Agrarisch Magazine 2024

AGRARISCH MAGAZINE

2024 Nummer 4 | December 2023

TRENDS EN VERHALEN RICHTING 2024

JAN DIRK VAN DE VOORT

KLAAS SIETSE SPOELSTRA

‘IK VERTROUW NU VOLLEDIG OP DE KRACHT VAN DE NATUUR’

‘LANDBOUW SNAKT NAAR EEN COALITION OF THE WILLING’ AGRARISCH MAGAZINE

2024 1

// Zeer goede werking

De krachtige oplossing tegen

Alternaria Gebruik gewasbeschermingsmiddelen veilig.

Lees vóór gebruik eerst het etiket en de productinformatie.

Aanschaf Lely Juno nu mogelijk met Lely financial lease rentepercentage van 1,99%

// Voor hogere opbrengsten // Nevenwerking Sclerotinia // Ingebouwd resistentiemanagement

Voor meer informatie over Propulse, bezoek agro.bayer.nl of vraag ernaar bij uw lokale distributeur en/of adviseur.

Bereken je persoon lijke terugve rdientijd !

Ontdek de voordelen van de Lely Juno Verhoogde voerefficiëntie, verbeterde diergezondheid en stabiele pens-pH, minder restvoer, minder concurrentie aan het voerhek en minder arbeid. Wanneer je tussen 22 november 2023 en 1 maart 2024 een Lely Juno aanschaft dan heb je de kans deze via Lely financial lease te financieren voor een verlaagd rentepercentage van 1,99%. Een uitgelezen kans om extra voordelig aan de slag te gaan met automatisch voerschuiven. Neem voor meer informatie contact op met je vertegenwoordiger.

Slim boeren is een keuze Lely Center Heerenveen Meer informatie op lely.com/heerenveen

2

AGRARISCH MAGAZINE

2024

20231124-LELY_Adv_Agrarisch_Magazine_212x135mm.indd 1

27-11-2023 13:34

HYDRO BORDER VOERGANGBRUG NIEUW

!

De voergangbrug zorgt dat de koeien kunnen oversteken en de voergang toch schoon blijft.

T. 0521 588 785 www.deddenbv.nl AGRARISCH MAGAZINE 2024 3

Voorwoord

HET HEFT IN EIGEN HANDEN NEMEN O

nlangs mocht ik een dagje op pad met een groep Ierse veehouders. We bezochten melkveehouder Erik Back in Lutten. Hij werd in maart uitgeroepen tot Ondernemer van het Jaar en daar konden de Ieren zich wel iets bij voorstellen. Hun oren klapperden toen Back opsomde wat hij zoal doet: jongvee aan huis zelf opfokken in een nieuwe luxe Roundhouse-stal en via lokale kanalen met hogere marges het vlees verkopen. De recent failliet gegane mestvergister meteen terugkopen en nieuw leven inblazen. Tal van nieuwe gewassen telen.

Investeren in een derde melkrobot en automatisch voeren.

‘Zijn de banken hier zoveel scheutiger en makkelijker dan in Ierland’, vroeg één van de bezoekers zich logischerwijs luidop af. Back hielp hem uit de droom en gaf hen zijn visie mee: ‘Voor bijna al mijn investeringen kreeg ik meerdere keren van de bank ‘nee’ te horen. Maar wat ik volgens mij anders doe dan veel collega’s, is vragen aan de bank om uit te leggen waarom zij nee zeggen. Ik heb immers zelf al mijn plannen doorgerekend en weet dat ze goed zijn; anders stap ik niet naar de bank om geld te lenen. Daarom accepteer ik geen nee. En vraag ik net zolang door aan de bank: waarom? Bijna altijd blijkt dan dat zij zelf hun verhaal niet goed op orde hebben en uiteindelijk toch mee willen gaan en een financiering verstrekken.’

Het verhaal van deze ondernemer is niet representatief, maar wel inspirerend. Hij neemt zelf het heft in handen. In dit voorbeeld richting de bank. Dat heft in eigen handen nemen, is iets wat je de hele agrarische sector meer toewenst. Strategisch adviseur veranderingsprocessen Klaas Sietse Spoelstra stelt dat ook in een interview in dit magazine. Hij pleit voor een Coalition of the Willing, waarbij dappere jonge boeren het voortouw nemen én krijgen om tot een toekomstgerichte landbouw te komen. Die ruimte en het vertrouwen moeten ze dan krijgen vanuit de eigen sector en vanuit de politiek.

Sjoerd Hofstee Hoofd-uitgever

shofstee@langsdemelkweg.nl

4

AGRARISCH MAGAZINE

2024

Het is heel verleidelijk om steeds naar diezelfde politiek te wijzen als schuldige van alle problemen op het boerenerf. Vooral richting Brussel wordt dat veelvuldig gedaan. Door de Haagse politiek, maar ook door veel boeren. Logisch en vaak ook terecht, maar om ruimte en toekomstperspectief te houden, is het zaak om als sector ook zelf het heft in handen te nemen. Of zoals Jelle Feenstra in zijn beschouwing in dit magazine schrijft: ‘Je moet scannen, waar nodig bondjes sluiten en proberen te anticiperen op ontwikkelingen die je toch niet tegenhoudt.’

Het is de landbouw gegund dat niet alleen individuele ondernemers daar in 2024 opnieuw in slagen. Die voorbeelden zijn er te over. Het gaat erom dat ook de sector als collectief zich hierin beter vindt. En de ruimte creëert om met een gezamenlijk gedragen toekomstvisie te komen. Noem het voor mijn part een landbouwakkoord 3.0, maar dan vanuit de sector zelf. Als komend jaar daartoe de eerste serieuze stappen worden gezet, dan gaat de agrarische sector een waardevol jaar tegemoet.

Veel leesplezier en een inspirerend 2024 toegewenst.

INHOUD 4-5

HET HEFT IN EIGEN HANDEN NEMEN

6-7-8-9

LANDBOUWSECTOR MOET SLIMMER GAAN ACTEREN

11

‘COMBINATIE VAN ZON EN WIND IS IDEAAL’

12-13

WEERSEXTREMEN LIJKEN EEN BLIJVERTJE

14-15

‘BEDRIJFSOVERNAME IS ZOEKEN NAAR BALANS’

17

‘BETERE VERTERING GEEFT MEER MELK’

18-19

‘DE NANO IS COMPACTER EN SPROEIT MEER EN BETER’

20-21

‘ZO’N BEDRIJFSVERPLAATSING HOUDT HEEL WAT IN’

23

‘CREËER INZICHT, ZO KUN JE BETER BIJSTUREN’

24-25-26-27

‘LANDBOUW SNAKT NAAR EEN COALITION OF THE WILLING’

30-31

‘GRONDONDERZOEK BIEDT VAAK EXTRA RUIMTE’

33

‘ALLE KOEIEN LIGGEN ’S OCHTENDS’

36-37

DUITSE SPECIALIST BETREEDT DE NEDERLANDSE MARKT

38

‘VERDIEP JE IN KANSEN VERGISTING’

39

‘GEZOND RANTSOEN MAAKT GEZONDE MEST’ & RIJBEWIJS VOOR TREKKER IN TREK

42-43

ZES STAPPEN OM GOED TE ONDERNEMEN

45

‘DEZE MESTROBOT LAADT SNELLER’

48-49

DE BOER ALS FILMSTER

50-51-52-53

DE BOER DIE ALLES VERANDERDE

COLOFON Dit magazine is een uitgave van Persbureau Langs de Melkweg Adres uitgever: Persbureau Langs de Melkweg, Lorentzstraat 21-A, 8606 JP Sneek Telefoon: 0515-429876 E-mail: redactie@langsdemelkweg.nl Redactie: Sjoerd Hofstee en Jelle Feenstra Teksten: Bouke Poelsma, Jelle Feenstra en Sjoerd Hofstee Fotografie: Niels de Vries, Landpixel, Jilmer Postma, Marcel van Kammen, Anja van der Weide, Lucas Kemper, Fotostudio Arjan van Bruggen, Marcus Pasveer, Janny Brouwer & eigen foto’s Vormgeving: Houssam Diab Druk: Veldhuis Media B.V.

Verspreiding: Dit magazine is door PostNL verspreid onder melkveehouders, akkerbouwers en agribusiness in Drenthe, Groningen, Friesland, Noordoostpolder, Kop van Noord-Holland en de Kop van Overijssel.

Overname van artikelen is alleen toegestaan na toestemming van de redactie.

Hoewel aan de samenstelling van de inhoud de meeste zorg is besteed, kan de redactie geen aansprakelijkheid aanvaarden voor mogelijke onjuistheden of onvolledigheden. Alle auteursrechten en overige intellectuele eigendomsrechten ten aanzien van (de inhoud van) deze uitgave worden nadrukkelijk voorbehouden.

Deze rechten behoren bij Persbureau Langs de Melkweg c.q de betreffende fotograaf. Artikelen uit deze uitgave mogen uitsluitend verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt na schriftelijke toestemming van Persbureau Langs de Melkweg.

AGRARISCH MAGAZINE

2024 5

BESCHOUWING

LANDBOUWSECTOR MOET SLIMMER GAAN ACTEREN Alweer staat er een nieuw jaar voor de deur. En het lijkt of de landbouw er elk jaar slechter voor komt te staan, elk jaar weer iets verder in het verdomhoekje wordt gedrukt. Hoe moet je dit nu plaatsen als ondernemer in de agrarische sector?

Tekst: Jelle Feenstra

N

a maanden wachten komt minister Piet Adema, nota bene op de dag van Sinterklaas, met zijn kaartjes. Had hij niks meegekregen van de gevoelloze stikstofkaartjes die zijn co-minister Christianne van der Wal een jaar eerder over de sector strooide? Of geleerd van begin dit jaar, toen hij ook erg laat was met zijn aankondiging over de afbouw van derogatie en de bijbehorende consequenties? Daarvoor bood de minister zijn excuses aan, maar nu gebeurt het dus weer. Het onderstreept dat het landbouwministerie al jaren niet uitblinkt in timing en empathisch vermogen voor boeren. Dat aspect, in combinatie met de zoveelste slechte boodschap voor boeren, zorgt voor een storm van kritiek. Nutriënten Verontreinigde gebieden (NV-gebieden), alleen het woord al. Alsof boeren er een potje van maken. Het verandert niks aan de opdracht: na de zandregio’s zijn in 2024 ook

6

AGRARISCH MAGAZINE

2024

Foto’s: Marcel van Kammen, Marcus Pasveer en anderen

Geen plan, geen visie: de toekomst van de Nederlandse landbouwsector is in nevelen gehuld.

de boeren in de kleiregio’s aan de beurt. Ze krijgen te maken met fors lagere mestnormen en een versnelde afbouw van derogatie.

De demissionaire landbouwminister uit Friesland – ChristenUnie en landbouwministers blijft een uiterst ongelukkige combinatie – verontschuldigde zich meteen. Als Nederland de gebieden niet zou aanwijzen, zou Brussel het hele land – met uitzondering van het rivierengebied – aanwijzen als verontreinigd. De andere keus was dat de derogatie per direct vervalt. Adema zegt te kiezen voor de minst slechte oplossing door de gebieden zo gedetailleerd mogelijk aan te wijzen. Dat was ook de boodschap van het ministerie toen de derogatie verviel: ‘We hebben er alles aan gedaan, maar helaas.’

Het waren de woorden bij het stikstofverhaal: ‘Brussel legt het ons op, we kunnen niet anders.’ En het is op tal van andere dossiers de boodschap: ‘Wij kunnen weinig anders, het moet van Brussel.’

De vergaande bemoeizucht van Europa irriteert en is een van de redenen voor de 37 zetels van Nexit-voorstander PVV in een exportland dat bij uitstek gebaat is bij Europese samenwerking.

Wetenschap op bestelling

Keer op keer een slechte boodschap krijgen, voedt het wantrouwen dat er vanuit Den Haag politiek wordt gevoerd om de landbouw te decimeren. ‘De Vijfde Collonne-ambtenaren met ecoloog Dick Bal als aanvoerder hebben de macht gegrepen op het ministerie. Wie

dezelfde resultaten oplevert. Zo worden als vanzelf de beleidsmatige wensen en verlangens ‘wetenschappelijk’ onderbouwd. Ziedaar het vaste recept van vrijwel alle onderzoek op gebied van bijvoorbeeld klimaat en stikstof’, schrijft Hanekamp.

Andere kaartjes, andere criteria

Onderzoeksjournalist Geesje Rotgers van de Stichting AgriFacts vroeg zich direct na de publicatie af waarom de kaartjes van Adema een veel dramatische beeld schetsen dan de grondwaterkaarten s Geesje Rotger van de Europese Commissie. Waar de Europese grondwaterkaart een genuanceerd beeld geeft - er zijn locaties waar de kwaliteit prima op orde is, maar ook waar het niet goed is - scheert demissionair minister Adema grote gebieden over één kam. Ook verbaast ze zich erover dat LNV voor grondwater een andere definitie hanteert dan Brussel. Zij volgt dit dossier al jaren op de voet. Haar bevindingen roepen opnieuw vragen op: Waarom wijkt LNV vaak af van de Europese criteria of van in buurlanden gehanteerde metingen? Het is een vraag die in het J an stikstofdossier ook vaak terugkomt.

Cees Vogelaar LTO ergert zich ondertussen groen en geel aan het gemak waarmee LNV regels over de boeren blijft uitstorten. ‘Aan de boodschap dat het veel erger had kunnen zijn en dat dit het beste is wat in Brussel uit onderhandeld kon worden, heeft een boer niks’, zegt Joris Baecke in Boerderij. De portefeuillehouder Bodem en Water van LTO Nederland stelt bovendien dat de overheid fouten blijft herhalen. ‘Het is wéér generiek beleid waarbij niemand kan garanderen dat het werkt, het is wéér geen doelsturing en het is wéér te laat.’

Ander punt van kritiek is het gebruiken van dertien jaar oude data. Deze data is de basis om te bepalen wat Jan Huitema het aandeel van de landbouw is aan de verontreiniging in de wateren. Is dat aandeel groter dan 19% dan krijgt het gebied een kleurtje. Is het kleiner, dan niet. Melkveehoudersvakbond gaat daar een keer een einde aan maken’, X-te ‘influencer’ Jan Cees NMV wijst erop dat er waterschappen zijn met actuelere data Vogelaar recent maar weer eens. Hij schreef het eerder al eens op waaruit blijkt dat de bijdrage van de landbouw kleiner is dan 19%. in een column. ‘Bewindslieden komen en gaan, maar de ambtelijke ‘Gebruik je die, dan worden veel minder gebieden aangewezen macht blijft altijd bestaan.’ Hij spitte op basis van de Wet als NV-gebied. Het lijkt erop dat alle problemen van de KRW weer Openbaarheid Bestuur duizenden documenten door en komt tot eens bij de boeren worden neergelegd, terwijl bijvoorbeeld fosfor de conclusie dat de macht van de overwegend links georiënteerde in het water helemaal niet afkomstig is van bemesting, omdat we ambtenaren bij LNV ‘heel groot’ is. Vogelaar stelt ook dat instanties daarop al jaren onderbemesten’, zegt NMV-bestuurder Gerrit van als LNV en WUR ‘wetenschap op bestelling’ leveren. ‘Het is een pot nat met maar één doel: boeren van hun grond pesten, de grond opkopen door de staat en dan voor 1 euro per hectare doorschuiven naar de groene elite’, doelt hij op instanties die de natuur beheren in Nederland.

Wie dieper in het stikstofdossier duikt, kan niet ontkennen dat er op z’n minst vragen kunnen worden gesteld bij de vele stikstofstudies, die het licht zagen. Wetenschapper Jaap Hanekamp noemt het de ‘consensus kongsi’: een groep van academici aan universiteiten en onderzoeksinstituten én ambtenaren, bestuurders en soms ook politici die samenwerken om bepaalde uitkomsten te krijgen die de weg vrij maakt voor de politiek die zij graag zien. ‘Een ministerie zorgt voor een ruimhartige én langdurige financiering van beleidsondersteunende onderzoeksprogramma’s die inhoudelijk worden uitgevoerd door gewillige onderzoekers. Dat maakt dat onderzoek gefinancierd door het bureaucratische apparaat steeds Alsof boeren er een potje van maken.

AGRARISCH MAGAZINE

2024 7

BESCHOUWING

De familie Woudstra in Menaldum: voorbeeld van een boerengezin op zoek naar een toekomst met meer balans tussen ecologie en economie.

Schaijk.

De Nederlandse Akkerbouwvakbond vindt het bezwaarlijk dat er al aanvullende maatregelen worden genomen zonder de effecten van bufferstroken mee te nemen. En de Unie van Waterschappen (UvW) is bezorgd over het effect van het generieke beleid op het draagvlak bij agrariërs voor deelname aan gebiedsprocessen en andere waterkwaliteitsmaatregelen. Niet geheel ongegrond: zelfs de meest vooruitstrevende boeren verzuchten inmiddels dat het wat hun betreft wel even klaar is met het meehelpen aan een duurzamere landbouw. Dat had overigens niet zo zeer met dit dossier te maken, maar vooral met de onverwachte korting op de overvraagde GLB-premies. Nieuws dat een week eerder naar buiten kwam en onderstreepte hoe terecht het is dat LTO de stekker vroegtijdig uit het Landbouwakkoord trok. Nooit zaken doen met een onbetrouwbare overheid.

Pas in actie als het 5 voor 12 is

Er zijn gegronde redenen om het ministerie van LNV aan te wijzen als de grote boeman. Maar er is ook een andere kant aan dit verhaal. De Friese melkveehouder Jan Huitema stopt binnenkort na tien jaar in het Europarlement te hebben geopereerd. Hij weet inmiddels redelijk hoe de hazen lopen in Brussel en stelt in een interview in weekblad Boerderij dat de Nederlandse veehouderijsectoren veel te lang hebben gedacht dat het wel

8

AGRARISCH MAGAZINE

2024

Kalenderlandbouw bedreigt de Nederlandse aardappelteelt.

keihard met de vuist op tafel moet slaan uit de droom. ‘Zo werkt het niet, dan ben je al te laat. Je moet veel eerder bondjes sluiten om te zorgen dat er geen ongelukken gebeuren, zoals het afschaffen van de derogatie.

We moeten accepteren dat in Europa beslissingen worden genomen, daar moet je veel eerder op inspelen.’

Wel invloed op hoe je anticipeert

De kern van het verhaal: Boeren acteren in een grote Lub boze wereld met heel veel verschillende belangen. bert van Dellen Een wereld waar spelletjes lang niet altijd eerlijk worden gespeeld. In die wereld haal je je gelijk niet door hard met de vuist op tafel te slaan. Een wereld ook waarin Nederland een pieklein landje is, waar vijf keer zoveel dieren per hectare lopen als het Europese gemiddelde. In die wereld haal je je gelijk niet door hard met de vuist op tafel te slaan. In het grote nationale en internationale politieke spel is het zaak om slimmer te bewegen en te acteren om ontwikkelingen voor te zijn. Of het nu op het boerenerf, in de Tweede Kamer in Den Haag of in Brussel is: je moet scannen, waar nodig bondjes sluiten Piet Adema en proberen te anticiperen op ontwikkelingen die je toch niet tegenhoudt. Of, zoals Rick Hoksbergen van Countus het in dit nummer treffend formuleert: ‘Alles wat er om je heen gebeurt, heb je niet zelf in de hand. Hoe je erop anticipeert wel.’

De rasondernemers in de food- en agribusiness begrijpen dat. Ze houden zich totaal niet bezig met het gemor en gescheld op de internetplatforms en hebben al lang weer geschakeld naar de nieuwe werkelijkheid. Ze zijn de ontwikkelingen, die voor de grote groep voelt als een nieuwe, onverwachte n Rick overval, altijd een paar stappen voor. Dat is ook de Hoksberge categorie ondernemers die zorgt dat er een gezonde landbouwsector blijft in Nederland. mee zou vallen met het wegvallen van de derogatie en LNV in dat denken hebben meegetrokken.

Huitema: ‘Ik kijk wat andere landen doen. Wat Nederland daarvan kan leren, is om eerder aan te zien komen wat er gaande is en daarnaartoe te werken met een goed plan en veel eerder andere landen mee te krijgen in jouw probleem en dan samen op te trekken. Wat we nu doen, is pas gaan acteren als het 5 voor 12 is.

Dan is er nog maar heel weinig bewegingsruimte. We hebben bij de Natuurherstelwet gezien hoe er op het laatste moment met veel kunst- en vliegwerk nog zaken veranderd moesten worden, we zijn de derogatie kwijtgeraakt, met alle gevolgen waar we nu met de nutriëntengevoelige gebieden tegenaan lopen. Als we daar veel eerder mee bezig waren geweest en ons coöperatief hadden opgesteld, hadden we veel problemen voor kunnen zijn.’

In Europa wordt beslist

Lubbert van Dellen, bedrijfsadviseur en marktdirecteur agro van Flynth, laat een soortgelijk geluid horen. Hij stelde al een paar keer luid en duidelijk dat het vanuit Brussels oogpunt logisch is Nederland de derogatie kwijtraakt. ‘In Brussel zijn ze het spuugzat dat we al vijftien jaar beloven om iets aan de mestproductie in Nederland te doen, maar die beloftes nooit zijn nagekomen. Dus ja, zo raar is het helemaal niet dat we nu geen derogatie meer krijgen.’

Huitema helpt de mensen die vinden dat Nederland in Brussel

Idyllisch beeld van boeren in Nederland.

AGRARISCH MAGAZINE

2024 9

IK MAAKGEN MIJN EI ST TOEKOM SAMEN MET

DENKAMILK Elk kalf verdient de beste start “Ook in 2024 staan we weer voor u klaar!”

BENTACERA

De wereld om ons heen is continu in beweging.

Een goed beeld van jouw organisatie is daarom goud waard.

Ben je benieuwd naar de voordelen?

BENTACERA.NL

WWW.DENKAVIT.COM

Da’s duidelijke taal bij AgriVer

Wenst u een vrijblijvende offerte op maat? Neem dan contact met ons op. www.agriver.com

AgriVer agrarische verzekeringen

UW TOTAALLEVERANCIER Transport

Fourage & Kunstmest

Beton

­ ­

10

AGRARISCH MAGAZINE

2024

www.favanderwal.nl

Noordermiddenweg 19 | 8312 PE Creil | info@favanderwal.nl | 0527 274 800

DE SPOTLIGHTS OP Gesponsord artikel

‘COMBINATIE VAN ZON EN WIND IS IDEAAL’ Melkveehouders Johan en Judith Heeren-van Dijk lieten een EAZ-windmolen plaatsen. Als oplossing voor het energievraagstuk op hun bedrijf.

J

ohan en Judith Heeren-van Dijk hebben in het Overijsselse Den Ham een melkveebedrijf met 100 melk- en kalfkoeien en bijbehorend jongvee op 50 hectare. De koeien worden gemolken door twee melkrobots.

In 2020 namen de ondernemers namen het bedrijf in 2020 over van de ouders van Judith. ‘Mijn vrouw runt het bedrijf operationeel. Ik heb een baan buiten de deur’, zo vertelt Johan Heeren. De Holsteinkoeien worden ingekruist met Fleckvieh en de inzet is gericht op een duurzame veestapel: de dieren op het bedrijf gaan gemiddeld 8 jaar mee, bij een vervangingspercentage van 15%.

De ondernemers zochten naar een goede oplossing voor het energievraagstuk op hun bedrijf. Daarbij wilden ze zowel overdag als ’s nachts een continue energieproductie hebben. ‘We verbruiken op jaarbasis zo’n 60.000 kilowattuur’, vertelt Johan Heeren. Ze kozen voor het opwekken van energie met zonnepanelen én een windmolen van EAZ. ‘We hebben gekozen voor zon en wind. Dat is onze energiemix. We willen geen piekproductie. De combinatie is voor ons ideaal.’

Mooie complimenten

De windmolen op het erf van Heeren is volledig mechanisch. ‘Dat past mooi op ons bedrijf. We vinden een natuurlijke uitstraling heel belangrijk. Sommige voorbijgangers blijven speciaal even naar de

Door te investeren in wind- en zonneenergie kwamen Johan en Judith tot de ideale energiemix.

molen kijken en komen informatie vragen. Een mooier compliment kun je volgens mij niet krijgen’, aldus Heeren.

De melkveehouders informeerden omwonenden vooraf ook over de komst van de molen. Die ervaren geen hinder van de molen. ‘De molen is zelfs bij een hoge windkracht nog steeds erg stil. Ook de slagschaduw van dit type molen valt ons alleszins mee.’

Heeren heeft niets dan lof voor het team dat de molen installeerde.

‘Dat was in twee dagen gepiept. Op de eerste dag werd er gegraven en werden de kabels gelegd. Op de tweede dag ging de molen omhoog.’

Tweede molen is optie

De melkveehouders zijn tevreden over de werking van de windmolen. ‘Op sommige dagen nemen we helemaal geen energie meer af van het net. Dat vind ik fantastisch. Dat laat zien dat de molen goed z’n werk doet’, aldus Heeren, die via de molenaars-app de werking en productie van de molen kan volgen.

De melkveehouder sluit de komst van een tweede EAZ-windmolen in de toekomst niet uit. ‘Wij maken graag gebruik van de elementen.

Daarbij proberen we om steeds minder afhankelijk te worden van externe input. Wanneer we investeren in een elektrische trekker of shovel, of kiezen voor automatisch voeren, dan behoort nog zo’n windmolen zeker tot de mogelijkheden.’

‘Onafhankelijk zijn van het net, dat vind ik fantastisch’

AGRARISCH MAGAZINE

2024 11

TREND

WEERSEXTREMEN LIJKEN EEN BLIJVERTJE Na een koel en nat voorjaar stegen de temperaturen in mei en juni in rap tempo. Met de hoge temperaturen kwam ook de droogte om de hoek kijken. Het regende 39 dagen niet en dat was een record. Op veel plaatsen moesten de gewassen dan ook worden beregend, zoals hier in de Noordoostpolder bij pootgoedteler Okke op den Kelder in Luttelgeest. In september was het ook opvallend droog, maar oktober en november waren extreem nat, waardoor op veel akkerbouwbedrijven een deel van de oogst verloren ging. 2023 is het op één na natste jaar ooit gemeten. Er viel dit jaar gemiddeld 1.037 millimeter regen over het hele land, in plaats van de 853 millimeter die er normaal valt. Alleen 1998 was een natter jaar met 1.109 millimeter. Dit jaar is pas de vierde keer, sinds de start van het meten van neerslag in 1906, dat er meer dan 1.000 millimeter aan regen is gevallen in het hele land. Dat gebeurde afgelopen eeuw alleen in 2001 (1.002 millimeter), in 1966 (1.005 millimeter) en 1998 met 1.109 millimeter. Weersextremen komen steeds vaker voor en lijken een blijvertje.

Foto: Niels de Vries

12

AGRARISCH MAGAZINE

2024

AGRARISCH MAGAZINE

2024 13

DE SPOTLIGHTS OP Gesponsord artikel

‘BEDRIJFSOVERNAME IS ZOEKEN NAAR BALANS' Agrarisch adviseurs Wies Brunner en Bertha FaberWiersma van Van Balen Boekhoudburo kwamen recent in aanraking met het bordspel Om Tafel.

Een handig hulpmiddel om familieleden tijdens een overname bewuster te maken van elkaars belangen. 'Het is altijd zoeken naar balans in overnamesom, continuïteit en familiegeluk.'

S

amen met haar collega Wies Brunner is Bertha Faber-Wiersma gespecialiseerd in het begeleiden van bedrijfsovernames in de agrarische sector. Brunner en Faber-Wiersma zijn opgenomen in het BAS-register van Rvo.nl en gecertificeerd. Bijkomend voordeel van de certificering is dat er subsidiemogelijkheden zijn voor het ontvangen van advies. ‘Bedrijfsovernames kunnen uitgebreide

14

AGRARISCH MAGAZINE

2024

processen zijn. Een jaar is soms zomaar voorbij. Het is van belang om wensen en verwachtingen van betrokkenen te inventariseren’, zo zegt Faber-Wiersma.

Communicatie is de sleutel tot een soepele bedrijfsovername.

Het bordspel Om Tafel biedt extra aanknopingspunten bij bedrijfsovernames. In het spel staat de fictieve familie Beukenboom centraal. Tijdens het overnameproces op hun boerenbedrijf passeren verschillende dilemma’s de revue. De belangen van de betrokken familieleden lopen soms sterk uiteen, waarbij iedereen verschillende wensen heeft en eisen stelt. De uiteindelijke keuzes hebben invloed op de overnamesom, de liquiditeit, het familiegeluk en de continuïteit.

De grond van de buurman

Brunner en Faber-Wiersma volgden bij Hogeschool Van Hall

Spel mede ontwikkeld door studenten Het bordspel Om Tafel is ontwikkeld door onderzoekers en studenten van Hogeschool Van Hall Larenstein, NHL Stenden, spelontwikkelaar 8D Games en het werkveld. Door het spelen van Om Tafel krijgen bedrijfsopvolgers beter inzichtelijk wat er allemaal komt kijken bij een overname. De spelontwikkelaars zien dat hier in de praktijk vaak nog veel onduidelijkheid over bestaat. Het bordspel Om Tafel kan er ook aan bijdragen om de gesprekken hierover op gang te helpen. Dat valt in de praktijk niet altijd mee, zo ziet Iris Jonker, die als docente bedrijfseconomie verbonden is aan Hogeschool Van Hall Larenstein.

Samen met haar collega Gelein Biewenga was Jonker betrokken bij de ontwikkeling van Om Tafel. ‘Het spel is in eerste instantie ontwikkeld voor onze studenten. Zij kunnen het tijdens hun opleiding toepassen. Met Om Tafel krijgen studenten meer begrip voor de verschillende belangen die bij een bedrijfsovername spelen’, aldus Jonker.

Je neemt namelijk de rol aan van een ander familielid. Zo leer je elkaars standpunten en verwachtingen beter begrijpen. Het is van belang om bewustwording te creëren.’

Verwachtingen bespreken

Foto: Anja van der Weide

Het adviesteam van Van Balen Boekhoudburo speelt het bedrijfsovernamespel Om Tafel met van links naar rechts: Jan Yme Visser, Watse van Balen, Bertha Faber-Wiersma, Wies Brunner, Roelof van der Veen, Wietske Tjepkema en Maria Sterk.

Larenstein een cursus tot spelbegeleider bedrijfsovername Om Tafel.

Brunner: ‘De verschillende dilemma’s die tijdens het spelen van Om Tafel aan bod komen, zijn zeer herkenbaar. Koop je de grond van de buurman, kies je voor biologische bedrijfsvoering of breid je de stal uit? Hoe wordt daar door familieleden over gedacht en welke gevolgen hebben die stappen?’

‘Het spel is uiteindelijk een hulpmiddel. We zijn nog aan het kijken hoe we het in de praktijk kunnen gebruiken. Mogelijk gaan we ermee aan de slag binnen onze studiegroepen. We overwegen ook om een soort van ‘kletspot’ te maken, waarmee we vragen, stellingen en dilemma’s op tafel gooien. Bijvoorbeeld: ‘Hoe is de overname van de ouders verlopen en zou je het nu anders doen?’ Kletspot is net wat laagdrempeliger dan het spel Om Tafel. Maar we kunnen zeker elementen uit het spel terug laten komen tijdens gesprekken.’

Faber-Wiersma: ‘We juichen het toe dat studenten tijdens hun opleiding met dit spel in aanraking komen. Daarmee wordt ook ruimte gecreëerd voor andersoortige gesprekken, naast alle wet- en regelgeving waar je als agrarisch ondernemer mee van doen hebt.’

Tijdens bedrijfsovernameprocessen komen namelijk niet alleen de harde cijfers op tafel. Ook het sociaal-emotionele aspect speelt een grote rol. Faber-Wiersma: ‘Dat is minstens zo belangrijk. Het spel Om Tafel dwingt je om de situatie vanuit een ander oogpunt te bekijken.

De toetreding van de opvolger in de maatschap is vaak de start van de bedrijfsovername. Het is belangrijk om de afspraken, wensen en verwachtingen voor de toekomst dan al goed te bespreken, zegt Faber-Wiersma. ‘Dat is goed voor het proces en van groot belang in het geval de overdrager tijdens de samenwerkingsperiode komt te overlijden.’

De gunfactor binnen de familie is en blijft belangrijk bij agrarische bedrijfsovernames. In veel gevallen vinden broers en zussen het mooi dat het ouderlijk bedrijf wordt overgenomen. Zij weten dat de opvolger veel en hard moet werken om het bedrijf goed draaiende te houden. Tijdens overnameprocessen komen broers en zussen en schoonfamilieleden toch nog regelmatig met vragen over de financiën. Hoewel ouders eigenlijk altijd een gelijke behandeling van de kinderen nastreven, lukt het bij een overname simpelweg niet om dat in geld uit te drukken.

Langere meerwaardeclausules

Iedere agrarische bedrijfsovername is weer anders. Families verschillen van elkaar. Het betreft altijd maatwerk. Dat maakt het ook lastig om trends te benoemen. Wel is het tegenwoordig gebruikelijk dat er bij agrarische bedrijfsovernames langere meerwaardeclausules worden afgesproken. Waar 10 tot 15 jaar voorheen gemeengoed was, komen nu vaker clausules van 20 jaar of langer voor. Faber-Wiersma: ‘De bedrijfsopvolger werkt dagelijks op het bedrijf en zorgt zelf voor de waardevermeerdering. Maar hij heeft ook baat bij een lagere overnamesom en gaat daarom akkoord met een langere clausule.

Voor de ouders voelt het vaak ook beter, aangezien de opvolger in geval van vroegtijdige bedrijfsbeëindiging moet delen met eventuele broers en zussen.’

Het klantenbestand van Van Balen Boekhoudburo bevat een flink aantal jonge ondernemers met overnameplannen. Brunner: ‘We zijn trots op onze jonge boeren. Het aantal studiegroepen stijgt zelfs iets.

Dat juichen we toe en promoten we graag. Het is heel waardevol om kennis te delen.’

Het kan maar zo zijn dat het spel Om Tafel op termijn binnen een van de studiegroepen van Van Balen Boekhoudburo aan bod komt.

'Toetreding tot maatschap is begin van overnameproces'

AGRARISCH MAGAZINE

2024 15

Henk en Anoek’s melkrobot ontdekt tochtige en drachtige koeien

100% tochtdetectie

Flexibel aansluiten voor optimaal melken

Het beste melkproces

De DeLaval VMSTM V310 is de enige melkrobot op de markt die een automatische tocht- en drachtdetectie uitvoert tijdens het melken.

Uw DeLaval dealer, altijd dichtbij

ASP Noard BV

Sneek - 0515 417 615 info@aspnoard.nl www.aspnoard.nl 16 AGRARISCH MAGAZINE

2024

Wynsma Mechanisatie BV Leeuwarden - 058 266 1555 Info@wynsmamechanisatie.nl www.wynsmamechanisatie.nl

DE SPOTLIGHTS OP Gesponsord artikel

‘BETERE VERTERING GEEFT MEER MELK’ De familie Capoen melkt in het Vlaamse Alveringem 430 koeien die gemiddeld tussen de 35 en 40 kilo melk per dag produceren. Victor Capoen zag toch verbeterpunten in de vertering en ging een proef aan met Optipartum-C+. ‘De productie steeg en het schuim verdween van de mest.’

A

fgelopen voorjaar kwam Capoen in contact met Speerstra Feed Ingredients. In overleg werd een proef opgestart met Optipartum-C+, een product dat het beschikbare zetmeel in het rantsoen ‘opknipt’ en daarmee de benutting verbetert. ‘Vier jaar geleden molken wij nog minder dan 200 koeien, maar na de bouw van een nieuwe stal ligt dat aantal op 430’, vertelt Victor die het bedrijf in eigendom runt met zijn vader Geert, moeder Lieve Maes, zus Zoe en broer Midas. ‘Die grote groeisprong is goed verlopen. De koeien produceren goed en er heerst rust in de koppel. Recent hebben we een zevende melkrobot in gebruik genomen wat die rust, de productie en het arbeidsgemak verder stimuleert.’

Toch bleef de familie op onderdelen nog zoekende. ‘Wij voeren de melkkoeien een vrij zetmeelrijk rantsoen. Over de benutting van dat zetmeel bestonden wel eens wat twijfels. Zo vonden we best vaak onverteerde korrels

Foto: Ilse Louwagie

Victor Capoen controleert hoe goed de mest van de melkkoeien is verteerd.

terug in de mest en kwam darmverzuring ook voor bij verschillende verse koeien. Dat uitte zich in te dun op de mest zijn en soms productieverlies.’

Meer melk

Toen zij op Optipartum-C+ werden gewezen, wilden ze dat dan ook wel proberen. ‘Wij hebben ons opengesteld voor een proef. Ik zag het als iets waarbij we niets hadden te verliezen’, vertelt Victor. ‘En het pakte eigenlijk heel goed uit. Al vlot zagen we dat de dieren beter op de mest waren en darmverzuring komt ook bijna niet meer voor. Opvallend vonden wij ook dat we nu eigenlijk nooit meer schuimvorming op de mest zien, wat voorheen wel zo was.’

De betere vertering resulteert in een mooie productiestijging. Uit de proef bleek dat de koppel die een maandlang Optipartum-C+ kreeg gevoerd, ruim een kilo melk per koe per dag meer produceerde dan de controlegroep.

‘Omdat de voerkosten de laatste twee jaar sterk zijn gestegen, proberen wij het aandeel ruwvoer in ons rantsoen momenteel verder te verhogen’, vertelt Victor Capoen.

‘De melkproductie ligt daarom nu met 35,5 kilo per koe per dag iets lager dan wij wensen en gewend waren, maar qua saldo kan het besparen op krachtvoer prima uit.

Juist doordat het zetmeel nu beter benut wordt, durven we deze veranderingen in het rantsoen ook prima aan.’

‘Door betere zetmeelbenutting durven we rantsoen aan te passen’

AGRARISCH MAGAZINE

2024 17

DE SPOTLIGHTS OP Gesponsord artikel

‘DE NANO IS COMPACTER EN SPROEIT MEER EN BETER’ Het Noord-Hollandse JOZ heeft afgelopen 2,5 jaar hard gewerkt aan de ontwikkeling van mestrobot Nano. De compacte mestrobot is voorzien van extra sproeicapaciteit. De Nano werd onlangs gepresenteerd op de beurs in Gorinchem.

18

AGRARISCH MAGAZINE

2024

De Nano is uitgerust met straalsproeiers. Daardoor vindt er minder verneveling plaats.

J

OZ is grondlegger van de moderne stalreiniging. ‘Home of the clean stable’, zo luidt de slogan van het NoordHollandse bedrijf. JOZ zette vanaf de oprichting in op de verkoop van mestschuiven. Het bedrijf bleef bij de tijd en ging met de technische ontwikkelingen mee door later ook mestrobots aan te bieden.

De afgelopen jaren veranderde JOZ van koers. Het innovatieve bedrijf zet in op groei en biedt circulaire oplossingen aan voor de melkveehouderij. Het bedrijf heeft de ambitie voor melkveehouders een zogenoemde ‘One Stop Shop’ te worden, waar zij hun stal volledig kunnen inrichten.

De ingezette koerswijziging betekent niet dat JOZ haar

afkomst verloochent. Het bedrijf heeft zijn kennis en ervaring ingezet bij de ontwikkeling van mestrobot Nano. ‘We hebben de afgelopen 2,5 jaar hard gewerkt aan de ontwikkeling van deze robot’, vertelt productmanager Koen Jonker van JOZ.

Sproeiproces verbeterd

Met de Nano verwacht het bedrijf een compacte mestrobot aan te bieden, die op roostervloeren en semidichte vloeren uit de voeten kan. Melkveehouders kunnen hun stalvloeren er automatisch mee schoonhouden én besproeien. Ondanks het compacte formaat van de robot is de sproeicapaciteit gestegen. ‘De robot kan 110 liter water meenemen’, zegt Jonker.

JOZ besteedde veel tijd en aandacht aan het sproeiproces. De Nano is uitgerust met straalsproeiers. Dit zorgt voor minder verneveling en zo wordt voorkomen dat water de boxen in waait. ‘De straalsproeiers zijn te vergelijken met kleine hogedruksproeiers’, licht Jonker toe.

Melkveehouders kunnen het toerental van het waterpompje afstellen en zo het aantal liters water per minuut bepalen.

'Liftfunctie maakt de Nano flexibel'

Verstelbare trekkracht

JOZ heeft daarbij aan de veiligheid van de koeien gedacht. De trekkracht van de Nano is met schuiven instelbaar. ‘Iedere stal is weer anders en vloeren verschillen.

De mestrobot moet overal veilig z’n ronde kunnen doen’, aldus Jonker. Het is eventueel mogelijk om met de Nano over een schone voergang te rijden. ‘De Nano is uitgerust met een lift-optie. In sommige stallen moet de robot de voergang

Koen Jonker: ‘Iedere stal is weer anders en vloeren verschillen. De mestrobot moet overal veilig z’n ronde kunnen doen.'

oversteken, al zie je dat niet heel veel’, zegt Jonker.

JOZ heeft het laadstation van de mestrobot compleet vernieuwd. De robot wordt op één laadstation voorzien van zowel stroom als water. Het laadstation is volledig van rvs en is onderhoudsvriendelijk. De robot kan gedurende 1 uur rijden en spuiten op hetzelfde moment. ‘De robot kan maximaal 22 routes per dag rijden, afhankelijk van de stalgrootte’, zegt Jonker.

Samen doorontwikkeling

De Nano is afgelopen jaar op twaalf bedrijven getest. De testbedrijven bevinden zich in alle hoeken van Nederland.

Melkveehouder Jelmer Schaap was een van de testers van de robot (zie kader). Zijn ervaringen met de Nano zijn positief.

JOZ betrok dealerbedrijven en melkveehouders bij de ontwikkeling en verbeterslagen van de mestrobot. Met de recente lancering op de beurs in Gorinchem is de Nano klaar om meer vloeren schoon te houden. ‘Onze verwachtingen zijn positief. De Nano is een mooie, gestroomlijnde machine. De Nano is compacter dan zijn voorganger, heeft meer mogelijkheden en ziet er iets anders uit’, aldus Jonker.

De verkoop-adviesprijs van de Nano start bij € 20.000, afhankelijk van de opties.

‘Formaat van de robot gaf de doorslag’ Jelmer Schaap heeft in het Friese Scherpenzeel een melkveebedrijf met 100 melk- en kalfkoeien op 40 hectare.

Zijn jongvee wordt deels opgefokt op een ander bedrijf. De jaarproductie is 10.000 liter, met 4,55% vet en 3,58% eiwit.

Schaap melkt in een 2x8 60-graden melkstal.

Schaap fungeerde als proefbedrijf voor de nieuwe mestrobot van JOZ. ‘Op de beurs in Leeuwarden raakte ik met JOZ in gesprek. Wij hadden mestschuiven. Die waren aan vervanging toe’, vertelt Schaap. De Nano draait sinds maart 2023 op zijn bedrijf. ‘De robot is klein en compact. Daar was ik naar op zoek. Wij werken in onze stal met oude maten. Het formaat van de robot gaf voor mij uiteindelijk de doorslag. De eerdere versie van JOZ vond ik persoonlijk nog te groot.’

Schaap is positief over de werking van de Nano. ‘Hij draait prima. De mestrobot gaat mooi rustig door de stal. De koeien hebben voldoende tijd om weg te komen.’ Volgens de melkveehouder moesten de koeien aanvankelijk wel even wennen aan de robot.

Schaap maakte afgelopen zomer veel gebruik van de sproeifunctie van de mestrobot. In de winterperiode acht hij sproeien niet nodig. ‘In de zomermaanden droogt de vloer snel op’, aldus Schaap, die een traditionele roostervloer heeft. Volgens Schaap heeft de Nano afgelopen jaar zonder noemenswaardige problemen gedraaid. ‘De mestrobot stond zo nu en dan wel stil in verband met software-aanpassingen.

Als testbedrijf neem je dat op de koop toe.’

AGRARISCH MAGAZINE

2024 19

DE SPOTLIGHTS OP Gesponsord artikel

Service Bedrijf

JAN CASTELEIN B.V. Leverancier van “Het nieuwe melken”

‘ZO’N BEDRIJFSVERPLAATSING HOUDT HEEL WAT IN’ H De koeien van Marein en Tineke van Norel verhuisden op 10 mei van Gersloot naar Tjalleberd.

Anderhalf jaar nadat zij daar een nieuwe locatie kochten en begonnen met het upgraden hiervan. Onder andere een nieuwe melkstal werd aangeschaft. ‘Nu loopt het en komen de routines erin, maar zo’n verhuizing is mijn hobby niet.’

20

AGRARISCH MAGAZINE

2024

et zoeken om een schep. Nadenken welke knoppen je moet intoetsen om de melkerij te spoelen. De vele nutteloze meters die je maakt. Marein van Norel werd er de afgelopen maanden wel eens wat moe van, maar hij beet zich er doorheen. Inmiddels zijn de koeien, hijzelf en zijn gezin grotendeels gewend aan de locatie in Tjalleberd, waar ze 90 melkkoeien hebben lopen en ruim jongvee aanhouden om volgend jaar 100 te kunnen melken. ‘Maar het kan ook zijn dat we door stijgende mestafzetkosten kiezen om 90 of 95 koeien te melken’, merkt de melkveehouder op. ‘De nieuwe realiteit met afbouw van derogatie vraagt om een nieuwe manier van rekenen. We hebben de ruimte en de vergunningen hier om wel 118 koeien te melken, maar dat is voor mij zeker geen doel op zich.’

Foto's: Syngenta

vrezen dat die alleen maar verder toeneemt. Daarom hebben we deze kans aangegrepen.’

Flexibel blijven

De melkbekers komen 'uit de grond' omhoog.

Op hun nieuwe locatie werden nog koeien gemolken toen Marein en Tineke deze kochten, maar het was wat te klein en hier en daar verouderd. Voor het jongvee is daarom een nieuwe stal bijgebouwd.

Een andere grote investering en verandering betreft een nieuwe melkstal. De keuze viel daarbij op het Nieuwe Melken. Het systeem van Servicebedrijf Jan Castelein, waarbij melkklauwen ontbreken en de melkslangen uit de vloer komen en daarin ook weer wegzakken, wat het voor de melker fysiek veel minder belastend maakt.

‘Duidelijk was dat we niet verder wilden met de 2x6 visgraat melkstal uit 1976 die op deze locatie nog aanwezig was’, vertelt Marein ‘Het systeem van het Nieuwe Melken kenden wij wel omdat Jan Castelein ook op de vorige locatie al onze dealer was. Daar molken we met een zij-aan-zij 2x8 melkstal. Jan heeft ons naar drie verschillende bedrijven meegenomen om tijdens het melken te kijken en te voelen hoe zo’n melkstal echt functioneert. Toen waren we wel om.’

Tineke: ‘Eerst denk je dat verschillend onderdelen wat ingewikkeld ogen bij dit systeem, maar dat bleek juist niet zo te zijn.’ Marein vult haar aan: ‘Wil je geen last van de schouders krijgen dan moet je met robots gaan melken. Toch zijn er een paar redenen waarom we daar niet voor hebben gekozen: de aanschaf en vooral het onderhoud is duurder. Daarnaast willen we 100% flexibel blijven om ook dag en nacht en in percelen op afstand de koeien te kunnen weiden. En ik vind melken gewoon mooi werk.’

‘Ik vind melken ook gewoon mooi werk’

Foto's: Langs de Melkweg

Marein en Tineke van Norel in de melkstal waarin ze sinds mei 2023 hun koeien melken.

‘Moerige grond’

De realiteit voor het jonge ondernemersechtpaar (beide 37) was dat ze tot afgelopen winter nog 90 koeien molken op het laagste punt van De Deelen, bij Gersloot op 40 hectare veengrond. ‘We hoefden daar niet weg, maar deze locatie kwam te koop en de provincie wilde ons wel uitkopen tegen een reële agrarische waarde. Dat maakte het mogelijk om dit bedrijf, dat maar 2 kilometer verderop ligt, met 55 hectare huiskavel te kopen’, vertelt Marein. ‘Vlakbij pachten we nog 5 hectare erbij en op een paar kilometer afstand ook nog 12 hectare van Staatsbosbeheer. Dit is moerige grond. Het veen is afgegraven, de bodem daalt hier niet meer en het zand is vruchtbaar. Op het veenweidegebied ligt inmiddels een smet en wij

Later geen spijt

Het systeem is wel duurder dan een melkstal uitgevoerd met melkklauwen. Mede door de grotere kelder die nodig is om de melkslangen onder de vloer te laten zakken. ‘Een betere ergonomie was een belangrijke reden toch hiervoor te kiezen en ook het overzicht en daarmee de efficiëntie’, zegt de melkveehouder.

‘Doordat je geen melkklauwen hebt, hangt er nooit iets in je loopof zichtlijnen en kun je erg vlot werken. Dat betekent in ons geval 90 koeien melken in minder dan een uur en in 7 minuten alles schoonspuiten.’

Marein en Tineke kozen voor een rapid exit-uitvoering. Niet omdat die het beste paste – dat was juist niet het geval – maar omdat de boeren die reeds ervaring met het systeem hadden, hen daartoe tipten. ‘Doe je het niet dan krijg je later spijt’, zeiden zij. En ik denk nu al dat ze gelijk hebben’, zegt Marein.

De koeien krijgen 0,5 kilo lokbrok gevoerd. Dit is niet individueel in te stellen. ‘Dat kan wel, maar koeherkenning is relatief duur en wij voeren ook brok in de krachtvoerboxen waar we wel per koe kunnen sturen. Helemaal zonder voeren in de melkstal wilde ik echter sowieso niet. De koeien moeten wel goed willen komen, anders begin ik mij te ergeren.’

Over hoe groot de capaciteit van de melkstal moest worden, werd nog lang getwijfeld. ‘Het leek mij dat 2x10 meer dan groot genoeg was, maar alle collega’s die we bezochten zeiden dat ze liever 2x2 stands erbij hadden gedaan als ze opnieuw de keuze hadden. Toen Tineke ook nog zei dat een 2x12 een betere keuze was dan een 2x10, ben ik overstag gegaan. En nu we er een half jaar in melken, blijkt dat ik soms alsnog sta te wachten en dat één persoon deze capaciteit dus probleemloos aankan’, besluit Marein met een tevreden lach.

AGRARISCH MAGAZINE

2024 21

TERREIN VERHARDEN? AGRARISCH ASFALT VOOR EEN SCHERPE PRIJS www.duravermeer.nl/jansma TOPKWALITEIT VOOR EEN SCHERPE PRIJS

Vervangen van verouderde verharding of het hele terrein nieuw in het asfalt. Wij snappen wat er nodig is.

Robuust asfalt, dat tegen een stootje kan en niet aangetast wordt. Makkelijk schoon te houden en de komende 10 - 15 jaar genieten van kwaliteit. Aan de hand van een persoonlijk gesprek maken wij de beste aanbieding voor jouw terrein. Jouw terrein is onze zorg.

Voorjaarskorting: krijg van februari t/m april 20% korting.

ERFVERHARDING IN ALLE SOORTEN EN MATEN

Wanneer het gaat om volledig aanbrengen van asfalt, aanbrengen van een slijtlaag of straten van het terrein; bij Dura Vermeer realiseren we projecten in alle soorten en maten. Terreinen, opritten en erven van de grootste en kleinste bedrijven. Wij bieden onze klanten het beste van twee werelden: de capaciteiten van een grote bouwer met de toegankelijkheid van een mkb’er. Onze vestigingen vind je door heel Nederland, er is altijd wel één in de buurt.

Meer weten?

WERKEN BIJ DURA VERMEER JANSMA Wij zijn hard op zoek naar collega’s: werk je graag buiten en maak je het liefst iets met je handen? Misschien is timmerman of Vakman GWW iets voor jou! Bij Dura Vermeer kun je werken en leren combineren. We hebben stevige ambities en daarvoor geldt dat we die alleen kunnen waarmaken dankzij onze mensen. Wil je ook jouw steentje bijdragen? Bekijk dan onze vacatures op www.werkenbijduravermeer.nl of neem contact op met j.vellinga@duravermeer.nl.

22

AGRARISCH MAGAZINE

2024

DE SPOTLIGHTS OP Gesponsord artikel

‘CREEER INZICHT, ZO KUN JE BETER BIJSTUREN’ Veel agrariërs worstelen met de aanhoudende onzekerheid en knellende regelgeving. Ook de vennoten van kantoor Deelstra-Jansen krijgen dat dagelijks mee. Hun boodschap: ‘Verschaf jezelf inzicht en denk positief.’

H

ogere mestafzetkosten; hogere rentes; meer in plaats van minder administratie. Het zijn allemaal zaken die het er voor veel boeren niet makkelijker op maken. ‘Sommige boeren bevriezen daardoor. In de zin van dat er geen plannen meer worden gemaakt’, beaamt Ruurd Deelstra.

Samen met Jules Jansen bestiert hij al jarenlang administratie- en advieskantoor Deelstra-Jansen in Leeuwarden. In 2023 is Jelle Zeilstra ook toegetreden tot de onderneming.

De mannen begrijpen de zorgen die op het boerenerf leven maar al te goed en betitelen die ook als reëel. ‘De kop wordt hier en daar in het zand gestoken', vervolgt Deelstra.

‘De omstandigheden en onzekerheden maken het vandaag de dag lastig, maar juist nu is het zaak om goed na te denken en in kaart te brengen hoe je bedrijf er voor staat.’

Ruurd Deelstra, Jelle Zeilstra en Jules Jansen (v.l.n.r.): Juist nu is het zaak om goed na te denken en in kaart te brengen hoe je bedrijf er voor staat.’

zegt Jansen. ‘Ja, de grondprijzen zijn hoog, maar in veel delen van Noord-Nederland duidelijk nog gunstiger geprijsd dan in andere delen van het land. Dat biedt voordelen. Net als de grondsoort.

Ik ken de uitdagingen voor het veenweidegebied natuurlijk, maar in Friesland, waar ons werkgebied zich meest bevindt, boeren de meesten op kleigrond. Dat is een voordeel dat je niet moet wegpoetsen. Ik wil er maar mee zeggen: tel ook uw zegeningen als ondernemer.’

Wat ze daarnaast van groot belang achten, is het inzicht krijgen en behouden van hoe het bedrijf draait. ‘De ene ondernemer heeft duidelijk scherper voor de bril hoe zijn of haar bedrijf financieel draait en wat de ruimte is om te manoeuvreren of te investeren.

Het helpt echt om hier continu goed zicht op te hebben’, zegt Zeilstra. ‘Oké, dat klinkt uit de mond van een bedrijfsadviseur wellicht als een logische aanbeveling. Maar wij denken oprecht graag mee.' Deelstra vult aan: 'Wij adviseren het liefst vroegtijdig. Dat hoeft lang niet altijd ingewikkeld te zijn. Er zijn goed werkbare instrumenten beschikbaar die je snel en veel inzicht verschaffen.’

'Wij denken oprecht graag mee'

Plaats het in perspectief

‘Wat soms ook kan helpen, is de boel in perspectief te plaatsen’,

Keuzes afwegen

‘Positief ingestelde ondernemers onderkennen het belang van voldoende inzicht vaak goed’, zegt Jansen. ‘Zij blijven nu niet hangen in alles wat negatief is binnen de sector, maar omarmen de vernieuwingen en buigen ze om in kansen. Alle reden dus om ook positief ingesteld te blijven.’

AGRARISCH MAGAZINE

2024 23

Interview

Om de transitie van de landbouw gestalte te geven, is een aanpak nodig die grotendeels losstaat van de politiek.

Aangevoerd door een aantal boeren met kennis én lef en aangevuld met mensen uit maatschappelijke geledingen gelieerd aan de landbouw. Zij krijgen tien tot twintig jaar de kans om vanuit de sector zelf tot echte vernieuwing te komen. ‘Het is een Coalition of the Willing. Hiermee maakt de agrarische sector echt kans op eigen gecreëerd perspectief’, zegt Klaas Sietse Spoelstra.

‘LANDBOUW SNAKT NAAR EEN COALITION OF THE WILLING’ 24

AGRARISCH MAGAZINE

2024

Tekst:

Sjoerd Hofstee

Foto’s: Jilmer Postma

Klaas Sietse Spoelstra: ‘Het ontbreekt bestuurders vaak aan de benodigde kennis van veranderingsprocessen om transities soepel en doeltreffend te laten verlopen.’

B

ij het grote publiek is hij relatief onbekend. Iets wat hij ook koestert. Spoelstra is liever op de achtergrond actief. Maar dan wel altijd daar waar vernieuwing en verandering borrelt.

Zo ook binnen de agrarische sector. Er is in Noord-Nederland bijna geen netwerk, dat werkt aan vernieuwing en verduurzaming van de landbouw, waar Spoelstra niet of een of andere wijze bij betrokken was of is. En er is, zeker in Friesland, bijna geen ambtenaar bij de provincie of op de gemeentehuizen met landbouw in het dossier die Spoelstra niet kent.

water en behoud van biodiversiteit. Er zijn verschillende routes en middelen om daar te komen; via technische, ecologische of marktinnovaties en betere kringloopsystemen. Meerdere routes zijn nodig en iedereen zal het vast eens zijn dat we liefst naar een landbouwsysteem toegaan dat over duizend jaar ook nog overeind staat. Als ik boer was, zou ik ook wat voorzichtig zijn, maar wel de voorliggende opgaven zien als de way-to-go. Of we dat nu circulair, natuurinclusief of regeneratieve vormen van landbouw noemen.

Ook de voedselketens zetten steeds sterker in op dat spoor.’

Hoe omschrijft u zelf uw werk en positie?

En dat is wat we de landbouwtransitie noemen?

‘Ik geef strategisch advies, meestal zijn overheden daarbij mijn opdrachtgevers, over lange termijn verandervraagstukken. Het gaat dan meestal om trajecten van minimaal tien tot twintig jaar.

Daarbij ben ik bij de ontwikkeling betrokken, de uitvoering laat ik graag aan anderen over die daar meer talent voor hebben. Zo heb ik mee mogen helpen de Living Labs op te zetten en het begrip natuurinclusieve landbouw betekenis te geven. Daarvoor nam ik mede het initiatief tot Kening van de Greide, wat zich richtte op een betere bescherming van de weidevogels en daar vormen voor op te zetten die boer en natuur beter passen. Uit die ontwikkeling is onder andere Weide Weelde ontstaan, maar ook de eerste aanzetten voor de biodiversiteitsmonitor die later de basis voor Planet Proof geworden is. Daarnaast richt ik mij nu vooral op het brede welvaart vraagstuk. Dat is een transformatie van ons maatschappelijk kompas waarbij we ons niet alleen laat leiden door de economie, maar ook de balans met ecologische en sociale vraagstukken. De landbouw speelt daar naar mijn inschatting een belangrijke rol in als sector die antwoorden en invullingen hiervoor kan geven. Mijn rol is de onafhankelijk aanjager en meedenker. Ik probeer altijd los van de politiek te blijven en tussen de partijen te staan.’

‘Het gaat om het anticiperen op verandering. Kijk naar het maatschappelijke kader en anticipeer daarop. En omdat het om een systemische verandering gaat, noemen we dat een transitie. Niet ingewikkelder dan dat. De overheid stelt de kaders die voortkomen uit maatschappelijke ontwikkelingen en wensen. Dan doel ik op de afspraken die gemaakt zijn binnen internationale klimaatakkoorden en de milieugebruiksruimte die er is. Dat geldt trouwens ook zeker voor andere sectoren, maar dus ook voor de landbouw. Binnen het huidige systeem zijn al lang vele signalen op rood gegaan dus daar moet je onherroepelijk wat mee. Ik twijfel er trouwens ook niet aan dat de grote meerderheid van de boeren dat ook zo ziet en daar ook al stapsgewijs in meebeweegt.’

Toch gaat de verandering langzaam en moeizaam. Waar ligt dat aan?

‘Ik heb jarenlang in het Westen gewoond en gewerkt. Toen ik als geboren Fries terugkwam in het Noorden om hier te wonen en te werken, zag en voelde ik de pijn bij boeren en burgers doordat het hen steeds minder goed lukte de verbinding te leggen. Het tastbare voorbeeld waren de boeren die volop met weidevogelbeheer bezig waren, maar de vogelstand zagen teruglopen en weinig waardering en vergoeding kregen. Daaruit is het project Kening van de Greide ontstaan.

Duidelijk was toen al, ik praat dan over ruim tien jaar geleden, dat de landbouw staat voor wat ik betitel als een systemische transitie. Net zoals de energietransitie, waarbij we gaan van fossiel naar hernieuwbaar en in de zorg, waar we gaan van curatief naar preventief, neemt zoiets al snel tientallen jaren in beslag en gaat het gepaard met veel hobbels en struggles. Dat geldt dus ook voor de landbouw. Ik geloof dat bijna elke boer best mee wil transformeren naar een systeem dat minder op maximalisatie van volume gericht is, naar een meer volhoudbaar systeem. Binnen de grenzen van wat de leefomgeving aan kan. Zoiets kost echter tijd en dat moet je er daarom ook voor nemen.’

‘Het lastige bij langlopende veranderingsprocessen is het ontbreken van kennis hoe je zo’n lange termijn veranderproces faciliteert. Veelal ook bij overheden en bestuurders. Ik probeer onder andere overheden te spiegelen hoe dit soort lange termijn gerichte processen werken. Dat ze kennis daarover moeten vergaren zodat ze hun rol in die veranderingen een plek kunnen geven. Dat betekent onder andere dat mogelijke toekomstperspectieven vanuit verschillende kanten worden belicht.

Dat je er beducht voor bent dat gevestigde ketens gehaaid zijn om hun verhaal richting samenleving en politiek voort te stuwen op een wijze dat het in hun eigen straatje blijft passen. Een goede bestuurder spiegelt zichzelf continu: hoor ik alle kanten die spelen rond een veranderingsproces wel voldoende goed? Heeft het nieuwe belang zich al georganiseerd? Kloppen die al aan de deur?

En begrijp ik al die kanten goed genoeg?

Wat je nu echter vaak hoort van bestuurders in veranderingsprocessen is: 'Iedereen moet kunnen meedoen’. Maar circa 10% wil helemaal niet mee in de verandering. Daar kun je energie insteken, maar dat brengt je bar weinig anders dan het verlies van veel tijd. En daarbij komt dat de kortademigheid van politiek fnuikend is.’

De landbouwtransitie is een moeilijk begrip. Beladen zelfs wellicht. Waar komt dat volgens u door?

Zijn bestuurders incapabel of kijken ze volgens u te eendimensionaal naar zaken?

Wat drijft u hierbij als het om het landbouwdossier gaat?

‘Het huidige systeem waar de landbouw binnen opereert piept en kraakt, maar tegelijkertijd is niet helder wat een nieuw systeem precies voor kansen biedt. Wat we wel weten is dat we naar een systeem moeten bewegen dat betere kaders schept om de klimaatdoelen te behalen en die te waarborgen. Net als schoon

‘Een kunstmestloze landbouwsector in 2050 vind ik een mooi narratief’

‘Zoals gezegd ontbreekt het hen vaak aan ‘veranderkennis’. En aan tijd om die kennis goed te vergaren. Er spelen binnen systematische veranderingsprocessen, transities, altijd oude en nieuwe belangen.

Daar moet je als bestuurder goed zicht op hebben en weten welke instrumenten je kunt en wilt benutten om hierin te sturen.

AGRARISCH MAGAZINE

2024 25

Interview Dan doel ik op instrumenten om gericht subsidies te verstrekken voor nieuwe richtingen en met wetgeving de oude routes af te knijpen. In de praktijk gebeurt dat te veel ad hoc. Waarom? Omdat bestuurders de hele dag druk zijn met de dagelijkse dingen.

Daarom slaagt het vaak niet om tot een gezamenlijke agenda te komen en echt aan vooruitgang te werken. We hebben wel talloze praatclubjes, maar dat is niet hetzelfde als echt in actie komen en processen van verandering in gang te zetten.’

Kunt u een voorbeeld noemen?

‘Ik pleit al een tijd voor het agenderen van ‘Caring voor soil is caring for life’, vrij vertaald: gezonde bodems zorgen voor gezonder leven. Om dit als programma onder de Noordelijke landbouw te krijgen. Zo kun je bouwen aan een echt sterk verhaal waarin je boeren en samenleving meeneemt. Je draagt bij aan de brede welvaart van de Noordelijke regio. Als ik dan zeg: ‘Zou dat ons verhaal moeten worden hier in Noord-Nederland’, dan knikken veel politici, bestuurders en topmensen van kennisinstellingen driftig ja. Maar niemand zegt: ‘Ik pak het op. Ik zorg dat we daar écht werk van maken’.

En waar komt dat door?

‘Het euvel is dat de politiek er nu wel bij zit, maar er onvoldoende visie op ontwikkelt.

En daarmee creëer je niet dat er echt op geïnvesteerd wordt. Dat betekent namelijk geld, tijd en energie ervoor vrijmaken. Je moet missie-gedreven werken.

Voorbij 2030 kijken, financieren en organiseren. Maar de politiek werkt in termijnen van vier jaar en daarmee creëer je niet die continuïteit die nodig is voor dit soort processen. En daarbij helpt het binnen de landbouw ook nog eens niet dat er in boerenkringen enorm veel versplintering is ontstaan. Begrijpelijk, maar onhandig.’

‘Niemand zegt ik pik het op; ik ga daar echt werk van maken’

Hoe zou dat anders kunnen of wellicht moeten?

‘De kansen liggen bij het organiseren van verandering van onderop; zoveel mogelijk los van de politiek. Juist omdat de politiek weinig continuïteit in zich herbergt, moet die anderen de ruimte en tijd geven plannen te smeden. Daarvoor heb je dappere mensen vanuit de sector nodig. Aangevuld met andere belanghebbenden en partners die het geheel versterken. Denk aan natuur- en milieuorganisaties en kennisinstellingen of burgerinitiatieven.

En ook overheden, maar geen politici met een direct en vluchtig belang. Noem het een deltaplan als je wilt, ik noem het een Coalition of the Willing. Een groep mensen die kennis van zaken heeft en durft stappen te zetten. Die weet dat ze tegen menig hobbel en criticaster aanloopt, maar daar doorheen en voorbij durft en kan kijken. Deze groep krijgt minimaal tien jaar de tijd waarbij de overheid ook duidelijk stelt: ja wij houden onze handen er vanaf.’

Dat klinkt mooi en hoopgevend, maar hoe kom je tot zo’n Coalition of the Willing? Het klappen van het landbouwakkoord ligt nog maar kort achter ons en boerenbestuurders kregen het daarin ook vanuit de eigen achterban aardig te verduren.

‘Het klopt dat de ‘boerencultuur’ van vandaag de dag niet mee zit.

Ik besef mij dat het best wat vraagt van mensen en dus ook van boerenbestuurders. Maar ik zie veel, zeker ook jonge boeren, die

26

AGRARISCH MAGAZINE

2024

willen en durven te bewegen. Zij moeten mede aan het roer komen van zo’n coalitie. Waarbij het perspectief volgens mij verlegd moet worden naar bijvoorbeeld 2050. Denk aan een narratief als: we creëren een kunstmestloze en landbouwgif-vrije sector in 2050. Of wellicht nog beter: ‘We creëren een kunstmestloze en landbouwgifvrije sector voor de generatie die in 2050 aan het roer komt van de agrarische bedrijven. Met gezond voedsel van gezonde bodems voor een gezonde opbrengstprijs.’ De landbouw is erg sterk in het over de generaties heen kijken en werken. Die kracht kun je hierin benutten en dan heb je ook een lonkend perspectief. We gieten het in de vorm van een onafhankelijke stichting waarbij de politiek dus op afstand blijft. Hiermee kunnen de boeren en alle andere belanghebbenden in Noord-Nederland morgen nog wel beginnen.

Klaas Sietse Spoelstra: ‘Ik gun de agrarische sector echt een gezonde toekomst en de waardering van de samenleving die ze verdient.’

De vraag is of we het aandurven.’

Hoe hoopt en verwacht u dan dat de landbouw in 2050 eruit ziet?

‘Sowieso zijn de beknellende spanningen die we nu ervaren dan grotendeels weg. De landbouw is dan, veel meer dan het nu is, een gezonde sector die verschillende betaalde diensten verleent aan de maatschappij. Het produceren van voedsel gaat niet weg, maar het verworden van landschapsbeheerders heeft tegen die tijd voor veel boeren veel concretere vormen gekregen. Daar leiden we dan ook al een tijdje de jonge generatie veel meer voor op. En vergeet niet, die verandering heeft zich natuurlijk al ingezet. Al gaat dat langzaam.

Ik zei tien jaar geleden al dat de landbouw een mammoettanker

is waar een aantal sleepbootjes aan trekt. Dat is nog steeds zo, maar het aantal sleepbootjes is de laatste jaren fors uitgebreid.

Denk aan alle duurzame melkstromen die er tien jaar geleden nog niet waren en nu al bijna niet meer weg te denken zijn. Kruidenrijk grasland heeft een enorme opmars gemaakt; de impact van het GLB begint zichtbaar te worden in het landschap. Ik wil maar zeggen, er gebeurt echt al wel heel veel, alleen is het nog vaak versnipperd en laten we de voorlopers en initiatiefnemers nu nog te vaak en te veel zwemmen. Het is mijn hoop en verwachting dat we dat met elkaar als samenleving ruim voor 2050 ombuigen en tot die gezonde en zeer diverse landbouwsector komen die de waardering krijgt die het dan ook verdient. Dat gun ik de agrarische sector ook echt.’

AGRARISCH MAGAZINE

2024 27

ON TOUR

Studiereis naar Noord-Frankrijk 19 t/m 22 maart 2024 Kosten: € 999 (1-persoonskamer = € 199 toeslag)

Melk van het Noorden organiseert een 4-daagse studiereis naar Normandië en Bretagne.

Deze reis per touringcar start op dinsdagochtend 19 maart vanuit Heerenveen en eindigt vrijdagavond 22 maart 2024.

Op deze reis bezoekt u verschillende melkveebedrijven en ondernemers met uiteenlopende visies en bedrijfsvoeringen.

Bedrijven die onder andere op het programma staan: - Familie Meilink in Croisilles. Boert ruim 30 jaar in Frankrijk. Melkt nu ruim 170 koeien in een recent verbouwde melkveestal met drie melkrobots. Droogt jaarlijks 450 hectare gras tot hooi met de warmte van de biogasvergister.

- Jan Zuurbier kwam in 1995 naar Bretagne om in maatschap met zijn twee oudere broers te boeren. Inmiddels runt hij sinds 2009 met zijn vrouw Anne Cecile een biologisch bedrijf met 115 hectare en 100 koeien die 210 dagen per jaar weidegang krijgen.

- Jeffrey en Pauline Brode kochten in juli 2022 een bedrijf in Chapelle-Janson. Ze runnen een bedrijf met 100 hectare grond, 120 Holsteiners en 50.000 vleeskippen.

- Koen op ’t Roodt runt in het Vlaamse Olen een melkveebedrijf met hoogwaardig fokvee die hoog scoren op exterieur en op melkproductie. Hij combineert het werk op het melkveebedrijf met het voorzitterschap van de Vlaamse afdeling van de EDF. - Een bezoek aan de D-Day stranden van Normandië staat onder andere ook op het programma.

Meer informatie verkrijgbaar via shofstee@langsdemelkweg.nl of bel met Sjoerd Hofstee op 06 51706897 Opgave vóór 20 januari 2024 via het inschrijfformulier op www.melkvanhetnoorden.nl

28

AGRARISCH MAGAZINE

2024

AGRARISCH

2024

29 zijn.

De organisatie behoudt zich het recht voor wijzigingen door te voeren in het programma mocht daar aanleiding toe MAGAZINE

DE SPOTLIGHTS OP Gesponsord artikel

‘GRONDONDERZOEK BIEDT VAAK EXTRA RUIMTE’ Nieuwe wetgeving maakt de bemestingsruimte steeds kleiner, maar toch is er op veel percelen vaak nog meer ruimte voor dierlijke mest dan nu gedacht. Dat concludeert Eurofins Agro op basis van ruim 43.000 recente bodemanalyses. Om deze ruimte te kunnen benutten moet een boer beschikken over actuele grondonderzoeksresultaten.

Z

onder actueel grondonderzoek is de fosfaatgebruiksruimte per hectare 75 kilo fosfaat voor grasland en 40 kilo fosfaat voor bouwland. Als een veehouder over een actueel grondonderzoek beschikt en de fosfaattoestand niet in P-klasse ‘hoog’ valt, is er meer ruimte voor fosfaat en daarmee meer ruimte

30

AGRARISCH MAGAZINE

2024

Op zowel gras als ook maispercelen is er vaak fosfaatruimte over die niet altijd volledig wordt benut.

om voedingsstoffen en organische stof aan te voeren. Uit een recente inventarisatie van Eurofins blijkt dat er in alle gebieden van Nederland percelen zijn die niet in P-klasse ‘hoog’ vallen en waar grondonderzoek dus ruimte biedt voor fosfaatdifferentiatie.

Waarde van dierlijke mest

Vooral in Noord-Nederland zijn veel percelen die niet in de P-klasse ‘hoog’ vallen en dus meer ruimte bieden voor meer dierlijke mest.

De kaart rechtsboven toont het percentage percelen waar dat voor geldt per regio. ‘Hoe akkerbouwers en melkveehouders daar mee omgaan, kunnen wij niet goed staven’, zegt Els van der Spek, productmanager Bodem & Teelt bij Eurofins. De reden voor de aandacht die Eurofins hiervoor vraagt is vooral bewustwording.

De indruk bestaat dat niet alle grondgebruikers de ruimte die er soms is, volledig benutten. Zeker met de aangescherpte wetgeving,

‘Meer dierlijke mest kunnen benutten, weegt snel op tegen de kosten van grondonderzoek’

waardoor bemesting steeds krapper wordt, kan dat gezien worden als een gemiste kans.

‘Dierlijke mest is waardevol om gewassen van voedingsstoffen te voorzien. Mest is niet alleen rijk aan mineralen, zoals stikstof, fosfaat en kalium, maar ook aan eiwitten, vetzuren en andere bijzondere organische stoffen.

Omdat overvloedig gebruik van dierlijke mest tot uitspoeling kan leiden, is het gebruik van dierlijke mest beperkt door de stikstofen fosfaatgebruiksnorm.

Hoewel de derogatie wordt afgebouwd, blijft de regelgeving omtrent fosfaatgebruiksruimte bestaan. Bij lagere fosfaatgehaltes in de grond mag er meer fosfaat uit dierlijke mest gebruikt worden. Wij willen boeren er graag op wijzen dat deze kansen er soms liggen en hen stimuleren deze ook te benutten’, vertelt Van der Spek. ‘Je zou verwachten dat de kosten voor grondonderzoek niet snel de bottleneck vormen. Die bedragen minder dan € 100. De baten zijn enerzijds

Rekenvoorbeeld Dierlijke mest bevat onder meer stikstof en fosfaat. In dit voorbeeld gaan we uit van 4 kilo N en 1,5 kilo P per m3 drijfmest en van een gangbaar veehouderijbedrijf met drie percelen gras per perceel mais. Zonder grondonderzoek is het gebruik van drijfmest beperkt tot 38,5 m3 per hectare.

‘Zonder grondonderzoek is de ruimte voor graspercelen 42,5 m3/ha (stikstof is dan beperkend met 170 kg/ha) en voor maispercelen 26,7 m3/ha (fosfaat is dan beperkend met 40 kg/ha). Bij een verhouding van 3 graspercelen per 1 maisperceel kom je op het gewogen gemiddelde van 38,5 m3’, rekent Els van der Spek voor. Door gebruik te maken van grondonderzoek kan dit toenenen tot 57,5 m3 per hectare in 2024, 50 m3/ha in 2025 en 42,5 m3/ha in de jaren daarna. ‘De komende jaren en zelfs na 2025 kan grondonderzoek extra plaatsingsruimte bieden voor dierlijke mest. De hoeveelheid stikstof en fosfaat in drijfmest kan bepaald worden met Eurofins MestCheck’, besluit Van der Spek.

Figuur 1: Fosfaatruimte in Nederland uitgedrukt als het percentage percelen waar grondonderzoek ruimte biedt voor extra plaatsingsruimte dierlijke mest. In alle onderzochte gebieden kan bodemonderzoek meer ruimte geven.

Bron: Eurofins Agro Testing BV, 2023

direct doordat je meer mest uit kunt rijden. Daarmee bespaar je op afvoer van mest en inkoop van kunstmest. Anderzijds is de meerwaarde van grondonderzoek het verkrijgen van beter inzicht in de toestand van de bodem. Dat maakt het mogelijk om je bodemmanagement te optimaliseren zodat je opbrengst en kwaliteit van het gewas kan verbeteren, en de bodemgezondheid in stand houdt.’

Grondonderzoek altijd nuttig

Van der Spek vervolgt haar uitleg waarom het optimaal benutten van de ruimte voor dierlijke mest zinvol is: ‘Minder dierlijke mest uitrijden betekent ook dat er minder nutriënten worden toegevoegd aan de bodem en dat er minder wordt gedaan aan opbouw van organische stof. Als je werkt aan organische stof opbouw, dan werk je óók aan koolstofopslag. Dat heeft belangrijke voordelen voor de duurzaamheid van je bedrijfsvoering. Bovendien kan je met onze verslagen aan je afnemers laten zien dat je daadwerkelijk maatregelen neemt voor duurzaam bodembeheer.

Ons grondonderzoek BemestingsWijzer Compleet geeft inzicht in de mogelijke zwakke plekken in de bodemgezondheid, zowel op het chemisch/fysische als op het bodembiologische vlak. Op het verslag zijn onder andere ook informatie over de kali- en magnesiumtoestand te vinden, in relatie tot de CEC, het kleihumuscomplex en de pH. Dat maakt het mogelijk om gericht bodembeheer uit te voeren en de bodemgezondheid te verbeteren.’

AGRARISCH MAGAZINE

2024 31

+31 (0) 5 12 34 24 18

www.hosoil.nl

Tijden veranderen, Infinito blijft:

betrouwbaar, sterk, flexibel

Voor meer informatie over Infinito, bezoek agro.bayer.nl of vraag ernaar bij uw lokale distributeur en/of adviseur.

Gebruik gewasbeschermingsmiddelen veilig.

Lees vóór gebruik eerst het etiket en de productinformatie.

32

AGRARISCH MAGAZINE

2024

// Zeer effectief tegen Phytophthora // Werkt op alle isolaten // Beschermt zowel het blad als de knol // Flexibele dosering

DE SPOTLIGHTS OP Gesponsord artikel

‘ALLE KOEIEN LIGGEN ’S OCHTENDS’ ‘Als ik ’s ochtends in de stal kom, liggen alle koeien. Dat is een prachtig gezicht’, glundert Sjoerd Brandsma uit Oudemirdum. ‘Meer herkauwactiviteit, minder klauwproblemen en een verhoogde melkproductie. Deze renovatie vind ik zeker geslaagd.’

B

randsma runt een biologisch bedrijf, inclusief ijsboerderij, met honderd koeien op 73 hectare grond. De laatste jaren stonden de koeien steeds vaker en langer in de boxen en met de achterpoten op de roosters. ‘De boxen waren gewoonweg te klein geworden. De koeien stonden niet vierkant in de box; iets wat ik wel graag zie.’

Samen met Gosse Lycklema van Royal de Boer Stalinrichting maakte hij een plan voor verbetering. Daarbij kwamen ze uit op een verbreding van de boxen en een uitvoering met kartelbuizen.

‘Nu liggen de koeien veel meer en beter. Je ziet de herkauwactiviteit echt toenemen. Dat was de laatste jaren ondermaats doordat te veel koeien liever bleven staan dan dat ze vlot gingen liggen’, vertelt de melkveehouder. ‘De aanpassingen komen de melkproductie ten goede. En het helpt natuurlijk ook dat de klauwen beter in conditie blijven. Dat verschil merk je echt.’

Brandsma verving de boxafscheidingen en stalmatten zelf met een aantal personen. In enkele dagen was dat geheel afgerond. ‘Het effect liet zich al heel vlot zien. Onder andere in de vorm dat alle

Sjoerd Brandsma: ‘De koeien liggen echt meer en beter.’

koeien dus ’s ochtends liggen als ik in de stal komt. Dat straalt rust uit en ik vind het een prachtig gezicht. Ook komt het de algemene hygiëne ten goede en werkt het efficiënter nu de stal is aangepast.

Ja, het werkt echt goed nu we de stal een upgrade hebben gegeven.’

Renovatiescan

Om tot een goede afweging te komen hoe de stal te renoveren, voerde Brandsma ook de online renovatiescan uit die De Boer Stalinrichtingen via haar website aanbiedt. Door vragen te beantwoorden over bijvoorbeeld de veestapel, de wensen ten aanzien van de boxafscheidingen en benodigd aanpassingen in de koerouting, wordt een completer en helder beeld geschetst van de wensen en mogelijkheden.

‘Zo’n scan laat je als melkveehouder extra nadenken over wat nodig is en wat jouw wensen zijn ten aanzien van aanpassingen in je stal’, zegt Gosse Lycklema.

‘De stal van Sjoerd Brandsma is een mooi voorbeeld van de voordelen die stalrenovatie kan opleveren. Het uitvoeren van een gratis renovatiescan kan de aanzet zijn tot ook zo’n succesvolle aanpassing. En natuurlijk denken wij altijd graag mee. Dat was altijd zo en dat blijft zo.’

‘Je ziet de herkauwactiviteit echt toenemen’

AGRARISCH MAGAZINE

2024 33

Administratie- en belastingadviseurs

 Financiële administraties en belastingaangiften  Maandoverzichten en liquiditeitsprognoses  Loonadministraties  Mestbeleid en gecombineerde opgave  Fiscale adviezen & Subsidieaanvragen  Advies bij bedrijfsoverdrachten en ontwikkelingen

CONTACT 34

AGRARISCH MAGAZINE

2024

 info@vanderwoudeadviesbureau.nl  0513 - 541 930

Adres: Schoterlandseweg 26, 8414 LW te Nieuwehorne

INTERNATIONAL MARKETING

TOP GENETICS WIJ LEVEREN: EMBRYO’S | KI STIEREN | FOKVEE

VOLLEDIGE SERVICE: LEVERING VAN EMBRYO’S EN FOKVEE TOT HUN EINDBESTEMMING

WWW.ALH-GENETICS.NL

Online Embryo Marketplace 24/7 365 days

D A MM E L A A N 3 1 | 9104 G S D A M WOU D E | TEL.: 0511-424243

AGRARISCH

I N F O@ A L H -G E N E T IC S .N L | WWW.EM BRY OSA LE.COM | FA CEBOOK /A LH G EN ETICSBV MAGAZINE

2024 35

DE SPOTLIGHTS OP Gesponsord artikel

DUITSE SPECIALIST BETREEDT DE NEDERLANDSE MARKT SaluVet zal bij veel veehouders in Nederland nog niet heel bekend in de oren klinken. Het Duitse bedrijf biedt echter nu ook in Nederland haar natuurlijke diergeneesmiddelen en aanvullende diervoeders aan. ‘Onze middelen en voeders betalen zichzelf terug’, zegt directeur Herman Zwart.

S

aluVet is een samenvoeging van het Latijnse Salus (gezondheid) en het woord veterinair (diergeneeskundig). Het bedrijf is gespecialiseerd in natuurlijke diergeneesmiddelen en aanvullende diervoeders. Het bedrijf richt zich op rechtstreekse verkoop aan veehouders, hun toeleveranciers en bijvoorbeeld ook dierenartsen.

36

AGRARISCH MAGAZINE

2024

Foto: Landpixel

Een passend toevoegmiddel kan de geur en daarmee de opname van ruwvoer duidelijk verbeteren.

De historie van SaluVet gaat ruim 100 jaar terug. Het moederbedrijf is gevestigd in Zuid-Duitsland. ‘Onze producten zijn in Nederland jarenlang op de markt gebracht door leverancier ECOstyle’, zo vertelt Herman Zwart, directeur van de SaluVet in Nederland.

SaluVet is in Nederland nog een relatief onbekende naam, al zijn producten als Pyrogenium al langer bekend en veelgebruikt.

‘Onze producten zijn bekender dan onze bedrijfsnaam. We zijn een dochteronderneming van SaluVet in Duitsland. We doen zelf aan verkoop, advisering en marketing. Onderzoek en productie vinden plaats in Duitsland’, aldus Zwart. Hij richt zich met SaluVet in Nederland hoofzakelijk op melkvee, vleesvee, geiten en schapen.

Uit de productiedip

SaluVet maakt voor haar producten onder andere gebruik van etherische oliën. Het middel Bronch-Actief bijvoorbeeld heeft een

maken tegen virussen zoals blauwtong. ‘Het middel ondersteunt het immuunsysteem. Als je herkauwers in een vroeg stadium behandelt dan ervaren ze in geval van blauwtong vaak minder ernstige ziekteverschijnselen en daardoor minder sterfte’, zegt Zwart, die hoge verwachtingen heeft van het middel. Immulon wordt via een injectie toegediend. SaluVet hoopt in het voorjaar van 2024 ook een orale variant van het middel te kunnen presenteren.

Ook dat zal een UDA geregistreerd diergeneesmiddel zijn en dus uitsluitend via de dierenarts worden verstrekt.

Slangengif tegen mastitis

positieve invloed op de snelheid én mate van herstel van koeien die bijvoorbeeld blauwtong hebben gehad.

‘Blauwtong is een actueel onderwerp. Ook op melkveebedrijven zorgt het virus voor problemen. Sommige bedrijven kampen met een verminderde voeropname en een dalende productie. Bronch-Actief draagt bij aan de longvitaliteit en -gezondheid en verhoogt voeropname en productie', vertelt Zwart. ‘Dit weten we vanuit onderzoek en jarenlange ervaring met het product.’

Bronch-Actief is in eerste instantie ontwikkeld om dieren te ondersteunen op momenten dat de eetlust afneemt en productie onder druk komt te staan, zoals bij hittestress in de zomermaanden. ‘De mate waarin Bronch-Actief de voeropname stimuleert, is direct zichtbaar. De dieren steken met veel graagte hun kop door het voerhek. Ook heeft het een aangename geur. Er blijft ook niet of nauwelijks restvoer liggen. We hebben proeven gedaan op bedrijven waar voorheen dagelijks een volle kruiwagen restvoer lag. Door het gebruik van Bronch-Actief veranderde dat.’

Dit aanvullende diervoeder gaat mee in de voermengwagen.

Koeien krijgen gedurende circa drie weken 10 gram per koe per dag gevoerd om versneld uit een gezondheids- en productiedip te komen. De kosten daarvan bedragen € 0,25 per dier per dag, licht Zwart toe. ‘De kosten betalen zich steeds ruimschoots terug. De voeropname en melkproductie nemen opvallend toe. Daarnaast zien we de dieren vitaler worden en meer glans op de vacht tonen.’

Het eerder al genoemde Pyrogenium (UDA) is een veelvuldig gebruikt product op melkveebedrijven. Het natuurlijke diergeneesmiddel wordt onder andere gebruikt om mastitis in een vroeg stadium aan te pakken. Een van de werkzame stoffen van Pyrogenium is Lachesis. Dit is verdund slangengif, waarmee witte bloedlichaampjes worden aangemaakt en geactiveerd. ‘Daardoor wordt de ontsteking teruggebracht en voorkomen we veelal de inzet van antibiotica’, doceert Zwart. Hij noemt Pyrogenium een van de belangrijkere producten van SaluVet. Volgens Zwart kunnen natuurlijke producten de concurrentie van hun synthetische tegenhangers in sommige gevallen heel goed aan.

Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat het middel KlauSan violetspray van SaluVet effectief is tegen Mortellaro. ‘Het is een prachtig product, dat zorgt voor natuurlijk herstel’, aldus Zwart.

SaluVet wil met haar natuurlijke diergeneesmiddelen en aanvullende diervoeders bijdragen aan diergezondheid en -welzijn, levensduur en antibioticareductie. Zwart is ervan overtuigd dat SaluVet met haar werkwijze en type producten ook bijdraagt aan een duurzame toekomst. ‘We kijken altijd of onze producten ook rendement voor de veehouder opleveren. Onze middelen en voeders moeten voldoende effectief zijn en zichzelf terugbetalen.’

SaluVet heeft zichzelf als doel gesteld om de naamsbekendheid in Nederland verder te vergroten. Zwart ziet met het huidige productaanbod voldoende uitbouwpotentieel.

Daarnaast blijft het voor hem zaak om de werking van de middelen en aanvullende voeders te blijven onderbouwen. Dat doet hij onder meer door flink te investeren in werkingsonderzoek en daarbij webinars en trainingen te organiseren.

‘Onze middelen en voeders moeten voldoende effectief zijn en zichzelf terugbetalen’

Weerbaarheid verhogen

Een ander natuurlijke diergeneesmiddel waar Zwart op wil wijzen is ImmulonFoto's: (UDA).

Hij stelt& Bouke dat veehouders hun dieren weerbaarder Theo Galama Poelsma

Herman Zwart: ‘Onze producten zijn nu nog bekender dan onze bedrijfsnaam.’

Foto: Anja van der Weide

AGRARISCH MAGAZINE

2024 37

REDSTAR

foto Alger Meekma

361145 | Big REDSTAR | aAa 543162 Colorado x Malki x Fidelity x O-Man

Bestel Redstar of één van onze andere stieren op www.kisamen.nl

ACCOUNTANTS MET BOERENVERSTAND K.I. SAMEN b.v.

Lorbaan 27 5985 NX Grashoek (NL)

ACCOUNTANTS Bezoek ons op: “deMET DagBOERENVERSTAND van Melk van het Noorden” Bezoek ons op: “de Dag van Melk van het Noorden”

T +31 (0)77 358 67 89 E ki@kisamen.com I www.kisamen.nl

Gorredijk@kromhout.com 0513 468 468

Gorredijk@kromhout.com 0513 468 468

www.kromhout.com

www.kromhout.com

2200422-VDVK_ADV_Melk van het noorden_A4.indd 1

18-05-2022 16:26

2200422-VDVK_ADV_Melk van het noorden_A4.indd 1

18-05-2022 16:26

van afval naar grondstoffen en producten

Scan en doe de gratis afvalscan

nnrd.nl Ook voor uw landbouw- en wikkelfolie!

De agrarisch

Laten we er samen iets van maken

specialist Wij staan voor u klaar: www.ynsigt.nl 058 20 300 20

38

AGRARISCH MAGAZINE

2024

DE SPOTLIGHTS OP Gesponsord artikel

DE SPOTLIGHTS OP Gesponsord artikel

‘GEZOND RIJBEWIJS RANTSOEN MAAKT VOOR TREKKER GEZONDE MEST’ IN TREK

Joost Mulder (links): 'Input reduceren betekent scherper aan de wind zeilen.'

O

m je koeien optimaal te laten produceren, is goede voeding erg belangrijk. Het draait om de juiste balans. Bij de bodem is het niet anders, betoogt Joost Mulder van Mulder Agro. ‘Er zijn veel paralellen te maken tussen veevoeding en bodemvoeding. Bij veevoeding is eiwit een grote factor en bij bemesting is dat stikstof. En laat deze twee nou direct met elkaar verbonden zijn.’

Mulder stelt dat een veehouder scherper aan de wind zeilt als hij de externe input van eiwit en stikstof reduceert. ‘Daarmee wordt de eigen kringloop meer op de proef gesteld. Een goede energievoorziening in het rantsoen, maar ook in de bodem, wordt dan nog belangrijker. Met een juiste verhouding van eiwit en energie in het rantsoen is een gezondere mest voor de bodem het resultaat. Deze mest krijgt namelijk een hogere C/N verhouding en dat werkt positief op reductie van emissies, maar ook op het bodemleven.’

Inzicht krijgen

De afbouw van de derogatie maakt het nog belangrijker om de eigen beschikbare mest optimaal tot waarde te brengen voor gezond ruwvoer. ‘Daarnaast is het belangrijk om inzicht te krijgen hoe de bodem nu werkt in relatie tot het bedrijf en daarvoor is het waardevol voor een veehouder om nu al te kijken wat hij of zij hieraan kan doen. Wie benieuwd is naar onze ideeën over zowel het meest passende rantsoen voor het vee als het rantsoen voor de bodem, laat het maar weten. Wij kijken deze winter graag een keertje mee.’

‘Opvallend vind ik dat een derde van de cursisten dames zijn.’

A

TO Bedrijfstraining kreeg de afgelopen jaren steeds meer vraag om opleidingen voor trekkerrijbewijzen te verzorgen.

Het bedrijf pakte het op en dat bleek een schot in de roos.

‘Dit jaar hebben alleen al in Friesland 61 mensen via ons hun trekkerrijbewijs aangevraagd. Hiermee zijn we toonaangevend in die provincie,’ zegt Johan Folkertsma van ATO Bedrijfstrainingen, met vestigingen in Leeuwarden, Heerenveen en Middenmeer.

‘Opvallend vind ik dat een derde van de cursisten dames zijn.’

Opleidingen samen met AB Vakwerk

Het bedrijf verzorgt verschillende trainingen en opleidingen van A tot Z voor diverse organisaties, zowel groot als klein. ‘AB Vakwerk betaalt de opleiding voor een trekkerrijbewijs als een agrariër in twee jaar 800 uren arbeid afneemt van een nieuwe medewerker die zo’n rijbewijs nodig heeft. Dat verzorgen wij volledig en dat werkt voor alle betrokkenen prettig’, vertelt Folkertsma. ‘Maar er zijn ook veel jonge mensen die bijvoorbeeld stage gaan lopen en eerst bij ons hun trekkerrijbewijs halen.’

Professioneler

De directeur ziet sowieso de vraag naar trainingen en opleidingen vanuit de agrarische sector toenemen. ‘Een BE-rijbewijs halen, veilig werken met de verreiker en shovel en ook BHV-cursussen zijn zaken waar veel vraag naar is. De agrarische bedrijven worden groter en professioneler. Je merkt duidelijk dat mensen het gewoon goed geregeld willen hebben.’

AGRARISCH MAGAZINE

2024 39

KARATE 0.4GR, krachtige bescherming tegen ritnaalden ®

• Voorkomt vraatschade aan wortels en ondergrondse stengeldelen • Betere gewasstand met veel meer planten per hectare

Let op! Met een granulaatstrooier op de zaaimachine kunt u KARATE 0.4GR gebruiken tegen ritnaalden. De helft van de loonwerkers heeft al een strooier.

U ook? Zo niet, monteer deze dan komende winter om de maïsvelden van uw telers te beschermen!

Syngenta Crop Protection B.V., Postbus 512, 4600 AM Bergen op Zoom.

Tel. 0164 225 500, www.syngenta.nl.

40

Gebruik gewasbeschermingsmiddelen veilig. Lees voor het gebruik eerst het etiket en de productinformatie.

AGRARISCH ®/TM Registered Trademark of a Syngenta Group Company.

MAGAZINE

2024

DE SPOTLIGHTS OP Gesponsord artikel

MONOPLUS.NL

Rendement door mestvergisting met de fullservice dienst van Mono+ MONOMESTVERGISTING

Uw mest is geld waard!

Het is niet de vraag óf uw mest in de toekomst wordt vergist, maar wanneer dit gaat gebeuren.

Mest van koeien of varkens bevat waardevolle energie, die vrij komt wanneer het wordt vergist.

Na de vergisting blijft een meststof over, deze digestaat kan worden gebruikt voor organische bemesting van het land. Een biogasinstallatie is dus een essentieel onderdeel van de circulaire landbouw. Zo’n installatie is vakwerk: het kost veel tijd, geld, inzet en risico. Mono+ biedt een fullservice dienst, volledige ontwikkeling, financiëring en exploitatie, de veehouder krijgt een jaarlijkse vergoeding per geleverde ton mest. Wel de lusten, niet de lasten.

‘VERDIEP JE IN KANSEN VERGISTING’ Benieuwd naar de mogelijkheden?

Bel: 085-4012980 of ga naar monoplus.nl voor meer informatie.

Monoplus, Tjsûkemarwei 6, 8521 NA Sint Nicolaasga

Vergisting van mest is een duurzame en rendabele manier om energie en meststoffen te produceren, zegt Yke Roelevink van BioValue. Hij benadrukt daarbij dat het belangrijk is om je goed te informeren over de risico’s en de verschillende afzetmarkten.

D

ie risico’s hebben vooral te maken met de veranderende wet- en regelgeving, nu en in de toekomst, waar je zo goed mogelijk op moet inspelen. ‘MonoPlus, onderdeel van BioValue, speelt in op deze uitdagingen en biedt diverse oplossingen door middel van vergisting het waardevolle methaan uit de mest om te zetten in groengas en het digestaat te gebruiken als vervanger voor kunstmest’, zegt Roelevink.

Zo ziet hij kansen in collectieve vergisting.

‘Doordat de plaatsingsruimte op het eigen bedrijf steeds minder wordt, moet de mest afgevoerd worden. Het is dan logisch om de mest te vergisten op een centrale locatie, dicht bij het aan- en afvoer gebied, beginnend bij een hoeveelheid van 50 ton. Vanaf deze schaalgrootte wordt het injecteren van groengas in het netwerk van de netbeheerder of het vervloeien naar bio-LNG realistisch en haalbaar.’ BioValue installeert momenteel samen met Rolande Biofuels haar eerste bio-LNG installatie.

Digestaatbemesting is veilig en zelfs stimulerend voor de bodem, stelt Yke Roelevink.

voor boerderijschaal vanaf 350 stuks melkvee. Hierbij wordt er op het bedrijf een kleine vergister geplaatst, die vanaf deze locatie groengas in het gasnetwerk injecteert.

Het derde en voor een grote groep veehouders geschikte alternatief is de virtual-pipeline. Hierbij wordt het ruwe biogas gecomprimeerd op boerderijschaal en wordt het om de paar dagen per tankauto naar een opwaardeerinstallatie in de regio vervoerd. ‘Deze optie is vooral geschikt voor bedrijven waar een opwaardeerinstallatie een te grote investering is of voor locaties die (nog) niet rendabel aangesloten kunnen worden op het gasnetwerk’, zegt Roelevink.

Vraag naar digestaat

Digestaatbemesting neemt steeds meer toe in de Nederlandse landbouwsector, door de toename van vergisters en vooral vanwege de voordelen voor bodemgezondheid en duurzaamheid. Ook recent onderzoek heeft aangetoond dat deze methode veilig is voor de bodem en geen pathogenen achterlaat. ‘Sterker nog, digestaatbemesting stimuleert de toename van nuttige schimmels en bacteriën in de bodem. Dit resulteert in een verhoogde biodiversiteit en een betere bodemstructuur dankzij de toename van structuur verbeterende bacteriën’, zegt Roelevink.

Opmerkelijk noemt hij de groeiende vraag naar digestaat vanuit fosfaatarme gebieden zoals de Eifel en Zuid-Frankrijk. ‘Voordat je digestaat kunt exporteren, is extra hygiënisatie echter noodzakelijk.

Dit kan bereikt worden door het toevoegen van een thermofiele vergistingsstap, waarbij het digestaat minimaal een uur wordt verhit tot tenminste 70˚C.’

'Vanuit fosfaatarme gebieden groeit de vraag naar digestaat'

Virtual-pipeline

Daarnaast biedt MonoPlus een standaardoplossing, geschikt

AGRARISCH MAGAZINE

2024 41

DE SPOTLIGHTS OP Gesponsord artikel

ZES STAPPEN OM GOED TE ONDERNEMEN Boeren wikken en wegen wat af in deze turbulente tijden. Welke stappen moeten ze nemen? Countus ontwikkelde een zes-stappen-plan dat kan helpen bij het maken van de juiste keuzes.

O

p hun kantoor in Joure nemen branchespecialist Rick Hoksbergen en ondernemersadviseur Jelmer van Dijk van Countus de actualiteiten door. Landbouwminister Piet Adema heeft nieuwe kaartjes gedropt, met grote impact op zowel de melkveehouderij- als de akkerbouwsector. ‘De zoveelste slag in het gezicht van boeren’, constateren ze. Om er meteen aan toe te voegen: ‘Beïnvloeden kun je het niet of maar zeer beperkt. Richt je als ondernemer daarom liever op hoe je je bedrijf toekomstbestendig maakt.’

Om agrarische ondernemers hierin te helpen, ontwikkelde Countus de zogeheten zes-tegel-plaat, die op de pagina hiernaast staat afgebeeld. Kort samengevat: door de zes tegels te doorlopen, kunnen agrarisch ondernemer en adviseur samen tot een objectief en doorwrocht plan komen om goed te gaan ondernemen.

Stap 1: wie ben ik als mens en als ondernemer?

Rick Hoksbergen: ‘Wil je een succes maken van een bedrijf, dan is de passie van de mens het meest bepalend. Oftewel jezelf de vraag stellen: wie ben ik als mens en als ondernemer, wat is mijn passie

42

AGRARISCH MAGAZINE

2024

Rick Hoksbergen (links) en Jelmer van Dijk: ‘Hoe frustrerend onduidelijkheid ook is, focus op de lijn die al wel zichtbaar is.’

en voor welke activiteiten kom ik ‘s ochtends graag mijn bed uit?

De ambitie en dat doen waar je blij van wordt, hebben naar onze overtuiging de grootste invloed op de kracht van het bedrijf.’

Stap 2: wat is de kracht van het bedrijf?

Jelmer van Dijk: ‘In stap 2 kijken we naar die kracht van het bedrijf: wat maakt een melkvee- of akkerbouwbedrijf uniek? Het bedrijf is vaak neergezet door ouders. Maar jij kunt een heel andere drive, kernkwaliteit en passie hebben dan hen. Wil je succes hebben, dan moet je het bedrijf misschien wel aanpassen aan waar jij je passie en energie in kwijt kunt. Het is niet voor niks dat de sterke punten in een bedrijfsopzet en exploitatie vaak de passie van de ondernemer weerspiegelen. Maar soms past de drive niet bij het huidige bedrijf. Of past de locatie niet bij jouw passie. Om het kind niet met het badwater weg te gooien, is het belangrijk om de sterke punten eerst goed helder te hebben en te kijken of dat bij je past.’

Stap 3: welke ontwikkelingen worden in je omgeving verwacht?

Rick Hoksbergen: ‘Alles wat er om je heen gebeurt, heb je niet zelf in de hand. Hoe je erop anticipeert wel. Zit je op veen? Dan weet je zeker dat er voor jou een opgave ligt met het grondwaterpeil.

Zit je dichtbij een Natura 2000-gebied? Dan weet je dat uitbreiding

van de veestapel lastig wordt. Met de praatplaat kijken we samen met de boer naar wat er speelt in de omgeving. Analyseer wat er af komt op een gebied en kijk wat er wél mogelijk is in jouw omgeving. Past dat bij jou? Ontwikkel het bedrijf dan in die richting.

Past het niet? Dan moet je wellicht andere keuzes maken. Hoe frustrerend onduidelijkheid ook is, focus op de rode draad, de lijn die al wel zichtbaar is.’

Stap 4: welke initiatieven en lopende projecten zijn er in je omgeving?

Jelmer van Dijk: ‘Bedrijfsontwikkeling zat hem voorheen vaak in schaalvergroting. Nu zie je ook steeds meer ontwikkelingen in verbreding, samenwerking of omschakeling. Kijk eens in jouw eigen straat, dorp of gemeente. Welke ontwikkelingen zie je? Is er natuurgrond in de nabijheid waarmee je iets kunt gaan doen?

Loopt er een initiatief voor gezamenlijke mestvergisting om groen gas te gaan leveren? Zijn er bedrijven waarmee je misschien kunt samenwerken? Stel: je bent een akkerbouwer in een zeer toeristisch gebied. Binnen een straal van een kilometer zit een melkveehouder met een melktap. Stel dat je in samenwerking naast grondruil ook een deel van jouw producten daar mag verkopen dan kan dat een mooi perspectief bieden.’

Stap 5: welke mogelijke verdienmodellen zie je?

Rick Hoksbergen: ‘Hoe zorg je ervoor dat je voldoende verdient als je jouw bedrijfsstrategie aanpast? Welke invloed heeft een ontwikkeling in je bedrijf op je huidige verdienmodel? Dat is een scenario dat je zult moeten doorrekenen om te bepalen of je met de ontwikkeling wilt doorgaan. Of, welk nieuw verdienmodel past bij de gewenste ontwikkelingen? Je kunt ook andersom redeneren: wat moet er allemaal veranderen als je een nieuw verdienmodel wilt opzetten? Zet alle verdienmodellen die enigszins mogelijk zijn op een rijtje en reken ze door. Plaatje compleet? Dan is de vraag of de inspanning opweegt tegen de opbrengsten die er tegenover staan. Voor iedereen is dat anders. Misschien moet je je voor meer

Anders ondernemen

Countus breidt uit Countus neemt per 1 januari 2024 Alan Accountants en Adviseurs uit Leek over en is daardoor nu ook vertegenwoordigd in de provincie Groningen. Countus is opgericht in 1924 en behoort tot de top 5 agrarische accountantskantoren in Nederland. De organisatie heeft vanaf januari 2024 25 vestigingen verspreid door het land.

Het hoofdkantoor is gevestigd in Zwolle.

natuurbehoud bijvoorbeeld extra inzetten, maar krijg je er enorm veel voldoening van. Of levert de verkoop van gewassen aan huis niet direct meer op, maar geeft het sociale praatje net dat beetje extra plezier in je werk. Je moet de nota’s uiteraard kunnen betalen, maar een verdienmodel is breder dan euro's’

Stap 6: wat is de impact op het bedrijfsvermogen?

Jelmer van Dijk: ‘Als je op de laatste tegel bent aangekomen, weet je precies wat je wilt.

Je hebt over alles goed nagedacht. Dan volgt de laatste en behoorlijk essentiële stap: wat zijn de gevolgen voor het bedrijfsvermogen en het familiekapitaal? Een aanpassing van je bedrijfsstrategie kan impact hebben op je gebouwen, grond, dierrechten of machines. Extensivering door minder dieren, verplaatsing van het bedrijf, of verbreding met andere takken: allemaal zaken die gevolgen hebben voor het bedrijfsvermogen.

De waarde van het gebouw kan dalen als je het voor een andere activiteit gaat gebruiken. Wat doet dit met de zekerheid voor de bank? Wat verandert er fiscaal? Raken jouw plannen het familiekapitaal? Vooraf bespreken Mens met de familie is beter dan achteraf uitleggen.’

Geld Omgeving

‘In ieder bedrijf kunnen nu meteen al kosten worden bespaard’

MENS

GELD

OMGEVING

PERSOONLIJKE ONTWIKKELING

VERWACHTINGEN EN AFSPRAKEN

WET- EN REGELGEVING

Wie ben ik als mens en als ondernemer?

Welke mogelijke verdienmodellen zie je?

Welke ontwikkelingen worden in je omgeving verwacht?

BEDRIJFSSTRUCTUUR

GELDZAKEN

CONCURRENTIE VS SAMENWERKING

Wat is de kracht van het bedrijf?

Wat is de impact op het bedrijfvermogen?

Welke initiatieven of lopende projecten zijn er in je omgeving?

Door deze zes-tegel-plaat van Countus te doorlopen, kunnen agrarisch ondernemer en adviseur samen tot een objectief en doorwrocht plan komen om goed te gaan ondernemen.

Laaghangend fruit

Terwijl voor de langere termijn de zes bovenstaande stappen worden doorlopen, is er ook laaghangend fruit. ‘In ieder bedrijf kunnen nu meteen al stappen worden gezet die bijdragen én tegelijk helpen om kosten te besparen’, stelt Jelmer van Dijk. Hij noemt als voorbeeld verlaging van het ruw eiwit gehalte in het rantsoen. ‘Daarmee gaat het ureum naar beneden, worden de voerkosten lager en hoeft er minder mest afgezet te worden.’ Hetzelfde geldt voor weidegang of zomerstalvoeren, stelt hij. ‘En met het inzaaien van grasklaver-mengsels spaar je kunstmest uit met behoud van drogestof-productie. Er kan nu al veel meer dan boeren vaak denken.’

AGRARISCH MAGAZINE

2024 43

Groeit u met ons mee?

Bij Royal A-ware verwerken we melk tot de beste kaas, verse zuivel, room, melkpoeder en andere foodproducten voor klanten wereldwijd. Dankzij kansen in de markt, assortimentsontwikkelingen en recente overnames, hebben we groeimogelijkheden voor onze eigen melkveehouders en ruimte voor nieuwe melkveehouders.

We vinden het belangrijk om samen met onze melkveehouders te ondernemen en zijn op zoek naar melkveehouders die: • Net als wij een gezonde ambitie hebben om te groeien.

• Gericht zijn op ondernemerschap en stabiliteit.

• De juiste balans nastreven tussen ondernemersvrijheid en zekerheid.

• Samen met ons streven naar continuïteit en een goede melkprijs op korte en lange termijn.

Meer informatie over het leveren van melk?

We informeren u graag over de mogelijkheden. Neem contact op met onze afdeling Melkzaken via melkveehouder@royal-aware.com of telefonisch via 088 738 1678.

Scan de QR-code hiernaast om direct naar het contactformulier op mijnroyalaware.nl te gaan.

Royal A-ware | www.mijnroyalaware.nl

Specialist in dak- en wandbekleding In 4 stappen naar een mooi pand: 01 02

03

04

Neem contact op We kijken samen met u naar de mogelijkheden.

Asbestverwijdering Indien nodig, verwijderen we uw asbest dak vakkundig.

Dak- en wandbekleding We plaatsen prachtige dak- en wandbekleding naar keuze.

Uw pand is als nieuw Door hoge isolatiewaardes bespaart u flink op uw energiekosten.

Meer informatie?

Neem gerust contact met ons op.

KOK Dak & Wand | Staverhul 17 | 3888 MR, Uddel | Nederland | T. +31 577 745 650 | M. info@kokdakwand.nl

44

AGRARISCH MAGAZINE

2024

DE SPOTLIGHTS OP Gesponsord artikel

‘DEZE MESTROBOT LAADT SNELLER’ Melkveehouder Wichard Kievit testte het afgelopen anderhalf jaar de nieuwe mestrobot van Lely, de Collector C2. ‘Hij laadt en rijdt sneller, daar ben ik wel blij mee.’

W

ichard Kievit heeft in het Drentse Bunne een melkveebedrijf met 150 melk- en kalfkoeien en 85 stuks jongvee op 120 hectare (30 hectare natuurland).

Het rollend jaargemiddelde is 9.000 liter, met 4,33% vet en 3,72% eiwit. Kievit melkt met twee A5-melkrobots van Lely, hij weidt zijn dieren en doet daarnaast aan zomerstalvoeren. Ook teelt hij voederbieten en mais, waarbij hij soms maiskolvensilage (MKS) oogst. ‘We hebben een extensieve bedrijfsvoering, waarbij we de krachtvoerkosten maximaal willen drukken’, zegt Kievit.

Capaciteit omhoog

Op het melkveebedrijf zijn twee mestrobots van Lely actief. ‘Sinds anderhalf jaar draaien we met twee nieuwe Collector C2’s. Daarvoor hadden we een reguliere Discovery in gebruik voor een gedeelte van de stal’, vertelt Kievit.

Hij fungeerde als proefbedrijf voor het nieuwe

De Collector C2 laadt draadloos op en kan eventueel ook buiten de stal erfverharding meenemen.

type mestrobot van Lely. ‘De Collector C2 bevalt me goed. De capaciteit is duidelijk gestegen. Dat is een pluspunt. Dat komt vooral omdat de machine draadloos en sneller oplaadt. Daardoor is hij een groter gedeelte van de tijd aan het rondrijden. Daarnaast rijdt hij ook nog iets sneller dan het oude model. Al met al worden er dus meer vierkante meters per dag schoongemaakt.'

De robots draaien in een 2+2-rijige stal, met relatief veel vuile meters per koe. ‘We hebben maximaal ingezet op koecomfort en ruimte.’ De diepstrooiselboxen zijn bedekt met gehakseld stro. ‘De Collector C2 heeft geen moeite om ook het strooisel mee te nemen.

Daar gaat-ie verbazingwekkend goed mee overweg.’

Buiten meepakken

Kievit maakt ’s zomers gebruik van de sproeifunctie van de mestrobot. Hij laat de Collector C2 dan ook buiten een rondje maken op een plein van 10 bij 10 meter erfverharding. Via dat plein gaan de koeien de weide in en komen ze ook weer de stal binnen.

‘De robot pakt het plein moeiteloos mee’, zegt Kievit, die momenteel de mogelijkheden onderzoekt om in mono-mestvergisting te investeren. Met de mestrobots kan hij daarvoor erg verse mest gebruiken. ‘Dat zie ik als een groot voordeel.’

‘De Collector heeft verbazend weinig moeite met strooisel’

AGRARISCH MAGAZINE

2024 45

Oog voor kwaliteit Kies je voor Sprayfo, dan kies je voor kwaliteit: • Constante samenstelling • Goede oplosbaarheid • Zeer smakelijk • Stabiel in oplossing Wil je Sprayfo zelf ervaren?

Scan de QR-code en maak vandaag nog een afspraak!

www.sprayfo.nl 46 AGRARISCH MAGAZINE

2024

Studiereis naar Zuid-Zweden 8 t/m 11 oktober 2024

Melk van het Noorden organiseert een 4-daagse studiereis naar Zuid-Zweden.

Deze reis per touringcar start op dinsdagmiddag 8 oktober vanuit Heerenveen en eindigt vrijdagmiddag 11 oktober 2024.

Op deze reis bezoekt u verschillende melkveebedrijven en ondernemers met uiteenlopende visies en bedrijfsvoeringen. Bedrijven die onder andere op het programma staan: - Sander en Janet Dijkstra in Tomellila; 140 koeien op twee melkrobots die gemiddeld bijna 40 kilo per dag produceren. De ondernemers zijn lid van een melkleveranciersvereniging die de melk levert aan Skånemejerier.

Deze fabriek is sinds 2012 in handen van Lactatis.

- Vankiva Farm van Kristoffer Johansson. Melkt 700 koeien in een zeer moderne stal die vier jaar geleden in gebruik is genomen. In een 50-stands carrousel wordt de veestapel gemolken die ruim 11.000 kilo melk produceren.

- Piebe Wester en Petra Waiboer in Laholm. Hun bedrijf groeide afgelopen jaar van 120 naar 180 melkkoeien die in een gloednieuwe melkstal worden gemolken na afscheid te hebben genomen van melkrobots.

Meer informatie verkrijgbaar op www.melkvanhetnoorden.nl of stuur een mail naar shofstee@langsdemelkweg.nl

De organisatie behoudt zich het recht voor wijzigingen door te voeren mocht daar aanleiding toe zijn.

AGRARISCH MAGAZINE

2024 47

TREND

DE BOER ALS FILMSTER Klaterend applaus, een staande ovatie en bloemen kregen Bote en Astrid de Boer en hun vijf kinderen op zaterdag 12 november in De Harmonie in Leeuwarden. Het gezin uit het Friese Tjerkwerd speelt de hoofdrol in de film Vogels kun je niet melken, die die avond werd vertoond op het Noordelijk Film Festival. De film kreeg een 9,6 van het publiek en dat was zo’n beetje de hoogste beoordeling van alle films op het festival. Bijna vier jaar duldde het gezin camera’s in en om de boerderij, duizenden uren zijn er gefilmd. Het levert unieke natuurbeelden op uit de weilanden. Maar ook intense beelden van een boerenechtpaar dat bij de komst van de nieuwe generatie in het bedrijf worstelt met keuzes tussen ecologie en economie.

Unaniem lovend zijn de kritieken op de film. De aandacht en waardering onderstrepen ook dat boeren in transitie een gewild thema is voor televisie- en filmmakers. Op donderdag 29 februari is de première in de Nederlandse bioscopen en zijn de filmsterren Bote, Astrid en hun kinderen te zien voor het grote publiek. Op de voorgrond van links naar rechts Astrid, Jonathan, Jan Jochum, Daniel, Mark, Sigrid en Bote. Meer informatie over dit filmproject is te vinden op www.vogelskunjenietmelken.nl.

Foto: Lucas Kemper

48

AGRARISCH MAGAZINE

2024

AGRARISCH MAGAZINE

2024 49

Interview

DE BOER DIE ALLES VERANDERDE Het melkveebedrijf van Jan Dirk van de Voort en zoon Peter in Lunteren is stap voor stap getransformeerd van intensief gangbaar naar biologisch en zo dicht mogelijk bij de natuur blijven. De koeien hebben hoorns en eten, in de jaarlijkse 4.400 uren aan weidegang, vrijwel alleen maar gras. De kalfjes lopen bij de moeder en de kringloop bodem-gras-koemest-worm doet op bijna volmaakte wijze zijn werk op de boerderij, niet gehinderd door welk onnatuurlijk middel van buitenaf dan ook. Hun bijzondere verhaal komt terug in de smaak van de rauwmelkse Remekerkaas.

Tekst: Jelle Feenstra

50

AGRARISCH MAGAZINE

2024

Foto’s: Fotostudio Arjan van Bruggen

Jan Dirk en Peter van de Voort tussen hun gehoornde Jerseykoeien.

J

an Dirk van de Voort kwam eind jaren '70 van school. In zijn landbouwopleiding lag de focus op maximale productie met hoge input. Toen hij na de opleiding op de boerderij kwam werken en samen met zijn vader het bedrijf vorm ging geven, verdubbelen ze de veestapel naar 130 Jersey’s. Z’n vader was een groot Jerseyliefhebber en de eerste boer in Nederland die met het ras ging werken. Na een paar jaar intensief boeren met hoge kunstmestgiften, veel krachtvoer en hoge melkproductiecijfers, bracht de manier van werken Van de Voort geen voldoening meer. ‘Ik besloot minder intensief te gaan melken en van onze Jerseymelk, die zich in kleur, smaak en samenstelling onderscheidt van gangbare melk van zwartbonte koeien, rauwmelkse kaas te maken.’

Zoektocht naar perfecte kaas

Van de Voort begon klein, alles handmatig en met eenvoudige, geleende kaasapparatuur. Met eindeloos experimenteren zocht hij zeker tien jaar lang naar een eigen recept dat past bij de rijke Jerseymelk met hoge vet- en eiwitgehaltes. Net zolang totdat de kaas zijn eigen karakteristieke smaak had. De kaasproductie professionaliseerde en de verkoop groeide:

Winst van 60 cent per kilo melk De Groote Voort is een biologische boerderij en met 73 hectare grond en 95 melkkoeien. De melkproductie ligt rond de 5.000 liter melk per koe per jaar met 5,8% vet en 4,35% eiwit. Alle melk gaat in de Remekerkazen, die via horecabedrijven, kaasspeciaalzaken en webshopverkoop hun weg naar de consument vinden.

Op het bedrijf zijn 6 fte-medewerkers werkzaam. Het bedrijf realiseert een melkprijs van € 2,30 per liter melk.

Onderaan de streep, wanneer de kosten van de boerderij en kaasbereidingsactiviteiten worden afgetrokken, verdient de ondernemer zo’n 35 cent per liter melk. In goede jaren is dat ruim 60 cent. steeds meer melk ging in de eigen kaas, steeds minder naar de zuivelcoöperatie. Ondertussen maakte ook het melkveebedrijf stappen. Begin jaren negentig schakelden ze om naar een biologische bedrijfsvoering. Een goede stap: de biologische winkels waardeerden de kaas dusdanig dat ze het lidmaatschap van hun melkcoöperatie konden opzeggen. Alle melk ging nu in de Remeker-kazen, die hun weg vinden naar met name horeca- en kaasspeciaalzaken in Nederland, Duitsland en België. De kaas ontleent z’n naam aan de eeuwenoude houtwal rondom een perceel bij de boerderij.

Koeien zeggen: goed bezig

Veel kaasmakers zouden tevreden zijn met het bereikte resultaat.

Niet Jan Dirk van de Voort. Hij wilde doorontwikkelen naar een nog veel natuurlijkere manier van werken. ‘We hebben ons bedrijf in 2004 compleet omgegooid, te beginnen bij de koe', kijkt hij terug. In dat jaar kwam zijn toenmalige vrouw Irene in het bedrijf.

‘Dat werkte behoorlijk verfrissend.’ Samen besloten ze te stoppen met het gebruik van antibiotica bij ontstekingen van dieren.

‘Ondanks dat we al vijftien jaar biologisch werkten, hadden we nog regelmatig uier- en klauwontsteking bij de koeien en soms longontsteking bij de kalveren. Iedereen die betrokken was bij ons bedrijf was benieuwd hoe we dit voortaan zonder antibiotica zouden oplossen.’

Ze begonnen met de koeien alleen nog voer aan te bieden dat in de pens wordt afgebroken. Concreet betekende dit geen snijmais en krachtvoer meer in het rantsoen, enkel nog grasproducten. De melkproductie zakte met 30% alarmerend. ‘Dat was voor onze medewerkers erg moeilijk te accepteren: de kaascharges werden beduidend kleiner. Maar de koeien lieten in alle talen weten: je bent goed bezig. De ontstekingen liepen terug en de dieren werden veel actiever’, vertelt Van de Voort. Hij vervolgt: ‘De beste spiegel is de koe zelf. Door grasproducten te voeren, krijg je mooi verteerde mest die naar gras ruikt en als een zalfje aan je vingers blijft hangen.’

Stoppen met onthoornen

Jan Dirk en Peter van de Voort kijken met tevredenheid naar de kazen

Het antwoord van de koeien stimuleerde om nóg natuurlijker te gaan werken. De vaarskalveren mochten voortaan de eerste drie weken bij moeder blijven. ‘Het is onze overtuiging en inmiddels ook ervaring dat dit de dieren meer weerstand geeft.’ Ook stopten ze volledig met onthoornen, in de vaste overtuiging dat hoorns op diverse manieren een belangrijke rol spelen in zowel de algehele gezondheid als de spijsvertering. ‘Op De Groote Voort, zoals onze boerderij heet, merken we dat gehoornde dieren de wisselingen AGRARISCH MAGAZINE

2024 51

Interview

Vader en zoon: 'Je hele bedrijfsvoering moet veranderen, wil je het redden zonder antibiotica.'

in het weer beter kunnen hebben en daardoor ook makkelijker omgaan met de wisselende samenstelling van het gras. Daarnaast hebben we geen klauwproblemen meer.’ Hij is er van overtuigd dat de hoorns daarin een belangrijke rol spelen. ‘Omdat koeien maar ook ongeboren kalveren mineralen uit de hoorns halen in plaats van uit de klauwen. 1 op de 3 koeien in de Nederlandse melkveehouderij wordt weg geselecteerd om klauwproblemen. Dat is makkelijk op te lossen als we koeien voortaan hun hoorns weer laten houden.’

Een andere stap die ze namen was het stoppen met insecticiden en wormmiddelen. In hun zoektocht om ook die de deur uit te doen, kwamen ze uit bij kruidenman Hubert, net over de grens in Duitsland. ‘We zijn de koeien gaan voeren met een mengsel van ongeveer 40 verschillende soorten kruiden. De kruiden zorgen ervoor dat wormen zich niet goed ontwikkelen in de dieren. En ze ondersteunen de lever, zodat onze koeien er door een goed werkend immuunsysteem zelf in slagen om ziektes af te weren’, vertelt de melkveehouder annex kaasmaker.

4.400 uren weidegang

Om problemen met gehoornde dieren te voorkomen, bouwden ze de ligboxenstal om tot een ronde potstal.

Daar zijn de koeien het grootste deel van het jaar overigens niet te vinden. Half maart al gaan ze naar buiten om te weiden. ‘Na tien dagen hebben ze voldoende bacteriën in de pens die het verse gras kunnen verteren, zodat ze dan al de stap kunnen maken naar 100%

52

AGRARISCH MAGAZINE

2024

Voorbeeldbedrijf is piekbelaster Het is bijna niet voor te stellen dat dit melkveebedrijf staat aangemerkt als piekbelaster. ‘Het is volslagen krankzinnig, toch was dat de uitkomst van de Aerius Check’, zegt Jan Dirk van de Voort. Het bedrijf zit op 2,5 kilometer van de Veluwe, waar de drempelwaarde 2.500 mol is. Hun bedrijf komt volgens de modellen uit op 5.020 mol. De melkveehouder is ervan overtuigd dat zijn bedrijf met de kleinere Jerseykoeien, een potstal, bijna oneindige weidegang en geen aanvoer van kunstmest en krachtvoer veel minder stikstof uitstoot dan is berekend. Het probleem is dat de Aerius Check deze aanpak niet honoreert. ‘Eigenlijk doen wij alles wat de overheid graag wil en toch loop je nu rond met dit stempel.’ Hij wil zich er niet druk om maken en denkt dat metingen uiteindelijk zijn gelijk zullen bevestigen.

‘Vervelend blijft het wel.’ vers gras’, vertelt Van de Voort. De koeien krijgen jaarlijks zo’n 4.400 uren weidegang op een areaal van 35 hectare. Hij past het Duitse beweidingssysteem van Kurzrasen toe: begrazen op een hoogte van 4, maximaal 5 centimeter. ‘Wij geloven dat de graskwaliteit met dit systeem beter is, omdat zonder stengelvorming de energie-inhoud van het gras hoger is. Je moet wel koeien fokken die 100% gras aankunnen. Wij hebben dat gedaan door vanuit onze oudste dieren, die bewezen hebben dat ze ons systeem aankunnen, stieren aan te houden.’ In de winter krijgen de koeien een kleine hoeveelheid geplet graan, kuilvoer en hooi.

Het land rond de boerderij bestaat uit grasland dat al 33 jaar niet meer geploegd is. De koeien brengen de mest zelf naar het land en roeken trekken de mestflatten uit elkaar, op zoek naar mestkevers.

‘Ik hoef geen weidesleep meer.’ De echte sleutel naar succesvol graslandmanagement zijn volgens de melkveehouder de op het oog bijna niet zichtbare schimmeldraden die als een ingenieus netwerk over zijn landerijen lopen: mycorrhiza. Dit schimmelnetwerk van

draden wordt ook wel het internet van de bodem genoemd en zorgt voor een uitwisseling van suikers en mineralen door heel het grasland. ‘Het bijzondere van mycorrhiza is dat het fosfaat kan mobiliseren en voeren aan je gras. Daardoor hoef ik geen fosfaat meer te gebruiken om toch 10 ton drogestof per hectare van mijn land te halen. Jaarlijks 8 ton potstalmest in januari en eens in de drie jaar 1,5 ton steenmeel is voldoende om op 35 hectare tot die grasproductie te komen’, vertelt hij.

Ooit was Jan Dirk van de Voort de boer met een van de hoogste producties per koe in de Gelderse Vallei. Hij bracht tonnen fosfaat, kali en stikstof over het land. Nu moet hij er niet meer aan denken.

‘Elk middel dat ingrijpt in de natuur is er eigenlijk een te veel. Pas als je stopt met input van buiten, komt de bodembiologie op gang en je melkveebedrijf in een steeds sterkere, natuurlijke kracht.’

Metingen wijzen uit dat naast kevers en wormen ook de bacteriën en schimmels in de bodem flink zijn toegenomen, evenals het humusgehalte door koolstofvastlegging. Hij ervaart het dagelijks.

‘Storende lagen zijn er amper meer. Pendelende wormen hebben ze verbrokkeld. Daardoor wortelen onze grassen dieper en trotseren ze steeds vaker de droogte. En als het nat is, blijft er geen water op het land staan.’

Verhaal komt terug in de kaas

Dit hele verhaal proberen Jan Dirk en Peter van de Voort te vertalen in een kaas die zich qua smaak duidelijk onderscheidt. ‘De kringloop bodem-gras-koe-mest-worm doet zijn werk op onze boerderij. Het zorgt voor een rijke bodem vol met wormen, schimmels, gisten en bacteriën die bedrijfsspecifiek zijn. Wij noemen dat ‘homefield advantage’, het thuisvoordeel. Ze zijn gewend aan de eigen kringloop en zullen mest uit een andere kringloop niet goed kunnen omzetten, omdat ze die niet herkennen.’ Via de spenen van de melkkoeien reizen de schimmels, bacteriën en gisten mee naar de melk, waardoor de bedrijfsspecifieke weer terug komt in de smaak van de kazen.

Ook het boerenkaas maken doen ze anders dan anderen. ‘De melk van onze koeien voor de kaasbereiding wordt niet verhit en wij

‘De kringloop bodem-gras-koe-mest-worm doet zijn werk op onze boerderij.'

verhitten de wrongel ook niet. De temperatuur van de melk en de wrongel komt niet boven de lichaamstemperatuur van de koe: 38 graden Celsius. Daardoor blijven de micro-organismen in tact.

Daarna snijden we de wrongel erg fijn, zoals bij bergkaas.’

Op de kaas komt geen houtlijm meer als coating, zoals gebruikelijk is in de boerenkaaswereld, maar een natuurkorst. ‘In kaaswei zit nog 10% van het oorspronkelijke vet. Dat halen we er met een centrifuge uit. Van deze room maken we boter en van deze boter maken we ghee, dat is zuiver melkvet waarmee we de kazen insmeren.’ Ook komen ze binnenkort met een bier op de markt, dat wordt gebrouwen op basis van wei.

Puzzelstukjes op hun plek

Speciaalkaas met natuurkorst van weivet.

Zijn eigenwijsheid om uit gestroomlijnde systemen te stappen en zijn gevoel te volgen bracht het bedrijf een paar keer aan de rand van de afgrond. Het kostte bakken met geld. Productief raaigras verdween, witbol kwam. Toen ze stopten met vaccineren, legden veel kalveren het loodje. En voortdurend was er druk van de buitenwereld, die zich openlijk afvroeg waar ze op De Groote Voort toch in hemelsnaam mee bezig waren. Maar geleidelijk vielen steeds meer puzzelstukjes op hun plek. ‘Je hele bedrijfsvoering moet veranderen wil je het zonder antibiotica redden. We hebben onze koeien zien veranderen tot blije koeien en tegelijkertijd een heel andere kwaliteit melk gekregen. Bovendien geeft de huidige manier van boeren ons een heel goed gevoel, maar ook een beter inkomen.’ Hij is nu zover dat hij volledig vertrouwt op de kracht van de natuur. ‘Natuurlijke duurzaamheid noemen wij onze manier van werken en dat leggen we graag uit aan iedereen die onze boerderij een keer wil bezoeken. Het is nog steeds niet klaar, maar we zijn wel een heel eind op weg.’

AGRARISCH MAGAZINE

2024 53

MONOPLUS.NL

MONOVERGISTING VOOR IEDER BEDRIJF! 4.000 4.000

12.000 4.000

3

25.000 4.000

3 per jaar M mest

M /jaar

3 per jaar M mest

M /jaar

33 per jaar M3 mest

Mono+Compact

Mono+Standaard

Mono+Collectief

•

Lease financiering mogelijk.

• Rendabel vanaf 4.000m3 per jaar.

• Zeer compacte installatie.

• Groengas 12980 085-40 ed produceren zonder l e B ! kh en j li e NIEUW e m g o or d aansluting.

3

• •

•

Eigen investering niet noodzakelijk.

Verdubbeling gasproductie door de toevoeging van restproducten.

Aanvoer mest van derden mogelijk.

M /jaar

• • •

Mono+ is (mede) eigenaar.

Perfect voor collectieven en samenwerkingen.

Mogelijkheid tot mestverwerking.

vo

54

AGRARISCH MAGAZINE

2024

Mono+ is onderdeel van:

Uw melk leveren aan Vreugdenhil Dairy Foods?

Wij zoeken melkveehouders die melk willen leveren voor onze voedzame melkpoeders.

Heeft u interesse? Neem vrijblijvend contact op met de medewerkers van team Milk Supply. Zij vertellen u graag over de mogelijkheden, tel: +31 33 303 5001 of info@vreugdenhil.nl. www.vreugdenhildairyfoods.nl/melkveehouders

AGRARISCH MAGAZINE

2024 55

Toekomstperspectief

IN TRANSPORT & LOGISTIEK Kom naar de

OPEN INLOOP elk

e dinsdag- en vrijdagmiddag !

Nieuwsgierig? 0513 - 61 03 80 | werken@werfftalent.nl | www.werfftalent.nl

56

AGRARISCH MAGAZINE

OPEN INLOOP: kom kennismaken zonder afspraak.

2024 Elke dinsdag en vrijdag van 13.00 - 17.00 uur. Haskeruitgang 101, Heerenveen