Labinsights 5-2021

JUNI 2021

SPECIAL MEDISCH

Cobots automatiseren pre pre--analytische fase in histopathologie GROOTS IN GENOOMANALYSES

MEGAGROEI DOOR COVID-19

BLAUWALG GRONDSTOFFABRIEK

BaseClear: van DNAlabje tot Europese genomics-topper

500% groei bij MolGen door slimme coronaprediagnostiek

Start-up Photanol maakt verfgrondstoffen met cyanobacteriën

20

24

30

EDITORIAL

Cobots: soms net mensen Er staan nu in laboratoria in de Benelux naar schatting tussen de 60 en 80 cobots opgesteld. Cobots? Collaborative robots, intelligente robotarmen die zonder kooiconstructies veilig kunnen samenwerken met mensen op de werkvloer. Ze doen routinetaken, werken 24/7, drinken nooit koffie, maken geen fouten en kunnen een oplossing bieden voor het chronisch tekort aan technisch personeel. Hele sectoren kampen daarmee, in de labsector is dat niet anders. Een cobot kan ongeveer de taken van een fte overnemen, dus feitelijk krijg je er een collega bij. Die instrueer je vervolgens om allerlei repetitief werk uit handen te nemen, zodat je zelf meer tijd overhoudt voor werk waarin vakmanschap tot zijn recht komt, verfijndere werkzaamheden, maatwerk, of denkwerk tijdens datainterpretatie. Door personeelstekorten wordt er in het lab nu geregeld laaggeschoold werk gedaan door relatief hoogopgeleiden. Bijvoorbeeld elk kwartier met rekken lopen om die in een toestel te laden, het in- en uitzetten van monsters, dopjes op flesjes schroeven, dopjes van flesjes schroeven…, noem maar op. Het slokt tijd op en wie vindt dit leuk werk? Maar het moet gebeuren, dat routinewerk. Het geeft ook ruis, ‘even dat rek eruit halen’ doorbreekt de concentratie. De cobot biedt uitkomst. Niet zozeer omdat hij fte’s overbodig maakt, waardoor labs goedkoper kunnen opereren. Wel omdat met slimme robotarmen de capaciteiten van mensen beter benut kunnen worden; het 'domme werk' wordt opgepikt en er komt meer tijd voor het 'slimme werk', waarbij kennis beter benut wordt.

De verwachtingen zijn dat cobots een snelle opmars zullen maken. Nu is slechts 2 tot 5% van alle robots van dit type. De prognose is dat dit in 5 jaar tijd groeit naar zo’n 30%. Of ze tegen die tijd zo massaal in labs aan het werk zijn, vraag ik me af, maar dat hun aanwezigheid steeds gewoner wordt, staat buiten kijf.

De almaar groeiende monsterstroom, die geen tred houdt met de instroom van geschoold personeel, blijft zo hopelijk behapbaar.

Vandaar mijn stelling dat de inzet van cobots niet tot banenverlies leidt. Wel zal deze ontwikkeling het werk veranderen. De behoefte aan hoger geschoold labpersoneel groeit en op de labvloer komen er nieuwe functies bij, zoals de cobottechnicus die troubleshoot bij storingen of de cobots nieuwe kunstjes leert.

Cobots zijn niet goedkoop. Ze kosten tussen 20.000 en 40.000 euro, maar die investering kan er binnen een jaar uit zijn. Dat kan zo snel, omdat een cobot het werk van een persoon overneemt, hij nagenoeg onderhoudsvrij is, en kan doorwerken in uurtjes waarin het personeel al naar huis is. Bij mijn bezoek aan het demo lab van Sakura Finetek in Alphen a/d Rijn heb ik een cobot in actie gezien die de ontbrekende schakels in de automatisering van de pre-analytische fase in histopathologie labs opvulde.

Werkte na 1,5 jaar R&D als een zonnetje, zoals te lezen in het artikel op pagina 35. Maar je zult het altijd zien, nét tijdens die demo was de cobot even eigenwijs, en moest de operator een ingreep doen. Cobots zijn soms net mensen…

Vincent Hentzepeter, hoofdredacteur Juni 2021 |

3

INHOUD SPECIAL MEDISCH X Inzet van cobots, robotapplicaties die veilig in de ruimte kunnen samenwerken met mensen, is de volgende stap in de automatisering van histopathologielabs blijkt uit een demonstratie bij Sakura Finetek Europe in Alphen a/d Rijn.

X De groeiparel in de life sciences heet MolGen. Het Veenendaalse bedrijf heeft tijdens het afgelopen coronajaar door de coronapandemie een gigantische groeispurt doorgemaakt met preanalytische oplossingen voor moleculaire diagnostiek.

X In 28 jaar tijd is het Leidse bedrijf BaseClear uitgegroeid van een klein DNA sequencing lab tot de grootste onafhankelijke genoomspecialist van Europa en expert op het gebied van ‘microbial genomics’.

RUBRIEKEN

Editorial 3 Colofon 4 LAB kort nieuws 9 LAB column insights 19 LAB markt 39 LAB agenda 43 In het volgende nummer 43

Juni 2021 57e jaargang www.labinsights.nl Verschijnt 9x per jaar

JUNI/JULI 2021

SPECIAL MEDISCH

Hoofdredactie: Vincent Hentzepeter, redactie@labinsights.nl, +31 (0)546 658833 Aan dit nummer werkten mee: Anita Wolthuis, Els van den Brink, Marco Vellinga.

Eindredactie: Sylvie Hoyinck

Cobots automatiseren preanalytische fase in histopathologie GROOTS IN GENOOMANALYSES

EXPLOSIE DOOR COVID-19

BLAUWALG GRONDSTOFFABRIEK

Baseclear: van DNAlabje tot Europese genomics-topper

500% groei bij Molgen door slimme coronaprediagnostiek

Startup Photanol maakt verfgrondstoffen met cyanobacteriën

20

24

30

Bas Haringa, applicatiespecialist bij Sakura Finetek, bedient het Tissue-Tek SmartConnect Automated Transfer System, een cobotapplicatie die het preanalytische pathologieproces koppelt en volledig automatiseert.

Foto: FOODnote

Redactiecommissie: Peter van Amsterdam (hoofd Bioanalyse Abbott Healthcare Products), Bas van Driel (Business Development Manager Food Netherlands GBA), Henk Heijthuijsen (manager Quality Assurance & Assistance, TLR International Laboratories), Jules Hoenderop (consultant Roche Diagnostics), Mark van Lieshout ( area manager Veritas Petroleum Services), Taco van der Maten (productmanager XRF Panalytical, chairman of the board of directors van ASTM International), Anita te Riet (Bergenius Labadvies), Han te Vaanhold (international sales representative Seastar Chemicals Inc.).

Media-adviseur: Erik ten Haaf, +31 (0)297 223462, +31 (0)6 10031781 erik@labinsights.nl Vormgeving: Marjan Hammink, marjan@labinsights.nl Abonnementen: SP Abonneeservice, Postbus 105, NL-2400 AC Alphen aan den Rijn. Tel +31 (0)88 1102028, abo@labinsights.nl. Abonnement Nederland 1 jaar € 245,-, 2 jaar € 345,-. Opzeggingen dienen 8 weken voor afloop van de abonnementsperiode in ons bezit te zijn. Vraag een proef­nummer aan en/of neem een abonnement op de digitale editie en nieuwsbrief door u op­ www.labinsights.nl te registreren.

Druk: Veldhuis Media, Raalte Uitgever: maXus media publishers, 1421 AC Uithoorn © 2021 maXus media Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt worden in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch of door foto­kopieën, opname, of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur en/of de uitgever. ISSN: 2468-6417

4

| Juni 2021

Rijkserfgoed-lab: high-tech duik met nieuwe SEM

13

Baseclear: van DNA-sequencer tot microbioomexpert

Moleculaire totaaloplosser: meer dan alleen COVID

20

24

Het Rijkserfgoedlaboratorium in Amsterdam is dé plek waar erfgoedprofessionals en erfgoedbeheerders terecht kunnen met vragen over materialen, makelij, verval en conservering van objecten.

In 28 jaar tijd is het Leidse bedrijf BaseClear uitgegroeid van een klein DNA-sequencing lab tot de grootste onafhankelijke genoomspecialist van Europa en expert op het gebied van ‘microbial genomics’.

Hoe een bescheiden leverancier van DNA-extractie kits aan de agromarkt in een jaar tijd uitgegroeide tot een scale-up met ruim zestig medewerkers. Covid-19 gaf een flinke zet.

Liponzuur veelbelovende bouwsteen voor plastics?

Photanol: cyanobacteriën voor groene grondstoffen

Cobot versnelt pathologieflow

29 Het research center is een gezamenlijk project van de RUG en de East China University of Science and Technology. Aan de leiding staan Ben Feringa en de Chinese hoogleraren Da-Hui Qa en He Tian.

30 Photanol zoekt op het Amsterdam Science Park naar de perfecte condities waaronder cyanobacteriën duurzame grondstoffen van de juiste samenstelling kunnen produceren voor onder meer de chemische industrie.

35 Inzet van cobots, robotapplicaties die veilig in de ruimte kunnen samenwerken met mensen, is de volgende stap in de automatisering van histopathologielabs.

De doorstroom wordt dan efficiënter.

Juni 2021 |

5

6

| Juni 2021

LAB COLUMN

Vijf tips om risicogebaseerd te denken Anita te Riet QAducation

1 Houd het simpel Maak de risicoanalyse niet zo gecompliceerd dat je door de bomen het bos niet meer ziet. Begin klein, pak één proces(onderdeel) en breid dat langzaam uit naar de overige processen. Risico’s in kaart brengen is stap 1, maar je moet er ook iets mee doen.

2 Betrek de specialisten erbij Maak er geen QA-feestje van, maar betrek de mensen die betrokken zijn bij de uitvoering van de processen waarvan je de risico’s in kaart wilt brengen. Zij weten het beste waar de risico’s (en zeker ook de kansen) in het proces zitten. Neem die input serieus en verwerk deze in de risicoanalyse. Als men ervaart dat er ook daadwerkelijk iets gedaan wordt met hun input, zullen ze eerder geneigd zijn die vaker te leveren.

3 Wees transparant Zorg voor een helder overzicht. Risico’s in de categorieën ‘klein, middel, groot’ geven vaak voldoende informatie. Hou het daar bij. Schat wat je benoemt, in op basis van de kans. Gebeurt het vaak, soms, of zelden? Zo houd je het behapbaar en kan iedereen een beeld vormen van de impact van bepaalde risico’s en of de uitkomst al dan niet acceptabel is.

4 Gebruik je gezond verstand Voel je niet gedwongen om een risicomanagementsysteem in te voeren.

Zowel ISO 9001 alsook ISO 17025 noemen ISO 31000 als hulpmiddel om een risicoanalyse op te zetten. Dat kan zeker een nuttig naslagwerk zijn; zie het als een leidraad hoe risico’s in kaart te brengen, maar niet als een verplichting.

5 Agendeer issues Zet risico’s en kansen structureel op de agenda. Hierdoor houd je het actueel, wordt het vanzelf een routinematig onderwerp en gaan mensen proactief input leveren. Als de risicoanalyse goed in elkaar zit en maatregelen het beoogde effect hebben, dan komt het enthousiasme vanzelf en ook de input vanuit de diverse afdelingen. Je zult merken dat aantallen klachten en afwijkingen gaan afnemen. Dus zijn minder corrigerende maatregelen nodig – hoe fijn is dat!

Risicogebaseerd leren denken?

Schrijf je in voor de cursus: .

https://www.qaducation.nl/ product/risicogebaseerddenken-sept2021/

Juni 2021 |

7

LAB KORT Poliovaccin-lab Kropman Contamination Control gaat een QC/MS&T-laboratorium in gebouw A5 realiseren van Bilthoven Biologicals (BBio).

Inmiddels is gestart met de bouw van de technische installaties.

Het laboratorium wordt een testruimte en onderzoekslab voor poliovaccin, zodat BBio kan blijven bijdragen aan het wereldwijd uitroeien van deze ziekte. Bronson Incubator Services wordt een van de toeleveranciers bij dit project.

Poliovaccin (foto: Adobe Stock).

Plantenlaboratorium op begraafplaats

Vijg, onderdeel van Leuvens plantenlab (foto: FOODnote).

De Belgische stad Leuven experimenteert op haar stadsbegraafplaats met een plantenlaboratorium. Hier wordt getest met aangepaste soorten bomen en struiken die beter bestand zijn tegen de toenemende hittegolven en langere periodes van droogte. Zo’n zestig boomtypes zullen getest worden op hun droogte- en hitteresistentie. Het gaat om zowel inheemse als uitheemse, zuidelijke soorten, waaronder vijg en albizia.

Gekeken wordt in hoeverre de bomen en planten bestand zijn tegen de grilligheden van ons klimaat. Na drie jaar zal de stad de eerste conclusies kunnen trekken uit dit plantenlaboratorium om er haar voordeel mee te doen bij het aanplanten van nieuwe bomen en struiken.

Comprehensive Cancer Center Het Maastricht UMC+ Oncologie Centrum en onderzoeksinstituut GROW van de Universiteit Maastricht zijn samen door de Europese Organisatie van Kanker Instituten (OECI) erkend als Comprehensive Cancer Center. Het MUMC+ is het eerste umc en (na het Antoni van Leeuwenhoek in Amsterdam) het tweede ziekenhuis in Nederland met deze prestigieuze certificering.

Het kwaliteitskeurmerk is vijf jaar geldig en houdt in dat het centrum oncologische zorg, wetenschappelijk onderzoek en onderwijs in samenhang en op excellent niveau aanbiedt. Aan de toekenning van het kwaliteitskeurmerk is namelijk een intensief accreditatietraject voorafgegaan waarin het Oncologie Centrum en GROW (School for Oncology and Developmental Biology van de Universiteit Maastricht) gezamenlijk zijn opgetrokken.

Delftse gentest Onderzoekers van de TU Delft hebben een test ontwikkeld voor het opsporen van specifieke stukjes genetisch materiaal waarmee virussen als het coronavirus, en antibioticaresistente bacteriën snel en goedkoop met het blote oog kunnen worden gedetecteerd. De resultaten zijn gepubliceerd in Biophysical Journal. De methodiek is deels gebaseerd op eiwitten uit het CRISPR-Cas-systeem. In plaats van het Cas9-eiwit, het meest gebruikte instrument voor genbewerking, passen de Delftse onderzoekers de Cas-eiwitten ‘Cas12a en Cas13a’ toe. Die hebben als voordeel dat ze, als ze bij een zoektocht een specifiek stukje DNA of RNA vinden, ál het aanwezige DNA of RNA aan stukken knippen. Om de activiteit van deze actieve CRISPReiwitten met het blote oog uit te lezen, maakt de test gebruik van het natuurkundige fenomeen ‘Liquid-Liquid Phase Separation (LLPS)’. Een fenomeen te vergelijken met het schudden van olie en water, waarbij de olie vloeibare druppeltjes vormt die gescheiden blijven van het water. Voor deze methode maken de onderzoekers gebruik van positief geladen moleculen. Toegevoegd aan een monster waarin lange strengen DNA of RNA zitten, treedt er een fasescheiding op omdat DNA en RNA van nature negatief geladen zijn. De positief geladen moleculen en het DNA of RNA zoeken elkaar dan op.

Juni 2021 |

9

10

| Juni 2021

LAB KORT 32 miljoen euro voor innovatief onderzoek

Nieuwe testen COVID-mutanten

Zes consortia van bedrijven, onderwijs- en kennisinstellingen en overheden gaan de komende jaren werken aan onderzoek gericht op technologische innovatie met economisch oogmerk. Vanuit het Perspectief-programma van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) is in totaal 22 miljoen euro vanuit het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) toegekend voor innovatief onderzoek. De 138 betrokken bedrijven en maatschappelijke organisaties dragen daarnaast tien miljoen euro bij uit eigen middelen.

De zes toegekende programma’s richten zich op een nieuwe generatie optische breedbandverbindingen, het winnen van bruikbare stoffen uit industriële afvalstromen, het ontwikkelen van lichtere materialen voor CO2-reductie in transport, het standaardiseren van het maken van stukjes menselijk orgaan op een chip, het voorkomen van zoetwatertekorten door betere zuiveringstechnieken en het koppelen van data voor intelligente elektriciteitsnetwerken die helpen bijdragen aan de energietransitie.

COVID-19 testlab van Eurofins. (Foto: Eurofins).

1.100 m2 cleanroom bij Tiofarma

Eurofins Technologies heeft een reeks diagnostische oplossingen voor COVID-19 ontwikkeld als antwoord op de dreiging van opkomende mutaties. GSD NovaPrime Plus SARS-CoV-2 is een PCR-test waarmee in één reactie de belangrijkste zorgwekkende varianten, waaronder de Britse variant, kunnen worden opgespoord. GSD NovaType Select L452R SARS-CoV-2 is uitsluitend voor gebruik in onderzoek en de eerste test van dit type waarmee kritische varianten, zoals de Indiase, de Amerikaanse en de Californische variant, kunnen worden opgespoord.

Medicijnonderzoek met elektronenmicroscoop

Cleanroominstallaties bij Tiofarma. (Foto: Kropman)

Medicijnontwikkelaar Tiofarma heeft Kropman Contamination Control een productiefaciliteit laten bouwen, inclusief 1.100 m2 nieuwe cleanroomruimte en procesinstallaties. De complete installatie en cleanrooms zijn ook in onderhoud bij dit bedrijf, waaronder ook de jaarlijkse kalibratie van de sensoren. De cleanrooms zijn uitgerust met de modernste technieken en duurzaam ontworpen.

Het Radboudumc en de Radboud Universiteit gaan samen met de universiteiten van Leiden en Amsterdam elektronenmicroscopie gebruiken voor een nieuwe kijk op de ontwikkeling van betere geneesmiddelen. Voor het opzetten van de hiertoe benodigde faciliteiten ontvangen Nico Sommerdijk en collega’s zowel een NWO Groot subsidie van 1,5 miljoen euro, als een bijdrage van 500 duizend euro van Radboudumc. De faciliteit die Sommerdijk gaat opzetten zal de eerste in zijn soort zijn, gewijd aan dynamische elektronenmicroscopie van biologische materialen in vloeistof.

Vernieuwingen van hardware, software en monstervoorbereiding zal de beeldvormingskwaliteit aanzienlijk verbeteren, zodat er meer soorten biologische systemen onderzocht kunnen worden.

Juni 2021 |

11

MATERIAALONDERZOEK Scanning elektronenmicroscoop onthult geschiedenis op micrometerschaal

RIJKSERFGOEDLABORATORIUM: HIGH-TECH DUIK MET NIEUWE SEM Het Rijkserfgoedlaboratorium in Amsterdam is dé plek waar erfgoedprofessionals en erfgoedbeheerders terecht kunnen met vragen over materialen, makelij, verval en conservering van objecten. Met behulp van geavanceerde apparatuur, waaronder een nieuwe SEM, lossen onderzoekers de meest uiteenlopende vraagstukken op. Senior conserveringsspecialist dr. Ineke Joosten: “Wil je meer weten over de vergulding van de Gouden Koets? Dan kom je naar ons.”

Alinda Wolthuis | Fotografie: FOODnote

Voor alle duidelijkheid: wie zich afvraagt of die éne ets op zolder mogelijk van Rembrandt is, hoeft niet aan te kloppen bij het Rijkserfgoedlaboratorium. Dit onderdeel van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed is namelijk niet toegankelijk voor particulieren. “Wij zijn er voor professionals en beheerders van musea, bibliotheken en monumenten”, zegt senior conserveringsspecialist dr. Ineke Joosten. Met haar twintig collega’s bevolkt ze een hightech laboratorium in hetzelfde gebouw als de restauratiestudio’s en onderzoekslaboratoria van het Rijksmuseum in Amsterdam. Ook de opleiding Conservering en restauratie van de Universiteit van Amsterdam bevindt zich hier. “We doen onderzoek aan het nationaal cultureel erfgoed: van kunst en design tot (natuur)historische collecties, archeologische voorwerpen, monumenten, interieurs, archieven en mobiel erfgoed.

We brengen de status in kaart, bekijken welke verouderingsprocessen er spelen en adviseren over de conservering.”

Ineke Joosten met in haar handen de toetssteen die in de middeleeuwen gebruikt werd om het gehalte aan goud of zilver te bepalen.

Juni 2021 |

13

MATERIAALONDERZOEK

De JSM-IT700HR van Jeol heeft een elektronenkanon met een ruimtelijke resolutie van 1nm en een maximale sondeerstroom van 300 nA.

‘Zat er gif in de verf waarmee deze jurk gekleurd is?’

Liefde voor materiaal Het Rijkserfgoedlaboratorium beantwoordt vragen als: ‘Zat er gif in de verf waarmee deze jurk gekleurd is?’ (Antwoord: Ja) of: ‘Wat voor ‘sneeuw’ zit er op deze maquette uit 1914?’ (Antwoord: Metaalzout uit het cement waar de huisjes van zijn gemaakt).

Het soms intensieve speurwerk werpt licht op de herkomst en de geschiedenis van materialen en objecten, en kan helpen de toekomst veilig te stellen. Ineke Joosten zelf is geochemicus. Via archeologisch onderzoek naar de technologie van de vroeg-historische ijzerproductie in Midden en Oost-Nederland kwam ze bij het Rijkserfgoedlaboratorium terecht. “Je moet vasthoudend zijn, een brede belangstelling hebben en liefde voor het materiaal om hier te werken”, zegt ze. “En je moet goed samen kunnen werken met restauratoren en kunsthistorici. Vaak bestuderen we

14

| Juni 2021

de uitkomsten van de scanning elektronenmicroscoop (SEM) of de Py-GCMS samen. Door de kennis van het materiaal samen te brengen met de kennis van de context kun je ingewikkelde vragen oplossen. Of niet, want niet al ons onderzoek levert de informatie op waar we op zoek naar zijn. Ons werk kán ook heel frustrerend zijn. Als je bijvoorbeeld niet kunt achterhalen waar dat rare waas op een schilderij vandaan komt, wát je ook probeert...”

7e-eeuwse toetssteen Sinds kort heeft Joosten een nieuwe scanning elektronenmicroscoop tot haar beschikking, de JSM-IT700HR SEM, en een Cryo Cross section Polisher, de IB-19520CCP, beide geleverd door JEOL (zie kader). De SEM is een krachtige en gebruiks-

MATERIAALONDERZOEK vriendelijke microscoop en met de CCP zijn mooie, volledig gave dwarsdoorsnedes van preparaten te maken. De standaardpreparatie, middels slijpen en polijsten, is voor de SEM soms niet glad genoeg. “We zijn de mogelijkheden nog aan het verkennen en hebben nog niet alle toepassingen onder de knie, maar al

‘De vraag van de

conservatoren was waar het goud van de Gouden koets vandaan kwam’ wel mooi onderzoek gedaan”, zegt Joosten. Ze geeft een voorbeeld van de SEM. “Onlangs is in Utrecht een toetssteen uit de vroege middeleeuwen gevonden. Zo’n steen gebruik je om het gehalte aan goud of zilver te bepalen. Je zet een toetsstreek op de toetssteen met het te toetsen object, de ‘object-streek’, en vergelijkt deze met een streek van een toetsnaald met bekende samenstelling. De vraag was nu of er goud zat op de gevonden toetssteen en, zo ja, wat de chemische samenstelling (of legering) van dat goud was. Ook wilden de conservatoren graag weten of er verschillende objecten zijn getoetst met deze toetssteen.

Dat zijn niet per se heel makkelijke vragen bij een vondst uit de zevende eeuw na Christus. Met een stereomicroscoop kun je zien dat er heel veel kleine deeltjes goud op de steen zitten. Met de SEM kun je deeltjes vanaf een paar micrometer analyseren.

Wij hebben ons beperkt tot alle deeltjes met een oppervlakte van >200 micrometer, omdat de analyse anders veel te lang zou duren. Wat bleek: er waren wel tien verschillende legeringen aanwezig!” Bij de opgraving waar de toetssteen werd gevonden, zijn ook munten gevonden. Inmiddels is het laboratorium bezig te kijken of deze specifieke munten getoetst zijn met deze toetssteen. “Dan heb je een mooi rond verhaal voor in je museum.”

Technologie: SEM en CCP Voor het onderzoeken en analyseren van materialen op nanoniveau gebruikt het Rijkserfgoedlaboratorium een nieuwe, innovatieve SEM, de JSM-IT700HR. De SEM heeft een elektronenkanon met een ruimtelijke resolutie van 1nm en een maximale sondeerstroom van 300 nA. De software-interface is gebruikersvriendelijk en vereenvoudigt het bestuderen en analyseren met de SEM aanzienlijk.

Het instrument is compact. Het beschikt over een grote preparaatkamer met meerdere accessoirepoorten en EDS-integratie.

De cryo cross section polisher IB-19520CCP is zo ontworpen dat het thermische schade beperkt, doordat het preparaat tijdens de bewerking kan worden gekoeld met vloeibare stikstof. Het verbruik van vloeibare stikstof wordt beperkt, waardoor lange koelperiodes mogelijk zijn. Het specimen koelt snel af in de vloeibare stikstof. De polisher bevat een mechanisme om het hele proces van polijsten tot observatie uit te voeren zonder het monster aan de lucht bloot te stellen.

Bekijk de video gemaakt van de SEM-opstelling bij het laboratorium van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed: https://youtu.be/Lh0VNmOfPI4

Gouden Koets Behalve onderzoek naar de herkomst en het gebruik, komen ook conserveringsvragen op het bureau van Joosten terecht. “Zo kwam er vraag over een lacune in de verf op een schilderijtje op koper. We hebben een heel klein monstertje genomen van de verflaag, dat ingebed in kunsthars en geslepen zodat we een mooie dwarsdoorsnede kregen. Dat konden we analyseren met de SEM. In de onderste laag vonden we koperchloride, die er mogelijk voor zorgde dat de verf afbladderde. Deze kennis is waardevol als je besluit hoe je het schilderij gaat restaureren en conserveren.”

Ook bijzonder is het onderzoek naar de vergulding van de Gouden Koets waar het Rijkserfgoedlaboratorium mee bezig is.

“Binnenkort is er een tentoonstelling in het Amsterdam Museum

‘Materiaalveranderingen op het verfoppervlak door lasers bestuderen.

Met deze SEM kan dat’ Juni 2021 |

15

Bezoek de vernieuwde website

www.labinsights.nl

MATERIAALONDERZOEK

De cryo cross section polisher IB-19520CCP. Het monster wordt via de lade in het toestel geschoven om onder koeling van vloeibare stikstof gepolijst te worden.

over de Gouden Koets. Dan wil je natuurlijk graag zoveel mogelijk weten over zo'n bijzonder object. De vraag van de conservatoren was waar het goud van de vergulding vandaan kwam. Die goudlaag was echt héél erg dun, minder dan een µ. We hebben een dwarsdoorsnede genomen en die gepolijst met de cross section polisher. De verguldingslaag hadden we nooit zo mooi zichtbaar kunnen maken met de conventionele polijstmethode met draaischijven, omdat goud heel erg zacht is en het makkelijk kan versmeren. Maar nu konden we de dikte van de vergulding goed meten en bepalen of we met de originele vergulding te maken hebben. De volgende stap is om samen met het isotopenlaboratorium van de Vrije Universiteit de lood isotopenratio’s en de chemische samenstelling van het originele bladgoud te meten

en de resultaten te vergelijken met die van goud uit Suriname en Zuid-Afrika.”

Nieuwe mogelijkheden De investering in deze apparatuur biedt nieuwe opties. “We hebben de SEM nog maar net, dus we zijn de mogelijkheden nog aan het verkennen. Zo willen we in de toekomst ook dwarsdoorsnedes van papiermonsters maken om het effect van conserveringsbehandelingen te onderzoeken. Ook willen we eventuele materiaalveranderingen op en in het verfoppervlak door het gebruik van lasers bestuderen. Met deze SEM kan dat.”

Juni 2021 |

17

COLUMN INSIGHTS

Henk Heijthuisen adviseert de redactie van LABinsights

Technische singulariteit Met genoegen kijk ik terug op mijn jeugd in de jaren zeventig van de 20e eeuw, specifiek naar de positieve verwachtingen die men destijds had.

Alle technische ontdekkingen kwamen uit Amerika en beloofden ons een gouden toekomst. We keken naar de Jetsons, Back to the Future en Star Wars. De dromen van Jules Verne kwamen uit en er cirkelden en landden mensen rond en op de maan. Alleen de tijdmachine, zoals beschreven door H.G. Wells, bleef science fiction. Nu, enkele decennia later zijn de VS nog steeds toonaangevend in het bedenken van nieuwe technieken, maar het zijn vooral de Chinezen die alles in elkaar zetten. De schattige robot uit de Jetsons kun je via internet bestellen. Hij/zij zit binnen 24 uur gezellig kletsend naast je op de bank.

Wat betekenen deze technische ontwikkelingen voor ons lab en wat zijn de beloften voor de toekomst? Er staan nu op menige plaats robots in het lab die het analytische werk hebben overgenomen. De mens is nog nodig bij de voorbewerking van monsters en het toelichten van de resultaten aan de klanten. Ik heb collega’s die ervan overtuigd zijn dat de techniek in laboratoria altijd ondergeschikt zal blijven aan de analisten. De toekomst zal hen teleurstellen.

Voorlopig is het einde in de miniaturisatie van computerchips nog niet in zicht. De ontwikkeling van kunstmatige intelligentie gaat razendsnel. De robots in ons lab zullen straks slimmer zijn dan al onze analisten samen en zij zullen het lab overnemen.

Dat moment wordt technische singulariteit genoemd. Ook nu al ziet menig klinisch-chemisch laboratorium er verlaten uit. Er wordt daar al in razend tempo door robots geanalyseerd. Het is een kleine stap om de huidige generatie labrobots te voorzien van kunstmatige intelligentie. De robot gaat straks zelf de consumables en chemicaliën ‘just in time’ bestellen op basis van het monsteraanbod en de gewenste doorloopsnelheid. Ook het onderhoud regelt de robot zelf en hij beloont zijn onderhoudsmonteur met een zelfgebrouwen koffievariant naar keuze uit een van zijn zijvakjes. Geen eindeloos laboverleg meer, de robots vergaderen in milliseconden en hebben meer daadkracht dan menig manager van nu.

Waar blijft ik als analist dan, zult u denken? Nergens. Die vind je in het openluchtmuseum naast de smid, de automonteur en andere verloren gegane ambachten. Leuk voor de kleinkinderen om te laten zien wat u vroeger voor werk deed.

En dan zal de speelrobot van die kinderen slim opmerken: “Gelukkig is die tijd voorbij.”

Juni 2021 |

19

SPECIAL MEDISCH

Van kleine DNA-sequencer tot grootste genoomspecialist

Baseclear 28 jaar: van DNA-sequencertot microbioomexpert 20

| Juni 2021

In 28 jaar tijd is het Leidse bedrijf BaseClear uitgegroeid van een klein DNA-sequencing lab tot de grootste onafhankelijke genoomspecialist van Europa en expert op het gebied van ‘microbial genomics’. “De technologie is volwassen geworden en ondergeschikt aan de toepassing.”

SPECIAL MEDISCH Els van den Brink | Fotografie: Marco Vellinga

Toen Bas Reichert en Erna Barèl in 1993 hun bedrijf BaseClear oprichtten, waren ze zelf nog bezig met de afronding van hun studie biologie aan de Universiteit Leiden. Met een gehuurde sequencer deden ze de eerste DNA-analyses in een kleine labruimte in Rijnsburg, waarna ze de resultaten persoonlijk bij hun klanten afleverden. Achtentwintig jaar later staan ze nog steeds aan het roer van hun bedrijf, dat ondertussen meer dan zestig werknemers heeft en sinds drie jaar gevestigd is in het speciaal voor hen ontworpen Nucleusgebouw op het Leiden Bioscience Park.

Sequencing In die 28 jaar is BaseClear meegegroeid met de technologische ontwikkelingen op het gebied van DNA-sequencing. Het begon met het sequencen van korte stukjes DNA, ook wel bekend als Sanger sequencen. Nog altijd heeft BaseClear meerdere apparaten staan voor dit soort werk, die veelvuldig worden gebruikt voor diverse toepassingen. In de loop der jaren kwam daar het zogenaamde Next Generation Sequencing bij, waarmee steeds grotere stukken DNA gesequenced konden worden. “Wij hebben apparaten van zowel Illumina als PacBio en Oxford Nanopore Technologies”, vertelt CEO Bas Reichert. “Al die apparaten werken op een net iets andere manier, waardoor ze ook andere

‘In één run een bacterie compleet sequencen’ toepassingen hebben. Bij Illumina gaat het om heel veel data met korte leeslengtes, terwijl het bij PacBio en Oxford Nanopore Technologies om heel lange leeslengtes gaat. Die leeslengtes zijn de afgelopen jaren steeds langer geworden, en de hoeveelheid data die verwerkt kan worden steeds groter, waardoor je in één run een bacterie compleet kan sequencen.”

Volwassen technologie “In feite is de sequencingtechnologie nu zo ver ontwikkeld, dat ze volwassen is geworden. Vandaar dat wij ons veel meer zijn gaan focussen op de toepassingen waarvoor we deze technologie kunnen inzetten, terwijl de technologie zelf meer ondergeschikt is geworden”, zegt COO Erna Barèl. “Kenmerkend voor onze aanpak is dat we echt met onze klanten meedenken over de aanpak van hun onderzoeksproject. Vanaf de onderzoeksopzet tot de data-analyse en interpretatie. Het sequencen zelf is daarin een essentiële stap, maar we merken dat het voor onze klanten niet zo veel meer uitmaakt hoe wij dat precies doen, als het maar helpt om hun vraag te beantwoorden. Vandaar dat we ook steeds meer klanten hebben die van zichzelf maar heel weinig kennis hebben van genomics.”

Bas Reichert:

‘Ons sterke punt ligt op de combinatie van microbiologie en genomics’

Juni 2021 |

21

SPECIAL MEDISCH Microbioom

Dieetadvies

“Toen we destijds nadachten over deze nieuwe focus, kwamen we tot de conclusie dat ons sterke punt ligt op de combinatie van microbiologie en genomics”, vertelt Reichert. “Wij deden altijd al veel analyses van micro-organismen in het kader van kwaliteitscontroles, en daarnaast hadden we al veel projecten gedaan voor klanten op het gebied van biotechnologie en fermentatie. Bovendien zagen we dat op dat moment het onderzoek naar microbiomics in opkomst was – dat sloot daar precies bij aan. Vandaar dat we besloten hebben om ons vooral daarop te gaan richten.”

Bij microbiomics draait het niet om de analyse van een enkel micro-organisme, maar om hele communities van bacteriën, gisten en andere micro-organismen, ook wel het microbioom genoemd. Het meest bekend is het microbioom in de darmen, de darmflora, maar het kan ook gaan om het microbioom op de huid

Via de spin-off ‘MyMicroZoo’ doet BaseClear tegenwoordig ook microbioomanalyses voor consumenten. “We doen een paar duizend van zulke analyses per jaar. We hebben ondertussen ruim vijfentwintig diëtisten getraind, die mensen kunnen helpen om de uitkomst van de analyse te begrijpen en op basis daarvan advies te geven over hun dieet. De kennis op dit gebied neemt steeds meer toe, dus we verwachten dat dit de komende jaren nog wel verder zal groeien.”

Mogelijk dat BaseClear zelf ook nog een bijdrage kan leveren aan die kennis, want al die analyses die het bedrijf doet, leveren natuurlijk een schat aan informatie op. “De meeste data is natuurlijk het eigendom van onze klanten, maar soms kunnen we met toestemming van hen wel meta-analyses doen aan die data. Bij MyMicroZoo hebben we van al die consumenten zowel data over hun microbioom als over hun leefstijl. Het zou heel interessant zijn om te zien of je daar trends in kan ontdekken, en of je bijvoorbeeld een ander patroon ziet bij mensen die meer bewegen”, zegt Reichert.

‘We kijken of we door

aanpassingen in de voeding methaanuitstoot kunnen verminderen’ of in de mond, of het microbioom in de bodem. Die diversiteit is ook terug te zien in de projecten die nu binnen BaseClear gaande zijn, variërend van projecten op het gebied van babyvoeding, probiotica, de behandeling van huidaandoeningen, zoals eczeem en acne en de ontwikkeling van microbioomvriendelijke cosmeticaproducten.

Van cosmetica tot diervoeding Een van de nieuwste toepassingen ligt op het gebied van cosmetica. “Er is bijvoorbeeld een fabrikant van shampoos die ons gevraagd heeft om te kijken naar het micro-organisme dat hoofdroos veroorzaakt. Hij wil graag weten waarom de ene persoon daar nu wel last van heeft en de andere niet. En natuurlijk wil hij ook weten of het product dat hij aan zijn shampoo wil toevoegen, uiteindelijk ook het gewenste effect heeft”, vertelt Reichert.

Een heel andere toepassing ligt op het gebied van diervoeding.

“Hierbij staat bijvoorbeeld de vraag centraal of het mogelijk is om dieren efficiënter voedingsstoffen te laten opnemen uit hun voeding, waardoor ze sneller en harder gaan groeien. Een andere vraag is of het mogelijk is om de methaanuitstoot van dieren te verminderen. Uiteindelijk wordt die methaan namelijk geproduceerd door de micro-organismen in de darmflora. Vandaar dat we samen met klanten aan het kijken zijn of we door aanpassingen in de voeding die methaanuitstoot kunnen verminderen”, legt Reichert uit.

22

| Juni 2021

Een leven lang ontwikkelen bij Centrum voor Innovatief Vakmanschap Biosciences Voor biotechbedrijven is het soms een uitdaging om het laboratoriumpersoneel te laten meegroeien met de continue technologische ontwikkelingen waar ze mee te maken hebben. Voor analisten is een afgeronde MBO- of HBO-opleiding eigenlijk niet het einde, maar het begin van een leerproces, waarbij ze zich door de jaren heen mee ontwikkelen met de veranderingen van het werkveld. En daarbij natuurlijk ook hun eigen focus kiezen, zoals kwaliteitsaspecten, nieuwe technologieën of de bijbehorende informatica. Om dit meer te faciliteren wordt vanuit het mboRijnland gewerkt aan het opzetten van een nieuw publiek-privaat samenwerkingsverband, het Centrum voor Innovatief Vakmanschap Bio Sciences. BaseClear is een van de bedrijven die hier als partner bij betrokken is, naast bedrijven als Janssen Biologics, Eurofins en het LUMC. De komende maanden wordt er door de betrokken partners druk gebrainstormd hoe ze dit concept van Leven Lang Ontwikkelen concreet kunnen vormgeven. Kijk voor meer informatie op https://civ-biosciences.nl/ https://civ-biosciences.nl/.

SPECIAL MEDISCH Erna Barèl en Bas Reichert die in 1993 hun bedrijf BaseClear oprichtten.

‘Bij MyMicroZoo hebben we van consumenten zowel data over hun microbioom als over hun leefstijl’

Juni 2021 |

23

SPECIAL MEDISCH

Veenendaals bedrijf MolGen maakte tijdens coronajaar een gigantische groeispurt door

Moleculaire totaaloplosser: meer dan alleen COVID 24

| Juni 2021

Hoe een bescheiden leverancier van DNA-extractie kits aan de agromarkt in een jaar tijd uitgegroeide tot een scale-up met ruim zestig medewerkers. COVID-19 gaf de zuiveringsoplossingen voor DNA en RNA een flinke zet, maar de diagnostische totaaloplossingen voor coronateststraten blijken ook heel geschikt voor andere vormen van moleculaire diagnostiek.

SPECIAL MEDISCH Nico Yau, productmanager bij MolGen, in actie bij de PurePrep TTS.

Teststraten De scale-up is gespecialiseerd in de high-throughput zuivering van DNA en RNA. Oorspronkelijk lag de focus op de agro-markt, onder meer in de planten- en zaadveredeling. Bij het begin van de coronacrisis werd echter al snel duidelijk dat de kits en apparatuur van MolGen met minimale aanpassingen heel geschikt waren voor de uitvoering van de COVID-19 PCR-testen, zeker omdat het ook daar ging om grote aantallen monsters. Een heel aantal GGD-teststraten maakt nu gebruik van de systemen van MolGen, evenals de bijbehorende moleculair diagnostische labs die de monsters van deze teststraten analyseren.

Totaaloplossing De onderneming levert ondertussen veel meer dan alleen apparatuur voor de zuivering van DNA en RNA. “We bieden een totaaloplossing om laboratoria te ontzorgen, zodat ze zelf niet meer bij tig leveranciers hun materialen hoeven in te kopen”, vertelt Yau. Dat begint al met de buisjes die de medewerkers van de coronateststraten gebruiken om de swabs in te doen na de afname. “De buffer die in die buisjes zit, is deels door ons ontwikkeld. Zo hebben wij er bijvoorbeeld een kleurstof aan

‘De bottleneck is altijd de RNA-extractie en de PCR’

Els van den Brink | Fotografie: MolGen

Die groeiparel in de life sciences heet MolGen. Het Veenendaalse bedrijf heeft tijdens het afgelopen coronajaar een gigantische groeispurt doorgemaakt. Terwijl het bedrijf, opgericht in 2018, voor corona nog niet meer was dan een bescheiden leverancier van DNA-extractie kits aan de agromarkt als hobby van de aandeelhouders, is het een jaar later geëvolueerd tot een ruim zestig hoofden tellende scale-up. Het is de bedoeling om door te groeien naar honderdtwintig mensen aan het eind van 2021.

“Het is net the American dream”, zegt productmanager Nico Yau lachend. Ook internationaal is het bedrijf bezig met uitbreiding.

Zo is er ondertussen al een kantoor geopend in de Verenigde Staten, en zijn vestigingen in andere landen in voorbereiding.

Door de sterke groei was MolGen genoodzaakt om het afgelopen jaar meermalen te verhuizen. “In ons huidige pand in Veenendaal zit gelukkig nog heel veel groeiruimte”, zegt Yau.

toegevoegd, waardoor het goed zichtbaar is als je ergens knoeit.

Daarnaast hebben we er een component aan toegevoegd die zorgt voor afbraak van vast lichaamsmateriaal dat soms met het neusslijm meekomt, zodat pipetpunten hierdoor niet verstopt raken. De buffer is daarmee niet alleen een virustransportmedium dat zorgt dat het virus intact blijft, maar tegelijkertijd ook een lysisbuffer, waardoor celmateriaal wordt afgebroken. Dat scheelt uiteindelijk weer tijd, omdat daarmee tijdens transport van de monsters de eerste stap van de analyse al wordt uitgevoerd.”

Van buisjes naar plaat In het lab moeten al deze buisjes weer worden geopend, om de monsters over te brengen in een multititerplaat. Dit kan volledig geautomatiseerd gebeuren met de PurePrep TTS van MolGen. Yau legt uit: “Als je elke dag duizenden swabs in het lab binnenkrijgt, is het veel werk om die allemaal handmatig te openen, en bovendien is dat voor medewerkers risicovol. Bovendien lukt het pipetteren uit de buisjes vaak niet goed, ook niet met een pipetteerrobot, omdat die dan vaak de swabs mee omhoog zuigt, waardoor die de lucht in vliegen. Bij de PurePrep TTS gebeurt het hele proces voor de veiligheid in een afgesloten kast. Daarbij maakt de pipetteerrobot een roterende beweging in het buisje om de swab van zich af te duwen. Dat werkt heel goed.”

Yau is heel enthousiast over de nieuwste variant van dit appaJuni 2021 |

25

SPECIAL MEDISCH raat, de PurePrep TTS 2.0, die op de agenda staat voor lancering.

Hij vertelt: “Ondanks alle maatregelen blijft er een kans dat er aerosolen vrijkomen, daarom is bij dit apparaat een UV-cleaner toegevoegd die de lucht opzuigt bij het openschroeven van de buisjes en over een UV-lamp geleidt. Voor de monsters zelf maakt dat verder niet uit. Bovendien is de robot sneller geworden, hij kan nu wel 220 buisjes per uur verwerken.” Tot slot worden er ook buffer en magnetische beads toegevoegd aan elk monster, voorheen een aparte handeling.

Snelle toegangstesten Als de monsters zijn overgebracht naar een microtiterplaat, kan de daadwerkelijke RNA-extractie plaatsvinden, gevolgd door de uiteindelijke PCR-reactie. Ook hiervoor levert MolGen de nodige apparatuur, met daarbij ook een systeem om de bijbehorende extractiebuffers te maken, en alle benodigde disposables. “De apparatuur voor PCR is op dit moment nog niet van onszelf, maar we zijn wel bezig om daar iets voor te regelen”, vertelt Yau. MolGen is ondertussen hard bezig om de processen nog verder te versnellen, zodat mensen nog eerder hun testuitslag kunnen ontvangen. Dat is vooral van belang als er in de nabije toekomst steeds meer gewerkt gaat worden met toegangstesten en testen voor reizigers op bijvoorbeeld vliegvelden en evenementen. Zo wordt er bijvoorbeeld gekeken naar het gebruik van spuugcupjes, die de monsterafname een stuk makkelijker en sneller zouden kunnen maken, legt Yau uit. “De bottleneck is altijd de RNA-extractie en de PCR. De RNA-extractie proberen we te versnellen door verdere automatisering. Voor de PCR kijken we naar nieuwe PCR-technieken, zoals LAMP-PCR, waarbij de hele reactie op één temperatuur wordt uitgevoerd. Terwijl een

‘We hebben een

component toegevoegd, zodat pipetpunten niet verstopt raken door lichaamsmateriaal dat met neusslijm meekomt’ Ebru Özdemir, validation analyst, bedient de PurePrep 96 voor RNA- en DNA-zuivering.

‘We zijn veel meer

dan alleen een COVID diagnostiek-leverancier’ conventionele PCR twee uur duurt, zou je dat met LAMP-PCR significant kunnen inkorten tot 20 minuten”, merkt Yau op. In sommige teststraten wordt die LAMP-test nu al ingezet.

Meer dan COVID Persoonlijk hoopt Yau dat op een gegeven moment al die coronatesten niet meer nodig zijn. Voor het bedrijf hoeft dat niet uit te maken, denkt hij, omdat de systemen multi-inzetbaar zijn in verschillende markten en voor een breed scala aan testen.

“Omdat we het systeem zelf ontwikkeld hebben, is het heel eenvoudig om aanpassingen te maken voor andersoortige testen, zoals SOA-testen of bloedonderzoek. Wij zijn ten slotte veel meer dan alleen een COVID diagnostiek-leverancier.”

Juni 2021 |

27

28

| Juni 2021

R&D Onderzoeker Qi Zhang in het laboratorium van de Rijksuniversiteit Groningen.

Het research center is een gezamenlijk project van de RUG en de East China University of Science and Technology (ECUST) in Shanghai. Aan de leiding staan de Groningse Nobelprijswinnaar voor chemie Ben Feringa en de Chinese hoogleraren Da-Hui Qa en He Tian. Feringa spreekt van een gecontroleerde manier om polymeren te fabriceren van liponzuur. Dit natuurlijke zuur is een krachtige antioxidant die andere antioxidanten helpt te regenereren en wordt als supplement verkocht. Het bestaat uit een ringstructuur waarin twee zwavelatomen aan elkaar gekoppeld zijn. Deze kunnen na verbreking van die binding reageren met andere monomeren. Nieuw is dat nu er een manier is ontdekt om dit proces gecontroleerd te laten verlopen, waardoor het mogelijk wordt er lange polymeren van te kunnen maken.

Zelfherstellend De carboxygroep aan het molecuul reageert gemakkelijk met metaalionen.

Die kunnen zo kruisverbanden met de polymeren aangaan, waardoor er een zacht, elastisch materiaal ontstaat. Er kan ook een stevige film via ionenverbindingen worden verkregen door het indampen van een oplossing van het molecuul in water met natriumhydroxide, een sodaverbinding.

Beide processen zijn omkeerbaar, wat ze interessant maakt voor recycling.

Bovendien maakt dit mechanisme het materiaal ook nog eens zelf-herstellend. Een snee ‘geneest’ door beide randen tegen elkaar te drukken. Binnen een paar minuten zitten die dan weer aan elkaar vast.

Reversibele polymerisatie Gangmaker in het onderzoek is Qi Zhang. Hij was eerst als promovendus bij ECUST in Shanghai betrokken, later als postdoc aan de RUG. Hij hoefde niets aan het liponzuur te veranderen om het geschikt te maken voor ‘depolymerisatie’. De polymeren vallen van nature uiteen door ze bloot te stellen aan natriumhydroxide. Ze lossen op en worden monomeren, de elementaire bouwstenen voor nieuwe plastics. Door toevoeging van wat zuur slaan de monomeren neer en kunnen ze teruggewonnen worden.

Van belang daarbij is dat de kwaliteit van die gerecyclede monomeren niet onderdoet voor de maagdelijke bouwstenen. Daarmee komt reversibele polymerisatie binnen handbereik.

Veelbelovend molecuul Eenvoudig manipuleerbaar, natuurlijk molecuul tot 87% recyclebaar

LIPONZUUR VEELBELOVENDE, RECYCLEBARE BOUWSTEEN VOOR PLASTICS? Redactie: Vincent Hentzepeter | Fotografie: RUG

Uit labonderzoek blijkt nu dat het materiaal een aantal keren te recyclen is zonder kwaliteitsverlies. Dat wekt verwachtingen, maar Feringa waarschuwt wel dat een echte, industriële toepassing nog ver weg is. Het recyclingspercentage van 87% is hoog, maar nog lang geen 100%. In een reactie via Science LinX schrijft hij: “Dit is een eerste bewijs dat het werkt. We zijn nu bezig met experimenten om nieuwe polymeren met andere functionaliteiten te maken en om het proces van polymeriseren en depolymeriseren beter te leren begrijpen. Onze experimenten laten zien dat we harde en zachte, elastische polymeren kunnen maken op een gecontroleerde manier en dat we zo ook weer kunnen depolymeriseren. Dat maakt dit molecuul zo veelbelovend.’

Referentie: Qi Zhang, Yuanxin Deng, Chen-Yu Shi, Ben L. Feringa, He Tian and Da-Hui Qu: Dual closed-loop chemical recycling of synthetic polymers by intrinsically reconfigurable poly(disulfides) Matter 4 February 2021; doi.org/10.1016/j. matt.2021.01.014

Juni 2021 |

29

R&D Betrouwbare flowmeting cruciaal voor opschaling bioreactoronderzoek

Photanol kweekt cyanobacteriën voor groene grondstoffen

30

| Juni 2021

R&D Vincent Hentzepeter | Fotografie: FOODnote

Photanol zoekt op het Amsterdam Science Park naar de perfecte condities waaronder cyanobacteriën duurzame grondstoffen van de juiste samenstelling kunnen produceren voor onder meer de chemische industrie. Voor de opschaling van labnaar pilot en demoschaal is beheersing van het bioreactoronderzoek, en dus de procesomstandigheden, cruciaal.

Tientallen bioreactoren staan te borrelen in de laboratoria van Photanol. De cyanobacteriën – in de volksmond blauwalgen of blauwwieren – moeten bij de optimale temperatuur en lichtintensiteit continu gevoed worden met een juiste dosis CO2.

Via fotosynthese zetten ze de koolstof in koolstofdioxide om in organische verbindingen die als bouwstenen kunnen dienen voor bijvoorbeeld polymeren in de chemische industrie. Een toepassing is organische grondstoffen, waarvoor een partnerschap is aangegaan met Nobian, een onderdeel van Nouryon.

Het concern is een belangrijke bondgenoot in het onderzoek naar duurzame winning van grondstoffen met blauwalgen ter vervanging van fossiele. In een pilotinstallatie in het Amsterdamse Prodock-gebouw en in een demofabriek op Chemie Park Delfzijl test Photanol of resultaten onder R&D- en pilotcondities ook voor productieschaal gelden. “Het doel is om in de demofabriek 50.000 liter microalgen te cultiveren”, zegt Sabrina Botton, Senior Scientist, Upscaling Team Lead. “Het gaat daar nu om serieuze hoeveelheden, er is een extra team opgezet.”

Geoptimaliseerde kweekmethode Photanol groeit als kool, ervaart Botton zelf. Het partnerschap met onder andere Corbion en Nobian helpen erg in deze ontwikkelingen. Ook de samenwerking met partner Renolit, de Duitse ontwikkelaar van plasticfolies en slangen, zorgt voor nieuwe ontwikkelingen binnen de jonge onderneming. Zo’n tien jaar geleden werd de startup opgericht door prof. Joost Teixeira de Mattos en prof. Klaas Hellingswerf. Ze combineerden hun kennis van microbiologische processen, fermentatie en fotosynthese.

Dat resulteerde in een geoptimaliseerde kweekmethode voor het cultiveren van cyanobacteriën. Nu, in 2021, is Hellingswerf CSO bij Photanol. Teixeira de Mattos verliet Photanol in 2016 en ging als hoofd R&D verder bij Sustenso dat zich richt op circulaire energieoplossingen. “Klaas is bij ons de drijvende kracht achter de fotosynthesetechnologie en hij ontwikkelde het

‘Wij bieden een heel

goed alternatief voor fossiele brandstoffen’

Monstername en toevoer van specifieke stoffen bij een van de bioreactoren.

daarbij behorende fermentatieproces,” verwoordt Botton. “We produceerden aanvankelijk lactaat, melkzuur, met cyanobacteriën die we daarvoor speciaal aanpasten met genen van andere bacteriën. Lactaat is de bouwsteen voor melkzuurpolymeren, een van de belangrijkste grondstoffen voor bioplastics. Gaandeweg ontdekten we en vonden we bewijs dat het ook mogelijk was andere moleculen te produceren. Samen met onze partner Corbion besloten we ons te gaan concentreren op de productie van bepaalde organische zuren. Ons onderzoek wordt steeds interessanter, nu ook overheden de circulaire economie stimuleren en strengere regels gaan toepassen op de uitstoot van CO2. Wij bieden een heel goed alternatief voor fossiele brandstoffen. Om Juni 2021 |

31

R&D

Sabrina Botton, Senior Scientis, Upscaling Team Lead bij Photonol zet cultures met cyanobacteriën in de incubator-schudder.

te bewijzen dat we ook economisch competitief zijn op industriële schaal, zijn we op dit moment nog wel afhankelijk van investeerders, partners en overheidssubsidies.”

Koolstoffixatie Waar Botton en haar team in het bioreactoronderzoek aan werken is katalyse van specifieke, organische bestanddelen met cellen als grondstoffabriekjes. “Gebruik makend van genen

‘Condities optimaliseren

voor het cultiveren van de bacteriën, zoals temperatuur, CO2-gehalte, pH en nutriënten’ 32

| Juni 2021

van andere bacteriën en hun enzymatische eigenschappen zijn cyanobacteriën de ideale cellen om met licht en CO2 biomassa te maken: koolstoffixatie. In de natuur zijn er duizenden genen om te doen wat je wilt dat ze doen, maar welke promotor is vereist om de werking van je gen te reguleren en tot de gewenste productie te komen en constante kwaliteit te leveren? In de praktijk moet je een effectieve combinatie vinden van allerlei genetische bouwblokken en die in je stam krijgen. Van E. Colibacteriën en gisten is hierover veel in de literatuur te vinden, voor cyanobacteriën is er veel minder beschikbaar. Bij ons onderzoek komt daarom veel trial and error kijken.”

CO2-concentraties Voor het onderzoek zelf volstaat een lab op ML1-niveau, speciale reactoren voor de bacteriekweek, het creëren van de juiste condities en goede meetapparatuur. “Zonder licht geen fotosynthese en geen koolstoffixatie, dus dat is een belangrijke factor. We proberen de condities te optimaliseren voor het cultiveren van de bacteriën, zoals temperatuur, CO2-gehalte, pH en nutriënten.”

Dat is experimenteren, balanceren, aanpassen en finetunen. Met diverse parameters die elkaar beïnvloeden is het zaak exact te

R&D

Juliette Martin, onderzoeker opschaling bij Photanol, bezig met onderzoek aan een bioreactor.

weten wat er in en uit het systeem gaat. “Hoeveel CO2 moet je toevoeren? Meer of minder heeft ook effect op de pH en je kweekcondities. Je moet exact weten hoeveel je hiervan geeft.

Door parameters hoger of lager te kiezen, werken we toe naar een optimum. Dat proberen we dan op pilotschaal te implementeren, dat zit je zo op 1.000 liter, en gaat dat goed, dan gaan we naar demoschaal. We spelen veel met de gascompositie, de belangrijkste parameter die heel het proces meetbaar moet zijn.

We meten CO2-concentraties in de orde van grootte van 400 ppm, dat is 0,04% atmosferisch, tot 5%. Een hoge CO2-dosis kan de productie opvoeren, maar het verlaagt ook de pH. En een pH lager dan 7 vinden cyanobacteriën niet fijn, dat geeft nieuwe problemen om op te lossen.”

Meet- en regeltechniek Diverse massaflowcontrollers van Vögtlin regelen in de twee laboratoriumzalen van Photanol de toevoer van CO2. Sinds de aanschaf van de nieuwe meet- en regeltechniek kunnen de onderzoekers de processen veel beter beheersen. Minstens zo belangrijk: ze weten exact wat er in- en uitgaat op basis van zeer betrouwbare data. “We moeten precisie-instrumenten hebben

om de culturen onder gecontroleerde omstandigheden te laten groeien. Daarom hebben we ons laten adviseren door Ton Bol [ex-directeur ABT, red.]. We werkten eerst met rotameters, die zijn erg onnauwkeurig. Je meet eigenlijk semi-kwantitatief. De foutenmarge zit in de orde van 10%. Dat is voor ons onderzoek veel te hoog. Met de VA-meters, massaflowcontrollers, is dit teruggebracht naar 1%. Wat we meten is veel reproduceerbaarder. Dat is superbelangrijk, want we moeten alles wat we onderzoeken kunnen reproduceren. Dat is cruciaal voor de opschaling.

Weten wat je doet en wat er in de bioreactoren gebeurt, daar draait het om, en dat hebben we nu in de vingers.”

Groen productieproces Duurzame productie van grondstoffen staat voorop bij Photanol.

Het voordeel van cyanobacteriën is dat ze voor de productie van bouwstenen genoeg hebben aan CO2 en licht, dat levert een heel groen productieproces op. Botton: “Bij de kweek van melkzuurbacteriën moet je die voeden met suiker. Ons proces is duurzamer, omdat dat niet hoeft, maar het gaat wel langzamer.

Alles wat je nodig hebt is een locatie waar het warm is en waar genoeg licht is.”

Juni 2021 |

33

34

| Juni 2021

SPECIAL MEDISCH

Bas Haringa, applicatiespecialist bij Sakura Finetek Europe, bedient het Tissue-Tek SmartConnect Automated Transfer System.

Snel en veilig biopten verwerken met robotarm

Cobot versnelt pathologieflow Vincent Hentzepeter | Fotografie: FOODnote

Inzet van cobots, robotapplicaties die veilig in de ruimte kunnen samenwerken met mensen, is de volgende stap in de automatisering van histopathologielabs. Een eerste toepassing is het automatisch transporteren van pathologisch weefsel tussen twee instrumenten om zo de workflow in het histopathologielab te optimaliseren.

In de showroom van Sakura Finetek Europe in Alphen a/d Rijn geeft applicatiespecialist Bas Haringa op een touchscreen een werkopdracht in. Na een ‘go’ gaat de opgestelde cobotarm aan het werk. De cobot haalt de magazijnen uit het laadstation en brengt deze naar het scangedeelte van de SmartConnect waar de cassettes voor de traceerbaarheid worden gescand, scant ze langs een barcodelezer, om ze daarna over te brengen naar naar de geautomatiseerde doorvoermachine en inbedder. Voordelen: Juni 2021 |

35

SPECIAL MEDISCH

Samenwerking met cobots verhoogt productiviteit Uit studies blijkt dat de mens-robot samenwerking de productiviteit van medewerkers met 85 procent verhoogt. De robots doen vaak het grovere werk, de vakman maakt het af. Samen zijn ze bijna twee fte’s.

Cobots kosten tussen de 20.000 en 40.000 euro, maar verdienen zich snel terug, doordat ze het werk van één persoon overnemen. Gemiddeld 10,5 maand na de aanschaf is de investering er al uit. Ze zijn bijna onderhoudsvrij, dus zijn er nauwelijks aanvullende kosten. Kooiconstructies om medewerkers te beschermen zijn meestal niet nodig, een voorwaarde voor samenwerking met mensen op de werkvloer.

Cobots zijn voorzien van zelflerende software, waardoor ze snel taken aanleren, vaak al in 1,5 uur. Dit alles maakt cobots: X Snel inzetbaar X Flexibel bruikbaar tussen taken X Simpel te programmeren en te bedienen X Werkt veilig samen met mensen, stopt bij aanraking Meer leren over cobotapplicaties, zie: https://www.universal-robots.com/nl/academy/

medewerkers krijgen meer tijd om hun vakkennis in te zetten, verliezen geen tijd meer met het overzetten van cassettes van het ene in het andere apparaat, en het lab ontvangt een continue stroom van ingebedde weefselblokken en geen grote batch

‘Cobots zijn snel en

flexibel inzetbaar, relatief eenvoudig te programmeren, en veilig in de samenwerking’ 36

| Juni 2021

Cobottoepassingen in het lab van simpel tot slim Universal Robots heeft in meerdere laboratoria in de Benelux zo’n 70 cobots draaien, zowel voor simpele als complexe taken. ‘Pick & place’ valt in de categorie simpel, zoals het oppakken van meerdere medicijnflessen door de robotarm om die in te zetten. Slim is de applicatie waarbij tien cobots van Universal Robots samenwerken om het geslacht van een ongeboren kuiken te bepalen. Allereerst worden meerdere eieren in een carrousel geplaatst. Hierna wordt er door middel van een laser een klein gaatje gemaakt in het ei, zonder dat deze breekt of er schade ontstaat aan het embryo. Met een pipetje wordt een klein deel van het vruchtwater afgenomen en bewaard. Hiermee kan het geslacht van het ongeboren kuiken bepaald worden. Het proces is te zien op deze video:

https://www. youtube.com/ watch?v=lbPJghN9fns

ineens. Ergo: minder werkdruk, een gelijkmatiger toestroom van cassettes en een efficiëntere workflow.

Automatisering De inzet van collaboratieve robots voor het pre-analytische pathologieproces door Sakura Finetek Europe komt voort uit een groeiende vraag vanuit de sector om meer pathologieaanvragen te kunnen verwerken. Het Tissue-Tek SmartConnect Automated Transfer systeem ondervangt personeelstekorten in pathologielabs wereldwijd. Door deze krapte kan de verwerking van aanvragen vertraging oplopen en de kwaliteit onder druk komen te staan. Naar verwachting stromen er door pensionering de komende jaren relatief veel analisten uit. Automatisering van het pathologieproces is geboden, want de het aantal aanvragen zal in de toekomst verder aanzwellen. Volgens het Global Cancer Observatory-onderzoek (GLOBCAN2020) van het International Angency for Research on Cancer (IARC), van de World Health Organisation (WHO), waren er in 2020 19 miljoen nieuwe kan-

SPECIAL MEDISCH

Fabian de Zeeuw, productmanager bij Sakura Finetek Europe, Bas Haringa, applicatiespecialist bij Sakura Finetek Europe, Kees van Roekel, sales en project manager bij Gibas Automation, Christian Janse, area sales development manager bij Benelux Universal Robots.

kergevallen. Naar verwachting is dit aantal in 2040 gestegen tot meer dan 30 miljoen gevallen per jaar. De opkomst van de digitale pathologie noopt eveneens tot automatisering. De inzet van kunstmatige intelligentie door pathologen maakt standaardisatie van de pre-analytische fase nog belangrijker. Zo moeten coupes voor AI-beeldanalysesoftware altijd even dik en identiek aangekleurd zijn voor een adequate interpretatie. De inzet van cobots reikt de helpende hand om de gewenste automatiseringsslag te kunnen maken die pathologielabs klaarstoomt voor de toekomst.

Proof of concept De cobotopstelling is na bijna twee jaar ontwikkeling en testen klaar om uit te rollen in het lab. Dit technische hoogstandje is een co-innovatie met Gibas Automation, distributeur van Universal Robots. De proof of concept is nu geleverd, binnenkort wordt de eerste cobotoplossing geïnstalleerd bij een ZuidDuits histopathologielab. Een van de grote voordelen van een geautomatiseerde pre-analytische fase is dat histopathologen

de hele dag door aan de slag kunnen met blokken binnen een continue stroom. De kleinere charges kunnen, anders dan de huidige grote, direct worden verwerkt. Dit geeft rust aan de medewerkers en zorgt ervoor dat de doorlooptijd van aanvragen gelijkmatiger wordt.

‘Minder werkdruk, een

gelijkmatiger toestroom van aanvragen en een efficiëntere workflow’

Juni 2021 |

37

SPECIAL MEDISCH

Casettes worden volautomatisch gescand voor track & trace.

Optimale doorstroom

Track & Trace

In de praktijk zorgt de cobot voor het verwerken van de cassettes in de doorvoermachines. Het doorvoeren van weefsel gebeurt in menig laboratiorium nog in de nacht, waardoor er backlogs ontstaan. Door het continue voeden van de automatische doorvoermachine en -inbedder zorgt de SmartConnect cobot de gehele dag voor een continue stroom van cassettes door het lab. Dit geeft een constant debiet van cassettes die de analisten beter aankunnen dan één batch met honderden cassettes ineens. Zo wordt de doorlooptijd geoptimaliseerd.

Patiëntendossiers mogen nooit verloren gaan, in een geautomatiseerd proces uiteraard ook niet, maar dan is de monsterflow wel beter te beheersen via track & trace. Het systeem houdt daarnaast de omgevingscondities in de gaten met temperatuur als belangrijke parameter. Mocht er onverhoopt een te hoge of te lage temperatuur gemeten worden, dan wordt er een melding afgegeven. Ook hiervan wordt alle data opgeslagen om terug te kunnen kijken wanneer de temperatuur onder of boven een bepaalde waarde ligt. Dit is een extra waarborg voor de kwaliteit.

Automatiseringsstappen in het histopathologieproces Vanaf het laadstation kan de analist tot zes magazijnen met cassettes ineens aanbieden aan de SmartConnect die vanaf dan al het manuele werk overneemt. De cobot laadt en ontlaadt de automatische weefselverwerker Tissue-Tek Xpress x120 Rapid Tissue Processor waarna de geautomatiseerde inbedder (Tissue-Tek AutoTEC a120) zonder menselijke tussenkomst wordt geladen. Het ontladen van dit instrument gaat ook automatisch. Het is ook mogelijk om conventioneel verwerkt weefsel, bijvoorbeeld afkomstig van de Tissue-Tek VIP6AI, af te geven aan de cobot, die het vervolgens aan-

38

| Juni 2021

biedt aan de automatische inbedder AutoTEC a120. De aan de cobot gekoppelde QR-code geeft de SmartConnect de tracking en tracing mogelijkheid. Dit maakt het mogelijk de gescande data te koppelen aan het LIS van het lab. Via het LIS kan de analist bepalen waar de cassettes zich bevinden in het proces.

Bekijk de video van de cobotapplicatie op: https://youtu.be/bTAN4cDRElY

LAB MARKT Lancering confocale microscoop met AI

10e generatie Nikon Laser Point Scanning Confocale microscopen, behorend tot de AX R Series

De nieuwe Milestone easyCAP

Nikon kondigt de introductie aan van de 10e generatie Nikon Laser Point Scanning Confocale microscopen, behorend tot de AX R Series. Sinds de lancering van zijn confocale microscoop, is Nikon blijven innoveren. De introductie van AX R Series is daarvan de bevestiging. De wijde kijkhoek is verder verbreed, terwijl de pixeldichtheid fors is verbeterd voor zowel de Galvano (8k) als Resonant scanner (2k). De detectoren zijn een stuk gevoeliger geworden, wendbaarder en er kan eenvoudig worden ge-upgrade. Kunstmatige intelligentie zet de nieuwe AX R serie kracht bij en verbetert de gebruikerservaring: https://youtu.be/nnPsEnje8pc

De Milestone easyCAP is licht, heeft een kleine voetprint, en kan dus eenvoudig in de zuurkast worden geplaatst als dat nodig is.

De easyCAP helpt door al deze eigenschappen laboratoriumprocessen te optimaliseren.

Salm en Kipp, [+31] (0)34-6269090, www.salmenkipp.nl

Cellen kwantificeren zonder kleuringen

Nikon Nederland, [+31] (0)6-20595745 Erdal.Demir@nikon.com, www.nikoninstruments.com

Microwave-ontsluiting vereenvoudigd High throughput-ontsluiting met behulp van microwave kan nog sneller, betrouwbaarder en eenvoudiger dankzij de nieuwe Milestone easyCAP. Afgelopen jaren introduceerde Milestone speciale configuraties van de ETHOS microwave systemen die specifiek bedoeld zijn om grote aantallen monsters te ontsluiten.

Een voorbeeld is de introductie van de MAXI-rotoren, waarmee tot 44 monsters gelijktijdig kunnen worden gedigesteerd. De easyCAP neemt het sluiten van al die MAXI-vaatjes uit handen.

Dat is minder vermoeiend, scheelt tijd en alle vaatjes worden op dezelfde manier gesloten wat de reproduceerbaarheid vergroot.

De Fluidlab R-300 combineert een spectrofotometer met een automatische celtelling.

De Fluidlab R-300 van Anvajo combineert een spectrofotometer met een automatische celtelling. Eenvoudige in gebruik, snel, draagbaar en nauwkeurig in zijn metingen. Voortaan is het mogelijk cellen te tellen, viability-testen en een OD600-bepaling uit

Juni 2021 |

39

LAB MARKT te voeren met één handheld instrument. Dit toestel heeft geen kleuringen nodig voor het analyseren, wat cytotoxische effecten en meetfouten voorkomt tijdens een viability-test. Met een golflengte van 375 tot 700 nm en een bandbreedte van 2 nm is deze spectrofotometer de kleinste ter wereld. De gepatenteerde technologie analyseert een verscheidenheid aan vloeistoffen zoals bloed, urine, sperma, water en diverse celsuspensies. De prestaties en nauwkeurigheid voldoen aan de standaardvereisten, ondanks de compacte bouw.

of gevaarlijke stoffen niet door het filter komen en alarmeert bij een vol filter. De volledige bewegingsvrijheid en het filtersysteem maken dit tot een stekkerklaar, vrijstaand model met het gewenste veiligheidsniveau.

DPVT bv, [+31] (0)76-2043015, www.dupa.nl

LIS voor humane genetica

Wilten Bioteknika, www.wiltenbioteknika.com, [+31] (0)76-5086500 natasja.vanest@wiltenbioteknika.com, www.wilten.nl

Recirculatietafels met downflow

Workflow van GLIMS.

Recirculatietafels met downflow.

Dupa’s Downflow werkbanken combineren een werkbank met een afgezogen plek. Gevaarlijke dampen zijn doorgaans zwaarder dan lucht en zakken hierdoor naar de vloer van een oppervlakte. De afzuiging van deze werkbanken zit aan de onderkant van het werkblad, zo wordt er vanaf de kern afgezogen.

De dampen worden vervolgens gerecirculeerd door ultradiepe koolstoffilters om de gefilterde lucht terug de ruimte in te blazen.

De werkbank is naar eigen wens in te richten en kan voorzien worden van watertoevoer en in hoogte verstelbare pootjes. De ruime keuze in filters maakt deze bank voor vrijwel iedere toepassing bruikbaar. De airflow monitor waakt over het behalen van de vooraf ingestelde luchtsnelheid en geeft een geluidssignaal als dit niet gehaald wordt. Het verzadigingssysteem controleert

40

| Juni 2021

GLIMS Genetics, ontworpen door MIPS, combineert de kracht van een doorontwikkeld laboratoriuminformatiesysteem voor de klassieke laboratoriumdisciplines met de specifieke vereisten van laboratoria voor humane genetica, waaronder het beheersen van data van technieken zoals Next Generation Sequencing (NGS). Deze LIS-oplossing is al met succes geïnstalleerd in het universitair ziekenhuis van Poitiers en wordt binnenkort uitgerold in negen andere genetica-centra in Duitsland, België, Nederland en Zwitserland.

CliniSys Group, [+32] (0)4-96260410, charlotte.wille@mips.be

Centrifuge met Fingerspitzengefühl Met de recente toevoeging van een automatisch dekselslot wordt de 3-16 liter centrifugelijn van de Duitse fabrikant Sigma nog gebruikersvriendelijker. Met het licht aanduwen met één vinger wordt het deksel automatisch vastgetrokken. Verder kan

LAB MARKT 3-16 Liter centrifugelijn van de Duitse fabrikant Sigma.

worden ingesteld dat het deksel vanzelf opent na een run. Wat onveranderd blijft zijn de stille werking, hoogwaardige rvs-kamer, verlichte knoppen en gepatenteerde eenknopsbediening. Om de veiligheid te waarborgen wordt de maximale snelheid aangepast aan het type rotor, dit gaat met rotorherkenning. Kenmerkend voor deze centrifugeserie is de allround inzetbaarheid door een uitgebreide reeks hoek- en uitzwaai-rotoren, een capaciteit tot 4 x 400 ml en een maximale snelheid van 15.300 rpm. De Sigma 3-16L is ook verkrijgbaar met koeling, inclusief voorkoelfunctie, en in IVD- of inert gas uitvoering.

Frontier Pyrolyzer. Pyrolyse-GC-MS ontwikkeld door IS-X.

Salm en Kipp, [+31] (0)34-6269090, www.salmenkipp.nl

info@interscience.nl of info@interscience.be

wordt gebruikt om polymeren, composietmaterialen en additieven die niet compatibel zijn met traditionele GC-MS, te karakteriseren. Het fundamentele concept van Pyrolyse-GC-MS is niet ingewikkeld. Een monster wordt heel snel opgewarmd onder inerte atmosfeer, zodat de polymeren opsplitsen in kleinere stabiele fragmenten. De pyrolysaten worden vervolgens chromatografisch gescheiden, net zoals bij een klassieke GC-MS-analyse.

Interscience, [+31] (0)76-5411800 of +[32] (0)10-450025 www.interscience.nl of www.interscience.be

Betrouwbare koel- en vriesopslag.

Om een hoogwaardig koel- en vriessysteem aan te kunnen aanbieden is Laboramastore de samenwerking aangegaan met Gram BioLine, een vooraanstaande leverancier van koel- en vriessystemen voor de opslag van biomateriaal in onder andere laboratoria, ziekenhuizen, de geneesmiddelenindustrie en industriële toepassingen. De apparatuur is ontworpen en gefabriceerd in Denemarken.

De BioCompact II-modellen zijn koelkasten of vriezers voor de betrouwbare opslag van algemeen biomateriaal. Deze modellen nemen slechts weinig vloerruimte in en zijn daarmee geschikt voor de opslag van biomateriaal in kleine ruimten.

Laboramastore.nl biedt diverse modellen van de Gram BioLine aan, waaronder de BioCompact II met zijn flexibele indeling en uitgebreide opties. De koelkast heeft een temperatuurbereik van +2 °C tot +20 °C. De vriezer heeft een bereik van -25 °C tot -5 °C. Beide modellen hebben een ABS-interieur en een witgelakte of een roestvrijstalen buitenkant.

Laboramastore, www.laboramastore.nl [+31] (0)76 – 508 65 00, sales@laboramastore.nl

Innovatie in Pyrolyse-GC-MS Vanuit zijn IS-X labs heeft Interscience nieuwe ideeën en technologieën ontwikkeld en geïntegreerd op basis van de veelzijdige Frontier Pyrolyzer. Pyrolyse-GC-MS is een analytische tool die Juni 2021 |

41

LAB BEURS

De nieuwe labbeurs LabNL De gloednieuwe vakbeurs voor de laboratoriumbranche, LabNL, vindt plaats van 28 tot en met 30 september in Jaarbeurs Utrecht. Dinsdag 28 september staat in het teken van labautomatisering en het conferentieprogramma van donderdag 30 september behandelt life sciences. Woensdag 29 september staat in het teken van actuele analysemethoden in het lab.

Redactie LABinsights i.s.m. FHI

Sprekers zoomen in op het verbeteren van efficiëntie, duurzaamheid en veiligheid door de inzet van innovatieve analysetechnieken. Gerenommeerde sprekers van organisaties, als het NFI en de WUR praten u bij over actuele thema’s, zoals voedselveiligheid, microplastics en forensisch onderzoek. Met praktijkvoorbeelden zijn zij een inspiratiebron voor uw dagelijkse werkzaamheden. Het programma biedt ook een kijkje in de keuken bij laboratoria van uw collega’s. Hoe gaan vakgenoten om met analytische technieken en methoden en welke lessen kunnen we daaruit leren?

Werken in een laboratorium vraagt om veel vakspecifieke kennis.

De Laboratorium Technologie-kennisbank verzamelt relevante en actuele informatie over verschillende onderwerpen die in het veld spelen.

De huidige kennisbank is al rijk gevuld en bevat onder andere informatie over laboratoriumautomatisering, veiligheid op het lab, life science en analysemethodes. Deze content is afkomstig uit bijvoorbeeld recent georganiseerde webinars of een event.

Maar u kunt in de kennisbank ook artikelen en interviews vinden.

Om een paar voorbeelden te geven van interessante informatie die in de kennisbank is te vinden, kijken we allereest in de sectie LabAnalyse. U kunt hier bijvoorbeeld een interview lezen met

42

| Juni 2021

Peter Kootstra (Lab-QAcademy) over het belang van ISO-normen, en webinars terugkijken over allerlei onderwerpen, van de voordelen van LC-zuivering tot het extraheren van organisch verontreinigende stoffen uit milieumonsters.

Binnen de branche Laboratorium Technologie is er ook aandacht voor de Food & Beverage-sector. Zo kunt u in de kennisbank diverse webinars bekijken over onderwerpen als voedselveiligheid, onderzoek naar glyfosaat en environmental monitoring.

Ook de Life Science-sector komt aan bod. De kennisbank biedt u bijvoorbeeld toegang tot interviews over slangengif, maar ook over de gevaren van microplastics. Verder wordt er in een

‘Kennisdeling in de

Laboratorium Technologie kennisbank’ serie webinars vanuit verschillende invalshoeken onderzoek naar het coronavirus belicht.

Er is nog veel meer interessante content die u in de kennisbank kunt vinden en nieuwe informatie wordt continu toegevoegd. In aanloop naar de beurs LabNL wordt de kennisbank aangevuldmet artikelen, interviews en podcasts over diverse conferentie-onderwerpen.

U vindt de kennisbank via: www.fhi.nl/laboratoriumtechnologie/kennisbank

LAB AGENDA ADVERTEERDERSINDEX

BEURS, CONGRES

2

Asecos

28 - 30 september

Dräger

6

LabNL, Jaarbeurs Utrecht

Van Dijk Verhuizingen en Opslag

6

fhi.nl/agenda/labnl

Instrument Solutions

17 november

6, 40

Carl Roth

7

JEOL

8

Lab-supply, Leverkusen (D)

Bronson

www.lab-supply.info/

Wilten

10

lab-supply-rhein

Dupa

10

Hettich

10

PHCBI

12

Vakbeurs Laborama 2022 Brussels Expo - Paleis 1

Newland

16

Interscience

18

expo.laborama.be/nl

Labmakelaar

26

Twice

26

Endress + Hauser

28

17 - 18 maart 2022

27 - 30 sept 2022

9

WoTS

Laborama Store

fhi.nl/wots

Salm en Kipp

OPLEIDING, CURSUS 7-12 augustus

4 oktober

Klinische chemie, Leiden www.hsleiden.nl/nascholingen/

Corrigeren met de 4 x O-aanpak, Breda

bioscience-en-diagnostiek/

QAducation, info@qaducation.nl

klinische-chemie/index.htm

www.qaducation.nl

13 september

4-5 oktober

CRISPR design, Leiden

Interne Auditor, Utrecht

www.hsleiden.nl/nascholingen/

kerteza-academy.com/events/

bioscience-en-diagnostiek/

training-tot-intern-auditor-2/

genome-editing-crispr-design/ index.htm

2 november

21-22 september

Methodeontwikkeling in HPLC

Intern Auditor, Geel (België)

Avans+, info@avansplus.nl

kerteza-academy.com/events/

www.avansplus.nl

training-tot-intern-auditor-2l

28 28, 43

FHI

34

Axel Semrau

39

Nikon

41

JSB

44

VOLGENDE NUMMERS: X Voeding & gezondheid: geautomatiseerde verwerking DBS (dry blood spots) X Hypermodern farmalab Kyte Pharma in Hoofddorp opgeleverd X Voorbeschouwing LabNL met het noviteitenoverzicht X Deze seminars wilt u niet missen tijdens de nieuwe Laboratoriumvakbeurs LabNL van 28 – 30 september

LABinsights SEPTEMBER verschijnt 17 september.

Juni 2021 |

43