ХАТЛОН
БАНЇ - ОДАМ АЪЗОИ ЯКДИГАРАНД
ОЃОЗИ САФАРИ КОРЇ БА ШАЊРИ НОРАКИ ВИЛОЯТИ ХАТЛОН
Нашрияи маќомоти иљроияи њокимияти давлатии вилояти Хатлон №13 (3198)
ДУШАНБЕ, 25 марти соли 2019
www.khatlon-ruznoma.tj
E-mail: khatlon.tj@mail.ru
СУХАНРОНЇ ДАР МАРОСИМИ ТАЉЛИЛИ ЉАШНИ НАВРЎЗ
Њамватанони азиз! Мењмонон ва њозирини гиромї! Наврўз бо таърихи беш аз шашњазорсолаи худ бузургтарин љашни миллии тољикон ва соли нави аљдодии мо буда, ниёкони некноми мо онро аз замонњои хеле ќадим таљлил мекарданд, омадани бањор ва эњёи табиатро бо шодиву хурсандї ва бо иштироки хурду бузурги диёр истиќбол мегирифтанд. Дар ин лањзањое, ки њамаи мо дар арафаи фарорасии ин љашни бузурги байналмилалї ќарор дорем, тамоми мардуми шарифи Тољикистон, њамватанони бурунмарзї, тољикону форсизабонони олам, халќњои њавзаи тамаддуни Наврўз, зиёиёни мамлакат, намояндагони корпусњои дипломатї ва њамаи шумо – њозирини гиромиро самимона табрик мегўям. Њамчунин, мењмони азизи кишварамон – Президенти Љумњурии Тотористон љаноби Минниханов Рустам Нургалиевичро ба Тољикистон ва тантанањои наврўзии имрўза хайрамаќдам гуфта, мардуми дўсти тоторро, ки Наврўз дар диёри онњо низ васеъ таљлил мегардад, ба ифтихори ин љашни байналмилалї табрик менамоям. Дар чорабинии имрўза њайати Бонки Љањонї бо роњбарии Директори бонк доир ба масъалањои стратегї ва амалиётї хонум Мариам Шерман ва намояндагони шарикони рушд, инчунин, роњбарони ширкатњои мушовир ва пудратї иштирок доранд, ки њамаи онњоро низ ба муносибати Наврўзи байналмилалї табрик мегўям. Мардуми тољик Наврўзро дар давоми њазорсолањо њамчун яке аз ойинњои бењтарини миллї аз насл ба насл ба мерос гузошта, то замони мо расонидаанд. Ин љашни бузург бо шарофати озодиву соњибистиќлолии Ватани мањбубамон на танњо ба маќоми расмї соњиб гардид, балки бо талошњои Њукумати мамлакат ба њайси љашни эњёи табиату зебої маќоми байналмилалї касб кард ва имрўз дар саросари олам таљлил карда мешавад. Ин барои мардуми куњанбунёди тољик ифтихори бузург ва боиси сарбаландиву сарфарозии њар як сокини Тољикистон мебошад. Љавњари таърихиву фарњангии ин љашн саодату пирўзии ањли башар буда, инсонњоро ба њамдигарфањмиву њамзистии осоишта, накўкориву созандагї, дўст доштану эњтиёт кардани табиат ва неъматњои он њидоят менамояд. Ин масъала, хусусан, дар замони мо, ки инсоният бар асари равандњои љањонишавї ва гармшавии иќлим бо мушкилоти бесобиќа рў ба рў омадааст, ањаммияти фавќулода муњим дорад. Мањз њамин омил боис гардид, ки Созмони Милали Муттањид љашни Наврўзро ба сифати љашни љањонї эътироф кард ва таљлили онро дар манотиќи мухталифи сайёра тавсия намуд. Дар айёми наврўзї гирди њам омадан, ба дидори якдигар расидан ва бо ширкати хурду бузург, сарфи назар аз синну сол ва миллату мазњаб, баргузор намудани ойинњои наврўзї асли милливу мардумии онро ташкил медињад. Воќеан, таърихи Наврўз њељ робитае бо љањонбинии диниву мазњабї ва сиёсиву нажодї надорад ва башардўстиву бузургдошти инсон ва табиат асли он ба шумор меравад. Ќобили таъкид аст, ки умри Наврўз
њатто аз яке аз ќадимтарин ойинњои динї – зардуштия ќариб ду баробар зиёд мебошад. Наврўз љашни эътидоли шабонарўзї, айёми тавозуни зиндагї, оѓози корњои кишоварзї, киштукори бањорї ва њама гуна ташаббусњои созанда мебошад. Чун мардум табиатан аз сармои тўлонии зимистон ранљ мебаранд, омадани гармї ва бедории табиатро ба унвони эњёи зиндагї дар ќолаби Наврўз бо хурсандии зиёд љашн мегиранд. Имсол мо тасмим гирифтем, ки тантанањои Наврўзро бо иштироки мењмонон ва зиёиёни кишвар дар шањри Нораки вилояти Хатлон доир намоем. Сокинони Хатлон аз ќадимулайём бо мењрубониву иродатмандї, далериву шуљоат, зањматдўстиву ободгарї ва хештаншиносиву њувиятхоњї машњур гардидаанд. Аз ќадимтарин сарчашмањо маълум аст, ки сокинони Хутали бостонї дар њифзи ойину љашнњои аљдодї наќши басо арзишманд гузошта, имрўз низ дар ин масир устуворона ќадам мегузоранд, ки тантанањои Наврўзи байналмилалї дар шањри Норак гувоњи ин гуфтањо мебошанд. Норак шањри энергетикњо ва саноатчиён буда, дар пешрафти кишвари азизамон сањми бузург дорад. Сохтмони нерўгоњи барќи обии “Норак”, ки бузургтарин нерўгоњи барќи обї дар минтаќаи Осиёи Марказї ба шумор меравад, соли 1967 оѓоз ёфта, 15 ноябри соли 1972 нахустин агрегати он бо иќтидори 300 мегаватт ба истифода супорида шуд. Соли 1979 нерўгоњ бо иќтидори 2700 мегаватт пурра ба фаъолият шурўъ намуд. Вале дар натиљаи фаъолияти тўлонии нерўгоњ ва фарсуда шудани таљњизоти технологї имрўз иќтидори лоињавии он 400 мегаватт кам гардидааст. Аз соли 2005 бо дастгирии шарикони рушд корњо вобаста ба тоза намудани сатњи поёноби нерўгоњ, мониторинги бехатарии сарбанди он, бунёди дастгоњњои таќсимкунандаи пўшидаи элегазии 500 ва 220 - киловолта ба маблаѓи умумии 900 миллион сомонї анљом дода шуданд. Бо дарназардошти ањаммияти нерўгоњ дар рушди иќтисодиёти кишвар ва пешгирї намудани коњиши иќтидори он Њукумати Тољикистон солњои 20152016 дар доираи њамкорињо бо шарикони рушд асосноккунии техникиву иќтисодии лоињаи «Таљдиди нерўгоњи барќи обии Норак”-ро омода намуд ва имрўз дар остонаи љашни Наврўз татбиќи навбати аввали он, ки арзиши лоињавиаш сеюним миллиард сомонї (баробар ба 350 миллион доллари амрикої) мебошад, оѓоз гардид. Таљдиди нерўгоњи “Норак” дар ду марњала бо љалби ќариб 7 миллиард сомонї дар муддати 10 сол амалї карда мешавад. Марњалаи якуми лоиња таљдиди 3 агрегат ва таљњизоти ёрирасони онњо, 6 адад трансформатор ва њамзамон бо ин, анљом додани корњоро вобаста ба бехатарии сарбанд дар бар мегирад. Дар марњалаи дуюми лоиња таљдиди 6 агрегати боќимонда ва таљњизоти ёрирасони онњо дар назар дошта шудааст. Яъне баъди ба анљом расидани лоиња нерўгоњи барќи обии “Норак” куллан нав мегардад ва умри дубора пайдо мекунад. Мехоњам махсус зикр намоям, ки дар доираи таљдиди нерўгоњ аз љониби ширкати бонуфузи сатњи байналмилалї
таљњизоту технологияњои пешрафтатарин ворид ва васлу насб карда мешаванд. Инчунин, дар раванди амалї намудани корњои таљдиди нерўгоњ њазорон нафар мутахассисону коргарон аз њисоби сокинони мањаллї соњиби љойи корї мегарданд. Бояд гуфт, ки дар натиљаи татбиќи лоиња иќтидори лоињавии нерўгоњ аз 3000 то ба 3300 мегаватт зиёд гардида, бо дарназардошти иќтидорњои аздастрафта дар он 700 мегаватт иќтидори иловагї мавриди истифода ќарор дода мешавад. Дар ин замина таъминоти ањолї ва иќтисодиёти кишвар бо барќ ба таври назаррас бењтар мегардад, ки ин омил бевосита ба татбиќи яке аз њадафњои стратегии миллї - саноатикунонї, афзоиши иќтидори содиротии кишвар ва шуѓли ањолї мусоидат менамояд. Илова бар ин, мавќеи Тољикистон њамчун кишвари истењсолкунандаи нерўи барќ аз манбаъњои таљдидшаванда ва татбиќкунандаи “иќтисоди сабз” дар миќёси сайёра боз њам тањким меёбад. Бо истифода аз фурсати муносиб, ба роњбарияти Бонки Љањонї, аз љумла Асосиатсияи Байналмилалии Рушд ва њамзамон бо ин, ба Хазинаи Авруосиёии субот ва рушд, ки наќшаи Њукумати Тољикистонро дастгирї карда, сањми худро барои оѓоз намудани таљдиди нерўгоњи барќи обии “Норак” гузошта истодаанд, изњори сипос менамоям. Њукумати Тољикистон дар даврони истиќлолияти давлатї ба масъалаи рушди Норак - шањри энергетикиву саноатї таваљљуњи хос зоњир намуда, на танњо тармиму таљдиди ќисматњои гуногуни нерўгоњро амалї намуд, балки бунёди дањњо муассисањои нави иљтимоиро ба анљом расонид. Дар як муддати кўтоњ Норак симои худро ба куллї таѓйир дода, имрўз ба як шањри зебову намунавї табдил ёфтааст.
кишварро обод кунем, инфрасохтори иљтимоиву сайёњиро тараќќї дињем ва бо њамин роњ барои њамватанонамон љойњои нави корї муњайё намоем. Бовар дорам, ки дар муддати се соли оянда дењоти мо симои худро ба куллї таѓйир дода, тавассути саъйю кўшиши соњибкорони ватанї ва мардуми бонангу номуси диёрамон боз њам зеботар мегарданд, дорои инфрасохтори муосир мешаванд ва бо ин роњ мушкилоти зиёди мардум бартараф карда мешаванд. Њамзамон бо ин, барои рушди сайёњї имкони бештар фароњам омада, дар шањру ноњияњои дурдасти кишвар, аз љумла вилояти Хатлон иншооти наву замонавии сайёњї бунёд шуда, мавзеъњои таърихиву фарњангии он ба макони дўстдоштаи сайёњони дохилї ва хориљї табдил меёбанд. Мардуми тољик аз ќадим њунарманд буда, бо њунару касбњои бобоии худ ифтихор менамоянд. Дар ин се сол умедворем, ки њунарњои мардумї дар кишвар боз њам рушд карда, мањсули мењнати њунармандони мо ба љањониён бештар муаррифї мегардад. Яке аз таомулу ойинњои Наврўз низ њанўз аз оѓози пайдоиши он ободкориву созандагї мебошад. Гузаштагони мо дар рўзњои наврўзї бо нияти нек тањкурсии ободињои гуногунро мегузоштанд, майдонњои киштро васеъ мекарданд ва барои осудагиву фаровонии њар як хонадон замина муњайё месохтанд. Мо низ бояд ин анъанаи шоистаи наврўзиро идома бахшида, барои ободиву сарсабзии кишварамон талош намоем ва аз худ барои ояндагон як мулки обод ва кишвари пешрафтаву тараќќикардаро ба мерос гузорем. Бисёр рамзист, ки дар рўзи дуюми Наврўз љомеаи љањонї Рўзи љањонии обро таљлил менамояд. Об низ ба мисли Наврўз рамзи поки-
Бунёди муассисањои нави иљтимої, аз љумла муассисањои соњаи маорифу тандурустї, мењмонхонаву марказњои муосири хизматрасонї њусни шањрро ба куллї таѓйир дода, њоло Норак ба яке аз мавзеъњои сайёњии кишвар табдил ёфтааст. Њамзамон бо ин, дањњо коргоњу корхонањои нави саноатї бунёд ва садњо љойи иловагии корї муњайё гардидаанд. Норак, инчунин, дар оянда метавонад бо ду сабаб макони бењтарини сайёњї гардад. Аввалан, он аз пойтахти мамлакат чандон дур набуда, њоло рафтуомад тавассути шоњроњи Душанбе - Кўлоб нињоят мусоиду осон мебошад. Сониян, Норак ва атрофи он оби мусаффо, боду њавои муътадил ва табиати зебо дошта, љойи бисёр мувофиќи истироњату фароѓати сокинони мамлакат ва мењмонону сайёњони хориљї шуда метавонад. Итминон дорам, ки роњбарони вилояти Хатлон ва шањри Норак љињати бунёди инфрасохтори сайёњї ва марказњои табобату истироњат чорањои иловагї андешида, ба ин раванд сармояи мустаќим ва соњибкорони ватаниро њарчи бештар љалб менамоянд ва шањри Норакро ба мавзеи муњимми сайёњї ва истироњату фароѓати кишвар табдил медињанд. Яке аз њадафњои мо аз эълони солњои рушди дењот, сайёњї ва њунарњои мардумї низ мањз аз он иборат аст, ки бо истифода аз њамаи василаву имкониятњо дењоти
загиву ободї, саодату нишот ва идомаи њаёт мебошад. Хушбахтона, Тољикистони азизи мо дорои захирањои бузурги об буда, дар айни замон дар масъалањои марбут ба об дар рўзномаи љањонии рушд маќоми кишвари пешбарандаро касб кардааст. Бо ташаббуси кишвари мо Маљмаи Умумии Созмони Милали Муттањид солњои 2018-2028-ро Дањсолаи байналмилалии амал “Об барои рушди устувор” эълон кардааст, ки баъди ду рўз, яъне 22юми март соли дуюми дањсола оѓоз меёбад. Итминон дорам, ки сокинони кишварамон дар доираи чорабинињои ин ташаббуси байналмилалї ва хусусан, дар рўзњои Наврўз ба хотири истифодаи оќилонаи захирањои об ва дигар сарватњои табиї, њифзи муњити зист ва ба ин васила њаллу фасл намудани мушкилоти вобаста ба об саъю талоши бештар мекунанд. Бори дигар фарорасии љашни мубораку бузурги Наврўзро ба тамоми мардуми шарифи Тољикистон, кулли тољикону форсизабонони љањон, халќу миллатњои олам, ки онро таљлил мекунанд ва ба њамаи шумо њозирини муњтарам самимона табрик гуфта, орзумандам, ки бахту саодат ва хайру баракат дар њар хонадони кишварамон ва сулњу оромї, суботи сиёсї ва вањдати миллї дар Тољикистони соњибистиќлоли мо љовидонї бошад. Наврўзатон фирўз бод, Њар рўзатон Наврўз бод!
Субњи рўзи 20 март Асосгузори сулњу вањдати миллї - Пешвои миллат, Президенти Љумњурии Тољикистон муњтарам Эмомалї Рањмон бо маќсади иштирок дар тантанањои идона бахшида ба Соли нави миллї - љашни байналмилалии Наврўз, шиносої бо љараёни корњои бунёдкорию созандагї ва ифтитоњи як зумра
иншооти таъйиноти гуногун ба шањри Нораки вилояти Хатлон ташриф оварданд. Президенти Љумњурии Тољикистон муњтарам Эмомалї Рањмонро роњбарияти вилояти Хатлон, ањли илму фарњанг ва љавонони шањри Норак бо рўњияи болида ва фазои шукўњманди наврўзї истиќбол гирифтанд.
ОЃОЗИ ТАТБИЌИ ЛОИЊАИ БАРЌАРОРСОЗИИ НЕРУГОЊИ БАРЌИ ОБИИ «НОРАК»
20 марти соли 2019 Асосгузори сулњу вањдати миллї - Пешвои миллат, Президенти Љумњурии Тољикистон муњтарам Эмомалї Рањмон дар рўзњои таљлили Наврўзи байналмилалї дар шањри Норак ба татбиќи лоињаи “Барќарорсозии Неругоњи барќи обии “Норак” оѓози расмї бахшида, бо љараёни навсозии агрегатњо шинос шуданд. Нахуст ба Сарвари давлат муњтарам Эмомалї Рањмон лоињаи тарњи корњои таъмири асосии неругоњ пешкаш гардид. Мавриди зикр аст, ки Неругоњи барќи обии “Норак” бузургтарин иншооти гидроэнергетикї дар Осиёи Марказї ба шумор меравад. Корњои сохтмонии он соли 1961 оѓоз гардида, 26 марти соли 1966 маљрои дарёи Вахш баста шуд. Агрегати якуми неругоњ бо иќтидори 300 МВт 15 ноябри соли 1972 мавриди бањрабардорї ќарор дода шудааст. Неругоњ аз 9 агрегат иборат буда, аз соли 1979 бо иќтидори пурраи 2700 МВт кор кардааст. Соли 1988 дар натиљаи таљдиди агрегатњо иќтидори лоињавии неругоњ 8 агрегат бо 335 МВт ва 1 адад бо 320 МВт ба 3000 МВт расонида шуд. Имрўз дар Неругоњи барќи обии “Норак” 710 нафар корманд, аз љумла 160 нафар занон фаъолият доранд. Шумораи њайати муњандисї-техникии неругоњ 204 нафарро ташкил медињад. Обанбори “Норак” обанбори танзими солона ба њисоб рафта, аз саргањи дарѓот дар масофаи 70 километр тўл кашидааст. Њаљми обанбор 10,5 километри мукааб буда, аз ин 4,5 километри мукааби он барои истењсоли неруи барќ дар давраи тирамоњу зимистон истифода бурда мешавад. Дарѓоти (садди) неругоњ маљмааи гидротехникии сангу гилї буда, бо баландии 300 метр имрўз дар љањон баландтарин дарѓоти сангу гилї ба шумор меравад. Истењсоли миёнасолонаи неруи барќ дар неругоњ 11,2 миллиард киловат-соатро ташкил дода, аз давраи бакорандозї то имрўз дар неругоњ 448,4 миллиард киловатсоат неруи барќ истењсол карда шудааст, ки аз ин 306,8 миллиарди он ба давраи соњибистиќлолии кишвар рост меояд. Айни замон, бинобар кўњнаю фарсуда гардидани таљњизоти асосї неругоњ тахминан бо иќтидори 2600 МВт фаъолият менамояд. Дар натиљаи татбиќи лоињаи “Барќарорсозии Неругоњи барќи обии Норак” иќтидори лоињавии неругоњ аз 3000 ба 3300 МВт бардошта шуда, дар маљмўъ бо назардошти тавоноии барќароршаванда иќтидори истењсоли неруи барќ дар неругоњ 700 МВт зиёд, сатњу сифати хизматрасонї дар неругоњ бењтар ва таъминоти неруи барќ дар кишвар ба таври назаррас баланд хоњад гардид. Бо талошњои пайвастаи Пешвои миллат муњтарам Эмомалї Рањмон бо дарназардошти ањамияти неругоњ дар рушди иќтисодиёти кишвар ва татбиќи яке аз њадафњои сиёсию стратегї, яъне ноил гардидан ба истиќлолияти комили энергетикї давоми солњои 2015-2016 дар доираи њамкории Њукумати Љумњурии Тољикистон бо Бонки љањонї ва љалби ширкати мушовирї аз Франсия асос-
ноккунии техникї-иќтисодии лоињаи “Таљдиди Неругоњи барќи обии Норак ва таъмини бехатарии садд”-и он омода карда шуд. Тибќи асоснокунии техникїиќтисодии гузаронидашуда, маблаѓи умумии таљдиду навсозии неругоњ то 700 миллион доллари америкої арзёбї гардидааст. Муњлати умумии татбиќи лоиња 10 солро ташкил дода, бо дарназардошти дастрасии маблаѓњо лоиња дар ду марњила амалї хоњад шуд. Марњилаи якуми лоиња аз 4 ќисм - иваз намудани 3 адад агрегат ва таљњизоти ёрирасони онњо, иваз намудани автотрансформаторњо (6 адад автотрансформаторњои якфазаи 220/500кВ) ва таъмини бехатарии садд иборат буда, муњлати татбиќи он давоми 5 сол (солњои 2019-2023) пешбинї гардидааст. Дар маљмўъ, то имрўз барои маблаѓгузории лоиња 326,9 млн. доллари америкої љалб гардидааст, ки аз он 169 миллиону 134 њазор доллар-ќарз ва 57 миллиону 800 њазор доллар гранти Бонки љањонї, 60 миллион доллар ќарзи Бонки осиёгии сармоягузории инфрасохторї ва 40 миллион доллар ќарзи Бонки авруосиёгии рушд мебошад. Марњилаи дуюми лоиња таљдиди 6 агрегати боќимонда ва таљњизоти ёрирасони неругоњро дар бар гирифта, он давоми 5 сол (солњои 2024-2028) бо арзиши 148, 6 млн. доллар татбиќ хоњад гардид. Бояд гуфт, ки дар ваќти татбиќи амалии лоиња, љињати таљдиди босамари агрегатњои Неругоњи барќи обии “Норак” пудратчиён аз техникаву технологияи муосири љањонї истифода мебаранд. Таъкид кардан зарур аст, ки баъди анљоми корњои таљдиду навсозї тамоми системаи неругоњ бо технологияи навтарин ва пешрафтаи соња иваз карда мешаванд. Зимни шиносої бо тарњи лоињаи таъмири асосии Неругоњи барќи обии “Норак” Президенти мамлакат муњтарам Эмомалї Рањмон ба роњбарияти Вазорати энергетика ва захирањои оби љумњурї барои назорати иљрои босифати корњо супоришњои мушаххас дода, ба ширкати пудратии лоиња - ширкати австриягии “Andritz Hydro”, мушовири лоиња - ширкати шветсариягии “Stucky Ltd” ва зерпудратчии лоиња ширкати ватании “Тољик СГЭМ” љињати татбиќи сариваќтии лоиња маслињатњои муфид пешнињод намуданд. “Андритз Гидро” (ANDRITZ HYDRO) яке аз ширкатњои бонуфузи љањонї оид ба истењсоли таљњизоти электромеханикии неругоњњои барќи обї, таљдиду навсозї ва баланд бардоштани иќтидорњои агрегатњои неругоњњои барќи обї, пойгоњњои обкашї ва турбогенераторњо ба шумор меравад. Ширкат давоми тачрибаи 175-солаи худ зиёда аз 31 њазор адад турбинањоро бо иќтидори умумии 430 њазор МВт истењсол ва тањвил додааст. Ширкати мазкур то имрўз намояндагии худро дар тамоми минтаќањои дунё, аз љумла Њиндустон, Чин, Иёлоти Муттањидаи Америка, Канада ва Бразилия таъсис дода, дар дањњо давлатњои дигари љањон (Давомаш дар сањ. 2)