywidualne środki ochrony osobistej, a także uczestnicy, jeżeli rodzice tego nie zapewnili.

Organizator na wypadek wystąpienia okoliczności zaostrzenia ryzyka epidemiologicznego, powinien mieć na wyposażeniu również dodatkowe środki w postaci nieprzemakalnych fartuchów z długim rękawem oraz przyłbic.

Zmiana liczebności grup oraz wymagania wobec kadry wypoczynku W roku bieżącym liczebność grup wychowawczych względem lat poprzednich uległa zmniejszeniu. Zaleca się, aby grupa uczestników wypoczynku liczyła do 12 osób (w przypadku dzieci do 10. roku życia) i do 14 osób (dzieci powyżej 10. roku życia). W przypadku kontynuowania pracy śródrocznej grupy uczestników z danej drużyny, świetlicy dopuszcza się inną liczebność.

Zatrudnienie odpowiedniej kadry wypoczynku to jeden z najważniejszych warunków zapewnienia bezpiecznego wypoczynku dzieci i młodzieży oraz gwarancja realizacji planowanego programu. Osoby pełniące funkcję kierownika oraz wychowawcy wypoczynku muszą być pełnoletnie, niekarane oraz posiadać wykształcenie co najmniej średnie. Kierownik wypoczynku musi dodatkowo posiadać minimum trzyletnie doświadczenie w wykonywaniu zadań dydaktyczno-wychowawczych lub opiekuńczo-wychowawczych, uzyskane w okresie ostatnich 15 lat (warunek ten nie dotyczy nauczycieli i instruktorów harcerskich w stopniu podharcmistrza) oraz zaświadczenie o ukończeniu kursu na kierownika wypoczynku (nie dotyczy to osób zajmujących stanowiska kierownicze w szkołach lub placówkach). Wychowawcą wypoczynku może być osoba, która ukończyła kurs na wychowawcę wypoczynku (warunek nie dotyczy nauczycieli, osób ze wskazanym wykształceniem pracujących z dziećmi w placówkach wsparcia dziennego lub placów-

kach opiekuńczo-wychowawczych, instruktorów harcerskich w stopniu przewodnika lub równoważnym, przodowników turystyki kwalifikowanej oraz instruktorów Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego).

W zależności od programu wypoczynku i realizowanych zajęć, w skład kadry wchodzić mogą także trenerzy i instruktorzy sportu, rekreacji, animacji kulturalno-oświatowej, lektorzy języka i inne osoby prowadzące zajęcia podczas wypoczynku. Taką funkcję może pełnić osoba, która jest pełnoletnia, posiada co najmniej wykształcenie średnie oraz posiada wiedzę, doświadczenie i umiejętności niezbędne do realizowania zajęć.

Główny Inspektor Sanitarny rekomenduje w roku 2020 ograniczenie w obiekcie/obozowisku przebywania osób z zewnątrz do niezbędnego minimum – z zachowaniem zasad reżimu sanitarnego: m. in. osłony ust i nosa, stosowanie rękawiczek jednorazowych lub dezynfekcja rąk, dopuszczenie do prowadzenia zajęć tylko osób zdrowych.

Obowiązki rodziców – dodatkowe oświadczenie w okresie pandemii Wybierając kolonię czy obóz rodzice starają się przede wszystkim spełnić marzenia swojej pociechy. Niemniej ważne jest jednak dostosowanie oferty wypoczynku do stanu zdrowia dziecka, jego predyspozycji ruchowych i zainteresowań. Obowiązkiem organizatora jest założenie dla każdego uczestnika karty kwalifikacyjnej uczestnika wypoczynku. Rolą tego dokumentu jest zebranie wszystkich informacji niezbędnych do zorganizowania wypoczynku dla danego uczestnika na etapie jego planowania i realizacji. Rodzic lub prawny opiekun uczestnika wypełnia otrzymaną od organizatora kartę kwalifikacyjną, a następnie ją zwraca.

Dodatkowo w okresie pandemii rodzice pisemnym oświadczeniem poświadczają, że uczestnicy wypoczynku: • są zdrowi w dniu wyjazdu, nie mają infekcji oraz objawów chorobowych sugerujących chorobę zakaźną; • nie zamieszkiwali z osobą przebywającą na kwarantannie i nie mieli kontaktu z osobą podejrzaną o zakażenie w okresie 14 dni przez rozpoczęciem wypoczynku; • są przygotowani do stosowania się do wytycznych i regulaminów uczestnictwa związanych z zachowaniem dystansu społecznego (co najmniej 2 m) oraz przestrzeganiem wzmożonych zasad higieny.

Rodzice/prawni opiekunowie uczestników wypoczynku udostępniają także organizatorowi i kierownikowi wypoczynku numer telefonu lub inny kontakt zapewniający szybką komunikację oraz zobowiązują się do niezwłocznego (do 12 godzin) odbioru dziecka z wypoczynku w przypadku wystąpienia u ich dziecka niepokojących objawów choroby (podwyższona temperatura, kaszel, katar, duszności).

MERITUM Pismo Podkarpackiego Kuratora Oświaty

Ponadto osoby odprowadzające dziecko na zbiórkę lub do obiektu muszą być zdrowe, nie mieć objawów infekcji lub choroby zakaźnej, nie mogły zamieszkiwać z osobą przebywającą na kwarantannie lub izolacji w warunkach domowych w okresie 14 dni przed rozpoczęciem wypoczynku. Jeżeli dziecko choruje na chorobę przewlekłą, mogącą narazić je na cięższy przebieg zakażenia, rodzic/prawny opiekun, ma obowiązek poinformować organizatora o tym fakcie na etapie zgłaszania udziału w wypoczynku w karcie kwalifikacyjnej uczestnika wypoczynku. To samo dotyczy pełnoletniego uczestnika wypoczynku. W przypadku występowania u uczestnika chorób przewlekłych konieczne jest dostarczenie opinii lekarskiej o braku przeciwwskazań zdrowotnych do udziału w wypoczynku. Należy zaopatrzyć uczestnika wypoczynku w indywidualne osłony nosa i ust do użycia podczas pobytu na wypoczynku.

Wypoczynek 2020 roku jak widać będzie inny niż poprzednie. Wprowadzone restrykcje mają na celu minimalizowanie ryzyka zakażenia uczestników wypoczynku. Wyłączenie z programu lub ograniczenie do minimum wyjść do miejsc publicznych, zapewnienie dostępu do dozowników z płynem odkażającym przy wejściach do budynku oraz pomieszczeń wspólnie użytkowanych to działania, do których zostali zobligowani organizatorzy wypoczynku. Należy jednak pamiętać, że żadne procedury ani obostrzenia nie zapewnią nam gwarancji bezpieczeństwa. O bezpieczeństwo na wypoczynku musi zadbać indywidualnie każdy jego uczestnik poprzez zastosowanie się do zasad odpowiedzialnego zachowania. Pamiętajmy zatem o obowiązującym dystansie społecznym, środkach ochrony osobistej, częstym myciu rąk i dezynfekcji powierzchni.

Opracowała: Katarzyna Kwiatanowska-Rodkiewicz Starszy Inspektor Kuratorium Oświaty w Rzeszowie

Podkarpacki Kurator Oświaty zaprasza > do udziału w IV edycji Wojewódzkiego Konkursu Nauczyciel wychowujący do wartości Do konkursu mogą być zgłaszane kandydatury nauczycieli z wszystkich typów szkół i placówek w województwie podkarpackim.

Za powszechnie uznawany dorobek oraz osiągnięcie sukcesu w pracy wychowawczej i opiekuńczej Podkarpacki Kurator Oświaty przyzna nauczycielom – laureatom konkursu tytuł Nauczyciela wychowującego do wartości oraz specjalną nagrodę Podkarpackiego Kuratora Oświaty.

Wnioski należy składać do 15 lipca 2020 r. > do udziału w IV edycji Konkursu Podkarpackiego Kuratora Oświaty Złoty Prym Złoty Prym przyznawany jest szkołom lub placówkom oświatowym w celu promowania i upowszechniania działań tworzących optymalne warunki realizacji działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej, zapewniających każdemu uczniowi warunki niezbędne do jego rozwoju, podnoszących jakość pracy szkoły lub placówki i jej rozwój organizacyjny.

Wnioski należy składać do 10 lipca 2020 r.

Szczegółowe informacje nt. obu konkursów znajdują się na stronie internetowej Kuratorium Oświaty w Rzeszowie w dziale Dla nauczyciela i dyrektora.

Z doświadczeń nauczycieli, doradców metodycznych i nauczycieli konsultantów

Krzysztof. Syzyf szczęśliwy – cz.II Lekcja nr 1. Krzysiek przypomina na fejsie, czym jest jego choroba, propaguje działalność Stowarzyszenia Żurawinka, działającego na rzecz dzieci i dorosłych z mózgowym porażeniem dziecięcym. Dla osób z MPD najważniejszy jest bowiem nie wózek, ale życzliwość i zrozumienie. Wiele osób dzięki Krzyśkowi dowiedziało się, że 6 października to Światowy Dzień Osób z MPD. Lekcja nr 2. Chłopiec wspiera także kampanię Pozwólmy wszystkim dzieciom chodzić do szkoły !, której celem jest zagwarantowanie uczniom z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego realizacji nauczania indywidualnego na terenie szkoły.

Sam doświadczył bowiem, że proces edukacji to nie tylko nauka, ale także forma terapii i szansa na uspołecznienie.

I wreszcie lekcja nr 3. Sześć najważniejszych słów dla dziecka z MPD – funkcjonuję, rodzina, sprawność, przyjaciele, zabawa i przyszłość ! Krzysiek ma je wszystkie ogarnięte.

Planuje nawet dokonać rzeczy ryzykownej, ale i niezwykłej. Zorganizować happening, w którym ktoś zdecydowałby się na spędzenie jednego dnia szkolnego w jego wózku.

Myślę, że wystarczyłaby jedna lekcja, żeby zrozumieć, czym jest codzienne życie Krzyśka.

Ma do siebie dystans, skoro pisze do mnie w korespondencji: Dzisiaj już nie mam kryzysu twórczego, napisałem większość pracy i w poniedziałek będzie pani miała ją na swoim mailu, bo przez weekend odpoczywam i nie mam swojej koleżanki, która zapisuje mój bełkot. lub A post najwyżej jutro umieszczę, bo moja opiekunka dziś już musi iść a nie chcę narobić byków. Umie dziękować ludziom, nauczycielom, kolegom, uparcie „wyjeżdża” dla nich u różnych ludzi dyplomy, które trzeba zaprojektować, napisać, wydrukować, sam układa do nich teksty, jak na przykład ten: Przyjacielu, chciałem Ci bardzo podziękować za wszystkie chwile spędzone razem i za te pouczające rozmowy, które nie były łatwe. Nauczyłeś mnie, że mimo wszystko trzeba wierzyć i próbować normalnie żyć. Ty zawsze byłeś, kiedy Cię potrzebowałem. Pragnienie doświadczania przyjaźni i dzielenia się przyjaźnią jest u Krzyśka rzeczywiście niezwykłe.

Codziennie, przy wejściu do szkoły, czeka na niego pani Ela, z którą tworzą tak zwany wesoły autobus. To szkolna opiekunka chłopca, z którą ten świetnie się dogaduje.

Krzysiek wpada na pomysły i poleca pani Eli, do których nauczycieli każdego dnia się uda, aby zainspirować ich swoimi kolejnymi pomysłami. Pani Ela nie dokonuje korekty pomysłów Krzysia, radośnie zawozi go tam, gdzie chłopiec sobie tego życzy. Nigdy nie wiadomo, pod drzwi czyjego kantorka zajedzie roześmiana furgonetka, którą słychać już z daleka. Dyrektor, panie z biblioteki, polonista, historyk, pedagog, psycholog, pani z wiedzy o kulturze, pan od przedsiębiorczości, katecheta, nie znają dnia ani godziny, mają sny i wizje o przyszłych działaniach Krzyśka i o swoim w nich udziale. Myślą o blokadach drzwi, zwolnieniach lekarskich, kryjówkach w szatni, chowają się za kolum-

nami i za rogiem, ale to nic nie daje. I tak będą musieli zrealizować wizje chłopca. Pani Ela dba o to, aby Krzysiek dotarł do wyznaczonego na dany dzień celu, a raczej celów.

A Krzysiek świetnie zarządza wspomnianymi wcześniej zasobami ludzkimi. Zarządzanie polega na zarysowaniu projektów, które, o dziwo, niezainteresowani zainteresowani wykonują, z większym lub mniejszym zapałem. Proszę to przekazać Panu S. Pani Gosiu, potrzebuję korekty na debatę.

Czy przypomniała Pani Panu Rafałowi o plakatach ? Kiedy dostanę poprawiony tekst ? Co z konkursem i plakatami ?

Czasem Krzysiek bywa, jak każdy, w tak zwanym „dołku”.

Wtedy spotykamy się sam na sam w kameralnej sali lub na priv na fejsie. Kiedy chce się zwierzyć facetowi, wybiera katechetę, bo to osoba, która dodatkowo pomoże rozwiązać dylematy typu: „Dlaczego ja ?”. Pani Ela także sama buduje się postawą Krzyśka, którego uważa za empatycznego, otwartego, sumiennego i pracowitego chłopca. Miała już kontakt z innymi osobami niepełnosprawnymi i najbardziej zaskoczyło ją to, że Krzysztof, pomimo naprawdę ciężkiego upośledzenia, czerpie radość z niesienia pomocy innym ludziom i potrafi angażować się w różne działania, które mają przynieść satysfakcję innym osobom. Na panią Elę przechodzi zatem kreatywność podopiecznego na tyle, że zawsze znajdzie drogę do odpowiedniej sali, w której akurat przebywa osoba niezbędna chłopcu w kolejnym punkcie jego planu dnia. Widać, że rozumieją się znakomicie.

Krzysiek ma dziś 19 lat, jest w klasie maturalnej. Oprócz pani Eli wożą go na zajęcia koledzy, nie tylko dlatego, że dzięki niemu mogą przejechać się szkolną windą dla niepełnosprawnych. Jest w nim, jeśli można tak to ująć, jakaś magia kalectwa, która budzi niekiedy zniecierpliwienie, ale także odruchy pomocy. Kto wszedł w bliższą relację z Krzyśkiem po prostu czuje się lepiej, sensowniej, zmienia optykę postrzegania świata. Docenia swoją pełnosprawność, o której dotychczas nie sądził, że jest sama w sobie darem.

Nauczyciel i Szkoła nr 4 (107)

17

Z doświadczeń nauczycieli, doradców metodycznych i nauczycieli konsultantów

Szkolna pani pedagog wspomina: Krzyśka poznałam trzy lata temu, gdy został przyjęty do pierwszej klasy w naszej szkole. Od pierwszego spotkania Krzysiek odważnie informował mnie o swoich potrzebach, problemach i ograniczeniach, na jakie napotyka. Zależało mu przede wszystkim na dobrych relacjach z kolegami i to nie tylko ze swojej klasy.

Byłam więc świadkiem jego aktywności społecznej oraz jego umiejętności nawiązywania kontaktów. Krzysztof jest uparty i nie zrażał się nigdy „drobnymi przeszkodami”, np. cierpliwie powtarzał wielokrotnie zdanie w sytuacji, gdy ktoś go nie rozumiał, nie zniechęcał się, gdy kolega nie stawił się na umówione spotkanie. Zawsze był chętny na spotkania i rozmowy z nowo poznanymi kolegami. Wiem, że do dnia dzisiejszego utrzymuje dobry kontakt z absolwentami, spotyka się z nimi, organizuje różne akcje. Krzysztof nie załamuje się niepowodzeniami, nie zniechęca, i to są cechy, których mu zazdroszczę. Jest odważny i nie boi się mieć własnego zdania. Podczas debat międzyszkolnych aktywnie włącza się w dyskusje, zadaje imponująco trafne pytania, podejmuje trudne tematy. Na co dzień rozmawiam z Krzysiem na wiele poważnych tematów życiowych, ale często zdarza nam się także żartować, śmiać z drobnych wpadek i niepowodzeń.

Uważam Krzysztofa za osobę bardzo pogodną i przede wszystkim cierpliwą, a jest to cecha, która pozwala osiągnąć zaplanowane cele.

Krzysiek darzy sympatią św. Mikołaja. To niezwykłe zestawienie imion znaczących. Oba mają pochodzenie greckie.

Krzysztof – od słowa Christophoros, powstałego ze złączenia słów Christos i nosiciel, czyli „niosący Chrystusa”. Mikołaj z kolei to imię od słów nike (zwycięstwo) i laos (lud).

Oznacza tego, który odniósł zwycięstwo dla swojego ludu.

Oba znakomicie oddają osobowość i działalność chłopca.

Na facebookowym Wirtualnym Korytarzu Szkolnym Krzysztof zaraz po 1 listopada, kiedy to zachęcał do pamięci o Zmarłych wielkich Polakach oraz (w tym roku) do udziału w wyborach samorządowych, ogłasza kolejną akcję II Liceum Ogólnokształcącego w Przemyślu – Młodzież polskim dzieciom na Ukrainie. Staje się początkowo jej szeregowym wolontariuszem, a następnie, po odejściu pomysłodawcy – absolwenta, jej koordynatorem. Ze swojego „jeżdżącego fotela” zarządza zbiórkę paczek mikołajkowych dla najuboższych polskich dzieci na Ukrainie. Przyłączyć się do niej można, przynosząc paczki ze słodyczami, przyborami szkolnymi, nowymi ubraniami i zabawkami. Zabawki, przytomnie !, nie powinny być zbyt duże, jak na przykład hiper – słonie, czy hiper – misie. Emocje w tandemie z rozsądkiem to duet doskonały. Podsumowanie Krzyśka: Nie pozwólmy, aby do naszych rodaków nie zapukał dobroczyńca z workiem pełnym upominków. Akcja trwa od 3 listopada do 3 grudnia 2018 r.

Paczki zostaną przetransportowane pod okiem i z udziałem (a jakże !) Krzysztofa i przewodniczącej Samorządu Szkolnego II LO do polskich dzieci na Ukrainie. W ubiegłym roku, przy współpracy ze Szkolnym Kołem Wolontariatu, udało się przekazać 93 paczki. Akcję wymyślił Wiktor, obecnie absolwent, w 2014 r., akcja działa prężnie do dziś

18

Nauczyciel i Szkoła nr 4 (107)

i skierowana jest do uczniów szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych Podkarpacia. Krzysztof komentuje: Zgodziłem się przejąć akcję, ponieważ rozpoczęła ona długoletnią przyjaźń pomiędzy mną a Wiktorem.

Jestem osobą niepełnosprawną, ale uważam, że skoro nie mogę biegać czy skakać, to muszę wykorzystać drzemiący we mnie potencjał w inny sposób, a nie siedzieć na kanapie i nic nie robić.

Paradoks chłopca polega na tym, że Krzysiek siedzi w jednym miejscu ale nie potrafi usiedzieć w tym jednym miejscu.

Kuba, także absolwent, były przewodniczący Samorządu Uczniowskiego: Krzysiek okazał się osobą zdeterminowaną i odważną, co w połączeniu z niesłychanym wręcz uporem daje niezwykłe efekty. Wierzy, że nie ma rzeczy niemożliwych, że z pomocą innych można pokonać wszelkie bariery.

Nie użala się nad sobą, potrafi wykorzystać swoją nietypową sytuację do zmobilizowania ludzi, aby mu pomagali.

Jest otwarty, koleżeński, szczery, czasem do bólu. Jeśli pokonamy barierę językową, mamy świetnego partnera do rozmowy.

Stale mnie zaskakuje swoją energią, bo przecież człowiek powinien mieć jakieś dołki od czasu do czasu ! Nie w tym przypadku. Sięga po wszystkich i po wszystko z odwaga i wiarą.

Pani Eli Krzysiek początkowo wydawał się przeciętnym chłopcem, była nieco wystraszona, czy, mimo doświadczenia, podoła opiece nad tak chorym dzieckiem, a Krzysiek wydawał się spięty obecnością dorosłego opiekuna, do tej pory bowiem wolał, żeby „wozili” go koledzy. Jednak na dłuższą metę, mimo ogromnych chęci młodzieży, nie było to możliwe, więc pojawiła się – jak się okazało na szczęście – pani Ela. Docierali się jakieś dwa miesiące, po czym stworzyli tandem jedyny w swoim rodzaju. Pani Ela, nauczywszy się rozumieć chłopca, była pod wrażeniem jego energii, dojrzałości, pogody ducha i elokwencji. Stała się dla Krzyśka nie tylko „pomocą techniczną”, ale także wsparciem duchowym i emocjonalnym. Tak jak wcześniej u innych, wywołał u niej ogromną sympatię. Tak wielką, że razem z chłopcem zaczęli „ścigać” na szkolnych korytarzach tych, którzy mogli wesprzeć ucznia w jego przedsięwzięciach. A pani Ela potrafi naprawdę szybko biegać ! Krzysztof ujął ją szczególnie tym, że nie tylko moderuje akcje szkolne, ale także pozaszkolne, szczególnie zbiórkę paczek dla dzieci na Ukrainie, już trzeci rok. Pani Ela bezwarunkowo uważa, że Krzysiek jest wielki i wszystko potrafi. No, prawie wszystko. Bo przecież pani Ela musi go nakarmić i napoić. Nie zgadzają się w zasadzie tylko w jednym. Krzysiek lubi małą czarna z fusami, pani Ela kawy nie pije. Poza tym sztama.

Krzyśka poznałem w szkole w relacji psycholog – uczeń i od początku nie miałem żadnego kłopotu z nawiązaniem dobrego kontaktu. Nie może być żadnego problemu w otwarciu znajomości z uśmiechniętym, spontanicznym, bezpośrednim i szczerym człowiekiem. Rozmowy, które obecnie prowadzimy już drugi rok, nie mają granic, ani tabu, a ciekawość Krzyśka w naszych dysputach prowokuje do podróży w głąb ludzkiej psychiki, odważnie, bez lęku, bezkompromisowo.

Aha, zdarza się nam nawet odwiedzać czeluście kosmosu, a co!

Z doświadczeń nauczycieli, doradców metodycznych i nauczycieli konsultantów

Życie Krzyśka to, rzecz jasna, nie sielanka, gdy jest się wolnym duchem uwięzionym w klatce cielesnej niemocy. On jednak nie poddaje się i wykrzykuje światu: Oto jestem! Nie sposób nie zauważyć kogoś, kto z uporem i nieprawdopodobnymi wręcz pomysłami wciska się w utarte schematy dnia codziennego. Krzysiek bywa niekiedy nieznośny w uporze przewracania świata do góry nogami – prowokuje, bawi, zmusza do myślenia, eksperymentuje.

Krzycząc do świata, walczy o swoje dzisiaj i jutro, nie zapominając jednak o innych – organizuje zbiórki charytatywne, udziela się w społecznych akcjach. Do swoich inicjatyw zaprasza każdego, kto może pomóc i kto ma energię do niesienia pomocy. Intelekt Krzyśka przejawia się nie tylko w bogatym i niebanalnym słownictwie, okraszonym szorstkimi słowami i stwierdzeniami, ale też we wnikliwej spostrzegawczości na temat życia społecznego, które go otacza.

Podczas wielu naszych spotkań dostrzegłem w moim rozmówcy emocjonalną kipiel, od zachwytów, porywów serca, do buntu, złości i niezgody na to, na co zgodzić się nie chce.

W kontekście afektów wyrazistość tego chłopaka jest po prostu niezaprzeczalna.

Tak sobie myślę, że ten, kto w przyszłości dostrzeże i zagospodaruje potencjał Krzyśka jako pracownika czy społecznika, będzie miał wulkan energii, nie wspominając już nawet o oceanie pomysłów. – To opinia pana Przemka, szkolnego psychologa.

Marysia, koleżanka z klasy: Dowiedziałam się o istnieniu Krzysia w internecie, kiedy sprawdzałam listę uczniów, którzy dostali się do liceum, do mojej klasy. Nie ukrywam, po zobaczeniu jego zdjęcia byłam w lekkim szoku. Nie wyobrażałam sobie, jak te trzy lata w jednej klasie będą wyglądały.

W końcu nadszedł pierwszy dzień w nowej szkole. Przyjechał.

Wtedy wszystko się zmieniło. Poczułam silną chęć poznania go.

Tak się zaczęło.

Krzysiek ma trudności z mową, czasami musi kilka razy powtarzać, żeby ktoś go zrozumiał. Dla mnie zrozumienie go nie było problemem, dlatego stałam się, jak wszyscy zaczęli mnie nazywać, „tłumaczem od Krzysia”. Myślę, że już wtedy zaczęła się rodzić nasza przyjaźń. Spędzaliśmy więcej czasu razem, co pozwoliło mi lepiej go poznać.

Krzysiek nie boi się wyzwań. Ma świadomość, że może osiągnąć naprawdę dużo, bo jedynym jego ograniczeniem – jak on sam żartobliwie mówi – jest czarna strzała, czyli wózek. Ma milion pomysłów na minutę i stara się przynajmniej część z nich zrealizować. Na swoim koncie ma już sporą ilość osiągnięć. Nawet teraz, kiedy to piszę, Krzysiek opowiada mi, z iloma redakcjami nawiązał kontakt, które pomogą nagłośnić wydarzenie, które on organizuje.

Myślę, że Krzysiek jest dobrym nauczycielem życia dla każdego. Pokazuje, że nie trzeba mieć wszystkiego, aby być szczęśliwym. Pokazuje, że trzeba uparcie dążyć do celu. Mówi, że trzeba zawsze robić to, co się kocha. Przede wszystkim – nie można się poddawać.

Historia Krzyska przypomina trochę starotestamentową opowieść o Jonaszu, najbardziej zbuntowanym proroku

uwięzionym w brzuchu wieloryba. Jonasz także chwilami gniewa się śmiertelnie na Boga, walczy z losem, ale z zaskakująco stoickim spokojem, bez paniki. I tak wszystko mu jedno, więc można by go wyrzucić za burtę i po kłopocie, ale jakoś nikt nie ma na to ochoty. Potem Jonasz siedzi w brzuchu ryby, samotnie, w ciszy, przez trzy dni, przechodzi mu chandra i depresja. Wieloryb wypluwa go na ląd.

Jonasz dochodzi do wniosku, że przed własnym losem uciec się nie da, więc skoro musi, zrobi swoje, chociaż się do tego nie pali. Zaczyna jednak rozumieć, że nadzieja istnieje. Trzyma się więc twardych zasad. Nawet jeśli nie wszystko idzie po jego myśli. Jest wyrazisty, choć ma problem z Bożą sprawiedliwością. W życiu Krzyśka, jak można się domyślać, drzewko rycynusowe nie raz wyrastało i pewnie równie często usychało, ale chłopiec, jak biblijny prorok, jest niezwykle przekorny i uparty. Zapewne w jakiś sposób gniewa się, ale ten gniew przekuł w miłosierdzie, uschnięte drzewko musi się dla niego odradzać jak Feniks z popiołów. Jonaszowy upór zaowocował stawianiem na swoim i dążeniem do budowania relacji. Drzewko w przypadku Krzysia nie stało się celem, ale środkiem do celu czy raczej wielu celów. Owszem, potrafi się żalić, mówić, co trudnego myśli i czuje w swoim kontekście, ale w realizacji dobra innych nie odpuszcza, jego musi być na wierzchu, tylko że nie dla niego. Życie chłopca pokazuje, że wszystkie wydarzenia są „po coś”, urabiają, wychowują, zmiękczają, przemieniają myślenie. Sztormy, marynarze, którzy wyrzucają nas za burtę, wieloryby, które nas połykają.

Przyzwyczailiśmy się do myśli, że cierpienie czyni nas nieszczęśliwymi. Na szczęście są pisarze, którzy, patrząc uważniej, głębiej, wnikliwiej, przypominają, że nawet Syzyf i Minotaur mogą być szczęśliwi. Warunkiem szczęścia nie są jedynie zdrowie fizyczne, spektakularny sukces, nieograniczona wolność. Warunkiem szczęścia jest dążenie do celu, ale wspólnie z innymi, sama droga i wspólnota ludzka.

Nie zatrzymujcie niczego z siebie dla siebie – to przesłanie św. Franciszka, którego Krzysiek nie wypowiada, bo jest daleki od pouczania, ale którym żyje i emanuje. Mówi za to: Jestem szczęśliwy, że w ludziach występuje tak dużo pokładów empatii. W tej szkole zrozumiałem, że mogę wszystko, właśnie dzięki życzliwości i empatii. Pobyt w liceum to dla mnie taki słodko – gorzki cukierek. Z jednej strony coraz mocniej uświadamiam sobie, że nigdy nie będę funkcjonował dokładnie tak jak moi rówieśnicy, ale z drugiej doświadczam niezwykłych inicjatyw, przyjaźni i wsparcia uczniów i nauczycieli. Kiedy jest mi źle, wiem, że mogę liczyć na kolegów, nawet jeśli są daleko. Pamiętajmy, że ludzi dobrej woli jest więcej i mocno wierzę, że ten świat nie zginie dzięki nim. Krzysiek swoją postawa uświadamia nam, że jesteśmy tylko jeden krok od nadziei.

Opracowała: Małgorzata Wilgucka doktor nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa nauczycielka języka polskiego w II LO w Przemyślu doradca metodyczny z j. polskiego dla szkół ponadpodstawowych

Nauczyciel i Szkoła nr 4 (107)

19

Z doświadczeń nauczycieli, doradców metodycznych i nauczycieli konsultantów

Da capo al fine czyli Niekończąca się Opowieść – cz.II I po Jasełkach. Gasną światła, widzowie poszli na klasowe uszka, a ja z Danielem B. sprzątam. Daniel B. zawsze sprząta po zajęciach nawet wtedy, kiedy nie jest dyżurnym.

Kolejne grudniowe inspiracje też oczywiście wychodzą o Nich, czyli od uczniów. Sebastian zaprasza na facebooku do wolontariatu na pomoc przy organizowanej przez Caritas Wigilii dla bezdomnych i potrzebujących.

Na korytarzach szkolnych namawiają mnie przez dwa tygodnie. To sobota 23 grudnia, dzień przed Wigilią, a przecież dom jeszcze stoi na głowie. Jednak idę i nawet zabieram męża. Atrakcja: dostajemy czerwone koszulki wolontariuszy. I wstrząs egzystencjalny, choć dla polonisty, który cierpienie w literaturze ma na co dzień, i tak nie totalny. Wchodzi około sześciuset bezdomnych... .

Patrzę na te dziecięce jeszcze twarze uczniów, którzy intensywnie pracują przy roznoszeniu jedzenia, wśród niekiedy pijanych, brudnych, brzydko pachnących, upośledzonych, spłoszonych lub wprost przeciwnie, aroganckich ludzi i , sama też zwijając się jak w ukropie, bo pracy dużo, jestem z nich dumna. Oni przyszli tu o 10, ja o 16, na cztery godziny. I niczego za to nie dostają, szóstki, pozytywnej uwagi z zachowania, nagród, ale mówią, że kto przyszedł raz, wraca co roku. Ja też wrócę.

Czy pozostanie im ta wrażliwość bycia między biednymi wśród nich, a nie obok, jak sponsorzy, urzędnicy miejscy, posłowie, księża, którzy mieli osobne stoły, mogli napić się kawy w filiżance i nie przynieśli słoika, żeby pod stołem nalać sobie na zapas barszczu czy kapusty z grochem. I cieszyłam się, że ja, doktor nauk humanistycznych, biegałam z pierogami, napojami i chlebem na każde żądanie tych ludzi, myśląc jedynie, że to tak mało, tylko jeden wieczór, a może i to coś. Kolejne doświadczenie, bezcenne i budujące, podziękowałam za to Sebastianowi i Kasi, rezerwując sobie miejsce za rok, bo koszulkę już mam.

Kolega nauczyciel uprzejmie donosi, że odkrył dwoje palaczy papierosów z mojej klasy już po lekcjach, przy szkole. Co mam robić ? Wpisanie uwagi to najprostsze rozwiązanie. Reszta jest milczeniem. Milczeniem, w którym kryje się jakiś problem tych dzieci, które chcą coś zamanifestować, bo inaczej paliliby w miejskim parku.

Co ? Jak sądzę, jest to krzyk: To ja ! Jestem ! Zauważcie mnie ! Ukarajcie mnie, ale zauważcie…I znów jesteśmy w domu. W ich domu, w którym nikt ich nie rozumie. Ja rozumiem. Więc dziękuję koledze za informację, a z Filipem i Kingą ustalamy, że w zamian za powstrzymanie się od palenia przy szkole, zapalimy sobie oficjalnie po maturze. Umowa stoi. Filip, który chyba nie może wierzyć, że dotrzymam słowa, przypomina mi o tym co jakiś czas.

20

Nauczyciel i Szkoła nr 4 (107)

Styczeń Zaczynają się 18-stki w klasach drugich. Ciekawe, dlaczego lubią je urządzać na języku polskim. Samam sobie winna. Wystarczyło, że raz puściłam z You Tuba Sto lat dla dzieci, a potem jeszcze piosenkę o głodnym Misiu Mniam Mniam i teraz trudno innym odmówić, a osób w klasie 35. Ale, ale, Mickiewicz, Prus, Wyspiański i Reymont, a nawet Tuwim i Gombrowicz (choć nie byli tak poważni) w grobie się przewracają, więc ustalamy kompromis: jeden imprezowy wtorek w miesiącu dla grupy rozdającej cukierki. Z trudem dochodzimy do zgody.

Na szczęście jeszcze ja rozdaję karty, lwy chowają się do klatki.

Piątek, ostatnia lekcja, godzina wychowawcza. Padam na twarz. Paweł K. to widzi i częstuje mnie cukierkiem Kopiko. Za chwilę proszę o jeszcze jeden. Środek zimy. Prawie codziennie przechodzę obok Szkoły Podstawowej. W naszym „górkowym” mieście widzę budynek w dole, sale lekcyjne, pochylone nad zeszytami dzieci, spacerujących po klasie nauczycieli.

I myślę sobie o oświacie, w której najmniej ważni są ci najważniejsi. Z góry idą zarządzenia, coraz to nowe wytyczne, programy, podręczniki, ostrzeżenia, inspekcje, nadzory, ewaluacje, regulaminy, od ludzi, którzy nie mają o tym bladego pojęcia i tak naprawdę żadnego pomysłu na szkołę XXI wieku. Przystaję na chwilę i myślę, że serce edukacji to przecież Dzieci oraz towarzyszący im Siłacze i Siłaczki naszych czasów. Nie strajkują, bo przecież szkoda lekcji, nie narzekają, bo nie ma czasu, w domu piętrzy się i jakoś nigdy nie zmniejsza stos zeszytów lub sprawdzianów. Jeżdżą na wycieczki, które potem odchorowują, bo na każdej coś złego nie z ich winy się musi zdarzyć.

Siedzą godzinami po lekcjach, bo trzeba dekoracje przygotować, bo próbne ustne matury, bo zaliczenia. Bywa, że siedzą w niedogrzanych salach (zazdroszcząc urzędnikom i bibliotekarzom). I to wszystko za pensję, która, jakby powiedział Michael Corleone, obraża ludzką inteligencję. Kto drugi tak bez świata oklasków się zgodzi iść... ?

Być sternikiem duchami napełnionej łodzi, i tak cicho odlecieć, jak duch, gdy odlata ?

Kiedyś wójt gminy Wilkowyje w serialu „Ranczo” wydał polecenie miejscowej dyrektorce. „Czy pani dyrektor nie uważa, że to głupi pomysł ?” – pyta wówczas jeden z bohaterów. „Proszę pana” – cierpliwie odpowiada dyrektorka – „Ja już trzydzieści lat w oświacie. Przywykłam.” Przywykła, bo głową muru nie przebije, przynajmniej tego, a woli skupić się na pracy z dziećmi. Jak kiedyś Broniewski, kłaniam się więc czapką do ziemi byłym, obecnym i przyszłym Nauczycielom, w syzyfowym trudzie starającym się przerabiać zjadaczy chleba w aniołów.

Z doświadczeń nauczycieli, doradców metodycznych i nauczycieli konsultantów

Małgorzata Wilgucka z uczniami, uczestnikami projektu Kontrrewolucja Kulturalna, na przemyskim Rynku

Sprawdzian ze słowotwórstwa. Jedno z poleceń: podaj wyrazy z gwary uczniowskiej i dokonaj ich analizy słowotwórczej. Wśród klasyków typu: matma, biola, dyro, ku mojemu zaskoczeniu i rozbawieniu czytam: tępiciel – od tępić, katorga – od katować, masakra – od masakrować.

Nie wiedziałam, że to z gwary uczniowskiej, do tej pory było to dla mnie słownictwo powstaniowo – wojenne.

To Kuba i Sandra, skądinąd uczniowie piątkowi. Tu potrzeba Freuda, psychologów głębi i badaczy językowego obrazu świata. Z drugiej strony – jakie to proste, przecież tępiciel tak ładnie rymuje się z nauczyciel, prawda ?

Jeszcze styczeń. Zaczynają się katary. Długo się trzymam, nawet kiedy smarka już trzy czwarte szkoły, wreszcie wymiękam, ale nie pójdę przecież na zwolnienie, bo jeszcze chciałam przed feriami omówić w klasach drugich Słowackiego i Norwida, w trzecich pokazać Listę Schindlera, w pierwszej poćwiczyć system leksykalny, przygotować i złożyć życzenia odchodzącej na emeryturę Pani Krysi, uzupełnić deklaracje maturalne, przeprowadzić wywiadówkę, bo kiedyż można spotkać Rodziców ? Więc cierpię za miliony spraw w szkole, a w domu od razu wskakuję pod koc, brawurowo powtarzając słowa Sędziego Soplicy: i..jakoś to będzie ! Wiecznie szkoda i szkoda opuszczać lekcje. Nie słucham znajomego, który puka się w czoło i konstatuje: Szkoda to jak krowa w g….wejdzie. Nic to.

Wreszcie nadchodzi klasyfikacja przed końcem I semestru. Czeka nas trzytygodniowa edycja połączonych seriali, filmów i programów: Mam talent (ja też !), Ścigany, Na krawędzi, Szczęki, Cztery wesela i pogrzeb, by wreszcie dobić do przystani z napisem: NAJGORSZE CHWILE PAEDAGOGA, czyli szkolne wywiadówki, przedmiot sennych koszmarów i lęków egzystencjalnych. Bo w dzisiejszym systemie edukacji agresorem nie jest uczeń, tylko system i rodzice. Z uczniem nauczyciel zawsze sobie poradzi, z tymi ostatnimi rzadko.

Luty Trzy razy TAK codziennej szkolnej pracy w i po godzinach, trzy razy NIE ciągnącym się w nieskończoność i najczęściej pod koniec tygodnia radom, obradom, naradom, posiedzeniom, filmom szkoleniowym. Może napisać to trzy razy Nie na ścianie szkoły jak Pawlak w Samych swoich ? Niestety, mam męża i dziecko, a przynajmniej nad dzieckiem muszę się po gombrowiczowski ulitować, bo zdjęcie męża na pewno policji nie wzruszy. Na szczęście każda Rada się kiedyś kończy, a każdy nauczycielski dzień nie kończy się nigdy i, przynajmniej mnie, ratuje życie duchowe. Nie pozwalają mi bowiem być mickiewiczowskim płazem w skorupie i każdego dnia słyszę: Puk, puk, a czasem, jak ktoś kiedyś powiedział: Puck, Puck, w skorupkę.

Ot, chociażby 17. 04. 2018 w klasie 2 a na stoliku znajduję wymaganą listę nieobecnych, sześciu, z jedną adnotacją w nawiasie (prawdopodobnie na zawodach).

Któż to wie, gdzie jest Karolina B., ale przynajmniej dyżurny spróbował. Kartka druga: PROŚBA. Uprzejmie proszę, w imieniu całej klasy II a, o lekcję bez pytania w dniu 17.04.2018 r. Jest to jednorazowy przypadek, którego przyczyną są dwa trudne sprawdziany na następnych lekcjach. Z poważaniem. Maciej P., dyżurny. Jak tu nie posłuchać, kiedy wspaniale postawiony został przecinek w wypowiedzeniu wtrąconym.

Warszawa. Finał jakiegoś kolejnego konkursu.

W Senacie. Siedzę sobie z tyłu sali, patrzę na naszą elitę polityczną i, jak to nauczyciel, myślę, więc jestem.

Dochodzę do wniosku, że najważniejsze pytanie na dziś, to nie tylko: Jak uleczyć edukację ? ale Jak uleczyć rodzinę ?

Tam się wszystko zaczyna. Idący do szkoły sześciolatek jest już niemal „gotowym” dzieckiem, skąd więc rodzicom przychodzi do głowy mieć pretensje do nauczycieli ?

To rodzice determinują charakter, zachowania, emocje, Nauczyciel i Szkoła nr 4 (107)

21

Z doświadczeń nauczycieli, doradców metodycznych i nauczycieli konsultantów

postawę wobec świata, my co najwyżej korzystamy z dobrych nawyków lub walczymy ze złymi. Coraz częściej rodzice nie radzą sobie z dziećmi, szczególnie dorastającymi. Gdyby zechcieli nas posłuchać, ale nie, bo wówczas musieliby sami przyznać się do winy. Dla ucznia Belfer nierzadko jest dobry na wszystko, nawet jeśli stawia jedynki, to przynajmniej zauważa, a każdy uczeń pragnie uwagi, wołając o pomoc wyzywającym zachowaniem, strojem, krnąbrnością, arogancją, milczeniem.

Czym jest brak zadania wobec brak rodzica w dom, czym jest ocena niedostateczna wobec niedostatecznej uwagi bliskich, czy znajomość budowy komórki uratuje przed samotnością ? Dlaczego świat dorosłych jest tak brzydki ? MENie ! Daj mi klasę 10. osobową, a stanie się światłość.

Widok senatorów uświadamia mi, że niemal wszyscy powyżej zwykłego nauczyciela popadają w pychę funkcji i stanowiska. To bowiem chyba jedyny urzędnik państwowy, który godzi się stać na dyżurze przy głównym wejściu do szkoły w zimowym przeciągu, co przypłaci zapaleniem płuc, zrezygnować ze zjedzenia drugiego śniadania lub skorzystania toalety, bo czas goni albo trzeba pogadać z uczniem, zapłacić z własnej kieszeni za taksówkę, bo lekcje kończy o 13.30 a piętnaście minut później zaczyna maturę ustną w szkole na drugim końcu miasta, jeździć na delegacje i konkursy pociągiem osobowym, bo tylko na taki jest dla niego zniżka, marznąć w zimnych salach na listopadowych maturach próbnych, często w kurtce, rękawiczkach i z termosem gorącej herbaty.

Marzec Wracam z Warszawy, z jakiegoś konkursu. Przypominam sobie, że następnego dnia w 3 e „Ferdydurke”.

Lektura trudna, więc perfidne stadko chwyci się każdej okazji, typu pani nie mówiła, ale od czego nowoczesna komunikacja ! Koresponduję więc sms – owo z przewodniczącym Kubą. Przebieg dialogu: JA: Kuba, roześlij info na fb, że jutro „Ferdydurke”.

KUBA: Dobrze, powinno jeszcze za pół godziny w „Wiadomościach” pójść. Niech Pani sprawdza pasek na dole odbiornika cyfrowego.

JA: Niestety, wiadomości mam na razie tylko od konduktora w IC i widzę jedynie pasek z nawą stacji.

KUBA: Szkoda. Jako lekturę na czas podróży polecam „Ferdydurke” Gombrowicza. Lekka nowela, język przezroczysty, komentuje najważniejsze tematy ludzkiego życia, takie jak miłość, wojna i ojczyzna. Podczas lektury droga minie Pani jak Syzyfowi praca.

JA: Dziękuję za podpowiedź, ale mam już bardzo wesołą lekturę, konam ze śmiechu przy Dostojewskim.

KUBA: O, rewelacja w zakresie żartu ! Czytałem w drugiej klasie. Przepraszam za propozycję Gombrowicza, Dostojewski jest oczywiście weselszy.

JA: Com napisał, napisałem. Pzdr.:) 22

Nauczyciel i Szkoła nr 4 (107)

I takie tam toczymy sobie dialogi ratujące nasze życie psychiczne. Stare komórki Belfra od razu chcąc nie chcąc muszą wskoczyć na wyższe obroty. Ciężko niekiedy dotrzymać im kroku, ale jakaż gimnastyka ducha ! Przypomina mi się, jak Czesław Miłosz i Józef Czechowicz, kiedy pracowali jako urzędnicy w Polskim Radiu, wykończeni nudną pracą układali wierszyki typu: „Nie mogę, powiedział byk. I znikł., „Krowa krowie nic nie powie, a jak powie to nie krowie.” Cudowna umiejętność właściwa ludziom młodym duchem.

Marzec to najdłuższy, najnudniejszy, ciągnący się w nieskończoność miesiąc w całym rok szkolnym. Z marazmu wybija nas jedynie Dzień Kobiet przygotowany przez chłopców, czekoladki zdecydowanie poprawiają nastrój.

Kwiecień Trzecie klasy już odlatują. Nie wytrzymują stresu przedmaturalnego. Jestem po lekcjach, wstępuję na zakupy do Tesco. Jeszcze nie niepokoi mnie spotkanie Gabrysi i Julki, nie wnikam, może coś ważnego miały do załatwienia. Niepokój pojawia się przy wchodzącej grupce: Wiktor, Bartek, Kuba, Jacek. Konwersujemy chwilę w błyskotliwym stylu, wychodzę. W drodze do miasta zaczynam kojarzyć fakty: środa, chemia, ładna pogoda. W drodze z miasta już wiem, w oddali, nad Sanem, na stromych schodach, widzę dużą grupę młodzieży. Z daleka słabo widać, ale mam pewność, to moja 3e. Wreszcie pierwszy i chyba ostatni raz uciekli z lekcji.

Dobrze, myślę, trzeba przed maturą przewietrzyć umysł, bo ja już nie mogę czytać i oceniać tych powtórkowych bzdur o śnie księdza Skargi (w sumie też Piotr) w III cz.

Dziadów, o Jankielu i jego koncercie na cymbałkach, o Sędzi, który jako ofiarę za zbrodnię Jacka Soplicy „przelał owce na klasztor” a „major Płód był zły dla Polaków”, o bajce Krasickiego „Ptaczki w klatce” czy Inwokacji, w której „bryka jak śnieg biała”. Jestem na skraju wyczerpania nerwowego przy odpowiedziach: „Utwór porównuje ludzi do bezbronnego jagnia. Bajka opowiada o wilkach, które polowali na jagnię i ją upolowali, po czym zjedli.

Autor piętnuje zachowanie jagni. Mamy nie czuć żalu do zjedzonej jagni. Bajka uczy, że jeśli jesteśmy słabi i samotni, nie powinniśmy pchać się w niebezpieczne miejsca.”

Czyli do ciemnego lasu. Gwoździem do trumny lub bardziej optymistycznie, wisienką na torcie, jest klasówka Adama, która tylko na stronie pierwszej jest rozprawką, na drugiej i trzeciej natomiast zadaniem z matematyki na temat ostrosłupów. Więc po zdaniu: Telimena jest przeciwieństwem Zosi czytam Wykaż, że dla dowolnych liczb x i y prawdziwa jest nierówność… .

Na ostatniej godzinie wychowawczej podchodzi do mnie z pewną nieśmiałością grupka mieszana. Za chwilę już wiem, skąd nieśmiałość. Pytają, czy po maturze pójdę z nimi na „browara”. Pewnie ! Wprawdzie nie lubię „browara”, ale lubię Ich. Nawet jeśli chcą mnie zalać

Z doświadczeń nauczycieli, doradców metodycznych i nauczycieli konsultantów

w trupa – a na pewno chcą – to wszystko z miłości, a, jak wiadomo, największa jest miłość i wszystko wybacza.

Przynajmniej miłość uczniów, bo społeczeństwa to już różnie. Ostatnio na spacerze dosłyszałam komentarz także spacerujących regularnie starszych panów, których do tej pory uważałam za bardzo sympatycznych: Nauczyciele to czyste kur…stwo ! Domyśliłam się, że to komentarz do naszych „prawie” stuzłotowych podwyżek brutto.

Są i momenty dramatyczne, Kacper „wysiada” na tyle, że ląduje w jarosławskim psychiatryku. Mama zdruzgotana, chłopiec w depresji, na lekach. Trwa to dwa miesiące, nawet nie wychodzi do domu na Święta, bo i nie chce i lekarze go nie puszczą. Wszystko zostaje między nami, i, na szczęście, chłopiec pojawia się w dni rozdania absolwentom świadectw. Jeszcze funkcjonuje w zwolnionym tempie, ale podejdzie do matury.

No i koniec roku trzecich klas, najpierw akademia.

Już powoli drgają nam powieki, już Kubie D. drży głos przy przemówieniu pożegnalnym, wstęp następuje przy oficjalnym wręczaniu kwiatów wychowawcom. Oto mój bukiet.

Następują łzy pierwsze. Łzy drugie do trzydziestych piątych – w klasie. Zaczyna Gabryśka, najpierw myśli-

my, że to żart, ale nie, to rozpaczliwe łkanie. Gabryśka wokalizuje swoje emocje do postaci krzyku, że w jej życiu są dwie ważne osoby: ja i jej pies. Czuję się dowartościowana i obecność psa w takim kontekście wcale mi nie przeszkadza. Płaczą chłopcy, płaczą i przyznają się do ucieczek Monika i Marcelina, misie lecą taśmowo, tańczymy do piosenek Krzysztofa Krawczyka, Baśka nie może mnie puścić, nawet Daniel B. daje się uścisnąć, żeby uścisnąć Jacka (195 cm) muszę stanąć na krześle. Leją się łzy czyste, rzęsiste, to nasze wspólne cudowne katharsis, wyzwalające doświadczenie. Jeszcze na ścianie niedawno odmalowanej klasy wydrapiemy napis: 27 kwietnia 2018, 3E a obok serce przebite strzałą. Jeszcze nie wiedzą, że to były ich najlepsze lata, że żaden dzień się nie powtórzy, że nawet z naszymi relacjami nie będzie tak samo, bo oni pójdą dalej, a ja zaprzyjaźnię się z ich następcami, z którymi po raz kolejny będę mieć radości i smutki.

Wszystko płynie, ale płynie dobrze, jak sądzę. Piękny, słoneczny piątek dobiega końca, klasa pustoszeje, robi się cicho, to już jest koniec, nie ma już nic, jesteśmy wolni, możemy iść. Chcieli tej wolności, ale trochę ją opłakali. Dopiero w domu zauważam, że Patrycja napisała na torebce z czekoladkami: Dziękuję za wszystko.

Małgorzata Wilgucka z maturzystami 2018 przed II Liceum Ogólnokształcącym w Przemyślu

Nauczyciel i Szkoła nr 4 (107)

23

Z doświadczeń nauczycieli, doradców metodycznych i nauczycieli konsultantów

Maj Jacy tacy. Tacy duzi a tacy mali. Bartek biega od polonisty do polonisty, upewniając się, czy nie popełnił kardynalnego błędu rzeczowego, skoro napisał o balladzie Adama Mickiewicza Romantyzm a nie Romantyczność.

Dzwoni Krystian, niezbyt dobrze go kojarzę, uczyłam tylko rok, Proszę Pani, no Krystian, to ja często nie chodziłem na lekcje. No fajnie, pyta, czy w wypracowaniu podał dobre argumenty. Zapyta mnie o to jeszcze z dziesięciu innych uczniów. Uspokajam. Działa trochę jak drętwa mowa przez lufcik do ludu chińskiego. Stres jest zbyt duży. A jeszcze niedawno tacy pewni siebie. Współczuję, ale trzeba przez to przejść.

Kolejna przygoda, matury ustne. Władysław Jagiełło zginął pod Grunwaldem, ludzie są „dobzi”, a Jacek Soplica to Gandalf XIX wieku. To ostatnie akurat super ! Uczeń nie zna żadnego tekstu kultury o wojnie, ale za to miał pradziadka, z którym często o wojnie rozmawiał. Ciesz się późny wnuku, w ten sposób pradziadek uratował Twoje życie. Chociaż edukacyjny ideał sięgnął bruku.

Przygotowuję się również do tajnej misji sprawdzania prac maturalnych. W sumie mogłabym zmienić pracę na lepiej płatną, na przykład w służbach specjalnych.

Umiem bowiem rozszyfrowywać tajne wiadomości, rocznie udaje się około tysiąca. Stary człowiek i może.

Coraz częściej mam wrażenie, że, jak za czasów Filomatów i Filaretów, zajęcia z literatury to jakaś absolutnie samotna wyspa, dziś wśród nieco innych zaborców: reklam, wyprzedaży, gum bez cukru, galerii handlowych, wczasów na Cyprze. Mam jednak także inne wrażenie, że ta samotna wyspa nie jest bezludna i, mimo Ich nonszalanckiej czy buntowniczej zazwyczaj postawy, absolutnie potrzebna. Czesław Miłosz na swój bezpośredni sposób pisał o młodzieży: „Młodzi są bardzo do siebie podobni, bo idą jednym stadem. Wali toto jak stado dzików przez chrust.” Potem dodaje jednak, że to właśnie te zachowania kształtują relacje i zachowania w duchu „Ody do młodości”, choć nie wszystkim udaje się potem mierzyć siły na zamiary. Ten czas „generalnego rozczochrania” jest prawem i obowiązkiem każdego człowieka. Najważniejsze to iść naprzód, i wtedy można nawet niespodziewanie wznieść się w powietrze.

Czerwiec Wycieczki, wycieczki, wycieczki. Mimo że pomysł Energylandii doprowadził mnie niemal do zawału serca i został obudowany Krakowem, Kalwarią Zebrzydowską i Wadowicami, z Ewą bawiłyśmy się świetnie, oczywiście w strefie dziecięcej. Wykrzyczałyśmy w niebo setki sprawdzianów, problemów dydaktycznych i wychowawczych, zarządzeń kuratorium oświaty oraz ministerstwa edukacji narodowej, nowelizacji, innowacji, szkoleń rady pedagogicznej, ewaluacji, kontroli, hospitacji oraz innych sensacji. Chcę co roku jeździć na takie spa do Energylandii !

24

Nauczyciel i Szkoła nr 4 (107)

Ostatni koszmarny sen pedagoga: KLASYFIKACJA. Ustalamy oceny końcowe, także z zachowania. Niektórzy koledzy marudzą: a bo nie chodzą, uciekają, papierosy palą, spóźniają się na lekcje, nie zmieniają butów, nic nie mówią, mówią za dużo, mówią nie to, co trzeba.

Niestety, są po prostu w fazie SZUKAM. My musimy pełnić funkcję Strażników Śródziemia, zapewnić im bezpieczeństwo emocjonalne a może zobaczymy, jak mały staje się wielkim ? Raz idą w stronę ciemności (kto jest bez winy, niech pierwszy rzuci kamień), to dla nich ciekawsze, raz w stronę światła, niektórzy, nie daj Boże, w stronę tego ostatecznego. W tym roku na granicy dwu światów znalazła się Sandra. Nil humanum a me alienum esse puto. Nie można zapominać, że postawieni zostaliśmy jako nauczyciele w oku cyklonu. Czy popiół tylko zostanie i zamęt ? Czy na dnie popiołu gwiaździsty dyjament ?

Znam te dzieci, wiele z orzeczeniami z Poradni, dysgrafie, dysleksje, i tak dalej. Zaniedbane emocjonalnie przez rodziców. Potem czasem także edukacyjnie, bo powtarzanie ucz się niczego nie rozwiązuje. Trzeba poświęcić czas i uwagę. Stopniowo poznaję ich historie, są jak lustro odbijające domową atmosferę, kompleksy, fobie, emocje, niespełnione marzenia rodziców. To Oni są fundamentem tożsamości swoich dzieci, nauczyciel albo wisienką na torcie, kiedy dziecko jest „zaopiekowane” albo, co zdarza się coraz częściej, wierzchołkiem góry lodowej, którą próbuje stopić.

Koniec roku szkolnego. Upragniona cisza, spokój, czas na lekturę własną, to przede mną. Ale patrzę jeszcze przez okna sali 102, jak wychodzą „na świadectwach wzbici w radość”, niestety, nie wiedząc, że to ich najlepszy czas. Nawet jeśli nie wiedzą, przeważnie dobrze go wykorzystują, czyli na szaleństwa młodości. Kto ich nie doświadczy, już zawsze będzie miał deficyt, niekiedy na tyle groźny, że niepozwalający dorosnąć. Szaleństwa młodości, radość, beztroska są tarczą broniącą człowieka przed absurdem i tragizmem życia, są poszukiwaniem szczęścia jeszcze nie w rzeczach i przedmiotach, ale w innych ludziach. Pozwalam sobie zatem, jak Erazm z Rotterdamu (więc ktoś jeszcze tak miał przede mną) na pochwałę głupoty, „Bo coś w szaleństwach jest młodości, wśród lotu, wichru, skrzydeł szumu, co jest mądrzejsze od mądrości i rozumniejsze od rozumu.” (Leopold Staff).

Koniec z postanowieniami. Po tych wakacjach już nie obiecam sobie, że zwalniam, to i tak nic nie da. W końcu, jak napisał ktoś w jednym z wypracowań klasowych „praca to moje hobbi”. Niech już będzie, tak jak tym zdjęciu z tematem Omnes viae Romam ducunt, że w moim życiu wszystkie drogi prowadzą do Szkoły. Dzięki Uczniom nie jestem mickiewiczowskim płazem w skorupie z tępymi oczyma. Potrzeba mi lotu i go dostaję. Co roku, da capo al fine.

Opracowała: Małgorzata Wilgucka

Fotografie Edwarda Janusza ze zbiorรณw Muzeum Okrฤ gowego w Rzeszowie

Fotografie Edwarda Janusza

ze zbiorรณw Muzeum Okrฤ gowego w Rzeszowie