LABinsights-2023-03

Maak van uw labautomatisering geen hoofdpijndossier

Mondkapjes waren vrijwel helemaal uit het beursbeeld verdwenen tijdens Laborama 2023. Ik heb ze geen moment gemist. Zie je dan toch standbemanning of bezoekers met zo’n masker lopen, dan valt dat ineens zo op. Zo zie je maar hoe snel je iets went of ontwent. Op de voorlichtingsvideo van ons hotel droeg het personeel die dingen ook nog. Het zag er direct zo gedateerd uit. Toch is het nu pas een jaar geleden dat we uit ‘corona’ kwamen, met in Brussel nog wel bij de metro van een omroepbericht om bij drukte het masker te dragen. En niemand trok zich daar iets van aan. Ach ja…we zijn gewoontedieren en daar hoort in ons brein het dragen van een masker niet bij. Daarmee sla ik gelijk de brug naar de dagelijkse labroutine, ook vaak puur uit gewoonte ontstaan. We doen het al jaren zo, en waarom zouden we het veranderen? Dit is een sta-in-de-weg voor menig labautomatiseringsproject, zowel software- als hardwarematig. De plannen stuiten tijdens de ontwikkelingsfase en uitrol op verzet van medewerkers die ineens van alles anders moeten doen. Op zich niet uniek voor de labsector: waar werkroutines wijzigen ontstaat weerstand onder het personeel. Deels omdat men niet of onvoldoende betrokken is bij de transitie, deels omdat het werk anders wordt ingericht en niemand daarop zit te wachten. In laboratoria betekent automatisering – of dit nu met de implementatie van LIMS- of ELN-programmatuur is of de introductie van robotiseringsplatforms – dat de workflow op de schop gaat. Het automatiseren wordt niet afgestemd op hoe er gewerkt wordt. Het is andersom: de automatiseringoplossing gaat bepalen hoe er straks gewerkt gaat worden. Dat kan de

routing in labs compleet veranderen en ook het takenpakket. Dat is vaak maar beter ook, want die ideale workflow van vóór de automatisering blijkt bij nader inzien verre van perfect. Daarmee is de automatisering gelijk een routekaart naar efficiënter werken: anders, maar wel slimmer en beter. Maar goed, dan moeten de mensen die het moeten gaan doen wel goed in dat verhaal worden meegenomen. Dat creëert draagvlak, bespoedigt het traject en voorkomt verrassingen bij de implementatie. Over verrassingen gesproken, deze anecdote kwam me tijdens Laborama ter ore. Het verhaal van een totaal mislukt robotiseringstraject bij een van de grootste covid-labs. Het contractlab in kwestie had Chinese monstervoorbereidingsstations had gekocht om het extraheren van het dna aan de covid-swabs te automatiseren. De apparatuur was stukken goedkoper dan de bekende merken. Nu schijnt er slechts één betrouwbare Chinese leverancier te zijn van labrobotisering. Dat was deze beslist niet; regelmatig vlogen de swabs tijdens de sampleprep door de cabine, hun dna in de rondte strooiend. Dan moest alles vanwege het contaminatierisico grondig gereinigd worden, alvorens de zaak weer op te starten. Een tijdrovende klus, waar personeel bijna een dagtaak aan had. Allengs werd besloten alles maar met de hand te doen. De gewenste capaciteit werd op dit lab nooit gehaald. Daaruit kunt u nog een automatiseringsles trekken: ga niet in zee met de eerste de beste, dan kan uw automatiseringstraject wel eens een hoofdpijndossier worden.

Vincent Hentzepeter, hoofdredacteur

SPECIAL LIMS EN LABSOFTWARE

X In de jaarlijkse special ‘LIMS en Labsoftware’ een update van de handige leverancierstabel om snel een selectie te kunnen maken uit potentiële aanbieders bij aanschaf van een nieuw LIMS.

X De onderzoeks- en ontwikkelingsafdeling van Belgische (hard)schuimfabrikant Recticel ging over op één LIMS, daarbij werden de vier verschillende softwareoplossingen van weleer geïntegreerd in één systeem.

X Interview met Christian De Franceschi – algemeen directeur van LabWare Europe over de trends in de LIMS-markt en de strategische samenwerking tussen de Nederlandse divisie en Universiteit Wageningen.

X Waarom ELN de toekomst heeft volgens Margriet Mestemaker van eLabNext.

April 2023 59e jaargang www.labinsights.nl

Verschijnt 9x per jaar

Hoofdredactie: Vincent Hentzepeter, redactie@labinsights.nl, +31 (0)6

20592436

Aan dit nummer werkten mee: Marjan Hammink, Marco Vellinga, Leendert van der Ent, Hans van Eerden

Eindredactie: Sylvie Hoyinck

Redactiecommissie: Dr Ineke Joosten (Senior Onderzoeker/Researcher Ministerie Onderwijs, Cultuur en Wetenschap,Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Rijkserfgoedlaboratorium), Alex Muntendam (Manager Clinical Pharmacology and Bioanalytics bij Abbott), Bas van Driel (Business Development Manager Food Netherlands GBA), Henk Heijthuijsen (manager Quality Assurance & Assistance, TLR International Laboratories), Jules Hoenderop (consultant Roche Diagnostics), Taco van der Maten (productmanager XRF Panalytical, chairman of the board of directors van ASTM International), Anita te Riet (Bergenius Labadvies), Han te Vaanhold (international sales representative Seastar Chemicals Inc.).

Media-adviseur: Erik ten Haaf, +31 (0)297 223462, +31 (0)6 10031781 erik@maxusmedia.nl

Vormgeving: Marjan Hammink, marjan@maxusmedia.nl

Rheometrische eigenschappen bepalen in het laboratorium van Recticel R&D op de DV-III Utra programmable rheometer van Brookfield. De analyseresultaten lopen automatisch in het LIMSsysteem iLES van iVention dat hier sinds kort operationaal is. (Foto: Marco Vellinga)

Abonnementen: SP Abonneeservice, Postbus 105, NL-2400 AC Alphen aan den Rijn. Tel +31 (0)88 1102028, abo@labinsights.nl. Abonnement Nederland 1 jaar € 275,-, 2 jaar € 375,-. Opzeggingen dienen 8 weken voor afloop van de abonnementsperiode in ons bezit te zijn. Vraag een proefnummer aan en/of neem een abonnement op de digitale editie en nieuwsbrief door u op www.labinsights.nl te registreren.

Druk: Veldhuis Media, Meppel

Uitgever: maXus media publishers, 1421 AC Uithoorn

© 2023 maXus media

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt worden in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch of door fotokopieën, opname, of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur en/of de uitgever. ISSN: 2468-6417

‘Duurzame samenwerking met Wageningen’

LIMS integreert R&D-functionaliteit bij Recticel R&D

LIMS-markt 2023: wie levert wat?

Een structurele samenwerking met Wageningen University & Research biedt nadrukkelijk kansen op science-gebied, stelt Christian De Franceschi, Labware Europe Managing Director. Er zijn concrete plannen.

Kiwa’s testlaboratorium voor drinkwatercontactproducten

Hardschuimfabrikant Recticel bracht vier softwaresystemen terug naar één integrale oplossing: een LIMS-systeem. Daartoe werden de mogelijkheden van de LIMS-software op de proef gesteld.

‘ELN is de toekomst van labdigitalisering’

In de jaarlijkse special ‘LIMS en Labsoftware’ een update van de jaarlijkse leverancierstabel om snel een selectie te kunnen maken uit potentiële aanbieders bij aanschaf van een nieuw LIMS.

Laborama Expo 2023 in foto’s

De Kiwa-vestiging in Rijswijk beproeft soms maandenlang sanitaire producten die in contact komen met drinkwater, zoals kranen, wc-potten en watermeters, met oog op certificering.

Softwaresystemen als LIMS en ELN (elektronisch labjournaal) verrijken de mogelijkheden om labs te digitaliseren. Die noodzaak wordt breed gevoeld in de labwereld.

Laborama Expo 2023 in de Expo Brussel trok in zijn tweede post-corona editie 1624 bezoekers, iets meer dan in 2022. Een fotoverslag van deze jaarlijkse Belgische laboratoriumbeurs.

Nieuwbouw SRON

Het Netherlands Institute for Space Research (SRON) op het Leiden Bio Science Park krijgt een nieuw hoofdkantoor, ontworpen door door Ector Hoogstad Architecten. Het gebouw bevat state-of-the-art laboratoria en werkplaatsen voor het ontwerpen en bouwen van sensoren voor satellieten, evenals kantoren en ontmoetingsplekken. Speciale labs zijn onder meer trillingsarme, elektromagnetisch gevoelige cleanrooms en cryolabs. Het gebouw is compact door de stapeling van vier herkenbare werelden. Het experience center laat zien wat er bij SRON gebeurt, en er is een slingerende route door het atrium, dat het sociale hart van het gebouw vormt en de verschillende functies verbindt. Het gebouw is BREEAM-NL Excellent gecertificeerd en heeft ecologische meerwaarde gekregen door de plaatsing van nestkasten en voedselplekken in en om het gebouw.

Verbouwing Brighthouse-gebouw 300

Het Zwitserse bedrijf Lonza heeft BAM ingeschakeld voor de verbouwing van het Brighthouse-gebouw 300 op de Brightlands Chemelot Campus in Sittard-Geleen, waarbij de nadruk ligt op de realisatie van laboratorium-, cleanroom- en kantoorfaciliteiten. Lonza heeft als doel om op deze locatie nieuwe mRNA-technologie te ontwikkelen. De Chemelot Campus is een combinatie van een ‘Industrial Park’ en een campus waar toonaangevende bedrijven op het gebied van duurzame technologieën en hoogwaardige materialen gevestigd zijn, met een focus op hoogopgeleide medewerkers.

Het modulaire Brighthouse-gebouw 300 is het derde Brighthouse op de Chemelot Campus en wordt momenteel verbouwd door BAM Bouw en Techniek, BAM Industrie en Interflow, die gezamenlijk bouwkundige en installatietechnische expertise inbrengen. De werkzaamheden worden gefaseerd uitgevoerd en de eindoplevering is gepland in juli 2023. Het projectteam heeft als doel om de laboratoria op de Brightlands Chemelot Campus centraal te stellen en een integrale aanpak te realiseren, waarbij gebruikers faciliteiten, kennis en internationale netwerken delen. Het project zal bijdragen aan de versterking van de samenwerking tussen onderzoek, ontwikkeling en productie op de campus, en mogelijkheden voor samenwerking, duurzaamheid en synergievoordeel bieden.

Een van de laboratoria in het nieuwe SRON-gebouw (foto: Marcel van der Burg).

Het Brighthouse-gebouw in de steigers (foto: BAM).

Meer bezoekers Laborama en LabAutomation

Tijdens de tweede post-corona editie van Laborama Expo in Expo Brussel trok de jaarlijkse Belgische laboratoriumbeurs 1624 bezoekers, iets meer dan vorig jaar. De beurs vond plaats op 16 en 17 maart en trok vooral tussen 11:00 en 14:00 uur veel belangstelling. Het nieuwe seminartheater met een open design en koptelefoons voor alle deelnemers bleek een succesvolle verbetering. Kijk voor een fotoverslag op pagina 26 van deze editie.

Dit jaar bezochten ongeveer 250 mensen LabAutomation, aanzienlijk meer dan de circa 200 bezoekers in 2022 tijdens de nasleep van de coronapandemie. Het lijkt erop dat de laboratoriumwereld langzaam maar zeker weer terugkeert naar beurzen en evenementen. In de volgende editie de nabeschouwing. Het volgende evenement op de agenda is LabSafety, gericht op veilig werken in het laboratorium. Dit evenement wordt eveneens georganiseerd door FHI en vindt plaats op 23 mei in Vianen.

Aanstelling nieuwe CEO van VITO

De raad van bestuur van Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoe (VITO) heeft met ingang van 1 september 2023 Inge Neven aangesteld als nieuwe CEO van de organisatie. Neven zal de eerste vrouwelijke CEO van VITO zijn. De Vlaamse regering heeft de keuze van de raad van bestuur bevestigd. Dirk Fransaer, de huidige afgevaardigd bestuurder, heeft de organisatie de afgelopen 22 jaar geleid en zal binnenkort vertrekken. Neven heeft een brede achtergrond als bio-ingenieur en heeft gewerkt als consultant, COO en Chief of Staff. Ze was ook verantwoordelijk voor het COVID-beleid in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De raad van bestuur heeft er alle vertrouwen in dat Neven het vernieuwende en succesvolle traject zal voortzetten dat door Fransaer is ingezet.

Inge Neven, de nieuwe CEO van VITO

Bij vlagen en vooral tussen 11 en 2 was het redelijk druk op Laborama Expo, het bezoekersaantal lag net iets boven dat van mei 2022 (Fotografie: FOODnote).

LabAutomation 2023 trok met 250 belangstellenden een kwart meer bezoekers dan vorig jaar. (Fotografie: FOODnote)

UBQ Materials bouwt recyclingsfabriek met R&D-lab

Het Israëlische afvalrecyclingbedrijf UBQ Materials bouwt in Bergen op Zoom een productiefaciliteit om niet recyclebaar huishoudelijk afval om te zetten naar thermoplastische korrels. Er worden 140 nieuwe mensen gezocht, waaronder 80 operatorfuncties. En er worden mensen gezocht voor het R&D-lab.

Het is de eerste full scale fabriek van UBQ Materials ter wereld, na positieve ervaringen met een proeffaciliteit in Israël. De bouw startte vorig jaar en is zo goed als klaar. De faciliteit, inclusief een R&D-laboratorium en een experience center, maakt gebruik van een door het bedrijf gepatenteerde conversietechnologie. Op 23 maart is de personeelswerving begonnen.

De vestiging in Bergen op Zoom bevindt zich in een regio waar zich tal van bedrijven hebben gevestigd die plastic produceren of verwerken, naast andere chemische en maakbedrijven. De

fabriek zal een jaarlijkse productiecapaciteit hebben van 80.000 ton UBQ, het gepatenteerde thermoplastische materiaal dat het bedrijf produceert uit niet verwerkbaar huishoudelijk afval, inclusief biologische reststromen als bananenschillen, kippenbotten, pizzadozen, luiers en gemengd plastic. Voor de productie van al dat UBQ wordt jaarlijks 104.600 ton afval wordt verwerkt, zo’n beetje al het huishoudvuil dat een stad als Eindhoven op jaarbasis produceert. UBQ Materials werkt samen met multinationals in diverse sectoren die met UBQ hun klimatologische voetafdruk willen verkleinen. Onder de klanten bevinden zich Mercedes Benz, PepsiCo, Anheuser Busch en McDonald’s.

UBQ, het gepatenteerde thermoplastische materiaal dat het UBQ Materials produceert uit niet verwerkbaar huishoudelijk afval, inclusief biologische reststromen, als bananenschillen, kippenbotten, pizzadozen, luiers en gemengd plastic. (Foto: UBQ Materials)

Christian De Franceschi, LabWare Europe Managing Director

We gaan voor een duurzame sciencesamenwerking met Wageningen University & Research

Een structurele samenwerking met Wageningen University & Research biedt nadrukkelijk kansen op science-gebied, stelt Christian De Franceschi, Labware Europe Managing Director. Met concrete plannen om een kantoor in Wageningen te openen zet de LIMS leverancier deze strategische stap kracht bij.

“Er zijn al contacten gelegd met de universiteit,” onthult Christian De Franceschi, LabWare Europe Managing Direc“Ze zijn op de hoogte van de plannen om in Nederland een kantoor te openen en er is interesse om op redelijke termijn op de campus in Wageningen te gaan werken. Omdat we al met verschillende universiteiten over de hele wereld samenwerken, vinden we het belangrijk om een gestructureerder programma op te zetten. Dus onafhankelijk van een enthousiaste professor, met wie de samenwerking stopt als deze met pensioen gaat. We zoeken het liever in duurzame science-samenwerking. Toevallig of niet, er zit al een hub van medewerkers rondom Wageningen.”

Data management

Als managing director Europa zet De Franceschi de grotere lijnen uit: “Vorig jaar zagen we – naast de voedings-, petrochemie, olie- en gasindustrie, QC-laboratoria, en natuurlijk farma – een duidelijke extra vraag in de klinische sector, waar we ook al meer dan 15 jaar actief zijn.” Een sleutelrol daarin speelde de pandemie met zijn urgente opschalingen. Strategisch ziet De Franceschi twee tendensen: “De meeste (potentiële) gebruikers proberen terug te gaan naar hun kernactiviteiten. Parallel daaraan zien we dat er drastisch wordt bezuinigd

Christian De Franceschi, LabWare Europe Managing Director

Marjan Hammink | Fotografie: LabWare, Adobe Stock

op basisonderzoek, want dat rendeert immers pas op de lange termijn. Dat heeft terughoudendheid in investeringen tot gevolg. De private sector herbeoordeelt of er nog iets te halen valt uit de R&D-data van de afgelopen decennia in de hoop iets nieuws te ontdekken. Ze gebruiken daarvoor nieuwe tools zoals machine learning, AI en big data analytics. Vaak levert het wel degelijk iets op.” Om vastere voet aan de grond te krijgen in gegevensanalyse en machine learning heeft de LIMS-leverancier daarom vorig jaar het Amerikaanse Compass Red overgenomen en LabWare Data Analytics Innovations Center opgericht. Deze nieuwe divisie richt zich specifiek op het automatisch en continu bestuderen van gegevens om patronen te ontdekken, voorspellende modellen te bouwen en analytische oplossingen te genereren.

Integratieplatform

Zelf bewaakt de LIMS-speler eveneens zijn kernactiviteiten. “Het integratieplatform blijft belangrijk. De markt wil instrumenten en applicaties snel en efficiënt verbinden. We hebben het basisplatform voor elke toepassing, elk instrument dat je wilt verbinden,

aanpasbaar aan specifieke behoeften. We zijn een van de eersten op de LIMS-markt die gebruik maken van MQTT [Message Queuing Telemetry Transport, een lichtgewicht netwerkprotocol voor communicatie tussen apparaten, red.] naast webdiensten en diverse andere protocollen (API’s).”

LIMS als SaaS

Al deze digitale gegevens moeten wel veilig bewaard worden. Willen afnemers in bijvoorbeeld de farmaceutische industrie hun gegevens strikt voor zichzelf houden, dan bestaat de mogelijkheid deze op te slaan in de volledig afgeschermde Private Cloud. Het beheer van de LIMS-applicatie wordt dan volledig uitbesteed. Anderen kiezen ervoor om te huren. Kleine start-ups hebben misschien niet de financiële middelen en de interne kennis om een compleet LIMS-systeem te beheren en willen zich principieel alleen richten op de dingen waar ze goed in zijn. Zij kiezen dan voor SaaS, Software as a Service. Vanuit een kosten- en investeringstechnisch standpunt kan de aanschaf en implementatie van een LIMS voor meerdere labs voor kennisdeling interessant kan zijn of voor de hand liggen: “Een R&D-manager vertelde me dat ‘wetenschappers zich richten op succes, en publiceren alleen succesvolle experimenten. We willen ook kennis delen over onderwerpen die minder of niet succesvol zijn geweest.’ Hun streven was dus niet zozeer om iets nieuws te ontdekken maar om beter gebruik te maken van bestaande kennis en middelen om verspilling van energie en budget te vermijden. Dat is óók wetenschap.”

‘ We zijn een van de eersten op de LIMS-markt die gebruik maken van MQTT’

Het dashboard van LabWare 8.

Digitalisering

Het ‘digital lab’ ofwel het digitaliseren van processen is meer dan alleen het toevoegen van nieuwe techniek en koppelen van apparatuur, en kan spaak lopen als de onderliggende verouderde processen gehandhaafd blijven. “Soms moet je processen volledig herzien en werkt het zelfs contraproductief als je digitale aspecten minder flexibel zijn dan je analoge. Voordat er aan een oplossing wordt gedacht moet je ervan uit gaan dat je je processen moet herontwerpen. We zien het soms bij klanten die LabWare mobile hebben geïmplementeerd, een mobiele app die geconfigureerd kan worden om alles te doen wat de klant wil. Ze proberen elektronisch te doen wat ze op papier deden door een adres handmatig in te typen: een denkfout. Je gebruikt in zo’n geval de geolocatie van je device.”

Paperless Lab

Maar welke prioriteit heeft het streven naar volstrekt papierloos – het paperless – lab? “De realiteit is dat papierloos bijna onmogelijk is vanwege bijvoorbeeld regelgeving. Veel voorschriften vereisen nog steeds papieren documenten. Een voorbeeld: een lab werkt met een balans die alleen kan worden aangesloten aan een printer. In plaats van het printen en archiveren gebruiken ze nu LabWare Mobile om een foto te maken van de aflezing, inclusief time stamp, gecombineerd met de barcode op de weegschaal. Dat is voor mij een voorbeeld van een pragmatische aanpak. Paperless moet daarom geen op zichzelf staand doel zijn – minder papier lijkt mij beter.”

LabWare

Levert als wereldwijd softwarebedrijf laboratorium informatie management systemen (LIMS), Electronic Lab Notebook (ELN) en andere informatiemanagementsystemen voor laboratoria. De software wordt gebruikt in verschillende sectoren, waaronder farmaceutische, biotechnologische, voedingsmiddelenen drankenindustrie, milieu, klinische diagnostiek en onderzoek. Het bedrijf, opgericht in 1988, heeft wereldwijd meer dan 1.000 klanten in meer dan 100 landen en staat bekend om zijn flexibele en schaalbare softwareoplossingen, aanpasbaar aan de behoeften van verschillende laboratoria.

Wageningen University & Research, waarmee LabWare een structurele samenwerking wil opbouwen.

(Hard)schuimfabrikant brengt vier softwaresystemen terug naar één LIMS-applicatie

LIMS integreert R&D-functionaliteit bij Recticel R&D

Hardschuimfabrikant Recticel bracht vier softwaresystemen terug naar één integrale oplossing: een LIMSsysteem. Daartoe werden de mogelijkheden van de LIMS-software op de proef gesteld. “Met de complexiteit van onze vraag testten we de grenzen van het systeem af”, zegt Quality & Lean Engineer Guenaelle Verleye. “Niet alles kon, maar we werden positief verrast hoeveel er geïntegreerd kon worden.”

Leendert van der Ent | Fotografie: Marco Vellinga

Wie aan België en aan schuim denkt ... denkt natuurlijk aan Recticel, en misschien niet direct aan het uitrollen van een Laboratorium Informatie Management Systeem. R&D Operations Manager Jean-Christophe Bouckaert: “Bij onze divisie Hardschuim maken we voornamelijk isolatiemateriaal voor de bouwsector, zoals PIR-schuim. De tweede divisie, Engineered Foams, omvat verschillende toepassingen van flexibele schuimen. Denk aan comforttoepassingen, zoals matrassen en meubelvullingen en aan schuimen die bijvoorbeeld in de automotive sector als akoestische filters worden toegepast als hemelbekleding, voor motorisolatie en ter vermindering van bandengeruis.

De R&D-afdeling blijft de grenzen van de prestatie van de schuimen verleggen. “Bij de hardschuimen gaat het naast de mechanische eigenschappen en de brandwerendheid vooral om een zo hoog mogelijke isolatiewaarde – ofwel de lambdawaarde (λ)”, geeft Bouckaert aan. “En dat bij een zo gering mogelijke dikte en tegen aanvaardbare productiekosten.” Bij flexibele schuimen speelt naast brandwerendheid nog een groot aantal verschillende eigenschappen mee waarop getest moet worden. Bouckaert: “Behalve op standaardeigenschappen testen we in onze fysische en analytische R&D-laboratoria ook veel op eigenschappen voor specifieke toepassingen. Bovendien gaat het om testen in continue verbeteringsloop voor elke ontwikkelfase, van handgemixte kleine samples tot pilotschaal en uiteindelijk operationele schaal.”

Van vier naar één softwareapplicatie

De softwarematige ondersteuning voor die R&D-laboratoriumactiviteiten bestond tot voor kort uit vier verschillende applicaties. Quality & Lean Engineer Guenaelle Verleye licht toe: “Ten eerste: voor ordering van chemische experimenten, fysische en analytische testen hadden we een zelfbouw-ticketsysteem. Ten tweede draaide er een laboratory information management system in het fysisch en het analytisch laboratorium. Ten derde waren er voor de chemische en experimentele testen aparte opdrachtbeschrijvingen. Als vierde component was er het zelfbouwwarehouse/grondstof-managementsysteem. Voor het Formulation Management van nieuwe producten moeten nieuwe grondstoffen vrijgegeven worden, die vervolgens traceerbaar moesten blijven.”

W Een analist op het laboratorium van Rectical R&D leest een chromatogram uit, waarvan de analyseresultaten automatisch in het LIMSsysteem iLES van iVention lopen.

Functionele eisen voor het LIMS

Kortom, vier niet-gelinkte databases waarvoor steeds copy-paste nodig was. De belangrijkste vraag voor Recticel R&D was dus: is al deze functionaliteit in een LIMS te integreren, zodat informatie maar één keer hoeft te worden ingevoerd? In 2019 begon een traject van internetzoeken, beursbezoek en demo’s. Verleye: “We stelden globaal onze functionele eisen op. Bij de demo’s letten we naast de functionaliteit ook scherp op de communicatie, compatibiliteit met onze IT-systemen en de prijs. Zo slonk het aantal kandidaten al snel van zeven naar drie. Die waren redelijk vergelijkbaar. En dan gaan functionele details, communicatie tijdens verzorgde demo’s en prijs de doorslag geven. iVention speelde het beste in op onze wensen.”

Kick-off iLES

Vanwege corona ging 2020 voor het project verloren, maar december bracht wel de aankoopbeslissing. Dat maakte de weg vrij voor een kick-off in januari 2021. Verleye: “Met elf collega’s in zes subgroepen hebben we de gebruikerseisen in detail ingevuld, met de (goedkeurings)flows die daarbij hoorden.

Regelmatig was er projectteamoverleg met de consultants van iVention. Zij vertaalden ons werk naar een configuratie in een testomgeving. Vanaf september 2021 werd iLES ingevuld met vijf volledig onderling gelinkte entiteiten: Ordering, Lab-testing, Experimenten en Grondstoffen onderverdeeld in Chemie & Materialen en Formulation. Samples hebben nu één uniek nummer, waar dat er eerst drie konden zijn. De goede communicatie bleef in het hele project een sterk punt, tot en met het afwerken van onze issue-lijst.”

Meer dan een LIMS

Vanaf januari 2022 vond gefaseerde invoering plaats, met ‘Ordering’ als eerste fase en ‘Experimenten’ in oktober als laatste. “Informatie is zeer snel te vinden via doorklikken en de

‘Goede communicatie bleef in het hele LIMSproject een sterk punt ’

LIMSpecs

Bedrijf: Recticel

Datum ingebruikname: live in juni 2023

Pakketversie: iLES

Server: Recticel cloudserver

Aantal simultane gebruikers: sitelicentie voor 100 named users (full) + 200 named users (light, Business Line Portal)

Linksboven: Schuimmonsters staan klaar om geanalyseerd te worden.

Rechtsboven: Hier wordt de veerkracht van een matras getest.

Rechtsonder: Op deze testbank van ZwickRoell wordt de stresswaarde bij samendrukken van flexibele cellulaire materialen conform ISO 3386 bepaald.

veiligheidsinformatie van chemicaliën is geïntegreerd”, noemt Verleye. “Wat mij erg goed bevalt, is dat je kolommen op je persoonlijke voorkeur kunt rangschikken en dat de programmatuur die voorkeur onthoudt.” Heel handig vindt ze verder dat interne klanten via een portaal toegang hebben tot een beperkte omgeving om orders in te geven. “Later komen de testresultaten en rapportages daar ook beschikbaar. Dat gebeurt in een voor hen bruikbare vorm, makkelijk te exporteren naar Excel. Voorheen was dat enkel PDF. Het rechtenbeheer van dit portaal werkt erg gemakkelijk.”

Ze vat samen: “Eigenlijk is het geen LIMS. In iLES zit veel meer.” Verleye beseft dat de complexiteit van de vraag van Recticel desondanks soms de grenzen van iLES aftastte, zoals bij het warehousemanagementsysteem en de rapportage van testresultaten. We overwegen nu iLES ook op onze kleinere R&D vestigingen – die nu alleen de Ordering functie hebben – te gaan uitrollen.”

Alle orders bij Recticel R&D staan overzichtelijk bij elkaar in het orderportaal van iLES van iVention.

What’s in a LIMS

Muntendam adviseert de redactiecommissie van LABinsights

Al sinds de tijd dat ik voor het eerst een laboratorium binnen wandelde heb ik te maken gehad met zogenaamde LIMS systemen. De eerste waar ik mee in aanraking kwam midden jaren ’90 waren gebaseerd op LINUX-databases en gaven de status van een te analyseren monster aan op een amberkleurige monitor. Later ben ik nauw betrokken geweest bij de implementatie van meer geavanceerde LIMS systemen, die niet alleen de status van een sample bijhouden, maar ook berekeningen uitvoerden, automatische analytische batches goed- of afkeuren en zelfs complexe rapporten uitspuwden.

Echter, bij de configuratie van een LIMS is er altijd een spanningsveld tussen de informatietechnoloog en de wetenschapper op het lab. De IT-er zal de wetenschapper vertellen wat voor fantastische mogelijkheden het LIMS biedt. Meestal zijn dit zogenaamde ‘nice to have’ mogelijkheden, die pas in een vergevorderd stadium van de LIMS ontwikkeling geïmplementeerd kunnen (met nadruk kunnen en niet hoeven) worden. De IT-er heeft vaak geen benul van de daadwerkelijke behoeftes van het laboratorium qua LIMS. Het opstellen van goede en voor de LIMS ontwikkelaar begrijpelijke ‘user requirements’ is daarom een must. Regelmatig contact tussen de gebruiker en de ontwikkelaar zal de uiteindelijke functionaliteit van het LIMS ten goede komen.

Het is bij die ontwikkeling ook zaak rekening te houden met de validatie van de ontwikkelde software. Zeker in hoog gereguleerde kwaliteitssystemen, zoals GLP, is de validatie van het LIMS een niet te onderschatten bezigheid. Het uitvoeren van de validatietesten en de documentatie hiervan, duren net zo lang als de ontwikkeling van het LIMS zelf. Ook het herstellen van de geconstateerde tekortkomingen tijdens een validatie zal veel tijd vergen. Iedereen zal wel herkennen hoe menige demonstratie van een IT-systeem eindigt in een foutmelding op een groot scherm, met de toevoeging “wacht even, dit was niet helemaal wat we verwachtten”.

Tot slot moeten we ons terdege realiseren dat we alleen datgene uit een LIMS kunnen halen, wat we er ook instoppen. Het is dus goed vooraf te bepalen welke data dat zijn. Het toevoegen van data aan een LIMS systeem kan namelijk meer tijd kosten dan je lief is. Dus vandaar de titel van dit stuk, ‘What’s in a LIMS’.

Alex

LIMS-markt 2023: wie levert wat?

100% Web-enabled cloudtoepassingen integrale kostenberekening standaard-databases

DATABASES APPLICATIEGEBIEDEN

GLP-proof GDPR-proof conform ISO 17025 en ISO 15089 audit-trail compliant met GMP/FDA-eisen voor farma ondersteunt databases REST-interfaces SOA (Service Oriented Architecture) standaard instrumentkoppelingen

3 of meer draaiende implementaties: •= ja Standaardconfiguratie aanwezig: v= ja

feed

LC/UV/MS- en GC/MS-gegevens vanuit browser met Spectrus JS altijd verwerk- en interpreteerbaar Referenties: Merck, AstraZeneca, Pfizer

Cannabis & NGS with standard configuration; R based reporting, OpenLab integration improvement, new QC charting module, fluent Groovy for easier custom calculation. Referenties: Princess Máxima Center for Pediatric Oncology, Universitair Ziekenhuis Antwerpen, Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen

E-signatures, PowerBI integration, traceability reports, document approval flows, integration hub

Referenties: Crop Alliance, Koppert Biological Systems, Micreos

Opvolging en overzicht van kwaliteitsdata tijdens verschillende productiestappen, dit staat analyse toe van de interacties.

Referenties: Alltech Coppens, Vitelia Voeders, Mera Petfood

Aanvragersportaal, patientenportaal, microscopiemodule hemato-oncologie (bloed+beenmerg morfologie), workflow module NGS

Referenties: Franciscus Gasthuis & Vlietland, Erasmus MC, Treant Zorggroep

GLIMS 10.1 beschikt over een algemene oplossing Genetica, betere opvolging van KPI's (Business Activity Monitor), strengere security beveiliging, identificatie en beheersing van non-conformiteiten, e.a.

Registratie van stalen via RFID en automatisch melden van afwijkingen via spraak/SMS/mail. Referenties: Air Products, Melkcontrolecentrum Vlaanderen, Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek (ILVO Vlaanderen)

MarketPlace / Open Ecosysteem functie voor add-ons en functionaliteiten, eigen koppelingen. Referenties: Institute Pasteur, AstraZenica, Wageningen University consultancy. Inhoudelijk, Requirements analyse, procesanalyse, FO, TO. Analyse, Projectmanagement

Referenties: RIVM, Eurofins

Office365 integration, TypeScript, Industry Best Practices (standardized vertical schemas) incl. Pharma, Plant Science, Material Sciences. Referenties: Synthos Group, Kuwait Petroleum, Arxada (Lonza Speciality Chemicals)

Acquisition of CompassRed, specialized in Data Analytics and Artificial Intelligence, having full capabilities in your LIMS/ELN/LES.

Capacityloader, volledige websitefunctionaliteit, outsourcing, warehouse, microtiterplaten.

diensten: LIMS Project Support & Training/Cursus,

LIMS Project Training/Cursus, LIMS Consultancy (on-site & remote)

Referenties: KWR WaterCycle Institute, WLN Waterlab Noord

Volledig nieuwe platformfunctionaliteit voor integrale laboratoria; volledige audit trail; ondersteuning bloedtransfusiefunctionaliteit EPD

Siemens Xcelerator, open digital business platform, will accelerate digital transformation. Referenties: Deoleo, Gruppo Campari, Yanghe Distillery

1. MySQL, MariaDB & Microsoft SQL Server; Cannabis/NGS with standard configuration

2. Genetica, next-gen sequencing & -omics

* De grijs gemarkeerde rijen bevatten gegevens uit eerdere edities

Deze tabel is met de grootste zorgvuldigheid samengesteld op basis van reacties op een toegestuurde vragenlijst. Aan de inhoud van deze tabel kunnen geen rechten worden ontleend.

De redactie aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele onvolkomenheden. Alleen van respondenten zijn specificaties opgenomen over apparatuur, specialisaties, markten en introducties.

Kiwa’s testlaboratorium: opstap naar certificering van drinkwatergerelateerde producten

De Kiwa-vestiging in Rijswijk beproeft sanitaire producten die in contact komen met drinkwater, zoals kranen, wc-potten en watermeters met oog op certificering. Aan de hand van de beoordelingsrichtlijnen wordt bekeken of ze voldoen aan alle eisen voor functionaliteit en veiligheid. Als ze de soms maandenlange testen met goed gevolg doorstaan, komen ze in aanmerking voor het Kiwa Water Mark.

Vincent Hentzepeter | Fotografie: FOODnote

Het ‘Drinkwaterlaboratorium’, zoals Kiwa dat intern noemt, bestaat uit een bovenverdieping met veel technische installaties om onder meer de werking van sanitaire kranen of stortbakken langdurig te beproeven en een kelder met alle voorzieningen om de testopstellingen te laten draaien. Beneden is de plek waar bijvoorbeeld heet en koud onder de juiste druk en gekalibreerde temperatuur wordt geproduceerd om boven conform de

specificaties reproduceerbaar te kunnen testen. Ook bevindt zich hier het ‘zwembad’, waarin de enorme hoeveelheden water na het beproeven worden opgevangen om na zuivering opnieuw gebruikt te kunnen worden. In dit lab is niet alles standaard; een gedeelte van de installaties is uniek in hun soort en ontworpen door de eigen technische dienst. De groep die het onderhoud aan de apparatuur beheert is wekelijks bezig om draaiende installaties ‘up and running’ te houden in dit laboratorium, waar producenten van sanitaire installaties niet omheen kunnen. Geen beproeving? Geen certificering.

Teamleider Mitchell Burgwal (links) en zijn collega Labmanager Martijn van Beijeren (rechts) in Kiwa’s beproevingslab voor drinkwaterinstallaties.

Certificering

“Die certificering is overigens niet onze taak” zeggen labmanager Martijn van Beijeren en zijn collega en Teamleider Mitchell Burgwal die een rondgang langs de testopstellingen verzorgen. “Dat doen onze collega’s in Rijswijk, de certificatiedeskundigen. Wij leveren hiervoor de documentatie met testrapporten aan.”

De focus in Rijswijk ligt op het reproduceerbaar beproeven van een breed scala aan producten die in contact komen met drinkwater, waaronder huishoudelijke en professionele kranen, toiletvoorzieningen, watermeters en industriële accessoires,

zoals vlinderkleppen en afsluiters. Het gaat om duurtesten met een looptijd van vaak weken tot maanden, vandaar dat gekozen is voor een hoge automatiseringsgraad. Vooraf aan elke test wordt gekeken of het te testen product of de accessoire heel is.

Burgwal: “Op deze perstafel zit een wateraansluiting om te testen of het product voor en na de duurtesten lekvrij is. Eerst moet de lucht eruit, daarna oppompen naar de druk die de teststandaard is, en je ziet of het product lek is of niet.”

Tap- en mengkranen testen

Voor het testen van tap- en mengkranen – met de bekende draaiknop – is het bijvoorbeeld voorgeschreven dat ze minimaal 200.000 keer open en dicht moeten. “Daarbij mag het mechanisme niet falen en mag er ook geen lekkage optreden”, beklemtoont Van Beijeren. Hij wijst op een van de kranen die continu aan en uit wordt gezet, met afwisselen koud en heet water. “Om de kraan extra op de proef te stellen, wordt hij om de 15 minuten blootgesteld aan 18 oC en 65 oC. Dat is allemaal exact voorgeschreven in de richtlijn en we moeten die temperaturen exact halen. De waterinstallaties in de kelder staan daar borg voor.” Volautomatisch of niet, zelfs als het aan- en uitzetten om de paar seconden, 24/7 gebeurt, duurt het al snel een maand of 2 voor een test is afgerond.

Naast tapkranen test het lab ook de levensduur van mechanisch instelbare mengkranen. “Die worden tijdens de duurtest 70.000 keer, bewegend over het gehele temperatuurbereik van de kraan, open en dicht gezet door de robot”, stelt Van Beijeren. Voor het testen van elektronisch geactiveerde kranen wordt een handbeweging gesimuleerd. “Een heen en weer gaande luchtcilinder activeert de sensor, die zet de klep open voor de watertoevoer. Je test hier het gehele product en net als bij de huishoudkranen 200.000 keer met afwisselend koud en heet water.”

Voor het testen van tap en mengkranen – met de bekende draaiknop - is het voorgeschreven dat ze minimaal 200.000 keer open en dicht moeten kunnen zonder te lekken of falen.

Of kranen het juiste volume afgeven voor hun toepassing wordt in een opstelling met flowmeters getest, waarbij water onder een druk van 3 bar door de leiding wordt geperst.

‘Om de kraan extra op de proef te stellen, wordt hij om de 15 minuten blootgesteld aan 18 oC en 65 oC ’

Thermische stabiliteit

Thermostaatkranen test Kiwa op temperatuurstabiliteit. Ze mogen, ook als de druk plotseling wegvalt, geen grote temperatuurschommelingen vertonen, waardoor iemand zich tijdens het douchen zou kunnen verbranden. “We zetten hier op de warme en koude kant eenzelfde druk van 3 bar”, demonstreert Burgwal. “Dan gaan we aan de koude kant terug naar 2 bar om een drukverlies te simuleren, zoals dat op kan treden als iemand bijvoorbeeld een toilet doorspoelt. De thermostaatregeling moet deze plotse verandering in seconden reguleren met maximaal 2 graden temperatuurafwijking.”

Met een temperatuuropnemer wordt bekeken of de bandbreedte bij 38 oC testtemperatuur altijd gehaald wordt. “Hij moet ongeacht drukfluctuaties stabiel rond de 38 oC blijven hangen.”

Wisselende temperaturen kunnen ook het materiaal waar wasbakken van gemaakt zijn aantasten. Hiervoor beschikt het lab over een testapparaat om thermisch cyclische testen uit te voeren. Burgwal: “Om de 90 seconden wordt een wasbak op één plek met heet water besproeid, en vervolgens 90 seconden met koud water. De vraag is blijft het materiaal heel na 1.000 cycli voor wasbakken. Op net zo’n manier testen we hoe flexibele slangen reageren op dit soort temperatuurwisselingen, dan hebben we het over 5000 cycli. Al die tijd moet de flexibele slang heel blijven.”

Volumestroom kranen testen

Of kranen het juiste volume afgeven voor hun doel test Kiwa in een opstelling waarbij water onder een druk van 3 bar door de leiding wordt geperst. Zowel de afgifte van warm als koud water wordt gemeten. Hoeveel water de kranen afgeven kan met ABB-flowmeters nauwkeurig worden vastgesteld. Zo wordt voorkomen dat als je een badkraan koopt er een pisstraaltje uitkomt en het vullen van een bad een eeuwigheid duurt. Burgwal: “Een badkamerkraan moet minimaal 20 liter per minuut afgeven. Van een spoelkeukenkraan verwacht je ook een forse straal. Of het volume binnen de normen valt, kunnen we met deze opstelling nagaan.”

Verder zitten er industriële installaties in het testprogramma. “We hebben hier aparte testopstellingen om kranen en dergelijke met een grote leidingdiameter te kunnen testen op doorstroomvolume, zoals deze testopstelling met doorsnede 200 mm.” Brandkranen voor op straat worden in Rijswijk ook getest conform de EU-norm voor ‘openingsmoment volumestroom’. “Dat

wil zeggen dat de brandkraan door één persoon te openen moet zijn en uiteraard het verwachte volume moet afgeven.”

Watermeters beproeven

Watermeters test Kiwa ook, daar gaat het erom dat het doorstroomde volume nog goed gemeten wordt, legt Van Beijeren uit. “Waterleidingbedrijven nemen daartoe steekproefsgewijs watermeters bij huishoudens uit gebruik, nadat ze een zekere levensduur bereikt hebben. Of ze dan nog goed functioneren en langer meekunnen, kan getest worden door er bijvoorbeeld 500 liter water doorheen te spoelen. Hierbij is een vastgestelde afwijking van een paar procent toegestaan.” Valt de meting binnen de marge, dan kunnen de meters in een bepaalde wijk weer enige tijd mee.

Werkt het toilet goed?

Over naar de toiletpotten-proefopstelling. Hier kan getest worden of een ‘grote boodschap’ netjes wordt doorgespoeld en of de waterstroom voldoende reikt om sporen rondom tot de voorgeschreven hoogte weg te spoelen. Burgwal gebruikt voor deze test nepdrollen, gemaakt van speciaal op feces gelijkend materiaal in een kunstdarm. Allemaal protocollair vastgelegd in testnormen. “Je staat er niet bij stil, maar wc-potten zijn overal in de EU qua afmetingen en werking gestandaardiseerd. Voor de test gebruik ik vier nepdrollen, waar een metalen sensor inzit,

Het adequaat doortrekken van al het toiletpapier wordt getest met 12 sheets gekalibreerd (toilet)papier. Er wordt met 6 liter doorgespoeld en daarbij mag niets achterblijven.

‘ 200.000 x is een veelgebruikt aantal cycli om te testen hoe lang dit soort installaties meegaat ’

zodat ik via een sensor in het testapparaat kan meten hoeveel water er nodig is om ze door te trekken. In totaal gaat er 6 liter door, de eerste 3,5 liter moet de drollen doorspoelen, dan moet er nog 2,5 liter over zijn voor het naspoelen.”

Het doortrekken van toiletpapier wordt apart getest. “Doel van die test is het voorkomen van verstopping van de riolering. Hiervoor weeg ik 12 sheets papier af, dat is geen gewoon toiletpapier, maar gekalibreerd papier. Het wordt met 6 liter doorgespoeld en er mag uiteraard niets achterblijven.”

Aan de hand van een zaagseltest kan Burgwal testen of de betreffende pot de juiste vorm heeft om ook resten bovenin weg te spoelen. “Met een stift geef ik de begrenzing aan volgens de normering. Dit onderzoek doen we voor de hele EU, de normen zijn overal gelijk, maar we hebben dit ook voor Australië en VS

onder andere in douchekoppen zitten, beproefd op deugdelijkheid. Wordt zo’n douchekop onder water gehouden in bijvoorbeeld een bad, dan mag er geen vervuild water terugstromen de leiding in. “Dit is een test in verband met de hygiëne”, legt Burgwal uit. “Daarvoor belasten we de klep met water van twee kanten en daarna kijken of de veer en de rubbers het houden.” Zo test het lab ook de uitlaatklep van spoelmechanismen. In dagelijks gebruik wordt de klep vastgedrukt op een rubber, zodat de waterstroom stopt. “Dat moet 200.000 keer goed gaan zonder lekkage. Met die test ben je al snel 9-13 weken zoet.”

Robotstations

gedaan. Met deze zaagseltest kun je zien of het aanhangende zaagsel volledig wordt weggespoeld, in één oogopslag blijkt of toch wat achterblijft.” Tot slot is er ook een test om te bepalen of hangende toiletten wel zwaargewichten aankunnen. “Voor het testen van de sterkte hangen zetten we een static load van 400 kilo op de pot, een uur lang; dan mag ie niet breken.”

Duurproef stortbakken

Testen van de werking van de stortbakken duurt maanden, ze moeten namelijk minimaal 200.000 keer doorgetrokken kunnen worden en daarbij gaat het steeds om volumes van 6 liter. Constant klinkt bij deze opstelling het geluid van zich vullende en legende toiletbakken. Burgwal: “200.000 x is een veelgebruikt aantal cycli om te testen hoe lang dit soort installaties meegaan. Bij stortbakken is dat aantal helemaal belangrijk, omdat je als ze kapotgaan er niet goed bij kunt, zeker als ze ingebouwd zijn. De test duurt als snel een aantal maanden.”

Zoutspray-kabinet

Het laboratorium is niet gespecialiseerd in materiaalonderzoek, wel wordt er in een zoutspray-kabinet getest of chroomlagen en andere coating niet loslaten bij gebruik. Van Beijeren: “Dat kan door inwerking van bijvoorbeeld zouten, er mogen bij deze test geen spikkels op het materiaal ontstaan, noch contactcorrosie. Dit wordt zo’n 10 – 14 dagen getest bij een in de norm vastgestelde zoutpercentage.”

Keerkleppen testen

Het lab telt enkele duurproefopstellingen voor het testen van de levenscyclus van kleppen. Zo worden er keerkleppen, zoals die

Om piekbelastingen op te vangen beschikt het lab over vier werkstations met een robot. Die bieden de mogelijkheid het bovendeel van kogelkranen te testen, de hendel van een mengkraan; het omstelknopje voor douche naar bad; en de uitloop van de keukenkraan. Een van de beste investeringen de afgelopen jaren, besluit Van Beijeren. “Dit biedt voor ons echt een uitkomst. Niet omdat we er mensen mee besparen, wel vanwege de lead time verbetering. De robots zijn zo geprogrammeerd, dat de stations voldoen aan alle standaard eisen voor het testen voor deze normen. Ze geven ons de gewenste flexibiliteit in onze testprocessen, wanneer dat maar nodig is.”

‘ Robots bieden uitkomst vanwege de lead time verbetering’

Bij grote drukte kan het lab vier werkstations de capaciteit opvoeren met voorgeprogrammeerde robots om het bovendeel van kogelkranen te testen, de hendel van een mengkraan; het omstelknopje voor douche naar bad; en de uitloop van de keukenkraan.

Margriet Mestemaker van eLabNext:

‘ELN is de toekomst van labdigitalisering’

Softwaresystemen als LIMS (laboratoriuminformatiemanagementsysteem) en ELN (elektronisch labjournaal) verrijken de mogelijkheden om labs te digitaliseren. Die noodzaak wordt breed gevoeld in de labwereld, signaleert Margriet Mestemaker van eLabNext, inhakend op de toegevoegde waarde en actualiteiten als data-integriteit, dataveiligheid en AI ofwel kunstmatige intelligentie.

Hans van Eerden | Fotografie: eLabNext

De mogelijkheden om laboratoria te digitaliseren nemen gestaag toe, met steeds meer functionaliteit in softwaresystemen, aldus Margriet Mestemaker, accountmanager Benelux bij eLabNext. LIMS en ELN worden beiden voor deze digitalisering gebruikt, al ziet ze wel verschillen. “Een laboratorium-informatiemanagementsysteem is vaak ‘stug’, vastgelegd voor een bepaald labproces met veel functionaliteit en weinig flexibiliteit. Een elektronisch labjournaal biedt juist veel flexibiliteit en mogelijkheden voor koppelingen met andere systemen, om een passende oplossing te customizen. Dat is volgens mij de toekomst van labdigitalisering.”

Paperless lab

Het ‘paperless lab’ is echter nog geen gemeengoed, volgens Mestemaker. “Iedereen gebruikt een smartphone en heeft geproefd van de digitale mogelijkheden. De labsector draait echter op structuur en routine en blijft daarom nog te vaak hangen bij papier. Labs die alles nog op papier doen zie ik niet veel meer, maar de huidige automatiseringsoplossingen zijn vooral hapsnap ingevoerd. Men zoekt nog naar één centrale plek waar de complete labworkflow digitaal is georganiseerd.” De labwereld wil dus één oplossing waar alles samenkomt, van inventarisbeheer,

W Margriet Mestemaker van eLabNext: ‘Onderzoek de voordelen van een compleet digitaal labplatform en kijk vooral met een open blik naar labdigitalisering.’

analyseplanning en dataverzameling tot kwaliteitscontrole en communicatie over de resultaten.

Overstap op LIMS of ELN

De uitdaging hierbij is dat de overstap naar een ELN- of LIMS-systeem meestal een verandering vergt. “Men zit dan nog vast aan een bepaalde werkwijze en eigen workflow: ‘We deden het altijd zo’. Daarom is het verstandig om met een open blik te kijken hoe men de workflow zo kan aanpassen dat het logisch past bij het nieuwe systeem. Ik zie vaak dat iemand in een trial met een nieuw systeem ervaart dat de bestaande manier van werken toch niet de meest praktische is.”

Witness signing

Natuurlijk is er behoefte om meer labhandelingen te automatiseren, maar zeker zo belangrijk is de compliance: zorgen dat die handelingen volgens de voorschriften worden verricht. Traceability is hier het sleutelbegrip, voor procesbeheersing, kwaliteitscontroles en toelatingsprocedures voor bijvoorbeeld een nieuw medicijn. Alles moet worden gelogd en navolgbaar zijn bij audits. Dat vraagt om vaste templates, gestructureerde workflows en borging van data-integriteit, aldus Mestemaker. Een digitaal hulpmiddel

van celculturen snel analyseren. “Dit is een veelbelovende ontwikkeling, maar het heeft nog wel een aantal jaren nodig voordat het dagelijkse praktijk is op het lab.”

Voordelen labdigitalisering

Verandering kost tijd, weet Mestemaker, of het nu specifiek om de cloud of AI gaat of om automatisering en digitalisering in brede zin. “Dat is geen onwil, al is er wel sprake van enig conservatisme. Maar als voorlopers met fantastische resultaten komen, zal de rest snel volgen. Beschouw daarom positief-kritisch de workflows op je eigen lab, onderzoek de voordelen van een compleet digitaal labplatform en kijk vooral met een open blik naar labdigitalisering.”

waarnaar steeds meer vraag komt is ‘witness signing’: het zetten van een digitale handtekening door een expert of toezichthouder, bijvoorbeeld voor akkoord op een protocol of afsluiting van een experiment, waarmee de data dan zijn vastgelegd. “Dit wordt tegenwoordig voor alle aspecten van het labproces gevraagd. Het beperkt bijvoorbeeld de vrijheid om af te wijken van de workflow en maakt datamassage een stuk lastiger.”

LIMS, ELN en dataveiligheid

Over data gesproken: zorgen over dataveiligheid leven breed in de labwereld, weet Mestemaker. Daarom zouden alle datacenters voor hosting van LIMS- en ELN-webapplicaties in de (publieke of private) cloud gecertificeerd moeten zijn voor informatiebeveiliging volgens ISO 27001. Gebruikers kunnen ook alles in eigen huis houden, op eigen servers, maar dat heeft niet haar voorkeur. “Die optie vind ik het minst veilig, omdat gebruikers dan zelf verantwoordelijk zijn voor cybersecurity, back-ups, enzovoort, terwijl dat niet hun core business is.”

AI en big data

Uiteindelijk draait labdigitalisering om data, en dat worden er steeds meer. Kunstmatige intelligentie (AI) komt dan in beeld om uit big data zinvolle informatie te halen. Bijvoorbeeld uit meetresultaten correlaties tussen parameters afleiden of foto’s

Flexibel platform voor ELN

Het gebrek aan automatisering en traceability in hun researchlab voor biotechnologie was in 2010 voor twee Groningse onderzoekers aanleiding om eLabNext te starten. Ze begonnen met inventarissoftware en dat groeide uit tot een platform voor labdigitalisering: elektronisch labjournaal, inventarisbeheer- en sample-trackingsysteem, labprotocolmanager en eLab Marketplace. De marktplaats bevat apps, ook van derden, voor koppeling aan de software van eLabNext om de functionaliteit verder uit te breiden. Dankzij de flexibele opzet is de software van eLabNext ook geschikt voor gebruik buiten de biotech R&D, bijvoorbeeld in een analytischchemisch lab. Het bedrijf is wereldwijd actief, telt bijna vijftig medewerkers en is nu onderdeel van laboratoriumleverancier Eppendorf. www.elabnext.com

‘

De labsector blijft nog te vaak hangen bij papier’

Margriet Mestemaker in het kantoor van eLabNext (foto: Stella Dekker).

Laborama Expo 2023 in foto’s

Laborama Expo 2023 in de Expo Brussel trok in zijn tweede post-corona editie 1624 bezoekers, iets meer dan in 2022. Een fotoverslag van deze jaarlijkse Belgische laboratoriumbeurs.

Het was in Brussel op 16 en 17 maart qua bezoekersaantallen iets drukker dan mei vorig jaar, en mondkapjes waren vrijwel uit het beursbeeld verdwenen. Beide dagen trokken in gelijke mate belangstellenden. Net als in voorgaande edities viel de bezoekersgolf tussen 11:00 en 14:00. Ditmaal wisten ook studenten de beurs weer te vinden. De beurs telde ook iets meer exposanten. Het nieuwe seminartheater bleek een verbetering met een open design, en koptelefoons voor alle participanten.

hogere zuiverheden, meer opbrengsten en staat voor reproduceerbaarheid.

T Derk Wilten, directeur bij Synchron Labautomation, schrijft een ‘lead’ bij. Automatiserings- en robotiseringsoplossingen blijven een publiekstrekker op de beurs, maar hij waarschuwde wel voor een overkill aan beurzen en beursdagen, waardoor evenementen elkaar gaan kannibaliseren en pleitte voor het maken van ‘keuzes’ in het aanbod door de beursorganisatoren.

Belangstelling voor het automatische bevochtigingssysteem van Don Whitley Scientific dat het vochtgehalte in Whitley werkstations exact op het gewenste peil houdt, zonder bijvoorbeeld te hoeven werken met open waterbakjes.

Vincent Hentzepeter | Fotografie: FOODnote

Op de stand van Beun de Ronde Serlabo stond onder meer de CEM Discover 2.0 in de schijnwerpers. Deze magnetron synthesizer biedt snellere reactietijden,

Over bezoekers had Anton Paar niet te klagen. Hier maakt salesdirector Tom Colman van Anton Paar Belgium aantekeningen bij een gesprek met bezoekers van het Algemeen Ziekenhuis Diest.

MiniSprayDryer S-300 is de nieuwste vriesdroger bij Büchi Labortechnik. Behalve fraai vormgegeven biedt hij de volgende specs: verdampingscapaciteit 1 liter per uur voor water en daarboven voor organische oplosmiddelen; deeltjesgrootte bij eindresultaat: 1 - 60 μm; opbrengst: tot 70 %.

Complete robotiseringsoplossingen, zoals geautomatiseerde werkstations voor MOSH/MOAHanalyses, waren te zien bij Axel Semrau.

S Bij Cryo Solutions werden ijsjes gemaakt met vloeibare stikstof.

W Eddy van Gindergeuzen van Shimadzu,senior manager bij het Europese innovatiecentrum, praat studenten bij over de werking van beproevingsapparatuur voor materiaalonderzoek. Shimadzu’s Autograph AGX-V series precision universal testing machine was goed voor de iF DESIGN AWARD 2020.

Mondkapjes zijn nog altijd niet volledig uit het beursbeeld verdwenen...

S Kees de Rijke, directeur van LabMakelaar Benelux, praat studenten van co-hogeschool Odisee bij over de voordelen en mogelijkheden van gebruikte en gereviseerde laboratoriumapparatuur.

X Bij vlagen en vooral tussen 11 en 2 was het redelijk druk op Laborama Expo, het bezoekersaantal lag net iets boven dat van mei 2022.

Lof voor het nieuwe open seminartheater, waardoor de lezingen goed geïntegreerd werden in de beurs. Het gebruik van koptelefoons voorkwam geluidsoverlast en maakte het voor de aanwezigen gemakkelijker de voordrachten te volgen.

Studenten van Howest, de Hogeschool West-Vlaanderen, krijgen een hartelijke ontvangst op de stand Instrument Solutions.

Betrouwbare, veelzijdige titratoren

Sinds enige tijd is Salm en Kipp distributeur van SI Analytics titratoren en buretten, een merk van Xylem, voorheen bekend als SCHOTT-instrumenten. Dit merk staat al 40 jaar bekend om hoogwaardige zuigerburetten, titratoren, monsterwisselaars en software.

Titratie is een klassieke, beproefde techniek voor de kwantitatieve bepalingen die vanwege de eenvoud en hoge nauwkeurigheid in zwang blijft. Het productportfolio van SI Analytics reikt van de eenvoudige TITRONIC 300 pistonburet voor eenvoudige doseertaken en handmatige titratie tot de TitroLine 7800 met monsterwisselaar TW 7200 / TW 7450 en TitriSoft-software voor complexe titratietaken. Ook voor Karl Fischer-titratie zijn er diverse mogelijkheden, zoals een Headspace-oven en monsterwisselaar, ideale hulpmiddelen voor coulometrische Karl Fischer-titratie. De headspace-oventechniek maakt de scheiding mogelijk van het te titreren water van vloeibare, vaste en pasteuze monsters. De bepaling van het watergehalte is van groot belang bij de kwaliteitsborging.

De SI Analytics titratoren worden gebruikt in alle sectoren van de industrie, zoals de chemische, farmaceutische en voedingsmiddelenindustrie, onderzoek, onderwijs, en in water- en milieulaboratoria. Alle apparaten vormen een perfecte combinatie met de software, en zorgen samen met de innovatieve functies voor

een efficiënte en prettige bediening. De specialisten van Salm en Kipp kunnen adviseren om de juiste configuratie voor een bepaalde toepassing te bepalen.

Salm en Kipp, [+31] (0)346-269090 info@salm-en-kipp.nl www.salmenkipp.nl

Recirculerende filterbox voor de ventilatie van brandveiligheidskasten

Ventilatie van (brand)veiligheidskasten is belangrijk, maar niet altijd mogelijk of praktisch. Bij een tijdelijk laboratorium is het aanleggen van een ventilatiekanaal een tijdrovend en soms kostbaar proces. Staat de brandveiligheidskast in een kelder, dan is er soms geen mogelijkheid tot ventilatie naar buiten. De ChemSTOP van Dupa is de oplossing voor dit soort problemen. Het systeem is opzichzelfstaand en vereist geen verbinding met externe ventilatie. Lucht wordt vanuit de brandveiligheidskast in de ChemStop getrokken. De vervuilde lucht wordt door een elektrostatisch geladen pre-filter geleid om grove stoffen te filteren. Daarna gaat de lucht door een actieve koolstoffilter voor het verwijderen van chemische dampen. De gefilterde lucht wordt dan via het uitlaatrooster aan de achterkant van het apparaat terug gecirculeerd in de ruimte. Dit geschiedt bij constante airflow monitoring, waarbij een filterverzadigingsysteem voortdurend de verzadigingsgraad van het filter meet.

Met een eigen ventilator met een maximaal vermogen van 75 m³ kan de unit ook gebruikt worden voor het ventileren van een zuren-logen kast. Hij kan zonder aansluitkosten op alle (brand) veiligheidskasten van Dupa Veiligheidstechniek. Standaard geleverd met een Pre filter en een AC filter voor oplosmiddelen, maar ook ether, acids, formaldehyde, ammoniak, cyanide, zwavel of een mix van 4 soorten van bovenstaande en HEPA.

DUPA, [+31] (0)76-2043015, info@dupa.nl, www.dupa.nl

SI Analytics titrator TitroLine 7800 (foto: Salm en Kipp).

ChemStop: Recirculerende filterbox voor de ventilatie van brandveiligheidskasten (foto: Dupa).

Overname iVention

GSG GENII Software Group heeft de overname afgerond van iVention, leverancier van iVention Lab Execution System (iLES), een softwaresysteem dat specifiek is ontworpen voor en rondom het laboratoriumproces. De Nederlandse softwareleverancier wordt onderdeel van de Laboratories business unit en voegt zich daarmee bij ICD en Blomesystem. GENII blijft werken aan de uitbreiding van haar klinische en niet-klinische softwareoplossingen voor de laboratoriumsector. Als onderdeel van de grotere businessunit zal iVention gebruik kunnen maken van het klantenbestand en de geografische aanwezigheid van GENII. GENII zal iVention financieel ondersteuren om de marktpositie verder uit te bouwen om de iLES-oplossingen wereldwijd in de top 5 te brengen.

iVention [+31] (0)38-4528375 info@ivention.nl www.ivention.nl

Multi-inzetbare shaker

De JeioTech IST-3075/R

GSG GENII Software Group info@gsg-genii.com gsg-genii.com

Complete RFID oplossingen voor het lab

Bench Top Incubator Shaker is een digitale incubator en koelende orbitale shaker voor het voorbereiden van monsters in een temperatuurgecontroleerde omgeving. De shaker heeft een brede snelheidsbereik en kan een temperatuurrange van -15 tot 80 °C en een schudrange van 20 tot 500 RPM aan. De schudbeweging wordt aangedreven door een onderhoudsvrije BLDC-motor die stil en krachtig is. Het digitale bedieningspaneel bevat een lcd-touchscreen met duidelijke pictogrammen en logische menu’s, samen met een eenvoudige digitale timer. De schudbank stopt altijd op het startpunt om de monsterdoorvoer te verhogen. Automatisch doseren en monitoren van monsters is mogelijk via een app of USB-poort. De schudbank heeft extra beveiligingsmaatregelen, zoals temperatuur- en RPM-meldingen en automatische aanpassing van het toerental bij afwijkingen. De siliconen deurvergrendeling en hogesnelheidsventilator houden de temperatuur optimaal en zorgen voor een schone cabine. De binnenzijde van de cabine is van RVS en corrosiebestendig.

Wilten Instrumenten, [+31] (0)76-5086500 bas@wilten.nl, www.wilten.nl

Brady heeft nieuwe RFID-label technologie ontwikkeld die laboratoria kunnen gebruiken om grote aantallen monsters en chemicaliën efficiënter en betrouwbaarder te beheren. Een RFID-oplossing omvat niet alleen labels, maar ook printers, uitleesapparatuur en software-integratie. RFID biedt grote voordelen ten opzichte van traditionele barcodes, vooral op het gebied van snelheid, zekerheid en toegankelijkheid. Het gebruik van RFID vermindert de tijd die nodig is om de gevolgen van foutieve barcodescans te corrigeren. De Brady RFID-labels kunnen nog steeds worden bedrukt met barcodes, logo’s en/of tekst. Omdat veel laboratoria nog niet bekend zijn met de mogelijkheden van RFID, bieden Brady en Salm en Kipp RFID-consults aan om te kijken welke RFID-oplossing het beste past bij de processen en monsterstromen van het laboratorium.

Salm en Kipp, [+31] (0)346-269090 info@salm-en-kipp.nl, www.salmenkipp.nl

Brady’s RFID-label technologie.

De JeioTech IST-3075/R Bench Top Incubator Shaker (foto: Wilten Instrumenten).

Oscar Kox, CEO van iVention (foto: FOODnote).

BEURS, CONGRES, SEMINAR

12-13 april

Lab Technology 2023

labtechnology.nl

18-19 april

Paperless Lab Academy 2023 www.paperlesslabacademy.com

9-11 mei

Labvolution 2023

www.labvolution.de/en/

23 mei

LabSafety fhi.nl/labsafety/

26-28 september

LabNL 2023

fhi.nl/labnl

CURSUSSEN

11-13 april

Competente interne auditor in 100 dagen QAducation, www.qaducation.nl

12-13 april

Validatie en meetonzekerheid

QAducation, www.qaducation.nl

17 april

‘Een effectief advies, een krachtige boodschap’ QAducation, www.qaducation.nl

17 april

Praktische statistiek met Excel 2 voor methodevalidatie Avans+, www.avansplus.nl

19-20 april

Kwaliteitsborging bij PCR technieken QAducation, www.qaducation.nl

8-10 mei

Inleiding in de HPLC (niveau 1) Avans+, www.avansplus.nl

9 mei

Interne en externe QC voor medische laboratoria QAducation, www.qaducation.nl

11 april

Moleculaire biologie (basis)

Hogeschool Leiden, www.hsleiden.nl/nascholingen

11-13 april

Methode-ontwikkeling voor LC-MS Avans+, www.avansplus.nl

11 mei

Transitie ISO 15189:2022 QAducation, www.qaducation.nl

12 mei

Projectmatig werken in het lab Hogeschool Leiden, www.hsleiden.nl/nascholingen

Meer agenda op www.labinsights.nl/evenementen

Kennis delen www.labinsights.nl

ADVERTEERDERSINDEX

VOLGENDE NUMMERS:

X Special Veiligheid in het lab met preview LabSafety 2023 (23 mei)

X Whole genome sequencing rolt de routinelaboratoria binnen en biedt nieuwe mogelijkheden voor tracering in voedingsonderzoek

X Diervoederlab vervangt vervuilende Kjeldalhmethode voor Dumas-analyser

Labinsights MEI verschijnt 19 mei 2023