Nauczyciel i Szkołą - nr 120 (7) - 2021 r.

Miesięcznik Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie

(120)październik listopad 2021 • ISSN 2080-6698 nrnr97(62) 2015 • ISSN 2080-6698

II Kongres Edukacyjny IT i Szachy im. Ignacego Łukasiewicza Olimpiada Literatury i Języka Polskiego – okiem metodyka Teatralne przygody XXI Ogólnopolski Forum Nauczycieli Przedmiotów Przyrodniczych Relacja z webinaru – Jak literatura dla dzieci obnaża dorosłych?

Redaguje: dr Janusz Ustrzycki – redaktor naczelny dr Dariusz Zięba Projekt okładki i skład komputerowy: Janusz Ustrzycki Współpraca: Urząd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego w Rzeszowie Muzeum Dobranocek w Rzeszowie Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Rzeszowie Muzeum Okręgowe w Rzeszowie, Muzeum Etnograficzne w Rzeszowie Młodzieżowy Dom Kultury w Rzeszowie PIE Europe Direct - Rzeszów, Podkarpacka Komisja Filmowa Krystyna Wróblewska – Dyrektor PZPW w Rzeszowie

Z DZIAŁALNOŚCI PODKARPACKIEGO CENTRUM EDUKACJI NAUCZYCIELI W RZESZOWIE II Kongres Edukacyjny IT i Szachy im. Ignacego Łukasiewicza

1,12

Z ŻYCIA SZKÓŁ I PL ACÓWEK OŚWIATOWYCH PODKARPACIA Pytania do… Dyrektora I LO w Rzeszowie – Praca z uczniem zdolnym Pr zeciw olimpiadom Kiedy idea ucieka sprzed oczu

4 6 7

Z DOŚWIADCZEŃ NAUCZYCIELI I DORADCÓW METODYCZNYCH Olimpiada Literatury i Języka Polskiego – okiem metodyka

8

Z DZIAŁALNOŚCI INSTYTUCJI SPOŁECZNYCH, KULTURALNYCH I NAUKOWYCH PODKARPACIA XXI Ogólnopolski Forum Nauczycieli Przedmiotów Przyrodniczych

14

Z DOŚWIADCZEŃ NAUCZYCIELI I DORADCÓW METODYCZNYCH Teatralne pr zygody

17

Preewangelizacja i formacja rozczarowanych

19

Z PEDAGOGICZNEJ BIBLIOTEKI WOJEWÓDZKIEJ PRZY PZPW W RZESZOWIE Relacja z webinaru – Jak literatura dla dzieci obnaża dorosłych?

20

10. Narodowe Czytanie z Pedagogiczną Biblioteką Wojewódzką przy PZPW w Rzeszowie i Uniwersytetem Rzeszowskim

21

I str. – Uczestnicy XXI Ogólnopolskiego Forum Nauczycieli Przedmiotów Przyrodniczych w Beskidzie Niskim i Rzeszowie IV – Uczestnicy II Kongresu Edukacyjnego IT i Szachy

© Copyright by Podkarpackie Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie przy PZPW, Rzeszów 2021 Wydawca: Podkarpackie Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie, 35-036 Rzeszów, ul. Niedzielskiego 2 tel. 17 853 40 97, fax. 17 853 46 82, www.pcen.pl, e-mail: justrzycki@pcen.pl Druk i oprawa: BONUS LIBER Sp. zo.o.

Nakład: 75 egz.

ISSN 2080-6698

Z działalności Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie

II Kongres Edukacyjny IT i Szachy im. Ignacego Łukasiewicza

II

Kongres Edukacyjny IT i Szachy ma już swoją tradycję. Odbył się pomiędzy 21 a 22 września br. w G2 Arena w Jasionce.

Zgromadził liczne grono młodych ludzi zajmujących się nie tylko szachami, lecz także zainteresowanych technologiami informatycznymi. W ciągu dwóch dni odbyło się wiele spotkań, warsztatów oraz paneli problemowych przeznaczonych zarówno dla młodzieży, jak i dla dorosłych.

Kongresowi patronowali: Prezes Rady Ministrów, Minister Edukacji i Nauki oraz Marszałek Województwa Podkarpackiego. Patronatem naukowym otoczyła Kongres Politechnika Rzeszowska.

W pierwszym dniu zorganizowano lekcje dla uczniów szkół podstawowych. Dotyczyły one ciała człowieka, kosmicznej przygody, odnawialnych źródeł energii oraz algorytmów służących programowaniu robotów.

Cykl szkoleń w tym zakresie przygotowało Podkarpackie Kuratorium Oświaty. Ono również drugiego dnia zorganizowało dla dyrektorów, nauczycieli szkół oraz przedstawicieli organów prowadzących województwa podkarpackiego cykl warsztatów poświęconych technikom informatycznym oraz innowacjom pedagogicznym. Pierwszego dnia rozpoczęto także organizację konkursu GG Robot.

Kumulacją bardzo atrakcyjnych zdarzeń był dzień drugi. Rozpoczął je indywidualny, z dodatkową klasyfikacją zespołową, turniej szachowy w dwóch grupach

zawodniczych: klasy I-III oraz IV-VIII. Sędzią Głównym imprezy był Marian Bysiewicz, sędzia międzynarodowy FIDE. Dla zainteresowanych szachami ciekawym doświadczeniem było obserwowanie pojedynku szachowego w blitza dwóch arcymistrzów: Marcina Dziuby i Zbigniewa Paklęzy oraz symultany wspomnianego arcymistrza szachowego Marcina Dziuby.

Punktualnie o godzinie 12 rozpoczęły spotkania panelowe. Dotyczyły kilku zakresów tematycznych, począwszy od programowania w klasach I-III, poprzez nauczanie matematyki z wykorzystaniem szachów w klasach I-III, IT w edukacji, uczenia maszynowego dla laików (zorganizowanego przez Koło naukowe PR Machine Learning), do projektu Zostań w Ojczyźnie.

Bądź nowoczesnym przedsiębiorcą (cyklu trzech paneli tematycznych, zorganizowanych przez PCEN w Rzeszowie.) Wzięli w nich udział zarówno działacze samorządowi, politycy, prezesi ważnych spółek, bankowcy, jak i przedstawiciele centralnej administracji państwowej.

Całemu przedsięwzięciu patronował Bank Gospodarstwa Krajowego.

Ze szczególnie mocnymi emocjami wiązała się część końcowa Kongresu – podsumowanie turnieju szachowego. Wzięło w nim udział ponad 800 osób. Nagrodzono osoby z trzech województw: lubelskiego, małopolskiego i podkarpackiego. Zwycięzcy otrzymali cenne upominki (laptopy, tablety) oraz medale i dyplomy.

Wręczali je przedstawiciele Polskiego Związku Szachowego, samorządu województwa podkarpackiego oraz Dyrekcja PZPW w Rzeszowie.

Opracował: Mariusz Kalandyk nauczyciel konsultant PCEN w Rzeszowie

Nauczyciel i Szkoła nr 7 (120)

1

Z działalności Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie

Relacja z II Kongresu IT i Szachy-Strefa BGK. Projekt edukacyjny: Zostań w Ojczyźnie. Bądź nowoczesnym patriotą

J

ednym z wydarzeń II Kongresu IT i Szachy w dniu 22 września 2021 r. była Strefa BGK, w której rozpoczęła się realizacja projektu edukacyjnego: Zostań w Ojczyźnie. Bądź nowoczesnym patriotą.

Młodzi ludzie zostali zaproszeni do udziału w panelach, podczas których prelegenci dyskutowali na tematy związane z przedsiębiorczością we współczesnym ujęciu, połączoną z działaniem na rzecz wspólnoty w różnych wymiarach.

Uniwersalne pytania dotyczące młodych Polaków padły w panelu: Młodzież we współczesnym świecie.

Czego potrzeba młodemu człowiekowi, by osiągnął sukces życiowy i zawodowy? Wzięli w nim udział: przedstawiciel KPRM – Julian Żelaznowski doradca Wiceprezesa Rady Ministrów, prof. Piotra Glińskiego; Ewa Draus – Wicemarszałek Województwa Podkarpackiego; Małgorzata Rauch – Podkarpacki Kurator Oświaty; Jolanta Wiewióra – Dyrektor Zarządzająca Pionem HR i Komunikacji w Banku Gospodarstwa Krajowego; Dawid Cycoń – Prezes Zarządu Spółki ML System S.A.; Lucjusz Nadbereżny – Prezydent Miasta Stalowa Wola. Panel prowadziła Krystyna Wróblewska – Dyrektor PZPW w Rzeszowie oraz Mateusz Domarski – uczeń I LO w Rzeszowie.

W panelu: Przedsiębiorczość, samodzielność, sukces.

Czy warto być przedsiębiorczym? – uczestnicy poszukiwali odpowiedzi na temat warunków konicznych do spełnienia, by samodzielność w prowadzeniu własnego

2

Nauczyciel i Szkoła nr 7 (120)

przedsiębiorstwa, firmy prowadziła do satysfakcji w życiu zawodowym i osobistym. W rozmowie uczestniczyli: Przedstawiciel KPRM – Mateusz Węgrzyn członek Rady Dialogu z Młodym Pokoleniem, Joanna Łoś – Ekspert ds. sprzedaży w BGK, Paweł Skoczowski – Prezes Zarządu TRANSGAZ S.A., Stanisław Mazur – Prezes Zarządu Centrum Medycznego Medyk, Katarzyna Podraza – Prezes Podkarpackiej Akademii Przedsiębiorczości. Panel prowadzili: dr Dariusz Zięba – Kierownik Zespołu Nauczycieli Doradców Metodycznych PZPW w Rzeszowie oraz Patrycja Wójcik – uczennica I LO w Rzeszowie.

W panelu: Wiedza i doświadczenie pokoleń. Jakie wartości i umiejętności uniwersalne sprzyjają przedsiębiorczości? – uczestnicy dyskutowali m.in. o roli tradycji również z sferze doświadczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej i rozwoju własnej firmy. Panelistami byli: przedstawiciel KPRM – Julian Żelaznowski doradca Wiceprezesa Rady Ministrów, prof. Piotra Glińskiego; Piotr Pilch – Wicemarszałek Województwa Podkarpackiego; Renata Kościelniak – Prezes Fundacji BGK im. Jana Kantego Steczkowskiego; dr Roland Jakubowski – Prezes Agencji Reklamy i Marketingu Biznes Polska; Tomasz Czop – Dyrektor Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Rzeszowie. Panel prowadzili: dr Stanisław Kusiak – Wicedyrektor ds. Doskonalenia Nauczycieli i Oddziału w Rzeszowie oraz Oliwia Paul – uczennica I LO w Nowej Sarzynie.

Opracował: Dariusz Zięba Kierownik Zespołu Nauczycieli Doradców Metodycznych PZPW w Rzeszowie

Z działalności Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie

Panel A dotyczący programowania w klasach I-III

P

anel A dotyczący programowania w klasach I-III zainteresował sporo młodzieży i uczniów odwiedzających Kongres, w pewnej chwili w sali E był komplet publiczności.

Znakomitą większość z nich przyciągnęły, realizowane na żywo, zajęcia z programowania w Minecraft.

Uczniowie rzeszowskich szkół pod opiekę nauczyciela, Rafała Kochańskiego zaprezentowali możliwości łączenia gry komputerowej z nauką programowania.

Minecraft Education Edition umożliwia stworzenie bezpiecznego, znanego uczniom środowiska i dopasowanie go pod potrzeby realizowanych zajęć dydaktycznych. Uczniowie, poruszając się w środowisku gry komputerowej, używając jednego z 3 języków progra-

mowania, tworzą budowle ograniczane jedynie przez wyobraźnię. Dzięki równoczesnemu połączeniu z drukarkami 3D jest też możliwość wykonywania wydruków zaprojektowanych i zbudowanych w MEE obiektów.

Możliwości wykorzystania druku 3D w szkole, w połączeniu z programowaniem, prezentował Ryszard Hałgas. Pozostałą część panelu zajął przegląd narzędzi do nauczania programowania w klasach I-III. Prowadzący, Andrzej Iskrzycki, główny specjalista PZPW w Rzeszowie, zachęcał także do uczestnictwa w wydarzeniu CodeWeek 2021.

W części dyskusyjnej uczestnicy wymieniali się doświadczeniami z wdrażania takich rozwiązań w szkole i na zajęciach pozalekcyjnych.

Opracował: Andrzej Iskrzycki Główny Specjalista PZPW w Rzeszowie

Nauczyciel i Szkoła nr 7 (120)

3

Z życia szkół i placówek oświatowych

Pytania do... Dyrektora I LO w Rzeszowie

Praca z uczniem zdolnym

I

Liceum Ogólnokształcące w Rzeszowie od lat znane jest z faktu, że jego uczniowie zdobywają laury w olimpiadach i konkursach na szczeblu ogólnopolskim.

W I liceum Ogólnokształcącym pracuje wielu doświadczonych nauczycieli, którzy wypracowali przez lata model pracy z uczniem wybitnie zdolnym.

W poprzednim roku szkolnym w I Liceum opracowaliśmy szczegółowy program wsparcia uczniów podejmujących się rywalizacji w olimpiadach.

Poniżej przedstawiam ogólne założenia składające się na program “Olimpijczyk w I LO”, bez omawiania sposobu rekrutacji, uprawnień uczniów, oferowanego wsparcia w szczegółach, zadań nauczycieli, utraty uprawnień. „Najwyższą miarą sukcesu dydaktycznego jest osiągnięcie takiego poziomu kształcenia, gdy nauczyciel staje się pierwszym uczniem swojego ucznia” Czynnikiem sprawczym w osiągnięciach olimpijskich jest nauczyciel, to on jako pierwszy odkrywa w uczniu jego ponadprzeciętne uzdolnienia i zainteresowania, podsuwa literaturę, zaprasza na zajęcia koła przedmiotowego, kontaktuje ze starszymi kolegami, zajmującymi się zgłębianiem podobnej dziedziny wiedzy. Nauczyciel nie tylko wspiera swoich uczniów merytorycznie, ale i psychicznie, co jest równie ważne i potrzebne w trudach samodzielnego zdobywania wiedzy.

Co zatem charakteryzuje najlepszych nauczycieli?

• Zafascynowanie wykładanym przez siebie przedmiotem • Zdolność sugestywnego przekazywania wiedzy • Jasność w prezentowaniu nawet bardzo skomplikowanych problemów • Umiejętność budowania intelektualnej atmosfery pracy • Dobra relacja z uczniami Praca z uczniem zdolnym to wypadkowa wielu aspektów: • po pierwsze, wyszukanie uczniów zdolnych, zmotywowanie ich i pozyskanie do ciężkiej pracy; • po drugie, stałe wzbudzanie, ukierunkowywanie i rozwijanie zainteresowań uczniowskich; • po trzecie, rozpoznawanie cech psychicznych, w tym mocnych i słabych stron poszczególnych uczniów; • po czwarte, wytwarzanie pozytywnej atmosfery wokół ucznia zdolnego, wzmacnianie jego pozycji wśród kolegów, a także wśród nauczycieli; • po piąte, wytwarzanie zdrowej konkurencji na terenie szkoły.

4

Nauczyciel i Szkoła nr 7 (120)

Dyrektor I LO Piotr Wanat i Katarzyna Kiebała, absolwentka szkoły uhonorowana medalem szkoły Primus Inter Pares

Szkoła oferuje: • wsparcie i patronat nauczyciela - opiekuna naukowego • objęcie programem “Olimpijczyk w I LO”, który daje szereg przywilejów • uczestnictwo w ciekawych zajęciach “Sukces to przygoda” • bogaty program stypendialny • wsparcie psychologiczne • prognozowanie ścieżki kariery • klimat olimpijski Korzyści płynące dla ucznia z sukcesów w olimpiadach: • wynik 100% na maturze podstawowej i rozszerzonej, jeżeli dana olimpiada zwalnia z matury; • stypendium Mistrz w ramach miejskiego programu Primus inter pares; • ubieganie się o stypendium MEiN; • indeks na wiodące uczelnie w Polsce; • celująca ocena z przedmiotu; • nagrody rzeczowe; • dodatkowe punkty w szkole przy naborach na granty, wymiany, projekty; • znaczący krok po stypendium Primus za wyniki z matury; • miejsce w galerii szkolnej “Laureaci olimpiad”; • przygotowanie do samodzielnej pracy umysłowej; • osobista satysfakcja; • rozbudzenie zainteresowań; • reprezentowanie szkoły na szerokim forum.

Z życia szkół i placówek oświatowych

Odsłonięcie złotej tabliczki z nazwiskiem absolwenta, który zdobył zaszczytny tytuł Primus Inter Pares. Katarzyna Kiebała z nauczycielką języka łacińskiego K. Milcarek-Mróz i nauczycielką języka polskiego M. Byszuk

Uczeń ma prawo do udziału w każdej olimpiadzie zgodnie z jej regulaminem oraz własnym planem rozwoju. Udział w olimpiadzie nie jest tylko dodatkową, indywidualną inwestycją ucznia, lecz także jego szczególnym osiągnięciem szkolnym. W związku z tym przysługują mu szczególne prawa, z których korzystanie ma mu umożliwić koncentrację wysiłków na zgłębieniu wybranej dziedziny wiedzy i podporządkowanie jej całej aktywności szkolnej.

W czasie przygotowania do olimpiady indywidualną opiekę nad uczniem sprawują: – wychowawca (sprawy interdyscyplinarne, kontakt z rodzicami ucznia); – opiekun naukowy (sprawy rozwoju naukowego, również dotyczące wymagań i upustów); – psycholog, pedagog (wsparcie psychologiczne, monitorowanie absencji, wzmacnianie motywacji, panowanie nad emocjami, stresem); – szkolny koordynator olimpiad (sprawy organizacyjne i ich koordynacja).

Wychowawca, opiekun, psycholog, pedagog i szkolny koordynator informują się wzajemnie o postępach w pracy ucznia i decydują o wszelkich sprawach szczegółowych jego dotyczących.

We wrześniu każdego roku wychowawcy klas I sprawdzają dokumentację po szkole podstawowej celem wyłonienia uczniów szczególnie uzdolnionych.

Wychowawcy wszystkich klas informują na godzinie wychowawczej o obowiązującym w szkole programie dla Olimpijczyków. Opiekunowie naukowi informują uczniów o poszczególnych olimpiadach. Szkolny koordynator czuwa nad opracowaniem i przedstawieniem (we współpracy z nauczycielem administrującym szkolną stroną internetową) na stronie szkoły informacji o Olimpiadach, zajęciach przygotowujących do konkursów i olimpiad i nauczycieli prowadzących te zajęcia; prowadzi dokumentację związaną z programem olimpijczyk oraz listę uczniów biorących udział w poszczególnych olimpiadach; współpracuje z psychologiem w ramach wsparcia uczniów (sukces to przygoda).

Ta sfera pracy szkoły została uporządkowana w oparciu o spostrzeżenia, doświadczenia wielu nauczycieli, pomysły dyrektora i mam nadzieję, że przyczyni się to do podniesienia jakości pracy szkoły. Program „Olimpijczyk w I LO” poddawać będziemy oczywiście corocznej ocenie i w razie konieczności dokonamy jego nowelizacji. Otwarci także jesteśmy na spostrzeżenia i dobre rady wszystkich zaangażowanych w pracę z młodzieżą.

Opracował: Piotr Wanat Dyrektor I LO w Rzeszowie

Nauczyciel i Szkoła nr 7 (120)

5

Z życia szkół i placówek oświatowych

Przeciw olimpiadom Byłoby rozsądniej z mej strony, gdybym nie zakłócał jednego z nielicznych nabożeństw, jakie nam jeszcze pozostały. Aczkolwiek zwątpiliśmy prawie we wszystko, uprawiamy jeszcze kult Olimpiad i Olimpijczyków i to bodaj jedyne Bóstwo, którego nie wstydzimy się w szkołach wielbić z wielką pompą, z głębokimi pokłonami, z głosem napuszonym1. Nie chcę jednak, odnosząc się do moich przeżyć związanych z udziałem w LI Olimpiadzie Literatury i Języka Polskiego, wydać się zbyt sceptyczny, postaram się więc ocenić ją, oczywiście ex post, zarówno ze względu na nią samą, jak i kontekst z nią związany.

Optymistycznie stwierdzam, że moje przygotowania, zwłaszcza do finału konkursu, były dla mnie przeżyciem jednoznacznie wartościowym. Przeczytałem wówczas wiele powieści, wierszy, dramatów, artykułów, rozpraw i esejów, o istnieniu których, gdyby nie OLiJP, najpewniej bym po prostu nie wiedział. Oprócz tego, nowo zdobyta, pogłębiona wiedza literaturoznawcza pozwoliła mi stwierdzić, że nie chcę studiować literaturoznawstwa. Właśnie na tym, wnioskuję na podstawie własnych przeżyć oraz relacji innych osób, polega szczególna wartość Olimpiad.

Pozwalają one, już w szkole średniej, a więc w czasie intensywnego kształtowania i kształcenia się jednostki, w kontrolowany sposób zdobyć doświadczenie, które może wpłynąć na dalsze życie, a szczególnie na wybór kierunku kształcenia, a w konsekwencji, na potencjalną ścieżkę zawodową.

Nie umniejszając w niczym Olimpiadom, wyznaję jednak tezę, równie śmiałą, jak niepoważną, iż nikt prawie ich nie rozumie. Nie krytykuję tych ogólnopolskich przedsięwzięć ze względu na nie same, a raczej z powodu kontekstu, który wokół nich powstaje w większości środowisk szkolnych. W nich bowiem, Olimpiadom i Olimpijczykom nadaje się wręcz mistyczne znaczenie, zupełnie gubiąc prawdziwą wartość tych konkursów. Często postrzega się je skrajnie instrumentalnie, jako sposób na zdobycie indeksu lub lepszych ocen, uznania nauczycieli i współuczniów, a z perspektywy szkoły, jako metodę zyskania lub umocnienia prestiżu szkoły. I rzeczywiście, Olimpiady mogą, choć nie muszą, przy okazji spełniać 1

Te i inne sparafrazowane zdania pochodzą z eseju Przeciw poetom Witolda Gombrowicza.

6

Nauczyciel i Szkoła nr 7 (120)

te wszystkie wymagania. Jednakże, niezwykle szkodliwym wydaje się postrzeganie ich jedynie przez pryzmat tego typu korzyści.

Uczeń bowiem, który decyduje się na udział w Olimpiadach i aspiruje do miana Olimpijczyka jedynie ze względu na te liczne przywileje, zazwyczaj kończy swoją olimpijską przygodę w okolicach etapów okręgowych. Należy jednoznacznie stwierdzić: udział w ogólnopolskich konkursach wiedzy zazwyczaj stanowi przeżycie wymagające nie tylko intelektualnie, ale również psychicznie (w skrajnych wypadkach nawet psychofizycznie). Nawet największa gotowość do poświęceń i trudów, jeżeli nie wiąże się ze specyficznym umiłowaniem zagadnień, których Olimpiada dotyczy, może okazać się niewystarczająca wobec presji, która zazwyczaj ciąży na uczestniku. Wspomniane wcześniej mistyczne indeksy lub zwolnienia z matur często okazują się niewystarczającą motywacją do podjęcia trudu lektury setek stron książek i spędzenia wielu godzin przy biurku, w bibliotekach oraz czytelniach; szczególnie, gdy brakuje zwykłego zafascynowania fizyką, chemią, literaturą, lingwistyką matematyczną czy jakąkolwiek inną dziedziną olimpijską.

Nie oznacza to jednak, że osoba realnie miłująca daną dziedzinę wiedzy, kierując się jedynie ideałami, a wzbraniając się przed gromadzeniem wymiernych korzyści, powinna rezygnować z udziału w Olimpiadzie. Przeżycie to, nierzadko powodujące niemały dyskomfort, może bowiem, jak w moim przypadku, zweryfikować wspomniane uczucie, lub jedynie pogłębić je. Warto więc, zarówno jako uczeń i potencjalny Olimpijczyk, lub jako kolega z klasy tegoż, lub też jako jego nauczyciel, spróbować rozważyć postawę umiarkowaną i uznać, że udział w Olimpiadzie, umieszczonej poza jej szkolnym i nazbyt pragmatycznym kontekstem, może okazać się prawdziwie kształtującym i kształcącym, choć niełatwym przeżyciem. Nie wierzę jednak, aby w najbliższym czasie, była możliwa pełna demistyfikacja olimpijska i zniesienie wspomnianego wcześniej kultu, Bóstwa i nabożeństwa.

Opracował: Szymon Urbanek laureat Olimpiady Literatury i Języka Polskiego finalista XXXIII Olimpiady Filozoficznej

Z życia szkół i placówek oświatowych

Kiedy idea ucieka sprzed oczu Liceum jest czasem przełomowym. Co nie znaczy wcale, że miłym, przyjemnym i najlepszym w życiu (przynajmniej mam nadzieję, że nie, bo to by było iście tragiczne). Jednak w ciągu tych kilku lat człowiek zmienia się, ewoluuje, żeby przeobrazić się w postać, w jakiej wkroczy do innego, dorosłego świata. Bardzo chciałabym, żeby priorytetem w szkole był rozwój charakterów uczniów, doskonalenie się jako człowiek, a nie doskonalenie umiejętności wpasowania się w system i wstrzeliwania w klucz.

Namiastkę wolności od systematycznej szkoły stanowią do pewnego stopnia olimpiady przedmiotowe. Nie dość, że może zdarzyć się, że uwolnią od obowiązku przygotowywania się do matury, to jeszcze uczestnicząc w nich, dostaje się wgląd w inny (bardziej akademicki?) sposób podejścia do nauki. W związku z tym trzeba się nauczyć, jak nie myśleć szkolnie, jak wychodzić poza schematy, jak samodzielnie wymyślać rozwiązania problemów. Zawsze są jakieś normy i klucze, wskazujące, co jest oceniane, listy umiejętności do opanowania, ale nie ma jedynego słusznego sposobu myślenia. Bardzo to odświeżające, nie musieć się trzymać szkolnej formy, ale też jest dużym wyzwaniem odzwyczaić się od szkolnych zasad uczenia się. Podczas konkursów i olimpiad właśnie na wierzch wychodzą ideały przyświecające edukacji, których nie widać w warunkach szkolnych, np. uczenie się dla siebie, rozwój zainteresowań, krytyczne myślenie etc.

Jednak oczywiście, że nie jest to taka utopia, na jaką może to wyglądać. Dużą rolę odgrywa w zmaganiach olimpijskich tak zwany łut szczęścia, który jest czasem (a raczej – najczęściej) niesprawiedliwy. Komuś trafi się takie zagadnienie, które go bardzo interesuje i na temat którego wie wszystko, a komuś innemu niszowy temat, który go nie interesuje i zna go tylko pobieżnie. Jest w tym wszystkim jakiś pierwiastek

ludzki, element losowy, o którym czasem zapominamy. Wydawać się może, że ten laureat czy finalista ma wszechstronną wiedzę, przeczytał wszystkie możliwe opracowania i sukces zawdzięcza swojemu geniuszowi. Oczywiście, praca i długie godziny spędzone nad książkami są ważne, ale całej wiedzy nigdy nie da się posiąść. Więc olimpijczyk niekoniecznie jest wybitnym omnibusem, a raczej jednym z wielu uczniów z dużą wiedzą. Różnica polega na tym, że tylko niewielkiej części osób w kluczowym momencie eliminacji udało się opanować stres, utrzymać jasność myślenia, zabłysnąć urokiem osobistym lub odrobiną szczęścia.

Dlatego też nie da się produkować olimpijczyków.

Cokolwiek by szkoła nie robiła, nie da się ułatwić olimpiady, ale można jej nie utrudniać. Zmuszanie do przygotowania się z prawie każdego możliwego zagadnienia, czy ciągła praca z nauczycielem sprawiają, że doświadczenie olimpiady staje się bardziej szkolne.

Nie ma już wtedy kluczowego aspektu ciekawości, pasji i samodzielnego zgłębiania szczegółowo jakiegoś zagadnienia.

Non scholae sed vitae discimus – ta maksyma powinna być kluczową dla podejścia do olimpiad. Bo nie są one niczym innym, jak możliwością rozwoju osobowego dla ucznia. Przez to jednak, że sukcesy w olimpiadach podnoszą rangę szkoły w różnych rankingach, zdarza się, że jej władze kładą na te zmagania duży nacisk. To sprawia, że najważniejsza idea ucieka sprzed oczu. Kiedy bowiem szansa na pozaszkolny rozwój zostaje ujęta w szkolne binarne ramy (najlepszy-gorszy, całościowa wiedza-brak wiedzy itp.), traci swój sens. Samo uczestnictwo w olimpiadzie, niezależnie od skutku, będzie rozwijające. Nie trzeba być geniuszem, ale warto być odważnym.

Opracowała: Katarzyna Kiebała absolwentka I LO w Rzeszowie, laureatka Olimpiady Literatury i Języka Polskiego finalistka XXXIX Olimpiady Języka Łacińskiego finalistka XLVI Olimpiady Historycznej

Nauczyciel i Szkoła nr 7 (120)

7

Z doświadczeń nauczycieli i doradców metodycznych

Olimpiada Literatury i Języka Polskiego – okiem metodyka Każdy, kto brał udział w Olimpiadzie Literatury i Języka Polskiego, wie, że jest to piękna, intelektualna przygoda i podróż po krainie literatury. Jak w każdej drodze, dobrze, gdy towarzyszy wędrowcowi przewodnik, którego rolę w szkolnej dydaktyce pełni nauczyciel – polonista. To on tworzy „klimat olimpijski” w szkole, dostrzega uczniów szczególnie uzdolnionych humanistycznie i zaineresowanych literaturą, uczy warsztatu teoretycznoliterackiego i dba o poprawność merytoryczną pracy na etapie szkolnym. Jest też wsparciem dla ucznia podczas kolejnych szczebli Olimpiady. Jako nauczyciele wiemy, że praca z uczniem zdolnym do łatwych nie należy, jest wieloaspektowa, a na ewentualny sukces składa się wiele czynników. Warto jednak zauważyć, że przygotowanie do Olimpiady Literatury i Języka Polskiego wpisuje się w naturalny sposób w indywidualizację procesu nauczania, jest jedną z metod pracy z uczniem zdolnym, a na ten aspekt edukacji zwraca się od dawna szczególną uwagę.

I choć praca z olimpijczykiem nie zawsze kończy się sukcesem, czyli uzyskaniem przez niego tytułu laureata czy finalisty, to daje dużą satysfakcję nauczycielowi prowadzącemu ucznia. Pozwala doskonalić warsztat, wymaga zapoznawania się z nowymi tekstami literackimi oraz koncepcjami interpretacyjnymi. I dzisiaj, jako doradca metodyczny i nauczyciel z 30-letnim stażem, śmiało mogę powiedzieć, że jest to źródło mojej największej satysfakcji zawodowej.

Swoją przygodę z Olimpiadą zaczęłam w 1991 roku, rozpoczynając pracę w I Liceum Ogólnokształcącym im. ks. S. Konarskiego w Rzeszowie. „Pierwsze olimpijczykami stoi”, więc sytuację miałam ułatwioną.

Otrzymałam w pracy z młodzieżą uzdolnioną humanistycznie duże wsparcie psychiczne, a także pomoc merytoryczną i metodyczną od Pań: Profesor Weroniki Hałdaś, Barbary Nizioł i Bożeny Putyło. Dlatego już od pierwszego roku pracy mogłam przygotowywać uczniów do udziału w Olimpiadzie. Przygotowaniom tym sprzyjał klimat naukowy w Komitecie Okręgowym OLiJP w Rzeszowie i życzliwość Pani Sekretarz Ireny Stryjkowskiej. To ona towarzyszyła mi – podobnie jak innym opiekunom olimpijczyków – w najtrudniejszych chwilach zmagań olimpijskich, a także opiekowała się uczestnikami III etapu OLiJP w Warszawie.

8

Nauczyciel i Szkoła nr 7(120)

Po sześciu latach doświadczeń opublikowałam w Sprawozdaniu Dyrekcji I LO pracę napisaną w trakcie uzyskiwania I stopnia specjalizacji zawodowej: Przygotowanie do olimpiady jako jedna z form pracy z uczniem zdolnym1.

Jakich rad mogę dziś, po trzydziestu latach praktyki, udzielić nauczycielom podejmującym się opieki nad zdolnymi uczniami? Bo że nie jest to praca łatwa, nikogo przekonywać nie trzeba.

Na pewno warto uzbroić się w cierpliwość, bo na sukces trzeba „poczekać”, a i tak zawsze zostaje niepewność, rozczarowanie i ogromny żal ucznia, który nie zdobywa tytułu finalisty czy laureata i musi przystąpić do majowego egzaminu. Czy jednak sukces w Olimpiadzie to tylko zdobycie tytułu? Na pewno nie! Olimpiada daje szansę na poznanie dzieł literackich w całości, uczy samodzielności, dyscypliny pracy, dyscypliny wypowiedzi pisemnej i ustnej, sprzyja wymianie myśli i dyskusji, daje kompetencje językowe i „sprawną aparaturę nazywania”2 , niezbędną do wypowiadania się na temat dzieł literackich. Da się to zauważyć w zamieszczonych w tym numerze „Nauczyciela i Szkoły” wypowiedziach Laureatów LI OLiJP: nie dla szkoły (jako instytucji), która według nich zbyt dużą wagę przykłada do rankingów, ale dla własnego rozwoju, aby poznać ciekawych ludzi, biorą udział w olimpiadach.

Olimpiada to loteria, oprócz wiedzy potrzeba szczęścia, silnej psychiki odpornej na stres, odwagi w wyrażaniu swoich sądów i umiejętności formułowania argumentów. Olimpiada rządzi się też innymi prawami niż egzamin maturalny pisany „pod klucz”, według określonych w Informatorze maturalnym wymagań.

Uczeń ma „zachwycić” Komisję śmiałością sądów i swobodą rozmowy o literaturze. Dlatego warto na te właśnie aspekty położyć nacisk podczas lekcji języka polskiego. Warto też już od pierwszej klasy obserwować uczniów pod kątem udziału w Olimpiadzie i zaproponować przygodę tym, którzy według nas poradzą sobie 1 M. Byszuk, Przygotowanie do olimpiady jako jedna z form pracy z uczniem zdolnym, [w:] Sprawozdanie Dyrekcji I Liceum Ogólnokształcącego im. ks. S. Konarskiego w Rzeszowie za rok szk.1996/1997, Rzeszów 1997, s. 23-32.

2 B. Kuczera-Chachulska, Polonistyczne spotkania na szczycie, [w:] Wokół Olimpiady Literatury i Języka Polskiego, pod. red.

A. Wójtowicz, Warszawa 2013, s.42.

Z doświadczeń nauczycieli i doradców metodycznych

z zadaniami olimpijskimi. Już przed II wojną światową znany krytyk literacki, Karol Irzykowski, twierdził: wolałem zawsze wyszukiwać małe ziarnka złota niż zachwycać się gotową złotą górą3. Myślę, że to dość trafna metafora, jeśli chodzi o „wyłuskiwanie” talentów polonistycznych. A nauczyciel może rzeczywiście poczuć się jak poszukiwacz skarbów.

Rzadko zdarza się, aby uczeń, któremu powiem, że mógłby spróbować sił w Olimpiadzie, nie zrobił tego.

Myślę, że czuje się on wyróżniony, a także nabiera wiary we własne siły – pani go zauważyła, pochwaliła, zachęciła, zwróciła się do niego indywidualnie, to może rzeczywiście warto spróbować.

Bardzo ważnym momentem w przygotowywaniu ucznia do Olimpiady jest wybór tematu pracy wstępnej. Uczniowie zainteresowani teatrem mają możliwość wyboru tematu z tej dziedziny. Warto poświęcić czas na rozmowę o zainteresowaniach ucznia, refleksję i spokojnie podjąć decyzję. Na temat pracy z etapu szkolnego uczeń będzie również rozmawiał z Komisją w części ustnej zawodów II stopnia OLiJP. Rolą nauczyciela jest też udzielenie uczniowi wskazówek dotyczących pisania prac naukowych, sporządzania przypisów i bibliografii. Wymogi formalne dotyczące pracy na etapie szkolnym znajdują się w Regulaminie OLiJP. Na pewno warto prowadzić koło olimpijskie, ponieważ daje uczniom możliwość rozmów na temat literatury z innymi uczestnikami OLiJP. Można też w ramach koła ćwiczyć umiejętność redagowania tekstu analityczno-interpretacyjnego, który byłby świadectwem funkcjonalnego pojmowania poetyki, inteligencji w drążeniu zupełnie nieznanych wcześniej zagadnień i który zarazem ukazywałby umiejętnie przywołane elementy wiedzy literackiej, zdolność wskazywania kontekstów filozoficznych i kulturowych4. Tomasz Dziurzyński, polonista i członek KO OLiJP we Wrocławiu, uważa, że bardzo ważne jest stałe obcowanie uczestników OLiJP z przykładami krytyki literackiej. Lektura prac Anny Legeżyńskiej, Anny Nasiłowskiej, Grażyny Borkowskiej, Przemysława Czaplińskiego, Piotra Śliwińskiego i innych, klasycznych już zbiorów szkiców, takich jak „Liryka polska. Interpretacje”, „Czytamy wiersze”, tekstów publikowanych przez „Biuro Literackie” (np. głośna „Rozbiórka”) daje uczniowi nie tylko wyobrażenie o zjawiskach literackich, ale też uczy samodzielnego patrzenia 3 Cyt.

za: B. Kuczera-Chachulska, ibidem, s. 46.

Dziurzyński, Olimpiada jako piękno wielorakie, [w:] Wokół Olimpiady Literatury i Języka Polskiego, pod. red. A. Wójtowicz, Warszawa 2013, s. 186.

4 T.

na sztukę słowa. Jestem przekonany, że uważne, wnikliwe czytanie takich wypowiedzi nauczy również olimpijczyka wypowiadania się w różnych konwencjach gatunkowych (esej, szkic, recenzja, artykuł polemiczny)5.

Zgadzam się ze spostrzeżeniami Tomasza Dziurzyńskiego i tak jak on uważam również, że jeżeli wystarczy czasu, warto wprowadzić olimpijczyka w zagadnienia związane z metodami i teoriami współczesnego literaturoznawstwa. Na przykład Teoria dzieła literackiego Romana Ingardena może uczniów zaciekawić.

Polecam też zapraszanie laureatów i finalistów poprzednich edycji Olimpiady na zajęcia koła dla olimpijczyków. Chętnie dzielą się z młodszymi kolegami zdobytym doświadczeniem. Należy też zwrócić uczniom uwagę na fakt, że KG OLiJP przedstawia listę lektur obowiązkowych dla uczestników OLiJP. Uświadomi im to, jaki zakres literatury obejmuje Olimpiada. Programy nauczania mogą być różne w różnych szkołach, a podstawa programowa, szczególnie w liceum trzyletnim, została mocno okrojona.

Zachęcam do korzystania ze strony internetowej KG OLiJP oraz OLiJPSP. To prawdziwa kopalnia wiedzy przydatnej olimpijczykowi i jego opiekunowi.

Znajduje się tam Regulamin OLiJP, a także omówienie poszczególnych tematów prac na etap szkolny wraz z bibliografią. Ponadto można przeczytać przykładowe prace z lat poprzednich, dowiedzieć się, jak pisać prace naukowe, zapoznać z aktualnymi ogłoszeniami. Ogłoszenia dotyczące Komitetu Okręgowego w Rzeszowie są również umieszczane na stronie Instytutu Polonistyki i Dziennikarstwa UR w zakładce Olimpiada Literatury i Języka Polskiego.

Dużym ułatwieniem w procesie pisania pracy wstępnej jest możliwość korzystania z bibliotek cyfrowych i repozytoriów naukowych. Polecam przede wszystkim Cyfrową Wypożyczalnię Publikacji Naukowych Academica. Ta darmowa wypożyczalnia umożliwia korzystanie ze zbiorów cyfrowych Biblioteki Narodowej.

To dostęp do 3 472 014 publikacji ze wszystkich dziedzin wiedzy, również najnowszych, objętych ochroną prawa autorskiego. Dzięki staraniom KG OLiJP właściwie wszystkie potrzebne do opracowania tematów z etapu szkolnego pozycje są digitalizowane i dostępne dla uczniów. Jest to jednak możliwe tylko poprzez terminal, znajdujący się w instytucji partnerskiej. Dlatego dobrze byłoby, aby nauczyciel, opiekun olimpijczyka, poinformował o tej możliwości dyrektora szkoły, który wystąpi z wnioskiem do Biblioteki 5 Ibidem,

s. 186-187.

Nauczyciel i Szkoła nr 7 (120)

9

Z doświadczeń nauczycieli i doradców metodycznych

Narodowej o współpracę i umieści terminal na przykład w bibliotece szkolnej. Z systemu udostępniania Academica mogą korzystać nie tylko uczestnicy OLiJP, ale wszyscy olimpijczycy w szkole, a także inni uczniowie i nauczyciele. Warto uczulić uczniów, aby zwracali uwagę na to, z jakich źródeł korzystają, ponieważ w sieci mogą natrafić na teksty niedokładne, fragmenty, a także teksty błędne, jeśli chodzi o interpretację utworów.

Praca z uczniem-olimpijczykiem nie kończy się oczywiście z chwilą napisania pracy wstępnej. Przed uczestnikiem II etapu OLiJP tekst analityczno-argumentacyjny lub analityczno-interpretacyjny i test językowy, gdyż Olimpiada Literatury i Języka Polskiego służy doskonaleniu edukacji polonistycznej i rozwijaniu humanistycznych zainteresowań młodzieży, ale także uczy sprawnego posługiwania się językiem w mowie i w piśmie.

Podstawą kompetencji intelektualnych uczestnika Olimpiady jest umiejętność pogłębionej, uważnej lektury tekstu, konieczna, aby stać się badaczem literatury.

Dużą uwagę w trakcie trwania Olimpiady zwraca się więc na zagadnienia językowe, gdyż język to narzędzie komunikacji międzyludzkiej i tworzywo literatury.

I jak powiedział Ludwig Wittgenstein, granice mojego języka są granicami mojego świata (to jeden z moich ulubionych cytatów dotyczących zagadnień językowych). Dlatego przed nauczycielem stoją kolejne zadania. Wprowadzenie ucznia w tajniki interpretacji wiersza, powtórzenie teorii literatury (szczególnie podstaw poetyki) i zagadnień z zakresu poprawności językowej, słowotwórstwa, leksyki, podstaw gramatyki historycznej, analizy zdania wielokrotnie złożonego (to zadanie na teście jest zwykle bardzo wysoko punktowane)6 .

Jeżeli uczeń zakwalifikuje się do części ustnej zawodów II stopnia, warto w ramach zajęć dodatkowych wrócić do rozmowy o pracy z etapu szkolnego. Uczestnik OLiJP ma obowiązek – według Regulaminu OLiJP – zaprezentować treść pracy na forum publicznym w obecności członków Komisji Szkolnej OLiJP w ramach etapu szkolnego i na pewno to zrobił, ale teraz jest dojrzalszy, bogatszy o nowe doświadczenia literackie i może z dystansem spojrzeć na to, co napisał.

Nauczyciel może zadawać mu przykładowe pytania do pracy, rozszerzyć konteksty na inne epoki literackie,

znaleźć w nich podobne zjawiska kulturowe, jednym słowem – dokonać symulacji zawodów ustnych.

Ostatni etap zmagań olimpijskich to etap centralny, w Warszawie. Nauczyciel pomaga uczniowi w wyborze dwóch zagadnień do części ustnej i czuwa nad ich poprawnym i wnikliwym opracowaniem. To ważne, bo z praktyki wiadomo, że uczniowie bagatelizują temat, twierdząc, że i tak nie zakwalifikują się do zawodów ustnych. Dlatego tak ważna jest rola nauczyciela w tym momencie zmagań olimpijskich. Dobre opracowanie tematów pozwoli uczestnikowi uniknąć niepotrzebnego stresu w Warszawie. Zestaw tematów do zawodów centralnych, z których uczeń wybiera dwa, jest umieszczony na stronie internetowej KG OLiJP, a szczegółowe wymagania zawiera wspomniany już kilkakrotnie Regulamin OLiJP. Pozostaje trzymanie kciuków za podopiecznego, ponieważ w etapie centralnym towarzyszy uczniom z danego województwa sekretarz KO OLiJP. Chciałabym jeszcze podkreślić, że nauczyciel, osoba dorosła, pedagog, powinien być dla uczestnika wsparciem psychicznym, otoczyć młodego człowieka opieką, wprowadzać spokój, tłumaczyć, że owszem, Olimpiada to rywalizacja, ale nie tylko wynik się liczy.

Już sam trud udziału w Olimpiadzie wyróżnia młodego człowieka, daje dostęp do wiedzy, zwiększa umiejętności.

Dorota Siwicka, historyk literatury, zatrudniona w Pracowni Literatury Romantyczniej IBL PAN, zauważyła, że internetowy Słownik Języka Polskiego aktualizowany przez PWN podaje [w takiej kolejności] następujące sensy słowa olimpijczyk: „1. >zawodnik biorący udział w igrzyskach olimpijskich<, 2. >uczestnik, a zwłaszcza laureat olimpiady szkolnej<, 3.mit. gr. >każdy z dwunastu głównych bogów mieszkających na Olimpie<”. ten zapis, oficjalnie potwierdzający pojawienie się we współczesnej polszczyźnie „olimpijczyka” jako uczestnika olimpiady szkolnej, świadczy o wielkim sukcesie wszystkich środowisk, dzięki którym olimpiady przedmiotowe stały się trwałym elementem naszego społecznego życia. I jak najsłuszniejsze wydaje się umieszczenie tego słowa między sportowcem a bogiem mieszkającym na mitycznej górze.7 Uczeń – olimpijczyk „mieszka” na takiej mitycznej górze wiedzy. A umożliwia mu to właśnie udział w Olimpiadzie i opieka doświadczonego nauczyciela.

6 Jarosław Ławnik w artykule Olimpiada Literatury i Języka Polskiego [w:] Wokół Olimpiady Literatury i Języka Polskiego, pod. red. A. Wójtowicz, Warszawa 2013, podaje dość dokładnie zagadnienia szczegółowe przydatne uczestnikowi OLiJP, s. 61-62.

7 Słownik Języka Polskiego, http://sjp.pwn.pl, dostęp, 19 listopada 2013, [cyt. za:] D. Siwicka, Nasz wspólny Olimp, [w:] Wokół Olimpiady Literatury i Języka Polskiego, pod. red. A. Wójtowicz, Warszawa 2013, s.40.

10

Nauczyciel i Szkoła nr 7(120)

Z doświadczeń nauczycieli i doradców metodycznych

W Przewodniku po tematach Profesor Teresa Kostkiewiczowa napisała, że Olimpiada jest misją, „przywróceniem należnego miejsca w świadomości społecznej wartościom humanistycznym, a także przedstawia [Olimpiada] pewien postulat wychowawczy, postulat twórczej aktywności, świadomego podejmowania poznawczego wysiłku, ambitnego przekraczania progu wymogów minimalnych”8.

Olimpiada Literatury i Języka Polskiego jest organizowana od 1970 roku. Siedzibą Komitetu Głównego OLiJP odpowiedzialnego za kształt merytoryczny i organizację zawodów jest Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. Za organizację OLiJP w województwie podkarpackim odpowiada Komitet Okręgowy OLiJP w Rzeszowie, działający przy Instytucie Polonistyki i Dziennikarstwa Uniwersytetu Rzeszowskiego. Od roku 2019 funkcjonuje również Olimpiada dla uczniów szkół podstawowych.

Dodam jeszcze, że sposób pracy z olimpijczykiem zmienił się w trzyletnim liceum. Należy bowiem dodać, że polska szkoła jest w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat miejscem nieustannych zmian i eksperymentów, na które musi też reagować Komitet Główny OLiJP. Szczególnie trudna sytuacja miała miejsce po wprowadzeniu gimnazjów i skróceniu czasu nauki w liceum. Ograniczono znacznie listę lektur obowiązkowych, wprowadzono zwyczaj czytania tekstów we fragmentach, co według członków Komitetu Głównego znacząco obniżyło kompetencje czytelnicze uczniów, a także wpłynęło na ich sposób pracy z tekstem literackim. Udział w Olimpiadzie, która nadal promuje znajomość tekstów ważnych dla literatury polskiej i europejskiej, a także wiedzę o języku, stał się więc dla ucznia dodatkowo cenny. Powstało coś, co nazwano środowiskiem Olimpiady Polonistycznej.

Należą do niego wykładowcy szkół średnich i uniwersytetów – członkowie jury zawodów II i III stopnia, laureaci, finaliści, a także uczestnicy zawodów, dla których przygoda z Olimpiadą pozostała w pamięci ważnym doświadczeniem poznawczym9.

Obecnie Olimpiada obejmuje swym zasięgiem młodzież z innych krajów, a od dwóch lat organizowana jest też w Polsce dla uczniów szkół podstawowych.

8 T.

Kostkiewiczowa, Wstęp, [do:] Olimpiada Literatury i Języka Polskiego. Przewodnik po tematach, pod. red. B. Kuczery-Chachulskiej, Warszawa 2003, s. 7-8.

9 T. Chachulski, A. Wójtowicz, Wprowadzenie [do:] Wokół Olimpiady Literatury i Języka Polskiego, pod. red. A. Wójtowicz, Warszawa 2013, s.6.

Osoby związane z Olimpiadą podkreślają, że coraz trudniej pracować z młodzieżą uzdolnioną humanistycznie, ponieważ rośnie pokolenie, które najpierw grało na komputerze, a dopiero później uczyło się czytać. Najmłodsze pokolenia, w przeciwieństwie do starszych, mają już zmieniony sposób percepcji tekstów.

Trudno im koncentrować się na większych, skomplikowanych językowo całościach. (…) Toteż literatura, którą one stworzą, na pewno będzie inna10.

Według historyk literatury, Marty Zielińskiej, zadaniem badaczy jest opisać skutki, jakie dla percepcji literatury mają rozmaite formy przekazu, szczególnie „czytanie w komputerze”. Osobnym zagadnieniem są – według niej – relacje między internetem a edukacją polonistyczną. Sieć nie jest kolejną „pomocą naukową” używaną podczas lekcji. Ogarnia wszystkie dziedziny naszego życia. Służy uczniom, podobnie jak innym użytkownikom, do zdobywania informacji oraz jako medium komunikacyjne. Jedni uczniowie korzystają ze ściąg, Wikipedii czy portali lekturowych, inni, ambitniejsi, umieszczają tam swoje wypracowania, tworzą strony poświęcone pisarzom, prowadzą blogi. Aktywność nauczycieli jest o wiele mniejsza, lecz wkrótce to się zmieni, kiedy do szkół wejdzie pokolenie wychowane z komputerem. Można sobie wyobrazić naukę o literaturze online. Istnieją już takie programy amerykańskich uniwersytetów, gdzie przez internet student słucha wykładów, zapoznaje się z lekturami, zdaje testy kontrolne. O ile w innych dziedzinach to się sprawdza, w przypadku literatury sprawa jest nieco trudniejsza. Nie chodzi tu przecież o samą wiedzę, ale o umiejętność obcowania z tekstem artystycznym, która wyrabia się w skupieniu nad książką i w żywej dyskusji na jej temat. W dobie internetu ta umiejętność jest zagrożona, toteż nie powinno się zmniejszać jej roli w szkole na korzyść nowych sposobów komunikacji11.

Odpowiedzialność nauczyciela-polonisty jest więc ogromna. Opiekunów olimpijczyków, którzy chcieliby porozmawiać indywidualnie, czy też skorzystać z mojej bogatej bazy książek i adresów bibliograficznych, zapraszam do współpracy.

10 M. Zielińska, Epoka postpapierowa, [w:] Wokół Olimpiady Literatury i Języka Polskiego, pod. red. A. Wójtowicz, Warszawa 2013, s. 82.

11 Ibidem, s. 84.

Opracowała: Małgorzata Byszuk doradca metodyczny z języka polskiego dla szkół ponadpodstawowych PCEN Rzeszów nauczyciel języka polskiego w I LO w Rzeszowie

Nauczyciel i Szkoła nr 7 (120)

11

Z doświadczeń nauczycieli i doradców metodycznych

Drugi dzień II Kongresu Edukacyjnego IT i Szachy

12

Nauczyciel i Szkoła nr 7(120)

Z doświadczeń nauczycieli i doradców metodycznych

Drugi dzień II Kongresu Edukacyjnego IT i Szachy

Nauczyciel i Szkoła nr 7 (120)

13

Przedmiotów Przyrodniczych w Beskidzie Niskim oraz Rzeszowie

Uczestnicy XXI Ogólnopolskiego Forum Nauczycieli Z doświadczeń nauczycieli i doradców metodycznych

14

Nauczyciel i Szkoła nr 7(120)

Z działalności instytucji społecznych i kulturalnych Podkarpacia

XXI Ogólnopolski Forum Nauczycieli Przedmiotów Przyrodniczych

T

radycyjnie już, w trzeci weekend września odbyło się spotkanie nauczycieli szkolnych i akademickich w ramach XXI Ogólnopolskiego Forum Nauczycieli Przedmiotów Przyrodniczych. Po raz pierwszy w swojej historii konferencja odbyła się w wojewódzkim podkarpackim (w Beskidzie Niskim oraz Rzeszowie). Miała one również wymiar międzynarodowy, gdyż gościliśmy też naukowców z Czech (uniwersytet w Ostrawie).

Z powodów pandemicznych w spotkaniu wzięło udział jedynie ok. 70 osób. 80% z nich to goście – pasjonaci, którzy przyjechali spoza województwa podkarpackiego. Najsilniejsza grupa przybyła z Górnego Śląska, z kolei najdalej miały osoby z Gdańska, Stargardu, czy Świebodzina. Tym bardziej cieszy możliwość prezentacji naszego regionu oraz wymiany doświadczeń z pracy zawodowej. Wśród przybyłych, tradycyjnie, najliczniej reprezentowani byli geografowie. Wędrowanie mają oni „we krwi”. Mieliśmy też biologów, fizyków i chemików.

Każdy mógł znaleźć coś dla siebie. Podczas wycieczki w Beskid Niski odwiedzono Bóbrkę i najstarszą na świecie, ciągle działającą kopalnię ropy naftowej.

Trudne i zawiłe dzieje tych ziem oraz losy ich mieszkańców (w tym Łemków) przybliżali z pasją kolega Robert Szura i kolega Krzysztof Szpara. Uczestnicy Forum zwiedzili cerkiew łemkowską oraz cmentarz wojenny nr 6 z w Krempnej (część Szlaku Frontu Wschodniego I Wojny Światowej). Również w Krempnej chłonięto specyfikę Magurskiego Parku Narodowego w Ośrodku Edukacyjnym tego parku. Nieznane elementy geomorfologii obszaru warsztatów przedstawił również dr hab. Piotr Gębica. Podczas przejazdu dyskutowano nad planowaną budową zbiornika wodnego Kąty-Myscowa. Ma on być jednym z większych w Polsce.

Drugi dzień był dniem wykładowym. Konferencja była współorganizowana przez Uniwersytet Rzeszowski (wykłady prowadzili pracownicy uniwersytetu), Podkarpackie Centrum Edukacji Nauczycieli, Urząd Marszałkowski oraz Rzeszowski Oddział Polskiego

Nauczyciel i Szkoła nr 7 (120)

15

Z działalności instytucji społecznych i kulturalnych Podkarpacia

Towarzystwa Geograficznego. Obrady prowadzone były w sali audytoryjnej Urzędu Marszałkowskiego.

Na wstępie, w imieniu marszałka województwa podkarpackiego Władysława Ortyla, głos zabrała dyrektor Departamentu Edukacji, Nauki i Sportu, dr Barbara Pelczar-Białek. Odczytała ona list od marszałka oraz złożyła życzenia udanych obrad. Z kolei okolicznościowy list od Rektora Uniwersytetu Rzeszowskiego, prof. Sylwestra Czopka, przekazał dr hab. Piotr Gębica.

Słowa podziękowania oraz gratulacji skierowała do zebranych Dyrektor PCEN, Krystyna Wróblewska.

Przedstawiła m.in. zadania, stojące przed współczesnym nauczycielem oraz zaprezentowała formy wsparcia, które oferuje PCEN. Ta instytucja reprezentowana była też przez dr. Dariusza Ziębę oraz dr. Stanisława Kusiaka. W tej części spotkania słowa do nauczycieli skierował jeszcze dyrektor Ośrodka Debaty Międzynarodowej, pan Maciej Trojnar, który zaprezentował ofertę edukacyjną, w tym przykładowe gry edukacyjne z zakresu geopolityki. Pierwszą część spotkania

prowadziła dr Joanna Wład-Michalik (reprezentująca Rzeszowski Oddział PTG). Prowadzącym część drugą był pan Robert Szura.

Po części oficjalnej zapoznaliśmy się z istotą questingu i WebQuestów (dr Małgorzata Buczek-Kowalik).

Geomorfologiczne skutki katastrofalnych opadów w Polsce południowo-wschodniej zaprezentował dr hab.

Piotr Gębica. O usługach ekosystemowych mówiła dr Agata Ćwik. Była to kolejna dawka wiedzy, którą z powodzeniem wykorzystamy podczas pracy zawodowej.

Kolejne spotkanie już za rok. Tegoroczne miało profil bardziej geograficzno-ekologiczny, w ubiegłym roku w Warszawie odbyło się spotkanie z większą ilością elementów z fizyki, za rok zaś w Gdańsku czeka nas większa dawka wiedzy biologicznej.

Drodzy Goście, jesteśmy pewni, że po tej wizycie niejednokrotnie wrócicie do naszego regionu. Na pewno już jesteście pewni, że województwo podkarpackie to nie tylko Bieszczady. A Rzeszów nie leży jedynie gdzieś koło Łańcuta (choć prawdą to jest).

Opracowała: Joanna Wład-Michalik

16

Nauczyciel i Szkoła nr 7 (120)

Z doświadczeń nauczycieli i doradców metodycznych

Teatralne przygody

Z

ajęcia teatralne musiały przejść ewolucję, zanim znalazły się w programach szkolnych, ale odkąd się tam już zjawiły, spełniają podwójne zadanie: estetyczne i kulturowe.

Estetyczne, ponieważ prowadzą ucznia do odkrywania świata poprzez zmysły, a kulturowe, gdyż wspierają go w przyswajaniu wartości i uświadamianiu sobie elementów cywilizacyjnych, nierzadko odrębnych od tradycji własnej ojczyzny czy regionu.

Teatr to przestrzeń, która zmusza do otwarcia, do eksperymentowania, do przeżywania i doświadczania emocji. Ta przestrzeń może też być doskonałym miejscem do pracy z uczniem, nie tylko tym zdolnym… Dlaczego?

Powodów jest wiele, a wszystko zależy od celów, jakie stawia sobie nauczyciel.

Zabawa i teatr wnoszą w nauczanie języków (i nie tylko) poszanowanie zasad, słuchanie i uważność względem drugiej osoby, a jednocześnie wprowadzają wymiar kreatywności, która prowadzi ostatecznie do swobodniejszej wypowiedzi. Ćwiczenia teatralne pozwalają na stworzenie przestrzeni, w której komunikacja w języku obcym będzie przez uczniów przeżywana jako bardziej naturalna niż podczas zwyczajnych lekcji językowych. Dzieje się tak dzięki kontekstualizacji użycia języka w świecie wyrażeń i emocji, dodatkowo z włączeniem komunikacji niewerbalnej, stanowiącej przecież ważny element autentycznej komunikacji międzyludzkiej. Właściwie przeprowadzone zajęcia teatralne wymagają więc nie tylko pracy nad językiem (wymowa, zrozumienie, intonacja), lecz również nad mową ciała, nad głosem, ćwiczenia pamięci i koncentracji, dynamizacji grupy, wprowadzenia w sztukę improwizacji, itp. Uczniowie przeżywają wtedy użycie języka obcego w konkretnej sytuacji i zawsze w odniesieniu do drugiej osoby.

Dla mnie podstawowym celem jest najpierw motywacja do nauki języka. Uczeń, który widzi, że język jest nie tylko przedmiotem szkolnym, ale jest narzędziem do wyrażania emocji i do przeżywania ich wraz z innymi, narzędziem, dzięki któremu poznaje ludzi z innych krajów, innych kultur, z którymi może dzielić się doświadczeniem – jest o wiele bardziej zmotywowany do nauki nie tylko w szkolnym kontekście, ale również na własną rękę.

Jakie są praktyczne korzyści prowadzenia zajęć teatralnych? Praca ze sztuką teatralną pozwala na znaczącą poprawę wymowy i jednocześnie płynności wypowiedzi.

Z punktu widzenia nauczyciela języka obcego, zajęcia teatralne to zajęcia rozwijające językowo, poszerzające znacznie ich zasób słownictwa, wpływające pozytywnie na kompetencję wypowiedzi ustnej czy zastosowanie w praktyce struktur gramatycznych, ćwiczonych na lekcjach.

Dodatkowo wzmacnia się integracja grupy, rodzą się przyjaźnie, ponieważ teatr to zawsze działania indywidualne, ale na rzecz wspólnego projektu.

Zajęcia teatralne to czas dobrej zabawy, ale również przestrzeń odkrywania samych siebie, co jest ważne dla ludzi młodych. Pracując nad wyrażaniem różnych emocji, mogą oni odkrywać te, które są w nich samych, które wpływają na ich samopoczucie i zachowanie. Pracując nad gestami i mimiką, mogą jednocześnie przyjąć i zaakceptować swoją fizyczność (co w okresie dojrzewania miewa niebagatelne znaczenie).

Prowadzenie zajęć czy warsztatów teatralnych różni się od prowadzenia lekcji języka obcego. Ale w obu przypadkach ważne jest wcześniejsze przygotowanie zajęć i uświadomienie sobie ich celowości. A najważniejszym celem zajęć teatralnych powinna być przyjemność płynąca z dzielenia się wspólnymi przeżyciami. Trzeba pamiętać, że nasi uczniowie nie są zawodowymi aktorami.

Przed zajęciami należy też odpowiednio zorganizować przestrzeń: zostawić dużo miejsca, które będzie potrzebne przy wszelkiego rodzaju ćwiczeniach ruchowych. Ważne jest również, aby atmosfera w czasie zajęć była spokojna i rozluźniona (choć oczywiście zarówno uczniowie, jak i prowadzący przestrzegają pewnych zasad) tak, aby zniwelować wszelki strach i niepewność związane nie tylko z używaniem języka obcego, ale również z ruchem scenicznym.

Ważne jest uświadomienie sobie, że w pracy ze sztuką teatralną nie należy koncentrować się jedynie na tekście…

Nauczyciel i Szkoła nr 7 (120)

17

Z doświadczeń nauczycieli i doradców metodycznych

W mojej praktyce zaczynam zawsze od zajęć związanych tylko z ruchem i głosem. Uczymy się wraz z uczniami tego, jak poruszać się na scenie, uświadamiamy sobie, w jaki sposób czynimy to w życiu codziennym i staramy się przenieść to na scenę. Potem dodajemy do tego głos. Głos, który na scenie ma być donośny, opanowany (nawet, gdy krzyczymy w emocjach) i staje się narzędziem, rekwizytem. Teatr to również ćwiczenia z dykcji: na scenie musimy być przecież nie tylko słyszani, ale też zrozumiani.

Ruch, głos, dykcja… Te wszystkie elementy poprzedzają pracę z tekstem. Oczywiście, jeśli przygotowujemy sztukę, to w międzyczasie musimy dorzucać elementy pracy z tekstem: czytanie na głos, ewentualne tłumaczenie niezrozumiałych fragmentów (szczególnie, jeśli pracujemy z uczniami na poziomie A1 czy A2).

Ale w pierwszych dwóch, trzech miesiącach tekst nie jest najważniejszy…

Co ciekawe, gdy już dochodzimy do właściwej pracy z tekstem, okazuje się, że nawet uczniowie zaczynający dopiero naukę języka, są w stanie opanować swoje role – nie jest to zadanie niewykonalne. Dzięki powtarzaniu połączonemu z gestykulacją i ruchem, łatwiej zapamiętać tekst nawet w języku, którego jeszcze dobrze nie znamy.

Oczywiście nie prowadzi się zajęć teatralnych jedynie dla nich samych. Praca ze sztuką teatralną powinna kończyć się spektaklem. Dzisiaj w Polsce możemy znaleźć wiele obcojęzycznych festiwali teatralnych dla młodzieży, wystarczy tylko poszukać… Jeśli nie, to warto wystawić sztukę w szkole, dla innych uczniów.

Dla naszych aktorów to zawsze jest niesamowite przeżycie, budujące ich wiarę w siebie i w swoje możliwości (nawet jeśli w trakcie spektaklu zdarzają się jakieś potknięcia). Z pewnością zapamiętają to doświadczenie na długie lata i będą do niego wracać. Tak bywa przecież ze wszystkimi wydarzeniami w naszym życiu, które są nacechowane silnymi pozytywnymi emocjami…

W I Liceum Ogólnokształcącym w Rzeszowie teatr jako forma pracy z młodzieżą już od dawna cieszy się dużym zainteresowaniem. Młodzież wraz z nauczycielami pracuje nad sztukami w języku polskim, angielskim i francuskim.

Spektakle wystawiane były nie tylko w Rzeszowie, lecz w całej Polsce w ramach festiwali i przeglądów teatralnych. Szkoła współorganizuje również (z rzeszowskim Teatrem Maska) od lat Festiwal Szkolnych Teatrów Obcojęzycznych: w 2019 r. była to już XX edycja!

Teatr bawi, uczy i inspiruje, dlatego w szkole XXI wieku powinien znaleźć na stałe swoje miejsce.

Opracowała: Agnieszka Mynart doradca metodyczny z języka francuskiego nauczyciel języka francuskiego w I LO w Rzeszowie

18

Nauczyciel i Szkoła nr 7(120)

Z doświadczeń nauczycieli i doradców metodycznych

Preewangelizacja i formacja rozczarowanych

O

kres pandemii utwierdził nas w przekonaniu, że duchowe peryferie współczesnego świata nie są rzeczywistością odległą. Wydaje się jednak, że nie pandemia spowodowała tę sytuację, a tylko ją ujawniła. Stan rzeczy ukrywał się za niezliczonymi inicjatywami, które z dobrej woli staraliśmy się organizować. Byliśmy tak zajęci, że brakowało czasu na refleksję i rzetelne wnioski.

Doświadczenie duchowe paradoksalnie jest bardziej czasochłonne niż zewnętrzne działania i aktywności. Kiedy angażujemy się w kolejne akcje niewiele czasu zostaje na refleksję i ocenę. Dopiero kolejne lockdowny zatrzymały przeładowaną agendę inicjatyw i podarowały nam okazję, aby wrócić do naszych myśli i pytań. Okazało się, że wielu ma z tym niemałe trudności. Także duchowni i katecheci, dla których pogłębiona refleksja czy medytacja powinna być chlebem powszednim.

Ostatnie dwa lata były okazją do przemyśleń, aby wyraźniej zdać sobie sprawę z powiększającego się rozdarcia między naszymi staraniami, inicjatywami katechetycznymi i wychowawczymi a osiąganymi owocami. Dzięki refleksji w okresie zamkniętych szkół i kościołów, udało się zauważyć, że w społeczeństwie, które w znacznej mierze tworzą ludzie ochrzczeni, wykatechizowani i dopuszczeni do świętych sakramentów, paradoksalnie niemało jest osób, które właściwie wymagają tzw. pierwszej ewangelizacji. Nie trzeba chyba przekonywać żadnego katechety, że do takich peryferii wymagających zaangażowania misyjnego należałoby zaliczyć także dzisiejszą szkołę.

I to bez uwzględniania osób innych religii, których coraz więcej w naszym środowisku. To potwierdza tezę teologa pastoralisty, ks. D. Brody, że „osoby posłane do nauczania religii, przekraczając próg dzisiejszej szkoły, wchodzą w jakiejś mierze na teren misyjny” (D. Broda, Preewangelizacja odpowiedzią na współczesne wyzwania kulturowe. Studium katechetyczne, Lublin 2020).

Dlatego preewangelizacja rozumiana jako wstępny etap formacji chrześcijańskiej, poprzedzający ewangelizację i katechezę, powinna znaleźć stałe miejsce zarówno w szkolnym nauczaniu religii, jak i w parafialnym duszpasterstwie. Jej zadaniem jest są działania przygotowujące człowieka niewierzącego lub oddalonego od wiary, czy obojętnego religijnie, do owocnego przyjęcia kerygmatu.

Sytuacja przypomina doświadczenie uczniów podążających do Emaus (Łk 24,13nn), a właściwie oddalających się od Jerozolimy. Wspomniane ewangeliczne opowiadanie dobrze wpisuje się w szeroki kontekst kulturowy naszego świata i w konkretne przeżycia współczesnego człowieka Zachodu.

A dzisiaj nie brakuje osób zagubionych, rozgoryczonych i zawiedzionych w kwestiach wiary. Oddalają się od wspólnoty wierzących jak tamci uczniowie od Jerozolimy. Wspomniana ewangeliczna scena pokazuje, na przykładzie Jezusa, model procesu formacyjnego wobec osób rozczarowanych. Pierwsze, co uczynił Jezus, to „przybliżył się i szedł z nimi” (Łk 24,15).

Była to swego rodzaju „obecność niewidzialna”. Początkowo tylko przysłuchiwał się rozmowie, ich wątpliwościom i pytaniom. Jego obecność wynikała z troski i była wyrazem Jego miłosierdzia.

Potrzeba dziś umiejętności wychodzenia do osób zagubionych. Aby im towarzyszyć, wysłuchać i pozadawać pytania, które sprowokują refleksję i otworzą na szansę odkrycia sensu życia. Z czasem, cierpliwie, może to doprowadzić ich do szansy na doświadczenie wiary. Potrzebę takich działań wyraził papież Franciszek, wyciągając aktualne wnioski z postawy Jezusa dołączającego do uczniów uciekających z Jerozolimy do Emaus: Potrzebny jest Kościół, który nie lękałby się wejść w ich noc. Potrzeba Kościoła zdolnego spotkać się na ich drodze.

Potrzeba Kościoła, który potrafi włączyć się w ich rozmowę.

Potrzeba Kościoła, który potrafi prowadzić dialog z tymi uczniami, którzy uciekając z Jerozolimy, błąkają się bez celu, sami ze swoim zawodem, rozczarowaniem chrześcijaństwem, uważanym już za ziemię jałową, bezowocną, niezdolną do dania sensu. (Brazylia, 2013).

Nietrudno zauważyć nasze podobieństwo do uczniów z Emaus. Z pewnością jesteśmy inni niż dwa lata temu. Wielu ma świadomość, że coś już się skończyło… Pojawia się przeczucie, że coś się też zaczyna. Tylko jeszcze dobrze nie wiemy, co…, a tym bardziej nie wiemy jak…? Zanim jednak zaczniemy odpowiadać na te pytania, najpierw wsłuchajmy się na poważnie w pytania, jakie obecna sytuacja obudziła w naszych sercach, także u wychowanków. Bo nie jestem pewny, czy ktoś z nas wciąż nie „oddala się od Jerozolimy”?

A z pewnością nie brakuje takich osób pośród naszych podopiecznych.

Nasze pytania oczywiście należy umieścić w kontekście wielkich kwestii, z którymi wciąż sobie nie poradziliśmy, a które kształtują nasze doświadczenie. To ważne, gdyż żyjemy w kręgu cywilizacji Zachodu, który po utracie wiary w „wielkie narracje” marksizmu zachwycił się postmodernistycznym pluralizmem „małych narracji”, biorąc za drogowskaz tolerancję wobec wszystkiego, a więc i dystans – do religii, do stylu życia, do koncepcji miłości. A tak naprawdę, jak ktoś zauważył, to zauroczenie pozbawiło człowieka wpływu na rzeczywistość. Jeśli nawet ktoś próbuje wykrzyczeć swoje ideały i wartości, broni ich w manifestacjach, pochodach i happeningach – to jego słowa niczego nikogo nie uczą, nic nie pokażą, a tylko włączają w chór, w którym łatwiej znosi się zagubienie.

Nasze piękne propozycje wychowawcze, edukacyjne i religijne również mogą być przeżywane tylko jako manifestacja ideałów i wartości, bez próby wpływania na rzeczywistość, bez starania o osobistą i wspólnotową przemianę. Bo zadowala tylko to, że razem łatwiej znosimy swoje zagubienie.

Zatem stajemy wobec niemałych wyzwań odziedziczonych nie tylko po okresie pandemii, która sparaliżowała wypracowane formy działania struktur społecznych, doprowadzając do wzmocnienia polaryzacji i podziałów kulturowych. I nie widać drogi wyjścia. Dlatego należy o nią zapytać. Skorzystajmy więc z doświadczenia uczniów uciekających z Jerozolimy do Emaus i zacznijmy od dzielenia się naszymi pytaniami.

I dajmy sobie czas, aby nasze odpowiedzi spokojnie dojrzewały na miarę wyzwań i „znaków czasu.

Opracował: ks. Mirosław Grendus – Krosno

Nauczyciel i Szkoła nr 7 (120)

19

Z Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej przy PZPW w Rzeszowie

Relacja z webinaru

Jak literatura dla dzieci obnaża dorosłych?

W sytuacji epidemicznej formy zdalne stały się głównym sposobem organizowania wydarzeń kulturalnych, spotkań autorskich, konferencji czy szkoleń. Jedną z najpopularniejszych form komunikacji na odległość, wykorzystywaną również przez biblioteki pedagogiczne, są webinary.

Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Rzeszowie, przygotowując ofertę wspomagania nauczycieli, zaplanowała cykl webinarów (na platformie Microsoft Teams) pod tytułem Książki w życiu dziecka, jak przez literaturę oswajać rzeczywistość. Celem spotkań z udziałem zaproszonych gości – ekspertów w dziedzinie literatury dziecięcej i młodzieżowej – jest stworzenie przestrzeni do dzielenia się wiedzą oraz wspierania nauczycieli w pracy nad kształtowaniem najmłodszego pokolenia czytelników.

Pierwszy webinar w ramach cyklu odbył się 17 marca 2021 r., pod hasłem Jak literatura dla dzieci obnaża dorosłych? Zaproszenie na spotkanie inauguracyjne przyjęła Pani Dorota Lipińska – członkini Polskiej Sekcji IBBY, ekspertka w dziedzinie literatury dla dzieci i młodzieży, trenerka umiejętności wychowawczych oraz autorka książek dla dzieci i artykułów w serwisach dla rodziców. W webinarze uczestniczyli nauczyciele edukacji wczesnoszkolnej i wychowania przedszkolnego oraz nauczyciele bibliotekarze. O szerokim zainteresowaniu tematem świadczyły zgłoszenia osób także spoza naszego województwa: z Wrocławia i Poznania.

Prelegentka bardzo ciekawie mówiła o tym, w jaki sposób książki, które czytamy dzieciom konfrontują nas, dorosłych z własnymi i społecznymi przekonaniami, schematami myślenia, ograniczonymi kompetencjami; jak obnażają rodziców i wychowawców wobec tematów tabu i spraw, o których nie zawsze potrafimy z dzieckiem rozmawiać. Wskazała, skąd czerpać inspirację do wyszukiwania kolejnych tytułów, rekomendując książki poruszające ważne tematy, adresowane do różnych grup wiekowych. Są to informacje przydatne w pracy metodycznej i wychowawczej z przedszkolakami i młodszymi uczniami szkoły podstawowej, jak również przy doborze książek dla bibliotek szkolnych.

Spotkanie było niezwykle inspirujące, a Pani Dorota Lipińska udostępniła swoją prezentację, która została rozesłana wszystkim uczestnikom webinaru.

Cykl spotkań tematycznych z udziałem ekspertów w dziedzinie literatury dziecięcej i młodzieżowej będzie kontynuowany w roku szkolnym 2020/2021, a szczegółowe informacje publikowane na stronie biblioteki.

20

Nauczyciel i Szkoła nr 7 (120)

Dorota Lipińska

fot.Paulina Niemińska-Momot

Plakat przygotowany przez Małgorzatę Mikę-Zarębską

Opracowały: Izabela Tomoń-Bąk i Renata Bąk Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Rzeszowie

Z Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej przy PZPW w Rzeszowie

10. Narodowe Czytanie z Pedagogiczną Biblioteką Wojewódzką przy PZPW w Rzeszowie i Uniwersytetem Rzeszowskim

P

edagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Rzeszowie po raz kolejny zaangażowała się w ogólnopolską akcję pod patronatem Prezydenta RP, promującą klasykę polskiej literatury. Lekturą tegorocznej, dziesiątej edycji Narodowego Czytania był ponadczasowy dramat Gabrieli Zapolskiej Moralność pani Dulskiej. Gospodarzem i współorganizatorem wydarzenia był Uniwersytet Rzeszowski.

4 września 2021 r. we wspólnym czytaniu w auli Uniwersytetu Rzeszowskiego uczestniczyli przedstawiciele władz wojewódzkich i samorządowych oraz władz uczelni, dyrektorzy i nauczyciele lokalnych szkół ponadpodstawowych wraz z uczniami, przedstawiciele instytucji kultury, dziennikarze oraz pracownicy biblioteki. Spotkanie było transmitowane na żywo na kanale youtube.com.

Zgromadzonych w auli gości przywitali: Wicedyrektor ds. Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Rzeszowie Pani Beata Michałuszko, która prowadziła spotkanie oraz – w imieniu gospodarza i współ-

organizatora wydarzenia, JM Rektora Uniwersytetu Rzeszowskiego prof. dr hab. Sylwestra Czopka – Prorektor ds. Kolegium Nauk Humanistycznych prof. dr hab. Paweł Grata.

Wśród znamienitych gości, którzy przyjęli zaproszenie, obecni byli: Ewa Leniart – Wojewoda Podkarpacki, Małgorzata Rauch – Podkarpacki Kurator Oświaty, Jerzy Cypryś – Wiceprzewodniczący Sejmiku Województwa Podkarpackiego, Konrad Fijołek – Prezydent Miasta Rzeszowa, Katarzyna Kuczmenda – Zastępca Dyrektora Departamentu Edukacji, Nauki i Sportu, Krystyna Wróblewska – Dyrektor Podkarpackiego Zespołu Placówek Wojewódzkich, Bogusława Buda – Przewodnicząca Komisji Międzyzakładowej NSZZ „Solidarność” Pracowników Oświaty i Wychowania, Prof. dr hab. Paweł Grata – Prorektor Uniwersytetu Rzeszowskiego ds. Kolegium Nauk Humanistycznych, Dr hab., prof. UR Elżbieta Rokosz – Prorektor Uniwersytetu Rzeszowskiego ds.

Studenckich i Kształcenia, Dr hab., prof. UR Agnieszka Myszka – Dziekan Kolegium Nauk Humanistycznych, Dr hab. nauk o zdrowiu, prof. UR Edyta Barnaś –

Przemowa Pani Dyrektor Krystyny Wróblewskiej

Nauczyciel i Szkoła nr 7 (120)

21

Z Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej przy PZPW w Rzeszowie

Dziekan Kolegium Nauk Medycznych, Prof. dr hab.

Janusz Pasterski – Dyrektor Instytutu Polonistyki i Dziennikarstwa, Dr hab., prof. UR Elżbieta Mazur – Zastępca Dyrektora Instytutu Polonistyki i Dziennikarstwa ds. dydaktycznych, Prof. dr hab. Kazimierz Ożóg (prelegent), Prof. Marta Wierzbieniec – Dyrektor Filharmonii Podkarpackiej im. A. Malawskiego w Rzeszowie, Barbara Napieraj – aktorka Teatru im.

Wandy Siemaszkowej w Rzeszowie, Mateusz Mikoś – aktor Teatru im. Wandy Siemaszkowej w Rzeszowie, Elżbieta Telesz – Dyrektor Zespołu Szkół przy Szpitalu Wojewódzkim nr 2 w Rzeszowie.

Wśród rzeszowskich szkół, które odpowiedziały na zaproszenie Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Rzeszowie znalazły się: VIII Liceum Ogólnokształcące w Rzeszowie, IX Liceum Ogólnokształcące w Rzeszowie, Zespół Szkół Ekonomicznych w Rzeszowie, Zespół Szkół Gospodarczych w Rzeszowie, Zespół Szkół nr 1 w Rzeszowie, Zespół Szkół Plastycznych w Rzeszowie, Zespół Szkół przy Szpitalu Wojewódzkim nr 2 w Rzeszowie, Zespół Szkół Sportowych w Rzeszowie, Zespół Szkół Technicznych im. E. Kwiatkowskiego w Rzeszowie.

Wywiad z prof. dr. hab. Kazimierzem Ożogiem

Pani Wicedyrektor Beata Michałuszko z radością przywitała szkoły, po tak długiej nieobecności na stacjonarnych wydarzeniach, podkreślając, że ich obecność na spotkaniu jest dowodem na to, że działania PBW w Rzeszowie są na stałe wpisane w świadomość rzeszowskiego życia oświatowego.

Podczas przedstawiania zgromadzonych gości Pani Wicedyrektor Beata Michałuszko powitała serdecznie Panią Krystynę Wróblewską – Dyrektor Podkarpackiego

Odczytanie Aktu II dramatu Zapolskiej przez zaproszonych gości

22

Nauczyciel i Szkoła nr 7 (120)

Z Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej przy PZPW w Rzeszowie

Narodowe Czytanie w auli Uniwersytetu Rzeszowskiego

Zespołu Placówek Wojewódzkich, jednocześnie przekazując informację o zmianie formalnej dotyczącej Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Rzeszowie, która z dniem 1 września br. została włączona do PZPW. Szczególnym gościem wydarzenia był współpracujący z biblioteką przy różnych przedsięwzięciach i, jak podkreśliła Pani Wicedyrektor Beata Michałuszko – przyjaciel instytucji, Pan prof. dr hab. Kazimierz Ożóg, który uświetnił wydarzenie okolicznościową przemową. W swoim wystąpieniu Pan profesor mówił o radości czytania, znaczeniu słów i uniwersalnym przesłaniu „Moralności pani Dulskiej”. Zaznaczył, że istotą wydarzenia, w którym uczestniczymy, jest spotkanie osób połączonych wartościami czytania i wartościami kultury polskiej. Tekst literacki, jako „tkanina złożona ze słów”, może zachwycać warstwą ideową i warstwą estetyczną. Czytanie jest warunkiem poznawania świata, rozwijania języka i wiedzy. Czytanie literatury narodowej jest elementem zakorzenienia w kulturze polskiej. W tekście Gabrieli Zapolskiej aktualne jest przesłanie: „Nie możemy być ludźmi zakłamanymi, nie możemy działać podwójnie, nie możemy uprawiać dulszczyzny”.

Podczas spotkania na Uniwersytecie Rzeszowskim zaproszeni goście wspólnie z gospodarzami wydarzenia odczytali Akt II jubileuszowej lektury, wcielając się brawurowo w bohaterów sztuki Gabrieli Zapolskiej i „uwodząc słowem” zgromadzonych słuchaczy.

Akt I utworu przygotowali pracownicy biblioteki w formie słuchowiska ilustrowanego archiwalnymi materiałami ze zbiorów Polony i Narodowego Archiwum Cyfrowego, dostępnego na stronie internetowej biblioteki. Uczniowie szkół ponadpodstawowych z kolei

zostali zachęceni przez prowadzącą spotkanie do przeczytania w szkołach, nagrania i przesłania Aktu III dramatu. Ich nagrania, przesłane do końca września br. zostaną również opublikowane na stronie biblioteki.

Na koniec wydarzenia Wicedyrektor Beata Michałuszko wręczyła kwiaty prof. dr. hab. Kazimierzowi Ożogowi. Wyrazy uznania i podziękowania dla organizatorów przekazały Pani Ewa Leniart Wojewoda Podkarpacki oraz Pani Małgorzata Rauch Podkarpacki Kurator Oświaty. Podziękowania dla uczestników, inicjatorów wydarzenia oraz ciepłe słowa o współpracy z Pedagogiczną Biblioteką Wojewódzką w Rzeszowie wyraził również prof. dr hab. Paweł Grata Prorektor Uniwersytetu Rzeszowskiego.

Pani Dyrektor PZPW Krystyna Wróblewska zachęciła uczniów do przesyłania nagrań III Aktu, podziękowała także czytającym aktorom oraz pracownikom biblioteki i Uniwersytetu Rzeszowskiego za włożone serce w przygotowanie spotkania, serdecznie gratulując i wręczając kwiaty Pani Wicedyrektor Beacie Michałuszko.

Puentą spotkania może być apel Dyrektor Krystyny Wróblewskiej, nawiązujący do wykładu prof. dr. hab.

Kazimierza Ożoga i czytanego tekstu, byśmy w swoim życiu nie uprawiali dulszczyzny.

Serdecznie zachęcamy do obejrzenia internetowej transmisji z wydarzenia, by wysłuchać Aktu II dramatu Zapolskiej, odczytanego przez wyjątkowych gości.

Oprac. Izabela Tomoń-Bąk PBW w Rzeszowie przy PZPW w Rzeszowie Fot. Monika Filip

Nauczyciel i Szkoła nr 7 (120)

23

II Kongres Edukacyjny IT i Szachy

Z działalności Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie

24

Nauczyciel i Szkoła nr 7 (120)

Z działalności Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie

II Kongres Edukacyjny IT i Szachy

Nauczyciel i Szkoła nr 7 (120)

25

Z doświadczeń nauczycieli i doradców metodycznych

26

Nauczyciel i Szkoła nr 7(120)