Sjómannadagsblað Vestmannaeyja 2021

SJÓMANNADAGSBLAÐ VESTMANNAEYJA

2021

ÁRA

EFNISYFIRLIT: BLAÐSÍÐA 06

Trúin & samtalið. Bjarni Karlsson og Jóna Hrönn Bolladóttir

BLAÐSÍÐA 08 Landið rís hjá Grími kokki nú þegar kófinu lýkur

BLAÐSÍÐA 10 Sjómannadagurinn 2020

BLAÐSÍÐA 20

Sjómannadagsblað Vestmannaeyja 2021 71. árgangur Ritstjóri: Ómar Garðarsson.

Ljósmyndir: Hlynur Ágústsson, Óskar Pétur, Sigurgeir Jónasson o.fl.

Forsíðumynd: Þóra og Óskar í Kaupmannahöfn. Mynd úr safni fjölskyldunnar.

Umbrot: Leturstofan Prentun & bókband: Prentun.is.

Ragnar Óskarsson með hátíðarræðuna 2020

BLAÐSÍÐA 24 Ást í skugga kreppu & heimstyrjaldar.

Hermann Kristján Jónsson skrifar um tengdaföður sinn Hans Tegeder

BLAÐSÍÐA 32 Minning látinna

BLAÐSÍÐA 48 Guðni bryti á skútunni Artic & heiftarlegar pyntingar í fangabúðum á Kirkjusandi

BLAÐSÍÐA 54

Ágústa Magnúsdóttir hættir eftir 25 ár sem þerna á Herjólfi

BLAÐSÍÐA 62 Þórður Rafn veiðir túrista & undirbýr opnun sjóminjasafns

BLAÐSÍÐA 66 Útgerðar- og fjölskyldusaga Þóru & Óskars á Leó

BLAÐSÍÐA 86 Herjólfur Bárðason, sjósmiður, báta- og líkanasmiður

BLAÐSÍÐA 92 Sævald Pálsson

Auglýsingar: Leturstofan Prófarkalestur og fagleg aðstoð: Atli Rúnar Halldórsson. Úgefandi: Sjómannadagsráð Vestmannaeyja 2021.

Sjómannadagsráð 2021: Formaður: Halldór Ingi Guðnason.

Gjaldkeri: Brynjar Unnarsson Ritari: Sævald Hallgrímsson.

Meðstjórnendur : Ágúst Halldórsson, Ragnar Þór Jóhannsson, Valur Már Valmundsson, Ólafur Már Harðarson, Ingi Þór Arnarsson, Ríkharður Stefánsson, Hólmgeir Austfjörð, Héðinn Karl Magnússon, Gísli Sigmarsson, Pétur Sveinsson, Þórhallur Friðriksson, Jens Kristinn Elíasson og Óðinn Guðmundsson.

2

BLAÐSÍÐA 104

Hvað vita börnin um sjómennsku?

BLAÐSÍÐA 106 Valmundur Valmundsson, formaður sjómannasambandsins

BLAÐSÍÐA 108 Baldur Þór Bragason, sjómaður með smá sveitatengingu

BLAÐSÍÐA 112 Stefán Geir Gunnarsson

BLAÐSÍÐA 114

Hlynur Ágústsson - margfaldur verðlaunaljósmyndari á Þórunni Sveins

BLAÐSÍÐA 116 Strand í gini gígsins. Saga byggð á raunverulegum atburðum eftir Ásmund Friðriksson

BLAÐSÍÐA 122 Sigmar Þröstur Óskarsson

BLAÐSÍÐA 124 Samfelld útgáfustarfsemi sjómannadagsins í 70 ár

ENNEMM / SÍA / NM-005851

Til hamingju með daginn sjómenn!

Við tökum þjónustuna alla leið Það er okkur sönn ánægja að bjóða nú upp á enn betri þjónustu með nýrri og öflugri vefverslun N1 sem nýtist sjómönnum og útgerðarfyrirtækjum hvort sem er á sjó eða í landi. N1 sendir hamingjuóskir í tilefni sjómannadagsins og þakkar fyrir ánægjuleg samskipti alla leið!

440 1000

n1.is

ALLA LEIÐ 3

SJÓMANNADAGSBLAÐ VESTMANNAEYJA Í 70 ÁR

RITSTJÓRASPJALL hugsa í lausnum og vilja hag hátíðarinnar sem mestan. Þeir hafa stutt við bakið á okkur sem komum að útgáfunni, mér ritstjóranum, Lind Hrafnsdóttur sem brýtur um, ber ábyrgð áútliti blaðsins og sér um auglýsingaöflun með Katrínu Laufeyju Rúnarsdóttur. Og menn eins og Ríkharður Stefánsson eiga að vera til í fleiri eintökum. Einstakur maður sem fær hjólin til að snúast og enginn segir nei við Rikka. Þá má ekki gleyma Óskari Pétri, ljósmyndara sem hefur verið mín stoð í útgáfustarfsemi til margra ára. Á ég honum margt að þakka.

Það er ekki sjálfgefið að halda sjómannadaginn með jafn myndarlegum hætti og gert er í Vestmannaeyjum. Duga ekki minna en þrír til fjórir dagar undir hátíðahöldin. Það er heldur ekki sjálfsagt að halda úti blaði jafn myndarlegu og Sjómannadagsblað Vestmannaeyja er. Þetta hefur öflug sveit sjómannadagsráðs afrekað frá 1940 þegar fyrsti sjómannadagurinn var haldinn hátíðlegur í Vestmannaeyjum og í 70 ár hefur ráðið staðið að öflugri blaðaútgáfu.

Sjómannadagsblaðið fagnar 70 ára afmæli í ár, kom fyrst undir nafninu Sjómaðurinn 1951 en fljótlega breyttist það í Sjómannadagsblað Vestmannaeyja sem undanfarin ár hefur verið á bilinu 130 til 140 síður. Hefur aldrei fallið úr ár nema í gosinu 1973 og var blaðið 1974 slegið saman í árganga 1973 og 1974.

Magir hafa komið við sögu á þessum 70 árum og eiga mikinn heiður skilinn. Saga blaðsins er rakin í blaðinu í greinum eftir Atla Rúnar Halldórsson og Sigmar Þór Sveinbjörnsson fyrrum ritstjóra.

Undirritaður hefur fengið að vera lítið tannhjól í þessari sögu síðustu fjögur ár. Tók við af SædísiEvu Birgisdóttur. Á undan henni var Skafti Örn Ólafsson ritstjóri, þar á undan Júlíus Ingason sem tók við af Friðriki Ásmundssyni sem var ritstjóri í tíu ár frá 1999.

Hvað mig varðar, eykst virðing mín fyrir sjómannadagsráði með degi hverjum. Flottir kallar sem 4

Í umræðunni um stjórnun fiskveiða og auðlindina okkar allra í hafinu gleymist fólkið sem heldur hjólunum gangandi. Þar eru sjómenn í lykilhlutverki. Koma með fiskinn að landi við oft erfiðar aðstæður. Eru ein af stéttunum í framlínunni, skila sínu án þess að kvarta. Staðreynd sem sjaldan er flaggað og aldrei er minnst á að sjómenn eru hluti af auðlindinni. Án þekkingar þeirra og reynslu verður auðlindin ekki nýtt. Það sama á við fólk í landi sem vinnur fiskinn, sér um viðhald og sinnir markaðsmálum.

Líka fólkið sem hannar skip og annan búnað sem þarf til halda hjólunum gangandi. Auk allra starfa sem með einum eða öðrum hætti tengist sjávarútvegi. Útgerðarmenn eru hluti af keðjunni og hafa margir náð frábærum árangri í rekstri sínum. Með stærri og öflugri skipum og aukinni fræðslu hefur slysum á sjó fækkað sem ber að þakka.

En bæta má samskipti útgerðar og sjómanna sem hafa verið samningslausir í marga mánuði. Það er hagur beggja að þau mál verði leyst og það sem fyrst. Það er okkur öllum í hag sjómenn og útgerð vinni saman. Það einfaldar baráttu við öfl sem vilja ná taki sjávarútvegi í landinu og svífast einskis.

Að lokum vil ég þakka öllum sem komu að blaðinu fyrir samstarfið. Það á við sjómannadagsráð allt, Lind og Kötu, Óskar Pétur ljósmyndara sem er blaðinu ómetanlegur. Líka auglýsendum og greinarhöfundum sem eiga sinn þátt í að vel tekst til. Síðast en ekki síst vil ég þakka Atla Rúnari Halldórssyni samstarfið. Hann hefur verið mín stoð og stytta bæði í fyrra og í ár og á sinn þátt í að gera gott blað ennþá betra.

- Ómar Garðarsson, ritstjóri

B

estu árnaðaróskir og kveðjur til sjómanna og allra Vestmannaeyinga á sjómannadaginn!

5

TRÚIN Á SAMTALIÐ Bjarni og Jóna Hrönn með þrjú barnabarnabörn. Síðan hefur eitt bæst við og það fimmta á leiðinni.

Sjómannadagurinn sameinar hugi Eyjamanna á sérstakan máta. Föðurland vort hálft er hafið er sungið í gamla helgidóminum í Landakirkju og hvergi á byggðu bóli er það skýrari veruleiki en á Heimaey með úthafið á aðra hönd og strendur Suðurlands á hina.

Sem nýútskrifaðir guðfræðingar, annar úr Reykjavík og hinn úr þingeyskri sveit, höfðum við ekki hugmyndaflug til að ímynda okkur að haföldur gætu orðið jafn háar og raun bar vitni óveðurshaustið 1991 þegar við hófum prestskap í Eyjum. Við höfðum heldur aldrei kynnst stemmningunni þegar vel veiðist, hvernig allt fyllist af orku, líf færist í bæinn, fjölskyldur endurnýja bílinn sinn og bjartsýnin á framtíðina verður alls ráðandi. Í Eyjum fengum við líka að kynnast því sem gerist þegar hendir sorg við sjóinn líkt og sungið er í sálminum góða; hvernig samstaðan verður alger. Allur ágreiningur er lagður til hliðar, hverskyns mannamunur hverfur og samfélagið verður heilsteypt.

6

var haldinn borgarafundur um það hvaða stefnu ætti að taka varðandi Þjóðhátíðina. Niðurstaðan varð sú að fólk vildi hefja fegurð hátíðarinnar til vegs; leggja upp úr vandaðri barnadagskrá og hvetja bæjarbúa til að mæta prúðbúna þegar hátíðin yrði sett og vera myndugir gestgjafar í Dalnum. Heitur borgarafundur var haldinn um stafkirkjuna áður en hún reis þar sem hún er í dag og um ljósabogann sem þá var enn í Landakirkju. Á báðum fundum var töluð hrein íslenska og sýndist sitt hverjum en menn trúðu á samtalið og lokuðu ekki hver á annan þótt þeir væru ósammála. Þá voru ógleymanleg þrjú kvöld þar sem fram fór opið samtal um siðfræði í sjávarútvegi. Var bekkurinn þétt setinn, málefnin reifuð og ólík sjónarmið skýrð þannig að gagnkvæmur skilningur á ólíkum hagsmunum vannst fram.

Það myndi seint gerast í lífi okkar hjóna að við sætum saman í bíl á langakstri án þess að eitthvað tengt Heimaey bæri á góma. Árin sjö sem við deildum kjörum með Vestmannaeyingum mótuðu okkur og búa með okkur í ótal myndum.

Einn þáttur í mannlífi Eyjanna, sem ögraði okkur fyrst en við lærðum fljótt að meta, var sá háttur manna að segja það sem þeir meina og meina það sem þeir segja.

Þessi reynsla af gagnlegri samræðu sem oft var óþægileg meðan á henni stóð en gerði það að verkum að fólk fjarlægðist ekki hvert annað þótt það væri á öndverðum meiði hefur reynst okkur ómetanlegt veganesti. Nýlega bárust svo þær fregnir að Vestmannaeyingar væru í hópi ánægðustu landsmanna með sín búsetuskilyrði.

Við erum sannfærð um að stór þáttur í þeirri velgengni sé hreinskilin átakahefð þar sem virðingin fyrir fólki og gagnkvæm samlíðun er aldrei látin víkja. Enda mælti meistarinn frá Nasaret: „En þegar þér talið sé já yðar já og nei sé nei.“ (Matt. 5.37)

Í huga okkar eru nokkrir ógleymanlegir fundir sem haldnir voru í safnaðarheimilinu þar sem fólk tókst drengilega á um brýn málefni. Eitt sinn

Guð blessi sjómenn og fjölskyldur þeirra á þessum degi og láti vernd sína og trúfesti vaka yfir hverju fleyi sem losar landfestar á Heimaey.

- Bjarni Karlsson og Jóna Hrönn Bolladóttir

Innilegar hátíð arkveðjur í tilefni sjómannadagsins

7

LANDIÐ RÍS Á HJÁ GRÍMI KOKKI NÚ ÞEGAR „KÓFINU“ LINNIR Starfsmenn hjá Grími kokki í Vestmannaeyjum. Frá vinstri: Halla Kristín Kristinsdóttir, Vigfús S .Sigurðsson, Grímur Þór Gíslason, Ásta María Ástvaldsdóttir, Leonora Raustiené og Zivile Pekstenyte. Mynd: Óskar Pétur Friðriksson.

„Mötuneyti skóla og fyrirtækja á höfuðborgar-svæði hófu mörg hver starfsemi á nýjan leik upp úr áramótum og þá fóru hjólin að snúast ögn hraðar hjá okkur. Við skynjum sömuleiðis að ferðaþjónustan er blessunarlega að vakna aftur til lífsins. Það vorar því í margvíslegum skilningi og því ber að fagna. Veirufaraldurinn veitti rekstrinum auðvitað þungt högg en við misstum aldrei móðinn. Brosið er vissulega breiðara nú en þegar verst lét í fyrra. Við hættum samt aldrei að brosa, það þarf enn meira á að ganga svo það gerist!“ Létt yfir Grími Þór Gíslasyni eins og fyrri daginn þegar hann lítur um öxl og rifjar upp hvernig Covid-veiran lék fjölskyldufyrirtækið Grím kokk sem þau Ásta María Ástvaldsdóttir eiga og reka. Áhrifanna gætti strax í apríl 2020 og samdrátturinn í framleiðslu fyrirtækisins varð nær 40% þegar verst lét. Hvorki meira né minna. „Salan í verslunum hélt sér og jókst jafnvel sums staðar. Hins vegar hættu ferðamennirnir að koma og hafa varla látið sjá sig á Íslandi í meira en eitt ár.

Mötuneytum skóla, leikskóla og fyrirtækja var lokað. Þetta ástand hafði snögg og mikil áhrif í starfseminni okkar.

Við vorum svo ljónheppin að hafa tekið í gagnið nýja, sjálfvirka pökkunarlínu í fyrirtækinu í febrúar 2020 eða með öðrum orðum korteri áður en faraldurinn brast á. Þannig gátum við hagrætt í framleiðslunni og fækkað starfsmönnum. Þetta hreinlega bjargaði okkur.“ Nú rofar sem sagt til, skólabörn og starfsmenn fyrirtækja fá á ný matinn holla og góða.

Erlendir ferðamenn eru meira að segja komnir á kreik og fara heim aftur með ljúfar minningar um humarsúpu, plokkfisk, fisk í raspi 8

og fleira góðmeti frá Grími kokki. Þannig á þetta líka að vera. Þátttakandi í evrópsku próteinverkefni Veiruskrattanum tókst að rjúfa skarð í gleðina um hríð í daglegri starfsemi Gríms kokks en þróunarstarf hélt áfram og sömuleiðis vinna við stórmerkilegt fjölþjóðlegt Evrópuverkefni sem hófst haustið 2019 að frumkvæði Matís.

Verkefnið er til fjögurra ára og fjögur íslensk fyrirtæki taka þátt í því, þar á meðal Grímur kokkur.

Viðfangsefnið er að vinna prótein úr örþörungum, einfrumungum og skordýrum til að nota í matvæli og dýrafóður. Á fagmálinu snýst þetta um að þróa næstu kynslóðir matvæla- og fóður próteina með sjálfbærum og umhverfisvænum hætti í samvinnu fyrirtækja, sérfræðinga og vísindamanna í tíu Evrópuríkjum innan vébanda evrópsku rannsóknaráætlunarinnar Horizon 2020. „Við erum sérfræðingar í að búa til hollustuvörur og samstarfið gengur út á að miðla þekkingu og reynslu okkar og fá miðlað reynslu og þekkingu annarra. Þetta er afar gefandi og vel heppnað. Auðvitað er það gríðarlega spennandi fyrir okkur sem framleiðendur að fá að borðinu vísindamenn til samstarfs um eitthvað alveg nýtt.

Nýting jarðvarma kemur meðal annars við sögu í þeim þætti verkefnisins sem tengist Íslandi.

Markmiðið er að búa til næringarrík matvæli og fóður. Við erum hvorki meira né minna en að taka þátt í því að finna leiðir til að halda í við próteinþörf mannkyns í takt við fjölgun fólks á hnettinum!“

DEKRAÐUR Í 3 ÁR. ÁHYGGJULAUS Í 7 ÁR. MEÐ ÖLLUM NÝJUM BÍLUM FRÁ TOYOTA Á ÍSLANDI FYLGIR 3 ÁRA ÞJÓNUSTA OG 7 ÁRA ÁBYRGÐ. ENGIN VANDAMÁL - BARA LAUSNIR

Nethamar Vestmannaeyjum Garðavegi 15 481 1216 Gildir um alla nýja Toyota bíla, flutta inn af Toyota á Íslandi ehf., sem keyptir eru eftir 1. janúar 2019 (7 ára ábyrgð) og 1. janúar 2021 (3 ára þjónusta). Nánari upplýsingar á toyota.is.

Fyrirvari við 7 ára ábyrgð: Ökutækinu skal viðhaldið samkvæmt vörulýsingu og leiðbeiningum framleiðandans og ber eigandi kostnaðinn við slíkt viðhald. Sé það ekki gert getur það valdið ógildingu ábyrgðar varðandi hluti sem þarfnast viðhalds. 7 ára ábyrgð og 3 ára þjónusta gildir eingöngu um nýja bíla sem fluttir eru inn af Toyota á Íslandi ehf. Birt með fyrirvara um villur.

9

Hópurinn sem „tók sig til altaris“ heima hjá Baldri Braga á milli skötu og messu. Frá vinstri: Héðinn Karl Magnússon, Þorbjörn Víglundsson, Halldór Ingi Guðnason. Sævald Hallgrímsson, Óðinn Guðmundsson, Baldur Bragason húsráðandi, Ingi Þór Arnarsson, Ríkharður Stefánsson, Heiðveig María Einarsdóttir og Ómar Garðarsson

SJÓMANNADAGURINN 2020 GLÖGGT AUGA GESTSINS Á HÁTÍÐ SJÓMANNA

Eyjamenn kveðja jólin með meiri bravúr en nokkrir aðrir á landi hér og líklega í veröldinni allri. Sjómannadagurinn þeirra er í raun þriggja daga hátíð og þá varlega talið, alla vega gagnvart þeim sem fagna mest og lengst.

Skötuhlaðborð fyrir messu og að henni lokinni garðveisla hjá liðsmanni Ásatrúarsafnaðarins þar sem mæta þegnar Þjóðkirkjunnar, forstöðumaður Betelsafnaðarins og fleira gott fólk til að fagna hátíð sjómanna.

Driffjöðrin Rikki kokkur „Þú kemur til Eyja og ég hengi þig á Rikka, hann er allt í öllu við skipulag og framkvæmd Sjómannadagsins,“ sagði Ómar Garðars í aðdragandanum. Kappinn laug engu um það.

Ríkharður Stefánsson, matsveinn á Bergey VE, ER allsherjardrifkraftur sjómannadagsráðs og kemur alls staðar við sögu. Hann reddar peningastyrkjum frá fyrirtækjum, hann sér um að flaggað sé í bænum og við Landakirkju, hann gengur úr skugga um að leiktæki fyrir börn séu klár og til reiðu á Stakkagerðistúni og í fjórðung aldar eldaði hann skötu, saltfisk, rófur og kartöflur og mætti með nautnafóðrið til Árna Johnsen og Halldóru Filippusdóttur á Höfðabóli. Þar var slegið upp veislu sjómannadagsráðs og gesta þess. Í fyrra treystu þau heiðurshjón ekki til að taka við skaranum og þá leigði Rikki Kiwanishúsið í staðinn. Hann var þar í kokkamennsku og undirbúningi tímunum saman fyrri hluta dags og töfraði fram þvílíka veislu að lengi verður í minnum höfð.

Þetta gæti ekki gerst nema í Vestmannaeyjum og þykir svo sjálfsagt að ekki telst til tíðinda nema hjá gesti af meginlandinu sem fær að fljóta með og njóta.

Aðskotasending að sunnan, ættuð úr Svarfaðardal, var viðhengi Sjómannadagsráðs Vestmannaeyja við hátíðarhöldin 2020.

Rifjast upp frá æskudögum nyrðra að Sjómannadagurinn á Dalvík var í mesta lagi kappróður og hugsanlega koddaslagur líka við höfnina ef talið var að viðraði til slíks. Þar og í mörgum öðrum sjávarplássum er dagur sjómanna sjómanna ekki lengur meira en athugasemd við fyrsta sunnudag júnímánaðar í dagatölum heimilanna.

10

Johnsen mætti en bláberjasúpu var saknað Séra Viðar Stefánsson lét sig ekki vanta, hann þurfti að hlaða andleg og líkamleg batterí eins og aðrir í aðdraganda messu Sjómannadagsins og setja sig í guðsblessunargírinn. Slíkt verður ekki betur gert en með því að borða vel af skötu og spara hvergi hamsaflotið.

Hið eina sem vantaði á hefðbundinn matseðil dagsins frá Höfðabóli var bláberjasúpa frú Dóru en það var eðlilegt frávik. Gleðilega kom á óvart að Árni Johnsen birtist í Kiwanissalnum og gerði skötunni góð skil. Þar sannaðist enn einu sinni að komi fjallið ekki til Múhammeðs kemur Múhammeð til fjallsins.

Emma og Sæsa Vídó lögðu krans að minnisvarða um hrapaða og drukknaða

Undir borðum bar margt á góma. Ómar rifjaði upp fyrsta Sjómannadaginn sinn í Eyjum fyrir þremur áratugum. Þá drukku menn vodka í kók fyrir mat, með mat og eftir mat.

Vildu hvorki sjá hvítt né rautt en áttu gjarnan í handraðanum afréttunarbjórbauka til að grípa til. Öl var bannvara þá á Íslandi en úr skipum í Vestmannaeyjahöfn var landað kassa og kassa til heimabrúks. Tollheimtumenn horfðu oft í aðra átt á meðan.

Eftir skötuna heimsóttu sjómannadagsráðsmenn Baldur Braga til að fá sér kaffi og sterkara með því, þeir sem svo kusu á annað borð: „Við héldum upp á Baldur og Konna og búktalið þeirra í æsku en nú höllum við okkur frekar að kaffi og Konna [koníaki]. Í seinni tíð tökum sjálfa okkur til altaris á milli skötu og messu á Sjómannadaginn.“

Minningarathöfn á vegum Betel, kirkju Hvítasunnusafnaðarins, um þá sem hrapað hafa eða drukknað.

Það var og.

Ræðustóll í upphæðum Sóknarbörn í Landakirkju horfa í bókstaflegum skilningi upp til prests síns við guðsþjónustu.

Ræðustóllinn er svo hátt uppi að eiginlega er sem presturinn tali til safnaðarins af himni ofan.

Prestar Vestmannaeyinga verða því að vera vel á sig komnir líkamlega til að príla í stólinn og niður úr honum aftur.

Séra Viðar er ungur og sprækur. Hann tók við embættinu í Eyjum árið 2016 og rifjaði upp siglingu með Herjólfi í ágúst þá um sumarið þegar þau Sóley Linda skruppu til Vestmannaeyja til að kanna aðstæður. Á heimleiðinni sat verðandi sóknarprestur í brælu og veltingi og skrifaði eftir bestu getu greinargerð sem skyldi fylgja umsókn um starfið. Hann hefði betur legið í koju og frestað skrifum.

11

Leó Snær Sveinsson og Þorbjörn Víglundsson.

Sjómannadagsræða séra Viðars var snjöll og áheyrileg. Hann sagði kirkjuna gjarnan hafa tekið tillit til sjómennsku í máli og myndum. Þá væri sjóferða, sjómanna og sæfara yfirleitt víða getið í heilagri ritningu. Svo minnti prestur á að fjórir af lærisveinum Krists hefðu verið sjómenn: Jóhannes og Jakob Sebedussynir, Símon og Andrés.

Nokkrir kaflar Postulasögunnar fjalla um ferðir Páls postula í Miðjarðarhafinu og eina af þekktustu sjóferðum Biblíunnar er að finna í guðspjalli Sjómannadagsmessunnar þar sem Jesús hastar á vindinn og vatnið, stundum nefnt guðspjall sjómanna og sæfara.

Stjórn Krabbavarnar lét sig ekki vanta. Sigga Stína, Kolla, Olga, Guðný og Kristín.

Úr Landakirkju til Bjössa vélstjóra Betel sá að vanda um minningarathöfn utan dyra við Landakirkju um þá sem hrapað hafa eða drukknað. Þannig er verkaskipting Þjóðkirkjunnar og Betelsafnaðarins jafnan á Sjómannadaginn.

Að messu lokinni steðjaði sjómannadagsráð úr helgihaldinu beint á samkomu í garði við húsið að Skólavegi 47 sem býr Björn Jóhann Guðjohnsen vélstjóri og félagi í Ásatrúarsöfnuðinum.

Hann bauð gestum harðfisk og með því og fékk útvalda gesti til að sjá með sér um söng og hljóðfæraleik. Þarna í garðinum sameinuðust fulltrúar að minnsta kosti þriggja trúfélaga og fólk utan trúfélaga í gleðistund sjómönnum til heiðurs.

Heimsókn hjá Bjössa hefur verið fastur liður hjá sjómannadagsráði og gestum þess í meira en hálfan annan áratug og ekki að sjá að breyting verði þar á.

Sagan öll sögð var langt í frá sögð þegar þarna var komið því út af stóðu sjálf hátíðarhöld Sjómannadagsins á Stakkó og veislukaffi hjá Eykyndilskonum.

Gestur að sunnan hvarf á braut með Herjólfi síðdegis glaður í bragði og þakklátur sjómannadagsráði fyrir að fá að fylgja því og upplifa hvern viðburðinn á fætur öðrum.

Rikki með Magga Kristins og Finni teiknikennara Fjöldi var á bryggjunn i aðmeðal fylgjast meðádagskránni. sem voru gesta sýningunni.

Rikki gaf heila sýningu til Krabbavarnar Ríkharður Stefánsson, kokkur á Bergey VE, hugsuður sjómannadagsráðs og listmálari, hélt sölusýningu á verkum sínum á föstudegi sjómannahelgarinnar í fyrra. Rann andvirðið óskipt til Krabbavarnar í Vestmannaeyjum. Fjölmenni var við opnunina og seldust allar myndirnar fyrir tæpar 800.000 krónur sem komu sér vel fyrir Krabbavörn.

-Atli Rúnar Halldórsson

Aldrei verður af Eyjamönnum tekið að þeir kunna að skemmta sjálfum sér og öðrum á hátíð sjómanna. Guðsorðið er samt á sínum stað og sömuleiðis kaffið og Konni. Búktalið heyrir hins vegar sögunni til.

12 Hoppukastalar voru í boði fyrir þau yngstu.

20%

UR

AFSLÁTT

i eð Ribsafar m m u ð r e f f a bátnum og farþega ðinn er: ó k r a t t lá s f A 1 SUMAR202

R! U K K O Ð E AM L G I S Ð A KO M D U

F Í L T T I M ER M

U N Ó J S ÚTI’ Á TIL HAMIN

GJU

ÓME J S N N I G A MEÐ D

Pantaðu þér ferð á islandboattours.is eða í afgreiðslu okkar í Eyjum.

Sjáumst á höfninni!

R

TIFERÐI

KEMM LEGAR S

AN

ÓGLEYM

NN!

info@islandboattours.is 13 Sími: 661-1810

SJÓMANNADAGURINN 2020

Verslun Skipalyftunnar MIKIÐ ÚRVAL AF: EFNAVÖRU VERKFÆRUM VINNUFATNAÐI

VEIÐARFÆRAVÖRUM

HOSU- OG PARIKLEMMUM

BOLTUM, RÓM OG SKÍFUM STRAUB TENGJUM LEGUM OG PAKKDÓSUM SUÐU OG SLÍPIVÖRUM

SMURKOPPUM TRILLU ZINKI VIFTUREIMUM

Skipalyftan ehf. óskar sjómönnum og fjölskyldum þeirra innilega til hamingju með daginn!

Skipalyftan ehf. l Eiðinu l 900 Vestmannaeyjum l Sími 488 3550 l 481 1493

Guðni með mönnum úr Sjómannadagsráði. Guðni Hjálmarsson, Sævald Hallgrímsson, Halldór Ingi Guðnason, Héðinn Karl Magnússon og Ingi Arnarsson.

EKKERT STOPPAR EYJASJÓMENN

HEFÐBUNDINN SJÓMANNADAGUR ÞRÁTT FYRIR KÓFIÐ Það leit ekki vel út með hátíðarhöld sjómannadagsins 2020 vegna kófsins sem helltist yfir heimsbyggðina í byrjun árs. Á tímabili leit út fyrir að allt samkomuhald yrði bannað og stóð sjómannadagsráð frammi fyrir því að engin hátíðarhöld yrðu það árið. Svo rofaði aðeins til og ráðið ákvað að halda sjómannadaginn hátíðlegan. Dagskráin var samt minni í sniðum en annars hefði verið.

Laugardagurinn var hefðbundinn og byrjaði með bryggjumótinu á Nausthamarsbryggju sem einkum er ætlað þeim yngri en laðar að fólk á öllum aldri sem mætir með krökkunum og mundar veiðistöngina.

Eftir hádegi var hefðbundin dagskrá á Vigtartorgi þar sem voru hoppukastalar, fuzzball, fjarstýrðir bátar og koddaslagur á þurru fyrir krakkana.

Sjómenn og aðrir reyndu með sér í kappróðri og netabætingum og fleiru sem við kemur trollum. Líka var keppt í koddaslag á bryggjunni og karahlaupi.

16

Sjómannadagsráð Vestmannaeyja sendir Vestmannaeyingum bestu kveðjur og árnaðaróskir

Gleðilega hátíð

17 L ANDSBANKINN.IS

Höfðingjar heiðraðir: Grímur, Richard og Bjarni.

GRÍMUR Á FELLI, RIKKI Í ÁSI OG BJARNI VALTÝS HEIÐRAÐIR Það var nýr maður við stjórnvölinn á Stakkagerðistúni þegar sjómenn voru heiðraðir og verðlaun veitt fyrir unnin afrek á sjómannadaginn 2020. Þar var kominn Guðni Hjálmarsson forstöðumaður Hvítasunnusafnaðarins í Eyjum. Hljóp hann í skarðið fyrir Snorra Óskarsson sem fastur var í útlöndum vegna Covid 19. Snorri tók við af föðurbróður sínum, Einari Gíslasyni, en báðir voru í forystu Hvítasunnusafnaðarins í Vestmannaeyjum í áratugi. Guðna fórst þetta vel úr hendi.

Eins og venjulega heiðruðu stéttarfélögin hvert sinn mann.

Vélstjórafélagið Vélstjórafélag Vestmannaeyja heiðraði Grím Magnússon, oft kenndan við Fell. Hann lærði vélstjórn í Vélskólanum í Vestmannaeyjum árið 1964, í miðjum darraðardansinum þegar Surtsey kom upp úr hafinu. Hann byrjaði á Sjöstjörnu VE sem 2. vélstjóri. Umsögn Guðna: „Grímur var á nokkrum bátum en lengst af á Hugin VE 55 með Guðmundi Inga heitnum og sonum hans eftir að Ingi hætti á sjó. Grímur hefur auðvitað marga fjöruna sopið en sá alltaf til þess að áhöfn og skip kæmust í land. Þó Grímur á Felli sé kominn í land er hann léttur í lundu eftir 44 ára sjómennsku. Núna fögnum við með honum og óskum honum til hamingju með daginn og þessa viðurkenningu. Drottinn blessi þig.“ Sjómannafélagið Jötunn Sjómannafélagið Jötunn heiðraði Bjarna Valtýsson sem hóf sjómennsku sína 1968 og var á ýmsum vertíðabátum. Eftir nokkurra ára hlé fór hann aftur á sjóinn 1985 og réri allt til ársins 2015.

Umsögn Guðna: „Bjarni komst að því dag einn á leið í land á Drífu VE að ekki er lífið alltaf á lygnum sjó í bókstaflegri merkingu. Þeir félagarnir voru komnir undir Bjarnarey í slæmu veðri þegar Drífan lagðist 18

á hliðina og allt hentist til. Það var engin sæla en þeir Ingvi Sigurgeirsson skipstjóri og félagar náðu að rétta bátinn af og komust hólpnir í land.

Bjarni var lengst af í áhöfn á Breka VE og á Gullbergi VE og á farsælan sjómannsferil að baki.

Til hamingju með daginn og þennan heiðurstitil.

Drottinn blessi þig.“ Verðandi Skipstjóra- og stýrimannafélagið Verðandi heiðraði Richard Sighvatsson frá Ási. Hann byrjaði á sjó hjá pabba sínum 14 ára gamall sem háseti á Erlingi 111. Umsögn Guðna: „Með tímanum fór Richard allan skala sjómennskunnar, var vélstjóri, stýrimaður, skipstjóri og endaði sem útgerðarmaður. Árið 1980 fór hann í land en römm er sú taug, hann gerðist verkstjóri hjá Samfrosti og lagði gjörva á allt sem kom því ágæta félagi við í tíu ár.

Eins og svo margir sjómenn lenti Rikki í raunum sem seint gleymast. Árið 1964, mánudaginn 13. janúar, var hann á síldveiðum fyrir austan land í miklum veltingi á Hringveri VE. Vildi ekki betur til en svo að báturinn sökk. Bróðir hans og aðrir í áhöfninni komust í björgunarbát og var bjargað skömmu síðar. Þetta er ekki það eina sem sett hefur mark sitt á sögu Rikka í Ási því gosnóttina 1973 flutti hann og áhöfnin 300 manns til Þorlákshafnar heilu og höldnu. Tæpu ári síðar kom hann svo bókstaflega með fullum þunga til Eyja aftur með konu sína og börn og aukinheldur tíu menn í áhöfn sem allir fluttu heim. Að vertíð lokinni voru þeir með mestan afla Eyjabáta. Þvílík Guðs blessun að fá að koma alltaf með allan mannskapinn heim heilu og höldnu.

Richard til hamingju með daginn og fengsælan feril, Drottinn blessi þig.“

NÝR LAND ROVER DISCOVERY

GERIR HVERJA FERÐ AÐ ÆVINTÝRI landrover.is

FJÖLHÆFASTI SJÖ SÆTA JEPPINN Á MARKAÐNUM Discovery er einn öflugasti jeppinn í Land Rover fjölskyldunni. Nú kynnum við nýja árgerð þar sem búið er að nostra við smáatriðin og færa þennan fágaða og fjölhæfa sjö sæta jeppa enn nær fullkomnun en áður. Komdu og skoðaðu tæknina, kraftinn og glæsilega hönnun.

LAND ROVER DISCOVERY D250. Verð frá: 12.390.000 kr.

LAND ROVER HESTHÁLSI 6-8, 110 REYKJAVÍK SÍMI: 525 6500

RAGNAR ÓSKARSSON Í HÁTÍÐARRÆÐU 2020

„Ágætu sjómenn, sjómannafjölskyldur og aðrir góðir gestir. Til hamingju með daginn og gleðilega hátíð. Sjómannadagurinn hefur alla tíð skipað stóran sess í sögu okkar Vestmannaeyinga. Þá komum við saman og minnumst þeirra sjómanna sem gengnir eru en fögnum einnig með þeim sem gert hafa hafið að sínum starfsvettvangi. Þannig hefur sjómannadagurinn um langt skeið verið með hefðbundnum hætti og í raun tveggja daga hátíð þar sem öllu er til tjaldað til að gera dagana sem glæsilegasta. Þó á þetta ekki að öllu leyti við nú í ár vegna aðstæðna í samfélaginu,“ sagði Ragnar Óskarsson, fyrrum framhaldsskólakennari og bæjarfulltrúi, í hátíðarræðu sjómannadagsins 2020. „En þótt sjómannahátíðin hafi lítið breyst í áranna rás hefur orðið geysimikil og ótrúleg breyting á starfi, starfsumhverfi og högum sjómanna. Fyrr á árum voru aðstæður sjómanna allt aðrar en nú þekkist. Sjóslys voru tíð og þau skildu oft eftir stór skörð í samfélög eins og til dæmis hér í Vestmannaeyjum. Á vertíðum fórst nær undantekningarlaust stór hópur sjómanna, sorgin knúði dyra á fjölmörgum heimilum og eftir sátu laskaðar fjölskyldur og samfélög.

Færri sjóslys Á síðari árum hefur orðið alger umsnúningur í þessu tilliti. Alvarleg sjóslys verða æ fátíðari því sjómenn búa nú við sífellt öruggari aðstæður. Þessi umsnúningur á sér fjölmargar skýringar en ég hygg að einkum þrjár séu hinar veigamestu.

20

SJÓMANNADAGURINN TILHLÖKKUNAREFNI ALLT ÁRIÐ Í fyrsta lagi hefur tækninni fleygt svo ört fram og flest nútímaskip eru orðin svo tæknivædd að undrum sætir. Ný tækni við veiðar hefur þannig gerbreytt öllum aðstæðum sjómanna til hins betra. Í öðru lagi hefur menntun sjómanna tekið algerum stakkaskiptum. Þessi menntun gerir sjómenn enn hæfari til að stunda sín störf sem eðli málsins samkvæmt verða sífellt sérhæfari.

Og í þriðja lagi hefur öryggismálum sjómanna verið sinnt af mikilli kostgæfni og sá mikilvægi þáttur hefur án efa haft hreint ótrúlegt áhrif á stöðu sjómennskunnar því ekki þarf að fjölyrða hve nauðsynlegt það er að hafa öryggismálin í lagi til að tryggja sjómönnum sómasamlegt vinnuumhverfi. Sjóslysum og mannsköðum af þeirra sökum hefur reyndar fækkað svo mjög á síðustu árum að nær ótrúlegt er.

Sjómannadagur sveipaður ævintýraljóma Nú langar mig að biðja ykkur að koma með mér í smá ferðalag aftur í tímann, svo sem eins og um ein 60 ár. Svo lengi sem ég man eftir hefur sjómannadagurinn eða öllu heldur dagarnir tveir fyrstu helgina í júní verið ofarlega í huga mér.

Sem peyja fannst mér einstakur ævintýraljómi sveipa þessa daga. Eitthvað skemmtilegt var yfirvofandi og tilhlökkunin eftir því. Maður byrjaði dagana fyrir sjómannahelgina á því að fylgjast með æfingum hjá hinum og þessum róðrahópum og reyndi eftir bestu getu að ráða í hverjir yrðu sigurvegarar þegar þar að kæmi. Við félagarnir veðjuðum meira að segja stundum um úrslitin fyrir fram og því varð spennan enn meiri þegar á hólminn var komið. Á laugardeginum iðaði Friðarhafnarbryggjan svo af fjöri og stuði. Allir virtust í hátíðaskapi og nutu þess að vera til. Auk róðrakeppni í ýmsum riðlum vakti koddaslagurinn mikla hrifningu, tunnuhlaupið fannst mér einungis fyrir ofurmenni og stakkasundið lögðu engir í nema sannar hetjur. Á sunnudeginum var síðan dagskrá á Stakkagerðistúninu, sjómenn voru heiðraðir, ræðuhöld, hljómlist og alls konar skemmtiatriði voru á boðstólum, bæði fyrir börn og fullorðna. Ekkert var til sparað og gjarnan voru fengnir vinsælustu atvinnuskemmtararnir af meginlandinu til að sjá um herlegheitin.

Já, sjómannadagshátíðahöldin voru sannarlega viðburður sem maður hlakkaði til allt árið.

Sjóslys snertu flestar fjölskyldur Þegar ég hugsa til þessara tíma núna minnist ég einnig hvernig ég tengdist sjómennskunni beint og óbeint. Báðir afar mínir voru sjómenn. Föðurafi minn drukknaði á sjó við Hornafjarðarós þegar hann var aðeins 27 ára gamall og faðir minn var á fyrsta ári. Eftir sat amma, ung ekkja, með þrjú ung börn og upplifði þá nístandi og miklu sorg sem allt of margar fjölskyldur urðu fyrir á þeim árum.

Móðurafi minn lenti einnig í sjóslysi þegar bátur hans sökk við Geirfuglasker en hann og bátsfélagar hans björguðust allir giftusamlega. Þessa atburði hugsaði ég oft um sem ungur maður og geri reyndar enn og sýnir það best hve djúp áhrif kjör og barátta sjómanna við óblíðar aðstæður hefur á afkomendur þeirra sem lentu í átökum og návígi við Ægi. En svona var lífið einfaldlega.

Nánast hver fjölskylda til dæmis hér í Eyjum varð fyrir því að missa ástvini í sjóslysi.

Peyjar í skipstjóraleik Inni í Botni sigldum við peyjarnir heimasmíðuðum bátum okkar og upplifðum sannarlega okkar eigin vertíðarstemningu. Við kepptust um að hafa bátana sem flottasta og einnig kepptust við um að vera einhverjir ákveðnir skipstjórar Eyjaflotans og sýna á alla lund þá eiginleika sem góðum skipstjóra og áhöfn hæfði. Sumir hermdu eftir málrómi og töktum sinna skipstjóra, blótuðu helvíti, andskoti vel og spjölluðu saman í talstöðvarnar, skiptust á upplýsingum um veiði, mið og fleira. Sem sé, eins konar raunveruleikaþættir þess tíma. Á bryggjunum og úti á Skansi fylgdumst við með þegar bátarnir voru að koma að, stundum drekkhlaðnir en stundum ekki eins og gengur. Í Skýlinu á Básaskersbryggju sátu karlarnir og hlustuðu á bátabylgjuna og báru saman bækur sínar. Og við peyjarnir tókum fljótt að skynja að þarna voru hlutirnir að gerast, þarna var miðstöð þeirra sem lifðu og hrærðust í tölum um aflabrögð og almennum fréttum af sjósókninni.

Við þessar aðstæður var ekki að undra þótt margir okkar pældu lítillega í því að stunda sjóinn þegar þar að kæmi. Sögurnar sem við heyrðum í Skýlinu voru fjölmargar vægast sagt lygilegar, í það minnsta sumar, en samt svo stórkostlegar að smám saman kom lítið annað til greina í hugum okkar margra en að verða sjómenn þegar við yrðum stórir. Og ég get sagt það í þennan hóp hér en vona að það fari ekki lengra að þegar hvolpavitið fór svo að segja til sín styrktist maður enn í þeirri ákvörðun að verða sjómaður. Eða var hægt að hugsa sér nokkuð betra en að verða sjómaður og búast við að fá „nýja í næstu höfn,“ eða vera í þeim hópi þar sem „Adamssynirnir og Evudæturnar áttu sín leyndarmál.“

Alma Rós Þórsdóttir og Kolbrún Stefánsdóttir.

21

Formannavísur Og lífið hélt áfram. Faðir minn sem var húsasmiður reri gjarnan á vetrarvertíðum hjá Sighvati Bjarnasyni á Erlingi III. Um hann orti Óskar Kárason: Erling stýrir ávallt klár æst þó stormur blási, þorsk- og síldar sjólinn knár Sighvatur í Ási.

Jóni Guðmundssyni í Miðey á Ver. Um hann orti Óskar: Jafnan sigli jagtar braut Jón frá Goðalandi, afla löngum háan hlaut hetjan síróandi.

Og um Arnodd Gunnlaugsson á Suðurey orti Óskar: Gunnlaugs Addi garpur fær gerir togið draga, Suðurey þá sinni rær sjafnar víða haga. Ég fékk oft að fara með á Ver þegar netin voru lögð í upphafi netavertíðar. Auðvitað var það ævintýri líkast þótt sjóveikin ætlaði mig hreint lifandi að drepa. Kannski hefur þessi sjóveiki átt sinn þátt í því að ég valdi ekki sjómennskuna þegar upp var staðið þrátt fyrir „nýja í næstu höfn og leyndarmál Evudætra og Adamssona.“

Eigið útgerðarbrall Reyndar á ég sjálfur svolitla útgerðarsögu þótt hún verði seint metin til mikilla afreka. Á áttunda áratug síðustu aldar og fram á þann tíunda áttum við nokkrir góðir félagar og kennarar saman þrjá trillubáta sem allir hétu Pipp. Meðal eigenda Pippútgerðarinnar vorum við Már Jónsson. Okkur þótti sérlega gaman af þessu útgerðarbralli, ekki síst þar sem afar okkar, Villi á Sæbergi, afi Más, og Magnús í Lambhaga, afi minn, áttu líka saman saman útgerð um Skúla fógeta I og II á sínum tíma. Þarna var því sagan að endurtaka sig á skemmtilegan hátt.

Pippútgerðin var fyrir okkur hin fínasta útgerð, stundum veiddist meira að segja svolítið og ég held að við allir sem að útgerðinni komum höfum notið hennar til hins ítrasta. Ég minnist þessarar útgerðar í það minnsta ávallt með mikilli gleði.

Og nú hin síðustu ár höfum við Jóhanna mín átt lítinn plastbát með utanborðsmótor. Hann veitir okkur mikla ánægju bæði sem lystifley en líka og ekki síður þegar við förum út með stöng og veiðum okkur í soðið. Þetta gefur lífinu gersamlega nýja vídd og er sannarlega einn af hápunktum tilverunnar. Þarna upplifir maður hvort tveggja: „Bátur líður út um Eyjasund“ og „Fagur, fagur fiskur úr sjó.“ Er hægt að hugsa sér það betra? Ágætu sjómenn, sjómannafjölskyldur og aðrir góðir gestir. Ég ítreka hamingjuóskir mínar í tilefni dagsins. Megi störf ykkar áfram sem hingað til reynast ykkur farsæl og byggðarlaginu til heilla.

Við óskum sjómönnum & fjölskyldum þeirra til hamingju með daginn!

Til hamingju með daginn sjómenn Við þökkum samstarf liðinna ára og sendum sjómönnum og landsmönnum öllum heillaóskir í tilefni dagsins. marel.com

23

Þessi mynd er tekin á tröppunum á Arnardrangi sumarið 1939 eða 1940, áður en Hans var handtekinn.

Hans var í heimsókn hjá þýskum sjómanni sem lagður hafði verið inn vegna fótbrots.

HERMANN KRISTJÁN JÓNSSON SKRIFAR UM TENGAFÖÐUR SINN, HANS TEGEDER:

ÁST Í SKUGGA KREPPU OG HEIMSTYRJALDAR KOM STÓRSLASAÐUR TIL EYJA 1933 – KYNNTIST HEIMASÆTUNNI Á HÁEYRI – TEKINN TIL FANGA AF BRETUM – SÁ DÓTTUR SÍNA Í FYRSTA SKIPTI SJÖ ÁRA GAMLA Þann 17. október 2021 verða liðin 110 ár frá fæðingu tengdaföður míns, Hans Tegeder. Þegar ég sem ungur skólapiltur vann tvö sumur undir handleiðslu hans á Skipaafgreiðslunni kynntist ég fyrst þessum geðþekka og afskaplega dugmikla manni sem talaði með örlitlum hreim. Því miður var Hans fallinn frá þegar við Herdís Tegeder, dóttir hans, giftum okkur 1991. Hér vil ég minnast hans.

Gerhard Dietrich Heinrich Tegeder var fæddur í þorpinu Wesermünde í Bremerhaven í Þýskalandi 17. október 1911, næstelstur fimm bræðra. Hann gekk í Vestmannaeyjum undir nafninu Hans. Ungur lagði hann stund á nám í skipatæknifræði en faðir hans vann við skipasmíðar.

heimsstyrjöldina. Fólk leið mikinn skort. Gífurleg verðbólga grasseraði og olli milljónum manna gríðarlegum erfiðleikum. Verðbólgan var slík að þegar faðir Hans kom heim með laun sín úr slippnum í ferðatösku, afrakstur dagsins, beið Hans eftir honum í dyrunum með innkaupalista frá móður sinni og hljóp sem fætur toguðu út í búð að kaupa nauðþurftir því óðaverðbólgan brenndi upp verðgildi þeirra á samri stundu.

Verðbólgubálið var slíkt að ekki var vit í öðru en greiða út laun manna eftir daginn, vöruverð hækkaði mörgum sinnum á degi hverjum. Gengi þýska marksins féll daglega. Markið var ekki pappírsins virði. Að halda smá afmælisveislu gat kostað 1 milljarð marka. Frímerki á bréf gat kostað allt að 50 milljónum marka.

Launin í ferðatösku Ástandið í Þýskalandi var afar slæmt eftir fyrri

Árið 1930 skall svo á kreppa sem jók enn fremur á erfiðleika fólks. Mikið atvinnuleysi var í

24

Gæði - alla leið! Í SÁTT VIÐ NÁTTÚRUNA

Fjölskyldurnar í Lambhaga eru hluti þeirra 900 bænda sem eiga SS. Þau sinna bústörfum í fullri sátt við umhverfið. Með fyrsta flokks aðbúnaði tryggja þau að kjötið frá SS skilar sér í gæðum alla leið á diskinn þinn.

Íslenska sveitin og SS - fyrir þig

25

fólksins kviknaði ást sem síðan átti eftir að endast allt til æviloka. Bróðir Ástu, Árni Guðmundsson (Árni úr Eyjum), kunni nokkuð fyrir sér í þýsku og gat því spjallað talsvert við slasaða þýska sjómanninn frá Bremerhaven og túlkað samskipti hans og heimasætunnar frá Háeyri.

Hans Tegeder, sjómaður á þýskum togara, fyrir slysið sem færði hann til Vestmannaeyja.

Þýskalandi, árið 1932 voru 6 milljónir manna án vinnu, hlutabréf hrundu og bankar og fyrirtæki fóru unnvörpum á hausinn. Fólk svalt heilu hungri.

Stórslasaður til Vestmannaeyja Námsfólk flosnaði unnvörpum upp frá námi.

Svo var um Hans Tegeder og árið 1930 réði hann sig sem sjómann á þýskan togara sem hélt til veiða á Íslandsmið, þá 19 ára gamall. Árið 1933 varð Hans fyrir mjög alvarlegu slysi um borð í togaranum, svo alvarlegu að honum var vart hugað líf. Togvír slitnaði og skall á honum.

Skipstjórinn taldi Hans ekki eiga möguleika á að lifa þetta af og hugðist halda áfram veiðum en félagar Hans heimtuðu, og fengu því framgengt, að farið skyldi með hann til næsta læknis. Siglt var til Vestmannaeyja með hinn slasaða sjómann og hann lagður inn á sjúkrahús Ólafs Ó. Lárussonar héraðslæknis í Arnardrangi.

Hlaut hann þar bestu aðhlynningu og ótrúlega lækningu á alvarlegum innvortismeiðslum.

Dvaldi hann á sjúkrahúsinu í rúma þrjá mánuði. Ástin kviknaði í Arnardrangi Á þessum tíma kynntust þau Ásta – Sigurást Þóranna Guðmundsdóttir, 17 ára stúlka frá Háeyri í Vestmannaeyjum, og Hans. Hann var þá 21 árs. Á sama tíma lá móðir hennar, Jónína Sigurðardóttir, á sjúkrahúsinu í Arnardrangi að jafna sig eftir hnéskeljarbrot. Ásta heimsótti móður sína daglega í Arnardrang. Milli unga 26

Heimasætan á Háeyri til Þýskalands Eftir að Hans náði bata hélt hann heim til Þýskalands og hóf fljótlega aftur störf á sjónum. En þau sterku bönd sem fléttað höfðu saman unga fólkið reyndust órjúfanleg. Þau áttu í bréfaskiptum en Ásta lærði á ótrúlega skömmum tíma þýsku af kennsluþáttum í Ríkisútvarpinu og á námskeiðum í Eyjum. Hún fór utan til Þýskalands árið 1935 og fluttist síðan til Hans 1937. Fyrst um sinn bjuggu þau á heimili foreldra Hans en erfitt var að fá leiguhúsnæði á þessum tíma. Gengu þau í hjónaband 1938 í Bremerhaven og settust þar að, leigðu hús í Lothringestrasse 10 í Wesemünde og bjuggu sér þar fallegt heimili. Áður en brúðkaupið gat átt sér stað þurfi Ásta að útvega sér að heiman fæðingarvottorð forfeðra sinna, alls 15 vottorð þriggja ættliða. Þessum vottorðum safnaði saman Jónína móðir hennar með ærinni fyrirhöfn.

Mikil viðbrigði voru fyrir Ástu að flytja til Bremerhaven frá sinni friðsælu og fallegu heimabyggð í Eyjum. Hans var sjómaður á togara og mikið fjarverandi. Túrarnir stóðu yfirleitt yfir í þrjár vikur og stutt stoppað í landi eftir löndun.

Hafði andstyggð á nasistum Um þessar mundir er ástandið í Þýskalandi mjög að breytast, Hitler og nasistaflokkur hans að komast til valda og yfirvofandi stríð svo skömmu eftir lok hinnar hryllilegu fyrri heimsstyrjaldar. Ásta bar óhug í brjósti vegna ástandsins. Hún var alin upp á vinstrisinnuðu heimili, var alla tíð ákveðin sósíalisti og hafði andstyggð á nasistum.

Voru ungu hjónin þá alvarlega að hugsa um að flytja heim til Vestmannaeyja og fengu foreldra Ástu til að kanna þann möguleika en það var ekki auðvelt. Atvinnuástand var slæmt á Íslandi og ekki auðvelt fyrir útlendinga að fá vinnu.

Húsnæðisskortur var og í Vestmannaeyjum.

Ekkert varð því af heimför Ástu og hennar ektamanns að þessu sinni. Hans átti sér þann draum meðal annars að gerast bóndi á Íslandi með kindur, svín og kýr og rækta grænmeti.

Til Íslands Í júnímánuði 1939 komu Hans og Ásta með Dettifossi í heimsókn til Eyja með nýfædda dóttur sína, Eddu, og hugðust dvelja þar sumarlangt, Þau voru enn í Eyjum þegar seinni heimsstyrjöldin brast á í byrjun september

1939. Þau ákváðu þá að halda kyrru fyrir í Vestmannaeyjum.

Starfaði Hans hjá tengdaföður sínum, Guðmundi Jónssyni frá Háeyri, sem rak útgerð. Réri hann á Olgu VE og var hætt kominn 17. apríl 1940 er hann tók út af er alda reið yfir bátinn þegar verið var að draga netin. Skolaði honum nokkuð frá bátnum en hann var syndur vel, náði að bátnum og var bjargað um borð. Áhrif hinnar hörmulegu styrjaldar teygðu

herskipi til Skotlands. Þar dvaldi hann í fangelsi í Greenook í nokkra mánuði við frekar þröngan kost. Sætti hann þar yfirheyrslum. Þar sem Hans dvaldi í fangelsinu í Greenook í september 1940 barst honum svohljóðand símskeyti frá Íslandi: Reg nr. 638 Heinrich Tegeder, HM prison Greenock. Daughter born 26th all well. Ásta Tegeder. Dóttirin hlaut nafnið Herdís. Hann var síðar fluttur í fangabúðir á eynni Mön ásamt öðrum þýskum föngum.

Fjölbreyttur hópur í fangabúðum Það var í maí 1940 sem bresk stjórnvöld tilkynntu yfirvöldum á Mön að fangabúðir yrðu reistar á eynni. Í byjun júlí höfðu níu fangabúðir verið reistar víðs vegar um eyjuna. Svokallaðar „millistéttarbúðir“ voru í Mooragh í Ramsey og þar voru fangarnir frá Íslandi vistaðir. Þessar búðir voru taldar vera fyrir pólitíska fanga en ekki herfanga og þurftu þeir því ekki að klæðast fangabúningum eða bera númer.

Hins vegar urðu þeir á hverjum morgni að raða sér upp til liðskönnunar og talningar. Búðirnar voru þannig að gaddavírsgirðing var reist umhverfis tiltekna götu, sumarleyfisstaði eða hótelbyggingar.

Fangarnir voru af ýmsum toga og notuðu kunnáttu sína til félagslífs í búðunum. Þar voru margir frægir íþróttamenn frá Þýskalandi, þekktir skákmenn, listmálarar og hæfileikamenn á mörgum sviðum menningar og lista. Í búðunum ráku fangarnir ýmiss konar starfsemi, svo sem rakarastofu, skóvinnustofu og bakarí.

Margir fangarnir unnu við bústörf á nærliggjandi sveitabæjum.

Brúðkaupsmyndin 7/7 1938.

anga sína til hinna friðsælu Vestmannaeyja.

Föstudaginn 14. júní 1940 komu fyrstu bresku hermennirnir til Vestmannaeyja og fljótlega gerðu þeir boð eftir Hans og Helmuth Stolzenwald klæðskera um að mæta til viðtals á Hótel Berg. Var þeim þar tjáð að þeir mættu vera hér eftir sem áður en það stóð stutt. Þann 1. ágúst 1940 komu alvopnaðir breskir hermenn að Háeyri og handtóku Hans. Slík var harkan við handtökuna að Hans átti ekki einu sinni að fá að kveðja eiginkonu sínu og fjölskyldu en Sigurást var þá ófrísk að öðru barni þeirra. Hann fékk ekki að taka með sér neina persónulega muni. Varð bróðir Ástu, Þórarinn, að beita hörðu við bresku dátana svo Hans gæti faðmað konu sína og barn áður en hann var leiddur á brott.

Hans var fluttur til Reykjavíkur og þaðan með

Smíðaði dúkkuhús fyrir dæturnar Hans var einn þeirra sem vann við bústörf. Í búðunum voru föngum skapaðar aðstæður til að sinna áhugamálum og tómstundum.

Hans smíðaði meðal annars stórt og glæsilegt dúkkuhús sem hann ætlaði dætrum sínum heima á Íslandi. Þetta var mikil og vönduð völundarsmíð. Húsið var opnanlegt og búið húsgögnum, gólfteppum, dreglum og gardínum.

Meira að segja vaskur í eldhúsinu.

Herforingi búðanna falaðist mjög eftir þessu húsi fyrir dóttur sína en Hans hafnaði því. Í sárabætur fékk herforinginn nákvæmt líkan sem Hans smíðaði af Olgu VE 139, báti í eigu tengdaföðurs síns, Guðmundar Jónssonar frá Háeyri. Í stöðugum bréfaskiptum Allan tímann sem Hans var í fangabúðum voru þau Ásta í stöðugum bréfaskriftum. Þau skrif voru þó mjög takmörkuð, Hans fékk lítið blað sem hægt var að skrifa á 20 línur og bréfin vandlega ritskoðuð af breska hernum.

27

Bréf Ástu voru lengri þar sem hún færði manni sínum fréttir af fjölskyldunni og lífinu í Vestmannaeyjum. Þau bréf voru á þýsku og að sjálfsögðu voru þau vandlega ritskoðuð áður en þau voru afhent Hans. Ásta tók ógrynni ljósmynda af dætrunum, Eddu og Herdísi, og öðrum í fjölskyldunni, og sendi Hans með bréfunum. Var honum ómetanlegur stuðningur að geta fylgst með konu sinni og dætrum í hremmingum sínum.

Heimasætan á Háeyri.

Börnin Herdís, Guðmundur, Edda og María.

Bærileg vist Carl Billich tónlistarmaður var samfangi Hans á Mön og segir svo frá fangabúðum Breta á Mön í bók: „Þær búðir voru við sjóinn á sumarhótelum, sem ekki voru notuð meðan á stríðinu stóð.

Við sáum oft íslensk skip sigla þarna um á leið sinni til Fleetwood eða Liverpool til Íslands. Það var undarleg kennd sem greip okkur þegar við horfðum á eftir þeim og vissum að þau voru á leiðinni heim.

Annars fóru margir fanganna til vinnu á nærliggjandi bændabýli. Þar var mikill skortur á vinnuafli. Í staðinn fengu menn að borða.

Maturinn í búðunum var af skornum skammti og afar fábreyttur. Kjöt sást varla, en hins vegar nóg af brauði og síld, ýmist saltaðri eða reyktri.

Annars leið okkur eins vel og og hægt var að gera ráð fyrir við þessar aðstæður. Við máttum bæði fá og senda bréf og taka við matarsendingum að heiman. Bréfaskriftunum voru þó takmörk sett. Við mátttum skrifa 20 línur í hverju bréfi og allt var að sjálfsögðu ritskoðað. En það er hægt að segja heilmikið í 20 línum ef smátt er skrifað.“ Til Þýskalands Síðla árs 1944 var gæsluföngunum í Mooragh í Ramsey sýndur listi með nöfnum þeirra manna sem heimilt var að snúa heim til Þýskalands í fangaskiptum og meðal þeirra voru flestir fangarnir frá Íslandi. Á þessum lista var nafn Hans Tegeder. Virðist sem þeim hafi verið í sjálfsvald sett hvort þeir sætu áfram á Mön eða færu heim til Þýskalands. Einhverjir neituðu að yfirgefa búðirnar þegar þeim bauðst frelsi.

Einn úr hópnum svipti sig lífi sitt frekar en að hverfa aftur til Þýskalands, Heinrich Siemens skósmiður. Lík hans fannst hjá öskutunnum við fangaskálana. Þeir sem kusu að fara heim voru fluttir til Gautaborgar í Svíþjóð og þaðan til Þýskalands. Í Morgunblaðinu 13. september 1944 er svohljóðandi frétt: „Þýzku fangarnir hjeðan senda kveðjur.

Sænska sendiráðinu hjer barzt nýlega skeyti frá Rauða Krossinum, sem í var kveðjur frá Þjóðverjum þeim, er búsettir voru hjer á landi, er

28

Bretar hernámu landið og sem síðan hafa verið herfangar Breta. Í skeyti þessu segir svo: Erum komnir heilu og höldnu til Gautaborgar. Sendum hlýjar keðjur til allra skyldmenna og vina.”

Meðal þeirra sem undirrita skeytið er Hans Tegeder.

Stöðugar loftárásir Hans komst um síðir til fjölskyldu sinnar í Bremerhaven en þá var farið að hilla undir lok styrjaldarinnar. Réðist hann þar til starfa á hafnsögubáti. Hann var alltaf með hugann hjá konu sinni og dætrum í Vestmannaeyjum og þráði að sameina fjölskylduna á ný. Honum og öðrum Þjóðverjum, sem áttu fjölskyldur á Íslandi, var gert ómögulegt að yfirgefa Þýskaland.

Strax í desember 1944, tveimur mánuðum eftir að Hans kom aftur til Þýskalands, stofnaði hann bankareikninga í Stätische Sparkasse í Wesemünde í nafni dætra sinna, Eddu og Herdísar, og lagði reglulega fjárhæðir inn á reikningana allt þar til hann að lokum komst heim til Vestmannaeyja á árinu 1947.

Breski flugherinn gerði reglulegar loftárásir á Bremerhaven allt frá 1940 og til stríðsloka. Eftir að Hans komst til síns heima féll sprengja á hús foreldra hans og það varð alelda. Hans vann þá það mikla afrek að vaða inn í eldhafið og bjarga móður sinni út úr brennandi húsinu. Missti hann sjónina í nokkra daga vegna reyks og ryks. Engin úr fjölskyldunni lét lífið í þessum hörmungum. Óvissa og angist Heima í Vestmannaeyjum lifðu eiginkonan með dætur sínar tvær og aðrir ástvinir í mikilli óvissu og angist um örlög hans. Þau Hans og Sigurást skrifuðust reglulega á meðan hann dvaldist á Mön en eftir fangaskiptin og þegar til Þýskalands var komið ríkti mikil óvissa um örlög Hans. Allan tímann meðan á hernáminu stóð var Sigurást og fjölskylda hennar undir stöðugu eftirliti, fyrst Breta og síðar Bandaríkjamanna. Reglulega komu vopnaðir hermenn á Háeyri til að fylgast með fjölskyldunni. Þá máttu Ásta og dætur hennar sæta ýmiskonar aðkasti frá ýmsum bæjarbúum vegna þjóðernis Hans. Var þetta dætrunum einkar sárt því þær máttu sæta hræðilegum svívirðingum sem ekki er hægt að hafa hér eftir. Ekki var þetta þó algilt heldur afmarkaður hópur fullorðinna og barna.

Börnin hafa væntanlega aðeins haft það eftir sem heima hjá þeim heyrðist. Ýmsir vinir og vandamenn Ástu efndu til fjársöfnunar fjölskyldunni til styrktar. Í Eyjablaðinu 23. janúar 1946 er auglýsing frá Ástu Guðmundsdóttur Tegeder: „Öllum þeim sem hafa stutt mig með gjöfum eða sýnt mér önnur vináttumerki, færi ég mínar beztu þakkir.“

Meinað að snúa heim Í stríðslok var Þjóðverjum, sem höfðu farið heim í fangaskiptum, kvæntir voru íslenskum konum og áttu fjölskyldur heima á Íslandi, meinað að snúa aftur til Íslands og bréfasendingar almennings voru bannaðar. Í Þýskalandi var hörmungarástand. Þar ríkti hernámsstjórn fjögurra ríkja, Bandaríkjanna, Bretlands, Frakklands og Sovétríkjanna, og var þar hver höndin upp á móti annari.

Hernámsyfirvöld í Þýskalandi neituðu öllum beiðnum fanganna fyrrverandi um brottfararleyfi frá landinu. Má segja að fangarnir frá Mön voru þá orðnir fangar í sínu heimalandi.

Bremerhaven var á hernámssvæði Breta. Frá sumrinu 1945 stóð barátta íslenskra eiginkvenna manna frá þýskumælandi löndum um að ná eiginmönnum sínum heim. Sumir komust heim að lokum, ef ekki eftir löglegum leiðum þá ólöglegum. Sýndu íslensk stjórnvöld þessum útlögum mikla harðneskju.

Sá pabba sinn fyrst sjö ára Það var svo snemma morguns 1. maí 1947 sem þýskur togari renndi upp að Eiðinu í Vestmannaeyjum. Skjöktbátur var settur fyrir borð og róið með mann í land. Skömmu síðar knúði þessi maður dyra á Háeyri og urðu þar aldeilis fagnaðarfundir því þarna var Hans Tegeder kominn aftur til fjölskyldu sinnar sjö árum eftir að hann var þaðan leiddur brott af vopnuðum hermönnum. Í einu herberginu vöknuðu tvær ungar stúlkur við það að í dyrunum birtist ókunnur maður í síðum leðurfrakka með gítar í fanginu. Þarna leit Herdís Tegeder föður sinn fyrst augum, tæplega sjö ára gömul. Gítarinn var eign Ástu frá heimili þeirra í Bremerhaven.

Dúkkuhúsið skilaði sér Hans hafði fengið þýskan togaraskipstjóra til þess að „smygla“ sér til Vestmannaeyja, þrátt fyrir neitun hernámsyfirvaldanna um brottfararleyfi til Íslands. Síðar kom öll búslóð þeirra hjóna úr íbúð þeirra í Bremerhaven til Eyja með þýskum togara og þar á meðal brúðuhúsið glæsilega, öll bréf og myndir Ástu og skeytið góða. Líka málverk af Hans sem meðfangi hans á Mön hafði málað listilega vel. Þetta hafði hann varðveitt í gegnum vist sína í fangabúðunum, fangaskiptin til Gautaborgar og loftárásinar á Bremerhaven.

Allt saman er enn varðveitt af fjölskyldunni. Í Vestmannaeyjum bjó Hans síðan og starfaði við sjómennsku og fleira til dánardægurs 21. desember 1976. Þau Ásta eignuðust fjögur börn: Eddu, Herdísi, Guðmund og Maríu.

29

Sigurgeir ljósmyndari á stóran þátt í 70 ára sögu Sjómannadagsblaðsins Þær verða ekki metnar til fjár ljósmyndirnar sem Sigurgeir Jónasson frá Skuld hefur tekið um dagana. Safnið hans er varðveitt í Safnahúsinu, alls um fjórar milljónir ljósmynda og margar þeirra hafa ratað í Sjómannadagsblaðið.

Sigurgeir er náttúrubarn, með auga fyrir því fallega og jákvæða og hefur á rúmum 70 árum skráð sögu Vestmannaeyja í myndum. Safnið á sennilega ekki sinn líka hér á landi og þó víðar væri leitað.

Sigurgeir er hluti af 70 ára sögu Sjómannadagsblaðs Vestmannaeyja og á sinn þátt í að koma blaðinu á þann stall sem það er á. Metnaður hans og dugnaður er það sem við njótum í dag. Hér er hann í Álsey sem hann þekkir flestum betur.

30

Sjómannadagurinn 2021

Sjómenn, til hamingju!

Vm - Félag vélstjóra og málmtæknimanna óskar sjómönnum og fjölskyldum þeirra til hamingju með daginn

w w w . v m . i s

l a n d s f é l a g

í

v é l -

o g

m á l m t æ k n i

31

MINNING LÁTINNA Ásgeir Ingi Þorvaldsson 16. júlí 1948-16. október 2020

mönnum framar. Það var aldrei erfitt að velja fyrir þig jólagjafir, peysa og góð bók var það.

Myndlistina nefnirðu og vá hvað myndirnar þínar eru fallegar.

Tvennt sé ég í fljótu bragði sem þú hefur ekki erft frá föður þínum og það er söngurinn og hestamennskan en Hrefna systir þín var að sýna okkur gamla mynd af þér þar sem þú stendur og heldur í beisli á hesti sem afi Tolli hefur líklega átt. Hún segir: „Sjáið þið svipinn á honum!“ Það sást svo vel á myndinni að þetta var ekki þinn tebolli.

Ágúst Ingi fæddist og ólst upp á Blönduósi. Foreldrar hans voru Þorvaldur Ásgeirsson og Sigurborg Gísladóttir. Eftirlifandi kona hans er Guðfinna Sveinsdóttir. Börn þeirra eru Sveinn og Borgþór. Fyrir átti hann Maríu Nsamba og Þorvald.

Hann lærði múrverk ásamt því að stunda sjómennsku.

ínu í Vestmannaeyjum. daginn 24. október

Elsku pabbi minn, það er margs að minnast og erfitt að hugsa til þess að geta ekki kíkt aðeins inn og sjá hvernig þú hefur það. Ég var að lesa minningargreinina sem þú skrifaðir þegar pabbi þinn kvaddi okkur og eitthvað hefur þú fengið frá honum því þótt þú skrifir að þú hafir ekki gengið í sporin hans þá gerðir þú það nú heldur betur en þú gerðir þér fyrir. Þú minnist hans fyrir stundvísi, heiðarleika og vinnusemi sem er nákvæmlega það sama og ég minnist þín fyrir og þá sérstaklega vinnuseminnar.

Röskari mann hef ég aldrei séð, þú vildir ekkert slór og það átti bara að ganga í hlutina. Þetta hef ég ætíð haft að leiðarljósi og fæ það frá þér. Þú talar um að pabbi þinn hafi haft unun af skáldskap og þar varst þú

ættingjar og vinir ni á vef Landakirkju.

óttir Nsamba Gréta Hjálmarsdóttir Alda Ómarsdóttir a Sif Jónsdóttir börn

32

Óteljandi voru áhugamál og félagsmál sem þú hafðir og sinntir af fullum hug. Þar má nefna margt og ég er samt nokkuð öruggur með að gleyma einhverju: Skátar og björgunarfélagið á Blönduósi og í Eyjum, Eyverjar, Sjóve þar sem þú hnýttir alla þína króka og flugur sjálfur, golfið, brids, snoker, backgammon, scrabble, listmálun þar þú varst með sýningar, semja ljóð, skrautskriftin, Týsheimilið og svarta gengið, Olískaffið, þjóðhátíðarnefnd fyrir Tý, Everton klúbburinn, Oddfellowreglan.

Vinnustaðirnir voru líka margir en best fannst þér að vera í múrverkinu yfir sumartímann og stunda sjómennsku yfir veturinn og fékk ég að vinna með þér og fyrir þig.

Einnig áttirðu Lunda VE 88 með Gísla Kristjánssyni og Eydísi þar sem átti að reyna við sjóstöng, vannst við að vakta Keikó og gesti sundlaugarinnar og svona mætti lengi telja. Listinn er ekki tæmandi. Þess vegna var svo erfitt að sjá þig veikjast og hafa ekki stjórn á huganum þínum, málskilningi og

tali og hvernig þú dróst þig til baka vegna þessa. Þó svo sjúkdómur sem þessi sé langt frá því að vera grín þá voru orðin sem þú notaðir stundum svolítið skondin. Ipad var sýslumannstæki, þvagpoki var heimavistarpoki, stýrimaður var strumpur og sósa var litur. Ég sé þegar ég les minningargreinar þínar um foreldra þína hvað þú elskaðir þau mikið og hvað þú varst mikill mömmustrákur, sem ég er reyndar líka. Nú ertu kominn í þeirra faðm og skilur eftir þig stórt skarð hjá okkur sem elskum þig og minnumst þar til við hittumst aftur. Ég skil hérna eftir ljóðið sem þú og mamma þín áttuð saman.

Trúðu á tvennt í heimi tign sem æðsta ber: Guð í alheimsgeimi, Guð í sjálfum þér.

(Steingr. Thorsteinsson) Ég bið að heilsa í sumarlandið, elsku pabbi minn. Þinn elskandi sonur, Sveinn (Svenni)

Brynjar Karl Stefánsson 2. ágúst 1939-20. apríl 2021

Brynjar Karl fæddist á Akureyri og andaðist á Hraunbúðum. Foreldrar hans voru Stefán Árnason frá Dagverðareyri, f. 19. september 1897, d. 23. maí 1977, og kona hans Ragnheiður Jónsdóttir frá Engimýri í Öxnadal, f. 24. febrúar 1899, d . 19. júlí 1980.

Systkini Brynjars Karls voru tíu, þar af átta sem komust á legg. Þau voru Ólafur, Sigríður, Örn, Anna Fríða og Jón, sem öll eru látin, Stefán Gunnar, Sigurður Árni og Auður.

Eiginkona Brynjars Karls var Ester Óskarsdóttir, f. 1. september 1941, d.

29. október 2008. Foreldrar hennar voru Óskar Jósúason úr Snóksdal, f. 22. október 1915, d. 10. ágúst 1987, og Jósebína Grímsdóttir frá Reykjavík f. 25. nóvember 1921, d.

28. desember 1993. Þau giftu sig 17. júní 1941 eignuðust tvö börn: 1. Óskar Freyr Brynjarsson, maki Ólafía Birgisdóttir og börn þeirra eru 1.1 Davíð Þór Óskarsson, kvæntur Birnu Vídó Þórsdóttur.

Börn þeirra eru Hreggviður Jens og Baltasar Þór. 1.2 Ester Óskarsdóttir, maki Magnús Stefánsson. Börn þeirra eru Bríet Ósk og Stefán Máni. 1.3 Brynjar Karl Óskarsson, maki Sandra Gísladóttir. Barn þeirra er Lilja Rut. 2. Dóra Kristrún Brynjarsdóttir, maki Magnús Matthíasson. Börn þeirra eru Katrín Ósk Magnúsdóttir og

Katla María Magnúsdóttir.

Brynjar ólst upp að Norðurgötu 15 á Akureyri og fluttist með foreldrum sínum að Austurvegi 3 í Vestmannaeyjum árið 1955. Lærði vélsmíði í Völundi og tók síðan vélstjóraprófið, vann í Vélsmiðjunni Völundi og Hraðfrystistöðinni.

Var lengi til sjós, meðal annars á Andvara, Suðurey og Gígjunni og lauk vinnuferlinum í Fesinu hjá Ísfélaginu. Um skeið ráku þau Ester verslunina Gimli, Búrið.

Brynjar og Ester hófu búskap á Gamló, Gamla spítalanum – áður Franska spítalanum, en fluttu 1964 á Grund, Kirkjuvegi 31, sem þau byggðu ásamt foreldrum hans og Önnu, systur hans. Þau bjuggu þar allt til ársins 1980 þegar þau byggðu einbýlishús að Búhamri 21. Þau stoppuðu stutt við þar og fluttu aftur á Gamló. Þar bjó Brynjar Karl þar til hann fór á Hraunbúðir haustið 2016. Útför Brynjars Karls fór fram frá Landakirkju í Vestmannaeyjum föstudaginn 30. apríl 2021.

Dóra Kristrún

Elías Gunnlaugsson

22.febrúar 1922-5. febrúar 2021

býr í Vestmannaeyjum. Hálfbróðir þeirra var Gunnlaugur Scheving sem er látinn.

Elías giftist Margréti Sigurjónsdóttur, ættaðri frá Brekkhúsi í Vestmannaeyjum 14. október 1944.

Hún var fædd 20. desember 1923 og lést 21. nóvember 2016. Börn þeirra eru 1. Hjördís, maki Hannes G. Thorarensen. Börn þeirra eru Elías, Haraldur og uppeldisdóttir Ingunn Erla. 2. Viðar, maki Guðmunda Áslaug Bjarnadóttir. Börn þeirra Bjarni Geir, Sindri, Margrét Lára og Elísa. 3. Björk, maki Stefán Örn Jónsson. Börn þeirra Jón Viðar og Anna Fríða. Barnabarnabörnin eru 22 og barnabarnabarnabörnin 2.

Eins og tíðkaðist á þessum árum fór fólk ungt að vinna og þar var Elías engin undantekning. Elli, eins og hann var jafnan kallaður, hóf ungur starfsferil sinn. Hann byrjaði 14 ára gamall að beita og 15 ára hóf hann sjómennskuna. Hann var á ýmsum bátum sem skipstjóri og vélstjóri.

Elli var skipstjóri á Veigu Ve þegar hún fórst suðvestur af Vestmannaeyjum 1952. Áhöfnin var sú fyrsta á Íslandi sem bjargað var í gúmmíbjörgunarbát. Þessi reynsla markaði lífsgöngu hans alla tíð. Hann lauk sjómennskuferlinum með Bjarnhéðni Elíassyni á Elíasi Steinssyni og voru það farsæl ár.

Síðan lá hans leið í vélsmiðjuna Magna og þaðan í Skipalyftuna ehf. Elli hætti að vinna 78 ára.

Elli elskaði sjómannslífið og allt í kringum það. Veðrið var aðaláhugamálið og í það spáði hann daglega.

Elías fæddist á Gjábakka í Vestmannaeyjum, sonur Gunnlaugs Sigurðssonar og Jónu Elísabet Arnoddsdóttur.

Alsystkini Elíasar voru Aðalsteinn, Þórarinn, Sigurbjörg, Arnoddur, Guðbjörg, Jón, Guðný og Ingvar. Öll eru látin nema Guðný sem

Elli og Maggý byggðu sér myndarlegt hús á Boðaslóð 17 og áttu heima þar lengst af en fluttu síðan á Brimhólabraut 5 í Vestmannaeyjum.

Elli var mikill útivistarmaður og gekk um Eyjuna á hverjum degi. Hann fór á fjöll á meðan heilsan leyfði.

33

Hann fylgdist vel með fuglunum í berginu og fór sérstaklega að kanna komu vorfuglana ár hvert. Hann fór daglega í sund enda heilsuhraustur nánast fram á síðasta dag. Honum þótti gott að sækja messu og gerði það lengst af eða þar til heyrnin var orðin það léleg að hann naut ekki stundarinnar.

Síðustu æviárin var heimili Ella á Hraunbúðum Vestmannaeyjum og það var honum frekar erfitt að þurfa að yfirgefa sitt hús. Eftir að Maggý hans dó hrakaði honum og síðustu fjögur árin voru honum erfið því hann saknaði mjög Maggýar sinnar.

Elli andaðist á Hraunbúðum, saddur lífdaga, þegar hann átti eftir 17 daga í 99 ára afmælisdaginn sinn.

Blessuð sé minning Elíasar Gunnlaugssonar.

Gísli Matthías Sigmarsson 9. október 1937-6. júní 2020

Gísli Matthías Sigmarsson fæddist í Vestmannaeyjum 9. október 1937.

Hann var sonur hjónanna Þórunnar Júlíu Sveinsdóttur, f. 8. júlí 1894, d. 20. maí 1962, og Sigmars Guðmundssonar frá Miðbæ í Norðfirði, f. 28. ágúst 1908, d. 4. júlí 1989. Sigmar og Þórunn eignuðust tvö börn saman, Gísla Matthías og Guðlaugu Erlu, f. 11. október 1942, d. 11. maí 2005. Þórunn Júlía, móðir Gísla Matthíasar, var tvígift. Fyrri maður hennar var Matthías Gíslason formaður en hann fórst með mótorbátnum Ara VE 24. janúar árið 1930. Börn þeirra voru Ingólfur 34

Símon, f. 17. desember 1916, d. 18. október 1999; Sveinn f. 14 ágúst 1918, d. 15. nóvember 1998; Óskar f. 22. mars 1921, d. 21. desember 1992; Gísli f. 17. apríl 1925, d. í bílslysi í Reykjavik 27. maí 1933 átta ára gamall; Matthildur Þórunn f. 13. júní 1926, d. 6. nóvember 1986. Á sjómannadaginn 1960 kvæntist Gísli Sjöfn Kolbrúnu Benónýsdóttur, f. 15 apríl 1937. Ung byggðu þau nýtt hús á Faxastíg 47 þar sem þau bjuggu allan sinn búskap og Bobba býr enn. Börn þeirra eru Sigmar, f.

27.desember 1957; Katrín, f. 1. mars 1960; Benóný f. 27. júlí 1962; Grímur Þór f. 22. desember 1964; Gísli Matthías f. 15. maí 1973; Sigurður Friðrik f. 2. mars 1975 og Frosti f. 13. desember 1977.

Gísli var kjörinn heiðursfélagi Skipstjóra- og stýrimannafélagsins Verðandi 1998 og 2014 voru Gísli og Sjöfn Kolbrún (Bobba) kona hans tilnefnd Eyjamenn ársins af Eyjafréttum. Þann heiðurstitill áttu þau sannarlega skilið enda bæði þekkt fyrir dugnað og heiðarleika. Í Eyjafréttum sagði af þessu tilefni: „Eyjamaður ársins er alþýðufólk sem í ár eru reyndar maður og kona og eru hjón; sem hafa gefið Eyjunum mikið, lagt af mörkum sjö börn, sem öll utan eitt búa í Eyjum og reka hér myndarleg fyrirtæki.“ Þarna er átt við fyrirtækin Grím kokk, Slippinn og Gott en Gísli vann með sínu fólki við uppbyggingu á þessum fyrirtækjum eftir að hann var hættur sjómennsku.

Gísli hóf starfsferil sinn sem kokkur í matstofu Vinnslustöðvarinnar hf. en síðan lá leið hans á sjóinn. Þá varð ekki aftur snúið og gerði hann sjómennskuna að ævistarfi.

Sextán ára gamlir keyptu þeir Gísli og Júlíus Sigurbjörnsson nýjan trillubát sem smíðaður var á Siglufirði og fékk hann nafnið Grímur VE eftir Grími Hákonarsyni í Auðsholti í Ölfusi. Gísli var ungur í sveit hjá honum. Gísli og Júlíus stunduðu línu- og handfæraveiðar á Grími en áttu bátinn ekki í mörg ár, smábátaútgerð átti ekki við þá, vinina.

Gísli tók vélstjórnarnámskeið árið 1954 og starfaði sem vélstjóri í nokkur ár, meðal annars á Björgu VE 5, Gullveigu VE 331 en lengst af á Leó VE 294 og Leó VE 400, hjá bróðir sínum Óskari Matt. skipstjóra og föður sínum, Sigmari, sem áttu bátana.

Ég á margar góðar minningar frá samveru okkar Gísla gegnum árin.

Við ólumst upp saman þegar ég var tekinn kornabarn í fóstur til ömmu minnar, Þórunnar Sveinsdóttir á Byggðarenda, móður Gísla, vegna berklaveiki móður minnar. Þegar Þórunn dó flutti ég til Gísla og Bobbu, þá 14 ára gamall, og var þar í 10 ár. Ég hugsa oft um það hvað ég var heppinn og er þakklátur fyrir að hafa fengið að vera einn af fjölskyldunni á Faxastíg 47 með þeim hjónum og börnum þeirra þar sem alltaf var líf og fjör. Það var gott að vera á þessu góða heimili og ég hef alltaf verið stoltur af því að tengjast þessari fjölskyldu. Gísli var við mig alla tíð sem besti bróðir og vinur. Sem smápeyja tók hann mig oft með sér á bryggjurnar og niður í báta sem hann var á. Það er mér minnisstætt sem smápeyja að fá að koma með niður í mótorhús og fylgjast með þegar Gísli frændi kveikti á prímusum með tilheyrandi hávaða til að hita upp glóðarhausa og fylgjast með honum gangsetja þessa stóru vél í bátnum.

Árið 1958 tók Gísli 120 tonna skipstjórnarnámskeið en var þó vélstjóri þar til hann hóf skipstjórn 1963 með Gullþóri VE 39. Þar með hófst farsæll skipstjórnarferill hans.

Gísli fór í Stýrimannaskólann í Reykjavík og lauk þaðan prófi II. stigs veturinn 1963-1964. Eftir að hann lauk því námi starfaði hann sem skipstjóri 1965 á Ísleifi II. Þá var hann stýrimaður og skipstjóri á Leó VE 400, síðar skipstjóri og útgerðarmaður á Elliðaey VE 45 og Katrínu VE 47 sem hann átti með Sigmari syni sínum.

Eitt sinn fór hann með mig, líklega 11 ára gamlan, í ferðalag að Auðsholti í Ölfusi þar sem hann var í sveit. Þá var farið með mjólkurbátnum til Þorlákshafnar. Þetta var í fyrsta skipti sem ég kom upp á land og í sveit, mér fannst ferðalagið skemmtilegt og eftirminnilegt fyrir lítinn Eyjapeyja sem aldrei var sendur í sveit.

Ég byrjaði minn sjómannsferil með Gísla á Gullþóri VE 39 á vetrarvertíð 1963. Seinna vorum við saman á Leó og í mörg ár var ég vélstjóri og stýrimaður hjá honum á Elliðaey VE 45. Það var gott að vera á sjó með Gísla. Hann var dugnaðarforkur, öruggur, gætinn og góður skipstjóri sem hugsaði vel um mannskapinn og fiskaði vel.

Hann var alltaf tilbúinn að kenna manni, enda reynslumikil og klár sjómaður.

Gísli var alla tíð gjafmildur og einstaklega duglegur og hjálpsamur, bæði við mig og mína fjölskyldu, og ég veit að margir nutu gestrisni hans og velvilja.

Gísli Matthías lést á Landsspítalanum á sjómannadaginn 6. júní 2020.

Blessuð sé minning þín kæri frændi.

Sigmar Þór Sveinbjörnsson

Grétar Þorgilsson 19. mars 1926-31. maí 2020

Grétar Þorgilsson, skipstjóri og útgerðarmaður í Vestmannaeyjum, lést 31. maí 2020 á Heilbrigðisstofnun Suðurlands í Vestmannaeyjum. Hann fæddist 19. mars 1926 á Heiði í Vestmannaeyjum. Foreldrar Grétars voru Þorgils Guðni Þorgilsson og kona hans Lára Kristmundsdóttir. Alls voru þeir fimm bræðurnir, Ari, Baldur, Grétar, Jón og Haukur. Árið 1950 kvæntist Grétar eftirlifandi konu sinni, Þórunni Pálsdóttur frá Þingholti. Börn Grétars og Þórunnar eru Þorsteina, Páll Sigurgeir, Gunnar Þór, Margrét Íris, Lára Huld og Sindri Þór. Fyrir átti Grétar Guðbjörgu.

Fólk fætt á þriðja áratug síðustu aldar, og kveður okkur núna, hefur lifað tímana tvenna og haft stórt hlutverk við að byggja upp samfélagið sem við Íslendingar þekkjum í dag. Fólk af þessari kynslóð vissi að til þess að ná árangri þyrfti að hafa fyrir hlutunum og að lífið gengi í bylgjum.

Grétar ólst upp í Vestmannaeyjum til tólf ára aldurs þegar hann var sendur í sveit að Hofi í Öræfum þar sem hann var í fjögur til fimm ár. Grétar kom til Eyja 16 ára og byrjaði þá til sjós sem varð hans starfsvettvangur alla tíð. Hann var um tíma á togaranum Bjarnarey VE og fór í Stýrimannaskólann 1957. Eftir það var hann stýrimaður á Bergi VE og Reyni VE, skipstjóri á Ver VE, Sindra VE og Hamrabergi VE. Árið 1967 keypti hann Gylfa VE og gerði út til ársins 1979. Grétar endaði starfsferilinn á Herjólfi. Í sveitinni veikist hann heiftarlega.

Eftir hafa legið milli heims og helju í viku eða tvær var hann fluttur yfir fljót og sanda á kviktrjám milli tveggja hesta áður en hann komst í bíl. Tók ferðin til Reykjavíkur nær tvo daga. Hann komst til heilsu en frá því þetta gerðist hefur allt breyst í Öræfum og Vestmannaeyjum. Á fyrstu árunum á sjónum lenti hann í sjávarháska. Lagt var upp í blíðu en fljótlega gerði kolvitlaust veður. Áhöfnin lenti í hafvillum, var sambandslaus í tvo sólarhringa og báturinn jafnvel talinn af. Grétar dáðist að þeim er stýrðu bátum heilum til hafnar og brátt var hann sjálfur kominn í hóp öflugra skipstjóra í Vestmannaeyjum.

störf sín til sjós á sjómannadaginn 1996.

Allt gerði Grétar vel en hafði sinn takt í öllu. Sögumaður mikill og minnið ótrúlegt, alveg til þess síðasta. Grétar hafði skarpa sýn á menn og málefni og óhræddur að láta skoðanir sínar í ljós. Þoldi ekki óréttlæti og gustaði mikinn þegar honum var misboðið. Hann var líka stríðinn og hafði lag á að ná mönnum upp þegar sá gállinn var á honum.

Mikil tónlist var á æskuheimilinu og var Grétar maður gleði og söngs. Fékk í vöggugjöf einstaka söngrödd og hennar nutu margir á góðri stund. Nágrannarnir minnast þess þegar Grétar var að baða börnin og sterk tenórröddin hljómaði um nágrennið. Þá fóru konur út á tröppur til að njóta betur. Í söngnum birtist gleðimaðurinn Grétar sem á góðri stund var manna skemmtilegastur.

Söngurinn var ástríða hans og stórtenórarnir hans menn.

Sóttust margir eftir að taka með honum lagið á þjóðhátíðum og oft tók hann lagið í Höllinni, aðalskemmtistað Eyjanna.

Grétar hefur starfað með mörgum um ævina og komist vel af viðflesta. Sjálfur sagðist hann einhvern veginn svoleiðis gerður að eiga mjög gott með að lynda við fólk. Hann var kletturinn í fjölskyldunni, tók öllu með ró og yfirvegun og sagði sögur. Það eru forréttindi fyrir afkomendur og hana Tótu að hafa notið hans þetta lengi. Hans verður sárt saknað en margs er líka að minnast. Ómar Garðarsson.

Þessar sögur fylgja hér til að bregða upp mynd af því sem mótaði þessa kynslóð, kallaði ekkert ömmu sína og á svo mikla virðingu skilið. Verðugir fulltrúar hennar eru Þórunn Pálsdóttir og Grétar. Hún stýrði stóru heimili af skörungsskap og hann sótti sjóinn. Grétar var vel liðinn hvar sem hann kom og bera honum vel söguna sem voru með honum til sjós. Hann var heiðraður fyrir 35

Guðjón Ármann Eyjólfsson 10. janúar 1935-10. mars 2020

Guðjón Ármann Eyjólfsson var fæddur í Vestmannaeyjum 10. janúar 1935, sonur hjónanna Guðrúnar Brandsdóttur og Eyjólfs Gíslasonar skipstjóra frá Bessastöðum. Hann lauk landsprófi frá Gagnfræðaskólanum í Vestmannaeyjum árið 1951, hóf nám við Menntaskólann á Laugarvatni og var þar einn vetur en fór 1952 í Menntaskólann í Reykjavík og lauk þaðan stúdentsprófi úr máladeild vorið 1955. Ári síðar lauk hann stúdentsprófi úr stærðfræðideild .

til Eyja en hélt áfram kennslu við Stýrimannaskólann í Reykjavík og varð skólameistari hans árið 1981. Því starfi gegndi hann til ársins 2003.

Eftir Guðjón Ármann liggur mikill fjöldi ritaðra greina í blöðum og tímaritum. Hann var ritstjóri Sjómannadagsblaðs Vestmannaeyja árin 1965 til 1975 og í það blað ritaði hann á annað hundrað greina. Þá hafa verið gefnar út bækur eftir hann, þar á meðal þrjár útgáfur af Stjórn og sigling skipa, þarfri og góðri kennslubók og handbók fyrir sjómenn þar sem fjallað er um siglingareglur og ýmis undirstöðuatriði í sjómennsku; Vestmannaeyjar, byggð og eldgos, sem bæði er lýsing á eldgosinu 1973 og afleiðingum þess sem og aldarfarslýsing frá byggðinni sem varð eldi og ösku að bráð í náttúruhamförunum. Þá var Guðjón Ármann höfundur að Árbók Ferðafélags Íslands 2009 sem fjallar um Vestmannaeyjar, glæsilegu riti sem tilnefnt var til verðlauna. Að lokum skal nefna kennslubók í Siglingafræði sem kom út 2013.

Guðjón Ármann fór til náms við sjóliðsforingjaskóla danska sjóhersins, lauk því árið 1960 og útskrifaðist sem sjóliðsforingi og lærði þar einnig sjómælingar. Að loknu námi vann hann um tíma við sjómælingar í Danmörku en hélt síðan heim til Íslands og starfaði fyrir Landhelgisgæsluna um skeið, aðallega við sjómælingar. Árið 1962 sá hann um eitt námskeið í Eyjum fyrir verðandi stýrimenn, námskeiðið var á vegum Stýrimannaskólans í Reykjavík.

Árið 1993 var Guðjón Ármann sæmdur riddarakrossi hinar íslensku fálkaorðu fyrir störf sín að fræðslumálum sjómanna. Hann var einnig kjörinn heiðursfélagi Stýrimannafélags Íslands á 75 ára afmæli félagsins 1994. Hann hafði mikinn áhuga á björgunar- og öryggismálum sjómanna.

Árið 1964 var hann skipaður skólastjóri við nýstofnaðan Stýrimannaskóla í Vestmannaeyjum og gegndi því starfi til ársins 1975. Í gosinu 1973 fluttist Stýrimannaskólinn í Vestmannaeyjum í húsnæði Stýrimannaskólans í Reykjavík og þaðan útskrifuðust nemendur skólans úr Eyjum gosárið 1973.

Guðjón Ármann sneri ekki aftur

Þegar hlé var á skólastarfi Stýrimannaskólans í Eyjum á sumrin fór Guðjón Ármann stundum á sjó sem háseti á ýmis skip, togara, trollbáta og síldveiðiskip, til að kynna sér sjómannsstarfið í raun og drýgja tekjurnar. Sagan segir að eitt sinn hafi hann verið á síldarbát þegar áhöfnin landaði síld í Reykjavíkurhöfn. Guðjón Ármann var í lestinni. Við sömu

36

Guðjón Árman hafði það áhugamál að læra tungumál. Hann talaði góða frönsku, þýsku, ensku, dönsku og fleiri tungumál.

bryggju var franskt herskip og fylgdust borðalagðir skipverjar af því áhugasamir með lönduninni og höfðu líklega ekki verið vitni að slíku fyrr. Þegar Guðjón Ármann kom upp úr lestinni í pásu, ekkert nema síldarhreistur eins og eðlilegt var í síldarlöndun, tók hann eftir þessum borðalögðu mönnum á bryggjunni, vippaði sér upp á bryggju og fór að spjalla við á frönsku. Þeir urðu ekki lítið hissa þegar þeir komust að því að þarna væri enginn venjulegur háseti að koma upp úr lest fiskiskips, heldur velmenntaður sjóliðsforingi frá danska sjóhernum og skólastjóri stýrimannaskóla þar að auki! Þetta atvik lýsir Guðjóni Ármanni vel, hann var alveg laus við snobb og merkilegheit. Ég kynntist Guðjóni Ármanni þegar ég var nemandi í Stýrimannaskóla Vestmannaeyja frá 1969 til 1971. Þar myndaðist með okkur náin og góð vinátta sem entist alla tíð.

Við áttum mikið og gott samstarf í sambandi við Sjómannadagsblað Vestmannaeyja og ótal margt fleira sem ekki verður rakið hér.

Guðjón Ármann gekk í AKÓGES í Vestmannaeyjum 26. nóvember 1962 og í AKÓGES Reykjavík 6. janúar 1975. Hann var því alls 58 ár í félaginu.

Eftirlifandi eiginkona Guðjóns Ármanns er Anika Jóna Ragnarsdóttir frá Lokinhamradal í Arnarfirði.

Eiga þau fjögur börn; Ragnheiði, Ragnar, Eyjólf og Kristínu Rósu.

Guðjón Ármann Eyjólfsson lést á Landspítalanum í Fossvogi 16. mars 2020, 85 ára að aldri.

Sigmar Þór Sveinbjörnsson

Ágúst Guðmundsson

16. júní 1942- 23. maí 2020

Ágúst Guðmundsson fæddist í Djúpavík á Ströndum. Foreldrar hans voru Guðmundur Pétur Ágústsson og Ester Lára Magnúsdóttir. Kona hans var Ása Hólmfríður Sigurjónsdóttir sem lést 28. ágúst 2020. Þau eignuðust fjögur börn. Ágúst fluttist til Vestmannaeyja 1962 og var vélstjóri á hinum ýmsu skipum þar til hann stofnaði útgerð með Einari Ólafssyni skipstjóra árið 1971 og keyptu Kap II VE-4. Árið 1976 keyptu þeir síðan stærra skip sem þeir seldu 1987 og hættu útgerð. Öryggismál sjómanna voru þeim hugleikin komu þeir að hönnun og uppsetningu á öryggisloka fyrir spilbúnað og unnu þeir einnig með Sigmund Jóhannssyni að fyrsta sleppibúnaði fyrir björgunarbáta sem bjargað hefur mörgum sjómanninum úr háska. Það er komið að leiðarlokum hjá Gústa vini mínum, miklu fyrr en ég átti von á og á hugann leita minningarbrot sem ljúft er að rifja upp.

Eyjamenn voru heppnir að fá Gústa í sitt lið en hann eins og margir efnilegir ungir menn réð sig á vertíð til Eyja. Gústi réð sig um borð á Ófeig II Ve. Þar var stýrimaður Grétar Skaptason og fékk Gústi leigt herbergi hjá honum og Bíbi konu hans. Ása systir Bíbíar bjó í hinum hluta hússins ásamt foreldrum þeirra systra. Ekki leið á löngu þar til Gústi og Ása fóru að vera saman.

Fystu kynni mín af Gústa og Ásu voru í gegnum Ingólf Grétarsson æskuvin og jafnaldra og hafa þau góðu kynni enst nú yfir 50 ár. Þau hjónin voru dugleg að bjóða okkur vinunum heim í veislumat og voru alltaf höfðingjar heim að sækja. Það kom fljótt í ljós hvaða mann Gústi hafði að geyma. Hann tók öllum jafn vel, hafði traust og notalegt viðmót ásamt því að vera einstaklega hjálpsamur og aflaði það honum margra vina. Þegar mér stóðst til boða að taka við vélstjóraplássi á Gjafari Ve 300 hjá Rafni Kristjánssyni þegar ég var 19 ára þá leitaði ég ráða hjá Gústa. Þá var hann vélstjóri í Fiskiðjunni. Hvatti hann mig til að taka plássinu og bauðst til að eyða sumarfríinu sínum um borð í Gjafari VE 300 til að koma mér inn í starfið.

Ekki má gleyma gosnóttinni. Þegar ég kem niður á bryggju voru Gústi og Ása komin að skipshlið með börnin sín tvö Ester og Guðmund og var Ása þá langt gengin með Ágúst Grétar og voru þau fyrst um borð. Daginn áður var ég búinn að vera að vinna í vélarrúmi skipsins og var því skipið ekki tilbúið til gangsetningar. Gústi kom þá mér til aðstoðar og vorum við vinirnir í tæpan klukkatíma að koma skipinu í gang. Á þeim tíma fylltist skipið og sigldi Gjafar VE 300 með 430 manns frá Vestmannaeyjum til Þorlákshafnar þessa afdrifaríku nótt.

Eitt árið fórum við hjónin ásamt dætrum okkar á æskustöðvar Gústa á Djúpuvík á Ströndum. Þar var Gústi í essinu sínu, sýndi okkur æskuheimili sitt og allt það markverðasta. Hann var þá á húsbílnum Götuskegg ásamt Sæþóri syni sínum og grilluðu þeir feðgar handa okkur silung í fjöruborðinu. Það var alltaf gaman að koma í tjaldið hjá Gústa og Ásu á þjóðhátíð. Söngur, gítarspil og mikil veisluhöld voru fastir liðir í tjaldinu þeirra í gegnum árin en

Gústi var mikill gleðimaður og hreif allan mannskapinn með sér.

Núna síðasta árið höfum við verið nágrannar á Strandvegi 30 í Vestmannaeyjum og áttum við oft notalegt spjall í fallegri íbúð þeirra hjóna. Þeir missa sem eiga og við sem áttum vin í Gústa söknum hans sárt. Við Ragnheiður sendum hjartanlegar samúðarkveðjur til Ásu og fjölskyldunnar allrar.

Guðjón R. Rögnvaldsson.

Haukur Jóhannsson 18. nóvember 193218. febrúar 2021

Haukur Jóhannsson, skipstjóri og útgerðarmaður, fæddist í Vestmannaeyjum, sonur hjónanna Jóhanns Sigfússonar, forstjóra og útgerðarmanns í Vestmannaeyjum og síðar báta- og skipasala í Reykjavík, og Ólafíu Sigurðardóttur húsmóður. Systir Hauks var Sigríður Anna Lilja og bræður Hauks eru Birgir og Garðar.

Haukur kvæntist eftirlifandi eiginkonu sinni, Emmu Kristjánsdóttur frá Stað, á gamlársdag 1954. Áttu þau 66 ára brúðkaupsafmæli síðastliðin áramót.

Foreldrar hennar voru Kristján Egilsson og Sigurbjörg Sigurðardóttir. Börn Hauks og Emmu eru Kristján, Guðrún, Jóhanna og Sigurður Óli.

Haukur hóf sjómannsferil sinn sem háseti sumarið 1947, þá á 15. aldursári. Hann sótti sér 37

vélstjórnar- og skipstjórnarréttindi.

Var hann skráður sem vélstjóri í skipsrúm fyrst árið 1950 og sem stýrimaður árið 1953. Í febrúar 1955, þá nýorðinn 22 ára gamall, var hann ráðinn skipstjóri á Gamm VE 57.

Starfaði Haukur sem skipstjóri eftir það á Freyfaxa NK 101, Mars VE 201, Faxa VE 282 og Sjöfn VE 37.

Hinn 13. júní 1962 hófst útgerðarsaga Hauks er hann keypti Faxa VE 282, þá 29 ára gamall. Báturinn brann og sökk árið 1970; mannbjörg varð. Árið 1972 keypti hann Sjöfn VE 37 og gerði hana út til 1990, fyrst í félagi með öðrum manni en frá 1975 einn.

Var Haukur gjarnan kenndur við Sjöfnina eftir það. Eftir 1990 gerði hann út smábát um nokkurt skeið.

Haukur var farsæll í sínum störfum.

Ekki er annað vitað en aldrei hafi maður slasast illa undir hans stjórn sem ekki var sjálfgefið á þessum árum þegar árlegt manntjón var mikið.

Haukur var virkur í félagsstörfum.

Var m.a. um áratuga skeið félagi í Oddfellow og gegndi trúnaðarstörfum fyrir Skipstjóraog stýrimannafélagið Verðandi.

Haukur var gerður að heiðursfélaga í Skipstjóra- og stýrimannafélaginu Verðandi á 75 ára afmæli félagsins. Þá var hann heiðraður af Sjómannadagsráði Vestmannaeyja fyrir vel unnin störf í þágu sjómannastéttarinnar.

Haukur var mikill Eyjamaður, fæddist og bjó alla tíð í Eyjum utan þess tíma sem hann sótti sér menntun til Reykjavíkur og á meðan Heimaeyjargosinu 1973 stóð. Í gosinu missti fjölskyldan húsið sitt. Haukur var alltaf staðráðinn í að flytja aftur heim og var meðal þeirra fyrstu, ef ekki sá fyrsti, til að byrja að byggja nýtt hús eftir gos.

Jarðvegsvinnu var lokið fyrir árslok 1973 og steypan fór að renna strax í janúar 1974.

Haukur kvaddi fimmtudaginn 18. febrúar 2021. Það kvöld tók við vertíð á nýjum miðum, hann sigldi friðsæll inn í nóttina eftir töluverða ágjöf og pus dagana á undan. Baráttumaður inn að kjarna, staðráðinn í að sigrast á fyrirstöðunni, uppgjöf var ekki 38

fyrirséð. Haukur lést á 89. aldursári.

Miðað við aldur var hann óvenju vel á sig kominn á líkama og sál allt fram á síðasta ár þegar veikindi tóku sig upp sem að lokum ekki var hægt að sigrast á. Fram á síðasta dag var hann að skipuleggja framtíðina, hvað hann ætlaði að gera í sumar, hvernig hlutum skyldi háttað jólin 2021. Það lýsir andlegu þreki og styrk að hugsa með þessum hætti, hafa þennan lífsvilja og löngun til að halda áfram. Æðruleysið algjört.

Segja má að með þessu hafi hann kennt okkur sem eftir honum horfa enn eina lífregluna: að virða lífið.

Hörður fæddist í Vestmannaeyjum og lést á krabbameinsdeild Landspítala í Reykjavík. Foreldrar hans voru Adolf Óskarsson og Ásta Vigfúsdóttir. Hann var elstur 5 systkina. Eftir honum koma í aldursröð Erla fædd 1952, Vigfús fæddur 1955 (lést af slysförum 1967), Hilmar fæddur 1960 og Adolf fæddur 1962. Árið 1968 eignaðist Hörður Elsu Björk. Dóttir hennar er Hera Sif Kristinsdóttir, 17 ára. Árið 1969 eignaðist Hörður Ragnar Hannes Guðmundsson.

Dætur hans eru Guðrún Erla, 21 árs og Anna Lára, 20 ára.

Haukur var vel gerður maður sem lét gott af sér leiða og gerði samfélagið betra. Hann var elskaður heitt af sínum nánustu. Afabörnin og langafabörnin hændust mjög að honum og var hann alltaf tilbúinn til að veita þeim athygli og leika við þau. Sorg þeirra og söknuður er mikill en minningarnar verðmætar.

Árið 1976 giftist Hörður Nönnu Maríu Guðmundsdóttur og saman eiga þau tvær dætur: 1. Margrét Rós, fædd 1979, maki Matthías Wörle. Börn þeirra eru Óskar Snorri 10 ára og Otto Svanur 8 ára.

2. Ásta María, fædd 1987, maki Viktor Höskuldsson. Börn þeirra eru Höskuldur Orri 8 ára og Hörður Húni 4 ára.

Ég kveð föður minn uppfullur af kærleika og þakklæti. Í mínum huga er líf hans og andlát óður til lífsins. Ég mun sakna þess að heyra ekki í honum og ræða málin en ég trúi því að hann fylgist með fólkinu sínu úr fjarska.

Elsku pabbi, ég bið að heilsa.

Góða ferð.

Sigurður Óli Hauksson.

Hörður Adolfsson

28. mars1950-6. október 2020

Hörður minntist æskuáranna í Eyjum jafnan með þakklæti.

Eyjarnar með öllu sínu frelsi og fegurð fylgdu honum hvar sem hann fór. Systkini hans og foreldrar voru honum mjög kær og milli þeirra ríkti mikill kærleikur og vinskapur. Ungur að árum fór Hörður til sjós eins og svo margir aðrir ungir menn í Eyjum. Minningar frá þeim tíma veittu honum gleði og hlýju enda eignaðist hann marga góða vini sem fylgdu honum út ævina. Í framhaldinu fór hann á millilandaskip í nokkur ár og síðan lá leið hans í matreiðslunám í Reykjavík. Árið 1974 kynntist Hörður eftirlifandi konu sinni, Nönnu Maríu, og giftu þau sig árið 1976. Þegar nýja sjúkrahúsið var byggt í Eyjum árið 1974 var Hörður ráðinn yfirmatreiðslumeistari í eldshúsinu og vann þar til 1977 þegar hann lét af störfum og fór út í eigin rekstur.

Hann opnaði veitingastaðinn Skútann sem var samkomustaður margra í Eyjum og ráku þau hjónin staðinn til 1994. Þá ákvað fjölskyldan að flytja í bæinn og

Hörður skellti sér aftur á sjó á Flæmska hattinn. Þegar hann kom í land fór hann að vinna sem pípari og var í því fagi til starfsloka.

Ingi Páll Karlsson

8. júní 1945-15. nóvember 2020

Árið 2000 kom einstakt tækifæri upp í hendur Harðar, sem allur heimurinn fylgdist með, þegar Gunnar Marel fékk hann með í áhöfn víkingaskipsins Íslendings.

Hörður var svo sigldur í lífinu að hann átti alltaf afgang handa bátsfélögum sínum hvernig sem viðraði og á hverju sem gekk.

Traustur, vongóður og með þennan staðfasta kærleika í augum og fas sem virkar jafnt á landi og sjó. Árið 2020 var Hörður að jafna sig eftir aðgerð sem hann fór í síðla árs 2019. Í september 2020 greindist hann með krabbamein á lokastigi og lést 6. október 2020.

Hörður var mikill sögumaður og hafði gaman af því að segja sögur af sjálfum sér og öðrum.

Hann lét aldrei góða sögu líða fyrir sannleikann. Hann var fjarska stríðinn, uppátækjasamur og mikill grallari. Hann var vinamargur og átti marga kæra vini sem hann kynntist á lífsleiðinni. Við erum þakklát fyrir það góða fólk sem við kynntumst fyrir hans tilstilli.

Hann naut sín vel í afahlutverkinu og hans bestu stundir síðustu árin voru með barnabörnunum. Við söknum þessa sterka, yndislega og fallega pabba og afa sem átti alltaf til sleikjó handa sínum mönnum. Þínar dætur, Ásta María Harðardóttir og Margrét Rós Harðardóttir.

Ingi Páll Karlsson fæddist 8. júní árið 1945 á Þrúðvangi í Vestmannaeyjum. Hann var elstur af þremur börnum hjónanna Símoníu Valgerðar Pálsdóttur og Guðmundar Karls Guðmundssonar.

Yngri systur Inga Páls eru Marta og Áróra.

Eftirlifandi maki er Svana Anita Mountford en þau giftu sig 1966.

Börn Inga og Svönu er Valgerður Helga Ingadóttir f. 1965 og Hafliði Ingason f. 1974. Barnabörnin eru Aron Berg, Aníta Sif og Ragnar Ingi.

Eftir að Ingi Páll lauk barnaskólagöngu lá leiðin á sjóinn sem átti eftir að verða hans starfsvettvangur um árabil. Lengst af reri hann á bát sem faðir hans gerði út, Hafliða VE 13. Ingi Páll fann sig vel á sjónum og leysti pabba sinn af í brúnni. Seinna réri Ingi Páll lengi með Hafsteini á Jökli VE 15.

Ingi Páll og Svana hófu sambúð á Heiðarveg en bjuggu flest sín hjúskaparár að Boðaslóð 11. Svana sinnti börnum og búi af miklum myndarskap á meðan Ingi var á sjónum. Alveg er óhætt að fullyrða að hann hafi verið ákaflega samviskusamur og ósérhlífinn til allrar vinnu sem sást kannski best á því að þótt mörgum þætti full vinna og rúmlega það að stunda sjóinn, og væru hvíldinni fegnir þegar bátar lögðust að bryggju, þá var okkar maður fús til þess

að taka að sér fleiri verkefni sem honum var trúað fyrir. Þannig fékk Þórarinn Sigurðsson – Doddi hann til sín í íhlaupavinnu sem síðar varð aðalstarf Inga og Svönu, eftirlit björgunarbúnaðar fyrir flota Vestmannaeyja.

Ingi Páll naut margra lífsins gjafa og ekki síst þess að lengi framan bjó hann við góða heilsu og var reyndar alveg einstakt hreystimenni. Og það þó hann hafi nær alltaf verið með stóran vindil í munnvikinu og sennilega reykt ekki færri en tvo pakka á dag. Já, það er alveg óhætt að fullyrða að hann hafi verið rammur að afli og jafnvel aflmeiri en hann sjálfur gerði sér grein fyrir. Þegar hann var á sjónum áttu skipsfélagar það til að taka krók eða krumlu og hann sigraði auðvitað alltaf og meiddi jafnvel andstæðinga sína án þess að ætla sér það.

Hins vegar mega margir þakka fyrir þann mikla styrkleika sem Ingi Páll bjó yfir því tvisvar á sinni ævigöngu varð hann félögum sínum til bjargar.

Fyrra skiptið var á unglingsárum þegar hann og félagar voru í einhverju príli og þá rétt náði hann gripi í hár á vini sínum sem var við það að hrapa.

Síðara skiptið var á sjónum og skipsfélagi lenti í togvír. Með snörum og sterkum viðbrögðum náði Ingi að bjarga manninum áður en hann fór í spilið. Þetta mikla afl fylgdi Inga lengst af og hann var alltaf nokkuð brattur til heilsunnar, allt þar til fyrir tólf árum eða svo. Þá fór hann í erfiða hnjáaðgerð sem lukkaðist því miður ekki betur en svo að í kjölfarið fór að halla undan fæti varðandi heilsufar. Hann var bundinn við hjólastól og heilsunni hnignaði jafnt og þétt. Eftir að veikindin fóru að gera vart við sig ákváðu Ingi og Svana að flytjast til Reykjavíkur þar sem þau komu sér fyrir á hlýlegu heimili sínu við Skúlagötu. Svana stóð þétt við bak eiginmanns síns 39

í veikindunum en eftir því sem heilsunni hrakaði varð ljóst að hann þyrfti á enn meiri umönnun að halda. Fyrir fimm árum flutti hann á hjúkrunarheimilið Skjól þar sem hann naut þeirra aðhlynningar sem með þurfti. Því miður höfðu veikindin sífellt meiri áhrif á Inga Pál sem varð til þess að hann kvaddi þennan heim 15. nóvember 2020. Með honum er genginn traustur og ábyggilegur maður sem gat þó alveg verið ákveðinn og sagt sína skoðun ef á þurfti að halda.

Ingimar Ágúst Guðmarsson 31. mars 1980-6. janúar 2021

og hógværð. Hann var hagur á flesta hluti og mér fannst allt leika í höndum hans og klárlega hefðu hæfileikar hans getað nýst víða.

Ingimar Ágúst fór snemma til sjós með föður sínum sem peyi á Glófaxa VE og var ekki hár í loftinu þegar hann var búinn að fara í nokkra róðra. Þegar pabbi hans vildi ekki taka hann með hafði Ingimar sjálfur samband við Bedda útgerðarmann og skipstjóra og fékk leyfi til að fara með í róður.

Sjómennskan var honum því nánast í blóð borin og lá fyrir honum eins og svo margt annað. Það kom því ekki á óvart að hann var einn af fjórum útgerðarmönnum á Þorra VE löngu fyrir tvítugt og þurfti Guðmar faðir hans að ganga í ábyrgð vegna eignarhlutar Ingimars í bátnum.

Síðar var Ingimar lengi til sjós og lengst af á Dala Rafni VE 508, eftirsóttur sjómaður sem gat leyst mörg störf um borð. Hann var vélstjóri í afleysingum, kokkur og háseti sem öllum líkaði vel að vinna með. Traustur og öruggur sjómaður eins og þeir gerast bestir.

Ingimar Ágúst var sonur Guðmars í Akurey en æskuslóðir okkar lágu saman á Vestmannabrautinni og ég frá Stakkholti. Ingimar og Ása Hrönn, dóttir okkar, voru að finna nýjan takt í lífinu og við Sigga lögðum gott til svo byrjunin yrði góð undirstaða fyrir lífið. Ingimar var sjómaður en kom fljótlega í land og vann með okkur í fjölskyldufyrirtækinu. Hann var mér stoð og stytta. Verklaginn og duglegur peyi sem var sjálfstæður og var fljótt minn besti maður, traustur og heiðarlegur. Tæki og tól, viðgerðir og hvers konar reddingar léku í höndum hans. Tærnar á mér náðu aldrei í námunda við hælana hans í þessum efnum.

Ingimar var jarðbundinn og nánast fyrirferðarlítill í daglegu lífi en fór sínu fram og leysti öll mál af lipurð 40

Ingimar var mjög hneigður fyrir tæki og tól og þegar hann stofnaði með foreldrum sínum Kranabílaþjónustuna var hann kominn á sinn draumastað. Og það steinlá að hann þjónustaði fyrst og fremst bátaflotann, sá um flutning á veiðarfærum, spólaði upp nótum og trollum, mældi og strekkti víra og kom hlerum og græjum í geymslu hvenær sólahringsins sem var. Hann var einskonar lagerstjóri fyrir stóru uppsjávarskipin og skipstjórarnir hringdu í hann þegar þá vantaði eitthvað af veiðarfærum. Þarna var reyndur sjómaður í lykilhlutverki á kranabílnum sínum.

Ingimar var vakandi og sofandi yfir því að sinna starfi sínu og var alltaf klár í vinnu. Ég held að hann hafi alltaf verið í vinnugallanum og ekki fór hann í frí nema tilneyddur svo jafnvel tengdapabba hans fannst nóg um. Á verkstæðinu

héldu þeir bílum, krönum og blökkum gangandi og Ingimar löngum stundum einn í viðgerðum og viðhaldi. Færni hans og útsjónarsemi var viðbrugðið.

En í svartasta skammdeginu þegar sólargangurinn er stystur lengdist gangan. Gönguleiðin var umlykt fjöllum og hann náði ekki að fanga eða grípa birtuna í stuttum sólargangi og löngum skuggum.

Hann þurfti ekki nema einn geisla til að bjarga lífinu eða smá glætu svo hann birti til á ný, þá rak hann tána í brúnina og steypist í hyldýpið þar sem allt er svart, kalt og blautt.

Söknuðurinn er svo sár en minningin um góðan og ljúfan dreng, sem var okkur svo kær, lifir með okkur.

Hann var faðir drengjanna okkar og eiginmaður Ásu Hrannar sem við munum standa vörð um í minningu Ingimars Ágústar. Ásmundur Friðriksson tengdapabbi.

Jóhann Friðjón Friðriksson

29. september 1939-3. apríl 2021

Faðir okkar og stjúpi fæddist á Skálum á Langanesi og var elstur fjögurra systkina. Hann ólst upp á Skálum ásamt fjölskyldu sinni til 15 ára aldurs en þá fluttist fjölskyldan til Vestmannaeyja og þar bjó Jóhann stærstan hluta ævinnar. Sjómennska var þar hans meginstarf en hann fékkst líka við netagerð og á yngri árum starfaði hann á þungavinnuvélum í vegagerð víða um landið.

Lengst af var hann á sjó með þéttri og samheldinni áhöfn á Breka en hann réri einnig með mági sínum, Bedda á Glófaxa, og var jafnframt skipverji á Dala Rafni um skeið.

María Friðriksdóttir, ekkja Bergvins, lifir systkini sín öll.

Jói var dugnaðarforkur til sjós. Kunni vel við sjómennskuna og stundaði hana langt fram á fullorðinsár. Hann var náttúrubarn eftir uppvöxtinn að Skálum, laginn við hesta og náttúrunytjar, eggjatínslu og veiðar á fugli og fiski. Hann var ferðamaður mikill jafnt innanlands sem erlendis en hann og móðir okkar, stjúpmóðir og eftirlifandi eiginkona hans, Fríða Eiríksdóttir, stunduðu húsbílaferðalög af miklu kappi öll sín 43 ár saman. Síðustu árin hafa þau dvalið langdvölum í sólinni á Kanarí yfir hörðustu vetrarmánuðina. Í Eyjum bjó fjölskyldan nokkur ár á Brekastíg 6 en flutti svo á Fjólugötu 2 í lok 9. áratugarins og var þar þangað til mesti krakkaskarinn var farinn að heiman. Lengst af bjuggu Jói og Fríða að Hásteinsvegi 33 en á síðasta ári fluttu þau sig upp á land, til Hellu.

Hann var einn af þessum mönnum sem vöknuðu í góðu skapi. Hann var nægjusamur og hugsaði vel um sitt. Hann hafði alla tíð mikinn áhuga á því sem afkomendurnir fengust við og var óþreytandi við það að hafa samband, afla frétta og segja fréttir. Spjallari mikill. Jákvæð fyrirmynd á svo margan hátt fyrir okkur börnin hans: Björn (sem lést fyrir tæpum tveimur árum), Kristínu, Önnu Lilju, Finnboga, undirritaðan, Berglindi og Tómas. Hans er sárt saknað en hann skilur eftir sig hafsjó af ljúfum minningum meðal barna, tengdabarna, barnabarna, langafabarna og annarra samferðarmanna.

Hann lést í faðmi fjölskyldunnar á Landspítala í Fossvogi 3. apríl 2021 eftir stutt veikindi.

Fyrir hönd systkina, Róbert Marshall

Jón Ingi Steindórsson

4. janúar 1938-20. nóvember 2020

andrúmsloft í kringum Jón Inga hvar sem hann var.

Jón Ingi hóf sambúð um 1960 með Elínborgu Bernódusdóttur, f. 4. des.

1940, og þau giftu sig 30. nóv. 1969.

Ella Bogga er Vestmanneyingur, dóttir Aðalbjargar Jóh.

Bergmundsdóttur (1919-2003) og Bernódusar Þorkelssonar skipstjóra (1920-1957) frá Borgarhól. Jón Ingi og Ella eignuðust þrjú börn, Bernódus (f. 1960), lést í blábernsku, Hinrik (f. 1964), sjómaður, búsettur í Reykjavík, á tvö börn, og Ölver (f.

1970), flugstjóri, búsettur á Selfossi, kvæntur Svanhildi I. Ólafsdóttur félagsráðgjafa, þau eiga fimm börn.

Jón Ingi Steindórsson fæddist í Vestmannaeyjum 4. jan.

1938. Hann var sonur Láru Jónsdóttur (1915-1981), sem var skrifstofumaður og snyrtifræðingur í Vestmannaeyjum, og Steindórs Aðalsteins Steindórssonar vélstjóra (1916-1991) sem bjó í Reykjavík. Jón Ingi hafði lítið af föður sínum að segja og ólst upp á heimili móður sinnar með ömmu sinni, Ingibjörgu Mathiesen, sem var ekkja, og ömmusystur, Önnu Mathiesen, á Brekastíg 6. Hann átti eina hálfsystur samfeðra, Jennýju Steindórsdóttur (f. 1947).

Eftir skyldunám og nám í Skógaskóla byrjaði Jón Ingi á sjó.

Aðeins 15 ára gamall fór hann þó í sitt fyrsta pláss sem háseti og sjómennska var aðalstarf hans fyrri hluta ævinnar. Hann var lengi matsveinn enda frábær kokkur og mikið snyrtimenni, en var líka vélstjóri. Jón Ingi var á mörgum bátum, t.d. Sjöstjörnunni, Lagarfossi, Gylfa, Halkion, Ísleifi II., Gulltoppi, Andvara o.fl. og með skipstjórum eins og Stefáni í Gerði, Jóni Valgarð (Gæsa), Júlla á Skjaldbreið, en þó lengst með Herði Jónssyni og Jóhanni Halldórssyni, svila sínum. Um tíma var Jón Ingi á síðutogurum. Þeim sem voru með Jóni Inga til sjós ber saman um hve duglegur sjómaður hann var, laginn og verkfús, gott að ræsa hann, og einstakur samstarfsmaður fyrir sitt góða og jafna skap, traustur félagi og ráðagóður. Það var alltaf gott

Eldgosið 1973 breytti öllu. Heimili Jóns Inga og Ellu á Urðavegi 50 fór undir hraun. Eftir nokkurra mánaða dvöl í Ölfusborgum fluttust þau aftur til Eyja og ventu þá kvæði sínu í kross. Jóni Ingi vann fyrst í mötuneyti Pálma Lór., en ári síðar settu þau Ella upp matvöruverslunina Jónsborg við Faxastíg og ráku hana frá 1974 fram undir 1990 og síðar Búr til 1999 á Gimli við Kirkjuveg, þar sem þau bjuggu um tíma. Í verslunarrekstrinum sýndi Jón Ingi hvað í honum bjó, dugnað, lipurð og útsjónarsemi. Síðustu árin fékkst Jón Ingi við beitningu fyrir trillur en við það var hann óvenjuflinkur og afkastamikill.

Jón Ingi ólst upp við sérstakar fjölskylduaðstæður og Lára, móðir hans, einstæð og oft fjarverandi vegna veikinda. Hann hlaut samt gott uppeldi á grónu heimili og bar þess ávallt merki. Jón Ingi undi sér ekki lengi í skóla, svo fjörugur og kraftmikill sem hann var, og leiðin lá á sjóinn sem hann stundaði í 20 ár. Þar naut hann sín vel, fullur af lífsfjöri, smástríðinn og hláturmildur, en æðrulaus þegar alvara var á ferðum. Á Jóni Inga voru samt margar hliðar, hann var mikill pælari, las talsvert og hugsaði margt. Það var gott að koma til Jóns Inga og Ellu, bæði á Urðaveginn og síðar á Gimli, Faxastíginn og loks í Miðstrætið. Heimili þeirra var snyrtilegt og notalegt og þar var mikið spjallað og spilað og alvaran 41

bara mátuleg. Jóni Ingi og Ella voru góðir félagar, samtaka um flest, áttu marga vini en fannst líka gott að vera tvö ein. Þau ferðuðust talsvert og veiddu á sjóstöng. Er á ævikvöldið leið voru þau æ meir næg með sitt og hvort annað.

Jón Ingi varð bráðkvaddur á heimili sínu, Miðstræti 11, í Vestmannaeyjum 20. nóvember 2020, þá að verða 83 ára gamall. Útför hans fór fram frá Landakirkju 30. nóvember og var í kyrrþey eins og hann hafði óskað.

Helgi Bernódusson.

Kolbeinn Oddur Sigurjónsson 12. september 1932-27. maí 2020

Árið 1972 flutti Kolli til Hafnarfjarðar og fór að vinna í álverinu í Straumsvík. Þar kynntist hann seinni konu sinni, Þórunni Jónsdóttur. Hún sá um eldhúsið þar ásamt öðrum.

Hún nú látin. Hann varð að hætta vegna vinnuslys rétt áður en hann komst á aldur.

Kolli og Tótý, eins og hún var alltaf kölluð, bjuggu lengst af á Brekkugötunni í Hafnarfirði. Þau fluttu í Voga á Vatnsleysuströnd og bjuggu þar síðustu árin eða þar til heilsan fór að gefa sig. Eftir að Tótý lést flutti Kolli í eldri borgara íbúð í Vogum og þar leið honum vel. Strákarnir hennar Tótýar og barnabarnið Rakel hugsuðu einstaklega vel um hann. Síðustu árin bjó hann á Hrafnistu í Keflavík.

Kveðja, Marý Kolbeinsdóttir.

Magnús Örn Guðmundsson

7. desember 1956-4. febrúar 2020

Foreldrar Kolbeins Odds voru Sigurjón Halldórsson, f. 1902, d. 1963, og Elísabet Sigríður Friðriksdóttir frá Gröf, f. 1905, d.

1985. Kolbeinn, alltaf kallaður Kolli á Hvoli, var einn af ellefu systkinum. Í æsku bjó hann með fjölskyldunni á Sandfelli og Hvoli á Húsavík. Þau fluttust til Vestmannaeyja og bjuggu að Urðavegi 17. Í Eyjum kynntist hann mömmu, fyrri konu sinni, Sigríði Sigurðardóttur frá Vatnsdal, og eignuðust þau 7 börn.

Fyrir átti hann son sem var fæddur 1953.

Kolli fór á sjóinn eins og svo margir aðrir. Hann var háseti á Gullborginni með móðurbróður sínum, Binna í Gröf. Eftir að Kolli kom í land fór hann að vinna á Vélaverkstæðinu Þór og varð seinna verkstjóri í pökkunarsal Hraðfrystistöðvarinnar.

42

Magnús Örn fæddist í Reykjavík og lést á Hraunbúðum í Vestmannaeyjum. Foreldrar hans voru Guðmundur Jón Magnússon og Anna Sigurlína Steingrímsdóttir.

Eftirlifandi kona hans er Sigrún Hjörleifsdóttir og eiga þau Þórdísi Gyðu Magnúsdóttur og Guðmund Jón Magnússon. Hjördís Inga Magnúsdóttir var uppeldisdóttir hans og úr fyrra hjónabandi átti hann Ómar Örn Magnússon og Önnu Kristínu Magnúsdóttur.

Skipstjórinn Maggi Guðmunds verður alltaf æðsti sjómaðurinn í lífi mínu enda ekkert annað sem

ég þekkti á uppvaxtarárunum.

Pabbi var alla sína tíð stoltur af sínu lifibrauði enda ekki annað hægt.

Hann var elskaður og dáður sem skipstjóri af sínu samstarfsfólki.

Pabbi var ungur maður þegar hann byrjaði til sjós en það var í kringum 15 ára aldurinn þegar pabbi hans, afi minn, fórst með Sjöstjörnunni KE 8 árið 1973. Svo það má segja að sjómennskan hafi verið í blóðinu. Árið 1974 kom hann til Eyja þar sem hann byrjaði á Svenna Valdimars og síðar í Hraðfrystistöðinni hjá Sigga Einars.

Árið 1986 lauk pabbi við Stýrimannaskólann með glæsibrag, toppeinkunnir.

Við systkinin fengum oft að sjá skólaskírteinið sem hann geymdi eins og gull uppi í skáp. Hann réri lengst af hjá Ísfélaginu, á Bjarnarey, Bergey og Snorra Sturlusyni. Hann færði sig síðan til Vinnslustöðvarinnar og lauk sjómannsferli sínum á Kristbjörgu árið 2013.

Pabbi var formaður Skipstjóra- og stýrimannafélagsins 1997-2002.

Hann var einnig í fjöldamörg ár í Sjómannadagsráði sem var hans líf og yndi í kringum fyrstu helgina í júní. Ein skemmtilegasta helgin sem honum þótti á árinu var sjómannahelgin enda voru þeir um tíma þrír bræður í ráðinu. Það þótti pabba mjög vænt um enda fjölskyldan hans það besta sem hann vissi um.

Eftir að sjúkdómurinn herjaði á hug hans og líkama fékk hann áfram að vera með Sjómannadagsráðinu.

Ráðsmenn fundu handa honum verk sem auðvelt var að vinna og hann fékk að vera með. Það eitt er ég mjög þakklát fyrir. Þótt ýmsir hlutir væru honum erfiðir tóku ráðsmenn honum eins og hann var, enda sami gamli Maggi inn við beinið.

Við fórum öll systkinin á einhverjum tímapunkti með honum á sjó, ég sjálf fór nokkra túra með honum á Bergey þegar ég var ung stelpa og síðar fór ég með honum á Snorra

Sturluson þar sem ég réri þangað til Ísfélagið seldi skipið. Ég var 18 ára þegar ég fór á frystitogarann með pabba, það var tími sem ég mun aldrei gleyma. Árið 2014 fékk pabbi greiningu á heilaæðasjúkjómi og alzheimer sem var í sjálfu sér léttir fyrir fjölskylduna. Hann hafði átt mjög erfitt ár og eftir á að hyggja var hann örugglega með sjúkdóminn í nokkur ár fyrir greiningu.

Við sigldum saman með pabba í 7 ár, fram og til baka í kerfi sem var ekki ætlað manni á þessum aldri.

Nærsamfélagið var okkur gott og fengum við mikinn stuðning frá öllum þeim sem við leituðum til þótt erfitt væri, bæði fyrir pabba og okkur.

Þegar ég hugsa til pabba, í því ástandi sem hann var, sá ég alltaf manninn sem hann geymdi.

Húmorinn var alltaf til staðar, margir töluðu um kaldhæðnina sem einhvern veginn hvarf aldrei. Hann sá stelpurnar mínar og kallaði þær nafninu mínu. Einhverjar minningar, þó litlar væru, voru þarna innra með honum. Hann virtist alltaf þekkja sitt nánasta fólk og brosti þegar við komum.

Það er sárt að hugsa til þess að stelpurnar mínar muni aldrei kynnast afanum sem ég veit að hann hefði verið, sá besti.

Blessunarlega get ég yljað mér við minningarnar og sagt þeim góðar sögur af afa Magga, skipstjóranum sem elskaði að dansa á böllum, keypti handa mér gjafir þegar hann kom heim úr löngum túrum, stuðningsmanni númer 1, brandarakarlinum sem fann húmor í öllu, gerði allt fyrir alla og meira en það. Gull af manni.

Mottó hans til okkar var: „Ég skal, ég get, ég vil“. Ég mun verja restinni af ævinni í að fara eftir því.

Elsku pabbi, hetjan mín. Þangað til næst, þín dóttir, Þórdís Gyða.

Örn Aanes

18. nóvember 1932 -3. desember 2020

Örn Aanes vélstjóri, fæddist í Vestmannaeyjum. Foreldrar hans voru Bjarney Ragnheiður Jónsdóttir frá Þrúðvangi, f. 4. desember 1905, d. 9. nóvember 2006, og Arthur Emil Aanes frá Sandnessjöen í Noregi, f. 3. september 1903, d. 2. nóvember 1988.

Systkini Arnar sammæðra eru Guðjón Emil Aanes, f. 24. júlí 1930, d. 8. maí 1983, Óli Haukur Sigurðarson, f. 16. október 1935, d. 22. janúar 1937, Hólmfríður Sigurðardóttir, f. 24. febrúar 1940, og Gerður Guðríður Sigurðardóttir, f. 27. desember 1944.

Systkini samfeðra eru Sigrún Arthursdóttir, f. 15. maí 1938, d. 14. desember 2003, Gunnar Arthursson, f. 30. október 1939, og Rannveig Arthursdóttir, f. 25. júlí 1942. Örn ólst upp hjá móður sinni og stjúpa, Sigurði Ólasyni, f. 25. ágúst 1900, d. 6. júní 1979.

Fyrri eiginkona Arnar var Guðrún Sveindís María Halldórsdóttir, f.

19. júlí 1933, d. 21. júlí 2010. Þau skildu. Börn þeirra eru Kristinn Jón, f. 5. ágúst 1960 og Margrét Marín, f. 5. október 1965. Fyrir átti Guðrún soninn Halldór Guðmund Bjarnason, f. 13. desember 1954, d.

29. mars 2012.

Seinni eiginkona Arnar var Guðný Erla Guðjónsdóttir, f. 24. apríl 1932, d. 24. apríl 2016. Þau skildu. Börn þeirra eru Guðríður, f. 25. febrúar 1970, og Eiríkur Örn, f. 29. janúar 1977.

Guðný Erla átti fyrir tvö börn, Theódóru Jónu Þórarinsdóttur, f. 1. september 1953, og Guðjón Þór Þórarinsson, f. 20. júlí 1960.

Barnabörn Arnar eru 9 og barnabarnabörn 4. Örn bjó í Vestmannaeyjum fram að gosi 1973 og stundaði sjómennsku meira og minna allan sinn starfsferil.

Hann lauk prófi úr fiskimannadeild Stýrimannaskólans í Vestmannaeyjum árið 1956 og síðar grunnprófi í vélstjórn frá Iðnskólanum í Vestmannaeyjum árið 1961.

Burtfararprófi í vélstjórn frá Vélskólanum í Reykjavík lauk Örn árið 1968 og hlaut Fjalarbikarinn fyrir hæstu einkunn á lokaprófi. Frá 1964 til 1969 var Örn verksmiðjustjóri í Fiskimjölsverksmiðju Einars Sigurðssonar, FES. Örn var einn þeirra Vestmannaeyinga sem sóttu nýtt fiskiskip til Japans, Vestmannaey VE, í byrjun árs 1973. Þá var lagt úr höfn í Japan á gamlársdag 1972 og framundan 50 daga sigling heim til Íslands.

Skipið var á Kyrrahafi miðju þegar eldgosið í Eyjum hófst 23. janúar 1973. Örn var yfirvélstjóri á Vestmannaey til ársins 1975 þegar hann hóf störf hjá Eimskip og síðar hjá Sambandinu sem yfirvélstjóri á farskipum. Lengst af var hann á Mælifellinu og síðar Stapafellinu fram að starfslokum árið 2001.

Eftir gos flutti Örn með fjölskyldu sinni upp á land og bjó lengst af í Holtsbúð í Garðabæ. Húsið byggði hann svo að segja sjálfur, dró í rafmagn, lagði pípulagnir, múraði, glerjaði og málaði. Örn var skarpgreindur og víðlesinn. Hann var margfróður um flesta hluti og hafði sérstaklega gaman af sögu fyrri og seinni heimsstyrjaldarinnar. Ástríða hans alla tíð var þó klassísk tónlist og þá helst óperutónlist.

Hann var vel að sér á því sviði eins og öðru sem hann hafði áhuga á og safnaði tónlist af ástríðu.

Plötusafn Arnar var mikið og átti hann fjöldann allan óperum á spólum og DVD diskum.

43

Örn var annálaður verkmaður og námsmaður. Oftlega smíðaði hann varahluti þegar þörf var á og tókst honum yfirleitt að leysa hinar erfiðustu þrautir við að laga, bæta og gera við úti á sjó eða í landi þegar varahluti skorti. Hann átti bækur um allt og ef kunnáttuna skorti til verka las hann sér til og lærði. Örn bjó á Kársnesbraut í Kópavogi síðasta aldarfjórðunginn en lést á Líknardeild Landspítalans í Kópavogi 3. desember 2020.

Ragnar Jóhannesson

30. júní 1932-10. desember 2020

Foreldrar Ragnars voru Kristín Sigmundsdóttir og Jóhannes J. Albertsson. Kona Ragnars er Hólmfríður Sigurðardóttir og börn þeirra eru Ragnheiður Anna Georgsdóttir, Linda Kristín Ragnarsdóttir, Sigurður Ingi Ragnarsson, Ragnar Þór Ragnarsson og Sindri Freyr Ragnarsson.

Ragnar stundaði sjómennsku lengst af og reri á ýmsum bátum frá Vestmannaeyjum. Árið 1952 lagði hann ásamt vini sínum, Gísla Steingrímssyni, upp í ævintýraferð og kom heim aftur átta árum síðar og hafði þá siglt um öll heimsins höf.

Einn af mínum betri vinum var hann Ragnar Jóhannesson. Gull af manni enda stundum kallaður Raggi Gull.

Okkar leiðir lágu snemma saman 44

því hann var giftur henni Fríðu systur mömmu minnar. Fyrstu árin var hann bara kallinn hennar Fríðu og ég í hans augum bara pjakkurinn hennar Gerðar. Þegar ég varð eldri og fór að stunda sjóinn voru pabbi og Raggi saman á Gjafari VE 600. Þar kynntist ég Ragga upp á nýtt. Urðum við meiri og meiri perluvinir með árunum sem við rerum saman. Hann var sigldur maður, ævintýrin sem hann sagði svo listilega vel frá voru óteljandi.

Frásagnir úr framandi löndum með góðri blöndu af skemmtun, hasar og fróðleik.

hefur oft gert áður á meðan hann lifði.

Elsku Fríða frænka, Sindri, Raggi, Siggi, Linda og Ragnheiður.

Takk fyrir að leyfa mér að skrifa minningargrein um þennan einstaka vin minn.

Kveðja, þinn vinur Agans.

Sigurbjörn Metúsalem Theodórsson 4. júlí 1960-22. júní 2020

Eftir að ég stofnaði fjölskyldu varð Raggi eins konar heimilisvinur og í ófá skipti kom hann með góð ráð, tók til hendinni og hjálpaði til við hin ýmsu verk. Þegar ég byrjaði 12 ára að fara lausaróðra með kallinum honum pabba var það Raggi sem hlúði að litla sjóveika stráknum sem þóttist ætla að sigra heiminn.

Kók, Prins Póló og rauður Opal var það sem hann bauð upp á til að létta manni sjóveikina. Svei mér þá ég held það hafi bara virkað.

Hinn illvígi alzheimer sjúkdómur herjaði á Ragga síðustu árin og sá ég vin minn týnast í myrkrinu sem sá sjúkdómur leggur yfir fólk. Glampinn í augum hans dofnaði eftir því sem árin liðu. Við fjölskyldan kíktum reglulega til hans á dvalarheimili aldraðra á Hraunbúðum í Eyjum. Hann mundi alltaf eftir mér þegar ég mætti og kallaði Agans með bros á vör. Þar tókum við alltaf í spil og það klikkaði ekki þegar við spiluðum þá lifnaðu augun við, glettnin og húmorinn tóku yfir. Hann spilaði eins og herforingi þessar stundir sem við sátum saman spilandi Kasínu. Ég trúi því að eftir þessa jarðvist okkar taki eitthvað annað við. Þeir sem eru farnir, vinir, ættingjar og annað samferðafólk eru þarna einhvers staðar. Þegar ég fer fyrir hornið verður þar Raggi Gull, vinur minn, ber að ofan með tattóin á vöðvaberum höndunum, brosandi út í bæði og vísar manni veginn eins og hann

Sigurbjörn M. Theodórsson fæddist 4. júlí 1960 í Keflavík. Hann lést á heimili sínu 22. júní 2020.

Foreldrar hans eru hjónin Theodór S. Ólafsson, f. 1933, d. 2020, og Margrét E. Sigurbjörnsdóttir, f. 1934.

Hann var næstelstur sjö systkina en systkini hans eru Þorbjörg, f.

1959; Hafþór, f. 1961; Júlíanna, f.

1962, Bára; f. 1966, Björk, f. 1971 og Harpa f. 1975.

Sibbi lauk landsprófi frá Gagnfræðaskólanum í Vestmannaeyjum og fór eftir það í Vélskóla Íslands í Reykjavík þar sem hann lauk IV. stigi vélstjórnar með láði 1985. Sibbi starfaði lengst af sem vélstjóri til sjós og var m.a. á Sæbjörgu VE, Dagstjörnunni KE, Gissuri ÁR, Hugin VE, Gjafari VE, Breka VE, Snorra Sturlusyni RE, Bergi VE og á skipum Eimskipafélagssins. Árið 1991 starfaði Sibbi í MAK vélaverksmiðjunni í Kiel í Þýskalandi.

Eftir að hann kom í land starfaði

hann lengst af í Skipalyftunni í Best af öllu voru svo hamborgaraVestmannaeyjum. kvöldin okkar. Þar hentirðu borgurunum eins hátt upp í loft og hægt Sibbi var einstaklega listrænn og var, fíflaðist og grínaðist. Það var hannaði og smíðaði ýmsa muni allt í lagi þótt allt færi út um allt, svo úr járni fyrir vini og vandamenn. lengi sem það var gaman hjá okkur!

Hann var bókhneigður og átti safn Eftir því sem ég varð eldri myndaðist sem skipti hundruðum bóka. Hann með okkur gott og dýrmætt vinavar fagurkeri og listunnandi mikill og trúnaðarsamband. Við deildum og átti mörg falleg málverk eftir skoðunum á fótbolta, tónlist, þekkta listmálara. Hann fylgdist stjórnmálum, myndlist, mönnum vel með fótboltanum og var mikill og málefnum. Á lífinu sjálfu. Öllu stuðningsmaður Leeds United. Í milli himins og jarðar. Órjúfanleg tónlistinni átti einn tónlistarmaður vinátta og gagnkvæm virðing. hug hans og hjarta, Kim Larsen. Þeir höfðu hist í Danmörku, tekið Lífið er flókið fyrirbæri og öll höfum tal saman og varð þeim vel til við bresti sem okkur fylgja. Við vina. Sibbi hafði sterkar taugar til reyndum að hjálpast að í gegnum Danmerkur en þar bjó hann um þennan öldudal sem lífið er og vildi tíma og talaði dönsku nokkuð vel. ég óska að ég hefði getað gert meira.

Sibbi var með fallegt og stórt hjarta. Hann var góður frændi og Takk fyrir að láta aldrei langan systkinabörn hans áttu stórt pláss tíma líða á milli þess að láta mig í hjarta hans. Hann fylgdist vel vita hvað þér þótti vænt um mig. með þeim og hvatti þau áfram Þú sagðir mér ítrekað að þú værir í námi. Hann var duglegur að stoltur af mér, bæði í leik og starfi, halda ræður við hátíðleg tilefni og rósinni þinni eins og þú kallaðir mig stuttu fyrir andlát hans hélt hann svo oft. Ég vona að þú vitir hversu eina ógleymanlega okkur öllum í vænt mér þótti um þig líka og að fjölskyldunni. ég sakna þín svo sárt. Ég vona líka að þú munir fylgjast með mér og Kveðja frá systurdóttur haldir áfram að vera stoltur af mér.

Stóri frændi minn, uppáhaldsfrændi minn. Þú ert og verður alltaf stærsta Þvílík undraveröld það var að vera stjarna heimsins í mínum augum. litla frænka þín. Í uppvexti mínum Þín frænka, Margrét Rós. minnist ég sögustunda sem voru svo ótrúlegar að ég var með stjörnur Theodór S. Ólafsson í augum, hugsandi hvurslags 14. maí 1933-16. september 2020 ofurhetja þú værir eiginlega! Sögur um siglingar til framandi lands þar sem að þú slóst við sjóræningja, ljón og krókódíla og vannst alla bardaga. Það skipti engu máli hversu ótrúverðug sagan væri, ég trúði öllu sem þú sagðir! Þá daga sem þú varst í landi sótti ég í að vera hjá þér, hjá þér mátti nefnilega allt og þú sagðir aldrei nei við neinu. Mér fannst þú svo skemmtilegur, fyndinn og klár. Þú last fyrir mig, við sungum saman, þú leyfðir mér að spila í spilakassanum þínum, fikta í glymskrattanum og fá tyggjó í tyggjókúluvélinni. Já, þú áttir spilakassa, glymskratta og Snorri Ólafsson, tyggjókúluvél - fyrir mér var enginn Theodór fyrrverandi útgerðarmaður eins svalur og þú!

og vélstjóri, fæddist í Vestmannaeyjum 14. maí 1933.

Hann lést 16. september 2020 á Heilbrigðisstofnun Suðurlands í Vestmannaeyjum. Foreldrar hans voru Ólafur Guðmundsson Vestmann sjómaður og Þorbjörg Guðmundsdóttir húsmóðir.

Hálfsystir Theodórs, sammæðra, var Rósa Guðmunda Snorradóttir, f. 1927, d. 2015. Alsystkini Theodórs eru Sigurveig Þórey, f. 1935, d.

1935; Snorri Sigurvin Vestmann, f. 1938; Ingi Steinn f. 1942; Ellen Margrét f. 1943 og Þór Guðlaugur f. 1947.

Theodór kvæntist eftirlifandi eiginkonu sinni Margréti E. Sigurbjörnsdóttur f. 1934 á jóladag, 25. desember 1956.

Theodór og Margrét kynntust í Sandgerði en Margrét er frá V-Stafnesi á Reykjanesi. Fljótlega komu börnin en þau eru Þorbjörg f. 1959; Sigurbjörn Metúsalem f.

1960, d. 22. júní 2020; Hafþór f.

1961; Júlíanna f. 1962; Bára f. 1966; Björk f. 1971 og Harpa f. 1975.

Theodór og Margrét byggðu hús á Hólagötu 24 og bjuggu þar til ársins 1978 þegar þau fluttu í nýbyggt hús sitt að Bessahrauni 6.

Theodór var einungis 14 ára gamall er hann hóf sjómennskuferill sinn, á sumarsíld á Voninni VE 113. Hann var í því plássi næstu fimm árin, fyrst sem háseti og síðar vélstjóri.

Hann lauk vélstjóraprófi frá Vélskólanum árið 1950, þá 17 ára gamall. Næstu fimm árin var hann vélstjóri hjá Helga Benediktssyni útgerðarmanni, m.a. á Frosta VE og Gullþóri VE. Teddi hóf útgerð í Eyjum árið 1959 ásamt mági sínum, Hilmari Rósmundssyni, með kaupum á bát sem þeir nefndu Sæbjörg.

Eignuðust þeir þrjá báta með þessu sama nafni í útgerðarsögu sinni sem lauk í árslok árið 1984. Ætla má að aflaverðmæti útgerðar þeirra hafi numið um tíu milljörðum króna á núvirði og það á bátum sem seint myndu teljast stórskip í dag. Útgerð á þessum tíma var ekki áhættulaus. Þegar Teddi var að sækja nýjan Frosta VE 45

363 árið 1954 frá Svíþjóð fórust fimm skip rétt sunnan við Frosta á Norðursjó. Sjálfur slapp Teddi með skrekkinn í fjögur skipti, fyrst á Frosta í leiðindaveðri djúpt út af Landeyjasandi og endaði þar uppi í fjöru. Stökk Teddi fyrstur frá borði í útsoginu og þurfti áhöfnin að ganga í myrkri í átt að ljósum nærliggjandi bæja.

Skipsskaðar, óhöpp og flutningar flóttafólks undan gosinu í Eyjum er efni í heila bók enda gerði Óttar Sveinsson þeirri sögu góð skil í nýjustu bók sinni, Útkall á ögurstundu.

Theodór var einn af stofnendum Eyjaíss árið 1986 og vann þar í fáein ár. Síðustu starfsárin var hann í fiskimjölsverksmiðju Ísfélagsins, FES. Á sjómannadaginn 1987 heiðraði Vélstjórafélag Vestmannaeyja Tedda.

Síðustu árin var Teddi upptekinn við afastörf fyrir fjölmörg barnabörn og barnabarnabörn sem sóttu mikið í heimili þeirra hjóna og sækja enn.

Hann var virkur í félagsskap eldri borgara og púttmeistari í nokkur skipti. Þá hafði hann mikinn áhuga á strandi eins af stærstu seglskipum heims, Jamestown, nálægt Stafnesi árið 1881. Skipið hafði þá rekið stjórnlaust í um fjóra mánuði um Atlantshaf. Það var mikill hvalreki og sem dæmi voru akkeriskeðjur þess notaðar hér í Eyjum sem bólfæri fyrir fiskibáta í höfninni. Tengsl hans við Stafnes, þar sem Magga konan hans ólst upp, skýrðu að líkindum áhuga hans á Jamestown. Árið 2018 átti hann frumkvæði að minnisvarða um keðjurnar við anddyri Byggðasafnsins í Vestmannaeyjum.

Teddi var lífsglaður athafnamaður sem elskaði að uppgötva nýja hluti í ferðalögum, við lestur eða daglegt amstur. Hann var vinnu- og uppátækjasamur með eindæmum, framleiddi harðfisk í bílskúrnum, spilaði við barnabörnin og dyttaði að húsinu. Hann hafði gaman af því að segja sögur, bæði úr eigin lífi og aðrar sem hann hafði lesið.

Síðustu árin barðist Teddi við ýmis veikindi en þessi síðasti skellur var 46

honum ljós um tveimur mánuðum fyrir andlát hans og stuttu eftir andlát Sibba, sonar síns.

Þorsteinn Jónsson

23. ágúst 1949-27. janúar 2021

Þorsteinn Jónsson fæddist í Neskaupsstað, sonur hjónanna Vilborgar Sigurjónsdóttur og Jóns Pálssonar. Hann var fjórði í röð fimm systkina. Hin eru Sigurjón, Steinunn, Pálmar og Unnar fæddur 1957, dáinn 2005. Þorsteinn ólst upp á Neskaupsstað fram yfir fermingu. Hann gekk þar í barnaskólann. Hann átti góða æsku á Neskaupsstað og undi hag sínum vel.

Frá Neskaupsstað flutti fjölskyldan í Hafnarfjörð á unglingsárum Þorsteins. Hann byrjaði á sjó sem unglingur, starfaði meðal annars með föður sínum á Hval 6. Í Hafnarfirði kynntist hann Ingibjörgu Sveinsdóttur og eignuðust þau saman dótturina Steinunni. Leiðir þeirra skildu. Maki Steinunnar er Bjarki Jakobsson. Steinunn á fyrir synina Smára Hólm og Þorstein Svein. Bjarki átti fyrir fjögur börn. Þorsteinn flutti til Vestmannaeyja upp úr 1970. Þar kvæntist hann Guðríði Guðjónsdóttur. Leiðir þeirra skildu 1983. Eignuðust þau saman tvo drengi. Sá eldri er Þórir, maki Elín Katrín Rúnarsdóttir. Þau eiga sex börn: Ægi Mána, Álfrúni Auði, Anítu Ögn, Lindu Rut, Karmen Helgu og Erp Inga.

Yngri sonur Þorteins og Guðríðar var Davíð Ingi fæddur 1976, dáinn 2020, ókvæntur og barnlaus.

Þorsteinn fór í Stýrimannaskólann í Vestamannaeyjum eftir gos og lauk þaðan skipstjórnarréttindum. Árið 1984 kynntist hann eftirlifandi eiginkonu sinni, Sólveigu Höllu Þorsteinsdóttur. Þau hittust á dansleik og fimm mínútum síðar fóru þau að búa saman! Þau gengu í hjónaband í Jónshúsi í Kaupmannahöfn árið 1987. Þau eignuðust saman einn dreng, Pálmar, árið 1994. Fyrir átti Sólveig dótturina Guðrúnu Kristínu sem Þorsteinn ættleiddi. Maki hennar er Ove Høier. Saman eiga þau Lúkas Orra. Fyrir átti Guðrún Nínu Dögg, Töru Dís og Mikael Þór með fyrrverandi eiginmanni sínum, Hennig Petersen. Þorsteinn var alla sína starfsævi á sjó, mest á togurum. Hann elskaði sjómennskuna. Fjölskyldan fékk stundum tækifæri til að fara með honum á sjóinn, einkum Sólveig.

Var þá stoppað í höfnum, aðallega í Englandi og Þýskalandi til að landa aflanum og gátu þau þá gert sér glaðan dag í erlendri höfn.

Hann hætti til sjós 2016 en fór í einstaka túra með skip sem flytja þurfti á milli landa.

Hann hafði mikinn áhuga á verklegum framkvæmdum og var gjarnan með borvélina í annarri hendi þótt hugur og hönd virtist ekki alltaf fylgjast að.

Hann hafði mikinn áhuga á ferðalögum, einkum erlendis og fóru þau hjón í margar utanlandsferðir í gegnum árin.

Heimsóttu oft Guðrúnu og fjölskyldu í Danmörku en fóru einnig oft til Flórída. Þorsteinn var mjög orkumikill maður og vildi alltaf vera að. Hann var glaðsinna, léttur í lund og jákvæður. Hann var viljugur að gera eitt og annað með barnabörnunum enda elskaður mjög af þeim.

Sumarið 2020 greindist Þorsteinn með krabbamein og dró hratt af honum. Hann var inn og út af sjúkrahúsi undir það síðasta en naut aðhlynningar heima. Hann fékk friðsælt andlát á heimili sínu 27. janúar 2021.

47

Útisamkoma á Hilmisgötunni (1944) Guðni Yngvarsson fyrir miðju, Kristján Jónsson, faðir Oddgeirs Kristjáns og Óskar frá Arnarhóli.

GUÐNI BRYTI Á SKÚTUNNI ARCTIC OG HEIFTARLEGAR PYNTINGAR Í FANGABÚÐUM Á KIRKJUSANDI Guðni Ingvarsson, Vesturvegi 21 í Vestmannaeyjum, var kokkur á seglskútunni Arctic sem sigldi með fisk frá Íslandi í seinni heimstyröldinni. Áhöfnin upplifði ógnir stríðsins og kynntist miskunnarleysi þess þegar þeir voru pyntaðir af Bretum í Reykjavík. Ég vissi bara að hann var organistinn í Betel og vann sem kokkur hjá Einari ríka í Edinborg, matstofu Hraðfrystistöðvarinnar.

Sú fór undir hraun 29. mars 1973 þegar Guðni var 71 árs.

Guðni fæddist undir Fjöllunum þann 17. júlí 1901 að Skarðshlíð Austur-Eyjafjallasveit. Hann lést 5. október 1975 og varð því aðeins 74 ára. Ingvar, faðir hans, var Einarsson frá Hellnahóli og móðir hans Ragnhildur Þórðardóttir.

Guðni var sjö ára þegar hann yfirgaf AusturEyjafjallasveitina og kom með móður sinni til Vestmannaeyja. Þar átti Ragnhildur systur, Guðrúnu Þórðardóttur á Felli, konu Magnúsar Magnússonar formanns og útgerðarmanns á Felli. Guðni er þar til húsa til tólf ára aldurs. Á sama heimili eignast Guðni uppeldissystur, Guðbjörgu Magnúsdóttur, sem hann eignaðist 48

sem ævifélaga því milli þeirra var ævinlega kærleiksrík vinátta. Ég minnist þess að Guðni hafi oftar en ekki kallað Guðbjörgu systur sína þó svo þau hafi aðeins verið systrabörn.

Guðni fluttist 13 ára frá Felli að Hvanneyri eftir að móðir hans giftist Bjarna Sveinssyni frá Melhól í Meðallandi. Bjarni var eldsmiður í vélsmiðjunni Magna. Fáum árum síðar flytjast þau hjón með Guðna í Árnes þar sem sæmdarhjónin Ingveldur og Ágúst bjuggu. Á meðan eru Bjarni og Ragnhildur að byggja Vesturveg 21 og þangað flytur Guðni með þeim um 14 ára aldur og er heimilisfastur þar fram að eldgosinu 1973. Á sjóinn Guðni leggur fyrir sig sjómennsku og byrjar á litlum bátum fyrstu árin. Leiðin lá til Seyðisfjarðar og réri hann frá Hánefsstöðum í tvö sumur. Einnig var hann á bát sem réri frá Skálum á Langanesi.

Varla var hann meira en 16 ára á þeim tíma. Þá mætti hann til Eyja á ný og gerðist matsveinn á Maí hjá Sigfúsi Scheving. Þar með var ævistarfið komið því hann reyndist veldugandi kokkur

enda þekktu samtíma menn hans undir þessu sæmdarheiti, Guðni kokkur.

Leiðir lágu víðar og meðal annars á eitt glæsilegasta skip Eyjamanna, Fylki VE, með Sigurði Bjarnasyni frá Hlaðbæ. Svo var það Skaftfellingur og síðar Sæbjörg. Seinna lá leiðin á Sæbjörgu, skip Slysavarnafélagsins. Þar var Guðni ráðinn bryti.

Einn af stofnendum Betel Guðni var trúmaður og gerðist einn af stofnendum Betelsafnaðarins í Eyjum, þá rúmlega tvítugur.

Hann er einn af stofnendum safnaðarins og því í hópi brautryðjenda í hinum frjálsa trúargeira Íslendinga. Ekki varð það honum til tjóns því meðal trúboða Hvítasunnumanna var maður að nafni Herbert Larsson. Hann tók Guðna til náms í orgelleik sem varð til þess að Guðni var aðalorgelleikari í Betel meðan hans naut við. Það gat orðið stopult meðan sjómennskan kallaði hann til þjónustu.

Tónlistaráhugi hans markaði líka djúp spor í sögu Hvítasunnusafnaðanna á Íslandi því þegar hann seldi húsið sitt að Vesturvegi 21 árið 1973

gaf hann stóran hluta af húsverðinu í orgelsjóð Fíladelfíu í Reykjavík til að kirkjan eignaðist veglegt pípuorgel. Það var vígt sama ár og Guðni lést.

Fyrsta loftárásin á Liverpool Guðni réði sig á hið sögufræga skip Arctik og sigldi á því öll stríðsárin. Skipið var vélarlaust þrímastra seglskip sem áður var í eigu danskfæreysks félags og var birgðaskip fiskiskipa við Grænland. Í bókinni Með kveðju frá St. Bernharðshundinum Halldóri, (Skjaldborg, 1990) er greint frá tilgangi á kaupum skipsins hjá Fiskimálanefnd.

Fyrirsjáanlegur var skortur á flutningaskipum til að flytja fisk til Englands, vegna stríðsátakanna á Atlantshafi. Guðni sagði mér frá því þegar þeir voru í Liverpool og fyrsta loftárás Þjóðverja var gerð á borgina í blíðskaparveðri. Áhöfnin sat þá að snæðingi úti á dekki og naut bæði blíðu og kyrrðar í enskri náttúru.

Loftvarnarflauturnar fóru að væla og skipverjum bar skylda til að leita skjóls í loftvarnarbyrgi skammt þar frá sem Arctic lá. Þá segir einn af hásetunum að hann ætli nú að verða vitni að þessari loftárás og muni ekki fara í byrgið. Allir urðu þá kyrrir um borð og urðu vitni að látunum.

Loftárásin stöðvaðist jafn skyndilega og hún hófst. Við upphaf árásarinnar var stafalogn á þilfari Arctic en eftir árásina var komið all verulegur vindur frá brennandi byggingunum þannig að vinnusloppurinn á brytanum Guðna blakti verulega.

Daginn eftir fór skipshöfnin um hafnarsvæðið og borgina til að sjá eyðilegginguna. Þá var skipverjunum gengið fram hjá loftvarnarbyrginu sem þeim hafði verið ætlað að leita skjóls í.

Sprenga hafði lent í andyri byrgisins og tætt það upp. Lík sáust í rústunum og þá sá skipshöfnin lánið í því að hafa óhlýðnast skipuninni um að fara í byrgið. Þetta mun hafa verið dagana fyrsta til sjöunda maí 1941. Þó að skipshöfnin á Arctic hafi sloppið vel í þetta skipti var hún samt ekki úr allri hættu því eins og kemur fram í bókinni áðurnefndu reyndist næsta skiptið um haustið ekki eins farsælt og þetta atvik í byrjun sumars.

Siglt til Spánar Síðla hausts er Arctic á Vopnafirði að lesta fisk og hafði farið ströndina til að ná í farminn. Þá berst skipstjóranum, Sigurjóni Jónssyni, kvaðning í símann. Hann fer á símstöðina í Vopnafirði og á línunni er Guðmundur Albertsson, framkvæmdastjóri Fiskimálanefndar. Skipið átti að sigla til Reykjavíkur og „lesta þar hrogn og fara síðan til Vigo á Spáni. Þaðan eigið þið að taka ávaxtafarm heim“!

49 Guðni Yngvarsson, bryti á Arctik

Ekki nokkur annar um borð vissi um málið nema Sigurjón skipstjóri og Jens loftskeytamaður.

Bjarni Sveinsson, frá Melhól. Stjúpi Guðna

Vegna stríðsins á Atlantshafi sigldi Sigurjón mjög vestarlega á Atlanthafi og taldi það öruggara en að sigla nær ströndum Írlands. Þeir sigldu snemma dags þann sjötta desember, fengu góðan byr og skútan skreið greiðlega um hafflötinn með farminn og 14 manna áhöfn.

Skipið kom til Spánar 20. desember. Farminum var skipað upp og lestin hreinsuð til að taka við ávöxtum síðdegis á aðfangadag. Skip frá Valencia átti að flytja þeim ávaxtafarminn. Ekkert bólaði á því og hófst þá bið eftir ávöxtunum.

Jólunum eyða skipverjarnir í blíðu og sól án þess að frétta nokkuð af farminum. Þeir fögnuðu nýju ári að spönskum sið. Þjóðverjar settu skilyrði Það var komið fram í miðjan janúar 1942 þegar eitthvað fréttist af ávaxtafarminum en vegna stríðsins fylgdi böggull skammrifi. Ekkert yrði af afhendingu farmsins nema að uppfylltum ákveðnum skilyrðum af hendi Þjóðverja.

Ræðismaður Íslands og Danmerkur á Spáni, Alvarez Tome vann í málinu fyrir hönd þýskra.

Hann sagði að á leiðinni til Íslands þyrftu að berast veðurskeyti frá skipinu í gegnum talstöð sem sett yrði um borð. Slíkt var algerlega bannað í stríðstímum auk notkunar á talstöð skipsins sem var innsigluð líkt og allar talstöðvar í íslenskum skipum. Að lokum tókst samkomulag milli skipstjóra og loftskeytamanns á Arctic annars vegar og þýskra hins vegar að taka við talstöð og senda veðurfregnir á leiðinni til Íslands. Þá losnaði um ávaxtafarminn og hann var lestaður. Þann 15. febrúar lagði Arctic úr höfn til Íslands.

Loftskeytamaðurinn um borð hét Jens og lágu káetur þeirra Guðna bryta saman sem er svo sem ekki í frásögur færandi en í stuttu máli gekk ferðin vel til Íslands. Veðurskeyti bárust frá Arctic reglulegu millibili eins og samið var um.

50

Bretar pynta áhöfnina Arctic kom til Reykjavíkur 25. febrúar 1942 eftir tíu daga ferð frá Spáni. Þann 10. apríl það ár var lagt af stað í ferð til Englands með viðkomu í Vestmannaeyjum. Skipið kom til Eyja 13. apríl og snemma næsta morguns var því lagt að bryggju. Þegar áhöfnin hafði gert skipið klárt til að taka við farminum var Guðni tilbúinn með morgunverðinn fyrir áhöfnina. Skipsmenn sátu og gæddu sér á krásunum þegar bandarísku hermennirnir í Vestmannaeyjum réðust um borð og handtóku þá vegna skeytasendinganna í febrúarferðinni til Íslands. Skipinu var siglt til Reykjavíkur og áhöfnin sett í fangabúðir á Kirkjusandi á Laugarnesi í Reykjavík. Við tóku yfirheyrslur og pyntingar í þeim mæli sem engan hafði órað fyrir.

Guðni bryti varð fyrir svo grófu ofbeldi að hann sagði um 1970 að áhrifanna á líkamann gætti enn í tíðum hitaköstum og andlegu þróttleysi.

Eftir þessa útreið fékk áhöfnin, sem hvorki vissi neitt um málið né átti nokkurn hlut í athæfinu, sanngirnisbætur að tilstuðlan Hermanns Jónassonar forsætisráðherra enda var Arctic í eigu ríkisins.

Að stríði loknu hélt Guðni áfram á sjó og gerðist bryti á varðskipinu Ægi og fór þaðan til Ríkisskipa og var meðal annars á Esjunni. Árið 1946 var Guðni kominn til matreiðslunáms á hótel Vivax í Kaupmannahöfn. Hann var greiðvikinn við Vestmannaeyinga sem komu við á leið til Norðurlanda. Gjarnan var siglt til Kaupmannahafnar og haldið áfram þaðan. Þá var Guðni eins og gestrisinn höfðingi heim að sækja. Hann kom svo til lands sem sprenglærður matreiðslumeistari og réði sig á Vestmannaeyjatogarann Elliðaey og var með Ásmundi Friðrikssyni frá Löndum, afa Ásmundar Friðrikssonar alþingismanns.

Trúin gaf kraft Trúmálin hjá Guðna voru snar þáttur í mótun hans og gáfu honum þrótt í öllum þeim hörmungum sem dundu yfir þegar Bretar börðu hann og pyntuðu í Arctic málinu. Guðni gerðist einn af stofnendum Betelsafnaðarins og rétt fyrir 1950 fór hann til náms í Biblíuskóla Hvítasunnumanna í Stokkhólmi ásamt fríðum flokki manna. Minnst fjórir þeirra voru burðarásar Betelsafnaðarins: Einar J. Gíslason, tengdafaðir hans Sigurmundur Einarsson, Haraldur Guðjónsson frá Skaftafelli og Guðni Ingvarsson. Ég ólst upp við að Guðni væri oft orgelleikari í Betel við almennan safnaðarsöng. Guðný Sigurmundsdóttir sá um píanóleik og gítarleik ásamt söng. Guðni talaði veikum og hásum

OKKAR HÆFNI – ÞINN HAGUR Egersund Ísland var stofnað árið 2004 og hefur síðan þá framleitt og þróað veiðarfæri og búnað til uppsjávarveiða.

Egersund Ísland er hluti af Egersund Group sem stofnað var árið 1952. Egersund og dótturfyrirtæki þess eru leiðandi fyrirtæki á sviði framleiðslu og þróunar veiðarfæra.

www.egersund.is

51

Frystihúsið á Kirkjusandi, fangelsi Breta á stríðsárunum þar sem skipshöfnin á Arctik var lokuð inni og pyntuð.

rómi og var því ekki liðtækur söngmaður. Heyrði ég þá skýringu að hann hafi ekki hlíft röddinni þegar hann var á unglingsárum og í mútum. Við ofreynslu skemmdist röddin og því var Guðni alltaf hás.

Hann var einnig vandlátur á ræðumennsku. Hann vildi að menn gætu talað skýrt og greinilegt Guðs orð án málalenginga. Stundum fékk Betelsöfnuðurinn í heimsókn langorða ræðumenn.

Eftir svo sem 20 mínútna ræðu tóku menn eftir því að Guðni, sem sat gjarnan á fremsta bekk, dró upp skyrtuna við úlnliðinn og leit á úrið. Það voru skilaboð um að nú væri komið nóg.

Launaði greiðann með mikilli veislu Ef ræðumaður skildi ekki skilaboðin lyfti Guðni upp hendinni í bringuhæð og dró skyrtulafið af úrinu. Þá var þetta orðið gott! Svo kom að því að ræðumaður ætlaði aldrei að hætta þó mál væri vel til komið. Þá lyfti Guðni hendinni upp að enni, dró frá skyrtulafið og leit á klukkuna. Allur söfnuðurinn varð hinn kátasti því oftar en ekki var hann sammála Guðna um ræðulengdina. Að þessu hentum við oft gaman.

Guðni átti það til að sussa á okkur strákana og reyndi að halda á okkur aga. Við litum því oft á Guðna sem mann er þyldi illa peyjaorma og reyndum að halda okkur ekki of nærri. Þegar ég komst á unglingsárin rétt um 1970 kom hann til pabba og spurði hvort pabbi gæti fengið strákana sína til að mála þakið á Vesturvegi 21.

Pabbi bar upp erindið og við slógum strax til.

Næsta laugardag mættum við með tól og tæki og máluðum þekjuna. Guðni fylgdist grannt með og bað okkur endilega að binda okkur svo við færum ekki fram af. Þegar við vorum hálfnaðir eftir tvo tíma bað hann okkur að koma niður í kaffi og brauð. Þegar við komum inn í eldhúsið voru þar bakkar hlaðnir af „dönsku smörrebröd“ sem við höfðum aldrei séð nema á myndum. Svo var hann með rjómapönnukökur, kakó með súkkulaði og rjóma. Þetta jafnaðist á við hinar bestu veislur. Þá sáum við hvað í Guðna bjó og gæðin sem hann hafði sem kokkur. Minningin um Guðna sem var meðhöndlaður skelfilega af breska hernum reyndist okkur Eyjamönnum og Betelingum hinn besti samferðamaður í gegnum ævina.

-Snorri í Betel

www.polardoors.com s: 898 66 77

Jupiter 2,7r

52

Mercury 2,4r

Mercury 2,0r

Hercules 1,5

Hercules 1,2

Thor

Neptune

Fiskileitartæki og -lausnir Furuno, er allt sem þarf...

FSV-25

Lágtíðni sónar • 18-22 kHz • Skalar 50 - 10.000 m. • 3D

FSV-75

Hátíðni sónar • 180 kHz • Skalar 50 – 2.000 m. • 3D

FSV-85

Millitíðni sónar • 80 kHz • Skalar 60 – 2.000 m

DFF3

Dýptarmælir • 28 – 200 kHz • Skali 3.000 m • Tveggja tíðna • 1, 2, 3 kW

DFF-3D

Dýptarmælir • 165 kHz • Skali 5 – 1.200 m • Fjölgeisla • 800 W • 3D

FCV-38

Dýptarmælir • 38 kHz • Skali 3.000 m • Fjölgeisla • 4 kW

FCV-1900 CI-68

Dýptarmælir • 15 – 200 kHz • Skali 5 – 3.000 m • CHIRP • 1, 2, 3 kW

Straummælir • 244 kHz • 5 straumlög • Skali 150 m

Time Zero Professional siglinga- og fiskileitarhugbúnaður • 3D • Veður og haffræðilegar upplýsingar • Hlerastaðsetning • Notendagögn • Dýptarmælis skjár

MAREIND Hólmaslóð 4 – 101 Reykjavík – Sími 5 250 250 – brimrun.is

Grundarfirði Sími 438 6611

53

ÁGÚSTA MAGNÚSDÓTTIR HÆTTIR EFTIR 25 ÁR SEM ÞERNA Á HERJÓLFI

ÉG HELD ÉG ÞEKKI ORÐIÐ ALLA Í VESTMANNAEYJUM Í september 2020 hætti Ágústa Magnúsdóttir á Herjólfi eftir 25 ára starf í kaffiteríunni. Fremst meðal jafningja í oft erfiðu starfi þegar tvær til þrjár þernur þurftu sinna sjóveikum farþegum.

Hópurinn var stundum stór, skipið lét illa og teygst gat á tímanum þegar siglt var til Þorlákshafnar í brælu. Þessu mætti Ágústa með brosi á vör og eðlislægri alúð. Ávann sér virðingu allra sem fylgdust með störfum hennar.

Ekki alltaf auðvelt að starfa á Herjólfi en Ágústa er verðugur fulltrúi áhafnarinnar sem alltaf leggur sig fram um að þjóna farþegum. Ágústa var kvödd með mikilli veislu og fallegum orðum, ekki bara frá samstarfsfólki, heldur líka stórum hluta bæjarstjórnar sem mætti í veisluna. Það náði lengra því þegar tilkynnt var um starfslok hennar á heimasíðu Herjólfs ohf. sendu fleiri tugir henni hlýjar kveðjur og þökkuðu fyrir yndislega þjónustu og vinalegt viðmót. Ældi bara einu sinni Það var algjör tilviljun að Ágústa sótti um á Herjólfi á sínum tíma. „Ég var nýhætt í Vinnslustöðinni eftir mörg ár og við hjónin fórum til Spánar til að slaka á. Þegar við komum heim hitti ég fyrrverandi samstarfskonu mína hjá VSV sem 54

var byrjuð á Herjólfi. Hún sagði að þaðr vantaði þernu og hvatti mig til að sækja um. Ég var ekkert á því. Hugsaði bara, ég dey úr sjóveiki. Það var svo töluvert seinna sem ég ákvað að sækja um og fékk ég starfið. Þegar ég byrjaði var ein ferð til Þorlákshafnar á dag. Við mættum hálf átta og vorum búin klukkan þrjú. Þetta var algjör lúxus og þægilegur vinnutími. Sjóveiki? Það var ekki mikið um hana, ég ældi einu sinni í byrjun og svo aldrei aftur, vandist þessu strax.“ Í öllum veðrum til Þorlákshafnar Siglingaráætlun Herjólfs tók miklum breytingum á þessum 25 árum og fljótlega fór hann úr því að sigla eina ferð á dag í tvær. „Það var stundum erfitt í vondum veðrum, mikið að gera og langur vinnudagur. Auðvitað er algjör lúxus núna að sigla til Landeyjahafnar. Vinnan hefur líka breyst til hins betra þó nóg sé að gera. Þegar við sigldum alla daga til Þorlákshafnar í öllum veðrum var oft erfitt að vera með fullt skip af fólki og marga sjóveika. En maður var ekkert að pæla í því, við hjálpuðum bara fólki og gerðum allt sem við gátum til að gera sjóferðina bærilega.“

Landeyjahöfn breytti öllu Ágústa var með í fyrstu ferð Herjólfs í Landeyjahöfn í lok júlí árið 2010. „Þetta var auðvitað mikil bylting og mjög spennandi allt saman. Við vorum öll uppi á dekki þegar við sigldum inn og flestir hugsuðu, kemst hann ekki örugglega á milli garðanna? Sem hann gerði, enda veðrið yndislegt og ferðin mjög eftirminnileg.“ Ágústa hugsar hlýtt til áranna á Herjólfi og sagði að það hefði alltaf verið gaman í vinnunni. „Ég hef kynnst heilum helling af fólki í gegnum árin, allt gott fólk sem er gott að vinna með. Á marga góða vini í vinnunni sem ég held fast í.

Einnig hef ég fengið að kynnast Eyjamönnum vel. Held ég þekki svei mér þá, bara alla Vestmanneyinga! “ Hún hló og bætti við að það sem stæði upp úr væru góðar minningar og góðir vinir.

Njóta lífsins Ágústa er gift Viktori Hjartasyni og eru þau hjónin flutt í Sandgerði. „Við erum samt á báðum stöðum, í Vestmannaeyjum og Sandgerði. Okkur langaði að breyta til og vera nær börnunum okkar og barnabörnunum sem er voðalega kósí.

Erum aðeins að flakka og hafa skemmtilegt meðan við höfum heilsu til.“ - Sara Sjöfn Grettisdóttir Ágústa kvödd. Mynd: Hjördís Inga Magnúsdóttir.

GU NN AR

JÚL

AR T

202 1

SJÓMANNABJÓRINN 2021 KYNNTUR FIMMTUDAGINN 3. JÚNÍ KL 18:00

DIPA

OPNUNARTÍMI SUN, ÞRI 12:00 - 21:00 MIÐ, FIM 12:00 - 23:00 FÖS, LAU 12:00 - 24:00 Til lukku með hátíðina ykkar kæru sjómenn & fjölskyldur!

ÞVÍ TÍMINN FLÝGUR Þegar ferskleiki skiptir höfuðmáli er helsta fyrirstaðan ekki fjarlægðin heldur tíminn sem líður.

www.icelandaircargo.is

57

ÓSKUM SJÓMÖNNUM & FJÖLSKYLDUM ÞEIRRA TIL HAMINGJU MEÐ DAGINN!

Bílaverkstæði

HARÐAR & MATTA

Óskar sjómönnum og fjölskyldum til hamingju með daginn!

58

Sjómannafélagið Jötunn

Steini Pípari 894 3473

Wood burning oven &

beer from local brewery

pantanir í síma 551 0055

Til hamingju með daginn sjómenn!

Hamingjuóskir með daginn sjómenn & fjölskyldur

Til hamingju sjómenn Við óskum ykkur og fjölskyldum ykkar til hamingju með Sjómannadaginn

Óskar Haraldsson

er alltaf á vaktinni, þú nærð honum í síma 698 3701

VIÐ ÓSKUM SJÓMÖNNUM & FJÖLSKYLDU ÞEIRRA INNILEGAR HAMINGJUÓSKIR MEÐ DAGINN!

V E S T M A N NA E Y J U M

Garðavegi 14 • oskar@kaelifelagid.is kaelifelagid@kaelifelagid.is • www.kaelifelagid.is

59

ÓSKUM SJÓMÖNNUM & FJÖLSKYLDUM ÞEIRRA TIL HAMINGJU MEÐ DAGINN!

MUGGUR

60

Sendum sjómönnum og fjölskyldum þeirra heillaóskir í tilefni dagsins

Hús Sjávarklasans sími: 544 2450

Grandagarði 16 navis@navis.is

101 Reykjavík www.navis.is

Hágæða vörur fyrir sjávarútveginn og iðnaðinn í yfir 30 ár

HNÍFALOKAR · RENNILOKAR · SPJALDLOKAR · KEILULOKAR SÍÐULOKAR · BOTNLOKAR · EINSTEFNULOKAR · KÚLULOKAR · SÍUR ..................................................

MIÐHRAUNI 15 · 210 GARÐABÆ · SÍMI 561 2666 · FAX 562 6744 · vorukaup@vorukaup.is · www.vorukaup.is

61

KVIKA

Metnaður og þjónusta í þína þágu

Nýjasti Dala Rafn í höfn í Vestmannaeyjum. Fjölskyldan saman komin. Frá vinstri: Katrín Jónsdóttir, Ægir Þórðarson. Ingigerður R. Eymundsdóttir, Þórður Rafn Sigurðsson, Íris Þórðardóttir, Valur Örn Gíslason, Eyþór Þórðarson og Helga Björk Georgsdóttir.

ÞÓRÐUR RAFN VEIÐIR TÚRISTA OG UNDIRBÝR OPNUN SJÓMINJASAFNS Þórður Rafn Sigurðsson, skipstjóri og útgerðarmaður, er Siglfirðingur sem ungur fluttist til Eyja. Byrjaði á sjó 1958 fimmtán ára gamall og hefur verið á sjó síðan þá. Fyrst varð hann skipstjóri 20 ára og hóf útgerð 15. maí 1975 þegar hann keypti sinn fyrsta Dala Rafn VE 508. Þeir urðu alls 5 bátarnir með því nafni. Hann og eiginkonan, Ingigerður Eymundsdóttir, seldu útgerðina 2017 og sneru sér að ferðaþjónustu á sjó sem þau eiga en Eyþór sonur þeirra rekur.

Faðirinn fær stundum að taka í en mestur tíminn fer í að leggja lokahönd á glæsilegt sjóminjasafn sem formlega verður opnað á sjómannadaginn. „Það var fyrir fjórum árum, þegar við fjölskyldan seldum útgerðina með öllu til Ísfélagsins, að við breyttum til. Keyptum okkur inn í ferðaþjónustufyrirtækið Ribsafari sem átti tvo ribsafari báta. Seinna eignuðumst við allt félagið og höfum rekið síðan,“ segir Rabbi sem í rúm 40 ár var í útgerð með Ingu sinni. „Við keyptum Víking, ferðamannabát úr plasti sem Palli Helga lét smíða á sínum tíma, og nefndum Halkion. Við gerðum bátinn upp, settum í hann nýjar vélar og nýjar innréttingar.

Nú er hann í toppstandi. Næst keypti ég Teistuna frá Noregi, ferðabát sem Eyþór sonur minn og þrír aðrir sigldu heim.“ 62

Fer sjálfur túr og túr „Við erum með fjóra báta, Halkion og Teistuna, sem eru hefðbundnir ferðabátar og svo Stóra Örn og Ölduljón, ribsafaribáta sem vinsælt er að þeysast á um sundin blá í góðu veðri. Ég fór sjálfur nokkra túra í fyrra, í kófinu þegar maður þorði ekki að ráða fólk. Ég er með öll réttindi og þá sigli ég bara líka og ætla að halda því áfram. Er hættur að veiða fisk og veiði frekar túrista í seinni tíð.

Hvoru tveggja er mjög skemmtilegt, ekki síst að vera með túristana. Maður lærir af þeim þegar farið er í kringum Eyjarnar og sér hve glæsilegar þær eru. Ég var hættur að gera mér grein fyrir fegurðinni. Þetta voru bara sker sem ég notaði sem mið á sjónum.

Ferðaþjónustan er svo skemmtileg að ég ætla að vera í henni til áttræðs!“ Gaslampi kveikti áhugann „Upphafið var að ég var að henda netariðli á vertíðinni 1976 að ég rak tærnar í handfang á stórum gaslampa,“ segir Rabbi um hitt stóra verkefnið, sjóminjasafnið, sem er í um 350 fermetra húsi hans við Flatir 23. „Ég reif lampann upp úr moldinni og hugsaði með mér: Er öllu hent í dag? Tók lampann

og fór með niður í hús og þar með fór ég að safna. Rekist ég á eitthvað forvitnilegt tengt sjávarútvegi tek ég það og set inn í hús hjá mér. Þetta vatt upp á sig og svo fór ég að safna tækjum sem sýndu þróunina í sjávarútvegi.

Talaði um það við bæjaryfirvöld hvort þau vildu ekki að setja upp sjóminjasafn en fékk aldrei svar. Ákvað þá að setja sjálfur upp safn sem stækkaði verulega þegar ég keypti skipslíkön af dánarbúi Sigtryggs Helgasonar.“ Helgi Ben var atkvæðamikill útgerðar- og athafnamaður í Vestmannaeyjum um miðja síðustu öld. Synir hans, Sigtryggur og Páll létu smíða líkön af bátum sem hann hafði átt eða komið að rekstri þeirra með einhverjum hætti. „Ég held að þetta hafi í allt verið 36 bátar og hér eru 30 líkön. Flest eru þau eftir Grím Karlsson, vin minn frá Siglufirði, og Tryggva Sigurðsson vélstjóra.“ Á sjöunda hundrað safngripa „Húsið allt er safn, líka hérna á skrifstofunni hjá mér,“ segir Rabbi en ekki vill hann gera upp á milli safngripanna sem eru á sjöunda hundraðið. „Mér þykir vænt um allt saman. Þetta er um leið mín útgerðarsaga með líkönum af bátnum mínum nema þeim nýjasta og togaranum Sindra sem við áttum. Því verður bjargað og er snillingurinn Tryggvi Sigurðsson langt kominn með að smíða þau.“ Segja má að safnið spanni útgerðarsögu Vestmannaeyja og landsins alls frá því fyrir miðja síðustu öld og til dagsins í dag eða með öðrum orðum í heila öld. Sjálfur þekkir Rabbi sögu hvers hlutar og auðvelt er að gleyma tímanum þegar gengið er með honum í gegnum safnið.

Hver hlutur er öðrum merkilegri og allir skipta máli. Þarna er að finna allt um veiðarfæri, þróun stjórntækja og fiskleitartækja. Ótal myndir og málverk og gamlar bátavélar. Allt mjög aðgengilegt og saga flestra hluta fylgir með og það á við alla bátana.

Stóran hluta af þessum tíma hefur Rabbi verið á sjó. Byrjaði 1958 og er ekki hættur núna 63 árum síðar. Hann hefur upplifað ótrúlegar breytingar.

Meðal merkra muna má nefna loftskeytastöðina úr Sigurði VE sem smíðaður var í Þýskalandi 1960 og muni frá útgerð Halkions VE. „Mér fannst ómögulegt að henda loftskeytastöðinni úr Sigurði sem hefur verið mikið galdratæki á sínum tíma. Stefán og Leifur, sonur Gunnars í Gerði, létu mig fá munina úr Halkion til varðveislu. Þannig er alltaf eitthvað um að fólk komi með hluti til mín sem verða safngripir.“

Sagnheima, byggðarsafns Vestmannaeyja, í lið með sér og segir það hafa verið mikið happ. „Helga hjálpar mér að skrá hlutina og sér orðið mest um þetta. Hefði ekki getað fengið betri manneskju. Hún hefur menntunina, er ótrúlega klár og gerir þetta virkilega vel.“ Rabbi segir fólk almennt verða hissa á umfangi safnsins. „Það er hlutverk safna að segja söguna og geyma og ég er að reyna það með þessu. Það hafa komið hingað fullorðnir menn og sagt eftir að hafa horft yfir líkönin, að það sé eins og að koma niður á bryggju í gamla daga. Snilldarverk hjá Grími og Tryggva. Ef ég ætti að gefa þeim einkunn fær Grímur níu og Tryggvi tíu. Tryggvi er svo ótrúlega nákvæmur og vill hafa þetta svo flott. Skapar listaverk og sama á auðvitað við um líkönin líka hjá Grími“ Hvað um framtíð safnsins? „Framtíðin sker úr um það en það verður til í einhver ár eftir að ég er kominn undir sex fetin.“ Mikilvægur hluti af safninu Helga Hallbergsdóttir byrjaði á sínu verki fyrir rúmu ári og er ánægð með stöðu mála. „Ég hef þegar skráð um 530 muni auk líkana af bátum sem eru alls um 50. Rabbi er mjög mikilvægur drifkraftur safnsins. Hann heldur sögu gripanna saman sem er mikilvægt því hlutur er sáralítils virði ef við þekkjum ekki sögu hans. Þess vegna er svo áríðandi að skrá söguna svo verðmæti munanna haldist.

Hver er munurinn á dýrgripum og drasli? Það er sagan. Ómetanlegt er að Rabbi skuli hafa haldið þessu saman. Ég skrái það sem hann hefur að segja, hvað gripurinn kallast, sérkenni hans, til hvers hann var notaður og helst hver notaði hann. Ég fékk Halldór B. Halldórsson með mér að mynda þar sem Rabbi gengur um safnið og segir frá. Við gætum þetta ekki án Rabba, hann er kjölfesta safnsins.“ Eyjafréttir völdu Þórð Rafn Eyjamann ársins 2013 og var hann vel að því kominn.

Eins og að koma niður á bryggju Rabbi hefur fengið Helgu Hallbergsdóttur, safnafræðing og fyrrum forstöðukonu Helga og Rabbi við kassa frá Björgunarfélaginu sem hefur að63 geyma björgunarlínu með öllu tilheyrandi. Fyrir ofan þau er björgunarstóll í línu sem sýnir hvernig þetta virkar.

Sjómannadagurinn 2021

Marport er leiðandi fyrirtæki í hönnun og framleiðslu á veiðarfæranemum og er með starfsemi í sex löndum.

Stofnað árið 1996

64

MARPO RT . CO M — 5 3 3 3 83 8

Til hamingju með daginn sjómenn!

Marport óskar sjómönnum og fjölskyldum þeirra innilega til hamingju með daginn.

ICELAND

USA

SPAIN

NORWAY

FRANCE

65

SOUTH AFRICA

MERKUR KAFLI Í SÖGU ÚTGERÐAR OG ATVINNULÍFI

ÚTGERÐAR- OG FJÖLSKYLDUSAGA ÞÓRU OG ÓSKARS Á LEÓ ÓSKAR MATTHÍASSON SKIPSTJÓRI OG ÚTGERÐARMAÐUR HEFÐI ORÐIÐ 100 ÁRA Á ÞESSU ÁRI. HÉR ER RAKINN FERILL HANS OG FJÖLSKYLDU SEM ENN LÆTUR TIL SÍN TAKA Í ÚTGERÐ OG FISKVINNSLU

Óskar Matthíasson sótti sjóinn, Þóra Sigurjónsdóttir stýrði búi og heimilishaldi. Í þeirra huga var þetta eitt og sama verkefnið og útkoman var myndarlegt heimili og útgerð sem varð fljótt og er enn einn af hornsteinum í atvinnulífi Vestmannaeyja.

Ung misstu þau feður sína og urðu fljótt að bjarga sér. Auðvitað hafa þau snemma vitað hvort af öðru og haustið 1942 lágu saman leiðir þeirra.

Dagsverkið bærilegt og vel það, börnin sjö og saman byggðu þau upp myndarlegt sjávarútvegsfyrirtæki í útgerð og vinnslu. Óskar sótti sjóinn stíft sjóinn. Með framsýni og harðfylgni að leiðarljósi náði hann árangri og varð aflakóngur í Vestmannaeyjum í þrjú ár í röð. Þóra annaðist heimilisreksturinn við Illugagötu tvö sem var miðpunktur útgerðar og fjölskyldu. Þóra og Óskar eru verðugir fulltrúar kynslóðar sem lagði grunninn að velferðarþjóðfélagi sem við byggjum í dag.

Helstu heimildir umfjöllunarinnar eru myndbandsviðtöl sem Kristján Óskarsson tók upp, minningargrein um Óskar eftir Hilmar Rósmundsson og Sjómannadagsblaðsviðtal eftir Árna Johnsen frá 1981. Óskar Matthíasson, skipstjóri, útgerðarmaður og margfaldur aflakóngur, fæddist 22. mars 1921

66

67

Tekin 11. maí 1970 um borð í Leó VE 400. Jón Guðmundsson frá Vorsabæ Rangavallasýslu, Óskar Þorleifsson, Þykkvabæ 2 Skaftafellsýslu, Brandur Valtýsson, Ægir Sigurðsson, Sigmar Ólafsson, Sigurjón Óskarsson, Óskar Matthíasson, Sveinbjörn Snæbjörnsson, Matthías Sveinsson, Elvar Andrésson Vatnsdal Fljóshlíð, Jón Úlvarsson, Fáskrúðsfirði, og hundurinn Lea.

FENGSÆLL, FARSÆLL OG MARGFALDUR AFLAKÓNGUR og lést 21. desember 1992. Foreldrar hans voru hjónin Matthías Gíslason og Þórunn Júlía Sveinsdóttir. Bæði frá Eyrarbakka en hófu búskap hér í Eyjum. Bræður hans voru Ingólfur, Sveinn, Gísli og systirin Matthildur Þórunn. Var Óskar yngstur.

Ungur varð hann fyrir áfalli og þurfti snemma að takast á við alvöru lífsins en með dugnaði, krafti og kannski ekki síst lífsgleði náði hann árangri og átti eftir að láta til sín taka sem skipstjóri og útgerðarmaður. Var bæði fengsæll og farsæll í öllum sínum störfum og margfaldur aflakóngur á vetrarvertíðum í Eyjum.

Faðir Óskars fórst 24. janúar 1930 þegar vélbáturinn Ari sökk með allri áhöfn við Bjarnarey og var Matthías formaður. Þá var Óskar níu ára.

Ari var 16 tonn og með honum fórust auk Matthíasar, Páll Gunnlaugsson, Ráðagerði í Vestmannaeyjum, Baldvin Kristinsson vélstjóri, Syðra-Ósi í Hofshreppi, Eiríkur Auðunsson frá Svínhaga á Rangárvöllum og Hans Andersen frá Færeyjum.

Hóf sjósókn á átjánda ári „Það segir sig sjálft hvílíkt áfall það hefur verið fyrir móður hans og börnin fimm að missa svo skyndilega fyrirvinnu heimilisins, en með dugnaði og þrautseigju, þar sem allir hjálpuðust að, tókst að halda hópnum saman þó oft væri þröngt í búi. Ári síðar varð annað áfall er Gísli, þá

68

níu ára, beið bana af slysförum,“ skrifaði Hilmar Rósmundsson á Sæbjörgu VE um þennan samtíðarmann sinn í útgerð til áratuga. Þórunn stóð ein uppi með fjögur börn. Engin mæðrastyrktarnefnd, ekkert tryggingakerfi eða lífeyrissjóðir en Þórunn lagði ekki árar í bát.

Fékk sjómenn og útgerðarmenn í lið með sér.

Beitti eitt bjóð sem bátar reru með fyrir hana.

Sjálfur var Óskar með stubba sem hann beitti og bátarnir tóku. „Þetta var meira en einn hlutur sem mamma fékk fyrir bjóðið. Menn reru ekki með nema 24 stampa þannig að það munaði um þetta, bæði fyrir þá í vinnu og fyrir mömmu að fá peninginn,“ sagði Óskar um þrengingaárin. Árið 1939 giftist Þórunn, móðir Óskars, Sigmari Guðmundssyni frá Norðfirði og eignuðust þau tvö börn, Gísla Matthías og Guðlaugu Erlu. Óskar byrjar 17 ára á sjó. Árið 1940 lauk hann vélstjóranámskeiði og 1945 stýrimannsnámskeiði. Þar með hefst 30 ára farsæl skipstjórn. Árið 1946 kaupir hann með öðrum vélbátinn Nönnu VE 300 og þar byrjar 46 ára happasæl útgerðarsaga. Næst kaupir hann vélbátinn Leó VE 294, ásamt Sigmari Guðmundssyni. Árið 1959 er smíðaður nýr 100 lesta stálbátur í Þýskalandi fyrir þá Óskar og Sigmar, Leó VE 400. Óskar ræðst aftur í nýsmíði árið 1970 og í ársbyrjun 1971 kemur nýtt stálskip frá Stálvík í

Garðabæ sem hlaut nafnið Þórunn Sveinsdóttir VE 401 og nú er þriðja skipið með sama nafni gert út af fjölskyldu Sigurjóns.

Nanna litla aflaði mest og kom síðust að landi „Fyrstu kynni mín af Óskari Matt voru á vertíðinni 1946, ég var þá aðkomumaður hér á minni fyrstu eða annarri vertíð. Héðan voru þá gerðir út mjög margir bátar og réru þeir yfirleitt með línu framan af vertíð. Afli var oftast tregur, þetta þrjár til fimm lestir. Æði oft kom það fyrir að einn báturinn kom langsíðastur að landi, en þá með mun meiri afla, jafnvel sjö til tíu lestir. Þetta var Nanna litla en við stjórnvölinn stóð Óskar Matt. Auðvitað leit maður upp til þessa unga, myndarlega og dugmikla manns, enda var það óhætt þar sem hann átti oft eftir að sýna það á lífsleiðinni hvað í honum bjó,“ skrifaði Hilmar í minningarorðum um félaga sinn. Þeir hörðustu skara alltaf fram úr „Mér líkar vel að sækja fast, hef alltaf verið þannig í því sem ég hef snúið mér að og sumum hefur þótt ég heldur harðfylginn. Það finnst mér hins vegar ekki. En oft hefur það hjálpað í þessum bransa að maður er léttlyndur og það er líka vissara ef maður hefur gengið of langt.

Kellingunum þótti oft gaman að hlusta á okkur í talstöðinni í gamla daga, þá var útvarp í hverju eldhúsi og maður talaði oft létt til þess að gleðja þessar elskur.“ Þetta segir Óskar Matthíasson í bráðskemmtilegu viðtali sem Árni Johnsen átti við þá feðga, Óskar og synina Matthías, Sigurjón, Kristján og Leó í Sjómannadagsblaði Reykjavíkur 1981. Synirnir fylgdu allir fylgdu í fótspor pabba síns. „Þetta var harður skóli þegar maður var að byrja. Það átti að taka mann í gegn og maður þótti afglapi og vitleysingur, en ég var fljótur að venja þá af slíkum tilþrifum þótt þeir væru hátt skrifaðir. Þeir sem gáfu tóninn voru alltaf hræddir við mig eftir að ég fór að sulla í þeim. Oft varð þetta heilagt stríð, enda mikil barátta. En flestir þessara kalla voru miklir myndarkallar og maður verður að reikna með að baráttan sé hörð,

Gengið á hlut annara? „Jú, ætli það ekki, víst hefur maður oft gengið á annara hlut, í góðu eða illu. Árið 1977 voru Gísli bróðir á Elliðaey og Frissi á Gullborgu að rífast í stöðinni. Þeir voru að leggja hlið við hlið og þótti þröngt en ég lagði á milli þeirra til þess að stríða þeim. Æsingurinn var svo mikill í þeim að þeir veittu því ekki athygli, fyrr en þeir köstuðu báðir jafnt út seinni baujunni. „Hver fjandinn“, sagði ég þá í stöðina, „voruð þið að leggja?“ Frissi varð mikið vondur en Gísli hló, þekkti mig betur. Þetta var oft feiknalega skemmtilegur tími á sjónum, þótt oft hafi verið erfitt.“ Fiskverkandi og félagsmálamaður Árið 1976 kaupir Óskar fiskverkunina Fjölni hf. og rekur þar saltfisk- og skreiðarverkun í nokkur ár. Var virkur hluthafi í Vinnslustöðinni hf. í Vestmannaeyjum. Eftir að hann kom í land tók hann mikinn þátt í félagsmálum sjávarútvegsins.

Hann var um tíma í stjórn Vinnslustöðvarinnar, í stjórn Lifrarsamlags Vestmannaeyja og lengi stjórnarmaður í Útvegsbændafélaginu. Hann fylgdist vel með þróun sjávarútvegsins og kom oft með haldgóðar tillögur og ábendingar enda vel sjóaður í veiðum og vinnslu.

Ljósmyndin nægði til fyrirgreiðslu Hilmar lýsir honum sem ákaflega staðföstum manni sem hélt sínum skoðunum hiklaust fram og hafði hann tekið eitthvað í sig þýddi hvorki fyrir kóng né prest að reyna að fá hann til þess að skipta um skoðun. Hann sagði sögu af af Óskari þegar hann var að sækja um fyrirgreiðslu Fiskveiðasjóðs, vegna smíða á nýjustu Þórunni. „Hann átti eins og aðrir að senda rekstrarreikninga fyrirtækis síns síðustu árin, sem og afkomuáætlanir framtíðarinnar, en Óskar lét nægja að senda stjórn Fiskveiðasjóðs mynd af sér. Svo furðulegt sem það kann að virðast þá munu þeir aðgætnu gullgæslumenn sem ríkjum ráða í þeim banka hafa samþykkt að láta myndina nægja í þessu tilviki, svo traustur var maðurinn,“ segir Hilmar.

þeir hörðustu skara alltaf fram úr.“ Hvað um samskiptin við aðra skipstjóra? „Mér hefur þótt mjög gott að lynda við flesta aðra skipstjóra, en fékk hins vegar gæsahúð af að koma nálægt sumum þeirra, sérstaklega þeim sem voru alltaf á eftir þeim sem fiskuðu, fylgdu í kjölfarið, ég átti vont með að þola það.

Einn maður skar sig þó úr öllum hópnum, Binni í Gröf. Hann var alveg sérstakur maður, svo góður og hjálpsamur við alla stráka sem voru að byrja, hann var aldrei að Ijúga neitt en fór algjörlega sínar eigin leiðir.

69 Leó VE 400

Myndir. Þóra og Óskar með börnin sex, Þóra með Leó í fanginu, Sigurjón og Óskar Þór, Matthías, Kristján og Óskar með dótturina Þórunni. Á myndina vantar Ingiberg sem er yngstur..

LÍFSFÖRUNAUTURINN ÞÓRA Þóra Sigurjónsdóttir, eiginkona Óskars Matthíassonar, var merk kona sem lifði tímana tvenna og þrenna. Fæddist í velsæld en pabbi hennar dó í upphafi kreppunnar miklu á fjórða áratug síðustu aldar. Þá var hún níu ára og mamma hennar mikill sjúklingur. Eftir það átti hún allt undir góðvild fólks en ung þurftu hún og systur hennar að bjarga sér sjálfar. Foreldrar þeirra voru Guðríður S. Þóroddsdóttir, 17. júní 1886 lést 19. ágúst 1956, og Sigurjón Jónsson, 3. júlí 1887 lést 28. júní 1933. Þóra átti þrjár systur og einn bróður. Sigríður var elst, fædd 1915, Björg var fædd 1917, Guðbjörg 1921 og Sófónías fæddur 1926. Hann datt út um glugga í Víðidal og lést sex ára gamall.

Sigurjón, faðir Þóru, var lærður smiður en fyrst og fremst útgerðarmaður. Útgerðin gekk vel þegar Þóra kom í heiminn.

Kristján, sonur Þóru og Óskars, tók upp merkilegt viðtal við móður sína um lífið og tilveruna og beinar tilvitnanir í þessari grein eru sóttar í þá upptöku. „Ég fæddist í Víðidal og það er svolítið merkileg saga í kringum það. Ingibjörg í Bólstaðarhlíð, hálfsystir hennar mömmu, bjó uppi á lofti og Björn Bjarnason frá Hlaðbæ, maður hennar. Á sama tíma eignuðust systurnar börn. Ingibjörg eignaðist son einum klukkutíma áður en ég kom í heiminn. Við bjuggum á miðhæðinni en 70

þau uppi á lofti. Það hefur því verið nóg að gera hjá ljósmóðurinni þann daginn, að hlaupa á milli hæða að hjálpa mæðrunum!“ Heilsuleysi og heimskreppa settu strik í reikninginn „Pabbi byrjaði mjög ungur í útgerð, alltaf með öðrum. Hann kom að útgerð nokkurra báta og gekk vel. Einn þeirra var Örn VE. Mamma sagði að við hefðum alltaf grætt mest á honum. Fyrir arðinn af Erni hafi þeir keypt Karl VE og Skúla fógeta VE. Ég held að pabbi hafi aldrei átt fleiri en tvo báta í einu.“ Þóra missti pabba sinn 1933 og fór næstu sumur í sveit, var meðal annars á Seljavöllum, Seljalandi og í Öræfum. „Pabbi dó tveimur árum eftir að Sófi bróðir dó.

Hann var búinn að liggja á spítalanum mikið kvalinn og veikur. Ástæðan var botnlanginn og hann var skorinn. Þá tók við lífhimnubólga, ekkert pensilín til og hann dó 46 ára. Mamma var þá orðin sjúklingur. Þóroddur í Stakkagerði bauð mér að vera og ég var hjá honum og Bubbu veturinn eftir að pabbi fór. Þau reyndust mér alltaf mjög vel og ég er þeim ævinlega þakklát fyrir það. Mamma var þá orðin sjúklingur.“ Eftir það urðu þær systur að bjarga sér að mestu sjálfar.

Um þetta leyti var Guðríður, móðir Þóru, mikið veik. Hún var skorin upp við krabbameini og lést 1956.

Kreppan mikla, sem skall á 1930, hafði líka sitt að segja þegar flest fyrirtæki í Eyjum fóru á hausinn og eignir fjölskyldunnar í bátum breyttust í skuldir. Mamma Þóru náði samt að halda Víðidal og veiðarfærahúsinu. Peningar fjölskyldunnar í banka brunnu hins vegar inni þegar Íslandsbanki fór á hausinn 1930.

Hringar á fingur í Herjólfsdal „Svo kynntumst við Óskar Matthíasson,“ segir Þóra og bros færist yfir andlitið. „Það var haustið 1942. Elskan mín, ég vissi alveg hver hann var og að hann hefði verið á vélstjóranámskeiðum. Já, maður fylgdist með honum enda myndarpiltur.

Við vorum saman um veturinn. Þetta haust og veturinn var hann á Gullveigu með Guðna Jónssyni.

Við trúlofuðum okkur á páskadag 1943 í óskaplega fallegu veðri. Fórum inn í Dal, löbbuðum upp brekkuna, upp fyrir girðingu og að Saltabergi. Settumst í grasið og settum upp hringana. Þaðan gengum við í bæinn, að Byggðarenda þar sem ég kom í fyrsta skipti og fengum súkkulaði og fínar kökur hjá Þórunni Sveinsdóttur, mömmu Óskars. Hún tók vel á móti mér,“ segir Þóra um tengdamóður sína og brosir leyndardómsfullt.

Um kvöldið fór parið í bíó og sá Á hverfanda hveli, eitt af stórvirkjum kvikmyndasögunnar sem nú er reyndar fallið í ónáð.

Um sumarið fór Óskar norður á síld en Þóra var í kaupamennsku á Gjábakka. Um haustið byrjuðu þau að búa þar í einu herbergi og eldhúsi, gengu í hjónaband 6. nóvember og frumburðurinn Matthías kom í heiminn 8. janúar. Vorið 1944 tók Óskar við Glað í fyrsta skipti sem skipstjóri. „Það var meiriháttar þegar við fórum labbandi með Matta í barnavagni og Óskar sýndi mér bátinn sem þá var í slipp. Hann var með Glað um sumarið en næsta vetur tók hann við Skuldinni en hafði áður staðist stýrimannapróf. Ég þuldi yfir honum reglurnar sem hann þurfti að læra og kunna.“ Flutningur í Eyvindarholt Hjónin ungu hófu búskap í einu herbergi á Gjábakka en sumarið 1946 keypti Óskar Nönnu VE og íbúð í Eyvindarholti fyrir stækkandi fjölskyldu. „Óskar standsetti húsið um leið og hann gerði Nönnu út á snurvoð og reri stíft eins og alltaf. Það var mikið verk hjá Óskari að taka húsið í gegn.

Neðri hæðin var keypt í maí á sextán þúsund krónur og sú efri um sumarið á átta þúsund krónur. Ógurlegt þrælarí á honum Óskari þetta sumar og við fluttum í Eyvindarholt um haustið.

Þóra og Óskar kát á dansiballi.

Breytingin var mikil þó þægindin þættu ekki mikil á seinni tíma vísu. Við höfðum til dæmis ekki rennandi vatn heldur varð að notast við handpumpu í eldhúsinu og vatn úr brunninum.

Mér fannst þetta samt æðislegt.“ Ræstur með kaldri vatnsgusu Sjómannskonurnar fylgdust vel með ferðum bátanna og þeim fannst oft óskaplegt að sjá þá koma fyrir Klettinn og inn Víkina í vondum veðrum. Og ekki voru bátarnir stórir. „Bátarnir hurfu alveg ofan í öldudalina og það fannst manni alveg hrikalegt. Ég sá þetta svo vel frá Gjábakka og oft var ég hrædd um hann Óskar á sjónum. Já, lifandis skelfing var ég hrædd. Hann kom seint að, enginn sími eða neitt til að hafa samband. Mér leið oft illa og þegar veðrin voru sem verst. Það var óskaplegur dugnaðurinn í Óskari og sjósóknin mikil. Auðvitað þurfti að ræsa hann! Það getur verið að allar konur hafi vakið mennina sína á sjó. Veit það ekki en ég vakti hann alltaf og það gat verið erfitt. Hann var svo örþreyttur á snurvoðinni og vakti mikið. Það var átak að koma honum fram úr, alveg agalegt! Ég man ekki hvort ég var ófrísk að Sigurjóni eða Kristjáni einu sinni þegar þurfti að vekja Óskar. Það bara gekk ekki. Ég hristi hann, fór fram, náði í kaldan þvottapoka og þvoði honum í framan.

Hélt áfram að hrista hann en það dugði heldur ekki. Svo skvetti ég á hann ögn af köldu vatni og þá vaknaði hann loksins. Það mátti ekki ske að hann færi ekki á sjó enda kom það aldrei fyrir.

Honum brá við að fá vatnsgusuna yfir sig og 71

rauk á fætur. Þá varð ég heldur betur að forða mér á hlaupum og hann á eftir. Ég gerði bara það sem gera þurfti!“ segir Þóra hlæjandi . Ævintýri í Austurvegi Það var mikið ævintýri þegar Óskar og Þóra fóru til Austur-Þýskalands 1959 þar sem Leó VE 400 var í smíðum. Óskar heimtaði að Þóra færi með honum til Þýskalands sem var ekki einfalt mál. Þau urðu að koma fyrir sex börnum sínum á meðan og það tókst. Þóra hafði ekki farið frá Eyjum í sjö ár, hún var alltaf að eignast börn eins og hún sagði sjálf. Þau sigldu út með Gullfossi á fyrsta farrými til Kaupmannahafnar, sem eitt og sér var mikið ævintýri, og áfram til Þýskalands með lest og ferju. Í Austur-Þýskalandi bjó fólk við heldur bág kjör í „ríki alþýðunnar“ en gestirnir frá Vestmannaeyjum áttu ánægjustundir og kynntust góðu fólki þar og í Vestur-Þýskalandi.

Smíði skipsins dróst á langinn og mannskapurinn frá Íslandi var kominn út löngu áður en Leó VE 400 var afhentur. „Það var komið undir jól þegar þeir lögðu af stað heim. Drengirnir okkar og Sigmar Þór frændi þeirra biðu spenntir og voru búnir að vaka svo lengi að ekki var hægt að vekja þá þegar Leó loksins kom til hafnar 20. desember 1959. Óskar kom færandi hendi. Upp úr bátnum komu nýjar mublur, sófasett og radíófónn með útvarpi og plötuspilara, leikföng handa krökkunum, meðal annars glæsilegar járnbrautir. Hann var líka með ferðaútvarpstæki, þau fyrstu hér í Eyjum, og reiðhjól, Möve. Sömuleiðis keypti hann armbandsúr sem elstu drengirnir fengu í fermingargjöf.“ Kristján Óskarsson skýtur inn í samtalið: „Úrin voru sjálftrekkt sem hafði ekki sést hér áður. Upp úr Leó komu líka kassar af 75% vodka, vinsælum eðaldrykk á þessum árum.

Vodkakössunum var komið fyrir uppi í risi heima hjá okkur. Pabbi keypti föt á okkur og Þórunn fékk fallega dúkku og dúkkuvagn. Svo má ekki gleyma öllu jólaskrautinu.“ „Endastöð“ fjölskyldunnar: Illugagata 2 Margt í viðtali Kristjáns við Þóru, móður sína, kemur nútímafólki spánskt fyrir sjónir. Á Gjábakka voru vandræði með vatnið í hvössum austanáttum. Þá var vatni af þökum safnað í brunna og á Gjábakka gat það orðið salt. Sjálf fann Þóra ekki fyrir því en Þórunn tengdamamma hafði orð á að kaffið væri með stundum með saltbragði. Vatnspumpan var í kjallaranum og Þóra þurfti að bera allt vatn upp í eldhús. Í Eyvindarholti var vatnsdælan í eldhúsinu, sem sparaði Þóru vatnsburð. Mikil breyting var þegar 72

hún fékk sína fyrstu þvottvél, ekki sjálfvirka og varð að sjóða allt vatn á eldavélinni. Fyrst var það kolaeldavél en seinna Solo olíueldavél sem var mikið framfaraskref fyrir Þóru og aðrar húsmæður á Íslandi. Það var því mikill munur þegar Þóra og Óskar fluttu í nýtt hús að Illugagötu 2, eitt af stærri húsum í bænum og búið öllum nútímaþægindum. Veitti ekki af fyrir stóra fjölskyldu. Börnin orðin sex talsins: Matthías, Sigurjón, Kristján, Leó, Óskar Þór og Þórunn. Sá sjöundi, Ingibergur kom seinna.

Fjórir elstu bræðurnir fetuðu í spor föður síns með góðum árangri. Það verður því ekki sagt annað en að skot Þóru og Óskars haustið 1942 hafi ávaxtað sig þokkalega. Verðmætin sem fyrirtæki fjölskyldunnar hafa skapað um dagana yrðu ábyggilega talin í mörgum milljörðum króna ef allt frá upphafi væri fært til núvirðis.

Óskar og Þóra.

Áttatíu bátar úr Eyjavör, áttahundruð kempur í hverri för, stundum í roki og stórum sjó, stundum í logni og sléttum sjó.

Sjómenn, sjómenn glaðir, súpum nú heillaskál. Þannig hefjast Formannavísur Ása í Bæ. Á sjómannadaginn árið 1957 kom Siggi Vídó til Ása og bað hann um vísur fyrir ballið eða „heimtaði“, að sögn Ása. Ekki þorði Ási að neita þessum 300 kílóa skrokki þegar hann reyndi að koma koníaki ofan í hann fyrir hádegi til að fá sitt fram, eins og Ási gantaðist með. Því hélt hann upp í hraun með koníakið og samdi vísurnar þar.

Ljósmyndina tók Jói Myndó af styttu Ása í Bæ sem gerð var af Áka Gränz að beiðni Árna Johnsen. Ísfélag Vestmannaeyja annaðist uppsteypu verksins í kopar og frágang með dyggri aðstoð starfsmanna fiskimjölsverksmiðju félagsins. Þannig höldum við minningu þessara kappa lifandi.

Við sendum sjómönnum og fjölskyldum þeirra heillaóskir í tilefni dagsins.

73

HARALDUR ÞORSTEINN GUNNARSSON

FYRSTA VERTÍÐIN VAR Á LEÓ VE Fékk plássið þegar auminginn úr Reykjavík gafst upp „Byrjunin er að ég lendi í smá slysi í desmeber 1975. Var þá að spila með meistaraflokki ÍBV í fótbolta og einhvern veginn ákvað ég að komast á vertíð. Hringdi í Óskar Matt sem bjó á Illugagötu 2, nágranni því ég var alinn upp á Illugagötu 9, alveg til 17 ára aldurs. Spyr hvort það sé laust pláss á Leó. Gæti hafa verið komið fram í febrúar þegar ég hringi,“ segir Haraldur Þorsteinn Gunnarsson um upphaf sjómannaferilsins, þá 19 ára gamall. Ekki var ráðist á garðinn þar sem hann var lægstur því stíft var róið á Leó. Óskari fannst þetta heldur seint enda vertíð að byrja en gaf þó Halla Steina von. „Ég er með náunga úr Reykjavík og ég get alveg lofað þér því að hann á eftir að gefast upp fljótlega. Af því að hann er úr Reykjavík,“ hefur Halli Steini eftir Óskari og hlær. „Sagðist ætla að hafa samband við mig,“ bætir hann við og það stóðst.

Margir skemmtilegir sveitamenn „Hann hringir og segir að ég geti fengið plássið af því að þessu aumingi úr Reykjavík hefði gefist upp. Það var byrjunin á þessari vertíð en ég var hálfdauður úr sjóveiki til að byrja með. En áhöfnin var hrikalega skemmtileg.“ Fyrsti stýrmaður var Leó sonur Óskars sem Halli Steini þekkti vel. Gunnar í Svanhól yfirvélstjóri sem honum fannst ekki leiðinlegt. Elli frá Vossabæ var annar vélstjóri. „Svo voru þarna margir skemmtilegir sveitamenn. Ég held að ég hafi verið eini hásetinn úr Eyjum. Þarna byrjaði þessi vertíð, 1976 sem var mjög skemmtileg.

Rerum daglega og vorum mest hér í kringum Eyjar,“ segir Halli og nú kemur fyrsta sagan af Óskar Matt á Leó VE. Haltu kjafti „Það gat heyrst hátt í kallinum en það var alltaf stutt í hláturinn og fjör. Ekki skemmdi að hafa Gunnar í Svanhól um borð. Var í því að æsa kallinn upp. Við voum að draga netin hér fyrir sunnan, mest ufsa. Fengum svona rosalega í eina trossuna. Komin skítabræla og við í vandræðum að koma trossunni inn. Þessir 100 tonna bátar voru svaðalega blautir, ég hálf rænulaus úr sjóveiki en ég man eftir einu. Á rúllunni var strákur frá Kirkjulækjarkoti í Fljótshlíð. Skemmtilegur og góður strákur sem er látinn. Það var ekkert nema brasið og allt í 74

Árin hjá Óskari og Sigurjóni voru góður skóli fyrir lífið.

Mynd: Sigurgeir Jónasson.

einu kom svaka gusa á hann. Hann sagði mér á eftir að hann hafi tekið sundtökin þarna á dekkinu. Þegar það versta var afstaðið kallaði Óskar; - fiskur. Eins og einn fiskur sem slapp úr netinu væri stóra málið. - Haltu kjafti, sagði strákurinn við Óskar. Þá sagði Óskar, - það segir mér enginn að halda kjafti. Það er fiskur.“ Þeir slösuðu hífðir upp í löndunarmáli „Seinna erum við fyrir vestan Eyjar og ég ennþá sjóveikur. Gat ekki farið aftur í eða niður í lúkkar milli trossa. Fór í gallann minn og sat undir hvalbaknum til að fá ferskt loft. Drekinn var kominn upp á síðuna. Ég upp á borðið og beygi mig til að taka upp drekann kemur á fleygiferð og beint í hausinn á mér. Þá heyri ég öskrað. Næ að ýta mér frá um leið og næ taki á næsta stagi.

Veit svo ekki fyrr en ég fæ drekann í hausinn.

Flýg fram yfir togspilið og skall á hvalbaknum. Þegar ég stóð upp bullaði blóðið upp úr hausnum á mér. Ég hélt að strákurinn á spilinu væri dauður. Það var mikið fum og fát, trossunni sleppt og siglt í land.“

Birt með fyrirvara um mynd- og textabrengl. Bílabúð Benna áskilur sér rétt til að breyta verði og búnaði án fyrirvara.

Lífið er leikur.

Nú fylgir veglegur aukahlutapakki með Porsche Cayenne í takmarkaðan tíma.

Pakkinn eykur við sportlegt útlit bílsins með 21” álfelgum, samlitum brettaköntum, svörtum háglans gluggalistum, lituðu gleri og sportlegum púststútum.

Til að fullkomna pakkann er lúxus leðurinnrétting - á sætum, hurðaspjöldum og mælaborði. Einnig fylgir 360° myndavélakerfi og Bose hljómflutningstæki. Þessi veglegi aukahlutapakki að verðmæti 2.000.000 kr., fæst nú á aðeins 990.000 kr.

Porsche Cayenne E-Hybrid Plug–In. Tilboðsverð m/pakka: 15.980.000 kr.

Hestöfl: 462 | Hámarkstog: 700 Nm | Hröðun: 5.0 sek. 0-100 km.klst

Porsche á Íslandi | Krókhálsi 9 | 110 Reykjavík | S: 590 2000 | benni.is | porsche.is | Opið virka daga frá 9:00 til 18:00 og laugardaga frá 12:00 til 16:00

Þegar í land var komið var mikil fjara og voru Halli Steini og rúllumaðurinn hífðir í löndunarmáli upp á bryggju. „Hann var settur á sjúkrabörur en ég sat fram í á leiðinni upp á spítala. Alblóðugur en sem betur fer hafði ég bara skorist og ekki skaddast að öðru leyti. Það var saumað ein sautján spor þvert yfir hausinn á mér og ég heima daginn eftir. Hinn slapp betur en áhorfðist. Ég fór svo á sjó eftir einn dag í fríi. Eftir það urðum við miklir vinir, ég og Óskar. Fannst ég mikill harðjaxl og það kunni hann að meta,“ segir Halli Steini sem kunni vel við sig á Leó. „Það var gott að vera með kallinum og útgerðin stórkostleg. Vantaði aldrei neitt og ég var ofboðslega hrifinn af Óskari. Hann var góður við mig, sérstaklega eftir höfuðhöggið.“ Var stríðinn Næst segir Halli Steini söguna af því þegar Óskar stríddi Gísla Sigmars bróður sínum á Elliðaey og Frissa Binnó á Gullborgu sem rifust um pláss á Manklakknum sem gaf vel í netin. „Við vorum fyrir vestan Eyjar. Þegar Óskar heyrir þetta ákveður hann að hætta að draga þennan daginn og ekki leggja eina trossuna. Það var siglt á fullri ferð austur fyrir Eyjar en þá höfðu Frissi og Gísli komist að samkomulagi. Drógu trossurnar og ákváðu að leggja báðir í einu, sinn hvoru megin á Klakkinn. Þá kom Leó bara á milli þeirra. Lagði trossuna og þeir alveg kjaftstopp.

Sögðu ekki neitt en við fórum bara í land. Þá sagði Óskar; - við verðum að fara snemma út og draga trossuna áður en þeir koma út. Þetta lýsir honum, hvernig hann átti það til stríða öðrum.

Veit ekki hvernig Óskar hefði tekið því ef hann hefði lent í þessu sjálfur.“ Góð vertíð og léleg vertíð Vertíðin 1976 var þrælgóð. „Mikið fiskirí. Við vorum mikið á Rófunni og aflinn mest þorskur. Árið eftir, á vertíðinni 1977 var mjög lítið að hafa, léleg vertíð hjá öllum. Þórunn Sveins var langhæst, mest ufsi úr Bugtinni. Þessa vertíð var Ólafur Kristinsson, seinna hafnarstjóri með Álsey. Hann var ekki síður stríðinn en kallinn. Einu sinni vorum að koma á Leddina þegar Óskar segir okkur allt í einu að leggjast í dekkið. Óli byrjar að snúast og þá allt í einu stöndum við upp, leggjum eina trossu í veg fyrir Álsey.“

Einu sinni voru að draga á einhverju hrauninu þegar allt í einu kemur bunkað net af þorski. „Annars var ekkert í trossunni. Ég hissa eins og aðrir því svona hafði ekki sést alla vertíðina. Við drögum netið inn og ætlum að fara að greiða úr þegar Óskar segir okkur að stoppa. Það var ekkert í netunum á undan og eftir. Aðeins fiskur í þetta eina net. Við segjum, hvað er nú? Sjáum svo hvar Álsey kemur siglandi og þá segir Óskar, bakka og út með netið. Við biðum og byrjuðum að draga netið inn aftur. Þá kallar Óskar í Óla segir að það sé alveg bunkað í öll netin. Svona var Þetta,“ segir Halli Steini og hlær dátt. Óskar flinkur sjómaður Halli Steini segir að Óskar hafi sótt stíft. Gaf aldrei neitt efir. „Leó var einn af þessum 100 tonna bátum sem smíðaðir voru í Austur Þýskalandi.

Rosalega blautur og allt á floti þegar verst lét. Þegar hann var að kippa og vindur og sjór á hlið hundskammaði hann okkur ef við fórum vitlausu megin aftur á. Alltaf hætta á að hann tæki inn á sig sjó. Hann var mjög passasamur og held ég flinkur sjómaður. Þeir voru ekki stórir bátarnir sem hann byrjaði með en það kom aldrei neitt fyrir hjá honum.“ Halli Steini skiptir um pláss 1978, en fór ekki langt. „Ég fór yfir á Þórunni Sveins til Sigurjóns og var þar fjórar vertíðar og á síldinni. Þá sýndi sig dugnaðurinn í karlinum, kominn með fiskvinnslu að nálgast sextugt og hættur á sjónum en hann var í hverri einustu löndun. Keyrði upp fiskinum og það gerði Sigurjón líka þó hann hafi staðið allt stímið austan úr Bugt.“ Og stundum þurfti Halli Steini pening. „Þá fór maður á skrifstofuna heima hjá Óskar og alltaf spjall um hvað ætti að gera við peningana. Það var alveg yndislegt að koma heim til Óskars og Þóru. Maður fékk þetta fína kaffi og með því hjá Þóru. Spjall og gaman,“ segir Halli Steini sem telur árin hjá Óskari og Sigurjóni hafa verið góðan skóla fyrir lífið. „Ég tel mig hafa lært gríðarlega mikið af þeim báðum. Að vinna og vera duglegur. Já, það var ekki mikið um pásur. Oft róið í vondum veðrum en allt gekk þetta,“ eru lokaorð Halla Steina.

HAMINGJUÓSKIR MEÐ 70 ÁRA ÚTGÁFU SJÓMANNADAGSBLAÐ VESTMANNAEYJA 76

Sjómanna- og vélstjórafélag Grindavíkur

Á síðustu 30 árum hefur Hampiðjan framleitt og selt yfir þúsund Gloríur til útgerða í 28 löndum.

77

ENGINN KEMST ÁFRAM Í LÍFINU Á LJÓÐUM EINUM SAMAN SAMAN „Ég byrjaði 1961 að róa með pabba á Leó, sautján ára gamall. Við vorum mikið hér vestan, það var fyrir Surt sem byrjaði að gjósa haustið 1963. Við vorum á trolli, aflinn mest sólkoli sem við sigldum með á England,“ segir Matthías um upphaf sjómennsku sinnar. Matthías er elstur systkinanna, fæddur 1944, og kláraði Stýrimannaskólann 1966. „Aldrei var togað meira en í en einn og hálfan tíma. Alltaf verið að hífa og lítið um svefn hjá okkur peyjunum. Við hugsuðum fyrst og fremst um gæðin en notuðum alltof mikinn ís. Góð meðferð á fiski skilaði hærra verði í Englandi.“ Það var löngum sagt að Óskar sækti sjóinn stíft.

Matthías tekur undir það en segir standa upp úr hvað hann var varkár. „Ef eitthvað var að veðri var alltaf skálkuð lúga og gengið tryggilega frá öllu. Þá var maður alveg öruggur. Með þetta var hann mjög strangur og líka þegar við vorum á leiðinni austur með landi. Þá voru skilaboðin; aldrei fara inn fyrir 50 faðma út af Merkjunum. Þarna úti var mun betra sjólag og hægara að sigla.“ Matthías segir að aðgætni á sjó hafi einkennt sjómenn í fjölskyldunni fyrr og síðar. „Matthías afi drukknaði 24. janúar 1930 þegar Ari fórst austan við Eyjar vitlausu veðri. Ég held að hann sé sá eini sem farið hefur í sjóinn í allri ættinni.“

einhvern fíflagang á dekkinu,“ segir Matthías og rifjar upp sögu af pabba sínum þegar hann var í gagnfræðaskólanum. „Hann gat verið harður. Hann kallaði í mig og sagði mér að koma niður í kró. Ég sagðist ekki koma því ég væri að læra ljóð. Þá sagð'ann: Andskotastu til að koma niður eftir. Þú kemst ekkert áfram í lífinu á einhverjum ljóðum! Auðvitað fór maður.“ Matthísa byrjaði snemma í útgerð og keypti Metu VE 1971 með Björgvini Ólafssyni. Síðar létu þeir smíða Bylgju VE sem urðu tvær. Hann gerir ennþá út Bylgju sem er í eigu fjölskyldunnar.

Skipstjóri er Óskar Matthíasson yngri ásamt Agnari Guðnasyni.

Engan fíflagang á dekki, takk Árin á Leó voru góður skóli og fyrir það er Matthías þakklátur. „Maður fattaði ekki fyrr en mörgum árum seinna hve miklu máli þetta skipti. Þau eru mörg atriðin á sjó sem þarf að pæla í. Pabbi fór alltaf varlega og lét strákana heyra það ef þeir voru með

Salt Umbúðalausnir Rekstrarvörur Íbætiefni 78

Cuxhavengötu 1 · 220 Hafnarfirði · sími: 560 4300 · saltkaup@saltkaup.is · www.saltkaup.is

Matti var ungur skipstjóri.

Sjómenn, til hamingju!

Saga TM er nátengd sögu íslensks sjávarútvegs og erum við stolt af okkar samstarfi og tengingu við greinina.

Til hamingju sjómenn nær og fjær.

Hugsum í framtíð 79

AÐALSPAÐARNIR Á TÓNLEIKUM MEÐ WHO, FOUR SEASONS, LULU OG ANIMALS „Ég byrjaði að róa með pabba á Leó þegar ég var átján ára. Þar áður var ég kokkur á Ver VE. Þetta var vertíðina 1964 og við urðum aflahæstir.

Kallinn þakkaði mér það,“ segir Kristján Óskarsson, ekkert nema hógværðin. „Það var alltaf feimnismál hvað menn voru með margar trossur. Ég hvatti hann til að setja út níundu trossuna. Við vorum að keppa við Helga Bergvins á Stíganda VE og ég var alltaf að hvetja kallinn að bæta við trossum. Sennilega til að fá að fara upp á svið í Höllinni og taka við aflakóngsstyttunni á sjómannadaginn!“ Mikið ævintýrið á þessum árum var að sigla með fisk til Englands og Þýskalands á sumrin og haustin. Gat þó verið erfitt að fara yfir hafið á 100 tonna bátum eins og Leó og jafnvel enn minni bátum. Siglingarnar voru engu að síður upplifun fyrir unga menn „Það verður að segjast eins og er að í þessu var engin vitglóra! Það situr enn í mér einn andskotans túr á honum Leó. Þá var vitlaust veður báðar leiðir og mikið djöfull var maður þreyttur þegar við komum heim.“ Þeir á Leó fiskuðu á trolli og sigldu á Grimsby og Hull. Fastur liður var að fara með tó og kopar og fleiri málma til að selja úti. Þá voru innkaupalistar fyrir vini og vandamenn algengir og í erindreksturinn fór dýrmætur tími þegar stoppið var einungis einn sólarhringur. „Það fór hellingstími í þetta hjá pabba en við peyjarnir eigum margar góðar minningar úr sölutúrunum. Aflinn var kannski 30 tonn og ég held að salan hafi gefið ágætis pening.“ Flottustu peyjarnir „Við skemmtum okkur vel og sáum frægar hljómsveitir eins og The Who, Four Seasons, Lulu og The Animals, einmitt þegar þeir síðastnefndu voru í fyrsta sæti vinsældarlistans í Bretlandi með House of The Rising Sun. Við hittum Lulu í hléi og hún skrifaði á peningaseðil fyrir okkur og seðil átti ég lengi. Það gekk mikið á þegar goðin komu fram. Þarna voru hjúkkur í hvítum sloppum, tilbúnar að grípa inn í þegar steinleið yfir stelpurnar.

80

Kristján náði í Emmu sína með niðursoðnum ávöxtum.

Við keyptum flottustu jakkafötin og matvæli, meðal annars niðursoðna ávexti. Sumir segja að ég hafi náð í Emmu út á ávextina. Bauð henni heim í partý. Var ekki byrjaður að drekka en lokkaði hana upp á efstu hæðina á Illugagötu tvö með ávöxtum og rjóma.“ Strákarnir eignuðust bítlaföt, vinsælustu plöturnar og radíófóna með plötuspilara, segulbandi og útvarpi í sama skápnum. „Ég vil meina að við bræður höfum verið fyrstu diskótekarar landsins. Tókum Betlehem í Helgafelli á leigu með græjurnar mínar og spiluðum allar flottustu plöturnar. Það var trallað og tjúttað, mikið fjör. Þetta var, að ég held, 1964 eða 1965. Við vorum aðalspaðarnir í bænum en höfðum reyndar lítinn tíma til að njóta þess því kallinn reri svo stíft.“

EINSI KALDI OPIÐ ALLA DAGA FRÁ KLUKKAN 17:00

ALLT UNNIÐ FRÁ GRUNNI ÚR HÁGÆÐA HRÁEFNI VIÐ TÖKUM VEL Á MÓTI ÞÉR & ÞÍNUM

BORÐPANTANIR Á EINSIKALDI.IS

81

BYGGINGALÓÐIR FYRIR ÓSKARSSYNI OG TIMBUR Í KOFA HANDA DÚFUM Þóra og Óskar vissu hvað drengjunum sínum væri fyrir bestu þegar þeir uxu úr grasi og öfluðu fyrstu tekna. Þau lögðu að þeim að fjárfesta í húsum, sem þeir og gerðu. Matthías byggði á Illugagötu 4, Kristján á Illugagötu 32, Sigurjón á Illugagötu 44 og Matthías er enn í sama húsinu og Sigurjón og Kristján bjuggu í sínum húsum til 2019. Leó bróðir þeirra byggði hús að Hrauntúni 23. „Ætli við höfum ekki verið sautján eða átján ára þegar við fórum að huga að húsbyggingum. Við Matti keyptumsaman lóðina að Illugagötu 4. Þar var komin gólfplata og timburstafli fylgdi með sem fór í að útbúa dúfnakofa og byrgi. Þegar kom að því að ég færi að byggja var kastað upp túkalli og Matti hafði betur,“ segir Sigurjón.

Sparisjóðurinn stóð ekki við sitt Sigurjón flutti inn í sitt hús 11. maí 1968, á sjálfan lokadaginn. „Ég held ég hafi verið eitt og hálft til tvö ára að byggja. Þá var ég í Stýrimannaskólanum og í landi sumarið 1967 við húsbygginguna. Þegar við fluttum inn var litla klósettið tilbúið og hluti af stofunni, annað ófrágengið. Þannig var þetta á þessum árum.“ Þá eins og nú varð fólk í byggingaframkvæmdum að taka lán. Sigurjón, nýbyrjaður í námi í Stýrimannaskólanum, hafði samband við Þorstein Víglundsson sparisjóðsstjóra sem lofaði honum láni fyrir gleri í húsið. „Þegar glerið svo kom fékk ég ekki lánið og fór í Útvegsbankann þar sem ég fékk fyrirgreiðslu.

Eftir það steig ég ekki fæti inn fyrir dyr í Sparisjóði Vestmannaeyja í fleiri ár.“ Sigurjón lauk við að byggja húsið sitt og lauk Stýrimannaskólanum með láði.

82

Öflug fjölskylda í útgerð og fiskvinnslu Fjölskylda Sigurjóns er enn í útgerð og fiskvinnslu.

Hún gerir út togarann Þórunni Sveinsdóttur VE og rekur fiskvinnsluna Leo Seafood. Upphaf þess má rekja til ársins 1976 þegar Óskar, Sigurjón og Gísli Sigmarsson keyptu fiskverkunarhús að Garðavegi 14 og fiskverkunarfyrirtækið Nöf varð til. Starfsemi hófst 1977. „Húsið stóð autt og við byrjuðum að salta fisk og gerðum það til 1988 að við leigðum húsið. Heill hellingur var unninn þarna og óhemju mikið að gera hjá pabba. Þarna störfuðu allt að 40 manns þegar mest var, þar á meðal tengdadætur mömmu og pabba, Sigurlaug, Emma og Inga, systurnar Kristjana og Guðný og barnabörnin, synir okkar Sigurlaugar, Viðar og Gylfi, Óskar Þór sonur Emmu og Stjána, Svenni Matt frændi þeirra, Bjössi Snæ, mágur pabba, og fleira gott fólk.

Afli var unnin af Leó, Þórunni Sveins og Katrínu sem Gísli átti. Þetta hafa 2.000 til 3.000 tonn verið keyrð í gegnum Nöfina á vertíðinni. Við vorum líka í skreiðarverkun og þurrkuðum hausa.

Hausaþurrkunin var mikið ævintýri og hausum var hent út um allt hraun. Svo seldist ekkert og fóru margir illa út úr því. Við skulduðum ekkert í hausunum og sluppum þokkalega. Þegar við hættum tóku Einar og Gústi á Kap, Gulli á Gandí og Bjarni Sveins húsið á leigu og var Gísli Sigmarsson með þeim.“ Leo Seafood verður til Eftir Ísfélagsbrunann í desember 2000 komu starfsmenn Ísfélagsins, Jón Svansson, Björn Þorgrímsson, Einar Bjarnason og Daði Pálsson, til Sigurjóns og vildu stofna fiskverkun. Höfðu augastað á Nöfinni sem þá stóð auð. Sjálfur segist Sigurjón ekki hafa haft áhuga á að fara út í fiskvinnslu. Sló þó til og hefur það örugglega haft sitt að segja að tengdasonurinn Daði var

Þórunn Sveins VE 401

í hópnum. Úr varð fyrirtækið Godthaab í Nöf, myndarleg fiskvinnsla sem þeir ráku saman til ársins 2018. „Þá keyptum við Jón, Björn og Einar út og nú heitir félagið Leo Seafood og er að öllu leyti í eigu fjölskyldunnar. Fyrirtækið er mjög tæknivætt, fullkomnar skurðarvélar og mjög stór lausfrystir. Vinnslan er afar fjölbreytt, við tökum á

móti öllum fiski nema karfa sem við sendum út. Í allt eru um 80 manns á launaskrá.“ Húsnæði Leo Seafood hefur verið stækkað og endurbætt með auknum umsvifum.

Nýlega var tekin í notkun ný og mjög vistleg starfsmannaaðstaða og enn er unnið endurbótum.

ÓSKAR AFLA- OG FISKIKÓNGUR Í ÞRJÚ ÁR Óskar var aflakóngur í Vestmannaeyjum þrjár vertíðar á Leó, 1965 með 1.050 tonn, 1966 með 763 tonn og 1970 með 1.281 tonn. Keppti hann þá við Hilmar Rósmundsson á Sæbjörgu VE sem var aflakóngur 1967, 1968 og 1969 þegar hann fiskaði 1.654 tonn á vertíðinni sem var met.

Sigurjón gerði betur á Þórunni Sveinsdóttur VE og var aflakóngur 1973 og frá 1975 til 1982, alls níu sinnum.

Aflakóngurinn fékk farandgrip, silfurskipið, við athöfn á sjómannadaginn. Árið 1965 urðu verðlaunin tvenn, sæmdarheitið aflakóngur fyrir mesta afla á vertíð og fiskikóngur fyrir verðmætasta aflann það árið og náði til allra skipa og fisktegunda.

Ingólfsstöngin, sem veitt var fiskikóngi var gefin af hjónunum Sigríði Sigurðardóttur og Ingólfi Theódórssyni. Með tilkomu kvótakerfisins breyttust mjög allar forsendur og var verðlaunaveitingum hætt árið 1990. Óskar var fiskikóngur þrisvar sinnum, á árunum

Netin dregin á Leó á vertíðinni 1976. Halli Steini annar frá vinstri.

Mynd: Sigurgeir Jónasson.

1965, 1966 og 1970. Sigurjón var fiskikóngur 1973, frá 1975 til 1982 og 1988 og 1989, ellefu sinnum alls.

Meðal þekkra skipstjóra sem þeir kepptu við voru Sigurður Georgsson, Guðmundur Ingi Guðmundsson. Hörður Jónsson, Guðjón Pálsson, Jón Valgarð Guðjónsson, Eyjólfur Pétursson, Gunnar Jónsson og Daníel W.F. Traustason.

83

Ægir Sigurðsson, Sigurjón og Matthías Sveinsson frændi hans. Ægir var lengi kokkur á Leó og Þórunni.

Matthías var vélstjóri á Leó og Þóurnni allan sinn starfsaldur. Mynd: Sigurgeir Jónasson.

BJARGAÐ FJÓRUM SKIPSHÖFNUM Sigurjón Óskarsson hefur bjargað fjórum áhöfnum á ferli sínum sem skipstjóri á Þórunni Sveinsdóttur VE 401. Þann 14. febrúar 1974 sökk togarinn Bylgjan RE frá Reykjavík (hét áður Jón Þorláksson). Skipið hafði verið að loðnuveiðum við suðurströndina en sökk 8 sjómílur SA af Hjörleifshöfða. Áhöfnin á Þórunni Sveinsdóttur VE 401 bjargaði 11 mönnum en einn maður komst ekki í gúmmíbjörgunarbát og drukknaði. Þann 18. janúar 1981 strandaði Katrín VE 47 á Skeiðarársandi í Meðallandsbugt. Hluta áhafnar Katrínar var bjargað í land en Sigurjón og áhöfn hans á Þórunni Sveinsdóttur VE náðu Katrínu á flot við mjög erfiðar aðstæður og björguðu þar með skipinu ásamt þeim mönnum sem eftir voru um borð. Norðan hvassviðri var og töluvert brim þegar þessi björgun átti sér stað og þótti þetta mikið afrek Sigurjóns og áhafnar hans við erfiðar aðstæður.

Þann 24. maí 1982 varð eldur laus í Jóhönnu Magnúsdóttur RE 74 á humarveiðum í Skeiðarárdýpi. Urðu skipverjar fara í gúmmíbjörgunarbát í austan sex til sjö vindstigum og talsverðum sjór. Um klukkustund eftir að þeir yfirgáfu bátinn var Þórunn Sveinsdóttir komin á staðinn, bjargaði áhöfninni og sigldi með hana til Vestmannaeyja. Þann 7. mars 1989 var vélbáturinn Nanna VE 294 að togveiðum skammt suður undan Reynisdröngum við Vík í Mýrdal í slæmu veðri.

Sjór komst inn um toglúgur aftan á skipinu með þeim afl sjö skipverjar, sem á skipinu voru, komust í gúmmíbjörgunarbát. Skipstjóri gat sent út neyðarkall og klukkustund síðar var Þórunn Sveinsdóttir VE 401 komin á staðinn, bjargaði áhöfninni og sigldi með hana til Vestmannaeyja.

Skipstjóri á Nönnu VE 294 var Leó Óskarsson, bróðir Sigurjóns. Úr Sjómannadagsblaði Vestmannaeyja.

84

85

HERJÓLFUR BÁRÐARSON, SJÓSMIÐUR, BÁTA- OG LÍKANASMIÐUR:

SIGLINGIN Á ÍSLENDINGI TIL AMERÍKU STÆRSTA ÆVINTÝRIÐ

Áhöfnin á Íslendingi, Stefán Geir Gunnarsson, Hörður Adolfsson, Hörður Guðjónsson, Jóel Gunnarsson, Gunnar Marel Eggertsson, Pálmi Magnússon, Elías V. Jensson, Herjólfur Bárðarson og Ellen Yngvadóttir.

Eyjamaðurinn Herjólfur Bárðarson er einn fárra skipasmiða á Íslandi. Lærði í Vestmannaeyjum og vann nokkur ár við bátasmíðar og viðgerðir.

Fljótlega fór hann á sjóinn og stundaði sjómennsku í mörg ár ásamt því að vinna við húsasmíði. Var það sem kallað var sjósmiður.

Skipasmiðurinn var endurvakinn í smíði líkana af bátum af eldri gerðinni. Upphafið var líkan af víkingaskipinu Íslendingi. Næst kom árabáturinn Ísak og þar á eftir Gídeon sem hann afhenti Sagnheimum í Vestmannaeyjum til varðveislu.

Gídeon var gerður út frá Vestmannaeyjum í áratugi.

Umrótið í Vestmannaeyjum í kjölfar gossins markaði sögu Herjólfs eins og annarra Eyjamanna. Hann var um tíma í slökkviliðinu, lauk iðnskólanámi í Eyjum og kom víða við atvinnulífinu, vann meðal annars við uppbyggingu Fiskiðjunnar. Upphaf sjómennskunnar er rakið til ársins 1975 þegar hann ræður sig á Ísleif IV VE sem þá var á loðnu. „Var bara þá vertíð og fór á Ísleif VE um haustið, á fyrstu síldveiðarnar sem leyfðar voru í einhver ár. Var á Ísleifi á vertíðinni á eftir en fór svo ekkert á sjó fyrr en sumarið 1983 að ég fór á humar á Erlingi VE. Var kokkur og drullusjóveikur eins og alltaf. En með góðum mönnum, Gunnari Marel, Stebba Friðriks og Atla Einars, vini mínum. Við unnum saman hjá Garðari í Tréverk.

Skemmtilegur maður hann Atli.“ 86

Hætti of fljótt á sjónum Sumarið 1983 verður seint talið með betri sumrum. „Eitt það leiðinlegasta sem ég man eftir. Eina helgi vorum við á sjó en allar hinar var bræla,“ segir Herjólfur sem líka vann í landi við smíðar en sjórinn togaði í hann. Reyndi fyrir sér á snurvoð á Gandí VE og afleysingar á Sighvati Bjarnasyni VE. „Það var mjög gaman að prófa snurvoðina og fiskaðist mjög vel. Sighvatur var á loðnu og þegar losnaði pláss var ég fastráðinn hjá Guðmundi Sveinbjörnssyni og var með honum í sjö eða átta ár. Bæði á gamla Sighvati svo þessum langa. Líkaði mjög vel og dauðsá eftir að hætta.

Var alveg það hress að maður hefði getað verið lengur á sjó.“ Á þessum árum var oft minna að gera í smíðum á haust og vetur og fóru margir iðnaðarmenn á vertíð, á sjó eða í landi. Voru þeir oft kallaðir sjósmiðir sem á vel við Herjólf. „Fyrstu árin hjá Steina og Olla var nánast öllum sagt upp á haustin en þegar frá leið varð meira að gera. Ég kláraði vertíðina 1997 á Sighvati og vann í landi eftir það.

Rifjar upp söguna í bátalíkönum Þegar talið berst að tómstundagamninu, líkanasmíðinni, segir Herjólfur að engin teikning hafi verið til að Gídeon. „Ég var búinn að smíða Ísak á undan Gideon sem gekk alveg ágætlega. Ég fann öll mál af Gídeon í bókum sem ég studdist við ásamt lélegri mynd.“ Gideon og Ísak voru smíðaðir á árunum 1835 til 1850 af Þorkeli Jónssyni, bónda á Ljótarstöðum í Austur-Landeyjum og voru orðlögð gæðaog happaskip, segir í grein Gisla Eyjólfssonar í Sjómannadagsblaðinu 2008. „Bátarnir voru með það sem kallað var sandalag.

Mjög breiðir og miklir. Bógmiklir og svakalegir balar sem hentuðu vel í verri veðrum og til lendinga í sandinum hér við Suðurströndina. Þeir voru erfiðir undir árum sem voru sex metrar og þess vegna alltaf reynt að sigla undir seglum þegar það var hægt. Áhöfnin var dugleg að notast við seglin til að losna við að róa. Upphaflega var Gídeon áttæringur en var breytt í teinæring.“ Hluti af sögu Herjólfs Gideon var gerður út til 1905. „Þessir bátar detta út um þetta leyti, þegar

Til hamingju með daginn, Sjómenn & fjölskyldur!

við Strandveg · Sími 481-1559

Óskum sjómönnum og fjölskyldum þeirra til hamingju með daginn!

SJÓMENN OG FJÖLSKYLDUR, TIL HAMINGJU MEÐ DAGINN!

ÞÓRUNN SVEINSDÓTTIR VE 87

Herjólfur og Hörður Baldvinsson, forstöðumaður Sagnheima og líkanið af Gideon.

„Ég var í burtu frá því í maí og fram í nóvember.

Við fórum frá Reykjavík 17. júní en ekki frá Ólafsvík fyrr en eftir mánaðamótin vegna íss við Grænland. Fengum á okkur alls konar veður og lentum í ís við Hvarf. Fyrsta stoppið var í Eiríksfirði þar sem við vorum í viku. Inni á fjörðum var alltaf blíða, sextán og sautján stiga hiti sem kom á óvart með hafís fljótandi um alla firði.“ Í Eiríksfirði var mikil hátíð þegar kirkjan var vígð og afhjúpuð var stytta af Leifi Eiríkssyni sem fyrstur Íslendinga nam land á Grænlandi. „Heljarinnar hátíð og fjöldi fólks og mjög gaman.“ Ferðin vakti mikla athygli Á leiðinni var komið við í mörgum höfnum og viðtökur alls staðar góðar og vakti ferðin mikla athygli. Alls voru níu í áhöfn Íslendings og fjórir á fylgdarskipinu Hrísey EA sem var einn af japönsku togurunum sem smíðaðir voru fyrir Íslendinga á árum 1973 og 1974. Herjólfur segir að aðbúnaður um borð hafi verið nokkuð góður en ekki pláss fyrir mikinn farangur. „Það voru níu kojur í öðru húsinu. Ég útbjó smá eldhús í aftari kassanum og þar voru allar græjurnar sem við þurftum að vera með. Fyrir mig var þetta mikið ævintýri og sem betur fer fór maður. Svona tækifæri færðu bara einu sinni á ævinni og jafnvel aldrei. Þetta var mikil kynning fyrir Ísland sem ég held að hafi ekki verið fylgt nógu vel eftir. Í Kanada og Nýfundnalandi var mikill áhugi hvar sem við komum. Hann var líka á minni stöðum í Bandaríkjunum og við vöktum mikla athygli í Boston. Það var allt öðru vísi í New York þar sem skipið var til sýnis í nokkrar vikur og við stóðum vaktir til að taka á móti fólki. Það var frekar að skipið vekti athygli þeirra sem áttu leið hjá. Margir komu um borð sem nutu þess að koma um borð að skoða og spjalla,“ segir Herjólfur sem nú er sestur í helgan stein. „Ég ætla þó ekki að láta mér leiðast og finn mér eitthvað að dunda við.“ 88

vélbátaöld hefst hér á landi. Það var þó ekki eina ástæðan því þá voru að koma inn færeyskir bátar. Miklu léttari og þægilegri undir árum. Voru ekki svona hrikalega þungir og miklir. Þau duttu því mjög fljótt út þessi gömlu skip.“ Formaður á Gideon lengst af var Hannes lóðs sem fæddist árið 1852 og lést 1937. „Byrjaði ellefu ára sem hálfdrættingur á Gideon, varð formaður 17 ára og samtals urðu árin hans á Gideon 43,“ segir Herjólfur sem tengist þessum merka bát í gegnum afa sinn, Þorstein Jónsson í Laufási. „Afi byrjaði sína sjómennsku á Gideon og var í nokkur ár með Ísak áður en hann fór í vélbátaútgerðina þannig að þessir bátar eru hluti af minni sögu. Það á líka við Íslending því ég var einn af níu manna áhöfn sem sigldi honum til Grænlands og Ameríku sumarið 2000. Var það mikil ævintýraferð sem vakti heimsathygli.“ Stór af árabát að vera Herjólfur heldur að Gideon hafi verið um níu tonn sem er nokkuð mikið af árabát að vera þó seglin hafi létt undir. „Fyrsta útgáfan af þessum bátum var þetta sjö til átta tonn en svo urðu þeir aðeins stærri. Það truflaði hérna hvað höfnin var grunn. Það var ekki hægt að vera með stærri báta. Leiðin erfið og ekki auðvelt að komast að bryggju.“ Þegar Herjólfur er spurður um smíðina segist hann byrja á að gera beinagrind. „Það eru fyrst nokkur skapalón en svo set ég alvöru bönd eftir á. Ef maður er með góðar teikningar er þetta ekkert mál. Ekkert öðru vísi en í bátasmíðinni og maður nýtir þá þekkingu.“ Gídeon á Sagnheimum „Ég var tvo vetur með víkingaskipið. Ætlaði að klára það áður en við legðum í hann. Ég vaknaði klukkan sex og sjö um helgar og var að smíða allan daginn. Það hafðist og var líkanið klárt þegar siglingin hófst. Annars er ég mest í þessu á veturna og þegar komið er fram í mars legg ég smíðina til hliðar og hætti,“ segir Herjólfur sem er að föndra í öðru. „Það er mikill fengur fyrir okkur að fá þetta frábæra vel gerða líkan af Gideon. Hér á hann heima enda stór hluti af sögu Vestmannaeyja.

Vil ég þakka Herjólfi fyrir hönd Eyjamanna fyrir þennan mikla og vel gerða dýrgrip sem mun sóma sér vel á safninu í framtíðinni“ sagði Hörður Baldvinsson fráfarandi forstöðumaður Sagnheima við þetta tækifæri. Ævintýrið mesta Þegar talið berst að siglingunni á Íslendingi til Ameríku með viðkomu á Grænlandi, Labrador, Nýfundnalandi, Nova Scotchia, Kanada og loks New York í Bandaríkjunum, segir Herjólfur hún hafi verið stærsta ævintýri lífsins.

Frumkvöðlar

í skipahönnun Óskum sjómönnum, útgerðarmönnum og fjölskyldum þeirra til hamingju með sjómannadaginn

Ármúli 1 // 108 Reykjavík Sími 5 400 515 nautic@nautic.is

nautic.is

89

Sendum öllum sjómönnum og fjölskyldum þeirra heillaóskir

Sendum sjómönnum og fjölskyldum þeirra bestu kveðjur í tilefni dagsins.

í tilefni dagsins!

STÉTTARFÉLAG VESTMANNAEYJUM FYRST STOFNAÐ 1917

BÁRUSTIG 1 | S. 481 3939

Sendum sjómönnum og fjölskyldum þeirra bestu kveðjur í tilefni dagsins.

90

Sjómenn og fjölskyldur til hamingju með daginn Sjómenn og fjölskyldur HNÍFLOKAR - SPJALDLOKAR - RYÐFRÍIR LOKAR - SEGULLOKAR

LOKAR ryðfríir

HNÍFLOKAR

STÁLVASKUR MEÐ HANDLAUGARTÆKI

SPJALDLOKAR

í mörgum gerðum og stærðum

STÁLVASKUR

úr bakteríuheftandi ryðfríu burstuðu stáli og snertifrí handlaugartæki

KÆLIÞURKKARAR

LOKAR MEÐ SUÐUENDA

HANDLAUGARTÆKI

úr bakteríuheftandi ryðfríu burstuðu stáli.

Lengd: 1200-3000 mm.

HANDLAUGARTÆKI

Tempomatic Mix Pro Meira hreinlæti - snertifrítt

FÍNSÍUR FYRIR LOFTKERFI

PVC LOKAR

ryðfríir

Tempomatic Mix 4.

Meira hreinlæti - snertifrítt

LOFTKÚTAR

RAFRÓTORAR

möguleiki með Bluetooth 230V, 24V, 0-10V og 4-20 mA

ÖRYGGISSTURTA

úr Polymer plasti

HNÉSTÝRING EÐA FÓTSTÝRING

með augnskolun

SKRÚFUPRESSUR

LOFTRÓTORAR

vatnsslokar

SEGULLOKAR

LOFTSTÝRINGAR OG TJAKKAR

aðu Skoður á bet

s loft.i

Sjó- og krapalagnir KRYOCLIM

Loftlagnir GIRAIR

Neysluvatnslagnir SYSTEM'O - HTA

Hjallabrekku 1 Dalbrekkumegin - 200 Kópavogi - 5643000 - www.loft.is

91

DRAMATÍSK BJÖRGUN VIÐ FÆREYJAR FYRIR HÁLFRI ÖLD Það er sérstakt að skrifa um atburð og hafa sjálfur verið í miðju átaka við náttúruöflin þar sem um tíma var barist upp á líf og dauða.

Kveikjan að þessum skrifum er að Sigurgeir, sonur Sævalds Pálssonar, skipstjóra á Berg VE, spurði hvort ekki væri tilefni að skrá þessa sögu og birta í Sjómannadagsblaðinu. Því var að sjálfsögðu svarað eindregið játandi!

Hér rifja ég þetta upp með félögum mínum á Berg: Páli Grétarssyni, Sæbirni Jónssyni og Willum Andersen, og einnig með Friðriki Má Sigurðssyni, stýrimanni á Kristbjörgu. Einnig ræði ég við Sævald Pálsson, skipstjóra á Berg sem allir eru sammála um að hafi staðið frábærlega.

Brot minninga röðuðust saman í spjalli og úr varð heilleg mynd af aðstæðum og því sem gerðist skammt frá skerjum undir Akrabergi í Færeyjum. Veður og sjólag var engu líkt en það sem upp úr stendur er færni Sævalds sem skipstjóra og ósérhlífni beggja áhafna þegar mest á reyndi.

- Ómar Garðarsson

Sævald í hvítu peysunni sem var á miklu uppáhaldi hjá honum.

Myndir: Sigurgeir.

SJÓRÉTTURINN GAF EKKI RÉTTA MYND Í sjórétti 26. október 1971 höfðaði Kristinn Pálsson mál fyrir hönd eigenda og áhafnar Bergs VE 44 gegn Sveini Hjörleifssyni, eiganda Kristbjargar VE 70, og Bátaábyrgðarfélagi Vestmannaeyja.

Gerði Kristinn kröfu Kristinn Pálsson, um björgunarlaun að útgerðarmaður Bergs. upphæð 1.837.350 Aðsend mynd. krónur auk vaxta og alls málskostnaðar.

Bátaábyrgðarfélagið krafðist sýknu. Í sjórétti var tekist var á um hvort um hefði verið að ræða björgun eða aðstoð. Menn eru sammála um upphaf og endi en í réttinum var lítið gert úr aðstæðum þar sem um tíma var barist upp á líf og dauða.

Deilt var um hvort Kristbjörg hefði verið í hættu, hvort mögulegt hefði verið að koma upp neyðarstýri eða jafnvel segli til að sigla skipinu.

92

Gerðar voru athugasemdir við búnað Bergs til að taka annað skip í tog og um siglingaleiðina til Þórshafnar.

Samkvæmt réttarskjölum slitnaði taugin tvisvar eða þrisvar en skipverjar beggja skipa eru sammála um það hafi gerst mun oftar, jafnvel átta sinnum.

Fjórir voru kallaðir fyrir dóminn: Sævald Pálsson, skipstjóri á Bergi; Hjálmar Jónsson, skipstjóri á Kristbjörgu; Friðrik Már Sigurðsson, stýrimaður á Kristbjörgu, og Garðar Ásbjörnsson vélstjóri á Kristbjörgu. Bar þeim saman um að ekki hefði verið um annað að ræða en taka Kristbjörgu í tog. Áhafnir beggja skipa hefðu lagt sig fram við afar erfiðar og hættulegar aðstæður.

Um siglingaleiðina sagði Sævald að beinast hefði legið við að fara undan sjó og vindi.

Hjálmar sagði að illa hefði getað farið ef ekki hefði gengið að koma vírum á milli skipanna.

Friðrik Már sagði að Kristbjörg hefði ekki verið í bráðum háska þegar stýrið bilaði en hins vegar verið í hættu þegar vírarnir slitnuðu undan Akrabergi.

Til hamingju með daginn sjómenn!

93

Tekin 28. janúar 2000 í Vestmannaeyjum. Sævald Pálsson, útgerðarmaður og skipstjóri með sonum sínum Grétari, Sigurgeiri og Elíasi Geir í nýju brúnni á Berg VE-44 eftir breytingar í Póllandi.Sævald var giftur Svövu Friðgeirsdóttur líka eiga þau dæturnar Ádísi og Ernu.

SÆVALD PÁLSSON SKIPSTJÓRI YLJAÐI SÉR Á LONDON DOCKS

GÓÐ ÁHÖFN OG GOTT SKIP SKIPTU SKÖPUM Sævald Pálsson, skipstjóri og útgerðarmaður frá Þingholti, er oftast kenndur við Berg VE, sem voru fleiri en einn. Hann er farsæll skipstjóri, hefur kynnst sjómennsku í allri sinni fjölbreytni á löngum sjómannsferli, veðri af öllu tagi og verið á litlum bátum og stórum. Í spjalli í vor segist hann alltaf hafa verið heppinn með mannskap og það sýndi sig heldur betur í átökunum við Færeyjar. „Við Vigfús Waagfjörð vélstjóri áttum góða samleið í rúm tuttugu ár. Það blés oft hressilega um borð í Bergi á þessum árum þegar menn skiptust á skoðunum," segir Sævald og eru það orð að sönnu. Hann nefnir líka Guðna Ólafsson stýrimann. „Þetta voru menn sem ég treysti meira en 100 prósent og þó Fúsi hafi ekki verið með okkur við Færeyjar vissi ég að vél og tæki voru í góðu lagi. Það sama gilti um aðra í áhöfninni, allt hörkumenn sem voru tilbúnir að leggja mikið á sig. Það er rétt, ég man ekki eftir að hafa lent í öðru eins og þegar við vorum koma vír yfir í Kristbjörgu við Akrabergið. Þá var mikill sjór og 94

krappur og því erfitt að eiga við þetta.

Auðvitað voru þarna mikil átök en Bergur var gott skip sem hægt var að stóla á. Þetta hafðist og gott var gott að ylja sér við London Docks vindlana í mestu látunum,“ segir Sævald. Hann vill að öðru leyti ekki gera mikið úr sínum hlut. Í sjórétti sagði Sævald að þegar dráttartaugin slitnaði, skammt undan Akrabergi, hafi skipverjar sínir lagt sig í hættu við að koma tauginni á milli skipanna. Um siglingaleiðina sagði Sævald að beinast hefði legið við að fara undan sjó og vindi og haft er eftir honum: „Áhöfnin stóð sig vel við erfið skilyrði og ekki var sparað að dæla út olíu til að slá á sjóinn meðan vírarnir voru teknir á milli skipanna. Og björgunin tókst giftusamlega og komst Bergur með Kristbjörgu inn til Þórhafnar eins og til var ætlast.“ • Sævald Pálsson var í hópi 15 nemenda sem útskrifuðust frá Stýrimannaskólanum í Vestamannaeyjum 11. maí 1965, þess fyrsta sem útskrifaðist frá skólanum með meira fiskimannapróf. Sævald hlaut næsthæstu meðaleinkunn, 7,51, en hæst var gefið 8.

Hann fékk bókaverðlaun fyrir hæstu einkunn í siglingafræði, 46% stig af 48% mögulegum. Áður hafði hann náð sér í vélstjóraréttindi.

Óskum sjómönnum og fjölskyldum þeirra til hamingju með daginn

95

ÓMAR GARÐARSSON Á BERG:

ÖRUGGRI STJÓRN SÆVALDS MÁ ÞAKKA AÐ EKKI URÐU SLYS Á MÖNNUM Þann 18. desember 2020 voru 50 ár liðin frá því Bergur VE 44 bjargaði Kristbjörgu VE 70 við mjög erfiðar aðstæður við Færeyjar. Sólarhringur sem aldrei gleymist þeim sem þar voru. Eftir að hafa farið yfir málsgögn sjóréttar í máli útgerðar og áhafnar Bergs gegn tryggingafélagi Sveins Hjörleifssonar, útgerðarmanns Kristbjargar VE, rifjast ýmislegt upp. Ekki síst ótrúlegar aðstæður undir Akrabergi í Færeyjum þar sem sjólag var ólíkt öllu sem við höfðum kynnst fyrr og síðar.

Sævald Pálsson skipstjóri sýndi ótrúlega leikni við erfiðar aðstæður þegar koma þurfti taug á milli skipanna rétt undan Akrabergi.

Skipin dönsuðu eins og korktappar í hafrótinu og þegar Sævald reyndi að komast eins nálægt Kristbjörgu og kostur var bar hana ýmist hátt við himinn eða langt fyrir neðan Berg í miklum og kröppum öldudal. Það var aldrei spurning um að reyna ekki til þrautar, allt voru þetta félagar okkar og allir höfðum við brugðið á léttan leik í Þýskalandi. Bæði skipin lágu undir áföllum en öruggri stjórn Sævalds má þakka að ekki urðu slys á mönnum.

Sjór flæddi um vistarverur sjómanna Á þessum árum var nokkuð um að bátar frá Vestmannaeyjum fiskuðu í á haustin á netum, mest ufsa sem seldur var í Þýskalandi, oft fyrir góðan pening. Bergur náði síðasta söludegi fyrir jól í desember 1970 og var á heimleið líkt og Kristbjörg. Oft var slarksamt á veiðum og siglingu en enginn kvartaði. Spurning um að færa björg og smá tilbreytingu í bú. Allir skiluðu sér heim en tæpt stóð það í tilfelli Kristbjargar. Það sem er skýrt í minningunni er þegar vír var komið í Kristbjörgu í hálfleiðinlegu veðri og allt leit vel út þegar lagt var af stað í land. Svo slitnaði vírinn einu sinni, tvisvar, þrisvar og oftar.

Komið vitlaust veður og við í miðri röstinni undan Akrabergi. Sævald stýrði fleyinu sem maður hélt stundum að færi inn á mitt dekk á Kristbjörgu. Ég held að Kristbjörg hafi aldrei fengið brot á sig á rekinu en Bergur fékk á sig skvettur og stórt brot, fór á bólakaf og sjór streymdi niður í vistarverur áhafnar aftur í.

96

Ómar við löndun úr Berg á vertíðinni 1971.

Hélt stundum að Bergur færin inn á mitt dekk á Kristbjörgu. Mynd: Sigurgeir Jónasson.

Guðni var öðrum mönnum hraustari Guðni Ólafsson stjórnaði á dekkinu. Minnisstætt atvik var þegar við þrír reyndum á ná í sundur vír eða keðju með víraklippum. Ekkert gekk. Þá kom Guðni askvaðandi, ýtti okkur til hliðar og klippti í sundur með einu handtaki. Dröslast var með víra fram og til baka eftir dekkinu og upp á hvalbak. Fríholt sett á vírinn til að auka teygjuna. Það skilaði sér.

Sævald hélt ró sinni allan tímann, sýndi ótrúlega færni og yfirvegun en reykti kannski fleiri vindla þessa nótt en venjulega. Það var léttir að komast til Þórshafnar þar sem stoppað var í einhverja klukkutíma, að mig minnir til að leyfa mannskapnum að sofa. Allra best var að komast heim rétt fyrir jólin og ekki var lakar að vera ögn stoltur yfir því að hafa verið þátttakandi í að bjarga mönnum úr sjávarháska.

Sjómenn og fjölskyldur til hamingju með daginn og eigið góða helgi !

Póley gjafavöruverslun / s: 481-1155 / Bárustíg 8 / www.poley.is

SLÖKKVITÆKJA- & GÚMMÍBÁTAÞJÓNUSTA VESTMANNAEYJA Vesturvegi 40 // Sími 481-2940

97

FRIÐRIK MÁR SIGURÐSSON STÝRIMAÐUR Á KRISTBJÖRGU:

TALDI AÐ BROTIÐ MYNDI GRANDA BERG „Það gekk í sjálfu sér vel að fiska í. Við byrjuðum með netatætlur frá fyrri vertíð. Allt hálf ónýtt og búið var að draga netin tvisvar eða þrisvar þegar ákveðið var að slá undir nýjum netum.

Hentum út fimm trossum og fengum fullfermi eftir daginn, um 70 tonn.“ Friðrik Már Sigurðsson var stýrimaður á Kristbjörgu VE 70 í desember 1970. Á sama tíma voru Bergur VE 44 og Huginn VE 55 að fiska á netum.

Eftir að búið var að koma netunum í land var gert sjóklárt og lagt af stað til Bremerhaven í Þýskalandi. „Það var svo gott fiskirí síðasta daginn að Ingi á Hugin, sem var kominn með 100 tonn, hætti við að sigla og landaði heima. Reyndi aftur en fékk bara fimm tonn á meðan við vorum í siglingunni.

Svona gat ufsinn verið.“ Skipverjar fengu þokkalegt veður á leiðinni út og gott verð fyrir fiskinn. Báturinn var tekinn í slipp og botnmálaður. „Á meðan fórum við í skemmtiferð til Hamborgar. Ætli við höfum ekki verið sólarhring á undan Berg á leiðinni út.“ Eitt högg og Kristbjörg stjórnlaus Áhafnirnar Bergs og Kristbjargar voru saman eitt kvöld í Bremerhaven áður en lagt var af stað til Íslands. Norðursjórinn og Norður-Atlantshafið framundan í svartasta skammdeginu og allra veðra von. Ákveðið að vera í samfloti. „Það fór að kalda upp af suðvestan en allt í lagi var samt með veður þegar höggið kom og stýrisstamminn hrökk í sundur. Við reyndum að bregðast við en án árangurs því stýrið slóst utan í skrúfuna. Veðrið orðið það slæmt að hvorki var hægt að setja út neyðarstýri né gera neitt annað.

Auðvitað hefði verið hægt að setja út rekakkeri. Það var til nóg af græjum í slíkt en það fór prýðilega á því hjá okkur á rekinu. Haft var samband við Berg og gekk ágætlega að koma taug á milli skipanna. Veður fór versnandi og vírinn slitnaði trekk í trekk. Ég held því fram að það hafi gerst miklu oftar en kom fram í sjóréttinum. Ég veit ekki hvaðan það kom að vírinn hefði einungis slitnað tvisvar eða þrisvar og hafði á tilfinningunni að í sjóréttinum hefði hreinlega verið reynt að gera miklu minna úr öllu sem þarna gerðist en efni stóðu til.“

98

Friðrik Már: Sævald er algjör snillingur sem sjómaður. Það sýndi sig þarna. Myndina tók Sigurgeir Jónasson 1998. Aðsend mynd.

Slitnaði sjö eða átta sinnum Friðrik Már segir að Bergur hafi skaffað dráttarvírana. Um borð í Kristbjörgu hafi verið togvír sem ekki var til mikilla átaka. „Vírinn okkar hefði kannski nýst í legufæri en Bergur var með snurpuvír. Þetta var helvítis slagvask á okkur þar til við komumst í var við Akrabergið. Þá slitnaði í síðasta skiptið en engin hætta á ferðum. Færeyska uppsjávarskipið Júpíter var þá komið að okkur og henti kastlínu til okkar en við tókum ekki við henni. Úr því sem komið var ætluðum við að láta Berg njóta björgunarlaunanna, komnir úr allri hættu.“ Friðrik Már fullyrðir að vírinn hafi slitnað sjö eða átta sinnum. Ástæðan var skörp brún þar sem hvalbakurinn kom á lunninguna. „Það var enginn kefi fremst. Voru til hliðar og hálfum metra fyrir neðan er þessi brún sem við komumst aldrei að. Hún skar alltaf vírinn þegar hann fór aftur með skipinu. Sama hvað við reyndum. Auðvitað hefði vírinn átt að duga en þarna skarst hann í sundur.“ Á þetta er aldrei minnst í sjóréttinum. „Ég var kallaður fyrir réttinn og var bara tvær mínútur inni. Langt á eftir öllum öðrum. Ég skildi ekki hvernig að málum var staðið þarna.“ Sjór tólf og vindur tólf Mikið gekk á frá því Bergur lagði af stað með Kristbjörgu í togi og þar til loks var komið í skjól af Akrabergi. Sjálfur segist Friðrik Már hafa verið að allan tímann líkt og öll áhöfnin. Bæði skip og áhafnir lögðu sig í mikla hættu þegar þær

börðust við að koma taug á milli skipanna við hreint ótrúlegar aðstæður, blindskerin í rétt um mílu fjarlægð. „Við lýstum veðrinu þegar við sendum út neyðarkallið og sögðum að vindur væri tólf og sjór tólf. Tólf vindstig voru fárviðri á gamla skalanum. Í minningunni var ég meira og minna frammi á hvalbak þennan sólarhring sem þetta stóð yfir.“ Höfðu meiri áhyggjur af Berg Kristbjörg fékk aldrei skvettu inn á sig en voru menn þar samt í hættu? Því svarar Friðrik Már játandi. „Þegar við vorum að skrönglast fram hjá þessum skerjum skapaðist hætta. Þarna var stórsjór og brot. Kristbjörg var þannig byggð að hún muldi allt undir sig, þung að aftan. Við höfðum miklu meiri áhyggjur af Berg, föstum við okkur. Ég var fram á þegar Bergur fékk stóra brotið yfir sig og horfði á það gerast. Hann hvarf gjörsamlega og ég hélt hann kæmi ekki upp aftur en Bergur birtist á ný og hreinsaði sig.“

– Varstu aldrei hræddur um að Bergur kæmi inn á dekk hjá ykkur? „Ég veit það ekki. Sævald er algjör snillingur sem sjómaður. Það sýndi sig þarna og ekki síst í ljósi þess að Bergur var ekki með mjög öflugar græjur, aðalvélin 400 hestöfl ef ég man rétt. Ótrúlegt hvað hann hafði góða stjórn á skipinu við þessar aðstæður, hrein snilld. Annað hvort glápti maður á öldutoppinn himinhátt yfir eða horfði niður í djúpa öldudalina. Álagið á Sævald hlýtur að hafa verið mikið því þarna var hann með líf beggja áhafna í höndum sér og bátana sem skiptu kannski minna máli. Það hefði ekki þurft að spyrja að leikslokum ef þeir hefðu þeir rekist saman.“ Friðrik Már segir að á löngum sjómannsferli hafi hann lent í svipuðu veðri en aldrei viðlíka sjó. „Einu sinni kannski jafn miklum en það var í logni. Stórsjór í stafalogni og braut ekki. Þetta var austur við Hjörleifshöfða, þykk og mikil alda.

Svo situr í manni Þráinsslysið en við á Ófeigi vorum samskipa honum þegar hann fórst með allri áhöfn 5. nóvember 1968 austan við Vestmannaeyjar í aftaka suðaustan veðri og stórsjó og brimi.“

99

PRUFUM EINU SINNI ENN – SVARAÐI SÆVALD ÞEGAR SVEINN Á KRISTBJÖRGU SPURÐI HVORT HANN VILDI EKKI TAKA MANNSKAPINN YFIR TIL SÍN „Ég man að við á Bergi fiskuðum í á þremur eða fjórum dögum og lágum við bryggju í einn dag til að gera klárt áður en við lögðum í hann til Þýskalands,“ segir Sæbjörn Jónsson þegar þeir Willum Andersen rifjuðu upp siglinguna og atburðina við Færeyjar með greinarhöfundi. Þeir eru sammála um að þarna hafi verið barist upp á líf og dauða þegar verst lét. Áhafnir beggja skipa hafi lagt sig allar fram en minnisstæðast væri snilldarstjórn Sævalds Pálssonar skipstjóra.

Hann hélt ró sinni allan tímann. Þegar stóra brotið kom yfir Berg var Willum sofandi í koju sinni og sjór hálffyllti klefann. Sæbjörn var í brúnni og sá þegar sjórinn þrýstist inn með gluggum og hurðum og allt var svart. Í minningunni var austan bræluskítur þegar lagt var af stað frá Eyjum til Þýskalands en annars gott veður á leiðinni út. Salan góð og stoppið úti var þetta venjulega: vinna, að versla fyrir fjölskylduna og fá sér í aðra tána. Allt í hófi en Willum rifjar upp að tækjabúnaður var annar en i dag. „Það voru komin ágæt staðsetningartæki, loraninn. Samt var loggið – vegamælirinn, alltaf settur þegar farið var í siglingar og lesið af honum á fjögurra klukkutíma fresti.“ Vegalengdin til Þýskalands er um 1.000 mílur.

Mikill víraslagur Bergur var aðeins á undan Kristbjörgu þegar beiðni um aðstoð kom á bakaleiðinni frá Þýskalandi. Þá hófst mikill víraslagur og Sæbjörn segir að vírinn hafi slitnað minnst fjórum sinnum. „Ég man að við settum hann út tvöfaldan, sinn af hvorri tromlunni,“ segir Sæbjörn. „Vírinn var orðinn svo göddóttur að maður varð eitt sár á höndunum,“ bætir Willum við.

Margt var reynt með vírana, meðal annars að setja fríholt á þá miðja til að auka teygjuna.

Reyndist það vel en þegar kom að baráttunni undir Akrabergi er framganga Sævalds það sem kemur fyrst upp í hugann. „Manni fannst við geta tekið í hendur þeirra á Kristbjörgu þegar bátana bar saman. En á næstu sekúndu voru Kristbjörg annað hvort langt fyrir neðan okkur eða bar við himinn. Rússibani af stærstu gerð og algjörlega óútreiknanlegt.

Sævald er algjör snillingur og það sýndi hann þarna. Alltaf jafn rólegur, sama á hverju gekk.

100

Willum á loðnu á Gullbergi VE 1980. Sofandi í koju sinni þegar sjór hálffyllti klefann.

Aldrei læti,“ segir Sæbjörn. Hann var ein sjö eða átta ár með Sævaldi á Berg.

Báturinn seig niður og allt á kaf „Ég man að eftir eitt skiptið þegar vírinn slitnar spurði Sveinn á Kristbjörgu Sævald hvort hann vildi ekki bara taka mannskapinn yfir? Prufum einu sinni enn, svaraði Sævald,“ segir Willum og þá nefnir Sæbjörn stóra brotið. „Ég var uppi í brú þegar það skall yfir okkur.

Báturinn seig aftur á bak og niður eftir öldunni og á kaf. Ekkert nema sjór allt um kring og frussaði inn um dyrnar. Man ekki hvort maður var hræddur en sennilega var ekki tími til þess.“ „Við Palli vorum í koju í aftasta klefanum niðri, sofandi. Palli öskraði á mig: Komdu, komdu báturinn er að sökkva! Svo rauk hann upp og sjórinn, sem kom inn um loftventlana, streymdi á móti honum. Ég þaut á eftir, við báðir á nærklæðum einum fata ef ég man rétt. Næst var á fara út á dekk og græja vírana enn einu sinni. Þarna var rétt míla í skerin.“ segir Willum. Á meðan Sævald var í brúnni stjórnaði Guðni Ólafsson stýrimaður, skráður annar vélstjóri í túrnum, öllu á dekkinu.

„Snurpuvírinn var sem fyrr bara á annarri spiltromlunni og til að geta sett hann út tvöfaldan varð að spóla helmingnum yfir á hina tromluna. Ég man að við bundum vírinn saman því ekki var hægt að splæsa við þessar aðstæður. Þeir drógu dekkin yfir og settu á vírinn og þá fór þetta að ganga,“ segir Willum.

Mátti ekki miklu muna Við félagarnir eru sammála um að þarna hafi áhöfnin á Berg lagt sig í lífshættu við að bjarga Kristbjörgu og áhöfn hennar, hvað svo sem fram hafi komið síðar í sjóréttinum. „Það sést bara á því sem þeir segja: Takið bara mannskapinn og látið bátinn vaða! Það mátti ekki miklu muna þegar báturinn fór á kaf hjá okkur. Hefði sjór til dæmis farið inn á vélina hefði ekki þurft að spyrja að leikslokum. Það var líka snilldarstjórn Sævalds að þakka að bátarnir rákust ekki sama. Alltaf jafn rólegur. Á vertíðinni 1973 vorum við að fara út frá Grindavík nokkrum dögum eftir að Gjafar strandaði við innsiglinguna 22. febrúar. Þá var bræla og Sævald ætlaði að elta bát sem var þrælkunnugur staðháttum. Hann hætti við en Sævald ákvað samt að fara út. Tommaði varla á móti briminu en hann hafði fulla stjórn á aðstæðum. Við vorum nokkrir í brúnni, horfðum á Gjafar veltast um í briminu þegar Sævald, rólegur eins og alltaf sagði: Ef þið ætlið að spjalla, farið þá aftur í bestik. Sem við og gerðum. Þetta lýsir honum vel.“

Sæbjörn um borð í Björgu VE 3. apríl 1982. um borð í Björgu VE-5. Sæbjörn Jónsson með vænan þorsk. Mátti ekki miklu muna þegar báturinn fór á kaf hjá okkur. Myndir Sigurgeir Jónasson.

Drengskaparbragð Við erum sammála um að það hafi verið drengskaparbragð af áhöfn Kristbjargar að þiggja ekki aðstoð Júpíters frá Færeyjum sem kom á vettvang þegar skipin voru komin í var.

Einn úr áhöfn Bergs var fjarri slagnum við Færeyjar, Vigfús Waagfjörð sem í mörg ár var fyrsti vélstjóri. Hann var í siglingafríi þennan túrinn. Þeir eru allir eftirminnilegir: Sævald, Guðni og Vigfús. Endaði spjallið á sögum um þá ágætu menn og þar var hlutur Fúsa stór enda stórmerkilegur karl.

Sveinn Hjörleifsson, skipstjóri á Kristbjörgu VE og hrossabóndi.

101

nn - lógó

PÁLL GRÉTARSSON MATSVEINN:

MIKIÐ AFREK ÞAR SEM SKIPSTJÓRI OG ÁHÖFN UNNU VEL SAMAN „Maður man svo sem ekki mikið eftir þessu.

Mæddi meira á strákunum en þeir urðu að fá sinn mat í öllu streðinu. Það var ekki auðvelt að elda mat við þessar aðstæður en einhvern veginn hafðist það,“ segir Páll Grétarsson kokkur á Bergi. Hann fór ekki varhluta af því þegar stóra brotið kom yfir skipið. „Við Willum vorum í koju aftur í þegar þetta gerðist, í aftasta klefanum niðri. Við vöknuðum við að það kom svaka brot á bátinn og allt fylltist af sjó þarna niðri. Auðvitað vorum við skíthræddir og hlupum báðir upp. Þetta stóð tæpt hjá okkur en hafðist. Þegar maður hugsar til baka sést hve margt hefur breyst. Öll samskipti bátanna voru í gegnum stóru stöðina sem var aftur í bestikki. Þeir voru að kallast á og Sævald alltaf á hlaupum á milli. Það sem mér finnst standa upp úr er hvað Sævald var rólegur í öllum þessum látum í hvítu peysunni sinni og með hanskana sem voru hans einkennismerki. Eins og hetja í bíómynd, sallarólegur og tottaði sína vindla. Það er á hreinu að björgun Kristbjargar þarna um nótt í desember 1970 var mikið afrek og skipstjóri og áhöfn unnu vel saman.

Við komum við heim tímanlega fyrir jólahátíðina en Kristbjörg rétt korteri fyrir jól.“

Páll við loðnufrystingu um borð í Guðmundu Torfadóttur VE 1994.

Með honum er Óskar Pétur Friðriksson. Aðsend mynd.

Sjómenn, til hamingju með daginn ÓSKUM SJÓMÖNNUM & FJÖLSKYLDUM ÞEIRRA TIL HAMINGJU MEÐ DAGINN!

KRÍA hönnunarstofa

GRAFÍSK HÖNNUN, MYNDSKREYTINGAR, ANDLITSMYNDIR, SKOPMYNDIR, MÁLVERK www.gunnarjul.is - gunnar@dinamit.is - sími 844 0806

Sendum sjómönnum og fjölskyldum heillaóskir með daginn

isfell.is 103

HVAÐ VITA BÖRNIN UM SJÓMENNSKU? Nafn: Rebekka Ágústsdóttir.

Aldur: Fjögurra ára.

Veistu hvað sjómennirnir gera á sjónum?

Veiða fisk og synda í sjónum. Þekkir þú einhverja fisktegund?

Já, Gumma og Sigga sem áttu heima hjá mér en eiga núna heima á Sóla (gullfiskar) og Litlu Hvít og Litlu Grá en þær eru vinkonur mínar og eiga heima í húsinu sem mamma mín er að vinna í. Þekkir þú einhverja sjómenn? Já, afi Rikki er á sjó að veiða fisk og pabbi minn er alltaf á Herjólfi að vinna.

Langar þig að verða sjómaður? Já, ég vil það og veiða fisk með afa Rikka.

Hvernig veiðir maður fiska? Með veiðistöng, auðvitað.

Borðar þú fisk? Já, ég elska fisk.

Nafn: Mikael Elmar Guðnason.

Aldur: Fjögurra ára.

Veistu hvað sjómenn gera á sjónum?

Uuu. Já, veiða fisk . Þekkir þú einhverja fiskitegund? Hákarl. Þekkir þú einhverja sjómenn?

Guðna og afa Sigga og svo þekki ég líka Ragga vin hans pabba míns.

Langar þig að verða sjómaður? Ég veit það ekki en mig langar til að verða slökkviliðsmaður á brunabíl.

Hvernig veiðir maður fiska? Með svona veiðistöng.

Borðar þú fisk? Jább.

Nafn: Hinrik Daði Óttarsson.

Aldur: Þriggja ára .

Veistu hvað sjómenn gera á sjónum? Að veiða fiska. Þekkir þú einhverja fisktegund? Loðnu og hákarla og fiska og hvali og allt, já og seli. Þekkir þú einhverja sjómenn? Já, pabba og alla sjóræningjana og Baldvin.

Langar þig að verða sjómaður? Já til þess að hitta pabba á pabbabát.

Hvernig veiðir maður fiska? Ég veit ekki.

Borðar þú fisk? Já, loðnu.

104

Nafn: Ísalind Eyþórsdóttir.

Aldur: Fimm ára.

Veistu hvað sjómenn gera á sjónum? Þeir veiða fisk eða hákarl eða eitthvað. Þekkir þú einhverja fiskitegund?

Já, loðnu, síld og hákarl. Þekkir þú einhverja sjómenn?

Já, pabba minn, hann er að vinna á Sigurði.

Langar þér að verða sjómaður? Nei. Hvernig veiðir maður fiska?

Maður notar netapoka til að veiða marga fiska. og hákarla.

Borðar þú fisk? Já, steiktan fisk.

Nafn: Gabriel Snær Ingasson.

Aldur: 6 að verða 7.

Veistu hvað sjómenn gera á sjónum: Já þeir veiða fiska, ná beinum úr fiskunum með því að skera fiskinn til þess að við getum borðað þá. Þekkir þú einhverja fiskitegund: lax, ýsa, þorskur, karfi, steipireyður og skötuselur. Þekkir þú einhverja sjómenn: pabba minn, afa eyþór, afi Rabbi og einhverja fleiri.

Langar þér að verða sjómaður: bara í ribsafari.

Hvernig veiðir maður fiska: með netum og veiðistöng. Og líka bátarnir hjálpa netunum að veiða fiskana.

Borðar þú fisk: já.

Nafn: Emilía Dís Karlsdóttir.

Aldur: 4 ára.

Veistu hvað sjómenn gera á sjónum: Sigla og stýra. Þekkir þú einhverja fiskitegund: Ég þekki regnboga. Veistu hvað fiskitegund er? Nei.. Það eru nöfn á fiskum: ,,Já... Ýsa og Marhnútur“ Þekkir þú einhverja sjómenn: Nei, Þekkiru enga sjómenn sem vinna á sjónum? Jú Birtu, Engan annann? Jú, Óskar.

Langar þig að verða sjómaður: ,,Þú sagðir sjómaður“ ó langar þig að vera sjókona? Nei, ég ætla bara að verða lögga á daginn og söngkona á kvöldin.

Hvernig veiðir maður fiska: Með veiðistöng.

Borðar þú fisk: já

105

Valmundur Valmundsson, formaður Sjómannasambandsins:

SJÓMANNADAGUR 2021

Þegar þessi pistil er skrifaður er ekki ljóst hvort sjómenn geta haldið Sjómannadaginn eins og venjan er. Í fyrra var ástandið svipað og hjá flestum var hann blásinn af eða í var haldinn í mjög breytti og lágstemmdari mynd. Covid-19 er búið að taka ýmsa tolla af okkur. Allir hafa þurft að færa fórnir í ástandinu. Ekki síst sjómenn þessa lands. Rík ástæða er til að hrósa sjómönnum og útgerðinni hvernig til hefur tekist að halda smitum frá skipunum með örfáum undantekningum sem við öll þekkjum.

Sjómannadagshelgin hefur undanfarin ár markað upphaf bæjarhátíða á Íslandi. Fyrsta helgin í júní er Sjómannadagshelgin. Áður fyrr var Sjómannadagurinn sjálfur, sunnudagurinn eini dagurinn sem sjómenn áttu frí. Í Eyjum var Sjómannadagsballið á sunnudegi og ræst á sjó á mánudagsmorgni. Nú eru hátíðahöldin alla helgina með allskonar dagskrá fyrir alla aldurshópa.

106

Við fjölskyldan fluttum til Eyja 1989. Ég var á Frigg Ve 41 með Magna Jó. Við fórum í Höllina til Pálma Lór á laugardeginum fyrir Sjómannadag.

Komum í land um morguninn og búnir að landa og græja bátinn um hádegi. Þá átti eftir að kaupa jakkaföt og græja sig fyrir boð hjá Magna og frú áður en haldið var í Höllina. Alltaf gaman að hittast með konunum og taka spjallið í léttu glasi.

Við áhöfnin á Frigginni lentum þar sem seinna varð Mylluhóll ásamt fleiri áhöfnum. Við hliðina á okkar borði var barinn á neðri hæðinni. Eitthvað var fáliðað hjá Pálma og bardaman var á þönum milli eldhússins og barsins að hjálpa til og bera fram matinn. Ég var í hvítum jakka og brá mér á barinn í einni pásunni hjá bardömunni. Gargaði svo að það væri tilboð á barnum. Tvöfaldur í kók og stór bjór á einu verði. Eftir nokkra stund var komin röð og ég hafði ekki undan að afgreiða.

Ekki var mælt nákvæmlega í glösin og sumir kvörtuðu yfir að hafa fengið minna en sá á undan. Og stundum gleymdi ég að rukka líka.

Yfirleitt var ekki sama verðið þegar ég mundi eftir að rukka. Þetta fór ekki vel í mannskapinn og kominn talsverður kurr í liðið þegar ég sé bardömuna koma askvaðandi alveg sótbrjálaða, hvurn grefilinn ég sé að gera á barnum. Ég baðst vægðar og sagði ótækt að ekki væri hægt að kaupa sér í glas því bardaman væri í tveimur störfum. Hún sagði það alveg rétt hann Pálmi réði ekki nóg af starfsfólki fyrir kvöldið. En nú tók hún við og ekki þurfti ég að bregða mér aftur á barinn þetta kvöldið. Sumir voru nú törnaðri en aðrir og einhverjir sofnuðu ofan í súpudiskinn þetta kvöld. Mörgum árum seinna þegar Pálmi Lór leysti af sem kokkur hjá okkur á Frá Ve 78 sagði ég honum þessa sögu. Kallinn hló mikið og sagði það ekkert skrýtið að hafa farið á hausinn með þetta allt saman!

En hvernig standa mál sjómanna í dag?

Sjómenn hafa verið með lausan kjarasamning frá 1. desember 2019. Alveg makalaust hvað okkur gengur illa að semja við útgerðina. Deilan er nú hjá Sáttasemjara og nokkrir fundir hafa verið haldnir. Okkur er boðinn óbreyttur samningur og skrifa undir á morgun. Það er ekki í boði af okkar hálfu. Því lengur sem útgerðin dregur að semja við sjómenn, því meira eiga sjómenn inni.

Við það vill útgerðin ekki kannast og er með

kröfu um að sjómenn greiði fyrir þá veiðigjöld, kolefnisgjöld og slysatryggingu, svo eitthvað sé nefnt, með lækkun á skiptaprósentu.

Við útreikning á veiðigjaldi er ákveðinn kostnaður dreginn frá áður en reiknigrunnurinn er fundinn. Þar með talinn launakostnaður sjómanna. Það sjá allir ef laun sjómanna lækka vegna lægri skiptaprósentu, hækka veiðigjöldin sem því nemur. Til verður öfugur spírall þar sem veiðigjöldin hækka með lækkandi launum sjómanna. Ef auðlindagjöldin eru svona mikill þyrnir í augum útgerðarmanna ættu þeir auðvitað að fallast á sanngjarnar kröfur okkar um hækkanir á skiptaprósentunni og á fiskverði. Þá myndu auðlindagjöldin lækka á móti.

En nú er deilan hjá Sáttasemjara og við bundin trúnaði um það sem þar fer fram. Ekki verður séð að mikið verði gert fyrir sumarið en þó stefna báðir aðilar að samningi fyrir sumarfrí. Sjáum til. Það hlýtur þó að koma að því að sjómenn fái nóg af samningsleysi árum saman eins og síðast í tæp 7 ár!

Kæru sjómenn, fjölskyldur þeirra og landsmenn allir nú förum við að sjá fyrir endann á þessu Covid ástandi og klöppum okkur á bakið fyrir árangurinn og þolinmæðina. Ég óska ykkur gleðilegrar hátíðar á Sjómannadaginn.

Valmundur Valmundsson formaður SSÍ

VERKFÆRNI Í FRAMLEIÐSLU HJÁ VISKU „Viska stefnir á að bjóða næsta vetur upp á námsleið sem kallast verkfærni í framleiðslu.

Um er að ræða námsleið þar sem áhersla er lögð á skilning námsmanna á þverfaglegri starfssemi framleiðslufyrirtækja. Meðal námsþátta eru öryggismál, gæðavitund, grunnteikning, TIG-suða, tölvustýringar, fab lab, enska og stærðfræði. Námið getur verið góður undirbúningur fyrir frekara nám, spannar 220 klukkustundir og verður kennt á tveimur önnum og er unnt að meta það til allt að 11 einingum í framhaldsskóla,“ segir Valgerður Guðjónsdóttir, forstöðumaður Visku fræðslu og símenntunarmiðstöðvar í Vestmannaeyjum.

Námið er fyrst og fremst verklegt nám og tengsl við vinnustaði eru mikilvæg þar sem áhersla er lögð á þjálfun í að nota tæki og búnað á vinnustað. Verklegur hluti námsins fer fram á verkstæði/vinnustöð hjá framleiðslufyrirtæki eða annars staðar þar sem aðgengi er að viðeigandi tækjabúnaði. Einhver heimavinna fylgir náminu en getur verið mismunandi eftir námsþáttum og einstaklingum.

„Markmið námsleiðarinnar er að búa til námstækifæri fyrir starfsfólk í tæknifyrirtækjum sem ekki hefur lokið formlegri skólagöngu. Móta farveg fyrir fólk sem hefur áhuga á að afla sér formlegrar menntunar í framhaldinu. Móta spennandi og færa leið til að mæta þörf tæknifyrirtækja fyrir fagmenntað starfsfólk og að sýna fólki með stutta formlega skólagöngu fram á þörf vinnumarkaðarins fyrir verk- og tæknimenntað starfsfólk.“ Við námsmat er námsárangur metinn út frá þekkingar-, leikni- og hæfniviðmiðum námsins með fjölbreyttum matsaðferðum. Námsmati er ætlað að nýtast sem staðfesting á námsárangri og jafnframt sem lærdómur, hvatning og endurgjöf á námstímanum. „Ýmsir leiðbeinendur koma að verkinu. Upphaf náms er hugsað í byrjun október og verðurauglýst á næstunni,“ segir Valgerður að endingu. Líka má benda á raunhæfnismat í skipstjórn sem býðst þeim sem starfað hafa á sjó í þrjú ár eða lengur.

Upplýsingar gefur Valgerður í síma 488 0115.

107

Í markaðssetningu Vinnslustöðvarinnar var Baldur eitt af andlitum fyrirtækisins. Mynd frá VSV.

BALDUR ÞÓR BRAGASON SKIPSTJÓRI – VAR Á LEIÐ Í BÆNDASKÓLA:

SJÓMAÐUR MEÐ SMÁ SVEITARTENGINGU ER AÐ NÁ SÉR EFTIR ERFIÐA KRABBAMEINSMEÐFERÐ „Ég kem úr Reykjavík, nánar tiltekið úr Skerjafirðinum. Var í Melaskóla og Hagaskóla.

Við vorum þrjú systkinin og foreldrar okkar og er ég yngstur þeirra. Ósköp venjulegur Reykjavíkurstrákur sem var í sveit á sumrin.

Vinnumaður í sveit fyrir norðan, sextán ára.

Kunni alltaf vel við mig í sveitinni og ætlaði að verða bóndi. Það stóð alltaf til að ég færi í bændaskóla,“ segir Baldur Bragason skipstjóri um uppvöxtinn sem átti eftir að taka U-beygju í lífinu þegar hann kom til Vestmannaeya. Hann fór á sjóinn, lauk Stýrimannaskólanum hefur tekist á við Ægi í öllu sínu veldi og verið heppinn, ekki síst núna þegar hann hefur unnið fyrstu orrustuna við krabbamein.

Svo liðu árin eins og gengur og gerist og haustið 1977 kom hann til Vestmannaeyja og fór að vinna í í síld í Vinnslustöðinni. „Þá kynntist ég Ingu Kolbeins og á með henni dreng, Einar Birgi. Fer í burtu en er alfluttur hingað haustið 1978 og byrja á Valdimari Sveinssyni VE með Svenna Valdimars og er með honum til 1984. Fer þá í Stýrimannaskólann. Það var rosalega fínt að vera með Svenna.

Skemmtilegur karl, mjög skemmtilegur og það sama má segja um meðeigandann, Steindór Árnason, sem leysti af þegar Svenni var í fríi og ég stýrimaður. Byrjaði reyndar hjá þeim sem vélstjóri á gamla bátnum.“ Í Stýrimannaskólann Vorið 1985 kláraði Baldur fyrri bekkinn í 108

Stýrimannaskólanum og fór aftur um borð í Valdimar og fljótlega sem skipstjóri. „Steindór var með bátinn og Svenni í fríi. Þeir ákveða að fara á sjávarútvegssýningu og segja við mig: - Þú ferð með bátinn og ég bara peyi. Þetta voru allt peyjar um borð, bara krakkar. Óðinn Ari Guðmundsson var ekki með nokkur réttindi var stýrimaður. Gústi Borgþórs var yfirvélstjóri og Pétur, bróðir Svenna, kokkur. Okkur gekk samt ljómandi vel og einhvern veginn slampaðist þetta. Vorum á trolli og allir nógu kærulausir og vitlausir til að láta þetta ganga.“ Baldur byrjaði í aftur í Stýrimannaskólanum haustið 1985 og útskrifast vorið 1986. Þá tóku við nokkur ár hjá Ísfélaginu. „Var um tíma stýrimaður á Gígju VE og skipstjóri á gömlu Heimaey þangað til vélin hrundi í henni. Það var árið 1992 og þá fór ég að vinna aftur hjá Vinnslustöðinni. Var fyrst stýrimaður hjá Atla Búbú og síðar skipstjóri á Styrmi VE sem Vinnslustöðin átti. Árið 2000 skipti ég yfir og var með Narfa VE fyrir Viðar Ella til 2005.“ Á Flæmska Ein kúvending var þegar Baldur réði sig á Andvara VE sem þá var á rækjuveiðum á Flæmska hattinum. „Ég var þar með Pétri Sveins og fannst það bara æðislegt. Fór tvo túra á Flæmska. Þeir eru komnir með tvö troll og rækjuveiðin gekk rosalega vel. Við vorum 16 daga annan túrinn að fylla og 20 daga hinn. Það var alltaf stoppað þrjá

daga á Nýfundnalandi í hverri löndun. Stuttur en ævintýralegur tími. Á Flæmska hattinum var alltaf þoka. Sást aldrei til sólar en við vorum alveg vissir um að möstrin stæðu upp úr þokunni. Þegar við vorum búnir að sigla í hálfan sólarhring eða svo í átt að Nýfundnalandi var eins og við keyrðum út úr vegg og þegar í land var komið alltaf sól og blíða.“ Mikið djammað? „Já, aðeins. Við lönduðum í Archetía og svo var keyrt yfir til Saint John þar sem við vorum á hóteli í þrjá daga. Í mikilli gleði og margir snillingar.

Jón Ingi í Jónsborg kokkur, Pétur skipstjóri og Hörður á Skútanum háseti sem leysti Jón Inga af í kokkaríinu. Flottir kallar.“ Ekki allar ferðir til fjár Árin 2007 til 2014 var Baldur á Stíganda VE sem Viktor Helgason átti. „Upphaflega sem stýrimaður og tók svo við sem skipstjóri, síðustu þrjú eða fjögur árin held ég það hafi verið. Vinnslustöðin kaupir svo Stíganda og ég skipstjóri í eitt ár eftir það. Í september 2014 fer ég yfir á Jón Vídalín sem Vinnslustöðin átti sem stýrimaður og skipstjóri. Næst er ég ráðinn sem stýrimaður og skipstjóri á Brynjólf VE. Er síðan búinn að vera þar. Þetta er ferillinn á sjónum svona í hnotskurn,“ segir Baldur sem reyndi fyrir sér í útgerð. „Ég var þrjú ár skipstjóri á Haferni VE, frá 1997 til 2000. Við áttum hann saman ég og Svenni Matt.

Stutt gaman og kenndi manni að ekki eru allar ferðir til fjár.“ Alltaf gaman á sjó Þegar Baldur er spurður um eftirminnilega skipsfélaga nefnir hann strax Halldór Björgvinsson. „Við vorum fyrst saman á Narfa, Jóni Vídalín og svo á Brynjólfi. Ég man ekki hvað Dóri var lengi með mér á Narfa en hann er hörkusjómaður.

Eldklár netamaður og hörkuduglegur nagli.

Flottur eftir að hann sagði skilið við Bakkus og þá félaga. Ég hef alltaf haft gaman af því að vera til sjós. Það var alltaf gaman þegar ég var á Valdimari Sveins. Alltaf á netum og fiskuðum í á sumrin og sigldum á England. Oft mikið fjör með Svenna, Steindóri og Guðmundi. Annars hef ég verið mjög lánssamur og aldrei lent í neinum hrakförum eða svoleiðis. Reyndar einu sinni þegar ég var Sigurbáru VE, trébát sem Óskar Kristinsson átti. Þetta var 63 tonna bátur og við á netum.“ Bakkafoss varði þá áföllum Þetta var þriðjudaginn níunda nóvember 1993.

Upphafið var að Sigurbára lá undir Reynisfjalli um nóttina og meiningin var að draga netin um

morguninn en þá hafði veðrið breyst til hins verra. „Það gerði brjálað suðvestan veður og við byrjum á að berjast við að komast heim. Komið spænurok og haugasjór þegar Bakkafoss sigldi fram hjá. Ég kalla í hann og spyr hvort hann sé til í að fylgja okkur til Eyja. Já, já, svaraði skipstjórinn. Ég hef alveg nægan tíma því það er búið að loka á mig í Vestmannaeyjum vegna veðurs. Ég skal bara koma og skýla þér í land.

Hann tekur síðan svaka beygju og siglir upp að okkur segir: Vertu hérna undir honum aftan til. Þar er besta skjólið. Ég man hvað Bakkafoss var rosalega hár, fulllestaður af gámum. Þrátt fyrir það kom oft sjór yfir skipið.

Stefnan var tekin á Elliðaey og þegar við nálguðumst Eyjar með stefnu á innsiglinguna sagði skipstjórinn: Komdu aftur undir mig og ég ætla að snúa rólega hérna suður eftir. Ég gerði eins og hann bað um og gleymi því ekki að ég horfði á hálfa skrúfuna upp úr sjó á meðan hann stampaði á móti. Við vorum fyrir aftan skipið á meðan því var snúið, alltaf í skjól. Þannig komumst við á sléttari sjó og inn í höfn. Ekki man ég hvað við vorum marga klukkutíma frá Vík og til Vestmannaeyja. Þetta er það erfiðasta sem ég lenti í.“ – Heldurðu að Bakkafoss hafi bjargað ykkur þarna? „Ég veit það ekki en þetta var 64 tonna bátur í suðvestan brjáluðu veðri og haugasjó.

Sigurbáran var gott sjóskip en það var rosalega gott þegar Bakkafoss kom og við komumst í skjól af honum.“ Svaðilförin rataði í fjölmiðla á sínum tíma.

Stórviðrið í febrúar 1991 „Í stóra veðrinu 3. febrúar 1991, sem fór í sögubækurnar sem eitt versta veður síðustu aldar, var ég með Heimaey VE á heimleið að austan. Það tók okkur óratíma bara að komast yfir Háfadýpið svo brjálað var veðrið og sjórinn eftir því. Krussaði þetta fram og til baka og það mjakaðist. Gekk þó hægt færi. Ég held að þetta hafi tekið eina sex klukkutíma, leið sem venjulega er um klukkutíma sigling. Þetta var alveg aftaka veður og ég man að Breki VE lá innan við Eiðið. Treysti sér ekki inn vegna veðursins. Sævar Brynjólfsson var skipstjóri á Breka og Sveinn Valgeirsson stýrimaður og við fórum inn á svipuðum tíma. Þá var lögreglan búin að loka hafnarsvæðinu fyrir bílum. Við náðum að binda og lögreglan keyrði okkur heim því fiskikör flugu um allt. Mér er svo minnisstætt þegar við vorum að koma inn að Svenni kallaði: Það er svo mikið sog að þú verður að keyra á fullri ferð til að komast inn á milli garða.“

109

Neyðarblysið sprakk Mikið var rætt um þetta veður í fjölmiðlum, eitt það harðasta sem gengið hefur yfir landið. Átökin voru mikil, 20 metra ölduhæð og gras og mold hreinsaðist úr klettum í Eyjum allt upp í 60 metra. Allar fjörur suður á eyju fullar af fiski sem barst upp á land undan sjó og vindi. „Hann lét svo illa báturinn að það sprakk neyðarblys undir brúnni þar sem þau voru geymd. Það fylltist allt af reyk og við héldum fyrst að það væri kviknað í. Þá leist mér ekki á blikuna. Sem betur fer var þetta bara eitt blys og það brann upp. Vel gekk að lofta út og það urðu engar skemmdir. Þá vorum við að komast að Bjarnarey.

Annars hef ég farið í gegnum þetta nokkuð létt.

Aldrei lent sjálfur í slysi sem heitið getur og sama má segja um þær áhafnir sem ég hef verið með.

Hef kannski klemmt mig á fingri en aldrei neitt alvarlegt. “ Það var kúvending frá því að ætla að fara í bændaskóla og enda í Stýrimannaskólanum í Vestmannaeyjum og setjast þar að. Baldur segist aldrei hafa séð eftir því. „Ekki eina einustu mínútu. Er reyndar með nokkra hesta þannig að maður hefur smá tengingu við sveitina. Var byrjaður með hross í Reykjavík.

Foreldrar mínir voru með stóran garð að ég gat verið nokkra hesta þar. Þegar ég kom til Eyja var ég hættur með hestamennskunni. Þegar ég var með Narfa var einn um borð sem átti nokkra hesta hjá Bjarna Sighvats í Þorlaugargerði. Hann bauð mér tvo hesta og tvo hnakka á 100 þúsund kall og ég bara gat ekki sleppt því.“ Baldur Þór segist líta sáttur yfir farinn veg bæði á sjó og einkalífinu. „Ég á sem sagt fimm börn og tvö stjúpbörn með þremur konum. Fannst ekki rétt að leggja meira en tvö börn á hverja konu. Börnin eru Einar Birgir fæddur 1979, Birgit 1984, Bjartey 1984, Trausti Ágúst 1983, Arna Hrund 1988, Birta 1992 og Elísabet Bára 1997 og barnabörnin orðin 15.

Er kvæntur Helen Kjartansdóttur. Eigum tvær dætur og fyrir átti hún strák og stelpu sem eru stjúpbörn mín. Við hittumst á balli í Höllinni 1991, byrjuðum að búa um veturinn og höfum verið saman síðan.“ Bjargaði tveimur Í október 2007 vann Baldur mikið afrek þegar hann kom að björgun manns sem lenti milli skips og bryggju á Reyðarfirði. „Ég var á Stíganda, eitthvað smá djamm á okkur og á leið um borð. Annar vélstjórinn varð fyrir því óláni að detta á milli skips og bryggju. Hinn vélstjórinn, Gunnar Oddsteinsson, reyndi að halda honum uppi með því að teygja sig eftir honum,“ segir Baldur sem strax stökk í sjóinn til að reyna að hjálpa honum upp.

110

„Aðrir komu að, Biggi á Vestmannaey og fleiri og ná að teygja sig í manninn. Rykkja honum upp en þá var ég búinn að halda honum á floti töluverða stund. Hann var aðframkominn, alveg búinn. Þegar ég bað hann um að létta undir með mér spurði hann. Til hvers?“ segir Baldur en sagan er ekki öll. „Þegar ég kem upp á bryggju sé ég að Gunnar liggur þarna og fannst mér hann vera hættur að anda. Hann hafði legið svo stíft á brjóstkassanum við halda hinum uppi. Ég fann ekki einn einasta hjartslátt og fór að hnoða blés aðeins i hann. Þá hrökk hann í gang.“ Báðir vélstjórarnir voru fluttir á Sjúkrahúsið á Neskaupstað og annar áfram til Reykjavíkur. „Við urðum svo að bíða eftir að annar vélstjórinn yrði rólfær svo við kæmumst út. Allt bjargaðist og báðir náðu sér að fullu,“ segir Baldur sem var heiðraður ásamt Bigga og Gunnari á Sjómannadaginn 2008 fyrir mannbjörg sem voru í raun tveir menn.

Smári sagði æxlið ekki fallegt „Ég greindist níunda desember 2020. Helen fór að taka eftir því að ég átti erfitt með að kyngja og spurði mig út í það. Ég jánkaði og sagðist ekki skilja þetta. Það er einhver örðugleiki hérna sem á eftir að lagast, sagði ég. Hún sætti sig ekki við þetta og heimtaði að ég færi í skoðun. Ég neitaði í fyrstu, sagðist vera að fara á sjó. Lét undan og Smári læknir fer í magann á mér og segir strax við mig: Ég fann æxli og það er ekki fallegt.

Hann setur allt í gang og ég fer strax í meðferð í janúar 2021,“ segir Baldur um slaginn eftir að krabbameinsæxli greindist í vélinda. Þegar talað var við hann í lok apríl var staðan góð en mikil vinna framundan að ná upp fyrra þreki og aðlagast breyttum aðstæðum. „Ég byrjaði á að fara í geisla og lyfjameðferð, það sem þeir kalla krossmeðferð. Skutu á mig geislum í 23 daga og fjórum eða fimm sinnum fór ég í lyfjameðferð, einu sinni í viku. Skorinn 22. febrúar og það heppnaðist svona ljómandi vel.

Skáru mig að framanverðu og styttu vélindað fyrir hádegi. Sneru mér svo á magann eftri hádegi, gerðu gat á bakið á mér, teygðu sig í magann, drógu hann upp eftir að hafa þurft að losa hann. Það var kominn óþverri í eitla við magaopið. Minnkuðu magann um 90% til að gera þetta almennilega. Fékk líka ókeypis magaermi.

Græddi þarna 1.200 þúsund, einn, tveir og tíu,“ segir Baldur og glottir út í annað.

Gleymdu plastbút Aðgerðin heppnaðist og læknarnir náðu að hreinsa allan krabba í burtu. „Núna er ég í eftirliti og nánast útskrifaður en það hefur dregið helvíti af mér. Er alveg orkulaus en er ekki á neinum lyfjum. Mitt lán er að meinið var

neðarlega í vélindanu og ég slapp þannig fyrir horn.

Já, aðgerðin gekk vel en þeir urðu að kíkja inn í mig aftur til að ná í plastbút sem þeir gleymdu í kallinum!“ segir Baldur sem alltaf sér skoplegu hliðarnar á lífinu og tilverunni.

Baldur er hinn sprækasti að sjá. Hann hefur lést talsvert, er á fljótandi fæði og verður að læra margt upp á nýtt. „Ég get ekki drukkið nema takmarkað því ef þessi litli magi fyllist getur flætt ofan í lungun. Ég gæti drekkt mér ef ég drykki heilan stóran bjór. Er að byrja á föstu fæði en verð saddur eftir tvö linsoðin egg. Þarf að borða fimm til sex sinnum á dag til að fá næga orku. Þetta er bara viðfangsefni!“

Við sendum sjómönnum og fjölskyldum þeirra hátíðarkveðjur í tilefni sjómannadagsins

Baldur Helen: Hittust á balli í Höllinni 1991, byrjuðu að búa um veturinn og hafa verið saman síðan.“

VETRARSÓLSKIN OG SKÝJAFAR MYNDA ÓTRÚLEG LISTAVERK Stefán Geir Gunnarsson er hættur á sjónum en passar upp á heilsuna með daglegum gönguferðum um alla Eyju. Hundurinn töltir með og myndavélin og síminn alltaf tiltæk þegar tilefni gefst til að mynda. „Þessi mynd varð til um miðjan dag 27. desember 2020. Tímabilið frá miðjum desember fram í miðjan janúar er mitt uppáhald í himinhvolfinu.

Sterkt vetrarsólskin og skýjafar mynda oft ótrúleg listaverk þarna uppi.

Gallinn er bara sá að oftast stendur þetta stutt þegar sérstakar myndanir verða til. Er eins og í boltanum, oft gott að vera réttur maður á réttri stund og réttum stað. Segi stundum í gamni þegar þetta gerist að gaurinn þarna uppi er ekkert að spara litaspjaldið þá stundina.“

112

Stefán Geir byrjaði til sjós 17 ára og fór að mynda fyrir meira en 20 árum. Hliðarspor tekin í lögguna og tollinn um átta ára skeið. „Prófaði allt frá því að veiða þorsk í nót til þess að setja síld í 40 kílóa kassa í Norðursjónum.

Mér var eindregið ráðlagt að stunda göngur vegna bakveiki. Get ég þakkað Jósepi Blöndal bæklunarlækni og sjúkraþjálfurum hans árangurinn. Göngur og meiri göngur hafa algjörlega bjargað mér allt frá árinu 1998.

Lengst af voru göngurnar bara fyrir sjálfan mig en svo kviknaði áhuginn á að deila með öðrum veisluhöldum sem útsýnið og göngur um Heimaey bjóða upp á. Það eru um fimm ár síðan ég byrjaði að deila myndum að einhverju marki.

Myndavélin mín er Canon EOS RP með EOS RF 24-105 mm linsu auk aðdráttarlinsu. Ég er enn á röltinu um alla náttúru Eyjanna.“

Sjómenn og fjölskyldur, Til hamingju með daginn!

hafa verið brautryðjendur á Íslandi í framleiðslu á vélum og tækjum úr ryðfríu stáli fyrir fiskiðnaðinn og fiskiskip.

VÖNDUÐ VINNA - HAGSTÆÐ VERÐTILBOÐ Framleiðum meðal annars:

Kassalosunartæki

Sigmunds sleppibúnað

Loðnu- og síldarskiljara

Færibönd - Rúllubúnað

Tengi alls konar á fiskidæluslöngur 12“, 14“ og 18“

Fiskþvottakör, ýmsar gerðir Fiskvinnslulínur

Nótablokkir fyrir netaverkstæði

Ryðfrí ástengi fyrir mótora

Vélaverkstæðiði Þór sími: 481-2111 fax: 481-2918 www.velathor.is

HLYNUR ÁGÚSTSSON:

MARGFALDUR VERÐLAUNALJÓSMYNDARI Á ÞÓRUNNI SVEINS

Verðlaunamyndin frá 2020. Sigling undir logandi himni.

Þeir eru margir sjómennirnir sem taka ljósmyndir og gefa með því innsýn í lífið á sjónum. Aðrir sem hættir eru til sjós hafa gert ljósmyndun að áhugamáli og sumir gengið skrefinu lengra.

Nokkrir hafa náð mjög góðum árangri. Einn þeirra er Hlynur Ágústsson, skipverji á Þórunni Sveinsdóttur VE, sem hefur undanfarin ár hefur lánað Sjómannadagsblaðinu mjög athyglisverðar myndir til að gleðja lesendur.

Hlynur hefur tekið þátt í nokkrum ljósmyndakeppnum og á árinu 2020 átti hann í annað sinn sigurmynd í ljósmyndasamkeppni sjómanna á vegum Sjómannablaðsins Víkings. Hlynur hefur auk þess unnið til verðlauna í norrænum ljósmyndakeppnum.

Oftast er myndefnið lífið á sjónum og skortir ekki mótíf og tilefni. Verðlaunamyndin frá 2020 er tekin um borð í Þórunni Sveins þegar hún lá í vari á Reyðarfirði. Mannskapurinn að vinna á dekkinu, himinn og land skapa listilega umgjörð og sýna eitt af ótal tilbrigðum náttúrunnar. Árið 2014 vann hann önnur verðlaun í Norðurlandakeppni sjómanna. Sú mynd var tekin 114

um borð í Kristbjörgu VE og sýnir að stundum er bræla til sjós. Árið eftir varð hann í þriðja sæti í Norðurlandakeppninni. Sú mynd sýnir Kristbjörgu VE koma til Eyja í góðu veðri. Elliðaey nýtur sín vel í sólinni en yfir er gosmökkurinn úr Eyjafjallajökli sem gefur myndinni kraft. „Ég byrjaði að taka myndir árið 2012 og var þá með Canon EOS 500d myndavél sem mér líkaði vel við. Ég var þá á Kristbjörgu. Það var einstakt að taka myndir um borð í henni enda gamalt og skip og oft krefjandi aðstæður þegar við vorum á netum. Það skilaði sér og hef ég náð öðru og þriðja sæti í Norðurlandakeppni sjómanna í ljósmyndun. Það var mjög gaman en að sjálfsögðu er stefnan alltaf sett á fyrsta sætið. Það hefur gengið betur hér heima.“ Hlynur hefur tekið skref upp á við myndavélum og á í dag Canon 6d Mark II sem hann notar mikið. „Það er ótrúlega margt sem hægt er að mynda.

Karlarnir um borð, tæki og tækjabúnaður og svo vinnubrögðin. Ég hef gaman af þessu og á meðan áhuginn er fyrir hendi held ég áfram.“

115

Í brúnni á Ágústu VE. Friðrik Ólafur, Guðni og Guðjón skipstjóri.

EF DÝPIÐ VIÐ GÍGBRÚNINA HEFÐI VERIÐ ÖRLÍTIÐ MEIRA HEFÐI ÁGÚSTA STEYPST MEÐ ALLRI ÁHÖFN OFANÍ GÍGINN

STRAND Í GINI GÍGSINS SAGA BYGGÐ Á RAUNVERULEGUM ATBURÐUM EFTIR ÁSMUND FRIÐRIKSSON. Sjómannadagsblað Vestmannaeyja hefur fengið leyfi til að birta drög úr óútkominni bók Ásmundar Friðrikssonar alþingismanns. Í bókinni Strand í gini gígsins er fjallað um atburði sem lítið eða ekkert hefur áður verið fjallað um opinberlega. Þögn ríkti um það sem gerðist og nú var síðasti möguleiki að fá þá sem voru á vettvangi til að segja söguna alla. Hún er spennandi og segir frá ótrúlegum aðstæðum og mannraunum.

Atburðurinn sem hér er sagt frá gerðist þegar Ágústa VE 350 strandaði á gígbarmi Syrtlings á Jónsmessukvöldi 24. júní 1965. Áhöfnin var nýbúin að kasta á síld, fékk þá nótina í skrúfuna og var bjargarlaus. Sögumaður er Friðrik Ólafur Guðjónsson II vélstjóri og sonur Guðjóns Ólafssonar skipstjóra frá Landamótum í Vestmannaeyjum. Í áhöfn bátsins voru Guðjón Ólafsson skipstjóri, Guðni Ólafsson stýrimaður, Ottó Hannesson vélstjóri, Friðrik Ólafur Guðjónsson II. vélstjóri, Pétur Sveinsson, Helgi Leifsson, Sigurgeir Sigurgeirsson, Lúvís Pétursson, Sævaldur Elíasson 116

og Óli Sigurjónsson.

Höfundur bókarinnar hefur stundum tekið sér skáldaleyfi til að gefa frásögninni líf. Þverhnípi niður til andskotans Við um borð í Ágústu áttum erfitt með að trúa því að hið óumflýjanlega væri að gerast. Eftir tveggja tíma baráttu var Ágústa VE 350 um það bil að steypast ofan í gíginn á Syrtlingi sem gaus sem aldrei fyrr. Við vorum komnir svo nálægt að við vorum hættir að sjá hæðina á gosmekkinum sem var allt um kring. Við vorum innan seilingar við þessa ógnarkrafta og drullusprengingarnar úr iðrum jarðar, já eins og krækiber í helvíti. Þarna vorum við ósjálfbjarga og það fór ekki saman hljóð og mynd í þeim óraunveruleika sem við vorum staddir í. Okkur rak að gígbrúninni við norðausturhorn Syrtlings. Golan ýtti reyknum frá og þegar gosinu slotaði sáum við hvernig sjórinn steyptist ofan í gígskálina sem var nær þverhnípi niður til andskotans. Gígveggurinn kolsvartur og það rauk úr honum hvít gufa eins og í hryllingsmynd eftir Alfred Hitchcock.

Við gátum ekki gert okkur grein fyrir því

hve djúpt var við gígbrúnina sem var undir sjávarmáli. Ágústa var smíðuð 1946, eikarbátur, 91 brúttólest, 23 metrar að lengd og djúprista bátsins var 2,79 metrar. Það var því ekki mikið viðnám i djúpristunni eða kili bátsins. Ef til vill myndi nótin sem lá með stjórnborðssíðunni og aftur með bátnum sogast ofan í gíginn og draga okkur með sér síðasta spottann í þessu lífi. Bara af því við vorum óheppnir að fá í skrúfuna á röngum stað og röngum tíma. Það flaug svo margt skrítið í gegnum hausinn á okkur. Kannski var bænin það eina sem róaði mig og okkur. Faðir vor rann oft í gegnum hugann og ég muldraði bænina oft næstu mínútur þegar við vorum trúlega á okkar efsta degi á barmi gígsins.

Hryllileg martröð Við stóðum undir bátapallinum til að fylgjast með stórbrotinni landmyndun þar sem náttúran var sjálf að störfum og sveikst hvergi um. Hún hamaðist og hamaðist, djöflaðist áfram eins og engin væri morgundagurinn og engin grið gefin. Það lá ljóst fyrir að hver sá sem færi þarna niður, eða kæmist í of náið tæri við öfl sem þarna voru að verki, fengi ekki sérlega blíðar móttökur.

Við stóðum á þröskuldinum og móttökunefndin var klár. Það væri trúlega við slíkar aðstæður sem hægt væri að halda því fram fullum fetum að til yrði orðatiltækið að „jörðin gleypti mann“!

En yrði einhver til frásagnar um það?

Við Pétur Sveins fórum upp í stýrishúsið til að vera hjá pabba. Hann stóð eins og lamaður í stjórnborðsglugganum og fylgdist með þeirri ógnarmynd sem augu okkar námu. Enginn vildi trúa því að við værum á þessum stað á þessari stundu. Þetta var ekki draumur, þetta var hryllileg martröð.

Eins og í Kóreustríðinu Það var enn ógnvænlegra að standa uppi í brú, opna stjórnborðshurðina og sjá að flotteinninn lá yfir gígbarminn og féll þar niður þegar gígurinn gleypti í sig sjóinn. Við horfðum á enn eina risasprenginguna stíga upp úr gígnum. Það hrikti í bátnum sem valt milli borða undan þungum höggunum sem dundu í síbylju á okkur. Þetta var ægilegt en um leið tilkomumikið. Að sjá þúsundir tonna af leðju, drullu og vikri þeytast hundruð metra upp í loftið upp með stjórnborðssíðunni og rigna svo yfir bátinn og nágrennið. Enginn mannlegur máttur gat lifað þetta af til lengdar.

Pétur kippir í axlirnar á karlinum og biður hann að koma undir bátapallinn og vera með strákunum síðustu andartökin. Þá er eins og hann vakni upp af draumi og það hrekkur upp úr honum með rámri röddinni: „Þetta er bara eins og í Kóreustríðinu!“ Karlinn sagðist ekki hreyfa sig úr stýrishúsinu.

Hann ætlaði að standa við stýrið með sixpensarann og Camelinn fram í rauðan dauðann. Það kæmi ekki til mála að yfirgefa stýrishúsið. Fram undan væri sigling lífsins.

Hann gæti jafnvel þurft að stýra Ágústu sinni í gegnum sjálft helvíti áður en hann gæti svo siglt með okkur með himinskautum í friðarhöfn.

Færist eftir gígbarminum Nú skellur stjórnborðssíða bátsins á enda gígsins rétt við þar sem Syrtlingur rís úr sæ eins og risastór skeifa. Við vorum á öðrum hælnum og það voru 100 til 200 metrar undir sjávarmáli að hinum endanum. Á tá skeifunnar var Syrtlingur, um það bil 50 metra hár á þessum tíma. Sogið var mikið og sjórinn steyptist ofan í gíginn. Báturinn tekur niðri með mjúku höggi og færist inn eftir gígbarminum. Kanturinn virðist vera um það bil metri undir yfirborðinu og ná að halda bátnum frá því að fara niður í gíginn. Nótin og flotteinninn, sem lá aftur með síðunni, rann yfir gígbarminn með þungum straumnum. Hann dró með sé þann hluta nótarinnar sem hafði legið fram með stefni bátsins. Það var frekar óhugnanlegt að veiðarfærið væri komið yfir brúnina og gæti dregið bátinn yfir gígbarminn. Við vorum forvitnir að kíkja niður í gíginn. Ég fór upp á stýrishús og þar sá maður betur þessa ógn. Dýptina og stærðina hrikalegu röri sem gekk niður í jörðina. Þegar Ágústa hallaðist á bárunni nær gígnum held ég að ég hafi séð kokið allt. Þvílíkt skrímsli.

Við færðumst nær miðju gígsins og báturinn fór að halla yfir gígbarminn. Okkur fannst eins og masturstopparnir næðu inn í gosmökkinn og sprengingarnar settu allt á svarta kaf. Það dimmdi yfir og í svörtustu gusunum sáum við vart handaskil. Hvort við vorum hljóðir eða

Sævaldur í trollslag á Friðarhafnabryggjunni.

117

Guðjón skipstjóri sagðist ekki hreyfa sig úr stýrishúsinu. Hann ætlaði að standa við stýrir með sixpensarann og Camelinn fram í rauðan dauðann. Í baksýn sést í Guðna Ólafsson.

öskruðum veit ég ekki en það heyrðist allavega ekki neitt nema endalaus gnýr, drunur og sprengingar. Við vorum sannarlega strandaðir í gini gígsins og biðum örlaga okkar. Á brún lífs og dauða Karlarnir stóðu undir bátapallinum og hver var að hugsa sitt. Þá strýkur Ottó vélstjóri mestu drulluna af stakknum og setur tvo fingur að augnkrókunum sitt hvoru megin við nefið og hreinsar drulluna burt. Hann hristir svo hendurnar og hverfur inn í ganginn á milli borðsalarins og hurðarinnar niður í vélarrúm. Ég strauk af kýrauganu í borðsalinn og sá að Ottó settist og fékk sér kaffisopa í mestu makindum.

Sat í sjóstakknum svartur upp fyrir haus. Ottó átti orðastað við Guðna stýrimann áður en hann stakk sér niður í vélarrúm. Enginn veitti því sérstaka athygli enda hafði hver og einn nóg að hugsa um konur og börn, foreldra og fjölskyldur.

Allt sem Ottó átti var í vélarrúminu. Ég reiknaði með að karlinn ætlaði að lensa bátinn svo hann færist ekki ólensaður á kaf til helvítis. Mér fannst eins og lífshlaupið teiknaðist upp í huganum og ég fór að sjá myndir úr æsku minni.

118

Lífshlaupið rann í gegn Fyrir augum mér var þessi hræðilega mynd þar sem líf mitt var á brún lífs og dauða í orðs síns fyllstu merkingu. Mér hlýnaði um hjarta þegar ég sá hillurnar í Sælgætisversluninni Hallóbar með glitrandi umbúðum, karamellum og súkkulaði. Það var draumaheimur lítils peyja við Vesturveginn. Eða þegar við Eyfi vorum að reka beljurnar vestur í Elsustykki og Trani í Görn ætlaði að skjóta okkur þar sem við lágum á pallinum á hafnarbílnum hans Bergsteins á Múla og við báðir búnir að gera í buxurnar. Ég sá sjálfan mig sóla boltann eftir knattspyrnuvellinum í Lautinni og skora sigurmark lífsins. Ég var líka kominn á Þingvöll þar sem íslenski fáninn blakti við hún og þessi stórglæsilega stúlka frá Hlíð birtist sem drottning í fánahyllingunni.

Augnablikið var svo fallegt og bjart. Æskuárin, Stakkó og sjómannadagurinn með allri gleðinni í Eyjum. Hamborgari með eggi og frönskum á Hressó. Ég hrökk upp af drauminum þegar ég sá Guðbjörgu Ósk gráta í faðmi móður sinnar. Ég heyrði sjálfan mig segja: „Verði þinn vilji svo á jörðu sem himni, amen.“ Ég var svo oft búinn að fara með Faðir vorið í huganum síðustu andartökin að prestarnir í Eyjum hefðu ekki náð því á starfsævinni. Fóru þeir ósjaldan með Faðir vorið. Um leið hugsaði ég heim, til Biddýar og Guðbjargar Óskar.

Hvernig skyldi þeim líða á brúðkaupsafmælinu? Ég hrökk upp þegar ég heyrði vélarhljóðið magnast. Hurðin niður í vélarrúm opnaðist og mikill smellur kom innan úr ganginum. Þarna var Ottó kominn með stóru verkfærakistuna.

Svo sótti hann tvo strigapoka með góðum slatta af verkfærum. Hann ætlaði að bjarga verkfærunum, hvað svo sem yrði um bátinn.

Verkfærinn færu aldrei langt frá honum. Þegar við fórum að röfla yfir því hvað hann ætlaði sér með verkfærin sagði Ottó að þau færu aldrei niður með bátnum nema þá í fanginu á honum.

Allir hugsa um það sem þeim er kærast á dauðastundinni. Ófeigur II kemur „Við vorum nú komnir að Syrtlingi þegar Ágústa var að berjast á gígbarminum. Það sást varla í bátinn fyrir ösku og vikri,“ sagði Már Jónsson, háseti á Ófeigi II. Varnek, skipsfélagi hans, rifjaði þennan atburð einnig upp. „Við komum siglandi vestan við Syrtling en Ágústa var að færast í þá áttina. Gusur og sprengingar þeyttust yfir bátinn. Það sá ekki í hann fyrir gosefnum og þykkum gosmekkinum í hryðjunum. Ágústa var svört af ösku, stýrishúsið, bátapallurinn og hvalbakurinn. Það var svolítið hlé á milli goshryðjanna sem komu með miklum drunum og hávaða. Það var eins og þrýstingurinn

næði að ýta bátnum frá gígbarminum og hann mjakaðist í vesturátt en skömmu síðar gerði hlé og sogið dró bátinn aftur að gígnum. Það mátti sjá hann halla yfir brúnina. Möstrin hurfu í reykmökkinn og svo báturinn allur.

Við reiknuðum alltaf með því að þegar slotaði tæki straumurinn Ágústu ofan í gíginn. En hún barðist fyrir lífi sínu og áhafnarinnar og gaf sig ekki. Ef dýpið við gígbrúnina hefði verið örlítið meira hefði Ágústa steypst með allri áhöfn í gíginn. Þessi minning er enn óhugnanleg og rifjast upp og situr föst í minningunni. Hún hverfur aldrei, slíkar voru aðstæðurnar,“ segja þeir Már og Varnek hásetar á Ófeigi II. Sprengipillur og sprengigos Óli í Skuld varð að fara varlega. Hann var kransæðasjúklingur sem gekk fyrir sprengitöflum. Hann varð svo æstur að við höfðum aldrei séð hann jafn stressaðan og áhyggjufullan yfir stöðu vinar síns, Gauja á Landamótum. Það má eiginlega segja að við höfðum dælt í hann sprengitöflum svo hann héldist á fótum, svo mikið var álagið á honum og okkur öllum. Nú var hann kominn til að bjarga vini sínum og áhöfninni á Ágústu. Við biðum eftir því að Ágústa færðist lengra vestur með gígbarminum. Ef Guð og lukkan yrðu með þeim næstu mínúturnar gæti þetta endað betur en á horfðist. Innri átökin hjá Óla í Skuld fólust í því að setja ekki fleiri sjómenn og fjölskyldur í hættu með því að sigla inn í aðstæður sem enginn gat ráðið við. Veruleikinn er helkaldur.

Davíð gegn Golíat Um borð í Ágústu var staðan eins og í spennandi knattspyrnuleik. Veikara liðið varð að halda leikinn út en sigur í leik Davíðs og Golíats var ekki í höfn. Það var í raun ótrúlegt hvernig við vorum búnir að halda haus og sönsum og hreinlega brjálast ekki við þessar aðstæður.

Við sáum helvíti langt niður og sjóinn fossa yfir brúnina ofan í gíginn, Það var bara Guð sem gat bjargaði okkur. Enginn mannlegur máttur réði við náttúruöflin og gat hjálpað við þessar kringumstæður. Það hristist allt og skalf af þrýstingi og djöfulskap í eldgosinu. Það var eins og ógnarkraftur héldi um stefni og skut bátsins og hristi hann eins og leikfang. Við voru skelfingu lostnir.

Undirmeðvitundin sagði að við ættum að henda okkur í sjóinn færi báturinn niður í gíginn.

Við vorum í adrenalínmóðu og margt hvarf í black out en við stóðum saman alla leið. Það gat enginn veitt okkur aðstoð án þess að setja sjálfa sig og skip í stórhættu. Síldarnótin, netið og teinarnir gátu legið hvar sem var. Ef bátur kæmi of nærri og lenti í sömu stöðu og við væri verið að taka áhættu með fleiri mannslíf og meiri

hörmungar. Enginn skipstjóri tekur slíka áhættu með mannskapinn sinn.

Verdarhönd á þrautarstund Við hengdum aldrei haus en héldum áfram að stappa stálinu hver í annan. Ottó var klár með verkfærin í ganginum sama hvað gekk á. Við færðumst vestur með gígbarminum þegar straumurinn dró nótina með sér og sáum nú á vesturenda Syrtlings. Ófeigur II var að lóna vestan við eyjuna. Það gaf okkur von og kraft sem þurfti til að lifa þetta af. Jafnvel hjá þeim gamla í stjórnborðsglugganum með blettótta sixpensarann og Camelinn í munnvikinu var að taka sig upp gamalt bros. Við vorum að komast fyrir vind og út í sundið á milli Syrtlings og Surtseyjar þar sem Ófeigur II beið. Lóðsinn var líka á leiðinni. Ég ætlaði ekki að trúa þessu eftir þá miklu raun sem við höfðum gengið í gegnum. Sú verndarhönd sem yfir okkur hvíldi þessa þrautarstund var hönd þess sem öllu ræður. Ég er þakklátur Guði mínum fyrir björgun okkar og að ég fékk aftur að sjá konuna mína og dóttir okkar.

Færeyingurinn knái Það var mikill léttir þegar Ófeigur II nálgaðist. Þeir komu hlémegin, fóru um sundið á milli Syrtlings og Surtseyjar. Óli lónaði rólega að okkur. Við vorum eins og námumenn, drullugir upp fyrir haus en glaðir í bragði. Við vissum eiginlega ekki hvernig við áttum að vera. Hlupum um á dekkinu, hálfpartinn góluðum af gleði og réðum illa við okkur af kæti. Helgi Leifs og Guðni Ólafs fóru fram á hvalbak með kastlínu til að koma á milli Ófeigs II og Ágústu. Kastið tókst í þriðja sinn.

Um borð í Ófeigi II var Varnek vanur að vera á hvalbaknum með krökkuna þegar veiða þurfti baujuna á nótinni og setja fast í pollana. Þá var

Ágústa VE í höfn í Vestmannaeyjum. Þegar hún var að berjast á gígbarminum sást varla í bátinn fyrir ösku og vikri.

119

Áhöfnin í afslöppun aftur á bátapalli: Óli Sigurjónsson, Björn Z. Ketilsson, Pétur Sveinsson, Guðni Ólafsson liggjandi, Helgi Leifsson og Sigurgeir Sigurgeirsson.

hægt að snurpa. Nú var það líflínan í Ágústu sem hann var að taka á móti. Það lá mikið við að koma tógi á milli bátanna og draga Ágústu úr allri hættu. Færeyingurinn knái var því stressaður eins og fleiri um borð í Ófeigi II. Hann steig sjaldnast feilspor þegar kom að því að beita krökunni. Þegar þriðja kastið heppnaðist og kastlínan lenti á hvalbaknum á Ófeigi II var krökunni rétt beitt og spottinn þegar komin í krókinn og í öruggar hendur Varneks. Hann var stressaður og það gekk mikið á að draga línuna yfir sem fyrst. Þung stemning Brúðkaupsafmælið á Brimhólabrautinni varð endasleppt og þynntist fljótt út þegar Siggi vélstjóri á Lóðsinum var ræstur til að fara í björgunartúr. Tilvonandi tengdasonur og faðir hans voru í miklum háska. Þær sátu eftir í eldhúsinu Alla og Ásta, kona Óla í Skuld, og Biddý með Guðbjörgu Ósk í fanginu. Það var verið að ljúka við uppvaskið og frágang eftir að brúðkaupsafmælið leystist upp. Þær sátu keðjureykjandi og hlustuðu á bátabylgjuna.

Rauður varalitur var á stubbunum sem fylltu öskubakkann á eldhúsborðinu og síðustu glóðirnar voru slokkna í nokkrum þeirra. Í útvarpinu heyrðist þegar Lóðsinn var í sambandi við Óla á Ófeigi II. Lóðsinn var líka í sambandi við Gauja á Landamótum. Hann gat upplýst um stöðuna um borð í Ágústu VE sem eðlilega var 120

mjög óljós. Sjómönnunum var ljóst að það voru margir að hlusta á bátabylgjuna og menn báru ekki vandamálin á torg í talstöðinni. Það gæti vakið óþarfa ótta eða áhyggjur. Af þeim var þó meira en nóg um borð í Ágústu.

Tilvonandi tengdapabbi minn, Siggi vélstjóri á Lóðsinum, var afar áhyggjufullur á leiðinni frá Eyjum til okkar. Þeir höfðu tekið með froskkafara sem átti að skera úr skrúfunni á Ágústu, ef hún væri þá enn ofansjávar og ekki komin ofan í gjósandi gíginn í Syrtlingi. Siggi hafði farið tugi ferða með vísindamenn á í Lóðsinum í Surtsey. Það þurfti enginn að segja honum eða áhöfninni á Lóðsinum hvers konar hætta fylgdi því að nálgast um of óútreiknanlegt eldgos á sjó, hvað þá á aflvana báti sem dansaði á gígbarminum með tíu karla um borð. Það var þungbærari hugsun en hann gat afborið að verðandi tengdapabbi dóttur hans og pabbi barnabarnsins væru í slíkum aðstæðum. Það voru hverfandi líkur að að þetta gæti endað vel.

Myndir fengnar hjá Sævaldi Elíassyni frá Varmadal. Hefur sennilega tekið þær flestar sjálfur.

Innilegar hamingjuóskir kæru sjómenn og fjölskyldur

Sendum öllum sjómönnum og fjölskyldum þeirra heillaóskir í tilefni dagsins 121

Heimaey VE 1 að leita fyrir austan.

MARKVÖRÐURINN MYNDAGLAÐI ALLTAF KRÖFTUGUR Sigmar Þröstur Óskarsson gerði garðinn frægan sem markmaður, lengst af með ÍBV en fékk alltof fá tækifæri með landsliðinu. Dreif sig á sjóinn, kláraði Stýrimannaskólann og er nú stýrimaður á Frá VE. Hann er öflugur ljósmyndari og gerir það af sama krafti og allt annað sem hann tekur sér fyrir hendur.

„Þá hófst 21. öldin og ég náði mér í skipstjórnarréttindi og er aðeins meira á sjónum en áður. Tek svo myndir þegar ég er í stuði og hvet alla sjómenn vera duglega að að taka myndir, ekki síst af áhöfnum, bæði einstaklingsog hópmyndir.“

„Ég hef alltaf haft gaman af myndum af fuglum og tengist það því þegar maður var í sveit í den tid. Ég byrjaði að taka myndir með Canon A1 filmuvél árið 1982. Nú er ég með Nikon D5000 og nota 300 mm Nikon linsu ef það sem mynda á er langt frá en annars er það 18-55mm sem ég nota mest. Þessar vélar hafa reynst mér vel og gaman að reyna sig með góðri vél og öflugum linsum.“ Sigmar Þröstur byrjaði snemma á sjó og reri á sumrin frá 1984 til 1999.

122 Ég og Binni Gísla þegar við fórum saman túr með Elliðaey VE.

AB

%

R E C YC L

• Hagkvæmari aðflutningur • Betri nýting á bretti • Betri nýting gáma

R E C YC L LE.100

CoolSeal kassinn er umhverfisvænn og því góður valkostur í stað frauðplastkassa

%

AB

FERSKFISKKASSAR SEM ERU 100 % ENDURVINNANLEGIR

LE . 100

UMBÚÐIR & MERKING ERU OKKAR FAG

Gámakassi, vélreistur með styrkingu í hornum skýr og góð prentun.

PRENTUN.IS

Nýr flugkassi, tvöföld langhlið sem tryggir meiri styrk og betri einangrun.

LÍMMIÐAPRENTUN

UMBÚÐALAUSNIR

Suðurhraun 4 • 210 Garðabæ • Furuvöllum 3 • 600 Akureyri • Sími: 575 8000 • Fax: 575 8001 • www.samhentir.is

SAMFELLD ÚTGÁFUSTARFSEMI SJÓMANNADAGSINS Í 70 ÁR Sjómannadagsblaðið var af eðlilegum ástæðum ekki gefið út gosárið 1973 en næsta blað í röðinni náði til tveggja ára, 1973-'74.

Sjómaðurinn og Sjómannadagsblað Vestmanna-eyja eru ómetanlegar fróðleiksnámur og heimildir um sjómennsku, atvinnulíf og mannlíf í Vestmannaeyjum yfirleitt. Sjómannadagsráð Vestmannaeyja á heiður skilinn fyrir að halda þetta út ár eftir ár allan þennan tíma því útgáfa blaða og tímarita hefur sjaldan talist til auðveldustu verkefna sem menn taka sér fyrir hendur.

Sjómannadagsráð Vestmannaeyja á sömuleiðis þakkir skildar fyrir að gefa árið 2004 út vandaða samantekt sögu og efnisskrár Sjómannadagsblaðs Vestmannaeyja 1951-2000. Umsjónarmenn verksins voru Guðjón Ármann Eyjólfsson, Linda Wright og Sigmar Þór Sveinbjörnsson.

Prentsmiðjan Eyrún prentaði þessa sögu og efnisskrá, 246 blaðsíðna bók í kiljuformi. Það átti vel við því Sjómaðurinn, útgefinn 1951, rann líka úr vélum Prentsmiðjunnar Eyrúnar.

Fyrstu ritnefnd Sjómannsins skipuðu Helgi Bergvinsson frá Skipstjóra- og stýrimannafélaginu Verðandi, Hafsteinn Stefánsson frá Sjómannafélaginu Jötni og Björn Kristjánsson frá Vélstjórafélagi Vestmannaeyja.

Forsíða Sjómannsins 1951. Ljósmynd eftir Ingólf Guðjónsson frá Oddsstöðum af hátíðahöldum sjómannadagsins 1950 á Stakkholtstúni. Í blaðhausnum er merki Sjómannadagsráðs Vestmannaeyja, stytta eftir listamanninn Guðmund Einarsson í Miðdal af óþekkta sjómanninum – minnismerki um drukknaða og hrapaða í björgum Vestmannaeyja og um þá sem farist hafa í flugslysum.

Sjómannadagsblað Vestmannaeyja 2021 sætir tíðindum því liðin eru nú rétt 70 ár frá upphafi samfelldrar útgáfusögu Sjómannadagsráðs Vestmannaeyja. Þetta er því afmælisblað sem markar tímamót.

Fyrirrennarinn, Sjómaðurinn, var gefinn út í þrígang, á árunum 1951 til 1953. Ritstjóri og ábyrgðarmaður var Páll Þorbjörnsson, skipstjóri og síðar kaupmaður, félagi í Verðandi. Frá og með árinu 1954 hefur blaðið borið heitið Sjómannadagsblað Vestmannaeyja. Jóhann Pálsson, skipstjóri og útgerðarmaður, ritstýrði 1954-blaðinu.

124

Í ritstjórnargrein fyrsta Sjómannsins kemur fram að sjómannadagurinn hafi verið hátíðlegur haldinn í Eyjum á hverju vori frá 1940 og síðan segir: „Sjómennirnir setja markið hátt og nú bæta þeir við nýjum lið í sambandi við sjómannadaginn, útgáfu blaðs. Blað þetta sem hefur nú göngu sína, mun að öllu skaplegu koma út á hverjum sjómannadegi.“ Sjómannadagurinn má því miður muna sinn fífil fegurri í mörgum sjávarplássum á landinu og þar horfa menn með aðdáunarblandinni undrun til þrautseigra Eyjamanna sem ótrauðir efna árlega til efnisríkra hátíðahalda í tilefni sjómannadagsins og leggja þar undir helgina alla. Meira að segja ritstjóri Sjómannsins gat ekki orða bundist strax árið 1951 og vék að áhuga og dugnaði fólks við undirbúning sjómannadagsins.

„Það er í raun og veru stórfurðulegt, hversu mikla vinnu sjómenn hafa lagt fram á undanförnum árum til undirbúnings þessum hátíðisdegi sínum, þegar þess er gætt að þeir koma frá samfelldu mánaða striti til Ægi á erfiðasta tíma árs.“ Bókasafn Vestmannaeyja hefur látið skanna Sjómanninn/Sjómannadagsblað Vestmannaeyja frá upphafi 1951 til ársins 2010 og gert allt efnið aðgengilegt á Heimaslóð, menningarvef Vestmannaeyja. Þetta er mikið og gott framtak sem ber að þakka fyrir alveg sérstaklega.

- Atli Rúnar

Páll Þorbjörnsson var ritstjóri Sjómannsins í þrjú ár og Jóhann Pálsson ritstýrði fyrsta tölublaðinu sem bar heitið Sjómannadagsblað Vestmannaeyja.

Sigurgeir Jónasson með Nikon-vélina sína. Þessi mynd af honum birtist í Sögu og efnisskrá Sjómannadagsblaðs Vestmannaeyja og fylgdi með að ljósmyndir hans hefðu til þess tíma prýtt forsíður á 32 Sjómannadagsblöðum!

125

SJÓMANNADAGSBLAÐ VESTMANNAEYJA 70 ÁRA

MEÐ ÞVÍ SKEMMTILEGASTA SEM ÉG HEF UNNIÐ AÐ UM DAGANA SIGMAR ÞÓR SVEINBJÖRNSSON KOM AÐ RITSTJÓRN Í 11 ÁR:

Sjómannadagsráð Vestmannaeyja 1972-1974. Talið frá vinstri, aftasta röð: Grímur Magnússon, Logi Snœdal Jónsson, Pétur Valdimarsson, Högni Magnússon. Miðröð frá vinstri: Andrés Þórarinsson, Matthías Guðjónsson, Sigþór Magnússon, Pétur Sveinsson, Þórhallur Þórarinsson, Ólafur Már Sigurmundsson. Fremsta röð f.v.: Snorri V. Ólafsson, Þór Vilhjálmsson, Kristinn Sigurðsson, Ingi Steinn Ólafsson, Jóhannes Kristinsson, Sigmar Þór Sveinbjörnsson, Hallgrímur Garðarsson

Ég hef alltaf haft mikinn áhuga á sjómannadeginum og Sjómannadagsblaði Vestmannaeyja.

Dagurinn er í mínum huga einn skemmtilegasti hátíðardagur ársins. Við peyjarnir sem áttum sjómenn sem feður og frændur vorum stoltir að tengjast þeim og þar með sjómannadeginum. Þegar ég síðar gerði sjómennskuna að ævistarfi rann upp fyrir mér að dagurinn er miklu meira en skemmtun í tvo daga. Sjómannadagurinn er órjúfanlegur hluti af stéttabaráttu og kynning á starfi sjómanna. Í Vestmannaeyjum tengjast margir sjónum og þennan dag minnumst við látinna sjómanna, sérstaklega þeirra sem látist hafa í slysum á sjó. Heiðrum aldna sjómenn og gerum okkur glaðan dag með flestum Eyjamönnum.

Sjómannadagsblað Vestmannaeyja hefur í 70 ár kynnt líf og starf sjómanna. „Blaðið er ómetanleg heimild um sjávarútveg og íslenska sjómenn og þar er að finna mikla 126

persónusögu. Í blaðinu hefur með myndum og æviminningum verið minnst mikils fjölda sjómanna og útvegsmanna. Líka er saga sjósóknar í Vestmannaeyjum ásamt þróun útgerðar og fiskvinnslu nær alla 20. öld rakin í blaðinu,“ segir Guðjón Ármann Eyjólfsson heitinn, fyrrum skólastjóri Stýrimannaskólans í Vestmannaeyjum um blaðið.

Frumraunin 1982 Ég byrjaði sem smápeyi að selja blaðið um allan bæ og á bryggjunum á sjómannadaginn.

Varð seinna ritstjóri og umsjónarmaður, fyrst með Sigurgeiri Ólafssyni heitnum, Sigga Vídó, árið 1982. Tókum við af Friðriki Ásmundsyni og höfðum hvorugur reynslu sem ritstjórar, allavega ekki undirritaður. Hafði reyndar komið að auglýsingasöfnun með Guðjóni Ármanni í blöðum sem hann ritstýrði. Þrátt fyrir reynsluleysi okkar Sigga held ég að frumraun okkar með Sjómannadagsblað Vestmannaeyja 1982 hafi bara heppnast vel.

Óskum sjómönnum og fjölskyldum þeirra til hamingju með daginn Strandvegi 30 | 481 1475 | midstodin.is | midstodin@midstodin.is

Sjómenn

Sendum ykkur og ykkar fjölskyldum, hamingjuóskir í tilefni sjómannadagsins.

Þeir kröfuhörðu velja

ísþykknibúnað og forkæla

Nýtt heimilisfang Turnahvarf 8 · 203 Kópavogi · 587 1300 · kapp@kapp.is · www.kapp.is

127

Árin 1983 til 1986 stýrðum við Ágúst Bergsson fjórum blöðum og gekk samstarfið vel. Bjuggum á sömu torfunni við Illugagötuna þannig að stutt var að fara á ritstjórnarfundi. Yfirfara greinar, myndir og annað efni. Mikil vinna er að koma út svona blaði ef vandað er til verka. Skiptir miklu máli að geta unnið blöðin og prentað í Eyjum. Öll árin sem ég kom að blaðinu var það unnið í prentsmiðjunni Eyrúnu hf. í góðu samstarfi við Óskar Ólafsson prentara. Stundum sendi Eyrún blaðið í umbrot og prentun í Odda hf. Árið 1993 tek ég einn við Sjómannadagsblaðinu af Sigurgeir Jónssyni og er með blaðið til 1998.

Sjómannadagsblöðin 1994, 1995 og 1996 sáum við hjónin alveg um. Ég um að vinna efni og eiginkonan, Kolbrún Ósk Óskarsdóttir, sá um auglýsingar. Dreifðum við blaðinu í sjoppur í Eyjum og ég fór með blöð í verslanir í Reykjavík, Hafnarfirði, Grindavík, Hvolsvelli og á fleiri staði. Þurfti svo að sækja og rukka seinni part sumars. Á ég ýmsar minningar frá þessum árum. Þegar Árni Johnsen reddaði málunum Á fimmtudegi fyrir sjómannadaginn 1994 fór ég til Reykjavíkur að ná í Sjómannadagsblaðið í Odda. Ætlaði að dreifa blaðinu á sölustaði á Reykjavíkursvæðinu og til þeirra sem voru með greinar og heilsíðuauglýsingar. Það gerði ég með blöðin sem ég ritstýrði. Tók nokkra kassa í bílinn en restina átti að senda daginn eftir til Eyja. Ég ákvað að fara með fyrsta blaðið til vinar míns, Árna Johnsen, sem hafði verið okkur í sjómannadagsráði mjög hjálpsamur. Hann vildi fá mig inn í spjall og skoða blaðið sem ég samþykkti. Fannst gott að fá álit hans á nýja blaðinu. Hann fletti blaðinu og var bara nokkuð ánægður. Allt í einu horfir hann á mig og segir: Hér er hundleiðinleg villa, Simmi. Hvað segirðu er þetta prentvilla? spyr ég. Nei, verra það, svarar Árni og sýnir mér. Þá var sama myndin með tveimur minningargreinum. Mér brá óneitanlega mikið, vitandi að ekki væri hægt að prenta blaðið aftur.

Hundfúll sagði ég við Árna að við slíku klúðri væri víst ekkert hægt að gera. Árni var á öðru máli. Við reddum þessu snarlega, sagði hann og var strax kominn með áætlun: Hringt var í Óskar prentara sem hafði samband við Sigurgeir ljósmyndara sem átti réttu myndina. Árni hélt áfram: –Þú biður svo Óskar um að prenta myndina í kvöld eða nótt á sérstakan límpappír sem prentarar þekkja. Myndin verður að vera skorin þannig að hún passi yfir röngu myndina á síðunni. Óskar sendi svo myndirnar til Reykjavíkur með 128

Óskar Ólafsson Prentari í Eyrúnu hf.

fyrstu flugvél í fyrramálið og ég verð þá búinn að redda mannskap til að líma myndina í allt að 400 blöð. Þeir í prentsmiðunni í Eyjum verða svo að líma myndina inn í þau blöð sem fara til Eyja. Þetta gekk allt eftir og Árni var tilbúinn með lið til að líma inn í þessi 400 blöð. Eyrún reddaði rest á föstudeginum þegar blöðin komu til Eyja. Ég gat því dreift uppi á landi eins og til stóð og enn er límmiðinn í blaðinu eins og við límdum hann fyrir 37 árum!

Mikið var ég þakklátur Árna fyrir þennan stóra greiða, sem ég gleymi aldrei en svona er Árni Johnsen. Þegar sígarettan var fjarlægð Mig langar að segja aðra eftirminnilega sögu.

Eitt vinsælasta efni Sjómannadagsblaðs Vestmannaeyja eru minningargreinar. Þær seldu blaðið vel. Töluverð vinna var að fá menn til að skrifa greinar sem voru frá 15 og upp í 30 í blaði. Með hverri minningargrein þurfti að fá góða mynd, sem ekki var alltaf á lausu. Oftast átti Sigurgeir ljósmyndari myndir en eitt sinn fór ég til ekkju manns sem búið var að skrifa minningargrein um en vantaði mynd. Hún átti góða mynd sem hún vildi ekki nota vegna þess að á henni var hann með sígarettu í munninum. Ég benti henni á að Óskar prentari gæti fjarlægt sígarettuna, það væri lítið mál. Getur hann það? spurði konan vantrúuð. Eftir nokkrar fortölur lánaði hún mér myndina sem ég fór með til Óskars og hann skannaði og afmáði sígarettuna.

Prentaði út eina mynd sem ég sýndi konunni.

Hún var ánægð með hve vel hefði til tekist. Árið 1999 tók Friðrik Ásmundsson við blaðinu. Þá var ég búinn að vera einn með blaðið í sex ár og áður fimm ár með öðrum. Samtals 11 ár

við ritstjórn. Ég er bara stoltur af Sjómannadagsblöðunum sem ég bæði ritstýrði einn og með Sigga Vídó og Ágústi Bergssyni. Þó þetta hafi verið mikil vinna er útgáfa Sjómannadagsblaðsins með því skemmtilegasta sem ég hef unnið við um dagana.

Saga og efnisskrá Sjómannadagsblaðs Vestmannaeyja 1951 til 2000 Ég vissi að Sjómannadagsblöðin skiluðu á þessum árum Sjómannadagsráði góðum hagnaði og lagði til, að mig minnir 1998, við ráðið að þeir settu pening í að gefa út Sögu og efnisskrá Sjómannadagsblaðs Vestmannaeyja.

Hafði lengi verið draumur minn og við Guðjón Ármann höfðum oft rætt að þetta væri orðið tímabært.

Sjómannadagsráð samþykkti með því skilyrði að við Guðjón Ármann sæjum um að koma þessu á koppinn sem við og samþykktum. Linda Wright, bókasafnsfræðingur og forstöðumaður Bókasafns Sjómannaskóla Íslands, var fengin til þess að efnistaka 50 fyrstu árgangana, frá 1951 til 2000. Hún skilaði góðu verki og með mikilli vandvirkni og samviskusemi. Mikil vinna fór í lokafrágang, greiningu samnafna í nafnaskrá sem í voru sex þúsund og fimmhundruð manns.

Sem dæmi hétu tólf konur Guðrún Jónsdóttir og 13 karlar Guðmundur Guðmundsson. Þurfti að greina hver manneskjan var. Þetta unnum við þrír, ég og bræðurnir Guðjón Ármann og Gísli Eyjólfssynir frá Bessastöðum. Ótrúlega mikil vinna, tók mikinn tíma en nauðsynleg ef vandað átti til verksins.

Saga og efnisskrá Vestmannaeyja 1951 til 2000 var loksins gefin út árið 2004 að mig minnir, 1000 eintök í kiljuformi og við létum binda inn 100 eintök með hörðum spjöldum. Saga og efnisskráin var seld og einnig gefin bókasöfnum víða um landið.

Sigmar Þór Sveinbjörnsson

Það tók fimm ár að koma skránni út og Sjómannadagsráð Vestmannaeyja á heiður skilinn fyrir að setja pening í verkið.

Framlag ráðsins og nokkurra velunnara Sjómannadagsblaðsins réði úrslitum, að unnt var með myndarlegum hætti að segja sögu blaðsins, bregða upp mynd af starfi sjómannasamtakana í Vestmannaeyjum og gera 50 árganga Sjómannadagsblaðsins öllum aðgengilegri.

Linda Wright fékk borgað fyrir sína vinnu en mun minna en hún átti sannarlega skilið. Við þrír, ég Guðjón Ármann og Gísli, sem hjálpaði okkur mikið við nafnagreiningu, unnum þetta í sjálfboðavinnu, eins og flestir hafa gert sem vinna fyrir Sjómannadagsráð Vestmannaeyja gegnum árin.

- Sigmar Þór Sveinbjörnsson Velunnarar Sjómannadagsblaðs Vestmannaeyja sem styrktu útgáfu á Sögu og efnisskrá: Þóra Sigurjónsdóttir, ekkja Óskars Matthíassonar ,….. 300.000 Menningarmálanefnd Vestmannaeyja …………….…. ...............150.000 Bræðurnir Sigtryggur og Páll Helgasynir …………….. ............100.000 Sparisjóður Vestmannaeyja ………………………….................................. 100.000 Vélstjórafélag Íslands ……………………………..........................................…….100.000 Sjómannafélagið Jötunn ………………….....................................……………… 80.000 Skipstjóra- og Stýrimannafélagið Verðandi ……………........... 80.000 Útgerð Ísleifs, Leifur Ársælsson og Gunnar Jónsson ... 50.000 Íslandsbanki hf………………………………….....................................................……….… 25.000 Magnús Kristinsson …………............................................………………………….. 20.000 Samtals ………………………………................................…………………1.005.000 kr.

130

EKKI SOFNA Á VERÐINUM Láttu ekki ofþreytu sigla þér í strand. Svefnskortur er algeng orsök slysa á sjó. Gætum þess að fá næga hvíld og vökum yfir öryggi okkar.

131

ÓSKAR BYRJAÐI Í ÚTGERÐ 26 ÁRA GAMALL Óskar Matthíasson keypti sinn fyrsta bát 26 ára gamall með Sveinbirni Guðmundsyni, Nönnu VE. Næst kom Leó VE sem hann keypti með Sigmari Guðmundssyni, stjúpföður sínum. Seinna létu þeir smíða nýjan Leó.

Næsta nýsmíði var Þórunn Sveinsdóttir, nefnd eftir móður Óskars og er þriðja skipið með því nafni gert út af fjölskyldu Sigurjóns.

Vélbáturinn Nanna VE 300 Óskar Matthíasson og Sveinbjörn Guðmundsson keyptu Nönnu VE 300, 25 tonna bát, 13. maí 1946. Þann 1. júní 1951 keyptu Óskar Matthíasson og Sigmar Guðmundsson, stjúpfaðir hans, Leó VE 294. Árið 1959 létu Óskar og Sigmar smíða nýjan stálbát í Austur-Þýskalandi, Leó VE 400.

Hlutafélagið ÓS var stofnað 21. október 1969.

Stofnendur voru Óskar Matthíasson, Þóra Sigurjónsdóttir, Sigurjón Óskarsson, Sigurlaug Alfreðsdóttir og Matthías Óskarsson.

Þórunn Sveinsdóttir VE 401 Þórunn Sveinsdóttir VE 401 var smíðuð fyrir Ós og afhent Ósi 7. janúar 1971. Ós lætur smíða nýja Þórunni Sveinsdóttur 1991.

Nýjasta Þórunn Sveinsdóttir VE 401 kom til landsins 10. desember 2010 og hefur reynst mjög vel. Búin öllum nýjustu tækjum.

HÚS FJÖLSKYLDUNNAR AÐ ILLUGAGÖTU 2 Í bréfi sem Þóra skrifaði Sigmari Þór Sveinbjörnssyni, frænda Óskars og góðum félaga bræðranna, kemur í ljós að hátti hugmyndina um að byggja hús. Hanni fannst þröngt um sig með sex börn í Eyvindarholti. Óskari leist ekki á hugmyndina fyrr en hann fékk augastað á lóðinni að Illugagötu tvö.

Lóðin var keypt, hafist handa 1955 og byggingarefnið, sement, járn og timbur, sótt á gamla Leó VE 294 í tveimur ferðum. „Mig minnir að húsið hafi kostað 500 þúsund krónur þegar við fluttum inn 20. desember 1956. Glæsilegt hús og ekkert til sparað í það,“ segir Þóra sem fékk Gísla Matthías Sigmarsson, hálfbróður Óskars, til að segja söguna í smáatriðum. Óskar bjó 36 ár í húsinu en Þóra í 40 ár.

85

ÁHAFNIR BERGS OG KRISTBJARGAR Bergur Ármann Þráinn Alfreðsson háseti.

Garðar Pétursson háseti.

Guðni Ólafsson stýrimaður, skráður annar vélstjóri. Ómar Garðarsson háseti.

Páll Grétarsson kokkur.

Sigfús Traustason fyrsti vélstjóri.

Sævald Pálsson skipstjóri.

Willum Andersen stýrimaður.

Bergur VE 44 var 216 lestir að stærð og smíðaðir í Þrándheimi í Noregi 1963.

Mikið afla- og happaskip.

Kristbjörg Benedikt Sigmundsson annar vélstjóri.

Einar Indriðason kokkur.

Friðrik Már Sigurðsson stýrimaður.

Garðar Ásbjörnsson fyrsti vélstjóri.

Hjálmar Sveinsson skipstjóri.

Hjörleifur Sveinsson háseti. Ómar Kristmannsson háseti. Óskar Jónsson háseti.

Sveinn Hjörleifsson útgerðarmaður.

Sævar V. Einarsson háseti.

Kristbjörg VE, Mynd Torfi Haraldsson. Byrjun sjöunda áratugarins hófust úthafssíldveiðar Íslendinga og þurfti þá mun stærri skip en til voru í Eyjum. EnVestmannaeyingar létu það ekki stoppa sig heldur réðust nokkrir í það að láta smíða fyrir sig skip af þeirri stærð semhentaði við þessar veiðar. Fyrstir til þess var Kristinn Pálsson skipstjóri og félagar hans með m/b Berg VE 44 sem smíðaður var árið 1963. Á eftir þeim komu þeir Guðmundur I. Guðmundsson skipstjóri og hans félagar með m/b Hugin II og Ársæll Sveinsson útgerðarmaður með Ísleif IV. Voru allir þesir bátar 216 lestir að stærð og smíðaðir í Þrándheimi í Noregi, síðan fylgdu svo fleiri á eftir sem voru nokkuð stærri.

103

Öruggara spjall Í öruggu netspjalli á islandsbanki.is getur þú auðkennt þig með rafrænum skilríkjum og sinnt öllum almennum bankaviðskiptum á einfaldan hátt.

Góð þjónusta breytir öllu