Zijn jouw labprocessen klaar voor de AI-revolutie?
Kunstmatige intelligentie zal volgens experts in artificial intelligence (productie)processen ingrijpend veranderen. Meer specifiek: industriële AI met toepassingen die uiteenlopen van de bouw van een nieuwe luchthaven, het toewijzen en optimaliseren van het gebruik van kapitaalgoederen (vliegtuigen, machines, operatiekamers, onderhoudstaken), het werven van personeel, en het halen van klimaatdoelstellingen. En zo kan ik nog wel even doorgaan. Denk bij labtoepassingen aan workflows, personeelsplanning- en werving, documentatie en AI-gestuurd beheer van labdata en labfaciliteiten. Nee, dit lijstje is niet compleet, maar geloof me, in zo’n beetje alles op het lab krijgt AI tussen nu en 10 jaar een flinke vinger in de pap. Besef dat AI niet alleen impact zal hebben op de productie zelf, zoals de preanalytische, analytische en post-analytische fase, maar ook op alles daaromheen. Denk aan de rapportage, het relatiebeheer, de logistiek, het personeelsbeleid, het kwaliteitsmanagement en alle wettelijke kaders waaraan processen moeten voldoen.
Is de rol van AI op deze vlakken nu nog beperkt, of zelfs niet bestaand — binnen enkele jaren zal dat totaal anders zijn. En het effect van AI zal dusdanig kunnen zijn, dat het zaken totaal kan ontwrichten, vergelijkbaar met de radicale effecten op de samenleving door de opkomst van internet in de jaren ’90. Net als internet toen, is kunstmatige intellgentie een ‘disruptive technology’. Klein voorbeeldje van zo’n ontwrichtend effect: wat internet betekende voor het bestaansrecht van de Gouden Gids. Ooit onmisbaar om een bedrijfsadres te vinden en om als bedrijf gevonden te worden. Iedereen stond erin. Wie had kunnen denken dat het verdienmodel achter de gids een houdbaarheidsdatum had? Wie tegenwoordig een bedrijf zoekt, typt gewoon een vraag of naam in. Nu krijg je nog een lijst met
resultaten, maar met de opkomst van AI geeft je browser straks één duidelijk antwoord. Dingen kunnen snel veranderen, niet in de laatste plaats door AI. Vermoedelijk gebruik je zelf ook steeds vaker ChatGTP en doe je er onbewust aan mee.
Voor wie denkt dat het op het vlak van de laboratoriummarkt allemaal niet zo’n vaart zal lopen, laat ik je uit de droom helpen. Het gaat hier niet om zomaar een voorspelling. Wat ik hierboven schets was de unanieme constatering van vooraanstaande sprekers van topondernemingen tijdens een driedaagse AI-conferentie ‘IFS.ai Unleashed’ medio oktober in Orlando, Florida. Het verbaasde me wat er al kan en nog meer wat er komen gaat. De luchtvaarindustrie is een van de trendsetters; de traditionelere industrieën wachten nog wat af. Het begin is er. Op dit moment is een paar procent van de bedrijven in de westerse wereld bezig met het optimaliseren van de inzet van zijn kapitaalgoederen (denk bij het lab aan de apparatuur en de infrastructuur eromheen), het finetunen van servicing (onderhoud voorspelbaar maken) en het slimmer inroosteren van personeel (zoals werkplanningen flexibel aanpassen bij ziektes, storingen of prioriteiten). Ook de LIMS-leveranciers kijken nu hoe ze met AI labinformatiesystemen slimmer kunnen maken. We gaan de komende jaren nog veel van AI horen, en er ook steeds meer van merken. Benieuwd naar de consequenties voor jouw lab en jouw werk? Kom ik op terug in mijn volgende kolom.
PS: wat vind je van deze AI-gegeneerde foto van mij? Nog werk aan de winkel voor AI, niet?
Vincent Hentzepeter, hoofdredacteur
INHOUD
X Nieuwe opleiding biomedisch analist: verbetering of stap terug in het streven naar allround-functies op het klinischchemisch en hematologisch lab?
X Wondgenezing: de laatste wetenschappelijke inzichten opgetekend tijdens European Tissue Repair Society 2024.
X Internationale ontwikkelingen in de moleculaire diagnostiek kwamen aan bod tijdens de European Meeting on Molecular Diagnostics in Noordwijk.
Qlip automatiseert titratieprocessen
Voorafgaand aan de analyse met de nieuwe, volautomatische titrator van SI Analytics scant Remco Wassenaar, analytisch hoofdmedewerker afdeling Kaas Chemie bij Qlip, alle data van het monster naar de computer (Foto: Marco Vellinga)
November 2024 60e jaargang www.labinsights.nl
Verschijnt 9x per jaar
Hoofdredactie: Vincent Hentzepeter, redactie@labinsights.nl, +31 6 20592436
Aan dit nummer werkten mee: Vanessa Appelman, Patrick Kromhout, Patrick Mulder, Ilse Bos
Eindredactie: Sylvie Hoyinck
Redactiecommissie: Dr Ineke Joosten (Senior Onderzoeker/Researcher Ministerie Onderwijs, Cultuur en Wetenschap,Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Rijkserfgoedlaboratorium), Alex Muntendam (Manager Clinical Pharmacology and Bioanalytics bij Abbott), Bas van Driel (Business Development Manager Food Netherlands GBA), Jules Hoenderop (consultant Roche Diagnostics), Taco van der Maten (productmanager XRF Panalytical, chairman of the board of directors van ASTM International), Anita te Riet (Bergenius Labadvies), Han te Vaanhold (international sales representative Seastar Chemicals Inc.).
Media-advies: Erik ten Haaf, +31 297 223462, +31 6 10031781 erik@maxusmedia.nl Debbie van den Dool en Marion van Sinderen, +31 3 16 227155, sales@maxusmedia.nl
Vormgeving: Marjan Hammink, marjan@maxusmedia.nl
Abonnementen: SP Abonneeservice, Postbus 105, NL-2400 AC Alphen aan den Rijn. Tel +31 (0)88 1102028, abo@labinsights.nl. Abonnement Nederland 1 jaar € 295,-, 2 jaar € 395,-. Opzeggingen dienen 8 weken voor afloop van de abonnementsperiode in ons bezit te zijn. Vraag een proefnummer aan en/of neem een abonnement op de digitale editie en nieuwsbrief door u op www.labinsights.nl te registreren.
Druk: Veldhuis Media, Meppel
Uitgever: maXus media publishers, 1421 AC Uithoorn © 2024 maXus media
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt worden in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch of door fotokopieën, opname, of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur en/of de uitgever. ISSN: 2468-6417
Hoogtepunten European Tissue Repair Society 2024
10
Alles over onderzoek in de wondgenezing, de ontwikkelingen op het gebied van tissue engineering, proefdiervrije onderzoeksmethoden en de weg naar markttoegang voor nieuwe producten.
Meer allround functieprofiel voor medische labs
22
Medische laboratoriumopleidingen zijn op mbo-niveau samengevoegd tot de opleiding biomedisch analist op niveau 4 om te komen tot een meer allround functieprofiel voor de medische labs.
Titrator met autosampler maakt lab Qlip compleet
12
Met de aanschaf van een tweetal moderne titratoren door Qlip is het hoogmoderne lab weer up-to-date. Een autosampler maakt deze labapparatuur ideaal voor high-throughput gebruik.
Waterlaboratorium AQUON toekomstbestendig gebouwd
26
Door duurzaam en modulair te bouwen is het nieuwe waterlaboratorium van AQUON optimaal geschikt voor de toekomst. Een pittige klus die door een goede samenwerking is gerealiseerd.
Vat op labveiligheid met 24/7 monitoring
18
Er komt steeds meer grip op het borgen van de veiligheid in het lab door 24/7 monitoring. De nieuwste ontwikkeling is het bewaken van het veilig functioneren via monitoring in de cloud.
Highlights European Meeting on Molecular Diagnostics
30
De European Meeting on Molecular Diagnostics bracht internationale experts in de moleculaire diagnostiek bijeen. Een tweejaarlijkse traditie die alweer haar dertiende verjaardag vierde.
Draag bij aan een nieuwe ISO-norm over antimicrobiële resistentie
NEN nodigt Nederlandse experts uit om deel te nemen aan de ontwikkeling van een internationale norm voor de detectie van antimicrobiële resistentie (AMR) via whole-genome sequencing (WGS). Dit initiatief komt vanuit ISO/TC 34/SC 9 ‘Food products – Microbiology’ en richt zich op een nieuwe diagnostische standaard voor microbiologisch onderzoek in het laboratorium. Het doel is een snelle en nauwkeurige AMR-diagnose die geautomatiseerde voorspellingen mogelijk maakt en een solide kader biedt voor data-analyse en reproduceerbare resultaten. Deze norm geeft inzicht in resistentiepatronen, wat van groot belang is voor een effectieve besluitvorming over behandelopties en risicobeoordeling.
De norm ondersteunt een integrale ‘One Health’-aanpak en vraagt om interdisciplinaire samenwerking, met name tussen experts uit de agrofoodsector, laboratoriumdiagnostiek, en overheids- en onderzoeksinstellingen. Zo worden breed toepasbare standaarden ontwikkeld die aansluiten bij mondiale gezondheidsuitdagingen door AMR, een wereldwijd erkende bedreiging voor de volksgezondheid door resistentie tegen antibiotica.
Geïnteresseerden kunnen via NEN de conceptnorm inzien en hun feedback geven. Daarnaast biedt de NEN-normcommissie ‘Microbiologie van de voedselketen’ experts de mogelijkheid om actief bij te dragen aan de Nederlandse input in het internationale normontwikkelingsproces voor AMR.
Petrochemische analysestalen voortaan per drone naar laboratorium
Met drone-operator ADLC en BASF Antwerpen ontwikkelde SGS het SAMPLIFLY-project, waarmee petrochemische analysestalen nu per drone naar het laboratorium worden vervoerd. Dit proces verbetert niet alleen de transportefficiëntie, maar verlaagt ook de CO2-uitstoot met 80%. De autonome drone vliegt tot 50 kilometer met een lading van 15 kilogram en versnelt de levertijd tot wel zes keer in vergelijking met transport over de weg.
ADLC ontwikkelde voor dit project een softwareplatform waarmee gebruikers transport kunnen aanvragen, vluchten plannen, drones op afstand kunnen starten en in real-time kunnen monitoren. De drone wordt door een piloot op afstand gevolgd om de veiligheid te waarborgen. In deze industriële omgeving geldt het dronetransport als Europese primeur.
Het SAMPLIFLY-project, ondersteund door SGS, de Stad Antwerpen en de European Space Agency, markeert een innovatieve stap in duurzame logistiek binnen de Europese havenindustrie en draagt bij aan de efficiëntie en milieu-impactvermindering van bedrijven in de Antwerpse haven.
Nieuwe naam voor samenwerking diagnostiek in Midden-Nederland
Het St. Antonius Ziekenhuis, Diakonessenhuis en Meander Medisch
Centrum introduceren met ‘Diamid’ een nieuwe, toekomstgerichte samenwerking voor regionale diagnostiek in Utrecht en Eemland. Door hun diagnostische capaciteit te bundelen, verbeteren zij zowel de snelheid als de kwaliteit van de diagnostiek voor huisartsen en patiënten in Midden-Nederland. De samenwerking draagt bij aan de doelstellingen van het Integraal Zorgakkoord (IZA) om regionaal samen te werken en efficiëntere zorg te bieden.
Diamid streeft naar een volledig diagnostisch aanbod, van bloed- en urineonderzoek tot beeld- en functieonderzoek, waarmee onnodige dubbele diagnostiek en kosten worden voorkomen. Door gegevensuitwisseling tussen zorgverleners te bevorderen, blijft de diagnostiek voor patiënten toegankelijk en dichtbij. Zo is de zorg duurzaam te organiseren en wordt onnodige belasting van zorgprofessionals voorkomen. De organisatie heeft meer dan 60 locaties.
Nieuwe ZZS-lijst beschikbaar
Het RIVM heeft op 7 oktober 2024 de totale ZZS-lijst bijgewerkt. De afkorting ZZS staat voor Zeer Zorgwekkende Stoffen. Op deze lijst staan stoffen die gevaarlijk zijn voor de mens of het milieu, omdat ze kunnen leiden tot kanker of de voortplanting kunnen verstoren. Ook kunnen deze stoffen zich ophopen in de voedselketen.
Voorbeelden van Zeer Zorgwekkende Stoffen zijn lood, koper en benzeen.
Sinds de versie van 29 januari 2024 heeft het RIVM in de afgelopen maanden maar liefst 668 nieuwe stoffen toegevoegd. Hiermee bevat de totale lijst van Zeer Zorgwekkende Stoffen op dit moment 2.908 stoffen.
Yvonne van Hees, cooperatiebestuurder Diamid in Meander Medisch Centrum (foto: Diamid).
Hoe verduurzaam je jouw laboratorium?
Ik werk bij een microbiologisch laboratorium dat analyses uitvoert door de voedingsindustrie. Sinds 2018 zijn we actief bezig om onze processen te verduurzamen, wat heeft geleid tot het behalen van een ‘Factory of the Future’-certificaat.
Bas van Driel adviseert de redactie van LABinsights Echter, om onze duurzaamheidsinspanningen verder te verbeteren, hebben we besloten om de Sustainable Development Goals (SDG’s) van de Verenigde Naties als leidraad te nemen.
Het implementeren van deze SDG’s vraagt om een gedetailleerde analyse en een consequente aanpak. Het is van belang dat je de doelstellingen grondig onderzoekt en vertaalt naar de specifieke situatie van jouw laboratorium. Dit proces biedt inzichten die verder reiken dan alleen duurzaamheid, waaronder operationele en maatschappe lijke voordelen.
Enkele voorbeelden van SDG’s in ons lab:
X SDG 6 (Schoon water en sanitair): We hebben alle waterstromen binnen het laboratorium in kaart gebracht. Dit heeft geleid tot discussies over duur zamere alternatieven voor het gebruik van water in onze processen, zoals bijvoorbeeld in waterbaden. We betwijfelen echter of de alternatieven ook kwalitatief vergelijkbaar zijn.
X SDG 7 (Betaalbare en hernieuwbare energie): Door een project met studenten hebben we inzicht gekregen in de grootste energieverbruikers in het lab. Een directe ‘quick win’ was het vervangen van onze conventionele verlichting door energie-efficiënte led-verlichting. Dat de broedstoven en koelingen de grootste verbruikers zijn verraste niemand, maar verduurzamen is hier een meerjaren (investerings)plan.
X SDG 15 (Leven op het land): We onderzoeken de mogelijkheden voor het bevorderen van biodiversiteit op het industrieterrein, zoals het aanleggen van een onderhoudsvriendelijke groenstrook.
De implementatie van duurzaamheid in het laboratorium is geen gemakkelijke opgave en vereist aanhoudende toewijding en inspanning. Het is belangrijk om te beseffen dat duurzaamheid niet alleen gaat over grote snelle veranderingen, maar vaak om geleidelijke verbeteringen.
Het integreren van duurzaamheid binnen je laboratorium kan initieel uitdagend lijken, maar de sleutel tot succes is gewoon beginnen. Realiseer je dat het een proces van lange adem is, waarbij je soms grote stappen maakt, maar vaker kleine, gestage vooruitgang boekt. Elke marathon begint immers met een eerste stap.
van LABinsights
Hoogtepunten European Tissue Repair Society 2024
ETRS-conferentie: van wondgenezing tot proefdiervrij onderzoek en tissue engineering
Alles over onderzoek in de wondgenezing, de ontwikkelingen op het gebied van tissue engineering, proefdiervrije onderzoeksmethoden en de uitdagingen op weg naar markttoegang voor nieuwe producten kwam aan bod tijdens de jaarlijkse conferentie van de European Tissue Repair Society (ETRS). De hoogtepunten op een rij.
Patrick Mulder | Fotografie: ETRS
Van 24 tot en met 27 september 2024 kwamen onderzoekers, specialisten en bedrijven actief in wondgenezing samen in congrescentrum De Eenhoorn te Amersfoort. Samenwerkingspartners Wound Healing Society (WHS) en SkinTERM (Skin Tissue Engineering and Regenerative Medicine), en aanwezige bedrijven OTR3, PamGene, BioLamina, NestEgg Labs en Flen Health gaven het evenement een internationaal tintje. Opvallend: de aandacht voor beginnende wetenschappers.
De pre-conference dag was speciaal gewijd aan jonge onderzoekers. Zij kwamen samen voor een interactieve middag met wetenschappelijke pitches, een dilemma game en keynote presentaties. Drs. Joep Sprangers van GreenLabs Nederland sprak over ‘Duurzaamheid in het Lab’, en dr. Jeffrey Bajramovic, gaf een inspirerende lezing over ‘Dierproefvrije Transitie in Onderzoek’.
Biomaterialen & nieuwe invalshoeken
In de tissue engineering kwamen innovaties voorbij voor wondgenezing, zoals supramoleculaire biomaterialen, hydrogels en biomimetische collageenscaffolds om het herstel te versnellen. Ook werd onderzoeksresultaten gedeeld naar de rol van eiwitten en elastine in wondgenezing en hun effect op immuuncellen en de extracellulaire matrix.
Tissue engineering & klinische toepassingen
Klinische toepassingen binnen de wondzorg en de ontwikkeling van geavanceerde huidmodellen werden gepresenteerd. Onderwerpen op dit gebied varieerden van de immuunrespons na brandwonden en niet-genezende beenulcera tot klinische onderzoeken naar patiënt-eigen kweekhuid en de rol van fibroblasten in huidherstel en littekenvorming.
Alternatieven voor proefdieronderzoek
Onderzoekers bewezen dat proefdiervrij onderzoek goed mogelijk is door gebruik van bio-informatica, organ-on-chip modellen en kweekhuidmodellen. Zo lieten zij zien dat deep-learning gebruikt kan worden voor geautomatiseerde microscopische analyse en dat wiskundige computermodellen reacties van cellen in brandwonden kunnen simuleren.
Marktgoedkeuring voor producten in de EU
Een interactieve sessie behandelde obstakels op weg naar marktgoedkeuring van medische producten. Het publiek ging bij deze sessie in discussie met mensen uit het bedrijfsleven (Medskin Solutions en Cutiss) en een lid van het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG-MEB). Belangrijke obstakels op dit vlak zijn de strenge regelgeving door de European Medicines Agency (EMA) en de hoge ontwikkelingskosten en klinische
validatie van nieuwe producten. Betere samenwerking tussen wetenschappers, clinici en regelgevers zou de procedures in de toekomst kunnen versoepelen.
Wetenschap in opkomst
Nieuw onderzoek dat aan bod kwam ging onder meer over exosomen waarmee cellen met elkaar communiceren, de veranderingen in cellen en oxidative stress tijdens wondontsteking en de genezing na traumatisch hersenletsel. Ook kwamen nieuwe richtlijnen aan bod voor het gebruik van huidvervangende materialen – zogeheten dermale substituten – in de brandwondenzorg.
Charles Lapière Lecture en prijsuitreiking
De prestigieuze ‘Charles Lapière Lecture’ werd dit jaar verzorgd door prof. Boris Hinz van de Universiteit van Toronto. In zijn lezing, ‘Everything You Always Wanted to Know About Myofibroblasts, But Were Too Afraid to Ask’, deelde hij inzichten over de rol van myofibroblasten in wondgenezing.
Presentatie in de plenaire zaal tijdens de ETRS-conferentie.
De Young Investigator Awards gingen naar Aurélie Cotten (1e plaats, neuro-onderzoeker aan de universiteit van Aix-Marseille), Nancy Avila Martinez (2e plaats collageen-onderzoeker aan de Radboud Universiteit) en Rens Peters (3e plaats, kweekhuid-onderzoeker bij het Radboud UMC). De prijzen voor de beste posters gingen naar Shane Brown (1e plaats, huid-onderzoeker aan de Oregon State Universiteit), Maaike Waasdorp (2e plaats, huid-onderzoeker bij het UMC Utrecht) en Thierry van Wessel (3e plaats, huid-onderzoeker aan het Radboud UMC).
ETRS 2025 in Wales
De conferentie was een groot succes met veel interactie en inspirerende presentaties. Het internationale karakter en de focus op jonge wetenschappers gaven de conferentie een toekomstgerichte dynamiek. De volgende conferentie vindt plaats van 3 tot 5 september 2025 in Cardiff, Wales, en belooft opnieuw een toonaangevend evenement te worden voor onderzoekers in de wondgenezing.
Titrator met autosampler maakt
laboratorium Qlip compleet
Met de aanschaf van een tweetal moderne titratoren op de afdeling Kaas Chemie van Qlip in Zutphen is het hoogmoderne laboratorium weer up-to-date. Een autosampler maakt deze labapparatuur ideaal voor high-throughput gebruik. De analyses zijn bovendien minder ‘mensafhankelijk’, wat zorgt voor minder heranalyse en onderhoud.
Vanessa Appelman | Fotografie: Marco Vellinga Wie zuivel zegt, zegt Qlip. De afgelopen jaren heeft bij Qlip in Zutphen – het grootste zuivellaboratorium van Europa – een behoorlijke schaalvergroting plaatsgevonden. Alle laboratoria zijn geautomatiseerd, waaronder de afdeling Kaas Chemie. Met ‘hun’ nieuwe geautomatiseerde titrators kunnen ze voldoen aan de high-throughput-eisen en is er minder heranalyse en onderhoud nodig.
Verouderde titrators
Volgens Anthony Hazeleger (Teamleider afdeling Kaas Chemie) was de vernieuwing van de laboratoriumapparatuur op zijn afdeling een logische stap. “We wilden meegaan met de nieuwste technieken en vervanging van onze titratoren was hier een onderdeel van. Het softwarepakket van de vorige leverancier was niet meer compatibel met de nieuwe versies van Windows en was daardoor niet meer toereikend.”
Remco Wassenaar, analytisch hoofdmedewerker afdeling Kaas Chemie, scant een barcode van een kaasmonster in vooraf aan de automatische titratie met de titrator van SI Analytics. Op de achtergrond staat het tweede systeem.
Anthony Hazeleger, teamleider afdeling Kaas Chemie bij Qlip:
‘ We wilden meegaan met de nieuwste technieken en vervanging van onze titratoren was hier een onderdeel van’
Koppeling met LIMS
Om betrouwbaar te blijven schafte het Kaas Chemie-lab in december 2023 twee gloednieuwe titrators met autosampler aan; de Titroline 7000. Remco Wassenaar (analytisch hoofdmedewerker afdeling Kaas Chemie) was verantwoordelijk voor het uitzoeken van de potentiële nieuwe apparatuur en de implementatie daarvan. “Bij de keuze van de titrators hadden wij de harde eis dat het systeem volledig aan onze LIMS gekoppeld kon worden. Bij de ene leverancier zit dit in het basispakket, bij de andere is dit een upgrade.”
Titrators testen op demolab
In de zoektocht naar geautomatiseerde titrators kwam Wassenaar bij Salm en Kipp terecht. “Zij hebben ons doorverwezen naar de Duitse fabrikant – SI Analytics – waardoor we de selectie van de apparatuur zonder tussenschakels konden doen. Dat was heel prettig. In januari 2024 ben ik met een aantal collega’s naar de productielocatie en het demolab in Duitsland gegaan en hebben we de titrators met autosampler goed kunnen bekijken. Je bestelt laboratoriumapparatuur natuurlijk niet even online,” grapt hij.
Robuuste titratietechniek
Hazeleger vult hem aan: “Wij hebben robuuste apparatuur nodig. Qlip is gespecialiseerd in de analyse van samenstellingsparameters, zoals vet, zout, droge stof en pH in kaasproducten. Dagelijks ontvangen we grote aantallen kaasmonsters voor analyse. Op het kaaslaboratorium gebruiken wij de Titroline 7000 enkel en alleen voor het bepalen van het zoutgehalte. Maar dan praten we wel over circa 30.000 titraties per jaar per apparaat.”
‘Je bestelt titratoren natuurlijk niet even online’
De voordelen van de SI Analytics titrator met autosampler:
X Hoge resolutie en nauwkeurige pH/mV elektrode
X Enkele en continue meetfunctie
X Formule-editor voor individuele berekeningen
X Dosering met maximaal twee aangesloten zuigerbu retten per methode
X Snel, betrouwbaar en nauwkeurig een groot aantal parameters bepalen
X De parameters kunnen worden aangepast in maximaal 50 methoden
X Titratiecurve en andere informatie wordt duidelijk weergegeven op het display
X Uitzonderlijk goed afleesbaar grafisch kleurendisplay, ook vanaf extreme hoeken
X Zeer flexibel voor data export en communicatie dankzij USB-, RS 232- en Ethernet-interfaces
X Er kunnen verschillende apparaten, zoals balansen en pc’s worden aangesloten
Waarom kiezen voor geautomatiseerde titratie?
Bij een automatische titrator zijn bewerkingen bij titratie gedeeltelijk of volledig geautomatiseerd, zoals toevoeging van titrant, signaalacquisitie, herkenning van het eindpunt of equivalentiepunt, gegevensberekening en de opslag van de resultaten. De analyse is hierdoor minder gevoelig voor menselijk handelen en dit verhoogt de nauwkeurigheid en productiviteit. Berekeningen en rapportages worden automatisch uitgevoerd.
‘ De geautomatiseerde titrator zorgt voor continuïteit ’
De Titrosoft-software sluit goed aan bij de wensen en werkwijze van Qlip.
Wassenaar: “Daarom moet onze labapparatuur gebruiksvriendelijk zijn, lang mee gaan, en weinig onderhoud nodig hebben. Met de Titroline 7000 is de titratietechniek hetzelfde, maar de efficiëntie is omhoog gegaan en dit resulteert in een betere doorlooptijd. De software sluit nu bovendien goed aan bij onze wensen en werkwijze.”
Software naar wens
In het voortraject liep het lab wel tegen enkele beperkingen in de software aan. Dit was snel verholpen. “SI Analytics heeft dit binnen twee weken naar onze wens aangepast. Dat is gewoon heel fijn werken. Daarnaast hebben wij een onderhoudscontract afgesloten waarbij we tegen geringe kosten vervangende apparatuur toegestuurd krijgen, als er onverhoopt toch een storing optreedt die niet per direct opgelost kan worden. Hiermee is onze continuïteit geborgd en zijn de analyses snel weer operationeel. Als routinelab met zoveel analyses per dag is dat echt een voorwaarde.”
Gebruiksgemak door
geautomatiseerde titratie
“Voor ons ligt het grote verschil niet zozeer in de techniek, maar wel in het automatiseren ervan,” zegt Hazeleger. “Het is een
‘ We praten over circa 30.000 titraties per jaar per apparaat ’
voordeel dat het systeem minder gevoelig is voor de invloed van de gebruiker; er zijn nu minder menselijke handelingen nodig per analyse. Dit resulteert in meer werkgemak en minder heranalyse, storingen en onderhoud.”
“Neem de elektrode; deze heeft verder geen aparte of bijzondere opties, maar voor ons was dit een ander type dan wij gewend waren. Dit type elektrode heeft geen draairing of membraan meer. Hierdoor is er geen menselijke afstelling van de elektrode nodig, en kan het membraan niet verstopt raken door de eiwitten en het vet van de kaas. De nieuwe apparatuur sluit naadloos aan bij onze wensen en zorgt voor continuïteit op onze afdeling Kaas Chemie.”
Inscannen van een monster voor analyse met de volautomatische titrator van SI Analytics.
Peter Boerefijn, Salesmanager Benelux bij DENIOS, ziet de belangstelling voor het DENIOS Connect Systeem voor 24/7 monitoring van veiligheid in het lab toenemen.
Hoe veilig functioneren de chemicaliënkasten en werkplekken?
Vat op labveiligheid met 24/7
monitoring
Er komt steeds meer grip op het borgen van de veiligheid in het lab door 24/7 monitoring. De nieuwste ontwikkeling is de bewaking van het veilig functioneren van onder meer chemicaliënkasten en werkplekken als zuurkasten en laminair flow-installaties op basis van het monitoren van parameters als druk, flow en temperatuur via monitoring in de cloud.
Vincent Hentzepeter | Fotografie: FOODnote
Het is te beschouwen als de volgende stap in 24/7 monitoring. Het beheersen van omgevingsparameters in het lab is een (noodzakelijke) trend. Steeds meer labs tuigen daarom systemen op om de klimaathuishouding te borgen. Maar er kan meer. Met het geavanceerde DENIOS Connect Systeem. In combinatie met een draadloze, veilige, cloudgebaseerde webapplicatie als de DENIOS Spillguard Connect is het mogelijk om vroegtijdig te ontdekken dat er chemicaliën lekken in een brandveiligheidskast. Een ingebouwde sensor in de Spillguard Connect signaleert, lang
voordat de labmedewerkers het zelf in de gaten zouden hebben, dat er vloeistof weglekt in de opslag. Met deze applicatie gebeurt het signaleren dag en nacht, 24/7.
Cloudgebaseerd monitoringsysteem
Deze applicatie kan direct in contact staan met een alarmkamer. Dat werkt zo. Het monitoringsysteem stuurt een waarschuwing uit naar de cloudgebaseerde webapplicatie. Deze stuurt ver -
volgens een sms of email naar de veiligheidsfunctionaris dat er iets lekt in kast X. Op basis van dit alarm kan direct actie ondernomen worden. En wordt de nog minimale ‘spill’ in de opvangbak met een absorptiemateriaal, als bijvoorbeeld van DENSORB, samen met de lekkende verpakking verwijderd en verantwoord afgevoerd.
24/7 bewaken opslagfaciliteiten voor gevaarlijke stoffen
Veiligheid borgen impliceert veiligheid monitoren. En zo efficiënt mogelijk. Labs worden zich hiervan in toenemende mate bewust. En niet slechts 24/7-monitoring van één enkele opslagkast, maar van alle opslagen tegelijkertijd in één systeem. Dat is mogelijk met het DENIOS Connect Systeem. Peter Boerefijn, Salesmanager Benelux bij DENIOS, ziet de belangstelling voor dit systeem dan ook toenemen om veiligheidskritische plekken in het lab
‘ We installeren de betreffende sensoren voor bijvoorbeeld vloeistof-of luchtflow en koppelen die met een IoT-verbinding aan de cloud-omgeving van het lab’
continu in de gaten te houden en vrijwel direct in te grijpen als het misgaat. “We staan nog maar aan het begin. We zien dit opkomen in de veiligheidskasten voor lithium-ion accu’s en het gaat ook meer en meer gebeuren bij de vloeistofkasten.”
Detecteren van lekkages en afzuigingsproblemen
Hij specificeert. “In de eerste plaats voor het detecteren van vloeistoffen in de opvangbak door lekkage van chemicaliën. Of voor het detecteren van haperingen in de luchtflow, dus de afzuiging.” Bijvangst: het systeem creëert bewustzijn over onveilige situaties. “Met ons monitoringsysteem in combinatie met deurcontacten, krijg je gelijk informatie over hoe vaak en hoe lang de kast open en dicht is. Met andere woorden: of deuren te lang openblijven of niet goed sluiten, waardoor een en ander gaat uitdampen in de ruimte. Er gaat dan een signaal naar de beheerder van de cloudomgeving met de melding: ‘Kast staat te lang open’, wat overigens een parameter is die je zelf in kunt stellen. Als je ziet hoe vaak dit gebeurt in de tijd, ga je maatregelen nemen.”
Altijd een veilige werkplek
Veilige werkplekken zijn ook kandidaat voor het DENIOS Connect Systeem. Want werken ze wel naar behoren? Boerefijn: “Het belangrijkste bij zuurkasten is de correcte luchtflow en veilige werking van het systeem. Via de meetpunten van het apparaat waarop een scala van sensoren aangesloten kan worden, kun je meten of de luchtflow binnen de specificaties valt. Dit geldt ook voor laminair downflow booths en veiligheidskabinetten. We gaan dit systeem daarom ook in onze eigen VARIO-Flow integreren.”
Compact monitoringssysteem
Het monitoringsysteem zelf is compact: zo ongeveer de grootte van een sigarenkistje. “Voor wie dat nog kent”, grapt Boerefijn. “Kijk, dit is het centrale kastje waar alles op aangesloten wordt wat je maar wilt monitoren. We installeren de betreffende sensoren voor bijvoorbeeld vloeistof-of luchtflow en koppelen die met een IoT-verbinding aan de cloudomgeving van het lab.”
Daar heeft het laboratorium amper werk aan, beklemtoont hij. “Bij de bestelling wordt het systeem geregistreerd en wordt er automatisch een cloudomgeving voor de gebruiker gecreëerd. Er volgt een mailtje, waarna je als geautoriseerd gebruiker kunt inloggen. Vervolgens kun je zelf alle instellingen aanpassen.”
Voor nieuwe én bestaande opslagsystemen
Het monitoringsysteem kan ook aan bestaande installaties worden toegevoegd, door het brede scala aan sensoren. De webapplicatie kan via browsers op diverse devices draaien. DENIOS rust sinds kort nieuwe bestellingen op aanvraag uit met het Connect-systeem. “Dat is het meest efficiënt”, stelt Boerefijn. “Wordt er bijvoorbeeld een veiligheidskast waar dit systeem al inzit aangeschaft, dan wordt deze kast automatisch toegevoegd. Bij voorkeur leveren we de applicatie met de nieuwe bestelling mee, fabrieksmontage dus, dat maakt het monteren van sensoren achteraf overbodig.”
Mogelijkheden voor diverse veiligheidsmiddelen
Zijn er nog andere toepassingen denkbaar? Boerefijn: “Het zou ook kunnen worden toegepast op een oog- of nooddouche. Wordt de douche gebruikt? Dan kan er een signaal naar zeg de BHV of EHBO gaan om poolshoogte te komen nemen. Je zou er ook een onderhoudsinterval mee in kunnen instellen. Dan zendt hij een signaal uit dat het tijd wordt voor onderhoud of een test van het systeem.”
Hij besluit: “Dit sluit aan op de moeilijkheid medewerkers aan te trekken om je systemen te monitoren op veiligheid, dan schieten de controles er vaak zomaar bij in. En denk eens aan controles ’s nachts en in het weekend. Dan is een monitoringsysteem dat 24/7 werkt een prettige zekerheid. We proberen daarom zoveel mogelijk van onze producten ermee uit te rusten en dat ontwikkelt zich alleen maar verder. Veiligheid staat bij ons altijd op de eerste plaats.”
Kwaliteitsmanagementsysteem: zo laat je het voor je lab werken
Voor het behoud van de accreditatie is het belangrijk het kwaliteitsmanagementsysteem van het laboratorium op orde te houden. Deze tips en valkuilen helpen je op weg om van je geaccrediteerde kwaliteitsmanagementsysteem een lust te maken, en geen last. Ga aan de slag met deze vier tips en twee valkuilen.
Ilse Bos | Fotografie: Blik & Bloos:
Hoe zorg je ervoor dat het kwaliteitsmanagementsysteem geen last, maar een lust wordt? Als je het overzicht kwijt bent over je geaccrediteerde kwaliteitsmanagementsysteem van
het laboratorium, is het lastig om een goed systeem in stand te houden. Onderstaande tips en valkuilen helpen je om een pragmatische aanpak te implementeren.
Bewaar het overzicht
Om het overzicht te kunnen bewaren, is het zaak om alle documentatie van je kwaliteitsmanagementsysteem zo simpel mogelijk te houden. Vaak slingeren er ingewikkelde protocollen en procedures rond in het laboratorium. Of medewerkers maken gebruik van een Excel-programma met oneindig veel tabbladen waar gegevens op ingevoerd moeten worden. Dat maakt het onnodig onoverzichtelijk, dus orden alles vanaf het begin af aan.
Leg alles slechts één keer goed vast Zorg dat je alles maar één keer opschrijft. Nog te vaak zijn er vergelijkbare handleidingen van hetzelfde proces te vinden in het laboratorium. Dat maakt het lastig het juiste document erbij te pakken bij een externe audit door bijvoorbeeld de Raad van Accreditatie. Een valkuil hierbij is dat er veel overschrijfmomenten zijn, waardoor je wijzigingen niet in alle documenten tegelijk meeneemt.
Gebruik de frisse blik van nieuwe medewerkers
Laat nieuwe medewerkers en stagiaires met een frisse blik naar systemen of processen kijken. Dit maakt helder waarom je bepaalde zaken doet om aan de eisen te voldoen, en of alles nog wel even efficiënt is. Ga dan niet teveel tegelijk vragen, maar focus je op één procedure. Vraag om feedback: welke verschillen in kwaliteitsmanagementsystemen zien ze op basis van de eigen ervaring die ze al hebben, en kan het pragmatischer? Het kan gaan om protocollen voor apparatuur, werkwijzen of formulieren. Je kunt zo toetsen of dat wat beschreven is ook klopt met wat er in de praktijk wordt uitgevoerd.
Gebruik de kracht van herhaling
Maak het nieuwe beleid van de pragmatische aanpak bekend in de organisatie. Zorg ervoor dat de boodschap intern overal hetzelfde is, en maak gebruik van de kracht van herhaling. Maak het ook bespreekbaar. Dat kan ook gaan om beleid buiten de arbeidsvoorwaarden om, zoals de procedure voor relatieschenken, beleid over nevenactiviteiten of geheimhouding.
Valkuil 1
Lijsten en formulieren
Een bekende valkuil zijn de verschillende lijsten en formulieren voor bijvoorbeeld acties vanuit audits, klachten en doelstellingen uit managementbeoordelingen. Doordat deze acties op verschillende lijsten staan, kun je niet prioriteren en volg je de acties niet meer op. Probeer deze dus te groeperen om het overzicht goed te bewaren. Je kunt als kwaliteitsverantwoordelijke met 3 verschillende overzichten vooruit: over risico’s en kansen, overzichten met acties uit corrigerende maatregelen en maatregelen uit risico’s en kansen, en als derde een planningsoverzicht voor de kalibratie van apparatuur, review van documenten en de geplande uitvoering van interne audits.
Valkuil 2
Onnodige nieuwe procedure maken
Medewerkers denken vaak het eerste aan een nieuwe lijst of procedure als er iets verbeterd moet worden. Maar dat is een valkuil, want dan heb je wéér een lijst of document erbij. Kijk eerst wat je al hebt, ook qua systemen, en pas liever het huidige aan. Maak het jezelf en de mensen in het laboratorium gemakkelijk die met de documenten moeten werken. Je bouwt het systeem voor jezelf, dus maak het behapbaar, zodat een kwalitatief goed product de deur uitgaat.
Met dank aan Sacha van de Ven van QAducation voor haar tips en valkuilen over de werking van een kwaliteitsmanagementsysteem.
Tip 1
Tip 3
Tip 2
Tip 4
Meer allround functieprofiel voor medische labs kent voors en tegens
BIOMEDISCH ANALIST:
nieuwe opleidingsstructuur schot in de roos?
Sinds enige jaren zijn alle medische laboratoriumopleidingen door de overheid op mbo-niveau samengevoegd tot de opleiding biomedisch analist op niveau 4 om te komen tot een meer allround functieprofiel voor de medische labs. Wat houdt de nieuwe opleiding in en levert de nieuwe opleidingsstructuur de gewenste voordelen?
Patrick Kromhout | Fotografie: Foodnote
Dertig jaar geleden werd je als biomedisch analist opgeleid in een specifieke richting. Zo werd je microbiologisch analist, of deed je de opleiding tot pathologisch analist, of weer een andere specialisatie. De opleiding voorzag in een gedegen theoretische achtergrond. Deze kennis vulde je met praktische vaardigheden aan met een stageplek binnen de jouw gekozen richting. Dit klinkt als een prachtige opleiding, maar tijden veranderen. De medisch geschoolde analist moet meer allround inzetbaar worden, zodat ziekenhuislaboratoria onderling beter kunnen samenwerken. Voorziet de nieuwe opleidingsstructuur tot biomedisch analist in deze ambitie? Een evaluatie…
Biomedisch analist breed opgeleid
De nieuwe opleiding biomedisch analist gaat theoretisch nergens meer de diepte in. Koos je in de oude opleiding voor de klinisch chemische richting, dan deed je ruim een jaar specifieke kennis op over deze richting. Achtergronden van de bepalingen en ook
de normaalwaarden waren bekend, zodra je op je stageadres begon. In de nieuwe opleiding krijg je in blokken van bijvoorbeeld 6 weken de algemene basis van elk hoofdspecialisme binnen de medische laboratoria. De opgedane kennis is daardoor veel oppervlakkiger. Kortom, veel de breedte in, weinig diepgang.
Van pathologie tot klinische chemie
Biomedisch analisten weten van alles een beetje. Deze nieuwe generatie heeft globale kennis over de pathologie, de microbiologie, moleculaire diagnostiek, klinische chemie, etc. De biomedisch analist is bekend met basics, zoals de ontwikkeling van cellen in weefsels, waaruit biomoleculen bestaan en hoe de energievoorziening in het lichaam werkt. Aan de praktijkkant is dit niet anders. De algemene labvaardigheden staan centraal en niet zoals vroeger de meer specialistische verrichtingen.
De nieuwe opleiding biedt daarmee een fundament om je in
Monsterbuizen zoeven langs in een analysestraat.
de stageperiode verder te ontwikkelen. De net-gediplomeerd analist zal pas bij zijn eerste baan de gespecialiseerde kennis opdoen die nodig is voor de werkzaamheden op het betreffende laboratorium.
Breed opleiden maakt labs flexibeler
Flexibele inzet van personeel is onmiskenbaar de inzet van de nieuwe opleidingsstructuur. Hierbij zijn drie dingen van belang:
‘ De medisch geschoolde analist moet meer allround inzetbaar worden, zodat ziekenhuislaboratoria onderling beter kunnen samenwerken’
1. De steeds krapper wordende arbeidsmarkt en de vergrijzing van bestaande analisten. Dit noopt labs creatiever te worden, willen ze de productie en concurrentie aan blijven kunnen. Te specialistisch personeel maakt laborganisaties kwetsbaar. Wordt iemand ziek of gaat iemand eruit, dan is er gelijk een probleem.
2. Het steeds belangrijker aspect van de kosten. De gezondheidszorg moet al jaren bezuinigen. We worden steeds ouder in Nederland en de gemiddelde leeftijd stijgt. Ergo, meer analysevraag, dat voor hetzelfde of minder geld moet worden gedaan. Personeel is een belangrijke kostenpost. Breed opgeleid personeel dat mee kan draaien in een automatiseringsmodel is een must om de kosten in de zorg in de hand te houden.
3. Schaalvergroting vraagt om interdisciplinair werken. Waar het tot voor kort nog lukte de hogere vraag op te vangen door de productie met grotere analyzers op te voeren of door samenwerking met gelijksoortige labs te zoeken, heeft dit soort opschaling zijn grenzen nu wel bereikt. Labs moeten daarom op zoek naar andere terreinen om efficiënter en kostenbesparend te werken. Waar nog wel rek in zit, is het nauwer samenwerken met andere labdisciplines binnen de organisatie. Zo kan er nog wel efficiënter gewerkt gaan worden. Dit vereist dan wel een analist die flexibel inzetbaar is.
Een geautomatiseerde analysestraat. De biomedisch analist moet multi-inzetbaar worden op dit soort apparatuur, ongeacht het labtype.
De multi-inzetbare analist?
En daarmee zijn we terug bij de noodzaak van een nieuwe opleidingsstructuur die dit faciliteert. Dit maakt de labs wendbaarder en scheelt in kostbare back-up apparatuur. Is iemand ziek, dan neemt een collega van een andere afdeling dat gemakkelijker over. Dit vereist van analisten wél meer dan het beheersen van algemene medisch labhandelingen die typisch tot het algemene analistenvak horen, zoals pipetteerwerk, afwegen en verdunnen van reagentia, en werken volgens protocollen. Ze moeten multiinzetbaar worden op de vaak zelfde grote analyzers die op klinische chemie de serologie en op het microbiologisch lab de immunologische testen draaien.
Voordelen voor de laboratoriumopleidingen
Het allround opleiden is ook opleidingstechnisch winst. Samenvoeging van de voormalige, gespecialiseerde opleidingen levert laboratoriumopleidingen diverse voordelen op:
1. Meer opleiders kunnen deze opleiding nu aanbieden. Het is haalbaarder om 1 klas met 15 studenten te hebben, dan 3
klassen in een specifieke richting met ongeveer 5 studenten per richting
2. Daarnaast kan het voor studenten aantrekkelijker zijn een opleiding te volgen waar je diverse kanten mee uit kunt, dit in tegenstelling tot het behalen van één universeel diploma waar je weinig flexibel mee bent
3. Ten slotte is het de verwachting dat op termijn de verschillende medische laboratoria samengevoegd gaan worden tot één lab met verschillende onderafdelingen. Het is dan vanuit één basisopleiding opleidingstechnisch makkelijker om analisten onderling uit te wisselen en ze bij te scholen
Is de nieuwe opleiding tot biomedisch analist nu een vloek of een zegen? De praktijk en toekomst gaan het uitwijzen. Zeker is dat de nieuwe opleidingsstructuur naast voordelen, nadelen kent. Het is nu nog te pril om het rendement van deze opleiding te evalueren. En waar de verbeterpunten zitten. Het is zeker geen schot voor open doel. Eerder een vrije trap, afgedekt door een sterke muur en uitstekende keeper. Een voltreffer is daarmee niet verzekerd.
Steeds minder personeel moet een steeds hogere productie draaien – kan de nieuwe generatie biomedisch analisten hier een spilfunctie vervullen tussen de diverse medische labs?
Waterlaboratorium AQUON duurzaam, modulair en toekomstbestendig gebouwd
Het nieuwe pand van AQUON, gezien vanuit een drone, ontworpen door Vakwerk Architecten dat de regie had in dit project.
Door duurzaam en modulair te bouwen is het nieuwe waterlaboratorium van AQUON optimaal geschikt voor de toekomst. Een pittige klus die door een goede samenwerking is gerealiseerd. In het nieuwe pand zijn de werkprocessen zo efficiënt mogelijk ingericht en is er een betere verbinding tussen de medewerkers gecreëerd.
Vanessa Appelman | Fotografie: AQUON
Een duurzaam gebouw waarin men efficiënter kan gaan samenwerken, dat was het idee. Het ontwerp moest toekomstbestendig, duurzaam en circulair worden. Dankzij de kundige samenwerking van meerdere partijen, logisch nadenken met elkaar in combinatie met een modulair ontwerp, is het gelukt om van AQUON’s nieuwe waterlaboratorium een prachtig gebouw te maken waarin de organisatie moeiteloos 20% kan groeien richting in de toekomst. Er werd bij dit project goed geluisterd naar de wensen van de gebruikers, de toekomstige bewoners van de nieuwbouw. Het Plan van Eisen (PvE) fungeerde hierbij als een soort blauwdruk voor een zo gebruikersvriendelijk mogelijk resultaat. Dit PvE werd door KuiperCompagnons geschreven op basis van de ontwerpen van Vakwerk architecten, het architectenbureau dat de regie in dit project had en de bouw realiseerde.
Flexibel en circulair laboratoriumgebouw
Het nieuwe hoofdkantoor is sinds augustus 2024 in gebruik genomen. Rutger de Lege (projectleider nieuwe huisvesting) was samen met zijn collega Wim Dompeling verantwoordelijk voor de nieuwbouw en de nieuwe opzet van de laboratoria. De Lege: “Ons plan van aanpak was ambitieus. We wilden een heel duurzaam, flexibel en circulair pand realiseren.”
Dit streven past binnen de duurzaamheidsfilosofie van AQUON. Daarin staan drie thema’s centraal: energie en emissies, circulariteit en het welzijn van de medewerkers. Denk aan groene energie opwekken en gebruiken, de afvalstromen beperken, materiaal hergebruiken en hybride werken. “Dat moest allemaal mogelijk zijn”, zegt De Lege.
“Bovendien willen wij de mogelijkheid om in de toekomst, zonder al te veel moeite, een groei van 20% van onze labactiviteiten realiseren. De flexibiliteit van de modulaire aanpak van KuiperCompagnons sprak ons daarom erg aan”, zegt hij, refererend aan de PvE-fase.
Modulair bouwen met de IGLO methode
Ankerpunt tijdens het opstellen van het Plan van Eisen was de modulaire ontwerpmethode IGLO van KuiperCompagnons, die als adviserende partij het PvE schreef. IGLO staat voor Intelligent Generic Lab Optimization (IGLO). Ooit begonnen met het
‘Ons Plan van Aanpak was ambitieus. We wilden een heel duurzaam, flexibel en circulair pand realiseren’
ontwerpen van een nieuw ‘intelligent’ gebouw voor het Admiraal De Ruyter Ziekenhuis (ADRZ), heeft het bureau inmiddels meerdere laboratoria en life science-omgevingen toekomstbestendig gemaakt met deze methodiek.
Rob Kanbier (programmadirecteur Healthcare & Life Science bij KuiperCompagnons): “Nieuwe regelgeving, verbeterde apparatuur of nieuwe methoden vragen voortdurend om aanpassingen in het proces of aan je gebouw. Door vanaf het begin rekening te houden met toekomstige mogelijkheden hoeven deze geen invloed te hebben op de indeling.”
AQUON medewerkers staan centraal
Hij neemt ons kort mee in hun aanpak bij AQUON. “Bij een verhuizing is het heel belangrijk om te zoeken naar de gemene deler in de werkprocessen. Daar hebben wij drie sessies voor ingepland met medewerkers van AQUON, twee ‘live’ en de laatste via Teams in de coronatijd. Op basis van deze gesprekken hebben we naar de meest efficiënte indeling voor nu én de toekomst gezocht en kwamen we met een modulaire opzet die ruimtes uitwisselbaar maakt.”
Betty Aarts (architect en programmamanager Healthcare & Life Science bij KuiperCompagnons) benadrukt dat de gebruikers hierin altijd leidend zijn. “Het ontwerp wordt altijd uitgewerkt met hun input, zoals dat ook bij het Programma van Eisen het geval is. Dit is niet alleen de beste aanpak, maar het is voor de medewerkers ook leuk om meer te ‘ontdekken’ over hun eigen werkprocessen. En het creëert meteen je draagvlak.”
Ze vervolgt: “Je moet nadenken over heel kleine, praktische zaken, zoals ‘waar laten we de koelkasten en het afval?’ Maar ook over grote zaken als ‘hoe plaatsen we de monsterontvangst?’ Wat is voor de gebruikers noodzakelijk voor de meest logische en efficiënte procesflows? Bij een waterlaboratorium komen er soms grote emmers modder binnen en soms kleine buisjes met water. Deze vragen om een ander type ruimte. Het Plan van Aanpak van AQUON was daardoor heel specifiek.”
Efficiëntere laboratoriumprocessen
Vooraf goed nadenken over een toekomstbestendig ontwerp doet de ogen van de gebruikers openen. Dompeling: “Eén van de eyeopeners was dat we erachter kwamen dat veel van onze monsterstromen via de koelcellen lopen. In ons nieuwe pand hebben we nu één centrale koelcel waar alle monsters binnenkomen en van daaruit gaan ze naar de afdelingsgerelateerde koelcellen. Die staan nu dichter bij de werkprocessen zelf en dit geeft kortere monsterstromen. Dat werkt veel efficiënter.”
De monsterontvangst, de magazijnen en de laboratoria zijn op de begane grond gebouwd, waarmee een overzichtelijke basis voor alle laboratoriumprocessen is gevormd. De Lege: “Er is
uiteindelijk voor gekozen om de overlegruimtes en het werkcafé op de eerste verdieping te positioneren, hierdoor konden al onze werkprocessen gelijkvloers gerealiseerd worden.”
Kantoorruimtes kunnen labruimtes worden
Qua maatvoering moest er sowieso goed nagedacht worden. De Lege: “KuiperCompagnons gaf in het begin al het advies om voor bredere modules te kiezen dan we in gedachten hadden; 8,10 meter in plaats van 7,20 meter. Ik ben blij dat we dit hebben opgevolgd.” Kanbier licht hun advies toe: “Nu steeds meer laboratoriumapparatuur wordt geautomatiseerd, neemt ze ook steeds meer ruimte in. Daarom hebben we de labtafels bij AQUON 1 meter diep gemaakt. Daarnaast zijn ze in één ruimte verrijdbaar, zodat je makkelijk achter het apparaat kunt komen.”
Zijn collega Aarts vult hem aan: “We zijn nog een stap verder gegaan in ons ontwerp door de huidige kantoor- en facilitaire ruimtes zo te ontwerpen dat ze in de toekomst labruimtes kunnen worden. Er zijn bijvoorbeeld al extra stroomvoorzieningen geplaatst.” Kanbier: “Door modulair en in repeterende clusters te ontwerpen, kun je ruimtes makkelijk uitbreiden of van functie wisselen. Over tien jaar moet de indeling misschien weer anders,
Het gebouw van AQUON is op advies van KuiperCompagnons modulair ontworpen, zodat het toekomstbestendig is.
Duurzame bouwkeuzes
AQUON:
Het door Vakwerk Architecten ontworpen nieuwe pand van AQUON kent veel duurzame aspecten. Van hergebruikte materialen tot zonnepanelen en van een volledig gasvrije, zelfvoorzienende opslag voor verwarming en koeling naar een grote, groene daktuin. En ook:
X De hardhouten latten van de gevel van het gebouw zijn gemaakt van hergebruikte damwanden van een van de waterschappen
X De vlonderplanken van de daktuin zijn eveneens gemaakt van hergebruikt hout
X Er is triple glas toegepast
X De hoge daken zijn voorzien van zonnepanelen
X Het gebouw wordt verwarmd en gekoeld met grondwater d.m.v. een WKO-installatie
X Het groene dak en de patiotuinen dragen bij aan de biodiversiteit
X Het groene dak en de wadi’s op het terrein bufferen het regenwater
X Irrigatie van de daktuin met slootwater
omdat de technologie op de labs blijft innoveren. Dan hoef je tegen die tijd niet grootschalig te verbouwen en mis je geen gebruikstijd.”
Ruimte voor extra laboratoria
Het nieuwe waterlaboratorium van AQUON kent inmiddels veel duurzame aspecten (zie kader, rechts) en is volledig berekend op een groei van 20% van de labactiviteiten. De Lege: “Toekomstbestendig betekent ook dat er nu nog een aantal labs leeg staan en dat de riolering, die alvast is aangelegd, op sommige plekken nu nog niet nodig is.” Kanbier: "Wij bieden een oneindig te gebruiken basis. Deze essentie wordt onderschat. Maar als je allebei een duurzame visie hebt, is dit belangrijk. Het levert uiteindelijk werkgeluk op en dat is onze missie.”
Na een soepele verhuizing in slechts zes weken tijd zijn de eerste ‘kinderziektes’ in het nieuwe pand wel opgelost en is de productie weer op volle kracht. Dompeling: “We kwamen er bijvoorbeeld achter dat de PFAS-ruimte twee keer zo groot moest worden. Dat is uiteindelijk gelukt door er een module van vier vierkante meter ‘aan te plakken’, terwijl de andere module intact bleef. Dat is een groot voordeel van modulair ontwerpen.”
In vijf stappen naar een toekomstbestendig en duurzaam laboratoriumontwerp
KuiperCompagnons maakte bij het schrijven van het Plan van Eisen gebruik van de zogeheten IGLOmethodiek, dat staat voor Intelligente Generieke
Laboratorium Optimalisatie.
Hierbij worden vijf stappen onderscheiden:
1. Definieer de werkprocessen in het laboratorium
2. Inventariseer de wensen en behoeften van de gebruikers
3. Bepaal de benodigde veiligheids- en inperkingseisen, maar overdrijf niet
4. Zorg voor een slimme integratie van technische installaties, apparatuur en voorzieningen
5. Houd al vroeg rekening met toekomstige activiteiten in het labontwerp
Highlights European Meeting on Molecular Diagnostics
De European Meeting on Molecular Diagnostics bracht internationale experts in de moleculaire diagnostiek bijeen in Huis ter Duin te Noordwijk.
De European Meeting on Molecular Diagnostics, kortweg EMMD, bracht internationale experts in de moleculaire diagnostiek bijeen in Noordwijk. Een tweejaarlijkse traditie die alweer haar dertiende verjaardag vierde. De belangrijkste symposiumtopics op rij.
Tumoronderzoek met NGS
Van 9 tot en met 11 oktober werd opnieuw hét Europese congres op het gebied van moleculaire diagnostiek gehouden, de EMMD. Aanwezigen waren professionals werkzaam in de laboratoria, kliniek of anderszins betrokken bij moleculaire diagnostiek. Een groot aantal bedrijven was aanwezig om de laatste stand van zaken op technologie gebied te tonen of de aanwezigen bij te praten over nieuwe services en diensten. De sessies in de grote zaal brachten de bezoekers op de hoogte van nieuwe bevindingen van pathologie en precisie-oncologie, tot microbiologie, farmacogenetica en bioinformatica. Enkele highlights.
Op het gebied van tumor profiling praatte dr Guy Froyen uit het Jessa Ziekenhuis (België), ons bij. Hij toonde de laatste data van het BALLETT-onderzoek, een Belgisch grootschalig onderzoek om met next generation sequencing (NGS) de genen te analyseren die betrokken zijn bij metastatische tumoren. De kennis van dit soort grootschalige moleculaire diagnostiek zal op den duur leiden tot nieuwe patiëntgerichte therapie. Dr Joris van de Haar (Amsterdam, NKI) gaf een update van het onderzoek naar het ‘microbioom’ in tumoren. Hij liet zien dat in bepaalde zogeheten hypoxische delen meer anaerobe bacteriën aanwezig zijn. Het idee van een tumor-microbioom is van recente datum: in 2022 werd het beschreven als een belangrijk onderdeel van tumoren.
Ivo Horn | Fotografie Wens Travel
Farmacogenetisch paspoort en afvalwateronderzoek
Reageer je niet goed op bepaalde medicijnen? Of breek je bepaalde medicijnen te snel af? Grote kans dat je een bepaalde vorm van leverenzym hebt dat hiermee te maken heeft. Dr. Ron van Schaik (Rotterdam, EMC) gaf wederom een update over het farmacogenetisch paspoort. Hiermee kun je naar je apotheek stappen wanneer je bepaalde medicijnen voorgeschreven krijgt waar je een ongewenste reactie op zou kunnen krijgen. Hij vertoonde de op internet gepubliceerde tabellen (welk medicijn heeft met welk gen of met welke genvariant te maken). In dezelfde sessie gaf dr Andrea Gaedigk (Kansas) hiervan een voorbeeld aan de hand van de PharmVar-database. Op een heel ander terrein gaf dr Gert-Jan Medema van KWR waterresearch een presentatie over het monitoren van afvalwater. Dat blijkt, weten we sinds COVID-19, een uitstekende manier om infecties te monitoren. De aanwezigheid van virus-mutanten (Coronavirus) werd met digitale PCR aangetoond.
NGS, dPCR en microbiologie
Op de eerste dag gaf dr Ann Lyander (Stockholm) een uitgebreid overzicht van de nieuwe ontwikkelingen op NGS-gebied. Naast ONT, Illumina en PacBio werden nieuwe spelers op de markt geduid. Ook toonde zij aan dat je veel fouten in sequencing informatie al binnenhaalt tijdens het maken van de DNA-bibliotheek. Een combinatie van short-read sequencing (met Illumina systemen) en long-read (met PacBio of ONT instrumenten) blijft een optimale situatie voor veel sequencingwerk. Digitale PCR kwam voorbij als technologie om HIV-deeltjes te meten (dr Linos Vandekerckhove, Gent). De methode is sterk in opkomst, maar krijgt minder aandacht dan NGS. De microbiologie kwam aan de orde in een speciale sessie gericht op sepsis. Dr Jacques Schenzel (Genève) gaf een overzicht van sepsisdiagnostiek. Zijn groep combineert massaspectrometrie met PCR-analyse. Drie methodieken gaven meer inzicht in diagnostiek op dit terrein: een zeer snelle antimicrobiële gevoeligheidstest (dr Ryan Hull, Stockholm), een update over de biomarkers betrokken bij sepsis
‘Je haalt tijdens het maken van de DNAbibliotheek al veel fouten in sequencing informatie binnen’
(dr Erik Michels, Amsterdam) en een combinatie diagnostiek van NGS en snelle next generation PCR (dr Eefje Schrauwen, Breda).
CRISPR-Cas snelt het moleculair diagnostische veld binnen
Een bijzondere vermelding verdient de presentatie van dr Michael Kaminski (Berlijn). Zijn team werkt aan CRISPR-Cas-diagnostiek. Een onderwerp dat nog heel recent is. Hij liet onder meer zien dat de methode geschikt is om het zikavirus aan te tonen. De diagnostiek is niet alleen gebaseerd op het CRISPR-gedeelte van de complexen, maar ook verschillende Cas-eiwitten worden toegepast. De CRISPR-Cas-technologie kreeg in 2020 de Nobelprijs voor de scheikunde.
Stroopwafels
De bijeenkomst geurde de volle drie dagen naar stroopwafels. Een grote meerwaarde voor de aanwezige internationale bezoekers, want er werden er meer dan 1.500 gebakken door de aanwezige vakman – en grif geconsumeerd door de bezoekers. Naast het gepresenteerde werk van de diagnostische wetenschappers absoluut ook een knap staaltje. Een herhaling in 2026 waard.
96-kanaals indampsysteem
Het Labtech MultiVap 96 stikstof-indampsysteem biedt laboratoria een efficiënte oplossing voor het snel concentreren van monsters in microplaten, geschikt voor toepassingen in geneesmiddelenonderzoek, (moleculair) biologisch onderzoek en chemische analyse. Door de instelbare stikstofflow kunnen onderzoekers de toevoer nauwkeurig afstemmen op specifieke monsters. De directe stikstofverwarming verhoogt de verwarmingsuniformiteit en verkort de verwarmtijd.
De Auto-Lift-functie positioneert de platen nauwkeurig en de verwijderbare stikstofnaalden vergemakkelijken het schoonmaakproces. De MultiVap 96 is voorzien van een LCD-aanraakscherm voor een intuïtieve bediening met snelle instellingen voor temperatuur en tijd, een realtimeweergave en een programmafunctie. Gebruikers kunnen vier programmamethoden opslaan en snel laden voor terugkerende experimenten. Dankzij deze innovatieve functies ondersteunt de MultiVap 96 hoge doorvoersnelheid en nauwkeurige resultaten.
Salm en Kipp, +31 346 269090 info@salm-en-kipp.nl, www.salmenkipp.nl
Brandbare stoffen veilig opslaan: wanneer?
De Classic brandveiligheidskasten van Dupa zijn ontworpen voor laboratoria en voldoen volledig aan de PGS15-richtlijnen voor de veilige opslag van meer dan 25 liter brandbare stoffen. De kasten zijn getest op het hoogste niveau en dragen TÜV-, CE-, en GS-keurmerken: een bevestiging van veiligheid en kwaliteit. Met een gemiddelde levensduur van 22 jaar zijn de deuren en lades uitvoerig getest (minimaal 80.000 keer openen en sluiten). Standaard voorzien van diverse veiligheidsfuncties, zoals vleugeldeuren die open blijven en een thermomechanisme dat ze automatisch sluit bij brand, biedt de kast een hoge mate van bescherming. Het ventilatiesysteem op meerdere niveaus biedt optimale luchtcirculatie binnen de kast, en met de standaard
vier pootjes is transport met een pompwagen eenvoudig. De Classic veiligheidskast is 90 minuten brandwerend en beschikbaar in verschillende maten. Met verstelbare legborden (per 16 mm) is de opslagruimte flexibel in te delen, wat de kast geschikt maakt voor diverse opslagbehoeften in laboratoria en industriële omgevingen.
DUPA, +31 76 2043015, info@dupa.nl, www.dupa.nl
Award voor veiligheidskast
De Berner claire neo biologische veiligheidskasten bieden een vernieuwend ontwerp voor laboratoria en zijn erkend met de Red Dot Design Award 2024. Deze gerenommeerde award onderstreept de combinatie van veiligheid, ergonomie, flexibiliteit en gebruiksvriendelijkheid in de claire neo. Het innovatieve 30 cm-raster integreert de kast naadloos in moderne laboratoria en optimaliseert ruimtegebruik. De kast biedt hierdoor een stille efficiënte en prettige werkomgeving, heldere verlichting en verstelbare werkhoogtes.
Geavanceerde sensortechnologie en een intuïtief aanraakscherm met ledverlichting maken het gebruik veilig en eenvoudig. De kast ondersteunt een 3-filtersysteem, waardoor ze geschikt is voor het werken met diverse gevaarlijke stoffen en aan te passen is aan verschillende laboratoriumbehoeften. Het flexibele werkbladconcept maakt het mogelijk om werkbladen eenvoudig te vervangen en te combineren, wat processen optimaliseert.
Het doordachte ontwerp en de hoog waardige technologie bevorderen de veiligheid en ergonomie in laboratoria.
Salm en Kipp, +31 346 269090 info@salm-en-kipp.nl, www.salmenkipp.nl
Berner claire neo
Het Labtech MultiVap 96 stikstof-indampsysteem (foto: Salm en Kipp).
De Classic veiligheidskast (foto: DUPA).
De
(foto: Salm en Kipp).
Versnelde enzymatische metingen
Biosan HiPo MPP-96
Microtiterplaat Reader (foto: Wilten Instrumenten).
Biosan HiPo MPP-96 Microtiterplaat Reader optimaliseert enzymatische en microbiologische metingen met zijn geavanceerde optiek en gebruiksvriendelijke software. Met deze 8-kanaals fotometer kunnen onderzoekers snel absorptie- en fluorescentiemetingen uitvoeren in 96-wells-platen, waarbij resultaten binnen 5 seconden beschikbaar zijn. De HiPo ondersteunt uiteenlopende methoden zoals eindpuntmetingen, kinetische en multi-label methoden, en kan tot 12 verschillende tests per plaat verwerken met nauwkeurige kwantitatieve en kwalitatieve analyseopties. De aanpasbare software biedt uitgebreide flexibiliteit voor dataverwerking, inclusief het instellen van gepersonaliseerde protocollen, gegevensanalyse en rapportage. Dankzij de LIMS-integratie en cloud-connectiviteit kunnen gebruikers op afstand experimenten volgen, data delen en eenvoudig samenwerken, wat vooral waardevol is in dynamische onderzoeksteams. De HiPo is inzetbaar voor bijvoorbeeld enzymatische assays en celkweekmonitoring. Hierdoor ondersteunt de Biosan HiPo MPP-96 een breed spectrum aan onderzoek in biologische en chemische laboratoria, met een configuratie die voldoet aan hoge eisen.
Wilten Instrumenten, +31 76 5086500 natasja.vanest@wilten.nl, www.wilten.nl
Optimalisatie personeelsplanning
CCIC Europe Food Test implementeerde het softwarepakket Checks voor efficiënte personeelsplanning in hun laboratorium. Hiermee plant het team nu laboranten en analisten in op basis van taken en dagdelen, waarbij de software een compleet overzicht biedt van bezetting en uren. Voorheen gebruikte CCIC Excel, maar door Checks is de planning sneller en eenvoudiger. Het roulatierooster en de Checks Verdeler zorgen voor automatische taaktoewijzing, waarbij rekening wordt gehouden met de kwalificatiematrix. Deze matrix waarborgt dat alleen bevoegde medewerkers analyses uitvoeren en helpt om bevoegdheden actueel te houden. Medewerkers kunnen het rooster inzien via de ChecksApp en MyChecks, met directe updates bij wijzigingen. De rapportagemodule ChecksCounts ondersteunt het eenvoudig updaten van de kwalificatiematrix en andere essentiële rapportages.
Checks, +31 294 411977 checks.nl, contact@checks.nl
LAB AGENDA
BEURS, CONGRES, SEMINAR
25-27 november
PharmaLab, Düsseldorf (DE) www.pharmalab-congress.com
11 maart 2025
Lab Automation fhi.nl/labautomation
20-21 maart 2025
Laborama Expo expo.laborama.be
CURSUSSEN
Vanaf 12 november
Praktisch leidinggeven in het laboratorium HAN_University of Applied Science, www.hanuniversity.com
22 november-6 december
Projectmatig werken in het lab
CBD - Hogeschool Leiden, www.hsleiden.nl
25 november
Veiligheid in chemisch- analytische laboratoria Avans+, www.avansplus.nl
25-26 november
Data-integriteit in laboratoria QAducation, www.qaducation.nl
26 november
Meetonzekerheid voor medische laboratoria QAducation, www.qaducation.nl
26-27 november
Validatie en meetonzekerheid in de microbiologie QAducation, www.qaducation.nl
28 november, 12 december
Controle op herleidbaarheid van balansen, pipetten en thermometers in laboratoria QAducation, www.qaducation.nl
2-3 december
Primer en probe design
CBD - Hogeschool Leiden, www.hsleiden.nl
3 december
NBN EN ISO/IEC 17025:2017 praktisch interpreteren(België) QAducation, www.qaducation.nl
6 december
Urineonderzoek
CBD - Hogeschool Leiden, www.hsleiden.nl
10 december
Lijncontroles als instrument voor kwaliteitsbeheersing QAducation, www.qaducation.nl
13 december
Bloedgasanalyse
CBD - Hogeschool Leiden, www.hsleiden.nl
7 januari-11 februari 2025
Effectieve communicatie in het lab
CBD - Hogeschool Leiden, www.hsleiden.nl
9 januari-20 februari 2025
Bio-informatica voor beginners
CBD - Hogeschool Leiden, www.hsleiden.nl
14 januari-8 maart 2025
Python voor beginners
CBD - Hogeschool Leiden, www.hsleiden.nl
16-17 januari 2025
Malaria
CBD - Hogeschool Leiden, www.hsleiden.nl
20 januari 2025
Inspectienorm ISO 17020:2012 praktisch interpreteren QAducation, www.qaducation.nl
23 januari 2025
ISO 15189: 2022 praktisch interpreteren QAducation, www.qaducation.nl
27-29 januari 2025
Introductie (real-time) PCR
CBD - Hogeschool Leiden, www.hsleiden.nl
29-30 januari 2025
Interne audit QAducation, www.qaducation.nl
30 januari 2025
NEN-EN-ISO/IEC 17065: 2012 praktisch interpreteren QAducation, www.qaducation.nl
31 januari 2025
ISO/IEC 17025:2017 praktisch interpreteren QAducation, www.qaducation.nl
IN HET VOLGENDE NUMMER
X Antibioticaresistentie: de laatste wetenschappelijke inzichten in deze complexe, microbiologische problematiek
X Achter de schermen bij Kiwa Dare: geaccrediteerde testen, metingen en kalibraties voor een veilige en storingsvrije wereld
X Reportage: volledige temperatuurcontrole bij AZ Rivierenland door monitoring op drie locaties
