X Een nieuwe vakbeurs in de Jaarbeurs van 26 – 28 september. Ruim 60 exposanten op de beursvloer, een soort compacte versie van WoTS, dit alles omlijst door een seminarprogramma rond de thema’s ‘laboptimalisatie’, ‘life science’, en ‘LabAnalyse – scheidings- en detectietechnieken’.
X Lees in het noviteitenoverzicht wat er aan nieuwe technische ontwikkelingen te zien is op LabNL. Het noviteitenoverzicht geeft de ins en outs van de laatste stand in de ontwikkeling van laboratoriumtechnologie.
X Plattegrond van LabNL: Bekijk waar je favoriete exposanten zich bevinden en vind snel je weg op LabNL.
September 2023 59e jaargang www.labinsights.nl
Verschijnt 9x per jaar
Maarten Cramer en zoon Jeroen bij een grote klimaatkast in de werkplaats van Apollo Service Handelsonderneming in Zeeland (NB).
(Foto: Marco Vellinga)
Hoofdredactie: Vincent Hentzepeter, redactie@labinsights.nl, +31 (0)6 20592436
Aan dit nummer werkten mee: Marjan Hammink, Marco Vellinga, Hans van Eerden
Eindredactie: Sylvie Hoyinck
Redactiecommissie: Dr Ineke Joosten (Senior Onderzoeker/Researcher Ministerie Onderwijs, Cultuur en Wetenschap,Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Rijkserfgoedlaboratorium), Alex Muntendam (Manager Clinical Pharmacology and Bioanalytics bij Abbott), Bas van Driel (Business Development Manager Food Netherlands GBA), Henk Heijthuijsen (manager Quality Assurance & Assistance, TLR International Laboratories), Jules Hoenderop (consultant Roche Diagnostics), Taco van der Maten (productmanager XRF Panalytical, chairman of the board of directors van ASTM International), Anita te Riet (Bergenius Labadvies), Han te Vaanhold (international sales representative Seastar Chemicals Inc.).
Media-adviseur: Erik ten Haaf, +31 (0)297 223462, +31 (0)6 10031781 erik@maxusmedia.nl
Vormgeving: Marjan Hammink, marjan@maxusmedia.nl
Abonnementen: SP Abonneeservice, Postbus 105, NL-2400 AC Alphen aan den Rijn. Tel +31 (0)88 1102028, abo@labinsights.nl. Abonnement Nederland 1 jaar € 275,-, 2 jaar € 375,-. Opzeggingen dienen 8 weken voor afloop van de abonnementsperiode in ons bezit te zijn. Vraag een proefnummer aan en/of neem een abonnement op de digitale editie en nieuwsbrief door u op www.labinsights.nl te registreren.
Druk: Veldhuis Media, Meppel
Uitgever: maXus media publishers, 1421 AC Uithoorn
© 2023 maXus media
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt worden in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch of door fotokopieën, opname, of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur en/of de uitgever. ISSN: 2468-6417
4-O systematiek: naar de kern van je probleem
Verhuizen van laboratoria vereist expertise
Paebbl ontwikkelt technologie voor CO2-opslag
De 4-O-systematiek werkt niet alleen in het lab. Ook thuis kun je de methode gebruiken om ieder probleem bij de kern aan te pakken. Stel: je hebt een hond. Leuk, tot-ie opeens te pas en te onpas op straat staat.
Kees de Rijke over 20 jaar circulariteit
Het verhuizen van laboratoria, laboratoriumapparatuur en cleanrooms is een complexe taak geworden waar diepgaande expertise voor nodig is. Verhuizers moeten gedegen kennis hebben van allerlei eisen.
Pyrolyseolie analyseren voor chemische recycling?
Mineralisatie is een veelbelovende optie voor de opslag van broeikasgas. De start-up Paebbl ontwikkelt een technologisch proces, waarin het veel voorkomende mineraal olivijn met CO2 reageert.
Kijkje in de keuken bij equipmentleverancier Apollo
In twintig jaar tijd is een professionele markt ontstaan voor gebruikte laboratoriumapparatuur en -inrichtingen, vaak zo goed als nieuw. Tegen veel lagere kosten kunnen laboratoria hiermee hun lab outilleren.
Bij chemische recycling is met ICP-OES en elementenanalyse op basis van verbranding snel te meten of er te veel contaminanten zitten in de plastic afvalstromen en de hieruit geproduceerde pyrolyseolie.
Apollo Service Handelsonderneming werd groot met maatwerk voor thermisch laboratorium-equipment, zoals ovens, klimaatkasten en broedstoven. Nu wil het bedrijf verder groeien
Op 8 juni 2023 opende het Universitair Tandheelkundig Centrum van de Vrije Universiteit Brussel (UTC VUB) een gerenoveerd fantoomlab met 18 tandheelkundige behandeleenheden. Dit lab bootst klinische praktijkomstandigheden zo nauwkeurig mogelijk na en dient als cursusruimte voor postacademische tandheelkunde-opleidingen. Het fantoomlab onderging grondige renovaties, inclusief de toevoeging van 18 nieuwe oefenunits met tandheelkundige apparatuur. Cursisten kunnen in een veilige omgeving hun theoretische kennis omzetten in praktische vaardigheden. Ervaren tandartsen en specialisten dragen bij aan de opleiding. Met het vernieuwde lab kan de universiteit postacademische vorming aanbieden op de VUB Health Campus in Jette. Ook biedt het kansen voor samenwerking met academische en professionele partners. De regio Brussel heeft behoefte aan hoogwaardige tandheelkundige opleidingsfaciliteiten, en het UTC speelt hierop in met deze vernieuwing. Om het lab financieel haalbaar te maken werden duurzame keuzes gemaakt, waaronder hergebruik van bestaande elementen en investeringen in moderne apparatuur voor toekomstige online cursussen.
Fontys werkt aan een geavanceerd ‘robotlab’ voor de chemie voor het sneller automatiseren en digitaliseren van chemisch onderzoek. Dit initiatief, in samenwerking met academische instellingen en bedrijven, reageert op de groeiende behoefte aan flexibeler en efficiënter chemisch onderzoek. Het project richt zich op het gebruik van robots en kunstmatige intelligentie (AI) voor het automatiseren van repetitieve handelingen in laboratoriumomgevingen en om gebruik te maken van gegevens uit big chemistry data. Experimenten kunnen hierdoor sneller en efficiënter worden uitgevoerd.
Een concreet voorbeeld is het gebruik van AI om fasediagrammen te voorspellen, waardoor het handmatig in kaart brengen van deze diagrammen aanzienlijk wordt versneld. Het Nationaal Groeifonds ondersteunt het project, genaamd ‘De Revolutie van Zelfsturende Moleculaire Systemen’ , en beoogt het chemisch onderzoek te transformeren en praktische toepassingen te ontwikkelen voor het robotlab.
Daarnaast streeft Fontys ernaar om een leerplatform te creëren waarin docenten, bedrijven en studenten binnen dit grootschalige project kunnen samenwerken.
Brink, een vooraanstaand Nederlands management- en adviesbureau voor de gebouwde omgeving, heeft PM² overgenomen, een gespecialiseerd advies- en projectmanagementbureau in laboratoriumomgevingen. PM² zal zelfstandig en onder dezelfde naam blijven opereren binnen Brink. Deze strategische zet versterkt Brink’s positie in de markt voor de bouw en renovatie van technisch complexe laboratoria, met een focus op hightech en biosciences.
De samenwerking van Brink en PM² brengt een uitgebreide expertise in laboratoriumbouw voor zowel publieke als private klanten samen. Deze stap past bij Brink’s strategische focus op technisch complexe opdrachten, zodat opdrachtgevers in alle fasen van het proces beter begeleid en geadviseerd kunnen worden.
Nederland speelt een belangrijke rol in microbiologische, chemische en fysische laboratoria voor onderzoek en pro-
ductie. Brink heeft al ervaring in deze groeimarkt, terwijl PM² sterk is in duurzame laboratoriumhuisvesting voor universiteiten, onderzoeksinstellingen en farmaceutische bedrijven, met expertise in zowel het bouwproces als het functioneren van laboratoria.
Het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) heeft 2,75 miljoen euro aan subsidie ontvangen van KWF Kankerbestrijding voor vier onderzoeksgroepen. Deze financiering is toegekend als onderdeel van de eerste financieringsronde van KWF in 2023, waarbij in totaal 13,9 miljoen euro wordt geïnvesteerd in 19 verschillende onderzoeksprojecten.
De vier LUMC-onderzoeksgroepen, onder leiding van Hendrik Veelken, Nienke de Glas, Leendert Trouw en Alexander Vahrmeijer, zullen zich richten op projecten die de levenskwaliteit van kankerpatiënten verbeteren.
Een van de projecten, geleid door Hendrik Veelken en zijn team, heeft bijna 850.000 euro ontvangen om de diagnose van acute leukemie te verbeteren door genetische afwijkingen en genexpressieprofielen te meten in leukemiecellen. Dit helpt om verschillende vormen van acute leukemie beter te onderscheiden en de behandeling op maat van de patiënt af te stemmen.
Een ander project onder leiding van Nienke de Glas en Johanneke Portielje onderzoekt of het mogelijk is om oudere patiënten met uitgezaaide darmkanker een lagere dosering chemotherapie te geven om de kwaliteit van leven te verbeteren en bijwerkingen te verminderen.
Leendert Trouw zal werken aan het efficiënter maken van de voorbehandeling van patiënten voor stamcel- en immuunceltherapie, en Alexander Vahrmeijer zal onderzoek doen naar fluorescentie-geleide chirurgie om tumoren nauwkeuriger te verwijderen.
Deze financiering zal bijdragen aan geavanceerd kankeronderzoek en innovatieve benaderingen voor de behandeling en diagnose van kanker.
In het lab zijn autoclaven onmisbaar bij verschillende facetten van onderzoek en sterilisatie. De complexe machines zijn belangrijk bij het effectief doden van micro-organismen, waaronder bacteriën, virussen en sporen. Waarom heb je een autoclaaf nodig in je lab en waar let je op bij aanschaf van een nieuwe?
Redactie: Marjan Hammink | beeldmateriaal: Salm en Kipp
“Kijk, de opzet van je biologische experimenten kan fantastisch zijn, maar als je input niet steriel is, dan heb je een probleem,” zo stelt Sabine Meijer, accountmanager bij Salm en Kipp. “Het betekent dat sterilisatie met een autoclaaf een belangrijk proces is.” Binnen een laboratorium wordt een autoclaaf gebruikt voor sterilisatie van een breed scala aan items voordat ze worden gebruikt. “Denk daarbij niet alleen aan ‘standaard’ materialen zoals laboratoriumgereedschap en -apparatuur, petrischalen, flessen, glaswerk en medium. Maar ook aan afval om het achteraf veilig af te kunnen voeren,” vertelt Meijer.
Autoclaven worden vooral ingezet in laboratoria waar steriele omgevingen essentieel zijn, zoals in medische en onderzoeksfaciliteiten. Door het koken van water onder druk wordt er stoom van 121 °C of zelfs 137 °C gecreëerd. Na een kwartier worden bacteriën gedood en virussen/sporen worden inactief in deze omstandigheden. Meijer vult aan: “Het koelproces duurt, zeker bij vloeistoffen, erg lang. Vloeistof van boven de 100 °C kun je niet hanteren, maar wachten totdat alles zover is afgekoeld, is een lesje in geduld. Het beste is om dan een autoclaaf met snelle koeling aan te schaffen. Door koelwater in een mantel om het drukvat te laten lopen, versnel je het koelingsproces aanzienlijk. Hierbij moet bij vloeistoffen onder druk gekoeld worden om zo overkoken te vermijden.”
De stoom dringt door alle te steriliseren materialen en doodt daarmee de aanwezige bacteriën, virussen en sporen. Daarnaast worden diezelfde autoclaven ook gebruikt voor het steriliseren van afvalmateriaal om verspreiding van potentieel gevaarlijke stoffen te voorkomen. “Ja, en dat vraagt
van labmedewerkers wel een zekere mate van discipline,” weet ze uit ervaring. “In sommige labs staan mede daarom meerdere autoclaven”. In de afvalzakken kunnen met name luchtbellen voor problemen zorgen tijdens het sterilisatieproces. “Vandaar dat vacumeren voorafgaand aan het proces de lucht goed kan verwijderen. Na sterilisatie van droge materialen wordt ook vaak achteraf nog een vacuümstap uitgevoerd ter verwijdering van vochtresten.”
De grootte en capaciteit van een autoclaaf varieert. Dit is vrij exact af te stemmen op het gebruik en de behoefte van het laboratorium. De kleine benchtop-autoclaven zijn geschikt voor het steriliseren van kleine hoeveelheden materiaal. Grotere autoclaven, met een inhoud tussen de 60 en 160 liter, worden gebruikt voor het steriliseren van grotere apparatuur en materialen. “Deze grotere machines zijn uitgerust met geavanceerde regel- en controlesystemen om nauwkeurige sterilisatieprocessen te waarborgen. De Tuttnauer T-Lab Eco is bijvoorbeeld tot maximaal 30 cycli programmeerbaar.” Tuttnauer heeft een grote range aan autoclaven toepasbaar in verschillende laboratorium applicaties. De T-lab eco is hiervan de recentste toevoeging aan de laboratoriumlijn.
Hoe gemakkelijk het werken met autoclaven is, is afhankelijk van de machine en de complexiteit van het proces. “Autoclaven staan over het algemeen wel een tijd probleemloos te draaien en vervang je niet zo snel. Echter, onze nieuwere autoclaven hebben volledig gecontroleerde processen voor optimale sterilisatie. Ze geven aan of het verloop van het proces correct plaatsvindt en met het oog op de veiligheid stoppen ze automatisch bij problemen. Achteraf is dat allemaal te bekijken. Leren omgaan met verschillende programma ’s en geavanceerde sensoren vergt enige tijd, maar dankzij de goede begeleiding van de technici van Salm en Kipp zal dat over het algemeen soepel verlopen.” besluit Meijer.
Tuttnauers T-Lab Eco
X Touchscreen met hoge resolutie
X Ingebouwde koelventilator
X Twee PT100-sensoren
X Ingebouwd geheugen tot 1000 cycli
X Mogelijkheid om tot 30 cycli tegelijk te programmeren
X Siliconen deurafdichting
X Corrosiebestendig intern oppervlak
X Chloorvrije glaswolisolatie beschermt de deur en elektronica tegen oververhitting
X Veiligheidsfunctie voorkomt te vroeg openen van de deur
Accessoires:
X Rvs draadmand
X Rvs emmer
X Optioneel: lekbak
Het besturingssysteem wordt bediend via een groot kleurentouchscreen, zodat de gebruiker gemakkelijk met de autoclaaf kan omgaan, door de menu’s kan bladeren en programma’s kan selecteren.
‘ Het vraagt van labmedewerkers wel een zekere mate van discipline’
De 4-O-systematiek werkt niet alleen in het laboratorium. Ook thuis kun je de methode gebruiken om ieder probleem bij de kern aan te pakken. Stel: je hebt een hond. Hartstikke leuk, tot ‘ie opeens te pas en te onpas op straat staat, terwijl alle deuren toch echt dicht waren.
✔ Stap 1: omschrijf het probleem Omschrijf zo duidelijk mogelijk wat het probleem is. Hoe vollediger en feitelijker je bent, hoe beter. Dus: je hebt een hond. Die komt op de een of andere manier buiten. En dat terwijl jij toch echt alle deuren hebt gesloten.
✔ Stap 2: zoek de oorzaak
Staar je niet blind op het probleem dat er is, maar ga echt op zoek naar de onderliggende oorzaak. Een tool om je daarbij te helpen, zijn de 7 M’en: mens, materiaal, machine, methode, monster, managementsysteem en milieu. Streep dingen weg, sluit zaken uit. Vaak blijven er twee of drie over die aan de oorzaak ten grondslag liggen. Denk stappen terug. Wat blijkt? De hond kan zelf deuren openmaken door met z’n poot op de deurklink te springen.
✔ Stap 3: wat is de omvang?
Hoe groot is het probleem? Hoe vaak komt het voor? Omschrijf dat zo duidelijk mogelijk. Dus in ons voorbeeld: kijk of er meerdere deuren zijn die de geniale viervoeter zelf kan openen.
✔ Stap 4: bedenk de oplossing Het belangrijkste: de oplossing. Die moet niet alleen deze keer werken, maar ook zorgen dat het probleem in de toekomst niet meer voorkomt. Neem de basisoorzaak van het probleem weg. In het geval van onze kwispelende Einstein: voortaan overal de deurklink omhoogzetten.
✔ Stap 5: toets de operationaliteit Je wilt natuurlijk wel dat het probleem nu voor eens en voor altijd verleden tijd is. Kijk dus goed of je oplossing echt effectief is. Zo niet, begin weer bij de oorzaak…
Deze methode kun je thuis in allerei situaties toepassen. Lekt je gootsteen? Slaan de stoppen steeds door? Met 4-O pak je de problemen bij de grondoorzaak aan en zorg je dat ze voor eens en voor altijd voltooid verleden tijd zijn.
Leer de 4-O-methode toepassen op de werkvloer. Meld je aan voor medische laboratoria: Voor overige laboratoria:
Sascha van de Ven, QAducation 4-O systematiek @home: in 5 stappen naar de kern van jouw probleem
Het verhuizen van laboratoria, laboratoriumapparatuur en cleanrooms is een complexe taak geworden waar diepgaande expertise voor nodig is.
Verhuizers moeten gedegen kennis hebben van de veranderende eisen en veiligheidsvoorschriften binnen de sector. De keuze voor een partij die bewezen betrouwbaar is, ligt dan voor de hand.
Prioriteit nummer één is – met name bij het verhuizen van een labapparatuur - veiligheid en zorgvuldigheid. “Soms zien opdrachtgevers nog wel eens risico’s over het hoofd; wij hebben daar wél oog voor. In de praktijk pakt dat waardevol uit,” schetst Peter van den Berg van Mondial van Dijk. “Daarom nemen we meerdere maatregelen, zodat dit proces wél veilig en nauwkeurig verloopt. We hebben wat dat betreft flinke kennis en ervaring en combineren dat graag met de deskundigheid van de opdrachtgever. Wij voeren daarom nadrukkelijk samen met hen een grondige risicoanalyse uit. Vervolgens treffen we de nodige risicobeperkende maatregelen.”
Toegespitst op het verhuizen van een compleet lab of de apparatuur, biedt de gespecialiseerde verhuizer onder meer projectmanagement, het aansluiten en afkoppelen van apparatuur (eventueel in samenwerking met leveranciers), het zorgvuldig verpakken van apparatuur en glaswerk, en zelfs het transporteren van vriezers op de juiste temperatuur onder spanning. “Ook bieden we opslag- en beheerdiensten voor overtollige laboratoriumapparatuur en kunnen we de inventaris van zowel laboratoria als kantoren duurzaam opruimen,” licht van den Berg toe.
‘ Een omvangrijk lab
“Hebben we het over ervaring, dan heeft ons bedrijf heel wat verschillende verhuizingen uitgevoerd, van kleine onderzoekslaboratoria aan universiteiten tot grootschalige laboratoriumverhuizingen bij gerenommeerde organisaties zoals TNO. We hebben zelfs succesvolle labverhuizingen in het buitenland voltooid, waaronder een omvangrijk project in Duitsland: dat nam maar liefst een heel jaar in beslag.”
Om daarvoor de nodige expertise op te bouwen, volgden de medewerkers van de verhuizer wel een specifieke scholing en opleiding. “Natuurlijk hebben onze specialisten de vereiste praktijkervaring opgedaan, maar daarnaast worden er interne trainingen georganiseerd en instructiedagen bij toeleveranciers gehouden,” verzekert van den Berg. Zo borgt het bedrijf dat het specialistenteam goed op de hoogte is van alle vereiste specificaties en richtlijnen die bij elke individuele laboratoriumverhuizing moeten worden nageleefd.
Met name de laatste jaren heeft het bedrijf als landelijke organisatie een actieve rol aangenomen op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen. “Voor ons heel belangrijk en iets waar we trots op zijn: we zijn KSO-gecertificeerd, oftewel we mogen het Keurmerk Sociaal Ondernemen dragen. Dit was voor ons dé erkenning dat we vooroplopen in maatschappelijk verantwoord ondernemerschap.” Het keurmerk prijst organisaties met inzet voor sociale impact en het creëren van kansen voor kwetsbare groepen op de arbeidsmarkt. “Bovendien dragen we bij aan een duurzame aanpak in de sector door te werken met circulair verhuismateriaal. En wil een opdrachtgever hun laboratoriummeubilair en apparatuur netjes, oftewel circulair opruimen, dan krijgen ze daarbij van ons alle ondersteuning.”
Wat betreft certificaten op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen en kwaliteit, milieu, gezondheid en veiligheid behaalde Mondial van Dijk verschillende accreditaties. “Ook zijn we gecertificeerd volgens de normen ISO 14001 (milieumanagementsysteem), ISO 45001 (veiligheids- en gezondheidsmanagementsysteem) en ISO 9001 (kwaliteitsmanagementsysteem), we willen gewoon dat het netjes gebeurt,” besluit van den Berg.
Diensten bij laboratoriumverhuizingen
X (Verhuis) projectmanagement
X Aan- en afkoppelen van apparatuur, al dan niet in samenwerking met de leverancier
X In- en uitpakken van apparatuur, waar nodig luchtdicht verpakken
X Inpakken van glaswerk
X Onder spanning transporteren van -20 ºC en -80 ºC vriezers
X Verzorgen van het chemicaliëntransport over de openbare weg
X Fysieke verhuizing
X Opslag en beheer van (tijdelijk) overtollige labapparatuur, productielijnen en randzaken, geregistreerd in het ‘opslagmobissysteem’
X Circulair opruimen van overtollige lab- en kantoorinventaris
‘ We lopen voorop in maatschappelijk verantwoord ondernemerschap’
Labbox:
betaalbaar laboratoriummateriaal met snelle levering
De Labbox Group opent een filiaal in Nederland en presenteert haar catalogus van meer dan 5600 artikelen met de beste oplossingen voor uw dagelijkse laboratoriumroutine tegen eerlijke prijzen
Labbox Nederland
Wijkermeerstraat 5
2131 HB Hoofddorp
Telefoon: +31 (0)238 080 791
e-mail: klantenservice@labbox.com
Website: https://labbox.nl/
Labbox is een toonaangevend bedrijf in laboratoriummaterialen en –diensten dat wereldwijd opereert tegen eerlijke prijzen. Labbox levert al 17 jaar aan scholen, universiteiten, onderzoeksinstellingen, openbare instellingen en industriële bedrijven in een groot aantal landen. Vanaf het begin heeft Labbox gestaan voor drie beloftes die vandaag de dag nog steeds geldig zijn: Labbox biedt laboratoriummateriaal aan tegen eerlijke prijzen, garandeert een snelle levering en bouwt respectvolle, hechte en betrouwbare relaties op met haar klanten.
Het Spaanse bedrijf heeft dochterondernemingen in Nederland, Frankrijk, Duitsland en Italië en biedt een catalogus met meer dan 5.600 artikelen op het gebied van laboratoriummaterialen, -apparatuur en -chemicaliën. Het bedrijf heeft 14 eigen merken en werkt
samen met distributeurs in meer dan 50 landen, een team van meer dan 70 werknemers, ongeveer 18.000 klanten over de hele wereld en verwerkt meer dan 40.000 bestellingen per jaar.
Voor Labbox is klanttevredenheid een topprioriteit en daarom staat een goede klantenservice voorop. Zo is een snelle levering gegarandeerd dankzij geavanceerde voorraadoptimalisatie en een groot internationaal netwerk van distributeurs.
In 2021 opende Labbox een nieuw hoofdkantoor in de buurt van Barcelona, met meer dan 5000 m2 totale ruimte. Dankzij het nieuwe magazijn is de opslagcapaciteit vervijfvoudigd, waardoor het bedrijf efficiënter en flexibeler is geworden. Daarnaast zijn de faciliteiten aangepast voor de opslag van chemicaliën.
Paebbl ontwikkelt technologie voor CO 2-opslag
Mineralisatie is een veelbelovende optie voor de opslag van broeikasgas. De startup Paebbl ontwikkelt een technologisch proces, waarin het veel voorkomende mineraal olivijn met CO2 reageert. De resulterende producten kunnen op grote schaal nuttig worden gebruikt in bijvoorbeeld cement of papier. Paebbl werkt nu aan opschaling van het mineralisatieproces in een drukreactor.
Tekst: Hans van Eerden
De opwarming van de aarde gaat zo snel dat reductie van CO2-emissies onvoldoende soelaas biedt. Daarom zijn er al tientallen initiatieven voor het actief afvangen van het broeikasgas uit de lucht. Voorbeelden zijn het bekende Climeworks en in Nederland Skytree en Carbyon. Zij moeten het afgevangen gas ergens opslaan, bijvoorbeeld in gewassen (glastuinbouw) of lege gasvelden. Een meer permanente opslagmogelijkheid biedt het veel voorkomende mineraal olivijn. Daarvan is bekend dat het in een proces van natuurlijke verwering koolzuurgas bindt.
Op een geologische tijdschaal verloopt het verweringsproces snel, maar voor het acute klimaatprobleem is het veel te traag. Paebbl ontwikkelt nu een proces dat bij hoge druk en tempe-
ratuur een miljoen keer zo snel verloopt. Dit betreft de reactie:
Mg2SiO4 + 2CO2 => 2MgCO3 + SiO2 ΔH = 2,7 MJ/kg CO2
Magnesiumsilicaat bindt koolstofdioxide en dat resulteert in magnesiumcarbonaat en silica. Beide stoffen kunnen dienen als grondstof voor de productie van cement of papier. Hier kan dus heel veel CO2 nuttig in worden opgeslagen.
De reactie is exotherm; die vergt netto geen energie en dus valt de bijbehorende CO2-emissie laag uit. Sowieso is de balans heel gunstig, zo blijkt uit een lifecycle analysis. Deze is gemaakt voor de toepassing in cement.
Chemicus Pol Knops werkte lang aan de verbranding van slib uit de rioolwaterzuivering bij hoge druk en temperatuur. Twintig jaar geleden ging hij zich uit academische nieuwsgierigheid en persoonlijke bezorgdheid verdiepen in klimaatverandering en de noodzaak van CO2-reductie en -afvang. Toen hij in Amerikaans onderzoek zag dat de reactie van olivijn met koolzuurgas onder vergelijkbare procescondities verliep, viel het kwartje.
Met een partner ging Knops de technologie doorontwikkelen. Daarbij werkte hij samen met de universiteiten van Leuven (B) en Aken (D) om het proces te doorgronden en toepassingen van het eindproduct te verkennen. “Twee
Natuurlijk is er energie nodig voor winning en transport van olivijn, het vermalen van het mineraal en de zuivering van het aangevoerde koolzuurgas. Maar er wordt niet alleen CO2 vastgelegd in het cement. Er wordt ook nog eens bespaard op de emissie die het gevolg zou zijn van energieverbruik voor de conventionele productie van dit bouwmateriaal. “De carbon footprint van ons proces is daardoor meer dan 100% negatief”, zegt Pol Knops, medeoprichter en CTO van Paebbl.
Het proces begint met olivijn dat is vermalen tot korrelgroottes van 100 micrometer of minder om het voldoende reactief te maken. Dit wordt verwerkt tot een slurry. Vanwege de procescondities was voor onderzoek op labschaal een drukreactor annex autoclaaf nodig. Een speciale uitdaging vormde het werken met vaste stoffen. Dat zou kunnen zorgen voor slijtage van kleppen en uiteindelijk lekkage.
jaar geleden werd ik vanuit Scandinavië benaderd door ondernemers uit de venture capital/start-up community. Zij zagen hier een technologie voor het permanent vastleggen van CO2 die nog onderontwikkeld was. Daarom wilden ze samen met mij een bedrijf oprichten om het verder te brengen.”
Zo startte Paebbl in 2021 met co-founders en -financiering uit Scandinavië en R&D in Nederland. Inmiddels is het bedrijf gevestigd in Rotterdam. “Daar zitten we dicht bij de petrochemische industrie die gewend is aan hoge drukken en temperaturen en bij bedrijven die solids verwerken.”
www.paebbl.com
Bij het eerdere onderzoek aan de RWTH Aachen waar Knops bij betrokken was, werd naar tevredenheid een drukreactor van Büchi gebruikt. Deze Zwitserse leverancier van labreactoren wordt in Nederland vertegenwoordigd door Suurmond. Paebbl bestelde daar twee drukreactoren. “We wisten dat er een lange levertermijn op zat. Ze worden pas gebouwd als er een vraag komt. Bovendien moest de grootste, die ze nog niet eerder hadden geleverd, eerst nog worden gecertificeerd. Daarom hebben we die autoclaven alvast besteld voordat we een eigen locatie hadden.”
Paebbl gaat ook procesonderzoek op microschaal doen, in een microfluïdische reactor van de Universiteit Twente. Met de drukreactoren kan het bedrijf gaan opschalen. “Daarom wilden we een kleine, zoals deze ook in Aken werd gebruikt, en de grootste die ze in hun catalogus hadden. Want daarmee kunnen we genoeg materiaal produceren. Dat zijn hoeveelheden waarmee we bij de cementindustrie kunnen aankomen voor testen.”
Beide drukreactoren staan inmiddels in Rotterdam. Ze zijn voorzien van een thermostaat en geïnstalleerd in nauwe samenwerking tussen de mensen van Paebbl (al ruim 20 medewerkers) en Suurmond. De kleine autoclaaf draait als een functionele unit op de standaardbesturing van Büchi. De grote is uitgerust met een hydraulisch liftsysteem en heeft veel extra voorzieningen gekregen voor toevoer van de grondstoffen en afvoer van het product. Ook wordt er speciale besturingssoftware voor ontwikkeld.
‘ Dat zijn hoeveelheden waarmee we bij de cementindustrie kunnen aankomen’
S
De samenwerking met Suurmond bevalt Knops goed. “Vanwege de bijzondere toepassing is het voor hen en voor ons pionieren. Wij hebben vooral de proceskennis, zij de kennis van instrumentatie en mechanische onderdelen, zoals kleppen en afdichtingen. Tot nu toe vertonen de reactoren geen slijtage.” De Zwitserse apparatuur is met name bedoeld voor batch-toepassingen in laboratoria en schone farma-omgevingen. Voor de eerste stap naar een continu, grofstoffelijk proces ontwerpt Paebbl nu zelf de installatie. “De grote uitdaging is het onder druk veilig afvoeren van product.”
Eind volgend jaar moet het continuproces op kleine schaal draaien. Als dat goed werkt, kan Paebbl de volgende stap zetten. Het uiteindelijke doel is opschaling naar megatonnen. Hiervoor wordt de volgende schaalgrootte gelijktijdig ontworpen en
De benodigde CO2 komt uit de schoorsteen van een fabriek die het broeikasgas uitstoot of van een installatie die het uit de lucht haalt (DAC, direct air capture). Het eindproduct, de mineral filler, gaat bijvoorbeeld naar een producent van cement of papier.
W Het eerste beton waarin een groot deel van het cement is vervangen door het product van Paebbl.
gebouwd. “Het merendeel van onze mensen is hiermee bezig. Wij willen eerst als een soort engineering contractor een paar grotere installaties leveren. Daarna kunnen we licenties op ons proces gaan verstrekken. Dat zal nodig zijn om de stap naar nuttige opslag van miljoenen tonnen broeikasgas te kunnen zetten en daarbij niet afhankelijk te zijn van de CO2-prijs.”
Knops vat samen: “Wij zetten CO2 om van gas naar vaste carbonaten. De aarde profiteert al vele miljoenen jaren van een natuurlijk proces om koolstofdioxide uit de atmosfeer te verwijderen, wij bootsen dat na in een gecontroleerd chemisch proces. Ons mineralisatieproces versnelt het natuurlijke geologische proces met een factor van ruim een miljoen. Het overblijvende steenpoeder houdt niet alleen CO2 permanent vast, maar kan tevens dienen als bouwmateriaal of voor andere industriële toepassingen.”
Hij besluit: “Wereldwijd wordt jaarlijks vier miljard ton cement gebruikt en dat zorgt voor zo’n acht procent van de totale CO2-uitstoot. Als we een deel daarvan kunnen vervangen door Paebbl’s cementeus minerale vulmiddel, wordt een baanbrekend dubbel koolstofvoordeel behaald.”
Van 26 t/m 28 september open LabNL – een nieuwe vakbeurs voor laboratorium technologie – de deuren in de Jaarbeurs Utrecht. 62 exposanten hebben ingetekend. De compacte beursopzet, omlijst met een uitvoerig seminarprogramma, is gericht op het vinden van praktische oplossingen en handvatten voor direct gebruik in de laboratoria.
Tekst: LABinsights | Fotografie: FOODnote
Wie bekend is met de FHI-evenementen als LabAutomation, LabAnalyse of LabSafety, mag bij een bezoek aan LabNL op een vergelijkbare opzet rekenen. De beurs is omkleed met een uitgebreid symposiumprogramma. Rondom en na de kennisssessies is er voldoende tijd voor een bezoek aan de beursvloer met ruim zestig exposanten uit de laboratoriumbranche. Uiteraard is het ook mogelijk de lezingen over te slaan en alleen te gaan voor netwerken en het bezoeken van de leveranciers. Zij laten
de nieuwste technologieën en oplossingen zien voor praktische analyse- en inrichtingsvraagstukken in het laboratorium.
Een dagelijks wisselend conferentieprogramma behandelt tal van actuele thema’s. Iedere beursdag heeft een eigen thema en invulling.
X Dinsdag 26 september staat in het teken van lab optimalisatie;
X Woensdag 27 september is gericht op life science ontwikkelingen;
X Donderdag 28 september heeft als onderwerp scheidingsen detectietechnieken.
Prof. dr. Erik Scherder, hoogleraar neuropsychologie aan de Vrije Universiteit, opent de beurs op dinsdag 26 september met een lezing over het effect van bewegen op de hersenen, de relatie tussen beweging, gedrag en mentale gezondheid, werkstress en het geheugen. Hij laat het belang van vitaliteit zien, ook op de werkvloer.
Voor labmanagers zijn er tal van workshops gericht op het optimaal runnen van een laboratorium, ook met oog op een prettige werkomgeving. Neem de workshop ‘Inzetten op duurzame inzetbaarheid: wat betekent dat voor de ergonomie in het lab?’ Deze sessie belicht de meerwaarde van het ergonomisch inrichten van het laboratorium om hiermee direct in de organisatie aan de slag te gaan. Tijdens de workshop ‘de eerste stappen richting een lean laboratorium’ gaat het over de basis van het concept ‘lean’ en wat dit kan betekenen voor de eigen werkomgeving. Na het volgen van deze workshop kan aan de slag gegaan worden met de eigen werkplek ’5s-en‘ om de eerste stappen te zetten richting een lean lab.
Dag 2 en dag 3 staan in het teken van analyse, onderzoek en laboratoriumtechnologie. Tijdens het seminar ‘Ontwikkelingen in DNA-technologieën’ delen experts hun kennis en geven ze een inkijkje in tal van toepassingen die nu én in de toekomst mogelijk zijn. Universitair hoofddocent Raymond Staals van Wageningen University & Research (WUR) opent de dag. WUR is met jarenlang onderzoek nauw betrokken geweest bij de ontdekking van CRISPR-Cas. Staals schetst een beeld van de laatste ontwikkelingen, het belang van deze techniek en de vele toepassingsmogelijkheden.
Andere sprekers in dit seminar zijn beleidsmedewerker Monique van Vegchel van Plantum over het gebruik van CRIPR-Cas in de veredeling. Johan den Dunnen, hoogleraar Medische Genoomtechnologie aan het LUMC, gaat dieper in op een op DNA-gebaseerde gezondheidszorg.
Het hele programma van alle seminars en workshops staat op labnl.nl
Wanneer: 26-28 september 2023
Waar: Jaarbeurs Utrecht
Kosten: gratis na registratie
Registeren: snel en gemakkelijk via www.lab.nl of via deze link:
www.databadge.net/eena2023/reg/lab/
dankzij de grafische systeemweergave. Met de logische menustructuur is ook het aanpassen van de diverse parameters eenvoudig. Verder biedt de LSCbasic-besturing veel meer mogelijkheden, zodat ook dit kleinste model een volwassen vriesdroger wordt.
Om ieder lab de mogelijkheid te geven een Christ-vriesdroger aan te schaffen, is een aantrekkelijk geprijsd ‘EntryPackage’ beschikbaar, bestaande uit de Christ Alpha 1-2 LSCplus en onder andere een vacuümpomp, vacuümsensor, drukregelsensor en een acryl kamer met 6 rubber kranen.
Salm en Kipp, stand 7B007 [+31] (0)346-269090 info@salm-en-kipp.nl, www.salmenkipp.nl
De Biosan HiPo MPP-96 Microtiterplaat Reader is een geavanceerd instrument voor snelle en nauwkeurige enzymatische metingen. Het apparaat is ontworpen voor het detecteren van biologische, chemische en fysische eigenschappen van monsters in microtiterplaten en biedt diverse toepassingsmogelijkheden, van enzymatische assays tot celkweekmonitoring.
Met zijn 8-kanaals fotometer kan de HiPo de inhoud van 96-wells-platen binnen 5 seconden uitlezen. Het ondersteunt verschillende meetmethoden, waaronder eindpunt, kinetiek en multi-label. Met de gebruikersvriendelijke interface en aanpasbare software kunnen onderzoekers tot 12 verschillende tests per plaat uit te voeren, met zowel kwalitatieve als kwantitatieve berekeningen.
Met de HiPo zijn daarnaast protocollen, gegevensanalyse en rapportage aan te passen aan specifieke vereisten. De connectiviteitsopties van het apparaat maken naadloze integratie met laboratoriuminformatiebeheersystemen (LIMS) en cloudgebaseerde platforms mogelijk voor meer samenwerking, gegevensdeling en op afstand experimenten volgen. Hierdoor blijven onderzoekers wereldwijd verbonden en geïnformeerd, ongeacht hun locatie.
Wilten Instrumenten, stand 7A04B
[+31] (0)76-5086500 bas@wilten.nl, www.wilten.nl
Ook de compacte Alpha 1-2 laboratorium vriesdroger van Christ is nu uitgevoerd met dezelfde intuïtieve LSCbasic-besturing als de grotere modellen. Het maakt de Alpha 1-2 tot een veelzijdiger vriesdroger voor dagelijks gebruik. Op het nieuwe, grote kleurentouch-screen is veel informatie in één oogopslag zichtbaar
Om betrouwbaar en efficiënt tabletten te testen en kosten te besparen, is de Pharmatest PTB 300 tablet hardheidstester verkrijgbaar. De veelzijdige 4-in-1 tester meet het gewicht, de dikte, de diameter en de hardheid van tabletten, en kan verschillende vormen en maten aan, van rond tot ovaal en onregelmatig. De PTB 300 biedt een multi-batch voedingsoptie, waarmee tot vier partijen tabletten tegelijk te testen zijn. De capaciteit is 1200 tabletten per uur. Het gebruiksvriendelijke touchscreen display toont real-time testresultaten, en gegevens kunnen eenvoudig worden geëxporteerd naar een pc of printer via USB- of ethernet-poorten.
De tablet hardheidstester voldoet aan de strenge eisen van de USP-, EP- en JP-farmacopeeën en heeft een ingebouwd kalibratiesysteem. Bovendien is de PTB 300 gemakkelijk schoon te maken en te onderhouden dankzij verwijderbare onderdelen en een roestvrijstalen constructie.
Prolyse stand 7A012
[+31] (0)162-383100, www.prolyse.com, info@prolyse.nl
De nieuwe Cole-Parmer CG-900 Cryo-Blade cryogeen vermaler heeft een ultrahoge verwerkingscapaciteit van monstermateriaal tot 1 kg. Om te analyseren is, dankzij de homogene vermaling van het monster, slechts 1 g nodig als representatief testmonster van een gemalen batch van 1 kg. Bovendien voldoet deze techniek aan de FDA-voorschriften (Food and Drug Administration). Deze uitbreiding van het assortiment cryogeen vermalers die Instrument Solutions levert, werkt uitstekend samen met de SPEX Freezer Mill, die geschikt is voor 100 tot 150 gram monstermateriaal.
De cryogeen vermaler is voornamelijk ontwikkeld voor het fijnmalen van voedingsmiddelen zoals fruit, groenten en plantaardig materiaal, ter voorbereiding op de analyse van onder andere pesticiden en QuEChERS (Quick, Easy, Cheap, Effective, Rugged, Safe). Dankzij het verbeterde terugwinningsproces van deze pesticiden zijn de analyseresultaten beter.
De Cryo-Blade automatiseert de toevoer van vloeibare stikstof en doet dit binnen 15 minuten of zelfs sneller. Dit maakt omslachtige handelingen met vloeibare stikstof overbodig, waardoor het gebruik ervan veel veiliger wordt. De vermaling is aanzienlijk effectiever, omdat het apparaat eerst afkoelt tot de vooraf ingestelde temperatuur voordat het met vermalen begint.
De eigenschappen:
X Hoge verwerkingssnelheid tot 1 kg monster per run
X Een cyclus uitvoeren in 15 minuten of minder
X Mogelijkheid om vloeibare stikstof of droogijs te gebruiken om uw monster te verwerken
X Automatisch doseren van vloeibare stikstof elimineert het hanteren en manipuleren van vloeibare stikstof (octrooi hiervoor is aangevraagd).
Voor de veiligheid heeft de machine een geïsoleerde buitenkom, mechanische vergrendelingshendel en sensoren (desalniettemin is het aan te raden om beschermende handschoenen te gebruiken). De uitneembare 5-liter binnenkom, die in de vriezer bewaard mag worden, biedt ruimte voor monsters tot 1 kg, zodat de gebruiker met een tweede kom een nieuwe batch kan bereiden. Met droogijs kan het apparaat —bij gebrek aan vloeibare stikstof als alternatief — dezelfde gewenste resultaten bereiken.
Er zijn verschillende programma’s beschikbaar, waaronder de automatische modus, waarin de parameters worden ingesteld op basis van het monstervolume, en de geprogrammeerde modus, waarin gebruikers maximaal 10 protocollen kunnen opslaan. De intuïtieve interface biedt ondersteuning in 12 talen.
Typische toepassingen en monsters:
X Fruit (appel, watermeloen, aardbeien)
X Groenten (maïs, broccoli, wortel)
X Cannabis (bloemknop, eetbare producten)
X Plant (blad, wortel, stengel, bloem)
X Zaden (soja, pompoen, tomaat, maïs)
X Dierlijk weefsel (spier, hart, long, lever)
Instrument Solutions stand 7B007 , [+31] (0)88-4678786 www.instrument-solutions.com, cs@instrument-solutions.com
Waarom is de Bluvision Discrete Analyzer ideaal voor het meten van lage concentraties ammonia in verschillende soorten milieumonsters?
X Doordat we gebruik maken van 15 mm cuvetten, waarmee zeer goede resultaten behaald worden, zelfs bij zeer lage concentraties
X Een geïntegreerd uniek ‘inert stikstof flushing system’ in het reagentia- en monster compartiment waardoor lagere dectectielimieten en grotere nauwkeurigheden bereikt kunnen worden bij het meten van monsters met een zeer lage concentraties aan ammonia. Mogelijke vluchtige verontreinigende dampen worden d.m.v een inert gas naar de bodem van het compartiment geduwd en afgezogen.
Meer informatie? Bezoek Skalar tijdens LabNL: stand 7C032
SEAL Analytical heeft de AQ700 Discrete Analyzer geïntroduceerd om tegemoet te komen aan de behoeften van high-throughput milieulaboratoria. Met vier robotarmen en monstertrays is de AQ700 efficiënter. Ook bestaat de mogelijkheid tot onbemensd gebruik.
De AQ700 is ontwikkeld door chemici en is speciaal aangepast aan de eisen van milieulaboratoria: diverse chemische analyses, regelgevingsconformiteit en integratie met laboratoriuminformatiesystemen (LIMS). Met dit benchtop analyse-instrument kan onbemensd gewerkt worden. Ook is geautomatiseerde standaardvoorbereiding en real-time toevoeging van monsters mogelijk. Het systeem heeft geavanceerde robotica en optisch zuivere glazen cuvetten, zodat automatische blanco- en spike-analyses mogelijk zijn. Door programmeerbare tests is analysetijd korter.
De AQ700 Discrete Analyzer (foto: SEAL Analytical).
De AQ700 is geschikt voor een breed scala aan analyten volgens ISO, EPA en UKAS-methoden, met de laagst mogelijke detectielimieten, dankzij de geavanceerde technologie die kruisbesmetting en carry-over minimaliseert.
Op de LabNL-beurs kunnen bezoekers kennismaken met de nieuwe ROHASYS-reeks van SEAL Analytical, die robotische systemen biedt voor de automatisering van verschillende analytische parameters.
SEAL Analytical, stand 7C036 , [+31] (0)161-240152, www.seal-analytical.com
ning, waar medewerkers regelmatig met gevaarlijke stoffen werken. Het ontbreken van effectieve afzuiging kan leiden tot gezondheidsrisico's door blootstelling aan schadelijke stoffen. Werkgevers moeten de blootstellingsniveaus beoordelen en passende beschermende maatregelen te nemen, met inachtneming van wettelijke grenswaarden voor blootstelling.
De apothekerskasten van Denios introduceren ’s werelds eerste brandwerende veiligheidskast met een verticaal uittrekbare deur, speciaal ontworpen voor werkruimtes met beperkte ruimte. Deze innovatie vermindert de benodigde ruimte met ongeveer de helft, zonder concessies te doen aan de opbergcapaciteit. Voor de opslag van gevaarlijke stoffen in de buurt van werkplekken is de apothekerskast van belangrijk, omdat hij de risico’s voor gebruikers en de omgeving minimaliseert.
De kast biedt gemakkelijke toegang tot opgeslagen verpakkingen aan beide zijden en opent en sluit met een druk op de knop. Bovendien is de kast voorzien van automatische sluiting na 60 seconden met zowel een akoestische als visuele waarschuwing, evenals bescherming tegen ongeautoriseerde toegang. De intelligente stopfunctie voorkomt het klemmen van vingers of handen, terwijl de kast bij brand of stroomuitval automatisch sluit om volledige brandveiligheid te waarborgen, met een brandwerendheid van 90 minuten (type 90).
Denios biedt exclusief Asecos-apothekerskasten met een breed scala aan modellen en expertise in risico-inventarisatie en advies op maat voor specifieke behoeften, inclusief de laatste wet- en regelgeving. Er zijn ook mogelijkheden voor aanpassing aan individuele situaties.
Bij werkzaamheden met gevaarlijke stoffen moet een gebruiker er op kunnen rekenen dat er technische beschermingsmaatregelen worden getroffen om de blootstelling te minimaliseren. Afzuigsystemen zijn essentieel in het aan de bron opvangen van gevaarlijke stoffen en dampen, zodat verspreiding door de ruimte en blootstelling in de ademzone worden voorkomen. Dit geldt voor diverse sectoren, waaronder industrie, laboratoria en openbare dienstverle-
Het STOP-principe (Substitution, Technical protective measures, Organizational safeguards, Personal protective equipment) dient daarbij als leidraad, waarbij technische beschermingsmaatregelen, zoals een afzuigsysteem, prioriteit hebben. De effectiviteit van zo'n afzuigsysteem kan variëren en vereist vaak een combinatie van maatregelen voor optimale bescherming. Lokale afzuiging, zuurkasten en specifieke werkplekken met ejectortechnologie, zoals de Vario-Flow GAP-werkplekken van Denios, zijn voorbeelden van technische beschermingsmaatregelen. Ze zorgen voor bronafscherming en voorkomen dat schadelijke stoffen in de ademzone van medewerkers terechtkomen.
Testen volgens normen zoals EN 14175-3 en gravimetrische stofconcentratietests bewijzen de effectiviteit van deze afzuigsystemen. De kaliumjodidetest wordt gebruikt om beschermende werking tegen gevaarlijke poeders te evalueren, met goede resultaten voor de Vario-Flow GAP-systemen.
DENIOS, stand 7B023 , [+31] (0)172-506466 www.denios.nl
Een Vario-Flow werkplek (foto:Denios).
Kees de Rijke, oprichter van LabMakelaar Benelux, over 20 jaar circulariteit
In twintig jaar tijd is een professionele markt ontstaan voor gebruikte laboratoriumapparatuur en -inrichtingen, vaak zo goed als nieuw. Tegen veel lagere kosten kunnen laboratoria hiermee hun lab outilleren en een steentje bijdragen aan circulariteit in de sector. Kees de Rijke, stuwende kracht achter deze ontwikkeling, blikt op deze periode terug, nu hij afscheid neemt als het gezicht van LabMakelaar Benelux.
In Zevenhuizen, waar het pand van LabMakelaar Benelux gevestigd is, stelt de 68-jarige De Rijke zijn opvolger voor: de 54-jarige Sulo Ocak, directeur van Gemini in Apeldoorn, eveneens actief in de markt voor gereviseerde laboratoriumapparatuur en -inrichtingen. Ocak zal geleidelijk het stokje overnemen van De Rijke en diens circulaire gedachtengoed voortzetten. Daarmee zal het concept ‘LabMakelaar’, zoals de
markt dat nu kent, zich verder ontwikkelen, ook nadat hij op 1 mei 2024 definitief zijn verantwoordelijkheden overdraagt aan Ocak. De Rijke: “Je moet je overdracht doen als je vol energie zit. Ik ben mijn verantwoordelijkheden aan het afpellen. Ik draag zaken over aan Sulo en aan Marketing & Sales. Ondertussen gaan we lekker door, bijvoorbeeld met het uitbouwen van onze afdeling meubilair, waar we ook nog mensen voor zoeken. Ik blijf nog een jaar betrokken, stapje voor stapje zal ik alle zaken overdragen.”
Ocak: LabMakelaar en Gemini worden geïntegreerd, daar ga ik me het komende jaar bezig mee houden. Kees is nog een jaar consultant om het integratieproces in goede harmonie te laten verlopen. En we kunnen ook daarna op hem terugvallen.”
Gebruikte laboratoriumapparatuur en -inrichtingen, vaak in goede staat of zelfs nieuwstaat, zijn er volop, maar je moet wel weten waar het te halen is. De Rijke heeft hier door de jaren heen via zijn netwerk een goede neus voor ontwikkeld. Het enorme magazijn
Rechtsboven: het enorme magazijn achter het kantoor van LabMakelaar Benelux staat vol met labkoelkasten, ULT-vriezers, veiligheidskabinetten, labtafels en andere apparatuur. Rechtsonder: apparatuur wordt in de expeditieruimte klaargezet voor transport naar de klant.
achter het kantoor is er het bewijs van. De aanwezigheid van talloze labkoelkasten, ULT-vriezers, veiligheidskabinetten, labtafels en andere apparatuur heeft de beschikbare ruimte volledig opgevuld. Hal na hal staat de boel keurig hoog opgestapeld in de schappen, een enorm assortiment direct uit voorraad leverbaar, sommige kavels voorzien van de namen van niet de minste laboratoriumleveranciers. In de loodsen een behoorlijk aanbod van het type ‘nieuw uit doos’. Hoe dit kan? Omdat er, verklaart De Rijke, elk jaar weer complete laboratoria worden opgeleverd die nooit in gebruik worden genomen. Bijvoorbeeld omdat de eigenaar besluit het laboratoriumwerk toch elders uit te voeren, of voor de inauguratie al in faillissement belanden. “Denk aan start-ups die een te grote broek aan hebben getrokken.”
Laboratoria die willen uitbreiden of verbouwen kunnen met gebruikt aanbod hun complete lab vernieuwen tegen een fractie van de prijs van nieuw gekochte inrichting. Interessant natuurlijk. Ook kunnen er in samenwerking met ‘LabForRent’, ook onderdeel van LabMakelaar Benelux, snel en goedkoper complete labs worden ingericht. De Rijke: “We doen veel in meubilair, en daarin is wat Sandra [Sandra Heeren-Köhler, accountmanager LabForRent. red.] doet voor LabForRent – de bemiddeling in huur en verhuur van labs – complementair. Wij vullen ook de werkvoorraden en disposables aan via Laboratorium.shop, voornamelijk (on)gebruikte restpartijen die vrijkomen als wij een compleet lab ontruimen. Je staat er soms versteld van wat er uit kastjes en hoekjes tevoorschijn komt als onze mensen zo’n lab demonteren.”
De Rijke heeft nog enorm plezier in zijn werk, oogt topfit, en zou nog jaren door kunnen gaan. Allemaal waar, geeft hij toe, maar juist daarom is nu hét moment aangebroken om te stoppen. Beter niet wachten tot je over de houdbaarheidsdatum heen bent, is zijn credo. “Maar ik wilde het bedrijf niet aan de eerste de beste partij verkopen, ik heb een verantwoordelijkheid. We zijn nu met 12 mensen en daaromheen een flexibele schil, samen hebben we dit opgebouwd, en ik wil dat dat voortgezet wordt.”
In Sulo Ocak zegt hij een opvolger gevonden te hebben die op dezelfde golflengte zit en de continuïteit en het gedachtengoed van zijn in 20 jaar opgebouwde onderneming kan waarborgen. En niet onbelangrijk, iemand die hiervoor de kennis en ervaring in huis heeft. En dat heeft hij. Ocak nam Gemini in Apeldoorn in 2017 over van oprichter Peter Eggermont die na 29 jaar op zoek was naar een opvolger. Tot die tijd richtte hij zich jaren op het managen van (nieuwbouw)projecten in de chemische en petrochemische industrie. De overstap bevalt hem prima. “Ik was project control manager; ik was dagelijks bezig met de beheersfuncties op grote projecten en dus grote bedragen. Schrik niet van een euro meer of minder. Ik heb een bedrijfskundige studie gevolgd met specialisatie ondernemerschap. Door omstandigheden ben ik in de (petro)chemie beland, maar ondernemerschap
‘Je moet je overdracht doen als je vol energie zit ’
heeft me dus altijd getrokken. Met Gemini heb ik een bedrijf gekocht waarmee ik mijn ambities waar kon maken.”
De overname van LabMakelaar Benelux, nu ruim vijf jaar later, sluit naadloos op zijn aspiraties, stelt Ocak. Zeker, omdat hij inmiddels goed is ingevoerd in de materie. “Gemini heeft veel raakvlakken met LabMakelaar. Naast in- en verkoop van gebruikte laboratoriumapparatuur en -inrichtingen bieden ook wij aanvullende diensten, zoals reparatie, onderhoud, kalibratie, verpakking en verzending. En beide opereren we ook internationaal.” Korte stilte… “LabMakelaar is wel een stuk groter in omzet en mensen. En waar Kees altijd expliciet op de markt aanwezig was, werkt Gemini meer in de schaduw. Een van onze krachten is dat we goed gevonden worden op specifieke zoekwoorden, dat stamt nog uit de tijd dat Peter Eggermont eigenaar was. Hij was zich al vroeg bewust van de kracht van internet.” Hij vervolgt: “LabMakelaar en Gemini zijn complementair. Er liggen voor mij wel wat uitdagingen, we verhuizen in Apeldoorn naar een nieuwe locatie, ik wil een aantal technische activiteiten hier onderbrengen, maar daar wel een volwaardige voorraad houden. Dat is logistiek wel een dingetje. In Apeldoorn werken wij nu met zijn zessen in totaal.”
Het LabMakelaar-concept, waarbij de eigenaar van de apparatuur geheel ontzorgd wordt, en een van de pijlers voor het succes is, zal Ocak doorzetten. Hij zou wel gek zijn, als hij dat niet deed, want deze benadering is de pijler onder het succes gebleken. Centraal binnen het concept staat dat veel van de apparatuur die in de magazijnen in Zevenhuizen staat in consignatie wordt verkocht. Dit houdt in dat de apparatuur of producten in eigendom van de oorspronkelijke eigenaar blijft tot het moment van verkoop. De apparatuur wordt door LabMakelaar helemaal gecontroleerd, schoongemaakt, getest en op internet gezet, en opgeslagen, daar heeft de klant er geen omkijken naar. Bij verkoop wordt een vooraf afgesproken deel van het verkoopbedrag overgemaakt. Ocak: “Daar gaat Kees verder in dan wij”. De Rijke: “Ja, wij zorgen voor alles zoals hiervoor geschetst en verzorgen ook het transport van het apparaat naar de nieuwe eigenaar, de installatie, regelen de servicecontracten, plus nemen de hele financiële afwikkeling uit handen, ook al is het hun apparaat. Daar heb je de juiste skills voor nodig. We zijn een vrij kleine organisatie, maar iedereen kan voor een ander binnen onze organisatie als volwaardige back-up dienen, dat maakt ons heel flexibel.”
Zagen leveranciers De Rijke in zijn begindagen vooral als concurrent, inmiddels is dat meer richting partner verschoven. “Er heerste soms zelfs een vijandige houding destijds. Dat is wel gekanteld. Leveranciers zien nu dat wij het verlengstuk zijn in de circulaire economie, zien samenwerking met ons als een kans om hun People Planet Profit-strategie vorm te geven.
Elke leverancier zit met onverkochte apparatuur of ongebruikte materialen, via ons kanaal kunnen ze toch uitleveren. Als het om PPP gaat, kunnen we daar voor een evenwicht zorgen.” Hij vervolgt: “Apparatuur die kapot is, kan vaak nog jaren mee, weten wij uit ervaring. We zoeken naar vervangende componenten, het liefst dezelfde, en dat verlengt substantieel de levensduur van zo’n apparaat, je hebt het zomaar over een verdubbeling!”
Ocak: “Spread the word: hoe meer mensen ‘gebruikt’ kopen en er ervaring mee hebben, des te groter de markt wordt. Ik zeg altijd: probeer die vuilniszak zo klein mogelijk te houden, circulair werken helpt daarbij, het is geen doel op zich, maar wel een middel om bepaalde duurzaamheidsdoelen te bereiken.”
En de kostenbesparingen bij gebruikte apparatuur of inrichting zijn natuurlijk mooi meegenomen. “Op zijn minst 40% besparing krijg je met circulair, en alles met 6 maanden garantie voor apparatuur uit ons eigen magazijn”, besluit de Rijke. “Tweedehands mag nooit meer kosten dan 60 procent van de nieuwwaarde.” Dan grappend. “Weet je waarom je beter gebruikte apparatuur kunt gebruiken? Tweedehands heeft zijn werking bewezen, met nieuw moet je dat maar afwachten, daarom zit er ook langere garantie op ‘nieuw’, haha.”
‘Tweedehands mag nooit meer kosten dan 60 procent van de nieuwwaarde’
‘LabMakelaar en Gemini zijn complementair’
Bij chemische recycling is met ICP-OES en elementenanalyse op basis van verbranding snel te meten of er te veel contaminanten zitten in de plastic afvalstromen en de hieruit geproduceerde pyrolyseolie.
De berg afvalplastics blijft de komende aren mondiaal gezien doorgroeien. Een groeiend milieuprobleem. Een van de oplossingen deze afvalstroom het hoofd te bieden is chemische recycling, zo vertelde dr. Simone Beatrice Moos op 27 juni tijdens een door Endress+Hauser georganiseerde technische persevenement. “Wereldwijd zal de het plastic afval bijna verdrievoudigd zijn in
het jaar 2060 volgens een OECD-rapport uit 2022. Weet je hoeveel plastic er nu hergebruikt wordt? Slechts 9%. Inderdaad zo weinig. De helft gaat naar de vuilnisbelt, 19% wordt verbrand en de overige 22% wordt illegaal gestort. En die cijfers komen uit 2019.”
In de huidige lineaire economie wordt het plastic voornamelijk uit fossiele brandstoffen (85%) geproduceerd, verbruikt en daarna voor eeuwig afgedankt. Absoluut niet duurzaam. In de circulaire economie daarentegen zijn hernieuwbare grondstoffen de voornaamste bron en wordt plastic na gebruik gerecycled en komt zo terug in de plastic kringloop. “De verwachting is dat in 2050 55% van het plastic uit recyclaat komt. Stel dat fossiele brandstoffen
dan zijn uitgefaseerd voor de plastic productie, dan komt de rest uit biomaterialen en kunststof gemaakt met afgevangen CO2. Om doe doelstelling te halen gaat chemische recycling een centrale rol spelen. Chemische recycling is de perfecte vervanger voor fossiel geproduceerd plastic. En veel beter dan mechanische recycling, wat neer komt op downcycling, want daarbij gaat de kwaliteit van de grondstof achteruit.”
Bij chemische recycling wordt het plastic niet gezeefd, verkleind en vermalen om er bijvoorbeeld bermpaaltjes van te maken, maar teruggebracht naar de oorspronkelijke componenten. Dit kan bijvoorbeeld door het plastic afval onder hoge druk en zuurstofloze condities bij een temperatuur van circa 600 °C te verhitten voor het winnen van pyrolyseolie.
Dit proces kost veel energie: die zou daarom uit duurzame bron moeten komen. In de kraker van de raffinaderij kunnen van de olie weer bouwstenen gemaakt worden voor de productie van plastics. Daartoe worden de koolwaterstoflengtes van variabele lengte gebroken. Dit zet de polymeren om in monomeren. Uit deze bouwstenen worden vervolgens nieuwe, hoogwaardige kunststoffen gemaakt. Er is wel een addertje onder het gras bij dit recyclingproces: vervuilingen zijn taboe. “De olie moet aan hoge eisen voldoen om de kraker niet te beschadigen, de katalysatoren zijn hier gevoelig voor. Er mag bijvoorbeeld maximaal 1.0 ppb aan ijzer in pyrolyseolie zitten, anders kan het niet in een kraker geleid worden.”
Vandaar dat er een strenge ingangscontrole van de te recyclen afvalplastics nodig is op ongewenste elementen. Buiten ijzer valt te denken aan natrium, silicium, lood, calcium, kwik en chloor. Bij de kwaliteitscontrole van de geproduceerde pyrolyseolie zijn bovendien ook elementen als zuurstof, zwavel en stikstof van belang. Zijn deze gehaltes te hoog, dan moet de olie gereinigd worden, of hij moet met zuivere, fossiele ruwe olie gemengd worden, zodat gehalten onder de grenswaarden blijven.
Analytik Jena, onderdeel van de Endress+Hauser Group, heeft een complete oplossingen ontwikkeld voor alle noodzakelijke kwaliteitscontroles bij chemische recycling.
1. Voor het doorlichten van de kwaliteit van de inkomende plasticstroom op metalen dient een ICP-OES ofwel inductief gekoppelde plasma optische emissie spectroscopie. Elementen als chloor worden bepaald met een macro-elementenanalyzer.
2. Voor de kwaliteitscontrole van de pyrolyseseolie zelf volstaat dezelfde ICP-OES. De bepaling van de gehalten van onder meer chloor, zwavel en stikstof in de pyrolyseolie kan met een micro-elementenanalyzer.
3. Om vast te stellen of het afvalwater dat bij de pyrolyse ontstaat schoon genoeg is om het te mogen lozen, is er apparatuur voor bepaling van totaal organische koolstof (TOC) en Adsorbeerbare Organisch gebonden Halogenen (AOX).
‘Chemische recycling is de perfecte vervanger voor fossiel geproduceerd plastic’Pyrolyse olie is heel stroperig en bij zuurstofloze verbranding nogal reactief, wat een analyse compliceert. (Foto: Marco Vellinga)
Voor het doorlichten van de kwaliteit van de inkomende plastic stroom op metalen heeft Anaytik Jena een ICPOES ontwikkeld, hetzelfde toestel wordt ingezet voor de kwaliteitscontrole van van de pyroyseseolie zelf. Hogedoorvoeranalyse van pyrolyseolie is lastig, bewerkelijk en de analyse kan duur uitpakken. De PlasmaQuant 9100 Elite biedt uitkomst met de volgende oplossingen:
1. een high-frequency generator
2. een geoptimaliseerde plasmatoorts voor langdurige stabiliteit
3. onverdunde injectie
4. een argon- en stroombesparende slaapstand
Micro-elementen analyseren in pyrolyseolie kan met de Multi EA 5100. Pyrolyseolie is moeilijk om te verbranden en erg reactief, daarom heeft deze elementenanalyser:
1. een vlamsensor voor optimale verbranding
2. is hij roetvrij, dus geen onderhoud
3. zorgt hij voor een veilige verbranding
4. korte analysetijden, geen methodeontwikkeling nodig.
Bij ICP-OES worden de elementen na het ioniseren van het monster met plasma bepaald aan de hand van hun karakteristieke emissielijnen en gekwantificeerd. Deze techniek is volgens Moos uitermate geschikt voor de kwaliteitscontrole van metalen bij chemische recycling, omdat snel meerdere elementen te bepalen zijn met een breed meetbereik van ppt tot procenten. Lees: met voldoende precisie om schade aan de kraker te voorkomen. “Lage detectiewaarden zijn namelijk noodzakelijk. Met onze ICP-OES, de PlasmaQuant 9100 Elite, meten we ijzer op een niveau van 0,3
ppb, het maximaal toegestane gehalte voor de kraker is 1 ppb.”
High-throughput analyse van pyrolyseolie kan problematisch zijn, stelt ze. “Bij de analyse van de olie met ICP-OES is het belangrijk een voor het doel geschikte generator te gebruiken om de ‘probe’ betrouwbaar te ioniseren. Daarom gebruiken we een high-frequency generator met een vermogen van 1700W. Een geoptimaliseerde plasmatoorts verzekert daarbij dat er zich geen koolstofafzettingen op de injector vormen. Dat tezamen zorgt voor een langdurig stabiel meetsignaal, terwijl het onderhoud minimaal en simpel is.”
Als je niet oppast, kan de analyse van pyrolyseolie in de papieren lopen, waarschuwt ze. “Ons toestel kun je probleemloos ’s nachts uitschakelen dat is heel bijzonder. Dat scheelt veel in het argon- en elektriciteitsverbruik. Na 15 minuten opwarmen is hij weer klaar voor gebruik. Daar komt bij dat je bij ons de olie onverdund kunnen analyseren. Dat is minder bewerkelijk en er is minder oplosmiddel nodig, dus minder afval en lagere kosten.”
‘
Als je niet oppast, kan de analyse van pyrolyseolie in de papieren lopen’
De micro-elementen analyzer controleert of er niet te veel chloor, zwavel, koolstof en stikstof in de pyrolyseolie zit. Hiervoor wordt de olie verhit naar 1050 °C. Het monster wordt verbrand in een zuurstofstroom en in gasfase gebracht. Dan volgt het kwantificeren van de doelanalyten CO2, SO2, NOx en HCl.
Een lastige analyse, stelt Moos: “Pyrolyseolie is moeilijk gecontroleerd te verbranden, omdat het heel reactief is. Daarom heeft onze multi EA 5100 een vlamsensor die het monster automatisch
uit de hete ovenzone haalt als het verbrandingsproces te heftig wordt. Dat garandeert dat het monster compleet verbrandt zonder roet op te bouwen. Dat wil je namelijk echt niet, je zou dan eerst het hele systeem moeten reinigen, alvorens je een volgende analyse kunt doen.
De monsterbewerking is minimaal door een slim ontwerp. “Pyrolyseolie is heel stroperig. Toch kun je de olie direct in het toestel injecteren met onze verhitte spuit.”
Het chloorgehalte van pyrolyseolie kan flink fluctueren. Dit compliceert de analyse. Ook hier is iets op bedacht: “Coulometrische titratie met een speciale sensor-elektrode. Hierdoor kunnen we in een breed bereik − van 10 nanogram tot 1 milligram − chloor meten. En veiligheid voor alles. Een filter houdt het zwavelzuur dat ingezet wordt voor het drogen van het meetgas netjes onder controle.”
‘ Pyrolyse olie is heel stroperig. Toch kun je de olie direct in het toestel injecteren met onze verhitte spuit ’Bron: Dr Simone Beatrice Moos, Endress+Hauser technical press event, 27th of June 2023
Redactie: LabInsights | Fotografie: Ector Hoogstad Architecten
Op Leiden Bio Science Park Rotterdams is het nieuwe hoofdkantoor geopend voor het Netherlands Institute for Space Research (SRON), inclusief een aantal state-of-the-art laboratoria en werkplaatsen voor het ontwerp en de constructie van onmisbare sensoren voor satellieten. Het nieuwe lab in 4 foto’s gevat.
W Detail van de gevel, waarin veel glas en aluminium is verwerkt. Het gebouw is BREEAM-NL Excellent gecertificeerd en is flexibel ontworpen: alle gebruiksruimten zijn eenvoudig te vergroten of op te splitsen. Zowel de labs als de kantoren zijn eenvoudig voor ander gebruik geschikt te maken.
W Vanwege het vrij kleine kavel is het gebouw compact ontworpen. De begane grond is uitgevoerd in hydrothermisch verduurzaamd hout. De drie verdiepingen met kantoren, laboratoria en overlegruimten vangen zoveel mogelijk daglicht, maar warmen amper op.
Zicht op het atrium. De architectuur combineert ruimteonderzoekthema’s, zoals de relatie tussen massa en leegte en het reizen door onbekende werelden. Zo benadrukken spiegelwanden het oneindigheidselement.
Speciale labs zijn onder meer de Ector Hoogstad Architecten ontworpen trillingsarme, elektromagnetisch gevoelige cleanrooms en cryolabs.
SRON richt zich met de twee expertisegroepen Instrument Science en Engineering op vier verschillende programma’s: Astrophysics, Exoplanets, Earth en Technology.
Opdrachtgever:
SRON
Ontwerp: Ector Hoogstad Architecten
Locatie:
Leiden BioScience Park, Leiden
Aannemer: Bouwcombinatie MedicomZes Kuijpers
Bouwfysica, trillingen, akoestiek: Peutz
Kijkje in de keuken bij equipmentleverancier Apollo
Apollo Service Handelsonderneming werd groot met maatwerk voor thermisch laboratorium-equipment, zoals ovens, klimaatkasten en broedstoven. Nu wil het bedrijf verder groeien door de opgedane kennis te verwerken in standaardproducten met eventueel meerdere varianten. “Zo kunnen we klanten op maat blijven bedienen.”
Ze hebben iets met keukens. Maarten Cramer was onder meer actief als projectleider in de grootkeukenmarkt, waar hij de basis legde voor het nauwkeurig werken met temperatuur. Dat betrof toen het sous-vide bereiden (garen bij lage temperatuur onder vacuüm) van gerechten. Nu levert hij onder het motto ‘All you can heat’ met zijn onderneming Apollo laboratorium-equipment. “Een keuken is ook een lab.” Junior was een succesvolle chef, maar stapte in coronatijd over naar het bedrijf van z’n vader. “We werken nu samen en koken ook graag met z’n tweeën.”
Apollo begon in 2007 als importeur van laboratoriumbenodigdheden uit Litouwen, waar Cramer al connecties had. “Dat was een lagelonenland, maar stond technisch best hoog aangeschreven. Het werd toen crisis, het budget van labs ging omlaag en ik kon een goed alternatief bieden dat toch betaalbaar was.” Het begon met verassingsovens tot 1.100 °C, die het bedrijf presenteerde als een aanvulling in de markt. “We waren onderscheidend in prijs, maatvoering en bedieningsgemak.”
Vervolgens werd het programma steeds breder: van kleine verwarmingsunits voor reageerbuisjes en metersgrote ovens, tot klimaatkasten, CO2-incubatoren, broedstoven, koelers, vriezers, ijsmachines en ook meubilair. In de loop der jaren ging Cramer – “ik ben meer creatief doener dan superverkoper” – de producten steeds meer customizen. Dat gebeurde in Nederland. De standaardproducten en de onderdelen voor het maatwerk komen inmiddels uit heel Europa. Dat maatwerk is nu goed voor 85% van de omzet.
De vraag kwam van laboratoria en uit de lab- of procesomgeving van kleine en middelgrote industriële bedrijven. Daaronder ook
units van concerns als DSM, Shell en Philips. Zo vonden de producten, via dealers of rechtstreeks, hun weg over de hele wereld. “Wij hebben altijd veel contact met klanten, omdat dealers ons inschakelen als vraagbaak. Zo kunnen we advies direct vanuit de bron geven en is er geen ruis bij de informatie-overdracht.”
Klanten willen onder meer versnelling van hun proces. Maarten Cramer noemt het droogproces. “Denk aan agrarische monsters
Apollo voert zeer uiteenlopende projecten uit; enkele aansprekende project:
X Oven voor het drogen van kunststof drukhouders voor waterstof, ten behoeve van een automotive-toepassing.
X Klimaatkasten voor het geconditioneerd bewaren van voedingsmiddelen tot hun THT-datum, ten behoeve van onderzoek bij klachten uit de markt.
X Geconditioneerde opslag van hoogwaardige lijmen voor de assemblage van ASML-systemen.
X Oven voor het thermische behandelen van diamant onder inert gas bij 1.800 °C, voor uiterst nauwkeurige toepassingen in lasersystemen.
X Conservering, bij stabiele relatieve vochtigheid en zonder zuurstof, van kledingstukken die zijn opgedoken uit een VOC-schip bij Texel.
van bijvoorbeeld gras of maïs, of aan grondmonsters voor de bouw. Het droogproces is een wezenlijk onderdeel van de analyse. De boer zat maar te wachten: ‘Wat kan ik op m’n land strooien?’ De wegenbouwer vroeg zich af: ‘Kan ik nu asfalteren of niet?’ Want het drogen alleen al duurde 14 uur. Wij hebben dat verkort tot vijf uur – een enorme verbetering. Snelheid bleek enorm bepalend voor veel gebruikers, meer dan wij dachten.”
Een andere klantwens is uniformiteit in temperatuur. In een oven of klimaatkast bepaalt het de uitkomst van een proces, van brood bakken tot gras drogen. De benodigde temperatuurbeheersing is alleen mogelijk met een goede meting. In ovens wordt daarom vaak een grid van sensoren aangebracht. “Zo kun je zien wat er daadwerkelijk gebeurt. We hebben onlangs een 24-kanaalsrecorder aangeschaft voor het monitoren van al die sensoren. Willen we weten hoe warm een product in de oven is, dan kunnen we sensoren erin prikken. Inderdaad, zoals in de keuken een speciale thermometer in het vlees wordt geprikt.”
Bij ovens zijn energieverbruik en -besparing nu actueel. “Wij proberen daarop in te spelen, maar het gaat altijd om de balans tussen de gevraagde snelheid van het proces en de benodigde energie.” Sinds kort heeft Apollo een aantal ovens met een ecostand, vertelt Jeroen Cramer. “Als bijvoorbeeld een klant in het weekend producten wil drogen, heeft hij geen omkijken meer. Is het doel bereikt, dan schakelt de oven vanzelf af of blijft op lagere temperatuur draaien. Wat ook helpt is dat we alleen met elektrowarmte werken en geen ovens op gas hebben.”
Van droogstoven en klimaatkasten tot geconditioneerde opslag en conservering
‘ Het energieverbruik is nog maar een zesde van wat normaal is voor een klimaatkast ’
Apollo Service Handelsonderneming levert laboratorium-equipment voor uiteenlopende toepassingen. Het bedrijf is gespecialiseerd in thermische apparatuur voor verwarmen, koelen of conditioneren (drogen, bevochtigen, reinigen). Dat kunnen zowel standaardproducten als innovatieve maatwerkoplossingen zijn. Maarten Cramer richtte het bedrijf zestien jaar geleden op, inmiddels werkt zijn zoon Jeroen er ook. Het bedrijf telt nu twaalf medewerkers en is vanwege de groei vorig jaar verhuisd naar een nieuw pand in Zeeland (NB).
www.lab-equipment.nl
www.lab-meubilair.nl
Een innovatie die het bedrijf nu ontwikkelt is een klimaatkast die werkt met een warmtepomp. “Het energieverbruik is nog maar een zesde van wat normaal is voor zo’n kast. Voor grotere labs is dit interessant om breedschalig in te zetten. Bij een droogproces heb je warmte nodig, om vocht te laten verdampen, en koude om het te laten condenseren en af te voeren. Dat proces kun je met een warmtepomp evenwichtig en efficiënt laten verlopen.”
Een andere innovatie is het Apollo Syn afzuigsysteem voor koel-, vries- en broedapparatuur. De vraag kwam van een biolab, waar een sterke geur uit de incubatoren kwam. De Syn verzorgt de afzuiging van ongewenste stoffen. “Het is een geavanceerd systeem dat ook voor ovens en klimaatkasten kan worden gebruikt. We kunnen het van filters voorzien en volledig toespitsen op de wens van klanten. De timer is vrij te programmeren, maar handmatige bediening is ook mogelijk.”
Onder impuls van een strategische bezinning in coronatijd en het aantreden van Cramer junior is een groeiambitie geformuleerd. Belangrijk element daarin is standaardisering, verklaart Jeroen Cramer. “Producten die we ooit voor één klant hebben gemaakt, willen we voor iedereen beschikbaar stellen. Met onze opgedane kennis gaan we die producten doorontwikkelen. Voorzien van de benodigde informatie nemen we ze op in ons portfolio, zodat iedereen kan zien wat die producten voor hen kunnen betekenen. Daarvoor willen we Apollo als brand in de markt zetten.” Voorzichtig kijken de Cramers hiervoor ook al over de grens, richting België, Duitsland en Engeland.
Maatwerk blijft intussen belangrijk, zegt Maarten Cramer tot besluit. “Meedenken met de klant om te ontdekken wat diens vraag is en welke oplossing wij hebben. Voor dat ontdekkingsproces gaan we een experience lab bouwen. Daar kan de klant samen met ons kijken of de oplossing die wij voor ogen hebben ook past bij zijn behoefte.”
‘
Willen we weten hoe warm een product in de oven is, dan kunnen we sensoren erin prikken’
Op 19 oktober 2023 vindt in de Brabanthal in Leuven (België) de achttiende editie van Aquarama Trade Fair plaats. De vaste formule van een ééndaagse beurs met uitgekiend randprogramma staat al jaren op punt en het enthousiasme blijft ondertussen maar groeien. “Een half jaar voor datum was de beurs al zo goed als volledig uitverkocht”, klinkt het bij organisator FCO Media.
Tekst en fotografie: FCO Media
“Water heeft natuurlijk ook nog nooit zo sterk op de voorgrond gestaan als vandaag. De klimaatverandering heeft iedereen attent gemaakt op het belang van water, en meer en meer beseffen we dat er vanuit alle hoeken en domeinen inspanningen gedaan moeten worden. En dat is net de kracht van Aquarama. Als mediaplatform bieden we al vijfentwintig jaar lang één forum voor de volledige Belgische watersector, en ook op de vakbeurs met 127 exposanten richten we ons steevast tot zowel openbare waterinstanties als de industrie. Er is nu eenmaal niemand die het alleen kan waarmaken. Willen we de vele watergerelateerde uitdagingen het hoofd bieden, dan moeten we de samenwerking opzoeken,” aldus de organisatie.
Watercircle.be brengt dit jaar in ieder geval al twee centrale industrieën met elkaar in verbinding. “In het verleden richtten we ons steevast tot één specifieke sector, maar gaandeweg viel het ons op dat heel wat vragen en oplossingen inwisselbaar zijn”, licht Matthias Mertens van Watercircle.be toe. “In samenwerking met zowel Fevia [federatie van de Belgische voedingsindustrie, red.] als Essenscia [Belgische federatie van chemische industrie en life sciences, een Belgische werkgeversorganisatie, red.] werken we daarom een programma uit rond twee van de meest waterintensieve sectoren in ons land, met name de voeding en de chemie. Aan de hand van concrete cases, praktijkvoorbeelden en lessons learned willen we een breed spectrum van bedrijven zo de nodige handvaten bieden om een weg te vinden richting een beter watermanagement, of je daar nu net mee begint of er al heel erg ver in staat. Onze vaste partner VMx zal naar goede gewoonte dan weer de belangrijkste ontwikkelingen in het wetgevend toelichten.”
Ook buiten het seminarie om zijn er volgens Mertens nog handvaten te grijpen. “Het mooie aan Aquarama Trade Fair is dat het een laagdrempelige beurs is, die toch op een hoog niveau georganiseerd wordt. Daardoor kan je op één dag tijd heel wat relevante informatie verzamelen, ongeacht de sector waarin je actief bent of de functie die je daar uitvoert. Zowel milieucoördinatoren als technisch operatoren en directeurs zullen op de beursvloer hun gading vinden.
Het hele programma van alle seminars en workshops staat op www.aquaramatradefair.be.
Wanneer 19 oktober 2023
Waar Brabanthal in Leuven (België) Hoe inschrijven www.aquaramatradefair.be
Op 7 juni 2023 organiseerde Poly Temp Scientific een relatiedag voor klanten en leveranciers vanwege de heropening van het bedrijfspand Bolsward. De dag werd omlijst door een tweetal lezingen en een leveranciersmarkt. Een sfeerimpressie in tien foto’s van dit netwerk-event.
S Ad Bastiaanse, acteur en spreker, prikkelde het publiek tot zelfreflectie en hield ze een spiegel voor: “De skill van de toekomst zijn de soft skills, die kun je niet goed uitbesteden. Dat betekent loskomen van vastgeroeste denkkaders; van fixed mindset naar growth mindset….van het logische oude denken, naar het creatieve nieuwe denken.”
W Erik Steinfelder van Thermo Fischer Scientific ging in op de verduurzaming van laboratoriumapparatuur. Het blijkt financieel te lonen om bijvoorbeeld verouderde vriezers door moderne exemplaren te vervangen, omdat er zo significant op de energierekening wordt bespaard. “Een tien jaar oude -80 vriezer kost zo’n 1.500 dollar aan energie per jaar, een nieuwe zit op 435 per jaar. Dat is een reden te meer te kiezen voor nieuwere, groenere oplossingen.
S Aanwezig was ook Farma Alliantie: een netwerk van samenwerkende bedrijven die hoogwaardige diensten en producten leveren aan verschillende sectoren in de farmaceutische sector met als doel kosten te besparen en efficiënter te werken. Ook Poly Temp Scientific is hier onderdeel van.
W Bij Gram werden bezoekers bijgepraat over de juiste oplossing voor de opslag van temperatuurgevoelige producten en artikelen.
Bekijk de video van deze relatiedag op:
De VELP OV 625 is een krachtige, digitale homogenisator die ontworpen is voor het dispergeren, homogeniseren, emulgeren en snel mengen van biologische weefsels, farmaceutische producten, cosmetica en voedingsmiddelen. Het apparaat heeft een helder 3-cijferig LED-display en een gebruiksvriendelijke draaiknop, waarmee nauwkeurige elektronische snelheidsinstellingen van 3.000 tot 25.000 tpm mogelijk zijn. Het bedieningspaneel is optimaliseert de gebruikerservaring is uitstekend leesbaar.
De VELP OV 625 is veilig en duurzaam. De robuuste behuizing beschermt alle interne elektronische componenten, wat zelfs onder uitdagende omstandigheden een lange levensduur en betrouwbare werking oplevert.
De machine is veelzijdig inzetbaar dankzij verwisselbare dispergeergereedschappen, geschikt voor kleine monsters, biologische matrices en grote volumes tot 4 liter. De gereedschappen zijn vervaardigd van hoogwaardig materiaal, waarmee ze chemisch resistent en mechanisch duurzaam zijn. Het wisselen van de dispergeergereedschappen is eenvoudig en snel, waardoor de gebruiker snel kan overschakelen naar een nieuwe toepassing.
Salm en Kipp, [+31] (0)346-269090 info@salm-en-kipp.nl, www.salmenkipp.nl
Revvity, voorheen geassocieerd met PerkinElmer, heeft zichzelf gepositioneerd als een toonaangevend wetenschappelijk bedrijf dat wereldwijd de gezondheid bevordert door innovatie in life
sciences en diagnostiek. Het bedrijf is een vertrouwde partner voor farmaceutische, overheids- en diagnostische klanten en biedt diverse wetenschappelijke oplossingen aan. Ze leveren reagentia, verbruiksartikelen, assays, instrumenten en software aan klanten in verschillende marktsegmenten, waaronder de farmaceutische en biotechnologische sector, diagnostische laboratoria, academische instellingen en overheidsinstanties. Revvity wil grenzen verleggen om de volksgezondheid te verbeteren.
Prahlad Singh, directeur en CEO van Revvity, benadrukt het translationele karakter van het bedrijf, waardoor het de mogelijkheid heeft om fundamenteel onderzoek te verbinden met klinische klanten. Door organisatiebrede samenwerking tussen automatisering, multi-omics aanbod en Signals software business kan Revvity baanbrekende oplossingen versnellen, van preklinisch onderzoek tot het diagnosticeren en behandelen van ziekten.
Revvity, www.revvity.com
De Verder Group kondigt de overname aan van Erweka en Formulation, respectievelijk een Duits en een Frans bedrijf. Erweka is gespecialiseerd in de ontwikkeling en productie van hoogwaardige tablettestapparatuur. Formulaction maakt laboratoriumapparatuur voor het analyseren van de stabiliteit en houdbaarheid van dispersies, uithardings- en droogprocessen en reologie. Verder Scientific versnelt hiermee zijn groei in specifieke nichemarkten met geavanceerde apparatuur. Erweka zal worden geïntegreerd in de Scientific Instruments Division van Verder. Formulaction zal worden geïntegreerd in Microtrac MRB, een onderdeel van de Scientific Division van de Verder Group.
Erweka, www.ERWEKA.com
Verder Scientific, www.VERDER-scientific.com
Verder, www.VERDER.com/
Instrument Solutions Benelux is door Knauer aangesteld als distributeur voor de Benelux-regio. Als distributeur zal Instrument Solutions het volledige assortiment geavanceerde laboratoriuminstrumenten en accessoires van Knauer aanbieden aan klanten in Nederland, België en Luxemburg.
Knauer, een gerenommeerde fabrikant van analytische en preparatieve HPLC-systemen, kolommen en andere laboratoriumapparatuur, staat bekend om zijn technologische innovatie en betrouwbaarheid
Instrument Solutions Benelux, [+31] (0)88-4678786 www.instrument-solutions.com
LabTech biedt vier modellen stikstof concentratoren, waarvan drie geautomatiseerd en één handmatig, met verschillende buismaten. Stikstof concentratoren bieden een alternatieve aanpak voor rotatieverdampers, met name wanneer er sprake is van kleine monsterhoeveelheden (minder dan 50 ml) en veel monsters. Het verdampingsproces wordt versneld door een gasstroom over de vloeistof te leiden, waardoor de met damp verzadigde luchtlagen boven de vloeistof worden verplaatst. Bovendien verloopt de verdamping sneller doordat de monsters in een waterbad staan met een tot 100 °C instelbare temperatuur.
Met automatische systeem, de LabTech MultiVap 10, kan de gebruiker volledig verdampen of concentreren tot een vast eindpuntvolume. In vergelijking met traditionele rotatieverdampers is het aanzienlijk compacter en kan het buiten een zuurkast worden gebruikt dankzij het geïntegreerde dampafzuigsysteem. Een nieuwe functie van de MultiVap 10 zijn de dubbele eindpuntvaten van 50 ml en 200 ml, waarmee dankzij geschikte adapters eindpunten van 0,5 ml en 1 ml kunnen worden bereikt met dezelfde vaten. Zo is het niet meer nodig om verschillende vaten te gebruiken voor uiteenlopende eindpuntvereisten, wat de bediening van de LabTech MultiVap 10 nog gebruiksvriendelijker maakt.
Salm en Kipp, [+31] (0)346-269090 info@salm-en-kipp.nl, www.salmenkipp.nl
De texture analyzer is een veelgebruikt instrument in de voedingsindustrie en de farmacie, zowel voor kwaliteitscontrole als voor onderzoek en ontwikkeling. Hij beoordeelt objectief de kwaliteit en stevigheid van voedsel op basis van verschillende sondes en de expertise van de gebruiker.
In de voedingsindustrie is de texture analyzer inzetbaar om de stevigheid van fruit en groenten te meten direct na de oogst en gedurende de opslagperiode. Hiermee is een ondergrens vast te stellen die gecorreleerd is aan de houdbaarheid van het product. Voor groenten die worden verwerkt via invriezen, drogen of koken, helpt de textuuranalyse in de proceskeuze om de houdbaarheid te verlengen zonder verlies van textuur en kwaliteit.
In de farmaceutische industrie heeft textuuranalyse ook aan belang gewonnen, met name bij de kwaliteitscontrole van medicijnen met gecontroleerde afgifte. Een veelgebruikte methode hiervoor is het gebruik van hydrofiele polymeren die in het lichaam opzwellen tot een doorlaatbaar gelnetwerk. Er zijn verschillende methoden beschikbaar om polymeerzwelling te bestuderen, maar deze kunnen vaak tijdrovend en kostbaar zijn.
Wilten Instrumenten
[+31] (0)76-5086500
bas@wilten.nl, www.wilten.nl
Wireless Value benadrukt het belang van draadloze sensoren voor nauwkeurige temperatuurbeheersing in koelkasten en vriezers, vooral in laboratoria waar temperatuurmonitoring van vitaal belang is voor diverse toepassingen, waaronder medicijnopslag, monsterbewaring, bloedopslag en vaccinopslag.
Vaak ontstaan er zorgen over de nauwkeurigheid van koelkasten en vriezers na langdurig gebruik, de betrouwbaarheid
De CT Pro recirculerende zuurkasten zijn uitgerust met geavanceerde technologieën en een intuïtief touchscreen-interface. Ze bieden een veilige omgeving voor het werken met gevaarlijke stoffen. De zuurkasten kunnen eenvoudig in elke werkruimte worden geïnstalleerd, want er is geen externe omgevingsafvoer nodig dankzij hun geavanceerde koolstoffiltratietechnologie. Het recirculatiesysteem zuivert de lucht en verwijdert schadelijke dampen en deeltjes, wat niet alleen kostenbesparend is, maar ook flexibele plaatsing in het laboratorium mogelijk maakt.
Het filtersysteem is aanpasbaar aan de specifieke laboratoriumbehoeften, met de keuze uit 10 verschillende koolstoffilters en de mogelijkheid tot combinatie met HEPA-filters.
Het efficiënte filtersysteem minimaliseert het energieverbruik en verlengt de levensduur van de filters. Met het touchscreen kan de gebruiker met gemak de luchtstroom aanpassen en de status van het filtersysteem controleren.
DUPA, [+31] (0)76-2043015, info@dupa.nl, www.dupa.nl
van de door deze apparaten weergegeven temperaturen, en de handmatige controles. Ook kan het onopgemerkt openstaan van deuren of deksels ernstige risico’s met zich meebrengen.
De oplossing is het gebruik van draadloze sensoren in combinatie met een gebruikersportaal. Deze flexibele sensoren meten voortdurend de temperatuur en sturen realtime gegevens naar het portaal. Afwijkingen worden onmiddellijk gedetecteerd.
Het gebruikersportaal biedt realtime gegevens en historische trends, evenals handige functies zoals het instellen van alarmen, het beheren van gebruikersgroepen en het genereren van rapportages: nuttig voor audits en inspecties.
Naast temperatuurmetingen biedt Wireless Value sensoren voor andere parameters, zoals luchtvochtigheid, CO2-niveaus, deurstanden en drukverschillen.
Wireless Value, [+31] (0)591-633200 wirelessvalue.nl
26-28 september
LabNL 2023
fhi.nl/labnl
5-6 oktober
Training Intern auditeren
LabQacademy, www.lab-qacademy.com
9-11 oktober
Inleiding in de HPLC (niveau 1) Avans+, www.avansplus.nl
9 oktober, 9 november
Resultaatgericht communiceren in laboratoria
QAducation, www.qaducation.nl
25 september
Bacteriologie, achtergronden en diagnostiek
Centrum Bioscience en Diagnostiek Hogeschool Leiden, cbd.hsleiden.nl
28 september
Validatie specialist voor laboratoria Avans+, www.avansplus.nl
2 oktober
Design of experiments (DoE) in de praktijk Avans+, www.avansplus.nl
3 oktober
Mass Spectrometry Training Course – English Course Da Vinci Laboratory Solutions, www.davinci-ls.com
4 oktober
Statistiek en methodevalidatie voor medische laboratoria
QAducation, www.qaducation.nl
10 oktober
Introductie Next Generation Sequencing (NGS)
Centrum Bioscience en Diagnostiek Hogeschool Leiden, cbd.hsleiden.nl
10 oktober
Kalibratie- & volumecontrole van handpipetten en automatische liquid handlers – wanneer, hoe, waarom? Analis Academy, analis.be/nl-be/academy-subscribe
10-11 oktober
Interne audit
QAducation, www.qaducation.nl
12 oktober-11 april
Veiligheidsfunctionaris voor laboratoria Avans+, www.avansplus.nl
Meer agenda op www.labinsights.nl/evenementen
X Zo worden sportmaterialen beproefd, van kunstgrasmatten tot en met de levensduur van een voetbal
X Op bezoek in het laboratorium van de Stichting Bloembollenkeuringsdienst
VOLGENDE NUMMERS: Westburg Life Sciences 40 Bitos 42 Prolyse 38 Nikon Europe 46 Kuhner Shaker 46 Axel Semrau 55 Asecos 56 Labbox 58 Instrument Solutions 60 LABinsights OKTOBER verschijnt 27 oktober 2023
