Euskara sustatzeko estrategia planak egiten ari dira ibarreko UEMAko bost herrietan / 5
Turismo irisgarriko planean jasotako neurriak ezartzen hasteko jardunaldia egin da / 9
Janus Lester taldearen kontzertua izanen da azaroaren 8an, Iortia kultur gunean / 23
Ezkurdiak Zabala du arerio finalerdietan. Aukerarik gabe geratzea "gogorra" Bakaikoarendako / 18-19
Iñaki Mujika altsasuarrak irabazi du Donostiako Salto 15K lasterketa, hand bike modalitatean / 17
Domu s antu Eguna dela eta kanpo santuek bisita ugari hartuko dituzte / 6
Alfredo Alvaro Igoa EtXarri araNatZ
Ehorztetxean edo funerarian 40 urte baino gehiago lan egin ondoren, joan zen urteko abenduaren 23an jubilatu zinen. Zer moduz bizi da jubilatuta? Behintzat nire denboraren jabeagoa naiz. Eta hortik hasita, lasaiago.
Emazteak, Blanca Echarri Colomok, ehorztetxean lanean segitzen du? Bai. Hiruren bat urte gelditzen zaizkio.
Hildakoak edozein momentutan izan daitezke. Biak ehorztetxean lanean, familia bizitza eta lana uztartzeko, nola moldatzen zineten? Ahal izan dugun bezala. Askotan ongi, beste batzuetan hola-hala eta beste batzuetan gaizki. Zeren lana eguneroko bizimoduan sartzen zaizu, familia artean. Askotan zaila izaten da. Heriotzak gutxien pentsatzen denean sortzen dira, eta momentu horretan, jakina, mugitu egin behar duzu. Galde egiten zidaten: "Zer moduz familia? Zer pasatu da?" Familia gu baino askoz okerrago egoten zen, baina hara joan behar genuen, arduratzera. Egunero 24 ordu lan egiteko prest, urte askotan hala izan da. Ondoren enpresa batean sartu ginen lanean eta lan txandak, oporrak eta halakoak genituen. Baina, nahi eta nahi ez, txandak zailak ziren, gogorrak, ordu askokoak. Aspaldi ez garela gazteak eta horiek eramateko, azkeneko urtetan, zure izateko moduan pisu egiten da. Intelektualki goraka ez zara joaten, eta karga. Funeraria Ulayar zuen aitak, Jesus Ulayar Liciagak, sortu zuen. Nolaz? Aita bere andregaiarekin hasi zen, Materan etxeko Rosa Mundiñano Ezcutarirekin. Amak lehengusu bat Tolosan ezkonduta zuen. Bi anai ziren. Haietako bat Hilarirekin zegoen ezkonduta eta hark esan zion halako negozioa jartzeko. Aita animatu zen. Garai hartan "igualak" esaten zena izaten ziren. Astero edo hilero defuntuen kuota pagatzen zen. Etxez etxe hori saltzen hasi zen aita. Garai hartan ibiltzen zen Urdiaindik hasita Arakil inguru horretaraino, Satrustegi,
"Beti gogoan eduki: hildakoa eta ondokoa pertsonak dira"
JOSE IGNACIO ULAYAR MUNDIÑANO EHOrZtEtXEKO laNGilE OHia
Domu s antu egunez kanpo santuak biziz eta kolorez betetzen dira. Gizartean heriotza presente dagoen eguna bihurtzen da
Uharte Arakil, Arruazu eta horietan. Pixken-pixken negozioa martxan jarri zuen. Hala izan zen.
Familia negozioa izanda, gaztetan laguntzea tokatu zitzaizun?
Jakina. Garai hartan haurrak orain baino askoz maizago hiltzen ziren. Eta hilkutxa aukeratzera norbait etxera etortzen bazen, gu han geunden jolasean-eta. "Nolako mutikoa da? Zenbat urte zeuzkan?" Nik ez dut gogoratzen, baina anai zaharrena (Jesus) bai: neurria ikusteko, aitak hilkutxan sarrarazi zuen. Guk betidanik ezagutu dugu. Kanpoko jendeak askotan esaten zigun: "zuen etxeko berezko usaina bernizarena da". Hilkutxak han izaten genituen. Gure etxean, sobra ere, berniz usaina nabari zen, baina guretako normala zen.
ETAk aita hil zuen. Baina bizitzak aurrera jarraitzen du, eta familia negozioak ere.
Nahi eta nahi ez. Hala izan behar zuen sobra ere, eta hala izan zen. Azkenean, nahi eta nahi ez, ni negozioarekin gelditu nintzen. Eta hala segitu dugu. Denetarik tokatu zaigu. Gurera lana eskatzera etorri diren guztiez arduratu gara. Askotan gusturago, edo ez. Giroa halakoa izan da, ezagutu duenak badakizki gauzak. Denetarik suertatu da.
Altsasura salto egin zenuten? Soldaduskan nengoen, 1980 urtean izanen zen. Altsasun Construcciones Arreguikoak ibiltzen ziren. Baina aita zurgina zen. Haiendako karga bat zen ehorztetxea. Azkenean, gurekin hizketatzera etorri ziren. Negozioa jende ezagunari eta martxa ezagutzen zuenari utzi nahi zioten. Konpondu ginen. Hala hasi ginen Altsasun, Olatzagutian eta Ziordian. Urdiainen ere aritzen zen Jose Arregui. Bajera txiki bat erosi genuen Beheko benta auzoan. Urtetara Jose Arreguik eskaini zigun beilatoki txiki bat Josefina Arregi klinika psikoge-
riatrikoaren ondoan. Handik urte batzuetara Irache Tanatoriokoak klinikarekin konpontzera etorri ziren eta hor jarri zuten denok ezagutzen dugun tanatorioa (2004ko azaroaren 22an mustu zen).
Ehorztetxeak edo funerariak gorpua hartzen duenetik kanpo santuan bukatu arte zer pauso ematen dira? Hasteko deia jasotzen duzu. Garai batean jendea zuzenean etxera, bajerara edo tanatoriora joaten zen. Baina gehienetan telefonoz da lehenengo kontaktua. Hortik hasita, gorputzaren bila joaten zara, familiarekin gauzak lotzeko. Gure eskutan dago gainerakoa: gorputza jaso, prestatu, nola jantzi, gelan kokatu, jendeari harrera egin, erregistro zibileko paperak egin, medikuarekin egon eta beharrezko guztiak. Hurrengo egu -
nean apaizarekin ordua hartuta duzu. Oraindik funtzio gehienak gorpua bertan dela egiten dira. Funtzioa elizan egiten da. Handik kanpo santura. Geroan eta gehiago errausten da. Lanbide horretan gu ondoan egoten gara. Kasu askotan jende ezaguna edo familiaren ezagunak izaten dira. Gu ondoan egon gara, laguntzen. Ez da gauza bera ezezagunaz arduratzea bat-batean, edo gertukoez edo familiakoez. Tokatzen den bezala jarri behar duzu. Ohitzen zara. Ahal izan dugun bezala egin ditugu gauzak. Gauza da beti gogoan edukitzea nola hildakoa, nola ondokoa, denak pertsonak direla. Beti hori presente izan dugu. Bigarren partea, negozioa da dirua irabazteko, baina gure ikusteko moduan ez da printzipalena izan. Azkenerako, jota dauden pertsona batzuei zerbitzu bat eskaintzen ari zara. Bai, hala da. Esaterako, ez da berdina hiltzea 80 urtetik gorako pertsona bat, familiak haren heriotza espero duena, eta istripuak eta bestelako heriotza latzak. Urteekin horrek berak ikasten laguntzen dizu, eta ikasmen hori jendeari eskaintzen diozu. Horrela ikasi dugu gure lan klase hau.
Hain jota dagoen familia edo pertsona horrekin tratu hori nola ikasten da?
Ufff. Hasieran, mundu guztia bezala, 18, 19, 22 urterekin gauzak modu batera egiten genituen. Denborarekin ohartzen zara parean duzuna pertsona bat dela. Emaztea lan honetara kanpotik sartu zen, lanbidearekin ez zuen batere erlaziorik. Lehendabiziko kasuetan urduri joaten zen, baina esaten nion: "zu oso urduri joaten zara ez dakizulako ezer. Baina beste aldean dagoenak gutxiago daki. Borondate onarekin aritu behar duzu". Gainera, emaztea oso jendeartekoa da, eta berehala jarri zen. Azken urtetan berak eramaten du lana, nola gestioa, nola jendearekin tratua. Beretako gauza erraza da jendea gertu sentitzea.
Gertu sentitzea, intimitatea eta mina partekatzea. Jendearekin harremana sortzen al da?
Bai, asko. Guk jende askorekin heriotzarengatik besterik ez dugu harremana izan. Eta hortik hasita izan dira laguntasunak eta gertutasunak. Kasuaren arabera betiko gogoratzen zara, beste kasuetan ez zara gogoratzen. Agurtzen zaituzte, eta ez baldin badakizu, zuzenean esaten duzu: "ez dut gogoratzen". "Ba, ez dakizu? Halako egun batean, nola hil zen hola, hura eta horrela". Batzuetan gogoratzen zara. Zeren, jakina, urtero 200 hildako izatean, lehen esandakoa, buruak ez du lehen bezala ematen.
Jende asko.
Bai. Hemengo inguru honek 20.000 biztanle dauzka. Azkeneko urteetan, jubilatu nintzenean, Leitza, Betelu, Larraun aldean lan egiten nengoen. Han jendea ez zen hain ezaguna. Leku horietan zazpi edo zortzi urte ibili naiz. Alde guzitara, esan dudana, emaz-
tea Leitzan-eta agurtzen dute, nahiz eta hain aspalditik ez ezagutu. Jendearengan arrastoa uzten du. Horrek betetzen zaitu. Besteen minek halako momentu intentsuetan bizitzeak arrastoa uzten du?
Bai. Nola esan ezetz. Baina zu deitu zaitu horrelako kasuetan laguntzeko. Kasu latzetan gaizki pasatzen duzu. Ezagunak baldin badira negarra saltatzen zaizu askotan. Den jendearen arora. Baina esaten duzu: "defentsa gaitasun bat izan behar duzu".
Beraz, ahal duzun gehiena alde batera utzi. Baina horrek ez du esan nahi jendearekin hotza izan behar duzunik. Esan bezala, jendeari gertutasuna eskaini behar
zaio. Guretako hori printzipalena izan da. Baina, dudarik gabe, kasu askotan bizi guztirako gelditzen zaizu. Esaterako, Uharte Arakilgo tren istripua. Edo umea besotan zuela etxeko atea zabaldu zuen emakumezkoa. Nirekin joan zen koinatua ez zen ezer esateko gai izan, eta nik esan behar izan nion senarra hil zela. Aldaketak
Atzera bueltatuko gara, 80 hamarkadara. Ehorztetxe batzuk batu zineten?
Gure kasuan ez. Gu Irache Tanatorioekin elkartu ginen (2003ko apirilean). Kitto, besterik ez. Nafarroako familia ehorztetxeetan, horietan bai, baina gure inguruan gu bakarrik geunden. Hau da, gu ez ginen beste ehorztetxe txiki batekin elkartu. Zer ematen du talde handiago batean egoteak?
Lan baldintzak eta babesa, dudarik ez. Baina arriskua da zuk izan dituzun sustraiak galtzea. Eta ahalegin guztiak egin ditu-
gu horrela ez izateko, ez galtzeko. Askotan zaila da. Eta beste batzuetan ulertzekoa da, enpresa handiagoa izatean, zoritxarrez, gauza batzuk galtzen dira. Eta diren gauzen arora, betiko galduko dira. Lanbide zaharrak, artisauak, nahi eta nahi ez galdu egin dira. Bizitza detaile txiki pila batez beteta dago. Lanbide honetan detaile txiki horiek ez dute asko kosta, baina balio handikoak dira. Niri hori mantentzea gustatu zait. Batzuetan, lan asko dago, leku desberdinak dira, kilometro asko, ordu ez egokitan ibiltzea... Horrelakoek ez dizute horretan segitzen laguntzen. Hori mantendu ahal izan dugu. Emaztea hor ibiltzen da, nahi eta nahi ez, eta, bere izateko moduagatik, ez da hain zaila. Berari berez ateratzen zaio hori.
Hildakoak, garai batean, etxeetan izaten ziren.
Bai, bai. Klinika inguruan tanatorioa jarri eta, hortik hasita, gorpu gehienak tanatorioan jartzen dira. Etxeetan aldizka. Zeren gure inguru honetan badaude etxe zahar ederrak eta zabalak, familia giroan gustura egoteko. Batzuk mantentzen dute, geroan eta gutxiago.
Geroz, pisutan bizi garenez, errazago tanatorio edo beilatokira jotzea.
Hala da. Altsasun, sindikalaren pisuak deitzen diren horietan, eskailerak igotzeko eta jaisteko nahiko lan. Zaila izaten zen. Gainera, pisu txikiak dira eta jendeari harrera egiteko-eta... Gauzak zerbaiterako jartzen dira.
Jartzen bada eta ez badu funtzionatzen, beno, ideia hori aittu egiten da. Baina kasu honetan, ez. Alderantziz izan da.
Hildakoen itxura beti zaindu da?
Orain bizitzan gauza askori garrantzia ematen diogu. Orain jende asko gimnasiora joaten da bere burua edo gorputzari kasu egiteko. Kasu honetan ere hala da. Orain dela 25 urte edo horrela, enpresak bere langileei ikastaroak ematen hasi ziren. Eta hortik hasita, esaten dena: "heriotzaren efektua arindu behar da". Eta horretan saiatzen zara. Batzuetan asmatzen duzu, bes-
teetan ez. Askotan pertsona ezagutzen duzu eta horrek laguntzen dizu. Eta familiak momentu horretan zure aldera duen harreraren arabera, konfiantza handiagoa edo txikiagoa duzu. Ahalegintzen zara txukun uzten, gutxienez saiatu.
Lehen beti elizan egiten ziren agur ekitaldiak. Berdin segitzen du? Zuzenean kanpo santura eramatearena ez da oso ohiko ohitura. Altsasun urtean 80 bat hiltzen badira, bospasei izanen dira funtziorik, elizkizunik egiten ez direnak. Batzuetan ez dute hilerrira eramaten. Gorpua erraustera eramaten dute eta, ondoren, errautsak bakoitzak iruditzen zaion tokian kokatzen ditu. Batzuetan kanpo santuan, aspalditik kolunbarioak jarri zirelako. Beste batzuk, nahiz eta leku batzuetan errautsak botatzea debekatuta dagoen, basoan eta mendian jartzen dituzte. Baina gehien-gehienak oraindik modu tradizionalean egiten dira: funtzioa elizan eta, ondoren, erraustu eta kanpo santura eraman, edo zuzenean hilerrira eraman lurperatzeko.
Garai batean, literalki, gorpuei lur ematen zitzaien. Orain horma hobiak daude.
Lurperatzeko tokia ez dagoen kanpo santuetan, jakina, horma hobira joaten dira. Geroan eta gutxiago lurperatzen da. Inguruan, esaterako, Urdiainen. Orain dela gutxi horma hobiak jarri ez badituzte, denei lur ematen diete. Besteetan hilerriaren arora. Panteoiak ere izaten dira. Altsasun familia panteoi asko daude.
Zuloa egitea eta hilkutxa jaistea, udalaren kontu?
Garai batean, herri txikietan, familiakoek egiten zuten. Herri txikiren batean oraindik ere hala eginen da. Baina gehienetan udalaren kontura da. Edo, bestela, Irachek horrelako lanak egiten dituen beste enpresa bat dauka.
Domu santu egunez kanpo santura joateko ohitura baduzu? Bai, beti izan naiz joatekoa. Aita eta ama, eta aitonak duela gutxi erraustu genituen, eta jasota ditugu. Ohitura hori ez da galdu behar, nondik heldu garen ez ahazteko.
Egun hauetan kanpo santuak biziz betetzen dira. Jendearekin topatzeko modua ere bada, ezta? Bai, bai. Aspaldi ikusi ez duzun jendearekin topostatzen zara.
Jose Ignacio Ulayar Mundiñano.
LOPEZ-MUGARTZA
Hitzak eta minutu bateko
isilunea Koldo Artola
Kortajarenarentzat
Koldo Artola euskararen hitzen biltzaile eta adiskidea joan zaigu. Zeruan jarraituko du gu baino lehenago joan ziren euskaldun ororen mintzoak bere koadernoan eskuz biltzen edo bere magnetofoian grabatzen.
H ara ZE r D i EN
ZUNDAKETEN OLDARRALDI BERRIA
SAKANAKO TRENAREN ALDEKO PLATAFORMA
"NAFAR BIHOTZA
ZUEN DONOSTIAR
EUSKALDUNBERRIAK
SAKANARI LEKU
BEREZIA EGIN ZION, ZIORDITIK ABIATU
ZUEN BIDAIA
DIALEKTOLOGIKOA
JASOTZEN DUEN
LIBURUAN EGIAZTA
DAITEKEEN BEZALA"
Nafar bihotza zuen donostiar euskaldunberriak Sakanari leku berezia egin zion, Ziorditik abiatu zuen bidaia dialektologikoa jasotzen duen liburuan egiazta daitekeen bezala; izan ere, hauek dira, besteak beste, ikertu zituen euskalkien lekuak: Altsasu, Arakil (Ekai, Ihabar, Murgindueta, Satrustegi, Urritzola, Zuhatzu), Arbizu, Arruazu, Bakaiku, Ergoiena (Dorrau, Lizarraga, Unanu), Etxarri-Aranatz, Irañeta, Iturmendi, Uharte-Arakil, Urdiain eta bere liburu ospetsuari izena eman zion herria, Ziordia. Koldo ez zen euskaltzain oso, ezta Unibertsitateko irakaslea ere, Aurrezki Kutxa bateko langile xumea baizik. Bulegoan gelditu ordez, kalera irteten zen euskaldunen hitzak jasotzera; adibidez, Patxi Gerriko Goikoetxearenak, Kaliforniako koiote azkar eta abilen erasoetatik ardiak nola babestu Altsasuko euskaraz kontatu ziona.
Hatsaren Poesiaren eskutik olerki tailer bat eman nuen Senperen “hitzak eta ixil guneak” gaiaz. Bertan, hainbat abestiren artean bi aipatu nituen bereziki: bata, Mikel Laboaren (eta Skakeitanen) “Gure Hitzak”; bestea, Pantxoa eta Peioren “Minutako isilune bat”. Bi kanta horiek eskaini nahi dizkiot Koldo lagunari gure herrietako hitzak maitasun osoz jaso zituelako eta, orain berea isildu delarik, haren arimarengatik minutu bateko isilunea eskatu nahi dizuedalako.
GUTUNAK: Karaktereak, gehienez: 1.900 (hutsuneak barne). GUAIXEk eskubidea du gutuna laburtzeko. Gutunak ezin izango dira kapituluka bidali. Gutunak asteartea 10:00ak baino lehen bidali beharko dira erredakziora. Gutunarekin batera bidali beharrekoak: egilearen izena eta abizena, NA zenbakia, herria eta harremanetarako telefonoa. Gutuna helarazteko bideak: Foru plaza, 23 - 1., 31800 Altsasu / gutunak@guaixe.eus
ARGITARATZAILEA: Guaixe Fundazioa. Foru plaza 23-1. 31800 Altsasu 948 564 275
Koordinatzailea: Goizeder Anton Iturralde fundazioa@guaixe.eus Maketatzailea: Laura Olmos maketazioa@guaixe.eus GK diseinu zerbitzua: Maider Perkaz Urdiain maider@gkomunikazioa.eus Administrazioa: Gema Lakuntza Lopez admin@guaixe.eus Zuzentzailea: Feliz Altzelai Kolaboratzailea: Jose Luis Erdozia Mauleon Lege gordailua: NA-633/1995 Tirada: 3.200
Guaixek ez du bere gain hartzen aldizkari honetako orrialdeetan kolaboratzaileek adierazitako iritzien erantzukizunik.
Bi urte baino gehiago pasatu dira AHT zundaketen mehatxuaren kanpaina hasi zenetik. Denbora guzti honetan, Ezkio/Itsaso edo Gasteiz, zein zen alternatiba egokiagoaren eztabaida piztu izan da publikoki politikarien artean. Nola ez, korridore horiek pasatzen diren herri eta bailaren jendartearen aurkako posizioari jaramonik egin gabe. Izan ere, maiz agertu dira Sakana, Itza eta Goierriko eskualdeek azpiegitura proiektu honen kontra. Pasa den astean, zenbait komunikabideren arabera,
hirugarren korridore baten aurkezpenaren berri eman ziguten. Antza, ingurugiroari, horrenbeste, kaltetuko ez duena. Ezkio/ Itsaso alternatibaren ibilbidearen aldaketa litzateke, Aralar inguratuko lukeena eta Altsasu ingurutik pasako litzatekeena. Ingurugiroari egingo liokeen eragina itzela litzateke proiektu honek ere, izan ere 20 Km inguruko tunel baten obra bat ekarriko baitu, besteak beste. Madrilgo gobernuak, zenbait zundaketen abiaraztearen agindua helarazi du Bakaikun zein Goierriko zenbait udalerritan ere.
Gure plataformatik bi aldarri luzatu nahi ditugu Sakanako bailarari: batetik, orain arte bezala, Bakaiku eta beste udalerrien oposizioa zundaketa hauei baimena emateko eta bestetik, jendarteari, 656711130 telefonora hots egitea makina susmagarriren bat ikusiz gero. Guzti honekin, Sakanako trenaren aldeko plataformak, egingarria dela frogatu izan dugun moduan, egun dagoen azpiegituraren eguneratzearen aldeko apustu irmoa egiten dugu trena gure eskualdea eta Nafarroa lotzeko garraio nagusia bilakatzeko.
Benigno Mendiaren heriotzaren hamargarren urteurrenean haren alde Urdiainen egindako omenaldian arreta handia
piztu zuen herri bazkarirako erretegiak. Parrilla ikusgarria, urdiaindarrek propio egina eta hirugarren aldiz erabilitakoa, bazkarian bildutako 300
pertsonatik gora aldi berean erraz asetzeko modukoa. Sua altueran, saihetsak mugitzeko gantxoak eta bestelako puntako teknologia.
LAGUNTZAILEAK
OBJEK ti BO ti K
Luxuzko erretegia
Euskara sustatzeko bost plangintza bidean
a rruazu, l akuntza, a rbizu, Etxarri a ranatz eta Bakaikuko udalek UEM a ren eta s akanako Mankomunitatearen Euskara Zerbitzuaren laguntzaz eginen dute. Prozesuan zehar herritarren iritzia eskatuko dute
sa K a N a
Udalerri Euskaldunen Mankomunitateko kide dira Arruazu, Lakuntza, Arbizu, Etxarri Aranatz eta Bakaikuko udalak. Bost udal horiek euskararen erabilera sustatzeko estrategia plan bana eginen dute, 2025 eta 2029 urteen artean indarrean izanen dena. Horretarako Udalerri Euskaldunen Mankomunitatearen eta Sakanako Mankomunitatearen Euskara Zerbitzuko teknikarien laguntza izanen dute. Herri mailan euskararen egoera hobetzeko zer pauso eman behar diren zehaztuko dute.
Planean udalaren, herritarren eta Udalerri Euskaldunen Mankomunitatearen irizpideak jasoko dira. Lau urteko iraupena izanen du planak, baina urtez urte kudeaketa plan bat eginen da, lau urteko ikuspegi estrategikoaren baitan urtez urteko helburuak, arduradunak, epeak, neurriak eta baliabideak zehaztuta. Jakina, udalbatzek planak onartutakoan, denek bete beharko dituzte bertan jasotzen diren irizpideak.
Parte hartzea
Herri bakoitzean euskararen estrategia planaren jarraipen batzorde bana osatu dute udaleko euskara zinegotziak eta bi erakundeetako teknikariek. Teknikariek emanen duten aurreneko pausoa da udaleko kideei eta langileei galdetegi bat pasatzea. Handik jasotako erantzunekin planaren oinarri bat prestatu dute teknikariek.
Baina hura osatzeko herritarren ekarpenak jaso nahiko dituzte, plangintza partekatua izateko. Herritarrek planari ekarpenak egiteko bi modu aurreikusi dituzte. Alde batetik, herritarrek erantzun beharreko galdetegi labur bat zabalduko dute. Hura online edo paperean idatziz erantzuteko aukera izanen da. Azkenekoa baliatzen duenak udale-
BOST HERRITAKO
BIZTANLEEK PLANARI
EKARPENAK EGITEKO
BI MODU AURREIKUSI
DITUZTE
txean utzi beharko du erantzundako galdetegia. Galdetegi horrek herritarren euskararekiko kezkak jasotzea du helburu, plangintzaren oinarriarekin kontrastatu ahal izateko.
Udalen euskararen erabilera sustatzeko estrategia planak aberasteko asmoz, gutxienez Lakuntzan, Arbizun eta Etxarri Aranatzen saio irekiak eginen dira. Herritarrak bertan parte hartzera gonbidatuko dituzte. Izan ere, herri bakoitzean euskarak duen egoeraren diagnosia aurkeztuko dute saio horietan. Eta, horrekin batera, galdetegietako emaitzen berri emanen dute. Saioak talde dinamika batekin despedituko dira. Dinamika horien bidez herri bakoitzerako lehentasunak markatuko dira.
Dagoeneko hiru herritako saio irekien datak zehaztuta dituzte
Bidaiarien beharrak ikusita Renfek ordutegi bat aldatuko du
Mirandatik a ltsasurantz astegunetan abiatzen den lehen trenaren ordutegia aurreratuko du
saKaNa Bidaiarien beharrak aztertu ondoren, Renfek astegunetan Miranda de Ebrotik Altsasura abiatzen den lehen trenaren ordutegia aurreratuko du azaroaren 3an. Horrela Arabako Lautadako lantokietara eta ikastetxeetara garaiz iristeko zerbitzua eskainiko du. Izan ere, egun horretatik aurrera, trena Miranda de Ebrotik 07:12an abiatuko da eta 08:13an iritsiko da. Renfek kudeatzen du linea hori, baina 2028tik aurrera Eusko Jaurlaritzarena izanen da ardura.
Bestalde, Eusko Jaurlaritzako Mugikortasun Jasangarriaren Sailak, inkesta baten bidez, aldiriko tren zerbitzuendako izena aukeratzeko inkesta egin zuen webgune bidez. Parte hartu duten herritarren %55ek baino gehiagok Lottu markaren alde egin zuten. Aldiriko tren-zerbitzuak 2025eko urtarrilaren 1ean eskualdatu zizkion Renfek Eusko Jaurlaritzari, eta zerbitzu horietan Renfek lanean jarraitzen du oraindik ere. Bost linea dira guztira, tartean Altsasu eta Miranda de Ebro artekoa.
udal ordezkariek eta Udalerri Euskaldunen Mankomunitateko eta Euskara Zerbitzuko teknikariek. Lehendabizikoa Arbizun izanen da, azaroaren 12an, 18:00etan. Hurrena Etxarri Aranatzen, azaroaren 17an, 18:00etan. Eta, oraingoz aurreikusitako atzeneko saio irekia Lakuntzan eginen da azaroaren 27an, 18:30ean.
Erritmo desberdinak Euskararen estrategia planak egiterakoan udal bakoitzak bere erritmoa du. Esaterako, hala nahi zuten lakuntzarrek eta arbizuarrek galdetegia erantzun dute dagoeneko, epea lastailaren 10ean eta 13an despeditu baitzen, hurrenez hurren. Etxarriarrek, berriz, galdetegia ( labur.eus/ g5periip) erantzuteko azaroaren 2ra arteko epea dute. Bestetik, arbazuarrek galdetegian erantzuten dutenaren arabera saio irekia eginen da edo ez Arruazun. Izan ere, galdetegian saio irekian parte hartuko luketen galdetuko baitzaie arbazuarrei. Azkenik, Bakaikun euskararen plan estrategikoarekin zer pauso eman aztertzen ari dira udal arduradunak.
Lakuntzako sarreran dagoen UEMAren seinalea. ARTXIBOA
Aparteko mugimendua herrietako kanposantuetan
Domu s antu Egunarekin asko eta asko izanen dira bihar hilerritik pasako direnak
saKaNa
Astean zehar sakandar bat baino gehiago baratzera bisitan joan da han dauden loreak zer moduz dauden ikustera. Haizeak edo euriak kaltetu ote dituen jakiteko. Lore dendetan eta azokako loreen postuetan ere jendea aurrera eta atzera ibili da egun hauetan. Batzuen eta besteen helburua bera izan da: azaroko aurreneko egunerako, Domu Santu Egunerako, kanpo santura eramateko loreak izatea. Krisantemoak, arrosak, tulipanak, margaritak… mota guztietako loreak dira prest daudenak hilerrira eramateko.
Lore bila egindako joan-etorriez aparte, makina bat sakandar pasatu dira dagoeneko hilerrietatik. Panteoi, hilobi, horma-hobi edo kolunbarioetako hilarriak garbitu eta inguruak behar bezala txukuntzeko lan egunak ere izan dira aurrekoak. Ur pertza,
zapia, aitzurra eta bestelako tresnak erabili izan dituzte horretarako.
Domu Santu Eguna larunbata izanda, kanpo santuetan asteburu guztian mugimendu handia izanen dela aurreikusten da. Eta norberaren agendaren arabera batzuk kanpo santuko bisita aurreratu edo atzeratuko dute. Horrek asteburu guztian aparteko animazioa egotea ekarriko du. Han lur emanda dauden senide, lagun eta maiteekin gogoratzeko egun berezi horretan bada nahiago duena bakarrik joan. Beste batzuk bikotearekin edo senideekin joateko ohitura dute. Eta bada eguneko pilaketetatik ihes egin eta urteko edozein egunetan joaten denik ere.
Gertuko hildakoaren egun seinalatuetan izaten da batez ere.
Baina hilerrietatik kanpo ere lore sortak ikusiko dira, errepide bazterretan esaterako.
Gazte berriemaileak izanen ditu Etxarrik
Gazte etxarriarrek Nafarroako Gobernuak eta Etxarri a ranazko Udalak haiendako propio antolatutako jarduera eta ekimenen berri jasoko dute. Horretarako, Gazte i nformazio Puntua jarri eta bi gaztek eskaintzaren berri zabalduko dute
EtXarri araNatZ
Nafarroako Gazteria Institutua eta Etxarri Aranazko Udala bat egin dute herrian Gazte Informazio Puntua jarri eta gazte berriemaileen figura sustatzeko. Gazte Informazio Puntua Andra Mari ikastolaren DBHko ikastetxean jarriko da, eta ikastolan hainbat herritako ikasleak daudenez, eskualdeko informazio puntua izanen da. Puntu horrek informazio ohol baten itxura hartuko du. Hartan Nafarroako Gazteria Institutuak antolatzen dituen jarduera, ekimen, ikastaro, lehiaketa, beka, lan eskaintza, dirulaguntza eta bestelakoen berri emanen da. Horrekin batera, Etxarri Aranazko Udalak gazteei zuzendutako bere eskaintzaren berri zabalduko du. Bestetik, bi Gazte Berriemaile ere izanen den dira: Mireia Munduate Zabala eta Olaia Garziandia Iraurgi. Biak ere ikastolako DBHko 4. mailako ikasleak dira. Beraien egitekoa izanen da institutuak eta udalak gazteei zuzendutako eskaintza gazteen artean zabaltzea. Baina, aldi berean, gazteen kezkak eta lehentasunak jasoko dituzte erakundeei jakinarazteko. Etxarri Aranatzek gobernuaren programan estreinakoz parte hartzen duenez, bi gazteek informazio
zabalkunde hori nola eginen duten oraindik ez dago zehaztuta. Nafarroako beste herrietako Gazte Berriemaileek nola egiten duten jakiteko prestakuntza saioa dute azaroan. Hartan ere udaleko kultura, kirol eta gazteria teknikari Eztitxu Etxeberria Barandiaranek parte hartuko du. Munduate eta Gartziandia berriemaileen egitekoa ikasturte guztian bete beharko dute, maiatzera arte. Eta akaberan lana egoki egin izana aitortzen duen diploma jasoko dute.
Etxarri Aranazko Udalean jakitun dira adin horretako ikasle etxarriar guztiak ez daudela ikastolan, beste ikastetxe batzuetan ikasten ari direla, esate baterako, Sakana Lanbide Heziketa institutuan edo Altsasu Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza institutuan. Hori dela eta, gazte horiengana nola iritsi eta informazioa nola bideratu aztertzen ari dira udalean. Gazte Informazio Puntua jartzeko Etxarri Aranazko Udalak Nafarroako Gobernuaren laguntza izan du.
23 - azaroak 13
Mireia eta Olaia berriemaileak udaleko, institutuko eta ikastolako ordezkariekin.
Horma hobi batean dagoen gertukoa oroitzen. ARTXIBOA
"Turismo jasangarriarekin lerrokatuta dago irisgarritasuna"
VIRGINIA REAL GAYA aCCEssitYKO ZUZENDari EXEKUtiBOa Plazaola- s akana-Ultzamaldeako turismo i risgarritasun Plana eginda, hura ezartzeko abiapuntua a ltsasun asteazkenean egindako jardunaldia izan zen
Alfredo Alvaro Igoa saKaNa Lurralde inklusiboagoa, jasangarriagoa eta pertsona guztiendako irekia eraikitzeko asmo du Plazaola-Sakana-Ultzamaldea Irisgarritasun Planak. Cederna Garalurrek antolatutako jardunaldian desgaitasuna duten pertsonen elkarteetako ordezkariak, udaletan tokiko garapenaz arduratzen diren alkate eta zinegotziak, turismo teknikariak, turismoko profesionalak eta sakandarrak izan ziren. Zer da turismo irisgarria?
Pertsona guztiek turismo baliabideak, inguruneak edo espazioak erabili ahal izatea. Eta sektore pribatua ere egokituta egotea, edo egokitzeko pausoak ematea. Bereziki irisgarritasun premiak dituzten pertsonendako da: des-
gaitasuna duten pertsonak edo senior turismoa. Baina ez da bakarrik datozenendako, turismo irisgarria bertakoek ere goza dezakete.
Desgaitasun mota ugari daude. Hala da, desgaitasunen bat izan ditzaketen pertsonen premiak ugariak dira. Izan ere, ikusmen edo entzumen urritasuna dutenak daude, kognizio desgaitasuna dutenak eta desgaitasun fisiko edo organikoa dutenak. Irisgarritasunak turismoan zer garrantzi du?
Irisgarritasuna turismoaren zeharkako ardatza da. Kontuan hartzen ez bada, herritarren zati handi bati eskubide horretaz ezin gozatu uzten zaio. Denok dugu aisialdirako eskubidea, kulturarako eskubidea, gure ingurune naturalez gozatzeko eskubidea. Beraz, garrantzitsua da pertsona guztiak baldintza berdinetan hartu ahal izatea, eta diskriminaziorik ez egitea. Norabide horretan, legerik bada?
Jakina, autonomikoa, estatukoa eta Europako zuzentarau bat indarrean sartu da berriki. Irisgarritasuna eremu askotan derrigorrezkoa da. Esaterako, turismoak nazioarteko UNE ISO arau bat ere badu. Haren bidez turismo irisgarria arautzen da. Hau da, turismo irisgarria ikuspegi askotatik dago araututa. Guztietara egokitzea irisgarritasun unibertsala litzateke?
Bai. Guztira egokitzea da ingurunea, espazioa edo zerbitzua unibertsalki irisgarria izatea. Hori pixkanaka egiten da. Eta planaren bidez txertatzen goaz edo, gutxienez, gaur egun baliabideen irisgarritasun egoera zein den ezagutuko dugu. Eta prestakuntza ematea, prestakuntza funtsezko zutabea baita ikasi ahal izateko. Ez da bakarrik baliabideetan edo establezimenduetan, edo hoteletan irisgarritasuna txertatzea. Baizik eta irisgarritasun premiak edo desgaitasunen bat duten pertsonak nola artatu... Ildo horretan lan egitea ere garrantzitsua da. Plana badago, irisgarritasunarekiko sentsibilitatea dagoelako da? Hala da, bai. Lege eskakizuna izateaz aparte, Plazaola, Ultzamaldea eta Sakanako eskualdeen borondatea ere bada turismo
hori bulkatzea. Gainera, turismo jasangarriarekin lerrokatuta dago. Izan ere, jasangarritasunak hiru ardatz ditu: ekonomia, ingurumen eta gizarte jasangarritasuna. Beraz, estrategia desberdinen barruan ildo horretan lan egiteak sentsibilitatearekin du zerikusia. Baina turismo helmuga horiei aniztasun handiagoa eman nahi izatearekin ere zerikusia du. Pertsona guztiak hartzea, ingurumen jasangarritasunaren bat etortzea... Zeren ildo horretan lan egiteak aukera emango baitigu ekonomia iraunkortasuna denboran izatea, sasoikotasuna kentzeko, esaterako. Izan ere, urte osoan zehar bidaiatzen duen turismo mota bat da. Hau da, garai jakin batzuetan turismoa oso pilatuta dauden inguruneetan sasoikotasuna kentzeko modua da. Eskaintza dibertsifika dezake? Bai. Hala ere, egokiena da alojamendu bat pertsona ugarik erabili ahal izatea. Desgaitasuna duen pertsona bat ez dadila aldez aurretik telefonoz hotsezka aritu behar, argazkiak jaso behar izatea... Hau da, desgaitasuna duzulako ostatu bat erreserbatzeko ez dezazula ibilbide luzeagoa egin behar. Ostatu batek informazio hori ezarri, komunikatu eta bilatzaileetan jarriko balu, merkatua zabaltzen eta dibertsifikatzen ariko da. Zer ekintza egingo dituzue? Teknikariendako eta turismo arloko establezimenduetako arduradunendako prestakuntza saioak. Autodiagnosirako tresnak ere eramango dira turismoari lotutako establezimendu edo jardueretarako, baita bidezidorretarako eta Plazaola bide berderako ere. Ondoren, jasotako informazio guztiarekin turismo baliabide irisgarrien katalogo bat egingo dugu. Eta produktu irisgarri bat aterako da. Irisgarritasunaren aldeko Ituna? Jardunaldian sortu genuen. Lurraldean ditugun erronkak eta horiek gainditzeko epe motz eta ertainera zein helburu jarri ditugun jasoa dago. Hainbat konpromiso jaso ditu. Ibilbide orri bat da lurraldeko establezimenduak eta pertsonak ildo horretara bideratzeko edo konprometitzeko. Beste eskualde batzuetan ere irisgarritasuna lantzen ari dira eta foru gobernuari asko interesatzen zaio guztiak lerrokatzea. Beraz, itun hau beste toki batzuetan errepika daiteke.
Zeinu hizkuntzako interpretea eta jardunaldiko parte hartzaileak.
Urdiaingo parte hartze prozesuaren ondoren, lanketa
Jasotako ideiekin Urdiaingo eskola berria nolakoa den azaroan aurkeztuko dute
UrDiaiN
Urdiaingo herri eskolako guraso elkarteak egindako inkesta baten erantzunetan agerian gelditu ziren ikastetxearen egitura eta zerbitzu gabeziak: patioa, jangela, ikasgelen tamaina eta abar. Horregatik, eta eskola udal eraikina delako, guraso elkarteko kideek erabaki zuten herri guztira zabaldutako hausnarketa prozesua egitea. Orekari arkitektura estudioaren laguntzaz, Urdiainen herri eskola hobetzeko komunitate hausnarketa prozesua abiarazi zuten irailaren 16an, eta lastailaren 21era arte iraun du. Sei saio izan ziren, Zaindu dezagun Urdiain. Haurren herria, denon eskola lelopean egin dituztenak. Guraso elkarteko kideek azaldu dutenez, "prozesuak aho zapore gozoa utzi digu". Aurreneko saioan, inspirazio saioan, 30 pertsonek parte hartu zuten, adin guztietakoak, tartean eskolara seme-alabak eramaten dituzten gurasoak eta urdindarrak. Gaztigatu dutenez, alkatea eta zinegotzi batek ere parte hartu dute prozesuan. Antolatzaileak
DUE la 25 U rt E...
pozik daude prozesuan izan den parte hartzearekin. "Familiak aktibatu ditugu, dauden premiak konpontzeko beharra ikusi dute. Bestalde, haurrek arkitekto taldearekin harremana izan dute eta beraien eskola nolakoa izatea nahiko luketen adierazi diete". Nabarmendu dutenez, "epe laburrean nolako eskola nahi dugun adostu dugu hainbat pertsonen artean". Horri garrantzia eman diote.
Baina bidea ez dela bukatu gaztigatu dute. "Azaroan itzulera saioa eginen dugu". Hau da, jasotako ideiekin ondutako eskola berriaren zirriborroa aurkeztuko dute. Proiektua abendurako eginda izanen dutela aurreikusi dute. Bestetik, dagoeneko Hezkuntza Departamentuko ikuskariari bilera eskatu diote. "Parte hartze prozesuaren eta izan duen emaitzaren berri eman nahi diogu". Aldi berean, udaleko kide guztiei prozesuaren emaitza aurkeztu nahi diete. Urdiaingo eskola 1952 urtekoa da. Ikastetxeak 483 m2 ditu eta beste 26 m2-ko portxea. Aldamenean 397 m2-ko kirol pista du.
Uharteko osasun etxea
Uharte Arakilgo osasun etxea egiteko lanak 30 milioi pezeta (180.300 euro) balio izan zuen, gobernuak 22 jarri zituen eta udalak 8. Hiriberri Arakil eta Arruazu bitarteko herritarrei osasun arreta eskaintzen hasi zen. Antonio Fernandino medikua, Jokin Lizaso erizaina eta Inma Arteaga administraria ari ziren lanean. Goizetan Uharten egoten ziren lanean eta 13:00etatik aurrera herrietako kontsultategietan zeuden. Lastailaren 25ean mustu zuen Santiago Cervera osasun kontseilariak.
Hiru lanerako gobernuaren erantzunaren zain
Finantziazioa eskuratuko balu, i turmendiko Udalak bi kaletako zorua eta sareak berrituko lituzke, bi etxebizitza egingo lituzke eta hilerrian hainbat konponketak eginen lituzke
itUrMENDi
Iturmendiko Udalak Nafarroako
Gobernuaren Toki Inbertsioen
Planaren bidez hiru lan egiteko finantzazioa lortu nahi luke. Batetik, Txorralde eta Santa Marina karriketako sareak eta zoladura berritzea. Bestetik, medikuaren etxean bi etxebizitza egin nahi lituzke gazteen artean dagoen etxebizitza premiari aurre egiteko neurri gisa.
Azkenik, hilerrian konponketa lanak egin nahi lituzke udalak. Ubeldearen ondoan dago kanpo santua eta horma hobiak pixka bat mugitu dira. Horretaz aparte, beste egiteko batzuk ere badaude: hilerria irisgarri bihurtzeko eskailerak kendu, aparkaleku bat egin, kolunbario gehiago jarri eta hilerriaren ordenazioarekin segitzeko, hau da, lurreko hobi guztiak distantzia berera jarriko lituzke.
Egindakoa, egitekoa Kaleetako argiteriako bi aginte zentroetako bat, udaletxekoa,
kendu eta argiteria publikoaren kontrol aginte bakarra utzi du udalak. Hori Barrenkale kalean dago, eta berria da. Gainera, faroletako 104 bonbilla LED argiekin ordezkatu ditu. Alkateak azaldu duenez, heldu den urteetan falta diren kaleetan jarriko dira LED argiak. Toki Inbertsioen Planeko Erabilera Askeko Programatik udalak 20.000 euro inguru jasoko ditu. "ikusita herrian haur pila daudela, plazako haurren jolas parkea aldatzera bideratuko dugu diru hori. Goitik behera berrituko dugu. Egungoa 1992koa da eta, txukundu ondoren, eskolara eramanen dugu. Horrela herriak bi jolas parke izanen ditu", azaldu du Kai Galartza Cerverak.
PLAZAN JOLAS PARKE BERRIA JARRIKO DA, ETA PLAZAKOA KONPONDUTA, ESKOLAN
Bestalde, urte hasieraz geroztik, auzolana arautzen duen ordenantza eguneratua indarrean da. Auzolana egiteaz libratzeko ordaindu beharrekoa igo da.
Basoan
Bi lan egin ditu udalak basoan. Alde batetik, Axeixulota parajeko itxitura zaharra kendu eta berria jarri du Europar Batasuneko dirulaguntza batekin. Bestetik, herriaren hegoaldean dagoen Gaztainatxikieta dermioan loteak egin dira aurten. Hala baso bakanketa egin zuten eta ongi dauden gaztainondoak mantendu dituzte. Ondoan Gaztainaldea dermioa sasiz garbitu zen eta ondoren gaztainondo berriak landatzeko. Alkateak jakinarazi duenez, gaitzei aurre egiteko prestatutako landareak jarriko dituzte eta haztean herriko gaztaina barietateekin txertatuko dituzte. Gaztainadiak berreskuratzeko ibarreko egitasmoarekin bat egin du horrela Iturmendik.
Iturmendiarrak plazan, jolas parkearen ondoan. ARTXIBOA
Landa larrialdiak berrantolatu nahi ditu Osasunbideak
a urreneko zirriborroan Etxarri a ranazko osasun etxeko gaueko larrialdiak kentzea aurreikusten zen
saKaNa
Osasun Departamentua, Nafarroako Parlamentuko taldeekin batera, Arreta Jarraituko Puntuak eta Landa eremuko Larrialdi Zerbitzuak egokitzeko lanean ari da. Doikuntza horren bidez departamentuak zerbitzu kopurua murriztu eta beste eginkizun batzuetarako osasun profesional gehiago izan nahi ditu. Horren adibide da Erriberri. 2024ko irailean arratsaldeko larrialdi zerbitzua itxi zuen eta eta erriberriarrek Tafallara joan beharra dute ordutik.
Departamentuak lanerako zirriborroa prestatu zuen, UPNk lastailaren 24an filtratu zuena. Erregionalistek salatu zutenez, hamaika osasun zentroko premiazko osasun arreta galduko zutela gaueko ordutegian, eta, arratsaldekoa batzuetan. Aurrenekoen artean Etxarri Aranazkoa legoke. Osasunbideatik erantzun zutenez, ekarpenak jaso ondoren zirriborro hori dagoeneko moldatuta dagoela. UPNk jakinarazi duenez, udaletan mozioa aurkeztuko du neurriaren kontra egin eta zerbitzua manten dadin.
AZAROAK 3 - AZAROAK 7
10:00
Agurra, eguraldia, edukiak aurkeztu eta eguneko kanta
10:15
Prentsaren azalak
10:20
Sakanerria eta kirol tartea 10:30
Hizketan
11:05
Solasaldia Karrape, Aralar eta Guaixe irratiak 14:00
Errepikapena
Zaintzarako eskubide kolektiboaren aldeko deia
teknoadineko programaren sustatzaileak eta ezartzen ari direnak baita Berdintasun Zerbitzuek ere "politika publikoetan, komunitatean eta eguneroko praktikan zaintza erdigunean jartzeko" konpromisoa hartu dute
saKaNa
Egunero 10:30etatik aurrera
Nazio Batuen Erakundeak lastailaren 29a Zaintzaren eta Laguntzaren Nazioarteko Eguna izendatu zuen 2023an. Hori dela eta, Sakanako Mankomunitatearen eta Altsasuko Udalaren Berdintasun Zerbitzuek, Sakanako zaintza diagnosia egin duen Emaginek, Teknoadineko programa sustatzen duten ibarreko hiru Oinarrizko Gizarte Zerbitzuen Mankomunitateek eta Teknoadineko garatzen duen Garaian kooperatibak elkarrekin oharra argitaratu dute. Sinatzaileek adierazi dutenez, "Sakanan zaintza premia soziala ez ezik, erronka kolektibo handia ere bada". Idatziaren bidez, sinatzaileek eguna baliatu zuten "zaintzak gure gizartean duen garrantzia azpimarratzeko". Adierazi zutenez, "gure konpromisoa irmoa da: zaintza erdigunean jartzea, politika publikoetan, komunitatean eta eguneroko praktikan". Hiru puntu nabarmendu zituzten. Lehen-lehenik argi utzi nahi
izan zuten "zaintza bizitzaren oinarria dela, eta guztiok behar dugula zaintza bizitzako etapa guztietan. Elkar-menpekotasuna gure eguneroko bizitzaren parte da, eta ezin dugu zaintza salbuespen gisa ulertu". Idatzia sinatu zutenek nabarmendu zutenez, "zaintza lanek gizarte osoaren bizitzari, osasunari eta ongizateari eusten diote. Hala ere, gaur egun zaintza lanen ardura nagusiki emakumeek, emakume migratzaileek eta familiek hartzen dute, askotan modu ikusezinean eta merezi duten aitortzarik gabe", gaztigatu zuten. Horrekin batera, sinatzaileek zaintzaileen lana aitortu nahi izan zuten. "Profesionalak, senideak, lagunak eta komunitateak,
egunerokoan beste pertsona batzuen bizitza duintzen dutenak dira". Aldi berean, azpimarratu zutenez, "zaintza sistema berri bat eraikitzea guztion ardura da; instituzioena ere bai, jakina". Bide horretan lanean jarraitzeko konpromisoa hartu adierazi zuten.
Idatziaren sinatzaileek "komunitateak zaintzan duen funtsezko rola" azpimarratu zuten. "Harreman sareek, konfiantzak eta elkartasunak bizitza sostengatzen dute. Komunitateak ez dira perfektuak, baina haien inperfekzioetatik abiatuta, egiturazko bidegabekeriei aurre egiteko gaitasuna dute". Gaztigatu zutenez, "indibidualtasunak eta batzuen eta besteen arteko desberdintasunek gero eta leku gehiago lapurtzen diguten une honetan, uste dugu inoiz baino beharrezkoagoa dela prozesu komunitarioak sustatzea, zaintzaren ardura demokratizatzeko eta baliabideak modu bidezkoan banatzeko".
Irurtzundarrak plazan. ARTXIBOA
Ekaitzaren kalteei bakarrik aurre egin behar
Nafarroako Gobernuak arakilgo Udalari ez dio aparteko dirulaguntzarik emanen ekaitz baten ondorioei aurre egiteko. Mendiko bideak asko hondatu zituen. Beste toki erakunde batzuekin batera egindako eskaerari ezezkoa eman dio gobernuak
araKil
Arakilen euri erauntsia izan zen joan zen urteko irailak 21ean. Lezaundik etorri zen ekaitza, eta Arakildik barna Ultzamara pasa zen. Urritzolan, Ekain, Zuhatzun, Satrustegin eta Ihabarren mendiko bideak hondatuta gelditu ziren. Egiarretan, Hiriberrira daraman dermioko bidearen ertzean, ibai ertzeko harri lubeta bat erori zen eta partzelariako bidea "ia zintzilik" gelditu zen, "eta oso arriskutsu dago", azaldu du Oihana Olaberria Jaka alkateak.
Olaberriak esan duenez, "Lezaungo Udalarekin eta Ultzamako kontzeju batekin batera Nafarroako Gobernura jo genuen hondamendi gune izendapena eskatu eta dirulaguntza bereziren bat lortu asmoz. Baina gobernutik esan dute ez dutela ezohiko dirulaguntzarik emanen". Behar bada hurrengo urteko aurrekontuetan jasoko dutela esan zieten hiru herrietako udal arduradunei.
Aipatutako harri lubeta Ebroko Ur Konfederazioaren ardura da. "Orain dela gutxi egin zuen obra hori", azaldu du alkateak. "Jakinaren gainean daude. Baina konfederazioa bere kasa funtzionatzen du eta, momentuz, ez du ezer egin".
Iruñerako errepidea
Errepide segurtasuna handitu asmoz, Berriobeiti eta Irurtzun bitarteko udal eta kontzejuetako ordezkariek bilera egin zuten martxoan. NA-240-A errepidean dauden puntu beltzak zerrendatuko zituzten, Nafarroako Gobernuari jakinarazteko. Arakilgo Udalak Aizkorbeko bidegurutzean ibilgailuen abiadura moteltzeko zebrabidea edo motelgarriren bat jartzeko eskaera egin zion foru administrazioari, baina errepideak Aizkorben dituen ezaugarriengatik ezezkoa
Lakuntzak zehaztu du heldu den urteko festen egutegia
san sebastian eguna larunbata denez, zer egin erabakitzeko udalak batzarra hots egin zuen
laKUNtZa
Sansaastin festak, Lakuntzako neguko ospakizunak, bai edo bai, San Sebastian eguna hartzen dute. Heldu den urtea egun hori asteartearekin da. Horren jakitun, eta festak behar bezala antolatu ahal izateko, Lakuntzako Udalak batzarrera deitu zituen herritarrak lastailaren 21ean. Udaletxean egindako bilkuran San Saastinak zein datetan ospatu erabaki zuten. Bost eguneko ospakizunak izanen dira, ilbeltzaren 16an, ostiralean,
Lanak despedituta Arbizun
Arbizuko Fernando Urkia kaleko sareak eta zorua berritzeko lanak berriki despeditu dituzte. Lizarragabengoarako bidegurutze paretik Nagusia kalearen bidegurutzerainoko tartean egin ditu lanak Lacunza Hermanos enpresak 588.801,37 euroren (BEZ barne) truke. Errepidea eta kale Nagusia arteko zatirako dirulaguntza eskatu du udalak.
eman zuen gobernuak. Izan ere, Aizkorbeko bidegurutzea aldapa baten gainaldean dago. Errepide bazterrean ere etxeak daude, eta horrek ibilgailuen abiadurari gehituta, beste arrisku faktore bat gehitzen dio. Etxe baten kontra talka eginez, duela bederatzi urte auto gidari bat hil zen. Momentuz, errepidearen zati batean, bigarren lerro jarrai bat margotu du erdialdean. Hala, lerro jarrai bakarra egon beharren bi daude. Horrek gidariei errepidea estuago izatearen sentipena sorrarazten die.
hasi eta ilbeltzaren 20an, asteartean despedituko direnak. Udaletik aurreratu dutenez, igande arratsaldean eta astelehenean "egitarau handirik" ez da izanen. Faltako ez dena danborrada da. Lakuntzako gainerako festa egutegia ere zehaztuta dago. Hiri eta herri ihoteak otsailaren 14an eta 17an ospatuko dira, larunbatean eta asteartean. Lakuntzako Pertza, berriz, agorrilaren 16an. Eta udako festak agorrilaren 22tik 27ra izanen dira, larunbatetik ostegunera.
BAZKIDE ZOZKETA
Urriko saridunak
Amaia Castillo Gabilondo (Altsasu)
Amaia Oiharbide Goikoetxea (Altsasu)
Maria Josefa Juana Carrera Maiza (Etxarri Aranatz)
Uharte Arakilgo Udala (Uharte Arakil)
Egiarretan behera egin zuen harri lubeta.
GANBAZELAIA
AGENDA
EMAGUZUE ZUEN EKITALDIEN BERRI ASTEARTEKO 13:00AK BAINO LEHEN.
Ostirala 31 IRURTZUN
17:30 Ibilaldi beltza Misterioz eta mitologiaz beteriko ibilbidea. Parte hartzaileak: iskidi, tramankulu, txistulariak, txalapartariak, ion Barbarin, izaskun Mujika, lorena arangoa eta Peio aldaz, ardantzetako xendan.
LAKUNTZA
19:00 Gau beltzaren ospakizuna, herrian zehar.
ARBIZU
18:00 Ipuin kontalaria: ines Bengoaren sar Dadila Kalabazan, 4 urtetik aurrera, eskola zaharrean. 19:30 Kalejira plazatik: Etxetik mozorrotuta joan eta ahaztu hustutako kalabazak eta argiak. Ondoren, gaztain erreak, plazan. 20:30 Zezensuzkoaren mustutzea.
Larunbata 1
ALTSASU
18:00 Gau beltza (1,5 euro), Intxostiapunta gazte gunean.
Igandea 2
ZIORDIA
18:30 Gau beltzerako prest?
Gure ohiturak berpizte. 6 eta 11 urte bitarteko haurrendako; eskuz egindako mozorroak edo arropa zaharrak eraman (izena eman Ziordiko liburutegiko instagrameko publikazioko Qran), plazan.
OSTIRALA 31
ALTSASU Gazte agenda. sexgunea sexualitate aholkularitza zerbitzua.
17:30etik 20:30era, Intxostiapunta gazte gunean.
ALTSASU Elkarretaratzea.
Pediatria zerbitzu duin baten alde: 1,5 pediatra! Elkarretaratzea. 18:00etan, udaletxearen aurrean.
23:30 Broken Pick taldearen kontzertua. Ondoren, musika.
ZIORDIA Antzerkia. Onironautas luciernaga teatro konpainiaren antzezlanaren emanaldia. Gaztela eta leongo arte Eszenikoen sarietara zirku ikuskizun hoberenaren sarira izendatuta. sarrera: doan. 18:00etan, Amaraunan.
LARUNBATA 1
ALTSASU Txirrindularitza irteera. Barranka txirrindularitza taldearen talde mistoaren irteera: araia, 35 km. 09:00etan, Zumalakarregi plazan.
ALTSASU Altsasu Kontzertua. Haize Berriak Bandaren eta aldapeko Basque latin Jazz taldearen kontzertua: aldapekok folkloretik datorren musika instrumentu tradizionalek modu ezohikoan interpretatuta eskainiko dute Haize Berriak bandaren lagunduta. sarrerak: bazkideak, 5 euro; orokorra, 8 euro. 19:30ean, Iortia kultur gunean.
12:00 Herriko trikitalari artistak talopoteoa girotzen.
12:15 Gazta pisu txapelketa. 14:00 Gazta txapelketaren sari ematea.
14:30 Taloen amaiera.
15:00 Gazte bazkaria, gaztetxean.
16:45 Bingo arrunta (ez musikatua).
17:30 Txapel jaurtiketa.
23:00 – 03:00 Boletus Rumberus, gaztetxean.
ETXARRI ARANATZ Mendi irteera. larrañeta elkartearen mendi irteera: auntzetxe. 9:00etan, elkartetik.
UHARTE ARAKIL Jardunaldia. iii arto Jardunaldia: arto uzta auzolanean bildu. izena ematea: doan (691 793 634)
10:00 – 13:30 Goizeko txanda. 13:30 Bazkaria.
15:00 – 18:00 Arratsaldeko txanda. Ondoren, talo tailerra afaltzeko.
DORRAO Kontzertua.
Duo Chavela mexikar musikako taldearen emanaldia. 17:00etan, tabernan.
ETXARRI ARANATZ Kontzertua. Munduko abesbatzekin kontzertuak: Mixed Choir Huik! Estoniako tallineko abesbatza, Ode Purgen zuzendaritzapean; Nafarroako abesbatzen Elkartearen XXX. Nafarroako Nazioarteko Ziklo Koralaren barruan. 19:00etan, Jasokundearen elizan.
IRURTZUN Kontzertua. Munduko abesbatzekin kontzertuak: Psalm Men Voice indonesiako Jakartako abesbatza, alvin Marcoren zuzendaritzapean; Nafarroako abesbatzen Elkartearen XXX. Nafarroako Nazioarteko Ziklo Koralaren barruan. 19:30ean, San Migel elizan.
ZiNEMa
ALTSASU
IORTIA KULTUR GUNEKO
ARETO NAGUSIAN
Acosada
Igandea 2 19:30
Astelehena 3 19:00
IORTIA KULTUR GUNEKO ARETO TXIKIAN
Vieja loca Igandea 2 19:30
LAKUNTZA Andoni Egurza Irisarri: Urteetan ikasitako tekniken inguruko grabatuak Asteazkenetik igandera. Sorginak tabernan. ALTSASU XIV. Arte Azoka, Artebidek antolatuta: sakanako artisten erakusketa.
Urriaren 17tik azaroaren 9ra. Iortia kultur gunearen erakusketa aretoan. IRURTZUN Francisco Navarro artistaren pintura erakusketa. Pikuxar tabernan.
IGANDEA 2
ALTSASU Txirrindularitza irteera. Barranka txirrindularitza taldearen Btt taldearen: Postas errege bidea, 56 km 09:00etan, Zumalakarregi plazan.
IRURTZUN Kontzertua.
Mikel Urdangarin bakarkako kontzertua. sarrerak: 8 euro. 19:00etan, kultur etxean.
ASTELEHENA 3
ALTSASU Elkarretaratzea. Pentsio duinen aldeko elkarretaratzea. 12:00etan, Zumalakarregi plazan.
ASTEARTEA 4
ETXARREN Tailerra. Emakumeendako ipar martxa tailerra. izena ematea eta informazioa: 634 584 22 edo arakilkultura@gmail. com.10:30ean, kontzeju etxean.
ARBIZU Tailerra. Bertako produktuekin lan egin: elikagaien komertzioendako, ostalariendako eta turismo eragileendako tailerra. Ondoren, hizka mizka. izena ematea: 672 688 591.
14:30etik 16:30era edo 18:00etatik 20:00etara, Utzugane Zentroan.
ETXARRI ARANATZ Liburu aurkezpena. sanfermines de 1978. los victimarios liburuaren aurkezpena eta solasaldia sabino Cuadra lasarte egilearekin. Euskaraz. EHBilduk antolatuta. 19:00etan, liburutegian.
OSTEGUNA 6
ALTSASU Tailerra. stEaM taillerra: Zientzia zure eskura! Esperimentuz beteriko tailer dibertigarria; emakume ikertzaile baten gidaritzapean esperimentuak eginen dituzte. 7 eta 10 urte bitarteko haurrendako (beteta).18:00etatik 19:30era, liburutegian
URDIAIN Kontzertua. Mantis taldearen kontzertua Biltzen albuma aurkezten. 20:00etan, Kaluxan.
EGU ral D ia ast EBU r U a N
Ostirala, 31
Min. 9 o Max. 17 o Larunbata, 1
Min. 8 o Max. 19 o Igandea, 2
Min. 6 o Max. 15 o Astelehena, 3
Min. 6 o Max. 18 o
ESKELAK JARTZEKO: 948 56 42 75
edo eskelak@guaixe.eus
Eskelen tarifak: 55,90 € / 106,5 € / 143,70€ prezio hauek BEZa barne dute. Bazkideek % 10eko deskontua dute.
Eskelak jasotzeko azken eguna: Asteazkena goizeko 12:00ak baino lehen.
ira G ar K i sail K at U a K
MEKANIKARI
LANPOSTUA
Kamioi eta autobus tailerra sakana inguruko langile bila. Mekanika, txapa eta margo ezagutzak baloratuko dira. Bidali curriculuma tallercamion10@ gmail.com / 948 507 019
NEGOZIOAK
ERRENTAN EMAN
Lizarragako Azi Iturri Txokoa San Klemente festetan alokatu nahi da: Enkantea azaroaren 2an, igandea, 14:00etan elkartean egingo da. Gutxieneko prezioa 1000 euro izango dira eta diru gehien eskeintzen duenak irabaziko du. Festak azaroaren 21ean, 22an
eta 23an ospatzen dira. Animatu zaitez!
LAN ESKAINTZA
Taupa mugimenduaren Nafarroako koordinatzailearen lanpostua: Nafarroan Taupak gara tzen dituen egitasmoen zuzendaritza. Euskara ondo menderatzea, gidabaimena eta autoa edukitzea eskatuko da. Informazio gehiago eta curriculumak bidaltzea oskar@taupamugimendua.eus posta elektronikora idatziz.
IKASTAROA
Defentsa pertsonal eta autobabes tailerra Olaztin: 15 urtetik gorako emakumeentzat, Sutegi kiroldegian azaroaren 15ean.
Haurrentzako filosofia tailerrak Etxarri Aranatzen: 8 eta 11 urte bitarteko haurrei zuzenduta, liburutegian. Informazio gehiago eta izen ematea liburutegian.
Euskarara hurbiltzeko ikastaroa Lakuntzan: Mankomunitateak antolatuta. Urriaren 22tik otsailaren 11ra. Informazio gehiago eta izen emateak Sakanako Mankomunitatean, euskara2@sakana-mank. eus emailean edo 948 464 840 telefonora deituz.
Kafe konpondu tailerrean izen ematea zabalik dago: Etxetresna elektrikoak eta beste konpontzen ikasiko duzu. Informazio gehiago eta izen ema-
tea Altsasuko Udaletxean
OHARRA
Altsasuko Udalak hezkuntza arloko entitateendako dirulaguntza deialdia zabaldu du: Ikastetxeak, irakaskuntza kooperatibak eta guraso elkarteak aurkez daitezke deialdira. Informazio gehiago Udaletxean eta web orrian. Euskara ikasleendako dirulaguntzak: Sakana Mankomunitateko Euskara Zerbitzuak euskalduntzen edo alfabetatzen ari diren sakandarrei zuzenduta. Informazio gehiago www.sakana-mank.eus web orrian. iragarki@guaixe.eus www.iragarkilaburrak. eus
Zaldua futbol taldeak 40 urte
FUTBOLA Elomendiko Futbol Txapelketan jokatzen duen
Arakilgo Zaldua futbol taldeak 40 urte bete ditu. Talde sakandarra gaztetua dago eta Elomendiko txapelketan ilusioz gainezka. Lau jardunaldietatik hiru irabazi dituzte, azkena Ageriren kontra (1-3) eta sailkapenean bigarren dira (9 puntu). Asteburuan Elomendi dute aurkari, Lekunberrin.
Sakanako kirolari onenak
hautatzeko garaia
a zaroaren 24ra arte aurkez daitezke proposamenak ohiko tokietan, eta, lehengoz, s akanako Mankomunitateko webgunetik online. Edonork egin dezake proposamena, hautagaiaren curriculuma gehituta. sari ematea abenduaren 12an izango da, irurtzunen
Maider Betelu Ganboa saKaNa Bi urtetik behin Sakanako Mankomunitateko Kirol Zerbitzuak ibarreko kirolari eta taldeak saritzen ditu, "gure ibarreko kirolarien eta taldeen lana aitortu eta balioan jartzeko helburuarekin", Amaia Gerrikagoitia kirol teknikariak azaldu duenez. Aurten, zehazki, 2024 eta 2025ko Sakanako kirolari onenak aukeratu eta sarituko dira. Baina aukeraketa prozesurako laguntza eskatu du Mank-ek. Horrela, sakandar guztiei, kirol elkarteei, erakundeei, ikastetxeei zein norbanakoei proposamenak bidaltzeko deia egin die. “Zenbat eta proposamen gehiago jaso, orduan eta aukera gehiago izango dituz-
te kirolari guztiek aukeratuak izateko” azaldu dute kirol zerbitzutik.
Sariak
Ondoko sariak banatuko ditu
Sakanako Mankomunitateak: 2024-2025eko 35 urte baino gehiagoko Sakanako kirolaririk onenak, gizonak eta emakumeak; 18 eta 35 urte bitarteko kirolaririk onenak; 18 urtetik beherako kirolaririk onenak; Sakanako kirol talderik onena eta euskara gehien bulkatu duen taldea. Horretaz gain, epai mahaiak, hala erabakitzen badu, bi aipamen berezi eman ditzake, pertsona, klub edo entitate horiei kirolean egindako lanari aitortza eginez.
Sari emate ekitaldia abenduaren 12an izango da, Irurtzungo kultur etxean.
Azaroaren 24a baino lehen Proposamenak aurkezteko epea zabalik dago azaroaren 24ko 12:00ak baino lehen, Sakanako Mankomunitatearen Lakuntzako egoitzan (683 343 854, kirolak@ sakana-mank.eus). Horretaz gain, Irurtzungo kultur etxean eta Altsasuko Kirol Zerbitzuan aurkeztu daitezke proposamenak ere bai, beti ere hautagaien curriculuma gaineratuz. Aurten lehenengoz online aurkez daiteke proposamena, Mank-en webgunean eskuragai dagoen galdetegia sakatuz.
2022-2023ko Sakanako kirolari onenak. Sari ematea Etxarri Aranazko kultur etxean egin zen. Aurten Irurtzunek hartuko du lekukoa.
FUTBOLA Erregionalak atseden, baina altsasuarrak lanera
Emakumezkoen hirugarren mailan aurreko asteburuan ez zen jardunaldirik jokatu. Azaroaren 1ean hamargarren den Altsasuk (2 puntu), bederatzigarren eta arerio zuzena den Mutilvera (2 puntu) izango du aurkari Arangurenen, 18:30ean. Bederatzigarren postua dute jokoan.
Gizonen preferentean Altsasuk Mutilvera B hartu zuen Dantzalekun. Altsasuk partidari buelta ematea eta hiruna berdintzea lortu zuen. Sailkapenean laugarren da Altsasu (11 puntu), eta azaroaren 2an, 17:00etan San Jorge liderra du aurkari Iruñean.
Gizonen erregional mailan Etxarri Aranatzek garaipen sendoa lortu zuen, Mutilvera C-ri 1-4 irabazi baitzion Iruñerrian. Lagun Arteak, ordea, Universidad de Navarraren kontra 5-2 galduta itzuli zen Lakuntzara. Kirol Sport da liderra (16 puntu), Etxarri hirugarrena (12 puntu) eta Lagun Artea zazpigarrena (8 puntu). Asteburu honetan ez dago jardunaldirik.
ARETO FUTBOLA Bi derbi sakandar asteburuan, Arbizun eta Irurtzunen
Hirugarren mailan Uharte Arakilek Aralar Mendiren eta Altsasuren arteko derbia hartu zuen. Altsasu 0-3 aurreratu zen, baina Aralar Mendik hiruna berdintzea lortu zuen. Aralar Mendik gaur, urriak 31, Ibararteren kontra jokatuko du Zubirin (20:30). Altsasuk Mendialdea hartuko du azaroaren 1ean Zelandin (18:00).
Nesken lehen autonomikoan Xota A-k 1-5 irabazi zion Lacturale Orvinari eta lider jarri da. Xota B-k Mendialdearekin borroka polita izan zuen, baina 0-1 erori zen. Azaroaren 2an Xotaren bi taldeek elkarren kontra jokatuko dute derbian (12:00).
Mutilen lehen autonomikoan Arbizuk 2-5 irabazi zion Anaitasunari, Xotak 3-1 galdu zuen
Gazte Berriak-ekin eta Altsasu 4-7 erori zen Canterarekin. Gaur, urriak 31, Arbizu eta Altsasuren arteko derbia jokatuko da Arbizun (19:30), eta Xotak Tafa hartuko du azaroaren 1ean Atakondoan (12:45).
Iñaki Mujika, Salto 15K podiumaren gorenean
ATLETISMOA / IRRISTAKETA / HAND BIKE Donostiako s alto 15 K probako hand bike modalitatean txapelduna izan zen altsasuarra. irristaketa eta atletismo modalitateetan sakandarrak primeran aritu ziren ere bai. Bihar Harresien lasterketa jokatuko da iruñean
M.B.G. saKaNa
Igandean 28. Salto 15K lasterketa jokatu zen Donostian. 25 herrialdeetako 3.900 korrikalari, irristalari eta hand bike txirrindulari lehiatu ziren, primerako giroan, tartean sakandar asko. Hand bike modalitatean Iñaki Mujika altsasuarrak osatu zituen azkarrenen probaren 15 kilometroak (28:31), Jon Galarragari 2 segundo aterata (28:33). Podiumean pozarren zegoen altsasuarra, egun bikaina pasatu eta taldekideekin ospatzeko gogotsu. Irristaketan ederki aritu ziren sakandarrak baita ere. David Gonzalo uharte arakildarra izan zen sakandar azkarrena, helmugan zortzigarren (29:27), bederatzigarren postuan Ioritz Marques altsasuarra zuela (30:21). Nesketan Eneritz Fresneda 18. eta Elaia Agirre 19. iritsi ziren helmugara, denbora berean (36:36). Korrikako proban bi distantzia zeuden. 15 kilometrokoan Igor Maiza (1:05:08, 501. postua) eta Karmele Araña (1:31:11, 746. postua) izan ziren lehen sakandarrak, eta 5 kilometrokoan Juan Luis Maiza (18:16) eta Amaia Aristu (23:52), biak 25. postuan. Bihar Harresien Lasterketa ezaguna jokatuko da Iruñean, eta sakandar ugarik parte hartuko dute. Behobia gertu dago.
60 borrokalari
Altsasun
TAEKWONDOA Bargagain eta Lezkairu Taekwondo klubek taekwondo topaketa antolatu zuten asteburuan Altsasun. Logroño Hiria
Taekwondo Klubeko eta Azarri klubeko kirolariek egin zuten bat, eta aurre kadete mailatik senior maila bitarteko 60 borrokalari baino gehiagok entrenamendu saio politak egin zituzten Lavaderon. Ikastaldi ezin hobea.
Kirolaren bidezko garapen integralaz, Lakuntzan
FUTBOLA Kepa Diez psikologo eta areto futboleko arbitroa izango da hizlaria
M.B.G. laKUNtZa
Nafarroako Futbol Federazioak ekimen berria abiarazi du 2025/2026 denboraldirako oinarrizko kirolean parte hartzen duten entrenatzaileei eta kirolarien gurasoei begira, "Kirol praktikaren bidezko garapen integrala" lelopean. Hitzaldi zikloa da, Kepa Diez psikologo eta areto futboleko arbitroak gidatzen duena. Hitzaldi horietako bat Lakuntzako Kultur Etxera iritsiko a azaroaren 17an, 19:00etan. Ekitaldi irekia da, doakoa, oinarrizko kiroletan aritzen diren neska-mutilen gurasoei eta entrenatzaileei irekia. Lagun Artea futbol kluba laguntzailea da, baina edozein interesaturi zabalik dago.
Kepa Diez hizlariak ongi gidatu eta babestutako kirol praktikak haurrengan eta gazteengan dituen onurak aipatuko dizkie bildutakoei; halaber, kirolean arerioari eta arbitroei izan beharreko errespetua eta balio egokiak sustatuko ditu. Ibilbide honetan segi beharreko jarraibide egokiak aipatuko dira, gurasoendako eta klubendako akonpainamendu egokia egiteko ezinbesteko tresnak izango direnak. Hitzaldi hau Irurtzunen egin zen duela gutxi, arrakasta handiz: 50 pertsona inguru bildu ziren.
Iñaki Mujika, hand bike modalitateko txapeldunaren saria jasotzen. UTZITAKOA
Aurretik Irurtzunek hartu zuen hitzaldia.
Donostian lehiatu ziren Sakana Patineko kideak. SAKANA PATIN
"Ez zegoen nire esku. Buelta ahalik eta gutxien eman, eta aurrera"
JOANES BAKAIKOA SATRUSTEGI BaiKOKO PilOtaria
PILOTA Joanes Bakaikoa izan da l au eta Erdiko sorpresetako bat. a ltunaren bajak finalerdietarako aukerarik gabe utzi zuen, baina egindako lanarekin pozik egon daiteke
Maider Betelu Ganboa EtXarri araNatZ Lau eta Erdiko txapelketa azken txanpan sartu da: Ezkurdia-Zabalak eta Altuna-Etxeberriak finalerdiak dituzte jokoan. Hala ere, final laurdenetako ligaxka ez zen inoren gustuko moduan despeditu. Jokin Altuna baja izan zen tendinopatia muskularrarengatik, eta EPEL-ek araudia aplikatu zuen: 22-0ko aldeko emaitza eman zion Javi Zabalari. Ondorioz, errioxarra zuzenean sailkatu zen finalerdietarako, eta Joanes Bakaikoa eta Jon An-
der Peña aukerarik gabe geratu ziren. Nolanahi ere, egindako txapelketaren balorazio positiboa egiteko hamaika arrazoi ditu aurrelari etxarriarrak.
Lau eta Erdiko final laurdenetako bukaera zurrunbilo hutsa izan da. Bai, halaxe izan da. Gertatutakoa espero ez genuen zerbait izan zen, eta niretzat kirol mailan oso gogorra izan zen. Azkeneko partidua jokatu aurretik inolako aukerarik gabe gelditzea ez zen erraza izan.
Niretako poz handia izan zen. Beti hor egoteko gogoa nuen. Nik uste beste urte batzuetan ere maila izan dudala, baina xehetasun txikiengatik ez nuen lortu, eta aurten poz handia hartu nuen Artolari irabazita. Ligaxkan ere gustura aritu naiz. Ongi hasi nintzen Zabalaren kontra, Altunaren kontra oso zaila nuen, berak oso ongi jokatu zuen eta ongi irabazi zidan. Ilusio ikaragarria nuen Peñaren kontrako azkeneko partidurako, baina espero ez zen gauza bat gertatu zen, eta aukerarik gabe geratu nintzen.
Lau eta Erdia zure txapelketa fetitxeetako bat da; promesen mailan Lau eta Erdiko hiru txapel dituzu eta kaiolan espezialista zara. Zein da A edo B Serietan jokatzearen arteko ezberdintasunik handiena? Pilotarien maila. Izenak esaten duen bezala, A Seriean lehen mailako pilotarien kontra jokatzen da, eta asko nabaritzen da. A Seriean %100ean ez bazaude, aurkariak jan egiten zaitu. B Seriean, %100ean ez bazaude ere, partidak aurrera atera ditzakezu, baina lehen mailan buru-belarri egon behar zara,%100ean. Ligaxkari ongi ekin zenion, Zabalari 22-21 irabazita. Partida gogorrean, errebantxa lortu zenuen: 1-9 edo 17-21 galtzen joatetik, markagailua irauli eta 22-21 gailendu zinen, burua hotz mantenduz eta sufritzen jakinez. Hala ere, ez zinen oso gustura gelditu. Izan ere, partida oso arraroa izan zen. Halako abantailarekin galtzen zoazenean zure buruarekin ez zaude oso gustura, eta buelta ematea oso zaila ikusten duzu. Nola edo hala partidari buelta ematea lortu nuen eta, justu-justu, baina ongi bukatu zen. Hala ere, Artolaren kontrako partidan sentsazio hobeak izan nituen. Josu Igoa zure botilleroa goraipatu zenuen. Eskerrak eman zenizkion, jokoan zentratzen laguntzeagatik. Josurekin oso harreman ona dugu, geroz eta hobea, gainera. Gero eta gehiago egoten gara elkarrekin, eta ariketa fisikoa elkarrekin entrenatzen dugu normalean. Oso pertsona ona eta pilotari ona da.
Zure onena ateratzeko zer eta nola esan behar dizun jakingo du. Bai, hala da. Oso lasaia da eta aholkuak ere oso ongi transmititzen ditu. Ez du urduritasunik transmititzen, eta niri horrek on asko egiten dit. Gustatzen zait, berak esandakoak oso ongi etortzen zaizkit.
Altuna izugarri miresten duzu, beraren kontra aritzea "ametsa" zela esan zenuen. Batzuetan Osasunak Real Madrili irabazten diola aipatu zenuen, baina kasu honetan ez zen hala izan.
Banekien aurretik zer partida nuen, Altunarekin oso zaila nuela, eta berak egun ona ez bazuen, hura aprobetxatzen saiatuko nintzela. Jokin pilotari ikaragarria da, eta, gainera, egun oso ona izan zuen. Dena asmatu zuen, eta sake-errematearekin min handia egin zidan. Sekulako partida egin zuen.
Halako egoera batean eustea ez da erraza izango.
Ez da erraza, baina noren kontra ari zaren kontziente izan behar duzu, eta alde horretatik ez nuen sekulako makilkada hartu, oso zaila nuela banekielako. Altunaren kontra galdu ondoren, ilusio ikaragarria nuen Peñaren kontrako hirugarren partidurako. Hor iritsi zen makilkada, eta inork espero eta nahi ez zuen moduan. Hor etorri zen, bai. Denetariko iritziak entzun ziren Altunaren bajaren ostean: araudia ez dela justua, errebisatu beharko litzatekeela, gauza bat dela arerioari irabazitako puntua ematea, baina 22-0ko emaitza ematea, tantoaverageak duen garrantziarekin, ez dela gainontzekoendako justua, gehiegizko abantaila ematea dela... Nolanahi ere, ez da erabakitzeko gai erraza.
Ez dakit, nire esku ez dauden gauzetan ez naiz sartuko. Nik ez ditut hor egoteko aukera asko izan; esfortzu handia egin dut hor egon ahal izateko. Azkeneko partidua jokatu eta galtzea asumituko nuke, jakina, baina jokatu gabe aukerarik gabe gelditzea niretzat oso gogorra izan da. Nola jaso zenuen albistea?
Iaz B Serieko Lau eta Erdiko txapela irabazi zenuelako sartu zinen aurten A Serieko txapelketan. Final zortzirenetan Artola zenuen aurkari, eta pronostiko guztiak gaindituta, 15-22 irabazi zenion eta lehen mailako final laurdenetako ligaxkan sartu zinen lehenengoz.
"A SERIEAN LEHEN
JAN EGITEN ZAITU" "AZKENEKO PARTIDA
MAILAKO PILOTARIAK
DAUDE. %100EAN EZ
BAZAUDE, AURKARIAK
Ezagun batzuk ditugu, pilotaren munduan denetaz enteratzen direnak. Altunak erabakiaren berri eman baina egun bat lehenago lagun horietako batek kontatu zidan Altunak ez zuela jokatuko esan ziotela haren gertukoek. "Baina nola ez duela jokatuko?” erantzun nion. Beraz, egun bat lehenago jakin nuen.
Joanes Bakaikoak bukaeraraino ez duela inoiz amore ematen erakutsi du A Serieko Lau eta Erdian. JOSE MARI MARTINEZ
Niretako, kirol mailan, oso gogorra izan zen, baina ez zegoen nire esku, eta nire esku ez zegoenez ezin nuen ezer egin. Ez dago besterik: buelta ahalik eta gutxien eman, eta aurrera segi. Bajak sarritan egoten dira, baina sailkapena ez dagoenean horren itxia, ez diogu aparteko bueltarik ematen. Altunaren bajak, aldiz, goitik behera baldintzatu zuen dena, zu eta Peña aukerarik gabe geratu zinetelako eta Zabala zuzenean sailkatu zelako.
Txapelketan nire esku ez dauden gauzak ez dira nahi bezala atera. Peñak Zabala irabaziko balu, Altunak azken jardunaldian ez jokatzeak ez luke eraginik izango, baina ez zen hala gertatu eta, beraz, biok Altunaren mende geunden. Ondoren Altunaren baja eta horrek ekarritako guztia pasatu zen. Momentuan ez da ongi hartzen, kosta egiten da, baina berriro diot, gure esku ez dagoenez, ahalik eta buelta gutxien eman eta aurrera segi. Zein aldarterekin atera zinen igandean Bizkaia pilotalekura Peñaren kontra jokatzera? Gertatutakoa ahaztuta eta gogotsu, edo ez zenuen burua behar zen tokian?
Ustez ongi nengoen, gogotsu, baina partida hasi zenean, pixka bat inkontzienteki, burua ez neukan oso fin, egia esan. Ez nengoen kantxan eroso, eta uste dut tentsio puntu hori nabaritu nuela. 22-14 galdu nuen.
Zure telefonoak su hartuko zuen txapelketan barna, aurreko astean bereziki.
Ligaxkako lehenengo partiduan
Zabala irabazi eta gero, Altunaren kontra jokatu aurretik dei asko izan nituen, gero ez hainbeste. Bestalde, animo mezuak jaso ditut, espero ez nituen batzuk ere bai, egin dudan lana baloratuz, eta asko eskertzen ditut.
Oraindik ez da nahikoa denbora pasa hoztasunez txapelketa guztiaren balorazioa egiteko, baina zein sentsaziorekin bukatu duzu Lau eta Erdia? Egin duzun lanarekin kontentu zaude?
Orokorrean egin dudan lanarekin oso pozik nago. Emaitza ona edo txarra izan, nik uste lan oso ona egin dudala bai txapelketaren aurretik, prestakuntzan, eta txapelketan zehar ere bai; oso kontentu nago egindako lanarekin. Baina buruan duzunean aurrera egiteko aukera izan dezakezula...
Min hori oraindik hor dago, pixka bat sartuta, baina pasatuko da. Egindako lanarekin gustura nago.
Argi geratu dena da, beste behin, oso kontuan hartzeko pilotaria zarela, bukaerara arte amore ematen ez duena, aurrelari borrokalaria eta arrokatsua. A Serieko Txapelketa jokatuta nabaritu duzu katedran edota komunikabideetan errespetu gehiago lortu duzula?
Gainontzekoek zer pentsatzen duten, ez nuke jakingo esaten. Egia esan, besteek zer pentsatzen dutenari ez diot gehiegi erreparatzen. Jendeak irabazteko pilotari gogorra naizela eta halako gauzak esaten ditu, baina ni egunerokoan zentratzen naiz, lana ahalik eta hobekien egiten saiatuz. Horrela segituko dut, emaitzak ongi edo gaizki atera, ahal dudana egiten.
Lau eta Erdia finalerdietan dago. Ezkurdia eta Zabala batetik, eta Etxeberria eta Altuna bestetik. Nola ikusten duzu?
Partidu batera, edozer gauza gerta daiteke, baina hala eta guztiz ere nik Joseba eta Jokin ikusten ditut faborito. Finalerdiak dira, urduritasunak eta beste faktore batzuk hor egongo dira, eragingo dute eta edozer gauza gerta daiteke, baina faborito Jokin eta Joseba ikusten ditut. Lau eta Erdia bukatuta, Binakako Txapelketa ate joka dator. Aurreko urtean ez zintuzten B Serieko Binakakorako hautatu, ordezko gisa jokatu zenuen. Aurtengorako prest egongo zara, betiko moduan, eta hautatu edo ez, hori enpresaren esku egongo da. Bai, azkenean betikoa da. Pilotariok gure esku dagoena egin behar dugu, txapelketetarako ongi prestatu, eta gero enpresak erabakiko du txapelketan nor sartuko dituen. Ahalik eta hobekien entrenatuko dut, beti bezala, eta ahalik eta hobekien egoten saiatuko naiz. Jokatzen badut, oso gustura jokatuko dut, eta bestela, aurrera segituko dut orain arte beti egin izan dudan bezala. Azkenaldian atzelarien krisiaz asko hitz egiten ari da. Atzelari gutxiago daude aurrelariak baino. Esaterako, San Mateotan Ezkurdiak atzelari jokatu zuen. Zuek ere presio hori nabaritzen duzue?
Egia esan, guk ez dugu horri buruz gehiegi hitz egiten. Ezkurdiak sanmateoetan atzelari jokatu zuen, baina, bestela, ez da egon aparteko aldaketarik. Dena den, bakoitza berera aritzea, hori da egokiena. Noizbehinka esperimentuak egitea ez dago gaizki, baina nik uste gehiegi egitea ere ez dela ona. Aurrelaria aurrelaria da, eta atzelaria atzelaria. Bakoitza, berera.
Zorionak Lau eta erdian egindako lanarengatik. Ea halako beste aukerarik sortzen den.
Eskerrik asko, saiatuko gara.
Joseba Ezkurdia, finalerdirako "zuhurra baina optimista"
PILOTA arbizuarrak eskuin eskumuturra minberatua du oraindik, baina "gutxiago", eta prest egongo dela uste du
M.B.G. arBiZU Gasteizko Ogeta pilotalekuak hartuko du Lau eta Erdiko finalerdietako lehen kanporaketa azaroaren 1ean, larunbata, 17:30ean (EITB1). Joseba Ezkurdiak Javier Zabala du aurkari azaroaren 16ko Bilboko final handirako txartela lortzeko deman. Bi pilotariak ilusionatuta eta gogotsu daude, baina bide eta egoera ezberdinetan iritsi dira finalerdira.
Javier Zabalak ez zuen final laurdenetako hirugarren jardunaldia jokatu, Jokin Altunak baja egin zuelako eta horrek errioxarrari finalerdietarako zuzeneko txartela eman ziolako.
Beraz, astebeteko atsedenarekin iritsiko da finalerdira, gogotsu eta sasoiko.
Aldiz, Joseba Ezkurdiak Peio Etxeberria izan zuen aurkari aurreko ostiralean Elizondon.
Partida hasieran pilotakada baten ondorioz eskumuturrean oinazeak nabaritu zituen aurrelari arbizuarrak. Partidan bertan masajea hartu zuen, eta nahiz eta partida bukatu (22-10 galdu zuen) bere mailatik oso urrun jokatu zuen. Astearteko material aukeraketara eskumuturra minberatua zuela iritsi zen arbizuarra, baina finalerdira begira baikorra zen. "Gutxika ari naiz. Astelehenean erresonantzia egin nuen eta emaitzen zain gaude, ezer larririk ote dagoen ikusteko. Oraindik oinaze batzuk ditut, baina hiru egunetan behera egin dute. Optimista naiz" azaldu zuen pilota aukeraketan.
Lau eta Erdiko hiru txapela dituen txapeldun handiak ez du aste honetan entrenamendurik egin. "Eskuak landuko ditut, pixka bat piloteatu, baina ez dut entrenatuko, arduragatik". Argi du zer den egin beharrekoa: "ahalik eta hobekien errekuperatu, eta eskumuturra ongi jarri". Guaixeko erredakzioa ixterakoan, oraindik ez zegoen berririk ez erabaki aldaketarik. Lasai egoten saiatzen ari da arbizuarra. "Nire eskuetan dagoen guztia egingo dut ahal den hobekien heltzeko. Ez diot buelta askorik ematen, optimistak izan beharra dago". Argi du zeintzuk izango diren partidaren gakoak. "Partidaren erritmoa jartzen saiatzea, Javik dominatzen badu abiadura asko jartzen duelako eta min handia egiten duelako. Hortaz, erasokor jokatuz Javi mugiarazten saiatuko naiz, deseroso egon dadin. Tentsio handiko partida izango da, erritmo handikoa, urduritasunarekin jokatuko dena, partida polita. Kantxan dena ematera aterako gara, sufritzeko mentalizatuta. Ea zer ateratzen den".
Pilota "mantsoak"
Pilotariek azkar aukeratu zuten materiala. Aurrelari arbizuarraren iritziz, "txapelketa guztian barna egon diren piloten antzekoak dira. Otzanak dira, mantsoak. Materiala nahiko jaitsi dute". Zabalak azaldu zuen gustukoen zituen pilotak Ezkurdiak hautatu zituela, "horregatik beste mota batekoak hautatu ditut". Ikuskizuna hastera doa.
Joanes Bakaikoak Javi Zabalaren kontra sekulako erremontada egin zuen. UTZITAKOA
Javier Zabala eta Joseba Ezkurdia, material aukeraketan. ASPEPELOTA.EUS
Nafarroako Lau eta Erdia Sakanan jokatzen ari da
PILOTA Jubenilen
mailakoa Uharte a rakilen erabakitzen ari da, eta kadeteena l akuntzan
Nafarroako Lau eta Erdiko juniorren eta kadeteen txapelketak Sakanan jokatzen ari dira. Jubenilen Txapelketan edo 28. Guillermo Mazo Memorialean, bi jardunaldi jokatu dira. Astearteko partidak Uharte Arakilen jokatzen dira (18:00), eta asteazkenekoak Lekunberrin. Pablo Lopez de Goikoetxea ari da antolakuntzan. "Guztira 40 pilotari lehiatuko dira, Nafarroako hamalau klub ordezkatuko dituztenak, tartean Irurtzun". Hirugarren jardunaldian Telletxea, Esain, Olaza eta Laso zerrendaburuak sartuko dira lehian.
Aldiz, Nafarroako kadeteen mailako txapelketa atzo hasi zen, Lakuntzan. Garciak Imaz izan zuen aurkari, Lazkanotegik Ibañez, Sagastibeltzak Unanua eta Ramirezek Irazoki. Azaroaren 6an, 18:00etan, irabazleek Etxeberria, Zabaleta, Orkin eta Balda dituzte zain.
Pilota Goxua Txapelketa, Olaztitik Ziordira
PILOTA Gaur hasiko da Ziordiko Dona l uzia Pilota Goxua t xapelketa. Hamabi bikotek parte hartuko dute, bi multzotan banatuta. Ziordiarrez eta olaztiarrez gain, a ltsasu, Etxarri eta l ezaungoak. Finala Dona l uzia egun handian jokatuko da
Maider Betelu Ganboa ZiOrDia
Aspaldiko ostiraleko pilota gauak berreskuratzeko Olaztiko Goxua Txapelketa antolatu zuen Olazti eta Ziordiko Goxua Taldeak San Miguel festetarako. Ekimenak sekulako arrakasta izan zuen Olaztin, eta taldeak hurrengo txapelketa antolatu du jada: Ziordiko Dona Luzia Pilota Goxua Txapelketa. Pilotari amateurrak euren zaletasunaz gozatzeko gogotsu daudela agerikoa da. Ekimenak sortutako ilusioaren isla, hamabi bikotek eman dute izena txapelketa herrikoian. "Ez soilik ziordiarrak eta olaztiarrak; Altsasu, Etxarri Aranatz eta Lezaungo jendea batu zaigu" azaldu du antolakuntzako Gorka Izagirrek. Izagirre txirrindulari ohiak bizikleta profesionala utzi zuen iaz, eta pilota goxuan aurkitu du kirolarekin jarraitzeko tokia eta gogoa. Ez doakio gaizki, gainera, Olaztiko Goxua Txapelketako final handia ira-
bazi baitzuen, Beratekin bikotea osatuta. Ziordikoan San Vicente izango du bidaide.
Ostiralero
Hamabi bikoteak bi multzotan banatu dituzte. "Multzo bakoi-
"FINALAK SANTA LUZIA EGUNEAN JOKATUKO DIRA; EGUN HANDIA ZIORDIAN" GOrKa iZaGirrE
tzean ligaxka jokatuko da, eta ligaxkako lau bikote onenek finalerdiak jokatuko dituzte. Finala Dona Luzia egunean jokatuko da, abenduaren 13an, larunbatarekin, Ziordian egun handi moduan ospatzen dugu eta" gaineratu du. Ziordiko festari, bada, pilota finala gehituko zaio. Beraz, gaurtik hasita Dona Luzia egunera bitartean, ostiralero pilota partidak jokatuko dira Ziordian, 20:30ean hasita. Giro polita espero da.
Lehen jardunaldia
Lehen jardunaldian jokatuko diren partidak hurrenak dira: Agirre-Raul / Ormazabal-Mujika; Laka-Ekhi / Otxoa-Gonzalez; Barriola-San Roman / Maiza-Etxeberria; Arakama-Joseba / Azkargorta-Solas; Izagirre-San Vicente / Otxandorena-Etxebeste; eta Eneritz-Berat / Jimenez-Senar.
Iñigo Aritzakoa, Ziordian Ilñigo Aritza ikastolako XXVI. Pilota Txapelketako bigarren jardunaldia azaroaren 2an, 16:00etan jokatuko da Ziordiko pilotalekuan. Guztira hamazazpi partida jokatuko dira, hamar frontoiko aurrealdean, eta gainontzeko zazpiak frontoiko atzealdean. Txikienetatik hasita kadete-junior mailara bitarteko partidak dira jokoan daudenak. Ikasleen artean pilota sustatzeko ekimenaren barruan kokatzen da txapelketa.
Maisuaren etxean
HARRI JASOTZEA Sakanako Harri Jasotze eskolan ez dira gelditzen. Asteburuan Talleres Goñi eta Urrutia 1961enea babesleen komertzioak bisitatu zituzten, eta Leitzako Peru Harri museoan bisita gidatua egin zien Iñaki Perurena berak, guztien gozamenerako. Ziurrenik, txapeldun handiak datorrenerako aholku on asko emango zizkien.
SAKANAKO HARRI JASOTZE ESKOLA
Olaztiko Pilota Goxua Txapelketako arrakastaren atzetik antolatu da Ziordikoa. UTZITAKOA
Klaketa Olatzagutian
Hirugarren urtez Olatzagutia Nafarroa, zinema lurraldea egitasmoaren parte da, eta proiektuaren barruan sara Oneca eta Javier Cabanas zinemagileek 'Nahia y el guardian del bosque' film laburra grabatu dute herrian. Biak Batek ere parte hartu du
Erkuden Ruiz Barroso OlatZaGUtia Olatzagutian grabatzea "zoragarria" izan dela esan du Sara Oneca zinemagileak: "aurretik ez nuen ezagutzen, argazkiren bidez besterik ez; oso polita izan da, giro polita egon da". Onecak Javier Cabanasekin batera Nahia y el guardián del bosque film laburra grabatu du herrian, Nafarroa, zinema lurraldea Nafarroako Gobernuko Turismo departamentuak eta Navarra Film Commissionek sustatuko ekimenaren barruan. Jaialdiaren helburuak fikzioaren bidez eta formatu zinemagrafikoan turismoa sustatzea eta Nafarroa zinema plato bezala bultzatzea dira; hirugarren urtez Olatzagutiak parte hartu du, Deikaztelu, Viana, Tafalla, Iruñea, Mendabia, Ribaforada, Argedas eta Allorekin batera.
"Nik kontatzeko istorio bat neukan, gidoi bat, eta oso argi nuen landa eremu batean, mendi eremu batean, izan behar zuela protagonista eta bere gurasoak mendian dagoen etxe batean bizi zirelako. Orduan, hauta zitezkeen herrietatik istoriora gehien gerturatzen zen herria Olatzagutia zen, eta eskatu nuen". Gerta liteke Nafarroa, zinema lurraldea jaialdiaren barruan herri bat eskatu baina epaimahaiaren erabakiaren ondoren beste bat egokitzea, baina Onecaren kasuan Olatzagutia izan zen aukeratutakoa: "ikusi zuten istorioak bat egiten zuela Olatzagutiarekin, eta horrela izan da".
Onecak aitortu du ez zuela espero dena hain ongi joatea: "Istorio bat grabatzen ari zarenean buruan eszena batzuk dituzu, baina errodajean sartzen zarenean ez dakizu zer aurkituko duzun. Onerako harritu nau". Espero zuena "baino askoz" hobe atera dela gaineratu du. "Ola-
tzagutiko jendearekin ere oso ongi joan da. Kamerekin eta abarrekin ikusten gintuzten eta galdetzera etortzen ziren... Oso jatorra. Oso ongi pasa dugu". Guztira, bi asteburu izan dira Olatzagutian grabatzen; urriaren 5ekoa eta 10ekoa, "dena den errodatzen hiru egun izan dira guztira". Ostatua Ziordiko Amaraunan hartu dute, eta bertan ere "jendea oso jatorra" zela esan du zinemagileak: "Errodaje oso erraza izan da; bazirudien astroak alineatu zirela dena ongi ateratzeko. Ez da arazorik egon eta giro oso ona egon da".
Nahia eta Gudari
Nahia da Nahia y el guardián del bosque film laburraren protagonista. "Benetako istorio bat da. SHP Sentikortasun Handiko Pertsona (PAS Persona Altamente Sensible, gaztelaniaz) den neska baten istorioa da. Munduak ez du ulertzen; inguruko estimuluetara oso erreaktiboa da, oso emozionala, eta protagonistaren kasuan haurrak harekin sartzen dira eta gurasoek diru arazoak dituzte eta ez du haien partez behar duen zaintza eta maitasuna". Behar duen bero eta maitasun hori bere txakurrak ematen dio. "Biak Batek Gudarirekin parte hartzeko aukera eman zigun". Hortaz, Nafarroa, zinema lurraldea jaialdiko finalista ez ezik, "dibulgatu eta animaliek eman dezaketen laguntzaren inguruan kontzientziatu nahi nuen ere". Biak Bat-ek egiten duen lana.
"KONTATU NAHI NUEN
ISTORIORA GEHIEN
GERTURATZEN ZEN
HERRIA OLAZTI ZEN; HOBE IZAN DA"
Diotenez haurrekin eta animaliekin grabatzea errodaje batean gerta daitekeen gauzarik zailenetarikoa da, baina Nahia y el guardián del bosque-ren kasuan ez da horrela izan. "Askok esaten ziguten: baina badakizu zer egiten ari zareten? Bai, bai. Eta ezin izan da hobe atera!".
Biak Batekin lan egitea "zoragarri" izan dela gaineratu du Onecak, "Josu apartekoa izan da, pertsona oso ona eta langilea da. Gudari zuzentzen egon zen egunero, eta Gudariarekin ere ez dut hitzik". Espektatibak gainditu dituela esan du: "Nik buruan nuena baino askoz hobea izan da".
Onecak Nafarroa, zinema lurraldea jaialdian parte hartzen duen bigarren aldia da; aurreko urtean Gauekoak film laburrean parte hartu zuen antzezle bezala. Zuzendari bezala parte hartzen duen lehenengo aldia da, eta aktore ere izan da Olatzagutian grabatutako film laburrean. "Kontatzeko istorio bat nuelako parte hartu dut jaialdian; kontatu nahi nuen istorio bat. Psikologoa naiz eta beti nahi izan dut istorio hori kontatu eta ateratzea". Gidoia idaztea pentsatu zuen, eta ez bazuen Nafarroa, zinema lurraldea jaialdian egiteko aukerarik izaten, "nire kabuz egingo nuke". Finalista zela jakin zuenean, "sorpresa izan zen, ez nuen inolaz ere espero eta asko emozionatu nintzen".
Aurreko bi edizioetan Olatzagutiak grabatutako film laburrek saria irabazi dute, Imanol Retaren Última visita 2023an eta Ana Barberanen Amandala 2024an. "Ni ez nintzen irabazteko sartu; errodatu nahi nuen. Irabazi edo ez, ni beteta sentitzen naiz istorioa sortu nahi nuelako, kontzientziatzeko eta ikustarazteko".
Film laburraren errodajea. UTZITAKOA
'Nahia y el guardián del bosque' film laburraren grabazioa. UTZITAKOA
Sara Oneca zinemagilea. UTZITAKOA
Bertsolari Txapelketa bigarren fasean sartu da
Finalaurrekoetara bi sakandar sailkatu dira: Eneko l azkoz etxarriarra eta Ekain a legre altsasuarra. Hiru saio izanen dira: lehenengoa bihar, azaroak 1, a goitzen izanen da, eta l azkoz ariko da; hilaren 8an, l eitzan, eta 16an, tafallan; a legre ariko da
Eneida C. M. eta E. R. B. saKaNa Urriaren 26an Los Arcosen jokatutako saioarekin amaitu zen Nafarroako Bertsolari Txapelketaren lehen fasea. Joanes Illarregik lortu zuen puntuazio gehien (361,5), saioa irabaziz eta, beraz, hurrengo faserako txartel zuzena lortuz. Lehen fasean lortutako puntuazioaren arabera hurrengo fasera sailkatu diren hemezortzi bertsolarien zerrenda osatu zen: Xabat Illarregi, Joanes Illarregi, Eneko Lazkoz, Julio Soto, Endika Legarra, Saioa Alkaiza, Mikel Lasarte, Sarai Robles, Josu Sanjurjo, Ekain Algre, Kattin Madariaga, Ekhiñe Zapiain, Saats Karasatorre, Julen Zelaieta, Amaia Elizagoien, Xabi Maia, Jabi Lezaun eta Eki Mateorena. Saats Karasatorrek uko egin dio txapelketari eta Patxi Castillok osatuko du zerrenda.
Ekain Alegre altsasuarrak Los Arcosen kantatu zuen, 332,5 puntu lortu zituen, eta finalaurrekoetan izanen da. "Orokorrean saioa ongi, niru burua nahiko kokatuta ikusi nuen; batzuetan zaila da kontzentrazio hori lortzea, baina nahiko lasai joan nintzen". Nahi zuena esatea edo "gauzak" esan zituela azaldu du bertsolari altsasuarrak Guaixe Irratian: "Teknikoki hobetu beharreko gauzak daude edo ez direla perfektuak izan, baina hori beti gertatzen da; gehiago txapelketa batean zuzentasun extremo batez egitea eskatzen denean. Baina behintzat gauzak esan nituen".
Ofizioetan "ongi" aritu zen, "erantzuten", eta batez ere zortziko txikiarekin gustura gelditu zela esan du: "Uste dut publikoarekin konektatzea lortu nuela. Saioan zehar "gauzak aportatzen" saiatu zen. Lehen puntu emanda ere "eroso, lasai" egon zen, "batzuetan nahiko ariketa irristakorra da, hor korte egiten da ongi eta ez hain ongi egitearen artean; nahiko zaila da hor asmatzea". Baina "gutxi
Los Arcosen parte hartu zuten bertsolariak; ezkerretik laugarrena, Ekain Alegre. NBE
ENEKO LAZKOZ ETA
EKAIN ALEGRE
BERTSOLARIAK NBTX
FINALAURREKOETARA
SAILKATU DIRA
gora behera" ongi atera zituen. Bakarkoan ere "ongi, gustura" aritu zen, "ongi ikusi nuen nire burua". Mezua argi utzi zuela edo behintzat gauzak ongi kontatu zituela gaineratu du Alegrek, "gero teknikoki gauza batzuk hobe daitezke, baina mezua eta edukia zaintzen saiatu nintzen".
Finalaurrekoak
Bihar, azaroak 1, larunbata, emanen zaio hasiera Nafarroako Bertsolari Txapelketaren hurrengo faseari: Finalaurrekoak. Hiru saio izanen dira: bihar, Agoitzen; azaroaren 8an, Leitzan, eta azaroaren 16an, Tafallan. Agoizko saioan Eneko Lazkoz etxarriarrak kantatuko du, lehen faseko lehen saioa irabazita lortutako zuzeneko sailkapenaren ondoren. "Saioa gerutaratzen joan ahala gorputzean urduritasuna nabaritzen hasten da", esan
B a Z t E rr E ti K
ANNE AZKONA UNANUA
Dieta jarraitzea, borondateindar kontua da?
Argaltzeko prozesu gehienetan, “borondateindarra” izaten da protagonista. Hori ez da dena. Nutrizio jarraibidea urratzea ala ez, faktore askoren mende dago. Horien artean, Ghrelina izeneko hormona baten mailak.
Bestetik, imajina dezagun ogi egin berriaren usaina duen okindegi batean sartzen garela. Gosaldu berri badugu ere, gure burmuinak ogi bati hozkada bat emateko eskatuko digu. Hor ez dugu goseaz hitz egiten, apetituaz baizik.
du etxarriarrak Guaixe Irratian. Bertso eskolan eta etxean prestatzen ari da, "gogoekin", hurrengo faseari ekiteko. "Helburu handiak daude jokoan eta egoerak gehiago estutzen du; espero dugu estutze horrek mesede egitea". Lazkozekin Saioa Alkaiza, Julen Zelaieta, Endika Legara, Eki Mateorena eta Ekhiñe Zapiain izanen dira, "polita, bertsotako lagun onak dira". Azaroaren 16an, finalaurrekoetako hirugarren saioan, Tafallan, ariko da Ekain Alegre. "Hurrengo fasera pasatzearekin pozik nago". Pasatzea helburuetako bat zen altsasuarrendako, "edo behintzat frogatzea txapelketan pasa daitekela". Gogotsu eta espektazioarekin dago altsasuarra, "behintzat gozatu eta gauza bera, gauzak esaten saiatzea. Hortik aurrera datorrena datorrelarekin pozik". Lehenengo saiorako eguna iritsi ahala enfokatu zen eta hurrengo saiorako gauza bera lortu nahi du: "Enfokatuta eta kontzetratuta egotea, hori lortzen badut pozik". Alegrerekin Amaia Elizagoien, Joanes Illarregi, Josu Sanjurjo, Xabat Illarregi eta Xabier Maia ariko dira.
Ghrelina urdailean sortutako proteina bat da, eta hainbat prozesu fisiologikoetan hormona gisa funtzionatzen du. Hala ere, bere funtsezko zeregina gosearen erregulazioan dago, bera baita jateko gogoa sortzearen arduraduna. Urdailak barruan elikagairik ez duenean, atentzio dei moduko bat egiten da, berriro jan dezagun. Gose eta asetasun sentsazioaren erregulazioa bi hormonek orkestratzen duten kontzertua da: Ghrelina eta Leptina. Ghrelinaren kontrara, Leptinaren kasuan, gantz-ehunak jariatzen du batez ere, eta jateko gogoa inhibitzen du.
Lo eta esnaldi zikloek ere gosea erritmo zirkadianoen bidez erregulatzen dute. Bi hormona horiek behar bezala funtziona dezaten eta gorputzaren pisua modu egokian erregulatu diezaguten, behar adina ordu lo egin behar dugu.
Altsasuko euskal kantuen festarako atzera kontua hasi da
6 eta 12 urte bitarteko 70 gaztetxok, hamazazpi taldetan banatuta, parte hartuko dute Nafarroako lehenengo Kantari ikuskizunean; azaroaren 21ean, ostirala, izanen da, Iortia kultur gunean. Lau emanaldi izanen dira: 17:00etan, 17:50ean, 18:40ean eta 19:30ean, eta sarrera doakoa da. Ekimena Altsasuko Udalaren, Abao komunikazio agentziaren eta Guaixe Fundazioaren
Gose emozionala abisatu gabe iristen da, plater gustagarri bat ikusi ondoren, antsietatea dugulako edo estresa eragiten digun egoeraren bat konpentsatzeko agertuz; baina benetako gosea, behar fisiologikoa da eta pixkanaka agertzen doa, gure zelulen energia-maila gutxitzen doan heinean. Orduan, nola kontrolatu Ghrelina? Ez dago on/off botoi magiko bat hormona hau piztu edo itzaltzeko. Egin dezakeguna da balio egokietan egon dadin laguntzen duten faktoreak landu: egunero 7-8 ordu artean lo egin, ariketa fisikoa egin, eta otordu ordutegi erregular bat eraman. Bereziki, saiatu behar dugu berandu ez afaltzen, gaueko baraualdiak hormona hori maila egokian egon dadin laguntzen baitu.
Eta azkenik, benetako gosea eta gose emozionala bereizteko, gure gorputzaren seinaleak entzuten ikastea gomendatzen dut.
eskutik helduko da Sakanara, Corazonistas, Iñigo Aritza eta Zelandi ikastetxeen laguntzarekin.
Dagoeneko gaztetxoak zozketaren bidez egokitu zaizkien abestiak prestatzen ari dira, eta azaroaren 7an, ostirala, Iortia kultur gunean eginen den entseguan taularatuko dituzte, 21erako dena prest uzteko. Ikuskizunaren egunean saioak grabatuko dira eta hurrengo astetan guaixe.eus atarian eduki guztia ikusteko aukera izanen da.
Eneida C. M. eta E. R. B. altsasU
Antzokietan "horrelako isiltasun eta konexio berezi bat" lortzen dela esan du Jokin Pinatxo Janus Lester taldeko sortzaileak eta abeslariak. Azaroaren 8an, larunbata (19:30ean), Iortia kultur gunean kontzertua emanen dute, Berria esperientziak egitasmoaren barruan.
Nola sortu zen Janus Lester taldea? Lehenengo abestia 2022an atera genuen; ekainean, oker ez banago. Maitasuna Tabu izan zen lehenengo abestia. Ordutik jotzen ibili gara. Bi disko atera ditugu, eta hirugarren bat lehenengo diskoaren bertsioen zuzeneko grabazioarekin (Ez gaitzala loak harrapatu -2022-, Janus Lester zuzenean eta Lore -2024-). Hiru urte hauek ondo aprobetxatu ditugu, baina bizitza osoan musikari lotuta egon garen jendea gara. Taldea osatzerakoan bilatu nuen gehienbat zonaldeko jendea, aspaldidanik txarangan aritutako jendea, lagunarteko taldetan eta gero beste batzuk eszenatokitan ikusten nituenak. Nahiz eta talde gaztea izan, eszenatokian eta musika munduan esperientzia dugu, eta plazera da horrelako jendearekin aritzea.
Zeintzuk zaudete taldean?
Mattin Arbelaitz, baterian; Julen Suarez, tronpetan, eta Andoni Arriola tronboian. Bi hauekin bizitza osoan txarangan egon naiz, eta Mattinekin Janus Lesterrekin hasi baino lehenago talde batean, Azken trena, egon nintzen. Bestaldetik, Garazi Esnaola teklatuan, Julen Barandiaran baxuan eta Javi Etxarri gitarra nagusian daude, eta hauek aurretik ez nituen pertsonalki ezagutzen, baina publiko bezala ezagutzen nituen; egiten zutena gustatzen zitzaidan, eta parte hartzea proposatu nien. Horrela sortu zen zazpikotea.
Nolakoak izan ziren hasierak?
Hasiera pixka bat zaila izan zen pandemia garaiarekin kointziditu zuelako. Gu lau nafar eta hiru gipuzkoar gara, eta garai horretan ezin zen herrialde batetik bestera pasa. Elkartzea zaila izaten zen eta bideoideiekin komentatzen eta maketak pasatzen aritzen ginen. Alde positibo bat izan zuen: sortzeko askoz denbora gehiago genuen. Baina ezin ginen elkartu. Alde horretatik ez zen oso erraza izan. Proiektuarekin 2020ko irailean hasi ginen eta 2022an atera genuen lehenengo abestia. Bi urte pasa ziren.
"Musikalki eta kontzeptualki muturrera joaten gara"
JOKIN PINATXO JaNUs lEstEr
Berria esperientziak egitasmoaren barruan Janus lester musika proiektuaren kontzertua izanen da, azaroaren 8an, iortia kultur gunean
Zazpikote bat izanda eta arreglo oso handiak eginda, beste muturrera joatea, handitasun batera joatea, tentsio handi batera joatea saiatzen gara. Pop munduan mugitzen gara, baina kontraste horretan. Kontzertu oso dinamikoak eta pixka bat errusiar mendia bezala.
Nondik dator Janus Lester izena?
Dinamika hartzen hasi ginen, diskoa imajinatzen, proiektuaren izena imajinatzen... Zalantzak eduki genituen zer izen jarri. Baina Janus Lester gustatzen zitzaidan elkartzen zituelako bi bizitza bezala. Janus bi aurpegi dituen jainko erromatar bat da, zubietan eta ateetan egoten dena, eta trantsizioen jainkoa esaten zaio. Lester Young saxofonista oso-oso ezagun bat da, oso gogoko nuena. Ni saxofoi jolea izan naiz beti, eta niretzat bazen horrelako trantsizioa saxoa jotzetik abestera. Bi terminoak elkartu nituen, eta horrela sortu zen Janus Lester.
Zer nolako musika egiten duzue?
Nik uste saiatzen garela diskoetan eta kontzertuetan poriektu oso dinamikoa izaten. Gainera, horrelako antzokietan, Altsasu kasu, ematen dizkigute aukera oraindik eta dinamismo horretan iskinetara oraindik gehiago jotzeko. Sortzeko garaian asko pentsatzen dut gero nola joko dugun, orduan, hori sumatzen dela uste dut, eta ematen digu aukera abestiak beste modu edo kontestu oso-oso biluzi edo gordin batera eramateko.
Diskografiaren barruan kolaborazioak daude. Nola sortu dira? Hiru urte gelditu gabe izan dira. Kolaborazioak ezberdina izaten dira zuri deitzen dizutenean edo zuk deitzen duzunean. Kilometroaken kasuan berezia izan zen birarekin hasi eta oso hasiera deitu zigutelako. Diskoa abenduan aurkezten genuen eta urtarrilean deia. Plazera izan zen; Kilometroaken joko genuen, Jon Maiaren letra batekin... Errenteria gure bigarren herria bilakatu zen, hainbeste denbora pasa genuela bertan. Izaro eta Neomaken kasuan desberdina da. Letrak, saiatzen naiz, behintzat, modu natural batean sortzen. Gogoratzen naiz bi abestiekin lehenengo borradorea egiten ari nintzela pentsatu nuela abesti horretan oso polita izango zela Neomakek lagunduko balu. Orduan, idatzi behar zaie, probatu; batzuetan lotsagatik edo ezezkoa jasotzearen beldurragatik idatzi gabe gelditzen zara, eta amorru horrekin gelditzen zara. Idatzi nien, baiezkoa jaso nuen, eta nik uste bi abestiek diskoa aberastu zutela. Gainera, oso erraza izan zen beraiekin grabatzea. Esperientzia oso polita. Nolakoa izango da Iortiako kontzertua?
Zuzeneko oso hurbila izango dela uste dut. Saiatzen gara oso hasieratik konexio hori bilatzen, eta normalean topatzen. Barrenak mugitu eta hurrengo egunean edo egunetara bueltaka edukiko duzun kontzertu bat izango da. Bai musikalki bai kontzeptualki muturrera joaten saiatzen gara, eta oso kolpean gainera. Kontzertu dinamikoa eta intentsoa bihurtzen da. Jendeak gozatuko duela espero dut. Etorkizunerako zer?
Urte bukaerara arte eta urte hasieran antzokietan egongo gara. Guretzako esperientzia berria eta oso aberaskorra izan da, lortzen dugulako horrelako isiltasun eta konexio berezi bat plazetan lortzen ez dena. Hurrengo urtean gutxiago joko dugu, arnas txikitxo bat hartzeko; aurten kontzertu asko eman ditugu.
Jokin Pinatxo Janus Lester taldearen 'Lore' azken diskoan. UTZITAKOA
"Aurtengo Gau Beltzaren
gaia heriotza da"
iñigo aritza ikastola "hemen, gurean egiten zena berreskuratzeko" hasi zen Gau Beltza lantzen eta ospatzen. argiñe Berastegik, ainhize ibargutxik eta Erkuden Floresek gaurko ibilaldira gonbidatu dute jendea. "Kontakizunean pertsonaiak eta sorpresak egongo dira"
Maider Betelu Ganboa altsasU
1
Zer da Gau Beltza?
Gure kulturatik beldurrak, heriotza eta gure tradizioak eta errituak lantzeko ospakizun bat da. Iluntasunak daukan erakargarritasun hori aprobetxatzea, txikiak eta ez hain txikiak erakarri eta gure ohiturak lantzeko.
2
Iñigo Aritza ikastolan noiztik hasi zineten Gau Beltza lantzen?
Pandemia osteko urtean. Halloween uholde ikaragarri bat zela ikusten genuen, eta aurre egin behar zitzaiola bai hizkuntzatik –"Truco o trato" sartua zen erabat–, eta bai iruditegitik, janzkera eta apainketa globalizatu bat zekarrelako. Gure ohiturak
berreskuratzeko unitate didaktikoak lantzen hasi ginen.
3
Berehala Altsasun Gau Beltza ospatzen hasi zineten. 2021ean kalabaza erraldoi bat sortu zen Altsasun. Guraso talde bat etxeko trapu zaharrekin jantzi, eta kalabaza kioskoan jarri genuen, pankarta batekin. Keinu
bat izan zen, baina arreta piztu zuen. Ikastolako Hitzpro proiektuan ekimena jaso, eta 2022tik urtero antolatu dugu.
4 Zuen herrietan Gau Beltza ospatzen zela entzun diezue nagusiei?
Erkuden: Aita lizerrengotarra da eta kontatzen du arbiak hustu eta etxe sarreran jartzen zirela, gauean beldurra ematen aritzen zirela, eskean...
Argiñe: Unanuko amonari entzunda, arbiak hustu eta ezkaatzan jartzen zituzten eta kaskezurrak bildu.
Ainhize: Ondarrun ez diet nagusiei ezer entzun, baina Dima aldean, baserrietan, egiten zuten.
5 Gau Beltza esaten zitzaion?
Ez, Arimen Gaua izango zen. Gau Beltzarena beranduago sortu zen. Taupa mugimenduaren Gaubeltza.eus webgunetik eta handik eta hemendik informazioa bilduta sortu dugu.
6
Beraz,GauBeltzaezdaHalloween-ari aurre egiteko asmatu den zerbait.
Ez. Hemen ere halako zerbait egiten zen, erroan zerikusirik ez zuena, baina itxuran nolabaitekoa, esan badaiteke. Halloween-a super globalizatuta dagoenez, goazen gurera ekartzera, eta gurea berreskuratzera. Halloween-ak eragin duena da aurretik genuena eta galtzear zegoena berreskuratu dugula, eta espazio hori euskararekin eta gure kulturarekin bete dugula.
7 Hitz jokoetatik hasi zineten. Bai, Gau Beltza zer zen ezagutarazten, lehen hildakoak gogoratzeko ohitura bat bazegoela, eskean joaten zela, eta
esapide ezberdinak daudela, "Xanduli manduli..." bezalakoak. Lehen urtean eskean ibili ginen Altsasun, etxeko trapuekin jantzita, eta argizaiolekin. Pertsonaia batzuk ateratzen ziren, sustoa ematera. Gaztainak banatu genituen, garaiko txutxeak.
8
Hemen Gau Beltza entzuten da gehiago Halloween baino?
Baietz esango genuke. Hori egin den lanaren emaitza da. Gau Beltza errotzea lortu dugu.
9
Gerora nolako Gau Beltzak antolatu dituzue?
Urteekin aldatu eta garatu dugu. Iluntasunetik eta beldurretatik landu dugu. Iaz ibilbide bat egin genuen herritik aterata. Iluntasunak eta ixiltasunak sortutako suspensearekin polita izan zen. Jendeari asko gustatu zitzaion.
10
Gaurkoa nolakoa izango da?
Txiokan bilduko gara, 19:00etan. Aurtengo gaia heriotza da, heriotzaren itzala. Plazan bukatuko dugu, eta ibilbidea kontakizun edo ipuin bat izango da, pertsonaia bereziekin eta gertakizunekin, heriotzaren inguruan hausnarketa egiteko. Gure errituak sartzen saiatu gara. 50 boluntario inguru gaude prestaketan. DBH-ko ikasleak asko inplikatzen dira: Gau Beltzako bideoa egiten dute, ekitaldian protagonistak dira...
11
Jendea animatuko dugu?
Jakina! Festa irekia da, ikastolatik herriarendako antolatuta. Ez da umeendako ekitaldia, beldurrak eta heriotzak guztiok ukitzen gaituelako. Bukaeran, txokolatea dastatuko dugu.
Argiñe Berastegi, Ainhize Ibargutxi eta Erkuden Flores, Gau Beltzerako prest.
