Maguza 118

Afgiftekantoor Gent X, Maguza 118, Tijdschrift –kwartaalblad, oktober –november –december 2019, v.u. Johnny Van der Straeten, Universitair Ziekenhuis Antwerpen, Wilrijkstraat 10, 2650 Edegem www.maguza.be UZAnieuws UniversitairZiekenhuisAntwerpen

Onderweg naar?

‘De behandelingskamer, waar ik 2,5 uur aan het infuus zal liggen. Via het infuus krijg ik medicijnen toegediend die mijn pijn verzachten.’

Hoe gaat het?

‘Sinds 1995 heb ik constant pijn. In een file is er een auto op mij ingereden. Mijn linkerschouder en mijn rug werden beschadigd en ik had een whiplash. De pijn is nooit meer weggegaan en vier jaar geleden werd het onhoudbaar. Zo ben ik in de pijnkliniek terecht gekomen. Zowel de artsen als de verpleegkundigen zijn geweldig. Ze helpen en ondersteunen me om ondanks de pijn te blijven functioneren in mijn werk als directeur bij een reinigingsbedrijf. Nooit heb ik hier het gevoel maar een nummer te zijn. Het team van de pijnkliniek heeft me ook geleerd om te praten over mijn probleem, waardoor mijn omgeving meer begrip toont. Het idee ooit pijnvrij te zijn, heb ik laten varen. Maar het is allemaal wel een stuk draag lijker geworden.’

‘Dankzij de pijnkliniek kan ik blijven functioneren’

PIJNKLINIEK

Schrijf je vandaag nog in op onze e-nieuwsbrief.

Mentale problemen na bevalling bespreekbaar maken

Als de roze wolk er niet is

Een op de tien moeders maakt na haar bevalling een depressie door. Het UZA zet mee zijn schouders onder een Europees project om mentale problemen rond de geboorte sneller te herkennen en beter aan te pakken.

Dienst gynaecologie, T 03 821 33 50

Dienst intensieve neonatologie, T 03 821 58 02

En voor de rest alles goed?’ Zelfs als ze zich diep vanbinnen belab berd voelen, durven weinig kersverse moeders een eerlijk antwoord te geven op die vraag. Nochtans ontwikkelt zo’n 10 procent van de jonge moeders een postpartumdepressie (PPD), beter gekend als postnatale depressie. Tot 20 procent heeft last van mildere psychische problemen, zoals prikkelbaarheid of de slaap niet kunnen vatten. ‘Dat heeft zeker niet alleen met hormonen te maken’, zegt prof. dr. Yves Jacquemyn, diensthoofd gynaecologie. ‘Ook vermoeidheid, stress en ongerustheid spelen een rol. Zeker als vrouwen van nature al kwetsbaarder zijn voor psychische problemen, kan een bevalling een uitlokkende factor zijn. Dat geldt ook voor andere psychische aandoeningen, zoals een psychose. We weten overigens

dat ook 10 procent van de jonge vaders na de geboorte van hun kind depressieve klachten heeft.’ ‘Psychische problemen tijdens de zwangerschap of na de beval ling hebben een grote impact op het hele gezin’, beklemtoont prof.

krijgt het kind de beste kansen om zich veilig te hechten en goed te ontwikkelen.’

Onder de radar

dr. Twan Mulder, diensthoofd intensieve neonatologie. ‘Niet alleen de moeder, maar de hele familie lijdt onder de situatie. Ook daarom is het zo belangrijk dat we dergelijke problemen snel herkennen en aanpakken. Met ouders die goed in hun vel zitten,

In de praktijk blijven psychische problemen na een bevalling echter grotendeels onder de radar. De moeders in kwestie zijn vaak ten onrechte beschaamd omdat ze niet op die roze wolk zitten waarover iedereen het heeft. En zorgverleners hebben niet altijd de reflex om gericht te vragen naar de mentale toestand van hun patiënt. Bovendien is lang niet iedereen opgeleid om gepast te reageren én is de juiste hulp niet altijd gemakkelijk te vinden: dat vormt een bijkomende drempel. Om een beter antwoord te kun nen bieden op mentale problemen voor en na de bevalling werd het Europese project PATH in het leven geroepen, voluit PerinAtal menTal Health. Het gaat om een

Prof. dr. Yves Jacquemyn, diensthoofd gynaecologie

Prof. dr. Twan Mulder, diensthoofd intensieve neonatologie

Met ouders die goed in hun vel zitten, krijgt het kind de beste kansen

Met ouders die goed in hun vel zitten, krijgt het kind de beste kansen om zich veilig te hechten en goed te ontwikkelen.

initiatief van dertien partners uit het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Nederland en België. Jacquemyn: ‘We hopen die proble men vaker te kunnen voorkomen en beter te herkennen en op te vangen als ze toch ontstaan. In eerste instantie willen we daarbij werken aan een grotere bewust wording en bespreekbaarheid.’

In België werken vier organi saties mee aan het project: naast het UZA zijn dat Artesis Plantijn Hogeschool, Odisee Hogeschool en vzw GiO Gehechtheid in Ontwikkeling, dat onder meer opleidingen aanbiedt aan hulp verleners. ‘We zitten regelmatig met de partners van alle landen samen, al dan niet virtueel, en proberen zoveel mogelijk van elkaar te leren. Daarbij hebben we het project opgedeeld in

verschillende werkpakketten’, legt Jacquemyn uit.

Lange wachtlijsten De initiatieven richten zich deels op aanstaande ouders: als zij zich meer bewust zijn van het risico op mentale problemen en een realis tischer beeld krijgen van bevallen en het prille ouderschap, zou er al veel gewonnen zijn. Daarom komt er een mediacampagne met filmpjes waarin moeders getuigen over hoe moeilijk ze het hadden na hun bevalling én hoe ze er weer bovenop zijn geraakt met de nodige hulp. ‘Daarnaast denken we aan apps waarmee aanstaande of jonge ouders bij zichzelf men tale problemen kunnen opsporen’, vervolgt Jacquemyn.

Ook een verhoogde aandacht voor mentale gezondheid van

zwangeren en jonge ouders binnen de zorgopleidingen staat hoog op het prioriteitenlijstje. Jacquemyn: ‘De wachtlijsten in

de geestelijke gezondheidszorg zijn lang en niet alle psycho logen zijn vertrouwd met deze problematiek. Er zijn weliswaar gespecialiseerde eenheden waar

Ook in de zorgopleidingen moet er meer aandacht zijn voor de mentale gezondheid van jonge ouders

De zorgverleners die het vaakst met de jonge moeders in contact komen, bieden het best de eerste ondersteuning

jonge moeders samen met hun baby kunnen verblijven, maar dat zijn al ingrijpende maatre gelen en de plaatsen zijn heel beperkt. Idealiter zouden daarom de zorgverleners die het vaakst met de jonge moeders in contact komen, de eerste opvang en ondersteuning moeten kunnen bieden. Ik denk dan in eerste instantie aan vroedvrouwen, maar ook aan gynaecologen, huisartsen en kinderartsen.’ Een handig hulpmiddel is onder meer de EDPS vragenlijst (zie kader stuk), waarmee zorgverleners pas bevallen vrouwen eenvoudig kunnen screenen op psychische moeilijkheden.

Mee beslissen

Op de afdelingen gynaecologie, intensieve neonatologie en de materniteit van het UZA zijn zorgverleners extra alert op men tale problemen. Met ouders die vaak grote zorgen hebben over de gezondheid van hun baby, komen die logischerwijs ook meer voor. ‘Ik schat dat 30 à 40 procent van de ouders op intensieve neonato logie het mentaal moeilijk krijgt’,

zegt Mulder. ‘Daarom is er altijd een psychologe op onze afdeling aanwezig om de ouders te onder steunen. En we screenen ook al een aantal jaar op postpartum depressie en andere psychische klachten.’

In bange periodes moet je als zorgverlener ook een beetje psycholoog zijn, weten de twee uit ervaring. Mulder: ‘Het is bijvoorbeeld belangrijk dat je ouders, als er tijd is, mee in het beslissingsproces betrekt. Je mag als zorgverlener nooit eenzij dig je keuze opdringen. Als een bepaalde beslissing, bijvoorbeeld het stopzetten van een behande ling, mee de keuze van de ouders is, zullen ze daar achteraf meer vrede mee hebben.’ Jacquemyn: ‘Ook daar kunnen wij als artsen zeker nog in bijleren.’

In 2018 organiseerde het UZA een studiedag voor gynaecologen met als thema “psychiatrie en gynaecologie”. ‘Via de huidige initiatieven hopen we de aan dacht voor die problematiek bij andere ziekenhuizen en zorgver leners verder te vergroten’, aldus Jacquemyn.

Niet goed in je vel?

Met de zogenaamde EPDS-vragenlijst (Edinburgh Postnatal Depression Score) kunnen zorgverleners moeders screenen op een postpartumdepressie. Ze peilen daarbij naar de situatie van de afgelopen zeven dagen.

Ben jij recent bevallen? Herken je jezelf hele maal niet in de eerste twee uitspraken en des te meer in de overige uitspraken? Praat er dan over met je huisarts, gynaecoloog of kinderarts.

1. Ik heb kunnen lachen en de zonnige kant van de dingen kunnen inzien.

2. Ik heb met plezier naar dingen uitgekeken.

3. Ik heb mijzelf onnodig verwijten gemaakt als er iets fout ging.

4. Ik ben bang of bezorgd geweest zonder dat er een aanleiding was.

5. Ik reageerde schrikachtig of paniekerig zonder echte goede reden.

6. De dingen groeiden me boven het hoofd.

7. Ik voelde me zo ongelukkig dat ik er bijna niet van kon slapen.

8. Ik voelde me somber en beroerd.

9. Ik was zo ongelukkig dat ik heb zitten huilen.

10. Ik heb eraan gedacht om mezelf iets aan te doen.

Baby blues?

De geboorte van een kindje zet je leven op zijn kop. Heel wat kersverse moeders – en vaders –hebben het dat eerste jaar mentaal behoorlijk lastig. Het Europese PATH-project wil daar iets aan doen.

vrouwen krijgt een postpartumdepressie of postnatale depressie

vrouwen ontwikkelt psychische problemen in het eerste jaar na een geboorte

1 2 3 9

1op 10 op 10

mannen ontwikkelt psychische proble men na de geboorte van zijn kind

de eerste jaar van het leven van een kind zijn cruciaal voor een goede hechting

PATH

Het PATH-project (PerinAtal menTal Health) is een Europees gefinancierd project dat vrouwen, gezinnen en zorgverleners wil helpen om milde en matige psychische problemen voor en na de geboorte te voorkomen, te herkennen en op te vangen.

De 3 doelgroepen

6

op 10 op 10 op 10

is bang om om scheef bekeken te worden als ze hulp zouden vragen

van die vrouwen krijgt niet de gepaste hulp

ouders werkgevers zorgverleners

beter voorbereiden op het ouder schap en hen bewust maken van het risico op mentale problemen

ondersteunen bij het voor komen, herkennen en opvan gen van mentale problemen

steunen om de terugkeer van moeders naar het werkveld beter te begeleiden

INTERVIEW

‘Goede diagnostiek

Prof. dr. Patrick Pauwels, kliniekhoofd pathologische anatomie

Voortdurend komen nieuwe kanker behandelingen beschikbaar. Om de patiënten op te sporen bij wie ze zullen werken, hebben we innovatieve diagnostiek nodig, maar die wordt in België onvoldoende terugbetaald. Dat is frustrerend, zeggen prof. dr. Patrick Pauwels en prof. dr. Hans Prenen.

Als je het genetisch materiaal van tumoren onder zoekt, zie je dat geen twee tumoren gelijk zijn’, zegt prof. dr. Hans Prenen, adjunct diensthoofd oncologie. ‘Dat is belangrijk voor de behande ling. Als je van elke tumor het genetisch profiel kunt bepalen, spoor je mutaties op waarop je dan heel precies je behande ling kunt afstemmen. Dat maakt ze veel doeltreffender dan “blinde” behandelingen zoals chemotherapie. Daarom is de nieuwe moleculaire diagnostiek – diagnostiek die gebruik maakt van genetische informatie – zo belangrijk: ze maakt gepersonaliseerde therapieën mogelijk.’

Een gat in de lucht Door genen te lezen of te ‘sequeneren’ kunnen we nagaan of er in een bepaald gen een foutje zit. De technologie die daarvoor nodig is, wordt steeds krachtiger. In de jaren 1980 werd nog gen per gen uitgelezen. Met de zogenoemde next generation sequencing (NGS) analyseren we een groot aantal genen tegelijk. NGS technieken kunnen in verschillende vormen van kanker specifieke gendefecten opsporen: doelwitten voor gepersonaliseerde behandelingen.

‘Er komen meer en meer gepersonaliseerde geneesmiddelen beschikbaar’, zegt prof. dr. Patrick Pauwels, kliniekhoofd pathologische anatomie. ‘Zo’n middel is bijvoorbeeld zeer effectief bij een bepaalde mutatie die bij 1 procent van de patiënten met longkanker voorkomt. Met NGS technieken

Financiering

sporen we die 1 procent op. Je kunt je afvragen: als een mutatie zo zeldzaam is, loont het wel de moeite op ze op te sporen? Maar wij springen altijd een gat in de lucht als we zo’n mutatie vinden: we weten dat er medicatie bestaat waarmee de patiënt uitstekend geholpen is.’

Er is echter een probleem. De gepersonaliseerde medi catie is vaak is erg duur, maar wordt vlot terugbetaald. De diagnostische NGS screening is veel minder duur, maar de terugbetaling is ondermaats. Prenen: ‘De medicatie kost vaak tienduizenden euro’s per maand. Een NGS test kost zowat 1000 euro, waarvan nu maar 350 euro wordt terugbetaald. Terwijl goede diagnostiek ook rendeert: we kunnen immers ook voorspellen bij welke patiënten die dure medi catie niét zal werken. We maken de kankerbehandeling dus kosteneffectiever.’

We hinken achterop

Recent heeft de federale overheid een proefproject opgezet om NGS tests in de standaardzorg voor kanker te introduceren. Om de kosten te beheersen, moedigt het Riziv (openbare instel ling voor sociale zekerheid) ziekenhuizen en laboratoria aan om samen te werken in NGS netwerken. Voor elke patiënt die in zo’n netwerk wordt getest geeft het Riziv dan een toeslag. Samen met andere ziekenhuizen in de regio vormt ook het UZA zo’n NGS netwerk. Pauwels: ‘De overheid wil de wildgroei van laboratoria tegengaan en NGS centraliseren

in expertisecentra zoals het UZA. Maar de financiering is ontoereikend. In onze buurlanden ligt de terugbetaling vaak twee of drie keer hoger. Internationaal bekeken hinkt België achterop.’

Voor de patiënt kan dat vervelend zijn. Prof. dr. Pauwels geeft een voorbeeld: ‘Soms blijkt een geneesmiddel effectief, maar hervalt de patiënt, omdat de tumor intussen nieuwe mutaties vertoont. Tegen die mutaties hebben we vaak ook al een geneesmiddel. Momenteel worden er per jaar slechts twee moleculaire tests per patiënt terugbetaald – en die twee tests hebben we nodig om de eerste therapie te bepalen. Hervalt de patiënt na enkele maanden, dan heeft hij twee keer pech: hij wordt weer ziek en hij moet de tests om nieuwe mutaties op te sporen zelf betalen. Een andere patiënt die het geluk heeft om meer dan één jaar zonder herval te zijn, krijgt ze wel terugbetaald. Dat is toch discriminerend?’

Prof. dr. Hans Prenen, adjunct-diensthoofd oncologie

‘Met goede diagnostiek kunnen we voorspellen bij welke patiënten die dure medicatie niét zal werken’

UZA is voortrekker

Om de tumor te kunnen analyseren, wordt met een lange naald of tijdens een ingreep een stukje weefsel weggenomen, een biopt. Dat verloopt niet altijd vlot, bijvoorbeeld wanneer de tumor moeilijk bereikbaar is. De vloeibare biopsie (liquid biopsy) brengt daar verandering in. Met die techniek kunnen artsen een tumor analyseren aan de hand van lichaamsvloeistoffen, meestal een bloedstaal.

Het UZA, dat een stevige reputatie heeft als voortrekker in vernieuwende diagnostiek, loopt ook voorop in die nieuwe techniek. Pauwels: ‘Onze dienst pathologische anatomie en de dienst oncologie waren in België de eersten om de liquid biopsy te introduceren en er een accreditatie voor te krijgen. We gebruiken de techniek om mutaties op te sporen die als doelwit kunnen dienen voor nieuwe medicatie, maar ook om de patiënten beter op te volgen. Ook resistenties kunnen we zo beter ontrafelen. Alleen – om vloeibare biopsieën volledig te analyseren bij resistentie heb je NGS nodig, en de terugbetaling is ontoereikend.’

Prenen: ‘We zouden graag van elke tumor een volledig gene tisch profiel maken. Elke patiënt kunnen we dan de beste the rapie voorstellen: een geneesmiddel dat al wordt terugbetaald of een experimentele behandeling in klinische studies. Helaas

houdt de kostprijs ons tegen. De moleculaire pathologie evolueert sterk en het toepassingsgebied van vernieuwende diagnostiek wordt alsmaar groter. Je kunt niet verantwoorden dat je de nieuwste technieken niet kunt inzetten omdat de middelen beperkt zijn.’

Keuzes maken

De beperkte financiering belemmert overigens niet alleen de next generation sequencing. Pauwels: ‘Door tumorweefsel te onderzoeken met behulp van specifieke antilichamen en daar kleurstoffen aan te koppelen, kunnen we bepaalde biomerkers zichtbaar maken – het eiwit PD L1, bijvoorbeeld. Die biomerker voorspelt of immuuntherapie bij die bepaalde tumor doeltreffend kan zijn. Voor deze niet zo eenvoudige test is geen terugbetaling voorzien. En men vergeet dat de valorisatie en kwaliteitsbewaking van de tests ook geld kosten.’

‘De overheid zal politiek economische en ethische keuzes moeten maken’, zegt Pauwels. ‘Ofwel houden we vast aan ons model van betaalbare gezondheidszorg voor iedereen, en dan moet de overheid extra investeren in diagnostiek. Ofwel aanvaardt men dat de patiënt meer moet betalen – en dan evolueren we naar klassegeneeskunde.’

‘Als we van elke tumor een volledig genetisch profiel maken, kunnen we elke patiënt de beste therapie voorstellen’

Eind september maakte de eerste medische drone een proefvlucht in het Antwerpse luchtruim. In de toekomst zullen drones worden ingezet om onder meer weefsel, bloed en medicijnen te vervoeren tussen de verschillende Antwerpse ziekenhuizen. Zo blijft het tijds verlies door de files beperkt. Het Antwerpse bedrijf Helicus staat in voor de transporten. De drones zijn tussen 20 en 25 kilo zwaar en vliegen tussen 90 en 150 meter hoogte, aan 60 km/u. Voor de veiligheid zijn ze uitgerust met een parachute en een sirene.

Q?

In december start de bouw van een nieuwe ziekenhuisvleugel, achter het hoofdgebouw. Werknaam: gebouw Q. Net als het personage Q in de James Bond-films zal gebouw Q voorzien zijn van de laatste hightech-apparatuur. Onder meer een gloednieuw operatie kwartier en de dienst intensieve zorgen zullen er worden ondergebracht. Zo kan het UZA blijven groeien en zich verder specialiseren in hoogcomplexe zorg en tegelijk het traject van de patiënt door heen het ziekenhuis zo aangenaam en logisch mogelijk maken.

Van 18 tot 24 december laat Vlaanderen zich weer van zijn solidairste kant zien, tijdens de Warmste Week van Music for Life. De UZA foundation is een van de goede doelen die je kan steunen. Zo geef je het wetenschappelijk onderzoek in het UZA een steuntje in de rug. Concreet financiert de UZA foundation projecten rond immuuntherapie bij kanker, celtherapie bij MS, het Moederen kindcentrum, detectie van hartzwakte bij kankerpatiënten, zeldzame ziekten en het multidisciplinair pijncentrum.

www.uzafoundation.be

WARMUZA 30 november

Op zaterdag 30 november is iedereen welkom op WARMUZA. Medewerkers leggen zij aan zij met onze jongste patiënten een loopparcours af door heen het UZA. Van 13 tot 16 uur zijn er optredens, kerstkraampjes en kan

SuperSaskia!

je genieten van soep en pizza. De opbrengst gaat via de UZA foundation naar middelen om onderzoeken en opnames bij kinderen aangenamer te maken en hen nog beter voor te berei den met psycho-educatief materiaal.

Een voedzame babbel

Voor patiënten met kanker is ondervoeding een reëel risico. Met de lunch-klapkar wil het Multi disciplinair Oncologisch Centrum (MOCA) daar iets aan doen. De klapkar combineert een lekkere voedzame lunch met een gezellige babbel. Ze gaat vanaf oktober rond bij de patiënten van het oncologisch en hematologisch dagcentrum, dankzij de steun van de Stichting Tegen Kanker.

Saskia Verhulst, verpleegkundige op de dienst intensieve zorgen, heeft als eerste verpleegkun dige in België een Daisy-award ontvangen. Die internationale award erkent verpleegkundigen voor hun buitengewone zorg, hun empathisch vermogen en klinische vaardigheden. Hij werd in het leven geroepen door het Ameri kaanse echtpaar Barnes, wier zoon Patrick op zijn 33e overleed aan een auto-immuunziekte. Het echtpaar wil op die manier verpleegkundigen

over heel de wereld bedanken. Ziekenhuizen die Daisy-awards uitreiken, engageren zich om hun verpleegkundigen goed te ondersteunen. Het UZA zal vier keer per jaar een Daisyaward uitreiken. En net zoals dat bij Saskia het geval was, zal dat gebeuren op basis van getuigenissen van patiënten en hun familie over hun verblijf in het ziekenhuis.

Als de patiënt niet (meteen) wakker wordt

‘ Vaak is het een kwestie van afwachten’

Een hartstilstand, een hersenbloeding, een ongeval – allerlei oorzaken kunnen patiënten in een comateuze toestand brengen. Hoe worden ze in het UZA opgevolgd? ‘We doen er alles aan om patiënten uit hun coma te krijgen’, zegt neurologe dr. Ingrid Baar van de dienst intensieve zorg.

Coma lijkt van buitenaf erg op slaap’, zegt dr. Ingrid Baar. ‘Er is een gedaald bewustzijn en een verminderde aandachts functie. Alleen is een comateuze patiënt niet wekbaar en is er geen interactie met de omgeving.’ In het geval van een natuurlijk coma is die toestand spontaan opgetre den, bijvoorbeeld door hersen beschadiging. Een kunstmatige coma wordt doelbewust tot stand gebracht met behulp van slaap middelen en pijnstillers.

Die patiënten zien wij niet als “comapatiënten” – we proberen hen zo snel mogelijk stabiel te krijgen en alle orgaanfuncties intact te houden. En we doen er alles aan om hen niet comateus te laten overleven.’

Hoe verloopt de opvolging bijvoorbeeld bij een patiënt met een hartstilstand? ‘Tijdens de hartstilstand krijgen de hersenen geen zuurstof meer. Dat leidt tot bewustzijnsverlies. Als de doorbloeding niet snel hersteld wordt, ontstaat hersen schade – en die is onomkeerbaar. Daarom is snelle reanimatie zo belangrijk.

Wanneer wordt bekeken of de patiënt wakker wordt?

‘Zodra de patiënt stabiel is, kijken we even wat er gebeurt als we de slaapmedicatie een half uurtje stopzetten. Wordt hij wakker, dan is dat uitstekend – blijkbaar is er geen of nauwelijks hersen schade. Vaak kan hij dan ook van de beademing af en wordt hij meteen verder behandeld op de dienst cardiologie.’

En als hij niet meteen wakker wordt?

Hoe wordt zo’n patiënt opgevolgd?

‘Coma is geen diagnose waar mee patiënten op intensieve zorg terechtkomen. Ze belanden hier met een hartstilstand, een hersentrauma na een onge val, een hersenbloeding of een ander bloedvatprobleem in de hersenen, auto intoxicatie door geneesmiddelen, een langdurig verlaagde bloedsuikerspiegel …

Na de reanimatie blijven veel patiënten in coma. Door de hart stilstand hebben de hersenen een eerste klap gekregen. Samen met de cardiologen doen we er alles aan om een tweede klap te vermijden. De cardioloog onderzoekt de patiënt en behandelt hem meteen. Werd de hartstilstand veroorzaakt door een dichte kransslagader, dan wordt die in het kathlab meteen opengemaakt. Op intensieve zorg krijgt de patiënt beademing en slaapmedicatie en houden we zijn lichaamstemperatuur onder 36 graden. Dat doen we ook omdat koorts de hersenen de gevreesde tweede klap kan toebrengen.’

‘Soms wordt hij heel woelig en verward wakker en krijgt hij spierschokken. Dan brengen we hem weer in slaap. Je weet dan dat er hersenschade is, maar nog niet hoe groot. Voor de prog nose is er vooral tijd nodig: het is een kwestie van afwachten. We zetten ook onderzoeken in. Met een elektro encefalogram (EEG) – een hersenfilmpje – screenen we de hersenactiviteit: reageert de patiënt op pijnprikkels? Deed zich na reanimatie een epilepsie voor, wat op hersenschorsbescha diging kan wijzen? Daarnaast is er de SEPP test: om te kijken of de zenuwbanen nog werken, prikkelen we een vinger met een elektrisch signaal. Komt dat niet in de hersenen door, dan is er ernstige schade.’

De revalidatie begint al in de acute fase, op intensieve zorg

Is beeldvorming een optie?

‘Een MRI scan is belastend en arbeidsintensief en nemen we alleen in twijfelgevallen. We leren immers ook al heel veel uit het klinisch onderzoek: als de patiënt op dag drie na het stopzetten van de slaapmedicatie niet reageert op pijn, als de pupillen niet reageren op licht en er geen knipperreflex is, is de prognose slecht. Vertoont de patiënt wat meer reactie, is hij stabiel genoeg en geven andere onderzoeken geen zekerheid, dan doen we een MRI scan. Die vertelt ons hoe de hersenkernen en de hersenschors eraan toe zijn en of de wittestofbanen – die de neuronen met elkaar verbinden –nog intact zijn.’

Als de patiënt wakker wordt met hersenschade, wordt dan al meteen aan revalidatie gedacht?

‘Vroege revalidatie zorgt voor sneller herstel. Daarom begint ze al in de acute fase, op intensieve zorg: het revalidatieteam pro beert de spierkracht te behouden

en gewrichten soepel te houden, bijvoorbeeld met bedfietsen of andere toestellen. Later wordt op de dienst neurologie beke ken wat de patiënt aankan en wordt met de ergotherapeuten en kinesitherapeuten een behandelplan opgemaakt.’

Wat als de patiënt na een week nog in coma is?

‘Dan ziet dat er meestal niet goed uit. Alleen bij een hersentrauma na een ongeval zie je wel eens dat patiënten na drie maanden nog wakker worden. Bij een hartstil stand is dat anders: als de patiënt op dag 7 nog niet wakker is, is de kans dat hij nog ontwaakt kleiner dan 1 procent.’

Dat is een harde dobber voor de familie?

‘Mijn collega’s en ikzelf gaan van bij het begin in gesprek met de familie. Als er geen uitzicht is op verbetering, hebben levensverlengende behandelingen geen zin meer. Want wat is de levenskwaliteit van een leven

in comateuze toestand? Soms wil de familie de behandelingen niet stopzetten, bijvoorbeeld om religieus culturele redenen, en wacht ze liever af. De pa tiënt wordt dan verzorgd op de dienst neurologie. Gaat hij verder achteruit, dan bespreken we de situatie opnieuw. Als de familie dat wil, kan de patiënt vervol gens eventueel terecht in een gespecialiseerd comaproject.’

Vaak gaat de familie wél akkoord om de behandeling stop te zetten?

‘Het is op zo’n moment heel waar devol als de familie weet dat hun naaste het ook zo had gewild – zo had onze broer niet willen voortle ven. Daarom is het zo belangrijk dat mensen tijdig met elkaar over het levenseinde praten. In onze familie was dat heel normaal: ik praatte erover met mijn ouders, met mijn oma … Wat betekent levenskwaliteit voor jou? Welke wensen en voor keuren heb je? Dat maakt het voor je naasten gemakkelijker om moeilijke beslissingen te aanvaarden.’

Jongeren en alcohol: hoeveel is te veel?

Spoedafdelingen zien steeds jongere tieners met alcoholintoxicatie binnen komen. Een op drie 17- tot 18-jarigen doet minstens een keer per maand aan bingedrinken, erg veel drinken op korte tijd. Nochtans is alcohol juist voor jongeren extra schadelijk. Wat kunnen we doen?

Sinds 2008 houdt het Intermutualistisch Agentschap (IMA) bij hoeveel jongeren er in België als gevolg van alcoholin toxicatie – letterlijk vergiftiging door alcohol – in het ziekenhuis belanden. Vanaf 2014 was er een lichte daling maar in 2017 werd een triest record gehaald. Bij de 18 jarigen waren er ruim zes opnames per dag, bij de +18­jarigen nog meer. Sommigen zijn amper 12 jaar oud en ook tussen jongens en meisjes is er geen onderscheid meer. UZA kinderintensivist prof. dr. Jozef De Dooy is een van de artsen die aan de alarmbel trekt. Hij is actief in een onderzoeksgroep naar alcoholproblematiek bij jongeren, in samenwerking met prof. dr. Guido Van Hal, prof. dr. Inge Glazemakers (Univer siteit Antwerpen) en dr. Michiel Callens (IMA).

Waarom is alcohol zo slecht voor jongeren?

‘Alcohol is voor niemand gezond, maar doordat jongeren nog in volle ontwikkeling zijn, kan alcohol een nefaste invloed hebben, voornamelijk op de ontwikkeling van de hersenen. Wie op jonge leeftijd met alcohol begint, heeft ook meer kans om er als volwassene verslaafd aan te raken.’

De leeftijdsgrens voor alcohol is sinds 2009 wettelijk vastgelegd op 16 jaar voor bier en wijn en op 18 jaar voor sterke drank. Helpt dat dan niet?

‘Het effect van die strengere wet geving moeten we nog afwachten, maar een leeftijdsgrens is hoe dan ook niet zaligmakend. Zo’n verbod kan je altijd omzeilen, door een ouder iemand om drank te sturen bijvoorbeeld. Daarom

is bewustmaking volgens mij nog belangrijker. Jongeren moeten goed geïnformeerd zijn en op een goede manier met alcohol leren omgaan.’

Wat kunnen ouders en andere betrokkenen doen?

‘De eerste stap is erover praten. Bespreek samen vanaf wanneer je vindt dat een glas op een feestje kan. Bespreek wat er kan gebeu ren op een fuif, hoe je kan omgaan met de sociale druk van zo’n situatie. Maar praat ook over de gevolgen van alcoholgebruik.’

Wat is dan een gezonde manier van omgaan met alcohol voor een jongere? ‘Je mag al eens een pintje drinken op je zeventiende, als je daar verantwoord mee om kan gaan. Maar onderschat de gezond heidseffecten en de gevaren van alcohol niet. Het is een drug als alle andere, met als enige verschil dat hij maatschappelijk meer aanvaard is.’

Gevolgen voor jongeren?

Naast de risicofactoren die ook voor volwas senen gelden, heeft alcoholgebruik voor jongeren ook specifieke negatieve gevolgen.

Op korte termijn:

• sneller dan volwassenen een black-out krijgen of bewusteloos raken

• meer risicovol seksueel gedrag

• hoger risico op ongevallen, verwon dingen, geweld en zelfverwonding

• verband met suïcide, depressie, spijbelen, verminderde school prestaties, vechten, vandalisme, kritiek van vrienden en gebroken vriendschappen

Omdat jongeren heel speci fieke risico’s lopen, volgen ze best deze richtlijnen:

• Jongeren onder de 18 jaar drinken best geen alcohol.

• Jongvolwassenen tussen 18 en 24 jaar drinken bij voorkeur minder dan de richtlijn voor volwassenen. Dat betekent niet meer dan 10 standaardglazen

per week. Wil je geen risico lopen, dan drink je beter geen alcohol. Als je wel alcohol drinkt, spreid je het gebruik best over meerdere dagen in de week en drink je een aantal dagen niet.

Bron: Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs – VAD

Hoe worden jongeren opgevolgd nadat ze dronken in het ziekenhuis zijn beland? ‘In België worden ze vooral medisch behandeld. Eens de alco hol uit hun systeem is, wandelen ze hier gewoon buiten. Wij pleiten al langer voor een opvolgpro gramma zoals in Nederland met aandacht voor medische, sociale en psychologische aspecten, om te voorkomen dat die jongeren hervallen. Zeker dat sociale en psychologische luik is belangrijk, want de omgeving bepaalt mee hoe het alcoholgebruik evolueert. Ouders die zich zelf beter bewust zijn van de impact zullen mis schien ook duidelijkere grenzen stellen en hun kind ondersteunen om andere keuzes te maken.’

• ontwikkelingsstilstand bv. in het leren omgaan met succes en mislukkin gen, het construeren van een eigen identiteit, …

Op lange termijn:

• hersenschade: een verstoorde ontwikke ling in werkgeheugen, verbaal geheugen en aandacht na langdurig bingedrinken

• meer kans op problema tisch alcoholgebruik

• meer kans op gebruik van tabak en drugs en ander probleemgedrag

• verhoogde kans op borstkanker (bij meisjes)

Bron: Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs – VAD

Alles is relatief, behalve je nachtrust.

Einstein was een briljant uitvinder die als geen ander wist hoe krachtig de combinatie is van creativiteit en wetenschap. Equilli verbindt beide kwaliteiten in haar matrassen. Het resultaat? Een volledig gepersonaliseerde matras met unieke slaapgarantie. Je hoeft geen Einstein te zijn om te bedenken wat de voordelen voor u zijn. Want een goede nachtrust begint bij de juiste matras. Dat is een wetenschap!

ontwikkeld door wetenschappers individueel ingesteld obv Sleep Scan eenvoudig aanpasbaar na aankoop voorzien van unieke slaapgarantie

Ontdek Equilli bij de verdeler in je buurt of op onze website

Cornelis Bedding

Rumst

Mechelsesteenweg 8 2840 Rumst T: 015 32 08 55 ma - za: 10u - 18u zo: 14u - 18u do gesloten

Wommelgem

Herentalsebaan 417A 2160 Wommelgem T: 03 259 09 08 di - za: 10u - 18u zo: 14u - 18u ma gesloten

Belsele Lokersebaan 52 9111 Belsele T: 03 772 65 57 ma - za: 10u - 18u zo: 13u - 18u di gesloten

Dendermonde

Mechelsesteenweg 138 9200 Dendermonde T: 052 21 45 51 di - za: 10u - 18u zo: 14u - 18u ma gesloten

M U A Z G A

Delicate operaties

Ons gezicht is ons visitekaartje. Weinig medische ingrepen liggen dan ook zo gevoelig als een operatie aan het aangezicht of de schedel. Op de dienst mond-, kaak- en aangezichtschirurgie vormen precisiewerk, multidisciplinaire samenwerking en een menselijke aanpak de hoekstenen van elke behandeling.

www.maguza.be UZAnieuws UniversitairZiekenhuisAntwerpen

Schisisoperatie op latere leeftijd ‘Ik schrik een beetje als ik oude foto’s zie’

Prof. dr. Nasser Nadjmi, diensthoofd mond-, kaak- en aangezichtschirurgie

Dienst mond-, kaak- en aangezichtschirurgie (MKA), T 03 821 34 47.

Dr. Maarten Van Genechten, mond-, kaak- en aangezichtschirurg

Dr. Wouter De Vos, mond-, kaak- en aangezichtschirurg

Reconstructie na mondkanker

‘Een mooi resultaat is voor ons een erezaak’

Kanker in de mond is een hard verdict. Maar dankzij 3D-technologie en verfijnde operatietechnieken hebben ook patiënten met een gevorderde tumor een goede kans op genezing én een normaal leven achteraf.

Een 66 jarige man heeft al een hele tijd pijn in zijn mond en eet problemen, maar blijft een doktersbezoek maar uitstel len. Bij een controle bij de tandarts gaan de alarmbellen rinkelen. Die merkt een vreemde verharding in zijn tong op en verwijst hem door naar de dienst mond , kaak en aangezichtschirurgie (MKA). Een biopsie, een analyse van een klein stukje weefsel, bevestigt zijn ver moeden: er worden kwaadaardige cellen gevonden.

‘Op dat moment willen we vooral weten met welke kanker we te maken hebben en in welk stadium die zich bevindt’, zegt MKA­ chirurg dr. Maarten Van Genechten. ‘De patiënt ondergaat daarvoor een CT scan, een PET scan en een MRI scan. Bij deze patiënt blijkt het om een gezwel in de tong te gaan, dat doorgegroeid is in de onderkaak. Daarmee zit de kanker in stadium vier, het meest gevorderde stadium.’

Tijdens het wekelijkse MOC (Multidisciplinair Oncologisch

Consult) voor hoofd en halstumoren bespreekt het team welke behandeling de patiënt de beste kansen geeft. Van Genechten: ‘Bij zo’n bespreking zijn alle relevante specialismen aanwezig, onder meer neus keel oorartsen, een radiotherapeut en een oncoloog.’

Waarom ik?

MKA chirurg dr. Wouter De Vos brengt de patiënt het slechte nieuws. Al is er meteen ook een lichtpuntje: er zijn geen uitzaai ingen elders in het lichaam. ‘Zelfs gevorderde hoofd halstumoren zaaien niet gemakkelijk uit. Dat maakt dat ook die patiënten een behoorlijke kans op genezing hebben’, zegt De Vos. De diagnose komt hard aan bij de patiënt: waarom moet net mij dit over komen? ‘Deze kanker hangt heel vaak samen met roken en drinken’, zegt Van Genechten. ‘Het is niet fijn om dat te moeten vertellen, maar je kunt niet anders. Stoppen met roken is immers een absolute voorwaarde om te kunnen gene zen.’ De patiënt stemt in met de voorgestelde behandeling. De chirurgen prikken een datum voor de operatie, die zo snel

mogelijk wordt ingepland. Het is een ingrijpende operatie: ze zullen een deel van de tong en de mondbodem, een groot stuk van de onderkaak en een klein deel van de wang moeten verwijde ren. De reconstructie zal tijdens diezelfde ingreep gebeuren. ‘Voor die reconstructie moet je bot, spieren en huid op een andere plaats van het lichaam weghalen,

de zogenaamde donorplaats’, legt De Vos uit. ‘Dat kan in theorie op vier plaatsen: het kuitbeen, het schouderblad, de onderarm en de bekkenkam.’ Dat het UZA de vier technieken aanbiedt, is vrij uniek. Toevallig is dat niet. Van Genechten en De Vos planden hun buitenlandse opleidingen zo dat ze samen alle technieken beheersen. ‘Noem ons een chirurgische tan dem: we doen deze operaties altijd samen’, zegt Van Genechten.

Zelfs gevorderde hoofd halstumoren zaaien niet gemakkelijk uit

De chirurgen plannen elke operatie aan de hand van digitale 3D modellen

Beste optie kiezen

Welke techniek de voorkeur geniet, hangt af van de patiënt.

Van Genechten: ‘Veel oudere patiënten hebben bijvoorbeeld last van vernauwde aders in de onderbenen. Dan is het kuitbeen geen optie, want je hebt ook de ader en de slagader nodig. Als dat de enige techniek is die je kan aanbieden, sta je met je rug tegen de muur. Daarom is het een groot voordeel om alle technieken te beheersen: zo kun je elke patiënt de beste optie aanbieden, met optimale genezingskansen. Bij deze patiënt hebben we gekozen voor het schouderblad.’

De chirurgen plannen elke operatie aan de hand van digitale 3D modellen, gemaakt op basis van de eerder gemaakte scans. De Vos: ‘We willen vooral heel precies weten waar de tumor ligt. En ook de reconstructie plan nen we vooraf. Zo verliezen we minder tijd tijdens de operatie zelf, die hoe dan ook zwaar is.’ Met de 3D beelden kunnen ze de patiënt vooraf het verwachte resultaat van de ingreep laten zien. ‘Meestal kunnen we onze patiënten geruststellen’, zegt De Vos. ‘Zelfs als we een stuk huid moeten wegsnijden, zie je daar na

de reconstructie nog relatief wei nig van. Als aangezichtschirurg maken we daar een erezaak van.’

Elf uur opereren De uiteindelijke operatie duurt zo’n elf uur. Niet uitzonderlijk voor zo’n complexe ingreep. Zoals vaak bij een tumor in de mond worden ook de halsklieren preventief weggehaald. De eerste week na de operatie krijgt de patiënt sondevoeding om de naden in de mond te ontzien. Daarna leert hij onder begeleiding van de diëtist en de logopedist weer normaal eten en slikken en komt de kinesithe rapeut langs voor de revalidatie. Ook de verpleegkundigen en de wondzorgverpleegkundige spelen een belangrijke rol.

Twee weken na de operatie mag de patiënt naar huis. Daarmee is de behandeling nog niet voorbij: zes weken na de ingreep start de bestraling. En in een latere fase worden er tandimplantaten geplaatst. De meeste patiën ten blijven vijf jaar op controle komen: de kans op herval is helaas groot. ‘65% van de pati enten met mondtumoren is 5 jaar na de diagnose nog in leven, maar wij hebben met onze patiënten de ervaring dat die kansen nog een stuk beter liggen, zolang je het

gezwel maar breed genoeg weg snijdt. In die zin is dit dankbaar werk’, zegt De Vos.

De patiënt in kwestie herstelde goed. ‘Na verloop van tijd kon hij weer normaal eten en drinken. En ook aan zijn spraak hoor je niets meer. Hij heeft nog altijd zijn vertrouwde Antwerpse accent’, lacht De Vos.

‘Bloedvaatjes van nog geen millimeter’

Een delicate fase tijdens de mond reconstructie is de microchirurgie: de chirurg verbindt dan de ader en de slagader van het elders weg gehaalde weefsel met de grote halsvaten. ‘Met de hand naaien we dan bloedvaatjes aan elkaar die soms nog geen millimeter door snede hebben. Daarvoor gebruiken we draadjes die niet met het blote oog te zien zijn. Dat alles gebeurt onder een microscoop. Uiteraard is dat een erg delicate taak’ , legt dr. Wouter De Vos uit.

Dienst

mond-, kaaken aangezichtschirurgie (MKA)

De dienst telt elf artsen, twee secreta riaatsmedewerkers, gespecialiseerde ver pleegkundigen en een wondzorgverpleeg kundige. Ook de logo pedist, kinesitherapeut en diëtist zijn nauw bij de behandeling betrokken.

? +

De dienst MKA, die onder leiding staat van prof. dr. Nasser Nadjmi, biedt uiteenlopende behandelingen aan in het aangezicht, de schedel en het hoofd-halsgebied.

Speerpunten binnen de dienst zijn: • schisis (gespleten lip)

schedel- en aangezichtsafwijkingen

breuken in het aangezicht

kaakchirurgie

mondheelkunde

slaapapneu en snurken

chirurgische behandeling van mond kanker en andere hoofd-halskankers

over schisis vragen 5

aan prof. dr. Nasser Nadjmi, diensthoofd mond , kaak en aangezichtschirurgie

Schisis, de medische benaming van een gespleten lip, kaak en verhemelte, is vandaag perfect te behandelen. ‘Meestal zijn we al voor de leeftijd van zes jaar klaar met de belangrijkste operaties.’

1Wat is schisis?

‘Patiënten met schisis hebben een spleet in de lip, het kaakbeen of het verhemelte, of een combinatie daarvan. Velen hebben de drie samen. Met een gespleten verhemelte kun je moeilijker spreken en slikken: veel van die patiënten spreken ‘door hun neus’ en bij het eten kunnen ze voedsel of drank via de neus verliezen. Ook problemen met het gebit en de groei van het middengelaat komen voor. Toch wegen de gevolgen voor hun uiterlijk, de gespleten lip en vaak ook een scheve neus stand, vaak nog het zwaarst door. Gelukkig kunnen we ook dat perfect behandelen.’

2

Hoe behandelt de dienst MKA schisis?

‘Schisispatiëntjes moeten doorgaans een vijftal operaties ondergaan. Tussen de leeftijd van drie en achttien maanden corrigeren we de lip en de neus en sluiten we het verhemelte. Later reconstrueren we ook het kaakbeen. Waar mogelijk laten we de natuur een handje helpen. Zo voeren we op de leeftijd van drie maanden alleen maar een voorlopige ingreep uit om de lip te sluiten. Doordat de spleet in de lip en de kaak daarna vanzelf verkleinen, is de reconstructie die volgt op zes maanden minder ingrijpend.’

3 4 5

Wat maakt de behandeling in het UZA

uniek?

‘Wij zijn het enige ziekenhuis ter wereld dat robotchirurgie gebruikt om het verhemelte te sluiten. Met die techniek krijg je zelfs de fijnste zenuwen, spieren en bloedvaatjes haarscherp in beeld. Daardoor heb ik letterlijk geen enkele patiënt met achteraf nog een opening in het verhemelte en ontwikkelt de overgrote meer derheid een goede spraak. De meesten hebben geen logopedie nodig. Uniek is ook dat wij de reconstructie van de kaak al op de leeftijd van vijf jaar plannen. Meestal is dat maar tussen de leeftijd van acht à dertien jaar. Uit onze studies blijkt echter dat het geen nadelen heeft om die ingreep vroeger uit te voeren. Zo zijn de kinde ren ook al van hun schisis verlost nog voor ze naar het eerste leerjaar gaan.’

Hoe komt het dat kinderen met schisis vaak oorproblemen hebben?

‘Bij de meeste kinderen met schisis functioneren de spieren van het verhemelte niet optimaal. Daardoor is ook het mechanisme dat een gelijke druk creëert in de mond en het middenoor, verstoord. Dat leidt vaak tot vochtophoping in het middenoor, met oorontstekingen tot gevolg. Onbehandeld kan dat zelfs tot gehoorverlies leiden. De meeste patiënten krijgen daarom preventief oorbuisjes. Dankzij onze robottechniek heeft echter maar 1 op de 20 van onze patiënten na de leeftijd van twee jaar nog oorbuisjes nodig.’

Wie is er allemaal betrokken bij de behandeling?

‘Omdat er zo veel aspecten bij schisis komen kijken, is de behandeling multidisciplinair. Naast de MKA chirurg omvat ons team ook een kinderarts, een neus keel oor arts, een orthodontist, een audioloog, een logopedist en een geneticus. Ook de sociaal werker, de ver pleegkundigen en het secretariaat staan altijd klaar voor de patiënten en hun familie.’

Steven werd in zijn kindertijd verschillende keren geopereerd. ‘Ik vind het nog altijd fantastisch hoe goed ze mij in die tijd hebben geholpen.’

Steven koos voor een schisisoperatie toen hij 38 was

‘Blij dat ik de stap nog gezet heb’

Steven, die geboren werd met schisis, liep tegen de veertig aan toen hij alsnog besloot zijn verhemelte, kaak en tanden te laten corrigeren. ‘Een heel avontuur, maar vandaag ben ik er blij mee.’

Je moet al een geoefend oog hebben om te zien dat Steven, 48 intussen, met een gespleten lip, kaak en verhemelte ter wereld kwam. ‘Ik werd geboren met een grote ope ning in mijn bovenlip. In die tijd werd je dan nog onmiddellijk bij je moeder weggehaald en geope reerd. Toch vind ik het nog altijd fantastisch hoe goed ze mij in die tijd hebben geholpen. Ik onder ging dat eerste jaar drie opera ties – waarvan één op mijn eerste levensdag – en het resultaat was best geslaagd. Tijdens mijn tienerjaren volgden er weliswaar nog heel wat behandelingen om mijn gebit te corrigeren. Maar ik sprak normaal en ben nooit geplaagd geweest om mijn uiterlijk. In die mate dat ik mij er amper bewust van was. Als er toch eens iemand vroeg wat heb jij, vroeg ik ver baasd waar die het over had.’

Ingrijpende behandeling

En toch zette hij jaren later, intussen samenwonend en vader van twee dochters, alsnog de stap. ‘Tja, waarom toen? Ergens wilde ik het toch graag in orde hebben. Ook financieel hadden we toen meer ademruimte en mijn vrouw steunde mij volledig.’ Via via belandde hij bij prof. dr. Nasser Nadjmi. ‘Dat een collega arts, die nochtans dezelfde operaties deed, mij zonder aarzelen naar hem doorverwees, vond ik veelzeggend. En mijn eerste indruk van prof. Nadjmi was ook erg goed. Voorkomend en zorgzaam, maar ook eerlijk. Hij zei meteen dat het geen gemakkelijk traject zou zijn. Ik zag hem bij wijze van spreken overpeinzen hoe hij dit ging aan pakken (lacht).’

periode meldde ik me soms op goed geluk bij de balie aan met de vraag of ik prof. Nadjmi kon zien. Dan maakte hij altijd tijd vrij. Uiteindelijk kreeg ik een tijdelijke prothese om de opening op te vullen, waardoor die ongemakken al bij al snel verholpen waren.’ Bij een volgende operatie werd er opnieuw bot geïmplanteerd, deze keer uit de schedel. Toen groeide de opening alsnog toe.

Een nieuwe Steven

Prof. Nadjmi zei meteen dat het geen gemakkelijk traject zou zijn

Dat zijn gebit nog de sporen droeg van zijn schisis, ervoer hij niet als een probleem. ‘Mijn bovenste tandenrij had een afwij kende vorm. Rond mijn achttiende legde mijn tandarts uit dat dat te corrigeren was. Maar het zou volgens hem een erg ingrijpende behandeling zijn. Als jonge kerel die midden in het leven stond, had ik daar allerminst zin in.’

De behandeling, die in totaal een tweetal jaar duurde, had heel wat voeten in de aarde. Zo moest Stevens kaak aan één kant weker worden gemaakt en kreeg hij een staafje in zijn verhemelte geplaatst dat hij elke dag een beetje verder moest openvijzen. Dat was nodig om zijn verhemelte opnieuw open te maken, te verbreden en een normale vorm te geven. Intussen kreeg hij ook een beugel aangeme ten. Het bleek toen dat de kaak spleet en het voorste gedeelte van Stevens verhemelte nooit waren gereconstrueerd. Steven: ‘Na een aantal maanden vulde prof. Nadjmi de opening in mijn verhe melte en kaak op met bot uit mijn heup. Maar het bot groeide jam mer genoeg niet volledig opnieuw aan elkaar. Op de duur had ik veel last: ik kon niet normaal spreken en de opening moest regelmatig worden schoongemaakt. In die

Steven: ‘En dan volgde nog de kaakoperatie. Vooraf vroeg prof. Nadjmi me of hij ook mijn kin mocht corrigeren, voor een mooier resultaat. Na lang aarzelen heb ik toegestemd, want eigenlijk gaf ik daar niet om. Maar nadien was ik best tevreden over het resultaat. Ik heb het gevoel dat prof. Nadjmi elke patiënt behan delt alsof het zijn eigen kind is: alleen de perfectie is goed genoeg. Ik kan hem en zijn team alleen maar heel dankbaar zijn.’

Vandaag is Steven nog altijd blij dat hij alsnog de stap naar behan deling heeft gezet. Vrienden en familieleden reageerden erg posi tief. ‘Zelf schrik ik een beetje als ik naar foto’s van mezelf van voor de behandeling kijk’, geeft hij toe. Nadjmi steekt niet onder stoelen of banken dat de behandeling van Steven een huzarenstukje was. Hij bespreekt zijn casus wereldwijd op congressen. ‘En intussen is hij nog altijd even geïnteresseerd en bekommerd. Toen hij me belde voor dit interview, zei hij dat hij aan mijn stem kon horen dat mijn verhemelte nog mooi intact was. Zo is hij helemaal.’

Aangeboren schedelafwijkingen

‘ We laten de ouders niet wachten’

Kindjes met craniosynostose worden geboren met een schedel met een afwijkende vorm. ‘Dat is schrikken, maar gelukkig kunnen we er bijna altijd iets aan doen’, zegt neurochirurg dr. Mania De Praeter.

lk ouderpaar droomt van de perfecte baby. Bij een kindje met craniosynostose wordt dat ideale plaatje ruw verstoord: door dat een of meerdere schedelnaden zich te vroeg hebben gesloten, neemt de schedel een afwijkende vorm aan. Het kindje kan daardoor bijvoorbeeld een uitgesproken langwerpige schedel of net een heel brede schedel hebben. Vaak heeft dat ook gevolgen voor de bovenste helft van het aangezicht.

‘Voor ouders is zoiets natuurlijk een grote schok’, zegt neurochirurg dr. Mania De Praeter. ‘We zorgen er dan ook voor dat we zo’n patiëntje altijd binnen de paar dagen kunnen zien, want je wil die mensen niet laten wachten. Ook kinderartsen drukken we op het hart dat ze snel bij ons terecht kunnen, ook bij twijfel. We werken heel laagdrempelig.’ MKA chirurg dr. Herman Vercruysse: ‘Hoe sneller de ouders tot bij ons komen, hoe liever. Dan

kunnen we hen geruststellen en stap voor stap voorbereiden op de ingreep.’ De afwijkende schedelvorm wordt gecorrigeerd tot een normaal uitziend hoofd. In zeldzame gevallen is chirurgie ook noodzakelijk omdat er een over druk in de hersenen ontstaat.

Erg

gespecialiseerde chirurgie

De meeste baby’s ondergaan de operatie rond de leeftijd van zeven maanden. ‘De neurochirurg en de MKA chirurg staan dan samen aan de operatietafel. Vorige week hadden we nog een erg complexe ingreep, die we zelfs met vier chirurgen hebben uitgevoerd’, zegt prof. dr. Nasser Nadjmi, diensthoofd MKA. De Praeter: ‘Onze specialiteiten ontmoeten elkaar letterlijk ter hoogte van het voorhoofd. De schedel is het terrein van de neurochirurgie, de zone van de oogkassen meer het domein van de MKA chirurg.’

Jaarlijks worden in België maar zo’n tachtig patiëntjes met craniosynostose geboren. Het gaat dan ook om erg gespecialiseerde chi rurgie, die maar een tiental Belgi sche ziekenhuizen aanbieden. De Praeter voert de operatie al zo’n twintig jaar uit. In 2015 introdu ceerde ze de behandeling samen met Nadjmi in het UZA.

Sinds kort werken beide diensten nog nauwer samen om de patiëntjes

de beste behandeling te bieden. De Praeter: ‘We stippelen nu ook samen het behandelingstraject uit en hebben maandelijks een gemeen schappelijke raadpleging. Ook andere kinderen met een afwijkende schedelvorm, meestal het gevolg van een voorkeurshouding waarbij baby’s hun hoofd telkens naar één kant draaien, zijn daar welkom.’

Opvolging tot zestien jaar Steeds vaker verlopen de opera ties minimaal invasief, waarbij de chirurg maar enkele kleine sneetjes hoeft te maken. Hoe vroeger de ouders hulp zoeken, hoe groter de kans dat dat mogelijk is. Na de ingreep volgt het team de kinderen nog op tot de schedel volgroeid is, tot de leeftijd van ongeveer zestien jaar. Vercruysse: ‘De meeste kindjes houden er alleen een litteken aan over, dat meestal verstopt zit onder het haar.’ Anders is de situatie als de kinderen lijden aan een syndroom, waarbij de schedelafwijking gepaard gaat met andere problemen en soms heel ernstige afwijkingen in het gezicht. ‘In dat geval proberen we het uiterlijk van de patiënt zoveel mogelijk te normaliseren, maar moeten we veel bescheidener zijn in onze ambities. Die syndromen zijn gelukkig wel zeldzaam: we zien jaarlijks maar enkele nieuwe patiëntjes’, aldus Vercruysse.

I, Robot

ijn vakantieliteratuur van de voorbije zomer: “I, Robot” van Isaac Asimov, een science fiction boek uit 1940, en “China’s new normal” van Pascal Coppens uit 2019, voor westerlingen een futuristisch boek over hoe China de standaard zet voor innovatie.

In het boek van Asimov is de centrale figuur Robbie, een robot uit 1996 die niet kan spreken en ondertussen, in 2052, ook olie verliest. Hij stamt uit de periode dat robots nog supergespeciali seerd waren en werd ontworpen als industrie arbeider. Aangezien hij geen ziel heeft, kan hij niet beschouwd worden als een mens. Stom en lekkend wordt hij tweedehands verkocht als kinder verzorger. In de zorg kan ieder een terecht. In het boek worden mensen voor alles afhankelijk van robots. Het is maar science fiction.

Eigenaardig genoeg is er in de

Chinese gezondheidszorg een gelijkaardige tendens: de modale Chinees vertrouwt zijn dokter niet en verwacht ook geen gesprek in vertrouwen. Hij vertrouwt eerder de technologie. De modale Chinees gaat op consultatie bij de app Good Doctor, die met artificiële intelli gentie een consultatie gemiddeld afrondt op 26 seconden en de medicatie thuis levert binnen het uur. Het is maar realiteit.

Asimov voorspelde een door technologie gedomineerde samenleving, gebaseerd op de Amerikaanse innovatiekracht. Die is aan het verschuiven naar China. Een goed – of slecht – voorbeeld is General Electric, o.a. een van de grootste producenten ter wereld van medische apparatuur. GE is nog opgericht door Thomas Edison en was in 1996, toen de fictieve robot van Asimov ontworpen werd, de onderneming met de grootste beurswaarde ter wereld. Toen begon het te besparen op innovatie

en wetenschappelijk onderzoek. Ze vergaten dat Edison de onderneming had gesticht met innovatie als hoeksteen. De besparing op innovatie is nefast gebleken: GE maakt nu zelfs geen deel meer uit van de Dow Jones omdat zijn beurswaarde te laag geworden is. In België behoren artsen nog tot de meest vertrouwde beroepsgroepen en maken ze nog tijd voor persoonlijk contact met hun patiënt. Geen Chinese toestan den dus. Nu nog zorgen dat eigen onderzoek en ontwikkeling voor overheid, bedrijfsleven en kennisinstellingen een prioriteit wordt. Anders worden we op lange termijn toch afhankelijk van Chinese robots.

Johnny Van der Straeten Gedelegeerd bestuurder

UZA vergelijkt behandelingen

Spaanse pepers tegen lokale zenuwpijn?

Naar schatting 6 tot 8 procent van de volwassenen heeft last van zenuwpijn. Die wordt meestal behandeld met orale medicatie. Het UZA trekt nu een vergelijkende studie om te onderzoeken of huidpleisters bij lokale zenuwpijn even goed werken. ‘We willen vooral nagaan of ze ook de levenskwaliteit van de patiënt verbeteren’, zegt prof. dr. Guy Hans.

Zenuwpijn of neuropa thische pijn ontstaat doordat een of meer zenuwen beschadigd of bekneld raken – door een val, maar bijvoorbeeld ook door een chirurgische ingreep of radiotherapie. Patiënten hebben last van pijnscheuten, prikkelingen of een branderig pijngevoel. Vaak slapen ze heel slecht, functione ren ze minder goed op het werk of hebben ze last van gemoedsstoor nissen. Prof. dr. Guy Hans, coör dinator van het multidisciplinair pijncentrum van het UZA: ‘Een duidelijke oorzaak voor de zenuw pijn is er niet altijd. Ook als de zenuw niet blijvend is aangetast, kan hij toch abnormaal blijven reageren. Denk bijvoorbeeld aan gordelroos (zona), een virale infectie die de gevoelszenuwen aantast: de infectie gaat na een paar weken over, maar patiënten kunnen nog jaren later met pijn blijven zitten.’

Niet groter dan A4’tje Zenuwpijn is moeilijk te behande len. Gewone pijnstillers werken

maar beperkt. Standaard wordt zenuwpijn behandeld met orale medicatie die inwerkt op het zenuwstelsel. Die zogenoemde systemische medicatie komt in de bloedbaan terecht en heeft effecten op het hele lichaam. Een flink deel van de patiënten voelt zich daarmee niet geholpen: soms duurt het lang voor de medicijnen werken, soms werkt het voor geschreven middel niet en moet de arts andere geneesmiddelen proberen, soms verdragen ze de bijwerkingen niet.

‘Recent zijn we twee types

de aangedane zenuw. Die pijnlijke huidzone is duidelijk afgebakend en niet groter dan een A4’tje. In dat geval hebben we het over gelokaliseerde neuropathie (LNP) of lokale zenuwpijn. Van de pa tiënten met zenuwpijn valt 50 tot 60 procent onder dat type.’

Huidpleisters hebben minder bijwerkingen en zouden dus meer levenskwaliteit moeten bieden

zenuwpijn gaan onderscheiden’, zegt prof. dr. Guy Hans, die zelf betrokken was bij het tot stand komen van de nieuwe definiëring van deze types zenuwpijn. ‘Bij het ene type zijn de zenuwen op meerdere plaatsen in het lichaam aangedaan. Denk aan de zenuw pijn die samenhangt met diabetes: gaandeweg worden alle zenuwen in beide benen aangetast, te beginnen bij de kleinste zenuwen in de tenen. Bij het tweede type blijft de zenuwpijn beperkt tot één huidzone die overeenstemt met

Peper op de huid Het onderscheid is belangrijk voor de behandeling. Bij lokale zenuwpijn bestaan er namelijk alternatieven voor de standaard medicatie. Prof. dr. Guy Hans: ‘We kunnen op de pijnlijke huid zone een pleister aanbrengen met lidocaïne of capsaïcine. Die pleis ters kunnen op zichzelf worden gebruikt of worden gecombineerd met veel lagere dosissen van de standaardmedicatie. Die alterna tieve behandeling heeft dus geen of veel kleinere bijwerkingen – en zou de patiënt een betere levens kwaliteit moeten bieden.’

De pleister met lidocaïne kan de patiënt gemakkelijk zelf op de pijnlijke huidzone aanbrengen: hij mag 12 uur per dag blijven zitten. De behandeling met capsaïcine – een synthetische variant van het bestanddeel van Spaanse pepers –gebeurt in het dagziekenhuis: een uur lang geeft de huidpleister op de pijnlijke zone een hoge dosis capsaïcine af. Als de behandeling aanslaat, geeft ze tot 12 weken pijn verlichting en kan ze zo nodig om de drie maanden worden herhaald.

Veel wetenschappelijk onder zoek over de effectiviteit van de behandeling met pleisters is er

nog niet. Daarom heeft het UZA met andere Belgische pijncentra een vergelijkende studie opgezet. In de Pelican studie, waarvan prof. dr. Guy Hans hoofdonder zoeker is, worden drie genees middelen met elkaar vergeleken: een oraal systemisch middel, een pleister met lidocaïne en een pleister met capsaïcine. ‘We wil len nagaan of de pleisters de pijn even goed en even snel verlichten, of de patiënten ze beter verdragen en – vooral – of ze een hogere levenskwaliteit ervaren.’

Deelnemen

aan de Pelican studie?

Ben je ouder dan 18, heb je last van lokale zenuwpijn en wil je eventueel deelnemen aan de Pelican-studie? Dat kan. De studie neemt ongeveer zes maanden in beslag en van jou wordt verwacht dat je in die periode zeven keer naar het ziekenhuis komt. Hou er wel rekening mee dat het om een gerandomiseerde studie gaat: de deelnemers worden verdeeld in drie groepen en je weet vooraf niet of je uiteindelijk een pleister met lidocaïne, een pleister met capsaïcine of een systemische behandeling zult krijgen.

www.uza.be/pelican of T 03 821 47 37

Artsen en verpleegkundigen hebben zo hun eigen methodes om moeilijke momenten tijdens een ziekenhuisbezoek te verzachten.

Ziekenhuispaspoort voor kinderen Een beetje minder bang

Liefst bij mama op schoot tijdens een prik? K3 in de oortjes om dat lastige onderzoek net iets minder lastig te maken? Chronisch zieke kinderen kunnen het voortaan zelf aangeven in hun ziekenhuispaspoort.

Een verdovende pleister, een grappige dieren muts of afleiden met een prentenboek: artsen en verpleegkundigen hebben zo hun eigen methodes om moeilijke momenten tijdens een ziekenhuis bezoek te verzachten. Sinds kort is daar een nieuw instrument bij gekomen: een ziekenhuispaspoort voor kinderen met een chronische of langdurige ziekte. Het initiatief komt van pedagogisch medewer ker Lotte Marnef. ‘Ik vroeg me af hoe we onderzoeken voor de kin deren aangenamer kunnen maken en ontdekte dat het Universitair Medisch Centrum Groningen gebruik maakt van zo’n paspoort. Zij waren graag bereid om ons op weg te helpen.’

Als een kind minder angstig is, verloopt een onderzoek of prik vanzelf vlotter

Het resultaat is een compact, leuk boekje dat in een plastic hoesje past, zodat het op een officieel document lijkt. Kinderen kunnen er van alles in noteren: hoe ze reageren als ze bang zijn, wie ze op dat moment het liefst bij zich hebben, wat de zorgverlener

kan doen om hen op hun gemak te stellen … ‘Door de kinderen die dingen zelf te laten beslissen, geef je hen de regie voor een stuk in eigen handen, wat de angst vermindert’, zegt Lotte. Achteraan zijn tips te vinden om moeilijke momenten te verzachten. Lotte: ‘We leggen de klemtoon op het positieve: wat helpt om je beter te voelen? Als we uitgebreid ingaan op wat niet leuk is, wordt de angst net groter.’ Het paspoort mikt op kinderen van de lagereschoolleef tijd die voor hun ziekte regel matig in het ziekenhuis moeten zijn. Het is de bedoeling dat ze het boekje zelf voorleggen aan de zorgverlener. ‘Uiteraard kan het een keer gebeuren dat de arts geen rekening kan houden met hun wensen, bijvoorbeeld bij een noodgeval. Dat vermelden we vooraan in het boekje.’

Cliniclowns

Initiatieven om ziekenhuisverblij ven voor kinderen aangenamer

te maken, zijn met de jaren alleen maar belangrijker geworden, weet diensthoofd pediatrie prof. dr. Stijn Verhulst. ‘Zo ook in het UZA, waar we almaar meer focussen op patiënten met chro nische en complexe ziekten. Veel van die kinderen moeten vaak in het ziekenhuis verblijven en lastige onderzoeken ondergaan. We vinden het heel belangrijk dat zo’n onderzoek zo comfortabel en pijnloos mogelijk verloopt. Ook zetten we al jaren in op initiatie ven om de ziekenhuistijd wat leu ker te maken: denk maar aan de ziekenhuisschool, de cliniclowns, de vrijwilligers …’

De aanstelling van een pedago gisch medewerker – intussen zijn het er twee – was op dat vlak ook een grote stap vooruit: zij orga niseren voor de kinderen allerlei activiteiten die hun aandacht even afleiden van hun ziekte, zoals een theatervoorstelling of een optre den. Ook de oprichting van een kinderraad blijkt een schot in de roos. Verhulst: ‘Die heeft al goede

ideeën opgeleverd, zoals zieken huismaaltijden meer afstemmen op kinderen.’

Comfort van kind primeert Kindvriendelijke zorg wordt vandaag vanuit allerlei hoeken gestimuleerd. Zo subsidieert de overheid de aanstelling van een pijnverpleegkundige voor kinderen, die ondersteuning biedt op alle afdelingen waar vaak kinderen komen. En ook JCI, een organisatie die internatio nale normen voor zorgkwaliteit bepaalt, legt de lat hoog. ‘Er zijn heel duidelijke richtlijnen wat het pijnbeleid voor kinderen betreft. Zo moeten wij als kinderarts bij elke raadpleging de pijn van onze patiënt een score geven. Daaraan zijn dan bepaalde maatregelen gekoppeld’, zegt Verhulst. Zorg op kindermaat vraagt om een bepaalde ingesteldheid: het comfort van het kind primeert op dat van de zorgverlener.

Verhulst: ‘Zo gebruiken we tegenwoordig een mengsel met lachgas om bijvoorbeeld de pijn van een prik te verzachten. Dat maakt een onderzoek natuurlijk wat omslachtiger. Maar dat is het absoluut waard. Niemand ziet graag kinderen of ouders die overstuur zijn.’

Ook het ziekenhuispaspoort vraagt een zekere tijdsinvestering. Maar Lotte verwacht dat die tijd zichzelf zal terugverdienen. ‘Als een kind minder angstig is, verloopt een onderzoek of prik vanzelf vlotter.’ Ze kreeg al veel enthousiaste reacties, maar beseft ook dat het project maar kan slagen als iedereen aan hetzelfde zeel trekt. ‘Dus ga ik langs op de spoed, op de MRI afdeling, bij neus keel oorziekten …

Overal waar kinderen komen, moeten de medewerkers weten waarvoor het boekje dient’, aldus Lotte.

VR-bril bereidt kinderen voor

Op safari door de jungle met een virtual reality-bril op je neus: je zou bijna vergeten dat je in een zieken huis bent. Het UZA heeft sinds kort een aantal van die VR-brillen in huis. Ze zijn onder meer bedoeld om kinderen voor te bereiden op een MRI-onder zoek. Daarvoor biedt het UZA twee filmpjes aan, met acteerwerk van onder andere Henny Seroeyen en Tuur De Weert. Die nemen de kinderen verhalenderwijs mee naar de MRI-afdeling. ‘Met dank aan de filmschool RITCS: enkele studenten hebben de filmpjes kosteloos voor ons gemaakt, van script tot montage. Het resultaat is heel geslaagd: voor de kinderen voelt het echt alsof ze al eens in de MRI-tunnel zijn geweest’, zegt pedago gisch medewerker Lotte Marnef.

Daarnaast wil het team de brillen ook inzetten als afleiding tijdens een onderzoek of gewoon als ontspanning.

Volg een gratis opleiding

Kan jij een leven redden?

Weet jij wat je moet doen als iemand ernstig gewond of buiten bewustzijn is? 112 bellen is een goede reflex, maar door zelf al de eerste zorgen te geven, wordt de kans op een goede afloop nog groter.

Rode Kruis Vlaanderen wil ieder een stimuleren om de basis kneepjes van eerste hulp onder de knie te krijgen. Daarom kun je als particulier bij het Rode Kruis gratis eerstehulpopleidingen volgen. Kennis van eerste hulp kan een groot verschil maken en zelfs levens redden. Op www.rodekruis.be/opleidingen vind je een overzicht van de opleidingen in je buurt. We geven je alvast deze basistips mee:

Eerste hulp bij ernstige bloedingen

1. Laat het slachtoffer drukken op de wonde.

2. Trek indien mogelijk wegwerphand schoenen aan.

3. Laat het slachtoffer liggen.

4. Alarmeer 112.

5. Druk op de wonde met een drukverband, zwachtels of een propere handdoek.

Eerste hulp in een handige app

Rode Kruis Vlaanderen heeft een gratis app waarin je een schat aan – correcte – informatie vindt over eerste hulp. Een voorwerp in het oog, verdrinking, een overdosis drugs, hyperventilatie, een kwallenbeet enzovoort: de app vertelt je precies wat je moet doen. Daarnaast bevat de app een module waarmee je de basis van eerste hulp op je eigen tempo kan instuderen. Ook handig: een kaartje waarop je ziet waar in de buurt je een automati sche externe defibrillator (AED) kan vinden.

Download de gratis app ‘Eerste hulp – Rode Kruis’ via de app stores of via www.rodekruis.be/app.

6. Blijf druk uitoefenen tot de hulpdiensten aankomen.

Eerste hulp bij brandwonden

1. Was je handen en trek indien mogelijk wegwerphandschoenen aan.

2. Koel de brandwonde minstens 10 minu ten met stromend water.

3. Blijf koelen tot de pijn verlicht is.

4. Prik blaren niet open.

5. Is het een ernstige brandwonde? Bel 112 en leg een nat verband aan.

Eerste hulp bij huidwonden

1. Was of ontsmet je handen en trek indien mogelijk wegwerphandschoenen aan.

2. Spoel de wonde met stromend water

(als dat er niet is: reinig met een waterig, niet verkleurend ontsmettingsmiddel).

3. Wrijf eventueel lichtjes in de wonde om het vuil te verwijderen.

4. Droog de huid rond de wonde af.

5. Dek de wonde af met een wondpleister of kompres.

Reanimeren en defibrilleren

Elke dag worden 30 Belgen getroffen door een hartstilstand buiten het ziekenhuis.

Maar 5 à 10% van hen overleeft dat. Wordt een slachtoffer onmiddellijk gereanimeerd, en krijgt het hart binnen de eerste 3 tot 5 minuten een stroomstoot toegediend met een AED (automatische externe defibril lator), dan stijgt de overlevingskans met 50 tot 70%. Wat kun je doen?

1. Controleer het bewustzijn

2. Is het slachtoffer bewusteloos? Roep om hulp Open de luchtweg Controleer de ademhaling

3. Ademt het slachtoffer niet meer normaal?

Alarmeer 112. Laat iemand een automa tische externe defibrillator (AED) halen.

Start de reanimatie: geef 30 borstcom pressies gevolgd door 2 mond op mond beademingen tot de aankomst van de AED of de hulpdiensten.

Activeer de AED en volg de aanwijzingen.

Hervat de reanimatie: wissel 30 borst compressies af met 2 beademingen.

VAN VERVOER REGELEN TOT IN VERVOERING BRENGEN

WIJ ZORGEN ERVOOR

Thuiszorg nodig? Reken maar op CM. Van vervoer regelen tot een goeie babbel, we doen er alles aan zodat jij je altijd op-en-top thuis kan voelen. Ontdek onze diensten op cm.be/thuiszorg

CM. Jouw gezondheidsfonds.

Veertig jaar geleden, op 3 september 1979, opende het UZA zijn deuren voor de eerste patiënten. Toen telde het UZA 212 medewerkers. Vandaag staan we met 3900 voor jullie klaar. 36 collega’s van in de begindagen zijn er vandaag nog altijd bij. Het eerste jaar zagen we 240 poliklini sche patiënten per dag. Vandaag zijn dat er tien keer zo veel. Het UZA heette toen overigens nog anders: het AZA of Aca demisch Ziekenhuis Antwerpen. In 1985 werd het AZA het UZA.

40 jaar UZA

Wist jij dat het UZA in 1996 verscheen in het Suske en Wiske-album Robotkop? Toen nog met het oude logo op de gevel.

Weet jij waar deze toestellen ooit voor gebruikt werden? Een mobiele flitspaal, een bandrecorder en een multimeter misschien? Mis! Maar raad gerust nog wat verder … De oplossing vind je onderaan deze pagina.

Het UZA tekende door de jaren heen voor heel wat medische primeurs. Zo was het in 1985 onze spoedafdeling die de allereerste MUG in België uitstuurde. In 1986 kocht het UZA als eerste ziekenhuis in Vlaanderen een MRI-toestel aan. En in 2000 zetten we als eerste ziekenhuis in Vlaanderen de stap naar robotchirurgie.

A C B

A. Een beademingstoeste B. Een externe pacemaker C. Een EKG-toestel

Sperma-DNA-testing

Minder vruchtbaar door

Als het erom gaat koppels met vruchtbaarheidsproblemen aan een kindje te helpen, haalt het Centrum voor Reproductieve Geneeskunde (CRG) van het UZA alles uit de kast. Zo lopen we ver voorop als het gaat om de techniek van sperma-DNA-testing.

Koppels die zich in het UZA aanmel den omdat het niet lukt om zwanger te worden, ondergaan allerlei onderzoeken die een licht kunnen werpen op de oorzaak. Standaard worden de zaadcellen van de man getest op aantal, vorm en beweeglijkheid, maar in het UZA gaan we een stap verder. ‘We onderzoeken al een aantal jaar ook het DNA van de zaadcel len. Als het DNA beschadigd is, zijn er DNA breuken te zien’, zegt dr. Alessa Sugihara. Die DNA breuken verlagen de kans op een zwangerschap en zouden het risico op een miskraam doen toenemen.

Inseminatie overslaan?

‘Dat is in elk geval de algemene opvatting,’ gaat Sugihara verder. ‘Om helemaal zeker te weten wat die DNA breuken precies betekenen voor koppels die zwanger willen worden, doen we nu nog meer onderzoek. We brengen in kaart hoe de behandeling verder verlopen is bij de koppels die de afgelopen jaren sperma DNA testing hebben laten doen, en wat het resultaat van eventuele vruchtbaarheidsbehandelingen

Centrum voor Reproductieve

Dr. Alessa Sugihara, fertiliteitsarts

Prof. dr. Diane De Neubourg, diensthoofd van het Centrum voor Reproductieve Geneeskunde (CRG)

DNA-breuken in sperma?

was. Daarnaast onderzoeken we of die DNA breuken een rol spelen als alle andere onderzoeken geen echte oorzaak voor de vruchtbaarheidsproblemen aan het licht brengen. Zien we bij koppels met veel DNA breuken in dat geval minder succes bij inseminatie? We denken dat vanaf een bepaald percentage DNA breuken de kans erg klein wordt dat inseminatie lukt. Als we dat kunnen bevestigen, zouden we die stap kunnen overslaan en meteen overgaan op IVF. Maar dat moeten we wel zeker weten, want IVF is natuurlijk ingrijpender voor de vrouw.’

Wat DNA breuken in sperma kunnen betekenen, is een hot topic in de wetenschappelijke wereld. ‘Heel recent is er in het Verenigd Koninkrijk nog een onderzoek gepubliceerd waarin een link met herhaalde mis kramen werd gezien. Ook wat je eraan kan doen, is voer voor

discussie. Sommigen zeggen dat de man zes maanden antioxidan ten moet nemen om het probleem aan te pakken. Wij hopen in elk geval dat ons onderzoek een aan tal sterke conclusies oplevert.’

Niet invriezen

De sperma DNA test gebeurt in het fertiliteitslab van het UZA, door gespecialiseerde laboranten en biologen. ‘We behandelen het staal zodanig dat zaadcellen met breuken fluorescent worden en we het percentage zaadcellen met DNA breuken kunnen bepa len. In tegenstelling tot andere ziekenhuizen doen we de test op verse spermastalen. Andere labo’s vriezen de stalen soms in, maar wij hebben gezien dat het invriezen zelf ook breuken kan veroorzaken. De test op het verse staal geeft dus het meest correcte resultaat, maar het vraagt tegelijk veel inspanningen van de labomedewerkers.’

‘Beste IVF resultaten van Vlaanderen en Brussel’

Belrap (Belgian Register for Assisted Procreation) vergelijkt elk jaar de resultaten van de verschillende fertiliteitscentra, met name het aantal levendgeboren kinderen bij vrouwen en koppels die met medische hulp zwanger werden. ‘In het recentste rapport kwam het UZA als beste centrum van Vlaanderen en Brussel uit de bus’, zegt prof. dr. Diane De Neubourg, dienst hoofd van het Centrum voor Reproductieve Genees kunde (CRG). ‘We zijn misschien niet de grootste, maar we doen het wel beter dan de andere centra. We hebben zwaar ingezet op innovatie, zoals met de sperma-DNA-tests en we staan tegelijk heel dicht bij de patiënt. Daarnaast werken we ook continu aan de verbetering van onze kwaliteit.’

Een voorbeeld van dat streven naar kwaliteit, is het feit dat heel wat medewerkers examens afleggen bij de European Society of Human Reproduction and Embryology (ESHRE).

Kwaliteit in cijfers

1 per embryotransfer in een referentiepopulatie van patiënten jonger dan 36 jaar in hun eerst IVF cyclus, 2016 2 per embryotransfer voor de hele IVFpopulatie, 2016

41,1% 30,7%

kans op een levend geboren kind in het CRG-UZA1

Belgisch gemiddelde: 30,5%

kans op een levend geboren kind in het CRG-UZA2 Belgisch gemiddelde: 22,3%

‘Die Europese vereniging stelt standaarden op voor alle professionals die bij fertiliteitsbehandelingen betrokken zijn. Al onze embryologen hebben die examens afgelegd en we zijn een van de weinige centra waar ze ook allemaal geslaagd zijn. Naast zes embryologen hebben ook twee verpleegkundigen het ESHRE-certificaat behaald en een van onze gynaeco logen heeft het certificaat behaald voor reproductieve endoscopische heelkunde. Zo kan onze dienst beschik ken over de recentste wetenschappelijke kennis en werken we volgens de hoogste standaarden. Dat maakt ons uniek als fertiliteitscentrum.’

Tessa Moreels laboratoriumtechnoloog

‘In het labo klinische biologie doen we hematologische analyses van bloed – bloedgroepen bepa len, stollingsfactoren meten, … – en bio chemische analyses van serum, plasma, urine, hersenvocht en allerlei andere vochten. Eigenlijk de standaardanalyses die je ook bij de huis arts laat doen als je je niet goed voelt.’

Het labo klinische biologie is het grootste labo van het UZA. Elke dag komen honderden aanvragen binnen via het loket of de buizenpost – makkelijk 5000 op een week. Meer gespecia liseerde analyses gebeuren in een van de zijlabo’s in het UZA. Wij beheren ook de bloedbank en leveren zakjes bloed voor bloedtransfusies.

Spoedstalen – te herkennen aan het rode aanvraagformulier –krijgen altijd prioriteit. Op elk moment is een specifieke mede werker verantwoordelijk voor die spoedaanvragen.

Ook stalen van baby’s, in herkenbare tubes, krijgen altijd voorrang. Want baby’s kunnen zelf niet uitleggen wat er aan de hand is. We zijn ook altijd extra zuinig met die stalen, zodat ze zo weinig mogelijk geprikt moeten worden. Als we te weinig hebben om alle analyses te doen, overleg gen we met de arts welke analyses prioriteit hebben.

02 06

Het labo lijkt wel een kleine fabriek. Elk staal heeft een barcode en gaat via de trans portband automatisch naar de juiste analysetoestellen. Drin gende werkposten zijn 24 uur op 24 bemand. Routinewerk is het niet. Zeker ’s nachts niet, dan zijn we maar met twee en kan er van intensieve zorg of spoed van alles binnenkomen. Ook het onderhoud en de kwaliteitscontrole van de toestellen doen wij zelf.

Meestal gaan de resultaten gewoon in het systeem, maar als er echt alarmerende waarden zijn, dan bellen we meteen de arts. Omdat zoiets kritiek kan zijn voor de patiënt, bij een bloedvergifti ging of hele lage stollingswaarden bijvoorbeeld. Ook als voorheen stabiele parameters beginnen te variëren, is dat soms alarmerend.

Patiënten zien wij zelden, maar we kennen hen wel op onze manier. Wij vergelijken hun waarden altijd met de voorgaande en zijn blij als het de goede kant uitgaat. Bij sommige patiënten moet je de stalen op een heel specifieke manier behandelen om de analyses te kunnen doen. Na een tijdje weet je dat. Wij zijn onzichtbaar, maar we leven even goed mee. Ook als we bloed moeten leveren voor een spoedpa tiënt bijvoorbeeld, horen we graag dat die het gehaald heeft.

UZA Agenda

Activiteiten voor kankerpatiënten Patiëntenactiviteiten

Dag tegen Kanker 2019

Vier ziekenhuizen binnen het Helix-netwerk organiseren dit jaar samen de Dag tegen Kanker. Samen verwennen we de patiënten met kanker. Met steun van Kom op tegen Kanker

Locatie UZA, VIP-restaurant en Casa Callenta, Brasschaat

Info en inschrijven Deelname is gratis. Inschrijven is verplicht, via www.uza.be/activiteiten/patienten.

Seksualiteit en intimiteit bij kanker

Via deze infoavond brengen we graag het thema seksualiteit en intimiteit bij kanker onder de aandacht.

Locatie UZA, VIP-restaurant

Info en inschrijven Deelname is gratis. Inschrijven is verplicht, via www.uza.be/activiteiten/patienten of T 03 821 59 79.

17 28

november, 11 tot 13 uur

Café Lotuz

Gratis koffiemoment voor lotgenoten die een allogene stamceltransplantatie hebben gehad. Ook familieleden zijn welkom.

Locatie UZA, oncologisch dagziekenhuis en consultaties (route 105)

Info en inschrijven Inschrijven is niet nodig.

18

oktober, 10 tot 17 uur november, 19 tot 20 uur

november, 13.30 uur

Infonamiddag:

niertransplantatie en nierdonatie

Een infonamiddag over nier transplantaties en nierdonaties, georganiseerd door het nier transplantatieteam van het UZA.

Locatie UAntwerpen, Campus Drie Eiken, Aula O.05 (gebouw O), Universiteitsplein 1, 2610 Wilrijk / Parking 2

Info en inschrijven Deelname is gratis. Inschrijven voor 11 november via nefrologie@uza.be, T 03 821 34 21 of T 03 821 34 35.

november, 18.15 tot 20.30 uur

Vermoeidheid bij en na kanker

In deze infosessie kom je meer te weten over omgaan met vermoeidheid tijdens of na een kankerbehandeling. Deze sessie is bedoeld voor patiënten, ook de partner is van harte welkom.

Locatie UZA, VIP-restaurant

06 30

07 12

Herstellen na kanker – infoavond oncorevalidatie

Kom meer te weten over het oncorevalidatieprogramma. Dit programma helpt om uw fysieke en mentale kracht te herwinnen tijdens of na een kankerbehandeling.

Locatie UZA, VIP-restaurant

Info en inschrijven Deelname is gratis. Inschrijven is verplicht, via www.uza.be/activiteiten/patienten of T 03 821 59 79.

november, 19 tot 21 uur december, 12 tot 16 uur

Info en inschrijven Deelname is gratis. Inschrijven is verplicht, via www.uza.be/activiteiten/patienten.

Look good, feel better

Workshop verzorging voor kankerpatiënten om de nevenwerking van een behandeling te maskeren. Deze sessie is uitsluitend bedoeld voor patiënten.

Locatie Zorghotel Drie Eiken (gelegen naast UZA)

Info en inschrijven Deelname is gratis. Inschrijven is verplicht, voor 10 december, via www.uza.be/activiteiten/patienten of T 03 821 59 79. Ingeschreven, maar kan je toch niet komen? Verwittig ons telefonisch.

Zoals voor vele gezinnen was onze oma de draaischijf van de familie. Wanneer zij ziek werd, was het voor ons dan ook de evidentie dat zij de beste medische zorg verdiende. Met een klein hartje lieten we haar overbren gen naar de spoeddienst van het UZA. […] Wanneer zowel de spoedarts als het verple gend personeel zich niet alleen bekommerde om de medische toestand van ons ‘Metteke’ maar ook oog had voor haar comfort en persoonlijke grenzen, konden we opgelucht ademhalen. Oef, Metteke wordt niet alleen als patiënt maar ook als mens gezien. […] Niemand had zien aankomen dat onze oma uiteindelijk een maand gehospitaliseerd zou worden op de dienst Urologie D3. De zorgen en de aandacht die ze gedurende deze periode heeft gekregen, sloeg ons eerlijk gezegd met verstomming. Na eerdere negatieve ervaringen met andere zieken huizen, konden we voor het eerst met een gerust hart naar huis gaan. Voor het eerst was Metteke in goede handen. Het verplegend en verzorgend personeel had niet alleen oog voor de medische toestand van Metteke maar had ook oog voor haar comfort en even belangrijk – haar fierheid. Zo werden we als familieleden mee betrokken in het verzorgen van Metteke waardoor onze oma gedurende de opname haar fiere zelf kon blijven.

Helaas verslechterde de toestand van Metteke en werd na een spoedoperatie onze

grootste nachtmerrie werkelijkheid … Onze oma zou niet meer beter worden en was na de operatie zeer kritiek. Er volgde een helse week waarin snel bleek dat we Metteke alleen nog maar palliatief zouden kunnen behande len. Iemand verliezen gaat altijd gepaard met rauwe emoties maar nooit hadden we gedacht dat we in dat pijnlijk proces, zo warm omringd zouden worden door het verplegend en ver zorgend personeel. Hoe druk ze het misschien ook hadden… geen enkele vraag was te veel en stonden ze altijd paraat voor ons – dag & nacht. Op geen enkel moment hebben ze Metteke haar medische toestand, haar comfort en haar persoonlijke voorkeuren uit het oog verloren. Ze hebben onze tranen gedroogd, onze pollekes vastgehouden en hebben het mogelijk gemaakt om Metteke een warm afscheid te kunnen geven. […] Ze hebben het voor ons mogelijk gemaakt om in een helse week, nog intense en mooie momenten mee te maken. En daar ben ik ze eeuwig dank baar voor. […] Ik snap nog altijd niet hoe het mogelijk is maar ik besef dat sommigen jullie job nog altijd onderschatten. Weet bij deze dat wij ieder van jullie in ons hart dragen en tonnen respect hebben voor het verschil dat jullie iedere dag maken. Want ik begrijp maar al te goed dat in elke kamer van jullie afdeling, iemands “Metteke” ligt.

Het UZA mag verdomd fier zijn op zo een topteam! ♥ Bedankt voor alles.✶

Er staat een paard in de gang, jaja ... Op 13 september was dat echt het geval in het Moeder- en kindcentrum. Wie zou er nu niet smelten als er zo’n knuffeltherapie paardje naast zijn bed stond?

Vanaf nu fietsen onze patiëntjes door Parijs, Londen of New York. Samen met de Stichting tegen Kanker stimuleren we de kinderen zo om nog meer te bewegen tijdens hun behandeling in het ziekenhuis.

UZAnieuws UniversitairZiekenhuisAntwerpen uza_stories

‘Eeuwig dankbaar voor die mooie, intense momenten in een helse week’

In een pakkend facebookbericht vertelt Steffi over het verblijf van haar oma in het UZA.

Voor elke zelfstandige senior is de serviceresidentie Emerald Haven van Domitys de ideale omgeving om zich écht thuis te voelen. Elk (huur)appartement is afgestemd op aangenaam ouder worden. Bredere deuren, liften, in de hoogte aangepaste schakelaars en stopcontacten, badkamers met inloopdouche zorgen voor een groot comfort en veiligheid. De grote ramen brengen veel en aangenaam daglicht in de ruimte.

Kom tijdelijk verblijven in Emerald Haven. Een tijdelijk verblijf is al mogelijk vanaf enkele dagen tot 6 maanden, bij revalidatie/herstel, na een operatie, vakantie van de kinderen of mantelzorger, bij werken aan uw huis of lift en waarom niet, gewoon ter ontspanning.

WAT IS INBEGREPEN?

• gemeubeld privé-appartement met tv

• volpension-maaltijdformule (ontbijt, lunch en diner)

• bad- en bedlinnen

• deelname aan de activiteiten en toegang tot alle faciliteiten

• hotelservice (onthaal 8-20u, beddenopmaak,…)

• alle unieke troeven van DOMITYS

VERSCHILLENDE VERBLIJFSFORMULES

• Kennismakingsverblijf - 3 dagen 1 persoon: € 198 - 2 personen € 262 - 1 week 1 persoon: € 495 - 2 personen € 655

• Tijdelijk verblijven? - Dat kan via het ziekenhuis aan voordeeltarief: € 99/nacht/persoon en € 109/nacht voor 2 personen

PRAKTISCH

Nuttige telefoonnummers

• algemeen nummer UZA: T 03 821 30 00

• onthaal en opname: T 03 821 31 01

• patiëntenbegeleiding: T 03 821 37 00 (maatschappelijk werk, vrijwilligers, intercultureel bemiddelaar, transfercoördinator, levens-beschouwelijke begeleiding, tolken en tolken Vlaamse gebarentaal)

• ombudsdienst: T 03 821 31 60

• inlichtingen facturen: T 03 821 31 28

• school in het UZA: T 03 821 58 86

Herstellen in zorghotel Drie Eiken

Na een operatie kan je verder aansterken in zorghotel Drie Eiken, een comfortabel verblijf met professionele zorgvoorziening. Ook familie en vrienden kunnen er terecht voor overnachting vlakbij het UZA. Meer info en reservaties: www.drie-eiken.com, T 03 821 12 11

Gastenkamers Ter Weyde

Wil je in de buurt van het ziekenhuis overnachten, dan kan je terecht in onthaaltehuis Ter Weyde. Vrijwilligers bieden er een eenvoudig maar warm onthaal aan een billijke prijs. Ter Weyde bevindt zich op 200 meter van het UZA (Edegemsesteenweg 240, 2610 Wilrijk). Voor meer info: www.uza.be/terweyde, T 03 440 48 18.

Winkelgalerij

In de inkomhal vind je:

• de cafetaria, in de week open van 8.30 tot 20 uur; in het weekend en op feestdagen van 12 tot 20 uur

• een broodjeszaak, in de week open van 9 tot 14.30 uur

• een winkel Momen’to Shop Delhaize met een ruim aanbod verse voeding, drank, lectuur, geschenkartikelen … Open op weekdagen van 8.30 tot 20 uur. In het weekend en op feestdagen van 12 tot 17.15 uur.

• een bloemen- en pralinewinkel ‘Gift Shop’, open van maandag tot en met vrijdag van 11 tot 19:30 uur. In het weekend en op feest dagen gesloten.

• een bankautomaat

Restaurant

Het restaurant vind je op -1 op het einde van de bezoekersgang. Het is elke werkdag open van 11.30 uur tot 14 uur.

Meer info: www.uza.be Het UZA draagt het JCI-label voor veilige en kwaliteitsvolle zorg.

COLOFON MAGUZA · driemaandelijks tijdschrift van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen · jaar gang 31, april 2019 · Redactieadres: UZA, afdeling Communicatie, Wilrijkstraat 10, 2650 Edegem, communicatie@uza.be · Verantwoordelijke uitgever: Johnny Van der Straeten · Hoofdredacteur: Evita Bonné · Redactieraad: Mathias Allegaert, Sevilay Altintas, Bettina Blaumeiser, Evita Bonné, Nathalie Cools, Annick Deckers, Margot Hagendorens, Ivan Huyghe, Philippe Jorens, Katrijn Leemans, Eva Lion, Lotte Marnef, Hans Prenen, Ingrid Roosen, Kaat Siebens, Elke Smits, Caitlin Stabel, Dominique Trouet, Paul Van Aken, Ann Van De Velde, Miranda Van De Wiele, Jan Van Meerbeeck, Stijn Verhulst, Joris Verlooy, Barbara Willekens · Redactie & realisatie: Jansen & Janssen Creative Content, www.jaja.be · Fotografie: Frank Toussaint · Illustratie: p. 28: Klaas Verplancke Kruiswoordraadsel: Freddy Roegiest · Reclameregie: Media Surplus, www.media-surplus. be · De inhoud van de advertenties valt niet onder de redactionele verantwoordelijkheid van het UZA. Maguza wordt gedrukt op FSC-papier, afkomstig van duurzaam beheerde bossen.

ABONNEMENT

Wens je een gratis abonnement op Maguza, wil je een adres wijziging doorgeven of wil je het magazine niet langer ontvan gen? Bel 03 821 32 96 of stuur je naam en adres naar UZA, afdeling communicatie, Wilrijkstraat 10, 2650 Edegem, of surf naar www.maguza.be/abonnement. Je kan hier ook inschrijven op de gratis digitale nieuwsbrief van Maguza.

Doe mee en win!

Heb je het letterwoord ontdekt? Mail het dan voor 20 november 2019 met je naam en adres naar maguza@uza.be of stuur een briefkaart naar Maguza, UZA – Afdeling communicatie, Wilrijkstraat 10, 2650 Edegem en maak kans op een van de vijf boekenbonnen van Standaard boekhandel.

Oplossing Maguza

117

SPIERPIJN

De winnaars zijn:

Rita Stuyck (Brasschaat)

Daniel Orchard (Kontich)

Marie louise Bruyland (Berlare)

Dany Dorekens (Brecht)

Els Peeters (Zoersel)

Horizontaal

1. min of meer doof – opvulling van een holle tand 2. maniok – kantoor – enthousiasme 3. slank – haarvlecht – tafelfles – cent 4. drinkgerei – delfstof – achterzijde – Grieks eiland 5. Noorse hoofdstad – luitenant – verborgen 6. het opnieuw inbrengen van een stuk levend weefsel – verward

7. voorbij – uitroep van schrik – Rode Kruis –bekrompen – telwoord

8. korte kous – seksueel overdraagbare aandoening – slagader 9. bewijsstuk – schoeisel – insect – gallium 10. bestuurster – bazige vrouw – vogelziekte 11. getroosting – ganglion

12. onmeetbaar getal – Griekse zuilengang –binnenkort – aluminium 13. opening – te koop aangeboden –mohammedaanse mansnaam – geladen atoom 14. twijg – oneven – grote papegaai – windrichting 15. vredesgodin – wervelstorm – dinsdag 16. hormoon uit de bijnierschors – buitenste laag van een orgaan

Verticaal

1. toestel waarmee de baarmoeder onderzocht kan worden – zenuwtrek

2. gehoorzaal – struisvogel – barbier

3. Racing Club – zeepwater – insnijding –schepemmertje 4. aanwijzend voornaamw. – groente – taille –Nieuwe Testament

5. elektrische schakeling – general relativity theory –uitroep van schrik 6. elfenkoning – Spaanse uitroep – over te nemen 7. kalmte – deel van de binnenste ooghoek –technisch onderwijs 8. ingenieur – weekdier – ongeluksgodin –zijdekapok 9. idioot – teletekst – roofvogel – lof 10. halmtop – Europese taal – scheikundig element 11. etterig – neteldier – actinium 12. Turks bevelhebber – taartje – halfbloed 13. uitroep van opluchting – eb en vloed – file –achter – handvat 14. milliliter – oosters tapijt – kinderverlamming 15. gerookt spek – talrijk – netheid 16. vaccin – aanhangsel van de blindedarm

Een ongeneeslijke, maar behandelbare borstkanker. Anderhalf jaar na die harde diagnose staat Katrien opnieuw volop in het leven. ‘Ik wil genieten van elke dag.’

Ze verloor flink wat kilo’s en haar haren keerden onherkenbaar terug als kleine krulletjes. Maar haar strijdlust is nog intact. ‘Ander half jaar geleden kreeg ik na een routinecontrole het verdict van mijn huisarts’, vertelt ze. ‘Borstkanker. En het nieuws werd alleen maar slechter. Het was een zeldzame, agressieve kanker. Al na een paar weken bleek het gezwel een paar centimeter gegroeid. En er waren uitzaaiingen naar mijn lever. Mijn gynaecoloog prof. dr. Peter Van Dam was eerlijk: een uitgezaaide borstkanker kun je niet genezen. Maar de ziekte is wel te behandelen. Ik kreeg chemotherapie, een borstsparende operatie en bestraling. En intussen ook drie wekelijks een infuus met medicijnen die de kanker aan banden leggen. Eén daarvan is nog erg nieuw. Zolang de uitzaaiingen daarmee onder controle blijven, hoef ik geen riskante leveroperatie te ondergaan.

‘Er was meteen een klik’ Na de diagnose had ik het erg moeilijk. In het UZA had ik veel steun aan de borstverpleegkundigen. Die staan altijd voor je klaar. Toen ik een keer op de spoed belandde met een complicatie, stond een van hen onverwacht op mijn kamer om mij een hart onder de riem te steken. Toch moet je, zeker als alleenstaande, de behandeling grotendeels alleen ondergaan. Daarom vind ik het zo fijn dat ik mocht aansluiten bij een groepje voor oncorevalidatie. Strikt genomen is dat bedoeld voor patiënten die hun behandeling achter de rug hebben, maar ik ben heel blij dat ik via die weg lotgenoten heb ontmoet. Er was meteen een klik. We zijn onlangs met alle groepjes en de borstverpleegkundigen op weekend geweest. En met ons groepje gaan we blijven afspreken.

Vermoeidheid is momenteel mijn grootste vijand. Vroeger bleef ik overal als laatste, nu ga ik op tijd slapen. Maar ik blijf positief en wil genieten van elke dag. Intussen speel ik opnieuw golf en binnenkort ver trek ik voor een weekje naar Zuid Frankrijk. Ik voel me nog jong. In mijn hoofd ben ik nog dezelfde Katrien.’

KATRIEN (62)

‘Zo blij dat ik lotgenoten heb ontmoet’