domekan: goizeko hiruretan, ordu biak izango dira.
"Barrutik ateratako" poemekin liburua
idatzi du Beatriz de la Vegak: 'Versos brutos' / 22-23
Pediatria zerbitzu duinaren alde
mobilizatuko dira
Altsasun, Olaztin eta
Ziordian / 6
Irurtzungo erdigunea birmoldatzeko parte
hartze prozesua
eginen du udalak
azaroan / 5
Arakilgo toki ondareari buruzko
liburua, iraganetik etorkizunerako
begirada / 8-9
Herri gunean bertan uholdeei aurre
egiteko lanekin
hasiko dira
Iturmendin aurten / 13
Denboraldi berezia du aurretik Lagun Arteak, zelai naturalari eta Itxesalderi agur esango diolako / 18-19
Altunaren bajak Bakaikoa Lau eta
Erdiko finalerdietara
sailkatzeko aukerarik
gabe utzi du / 20
Onddo Lasterketaren ondotik, abenduan beste bi proba antolatuko ditu
Dantzalekuk / 16-17
"Ideia polita zen gertuko ibarrek harremana irratiz izatea"
MARTIN JUANENA, UNAI ZABALETA ETA ENEIDA CARREÑO irrati EsatariaK a ralar, Karrape eta Guaixe irratien ' s area' emanaldiak, uhin bidezko elkarlanak, 25 urteko ibilbidea egin du
Sakana alFrEDO alVarO iGOa Tokiko euskarazko hiru irratik elkarlanari ekin zioten, Sarea izeneko ekimenari, 2000ko lastailaren 2an. Protagonisten aldaketekin bada ere, uhin bidezko irrati elkarlanak aurrera egin du. Sarean ibiltzen diren moduan, elkarrizketan zehar elkarri ziria sartzen ibili dira esatariak. Hainbat hausnarketa partekatu dituzte. Martin, irratian 35 urte beteta, maiatzean jubilatuko da. Dagoeneko eskuz-eskuz lanean ari da bere ordezko izanen den Jon Urtasunekin. Estreinako Sareko solasaldia lastailaren 17an izan zuen Urtasunek. Zergatik sortu zen 'Sarea'? Martin. Esan Erraneko Txari Eleta Villabona eta Fermin Gartxitorena izan ziren animatzaileak. Haien irratiaren hasiera zen eta kosta egiten zitzaien indar handia hartzea, zabalduz indar gehiago hartuko zutela eta hango jendeari ere gustatuko litzaiekeela Larraungo eta Sakanako berri jasotzea. Leitzakoek ez zuten orduan sartzea ikusi. Aurretik harremana bagenuen. Gogo eta ilusio handiz hasi ginen.
Zer nolako oihartzuna izan zuen?
M. Basaburuarekin muga egiten dugu eta hango berri gehiago izaten ditugu. Guretako Sakanako berriak entzutea oso polita izan zen. Aralar mendiaren beste aldean gaude, baina askotan ez zen elkarren berri izaten. Ikaragarrizko ideia polita zen gertuko ibarrek harremana horrela izatea. Jendea kontent egoten zen. Ideia ona izan zen. Gainera, gure sorpresa izan zen Argia aldizkariak merezimendu saria eman zigula.
Bidean aldaketak izan dira, ezta?
Unai. Nafarroako Gobernuak euskarazko hedabideendako dirulaguntzak kendu zituen. Udalek bereak babestu zituzten, baina elkarteenak zirenak nahikoa lan zuten eta Esan Erranek jarduna gelditu eta Beleixe Irratia (Guaixe irratia gaur egun) ostiraletan asteko errepasoa egitera pasa zen.
Eneida. Bestalde, 25 urtetan teknologiak sekulako aurrerapena egin du. Hasieran uhin bidezko lotura zen, ondoren hiruko telefono deia izan zen. Eta ordu betez atzetik bost segundo-
ro entzuten zen "pi" zuten dei haiek. Atzeko soinua saihesteko Skype programaren deia bidez harremanetan jartzera pasa ginen. Azkena, eta aurpegiak ikusteko balio diguna, bideo deia da. Martinen udako ordezkapena egin zuen mutiko batek, Jokinek, proposatu zigun. Ordutik lauzpabost urte pasa dira.
U. Hitz egiteko garaian elkar ikusteak izugarri laguntzen du, altxatu edo keinu bat eginez sar zaitezke.
M. Hirurak elkar ikusteaz pozten naiz. Gaur egun irrati askoren emanaldiak irudi bidez ikus daitezke. Baina nik ez nuke Sarea ikusterik nahiko. Irratia ez da irudia. Ikustean irratiak xarma pixka bat galtzen du. Gaur egun 'Sarea' Aralar, Karrape eta Guaixe irratiek osatzen duzue. Zergatik 'Sarea'?
U. Polita da hainbeste herri biltzen dituen hainbat eskualdeetakoak elkartzea. Halako saio bat egiteak badu garrantzia. Asko eman dezake. Gure inguruan gertatzen denaren berri jasotzea polita da. Halako harreman bat sortzea oso interesgarria eta
aberatsa da. Nahiz eta tarteka haserretzen garen. Noiz zabaltzen duzue 'Sarea'?
E. 11:05ean. Horren bueltan egon beharko genuke. Baina beti gora beherak daude, hasteko eta bukatzeko. Bukatu 12:05 edo 12:20ean bukatzen dugu. Guaixe Irratiak emanaldia solasaldiarekin bukatzen du. Martinek etena egiten du, 13:00etan, atzera antenara bueltatzeko. Eta arazo larrienak Unaik izaten ditu, gauzak lotuta dituelako. Eta batzuetan hankaz gora jartzen zaio.
Zertan datza zuen elkarlan hori?
M. Bospasei gai plazaratzeko ardura hartu nuen. Eta Unai eta Eneidak egunean aipatu beharreko gaiak ere ekartzen dituzte. Niri ez zait gustatzen informazioa bakarrik ematea. Informazioa robot batek ere ematen dizu. Pertsonok dohain gehiago ditugu, eta niri iritzia gustatzen zait, hori praktikan jartzea. Sarean ikusi dut biak ireki behar izan dutela. Eneidak batzuetan esaten du gehiegi ere azaldu behar izaten duela pertsona bezala, sutsu hasten garenean, berotzen garenean.
E. Solasaldian iritzia eman behar izatea suertatzen da. Bakoitzak noraino eman nahi dugun neurtzen dugu. Baina kontua berotzen bada... Beharbada dena eman ere. Gertatzen da ere Unai eta biok asko eman eta zu... Gaia jarri, guri eskatu eta zu heltzea. M. Kanalean ireki izan naiz beti. Unai hortxe egoten da, konten-
plazio moduan, beste batzuetan pixka bat berotzen da. U. Ez dakit hitza haserretzea den. Batzuetan sutzen gara. Baina behin Martinek esan zigun hori tarteka egiten zuela Sarean saltsa pixka bat jartzeko. Eta gu bitartean kirioak dantzan, sutan jartzen gara. Eta bat-batean: "hori saltsa pixka bat jartzeko zen". M. Aldi berean esatariak eta tertulia kideak gara. Tertulia guztietan bietara eramaten dute. Zeren denak gauza bera pentsatuko bagenu, entzuleendako oso astuna eta aspergarria litzateke. Entzule bezala saltsa nahi dut. Solasaldiaz aparte informazio trukea egiten al duzue?
E. Beti. Hitzorduak baldin badaude, solasaldiaren akaberan bateko eta bestekoak kontatzen ditugu. Ostiralean agenda zabalagoa egiten dugu. Niri Irurtzun eta Arakilgo informazioa ematea gustatzen zait, Ziordira joatea baino errazagoa baitute Irurtzunera joatea Larraun, Lekunberri eta Leitzakoek. Elkarrekin gonbidatuak elkarrizketatzen al dituzue?
U. Azken aldian saiatzen ari gara. Gainera, tarteka, halakoak egitea oso aberatsa da. Astean zehar dauden gaien ingurukoak izaten dira. Interesgarria da. Gainera, gure jolasa ere hasi genuen: Soinuen ehiza. Soinua jartzen dugu eta zer den asmatu behar dute entzuleek. Tarteka parte hartze polita izaten da, motelagoa bestetan. Hala ere, zerbait berrian pentsatzen hasi beharko dugu. Komeni zaigu. Sareak berritzen joan behar du. Atal horiek guztiak beharrezkoak dira. Bestela, aldiro gu bakarrik ordu eta laurdeneko saioa egitea, oso dinamikoa ez bada, pisu izan daiteke. Askotan beldur hori izaten dut. M. Hori iritsi nahi duzun jendearen arabera. Batzuk esan izan didate: "ez dut egunkaririk ez deus begiratzen. Zuei hiruei entzunez zer gertatzen den bikain informatuta nago". Edozein gairi nahikoa zabalkunde ematen diogu. Nik Basaburuko Esan Erran Irratiaren falta sumatzen dut. Urte askotan gurekin egon
direlako, eta gertutasunagatik. Ordu bat emititzen dute eta, oraingoz, ez dute gurekin bat egiterik. Xorroxin, Euskalerria eta Irati irratiak urrun ikusten ditut. Beraien esatarien bidez haien berriak jasotzen ditugu astero Aralarren.
E. Ez da erraza irrati txikiok ordutegia edo emisio edukiak bateratzea.
Entzuleek parte hartzeko aukera dute?
E. Bai, Karrape eta Guaixe irratietako telefono zenbakiak eta gure e-posta helbideak ematen dizkiegu. Zuzenean sar daitezke. Guaixe Irratiko telefono mugikorrera mezuak bidaltzen dizkigute. Amaiurko entzule batek mezu bidez parte hartzen du. U. Gipuzkoako Pilik ere hots egiten du.
E. Online emititzen dugunez, aukera hori ere baliatzen dute hainbat entzulek. Zer ematen die elkarlanak zuen irratiei?
E. Gu nahiko juxtu gabiltza, ezin dugu ordu luzez emititu. Bi orduko irratsaioa dugu, eta ordu bat ematen digu Sareak. Gustura etortzen naiz. Solasaldia iristen denerako prest egon behar dut, prentsa irakurrita. Martinek gaiak ekartzen ditu, baina, hala ere, hainbat kontutan jantzi beharra dugu. Nahiz eta batzuetan harrapatzen gaituen. Niri, pertsonalki, gustatzen zait tarte
batez Unai eta Martinekin aritzea, nahiz eta gure gorabeherak izaten ditugun. Pertsonalki aberasten nau. Irratsaioa eta Sakana ere. Niri ere jende askok esaten dit: "Jo, Martin, nola zegoen gaur! Zer aipatu dituen!"
U. Sarea eginen ez bagenu, urtean bizpahirutan elkartuko ez bagina, hirurok momentu honetan dugun harremana ez zen horrelakoa izanen. Elkarri pasatako kronika huts batean geldituko litzateke. Ni kalean askotan gelditu naute esanez: "gaur bixi-bixi! Horiek barreak egin ditudanak!" Saltsa pixka bat ematen du.
M. Horren adierazle da baita ere hirurok ados jartzen garela agorrilean oporrak hartzeko. Hiru-
ron artean ordu eta laurdeneko saioa erraz egiten dugu. Hau ez dago galtzerik. Entzuleek ere deskantsu pixka bat ongi hartzen dutela uste dut. Ondoren entzuleak esperoan egoten dira. Bueltatzean esaten dute: "ai zer luze egin zait". Hamabostaldia ongi etortzen zaie, hilabetea, beharbada, gehiegitxo. Zer nolako entzuleak dituzue?
E. Denetarik. Emakumezko asko. Lanean edo etxean dagoena. Suposatzen dut goizez, zuzenean, entzuten gaituztenak ez direla oso gazte. Guaixe Irratian 14:00etan berriro emititzen dugu saioa. Gazteagoak direnak esan izan didate orduan entzun izan dutela, autoan, lanetik bueltan edo lanera doazela. Tokiko irratiek zein funtzio dute?
U. Karrape Irratiaren sorreran zenbait helburu argi utzi ziren. Leitza herri euskalduna, arnasgunea izanda, ardatza, euskara bera da. Euskarazko komunikabidea da, euskararen normalizazioan lan eginen zuena. Bertako informazioa zabaltzeko aukera ematea. Bertako eragileei eta taldeei ahotsa emateko aukera eskaini behar die, bozgorailua. Urte hauetan guztietan lortu da. Hemendik eragile asko pasatzen dira, kolaboratzaile edo elkarrizketatu gisa. Euskara hutsean emititzen dugu. Izan zen tentaldirik gaztelaniaz ere emititzeko. Baina ez. Gauden lekuan
M. Hasiera hartan hemen hori oso nabarmena zen. Lekunberrin euskara oso galduta zegoen. Belaunaldi oso batek ez zuen batere egiten. Horretan saiatu ziren eta lortu zuten. Lehia handia izan zen hasieran, emanaldiaren erdia gaztelaniaz nahi zuten batzuek. Euskararen aldeko apustu latza egin zuten udalean. Gaztelaniaz nahi zutenei halako kate pila zituztela esaten zieten. Erdi eta erdi hasi balira, euskararekiko galera besterik ez luke izanen. Asmatu zuten. Jende pilo bat gehiagok egiten du euskaraz. Lekunberrin euskaraz %70ek egiten du, eta garai batean %25ean izanen zen. Guk ekarpen handia edo txikia eginen dugu, baina hor dago.
U. Gurea ale txikia izanen da, baina gure hizkuntzak ale txiki guztiak behar ditu aurrerantzean ere. Irratiak ba al du etorkizunik?
gaude. Gure hizkuntzan naturaltasunez aritzen gara. Eta euskaraz izanen da. Hiru ordu eta erdiko saioa egiten dugu astegunetan. Entzuleei gertatzen zaie, falta denean sumatzen dute. Gure entzuleek adierazi izan digute. Tximistak antena jo eta irratia akabo. "Zer pasatzen da? Irratirik ez dugu?" Segituan hots egiten hasten dira. Nahikoa urte dira eta gure irratiok nahikoa errotuta daude.
E. 25 urte pasata, gero eta jende gehiagok daki euskaraz eta irratian aukera gehiago ditugu. Hizkuntzaren normalizazioaren bidean, bakoitzak bere esparruan, guztiak zerbait egitearen adierazle ere bada hori.
U. Nire buruari askotan egin diodan galdera da. Ez dakit erantzuten irratiak zer etorkizun izanen duen. Jarraituko du. Segur aski gauza asko aldatuko dira. Teknologia oso azkar doa, batzuetan onerako, besteetan ez. Orain podcast formatua dago pil-pilean. Gazte eta ez hain gazteen artean izugarri funtzionatzen du. Interneteko plataforma eta sare sozialen bidez zabaltzen dira podcastak. Horrek indar handia dauka. Irrati konbentzionalari kendu dio.
E. Irratia egiteko beste modu bat da. 25 urtetan egon den garapena ezagutzen dugu. Ez dakigu zer etorriko den. Orain podacastak eta ikus daitekeen irratia dago. Aldatzen jarraituko du, baina irratia izaten jarraituko du. Beste irrati mota bat, beste modu batez ariko da.
U. Gazteak irrati konbentzionala entzutera ohitzen ez badira, etorkizunean ere ez dute entzunen.
M. Irratia oraindik oso bizirik dago. Duela 40 urte Radio Nacional besterik ez zegoen eta 10 edo 12 milioi entzule zituen. Oraingo kate komertzialek 1, 2 edo 3 milioi entzule dituzte. Jendeak irratia entzuten jarraitzen du. Konpetentzia handia dago. Nik askoz okerrago ikusten dut prentsa idatzia. 30 urtetik beherako inork ez du egunkaririk erosten kioskoan. Ni irrati zalea naiz, ezin naiz etxean egon irratia jarri gabe. Niretako da aberatsa, bi-
Eneida Carreño Mundiñano, Martin Juanena Berekoetxea eta Unai Zabaleta Alduntzin, 'Sareko' hiru esatariak.
ERKUDEN ALDASORO ERREA
Enpatia
Duela pare bat aste, ikasleengan irakurtzeko zaletasuna areagotzeko Hezkuntzako ikastaro batean, hizlariak aipatu zuen ikerketa batzuek diotena: zenbat eta handiagoa izan irakurtzeko gaitasuna, orduan eta handiagoa omen da enpatikoak izateko gure gaitasuna ere. Enpatia, irakurtzeko ahalmena bezala, ikas daitekeen gaitasun bat omen da, eta bi ahalmenak erlazionatuta ei daude.
Ikerketa horien arabera, irakurtzen dugunean (batez ere fikzioa, baina beste testu mota batzuekin ere gertatzen da), istorio edo narrazio batean emozionalki inplikatzen edo sartzen garenean, enpatikoagoak bilakatzen gara.
Irakurtzeaz harago joanda, antzeko eragina izanen al dute filmek, zinemak, musikak eta halakoek gugan? Ez dakit, baina irakurtzeak badu zerbait berezia: jarrera aktiboagoa eskatzen digu.
"ENPATIA, IRAKURTZEKO AHALMENA BEZALA, IKAS DAITEKEEN GAITASUN BAT OMEN DA"
Bestalde, eta gaur egun pentsatzeko hainbat moldek daukaten arrakastaz hausnartzen hasita, esan liteke herritar batzuen jarrera batzuk oso agerian doazela enpatiaren kontra. Pertsona batzuek oso onuragarria ez dirudien erraietako gogoa erakusten dute “beren lurraldetik” kanporatzeko bertakoak ez direnak. Edo arranguraz aritzen dira “beraiek” dituzten eskubideak beste tokietatik etorritakoei emateren kontra.
Galderekin segi dezakegu, eta geure buruari galdetu gure artean edo orokorrean gizartean nabarmena den enpatia faltak, ez ote duen zerikusirik geure buruekiko dugun deskonexio puntu horrekin, edo ez ote dagoen lotuta, hein batean, gure minekin edo emozio desatseginekin konektatzeko dugun beldurrarekin. Geure buruari sentiaraztea onartzen ez diogun mina, nola onartuko diogu beste bati, modu onean?
Bitartean, gehiago irakur dezakegu (edo ez), baina ea enpatiak gora egiten duen gugan....
OBJEK ti BO ti K
Giltzondoa
Giltzak ematen dituen zuhaitza da giltzondoa. Herdoilak hartutako giltzak ditu kasu honetan. Zein ate zabaltzen ote dituzte? Zeinek galdu zituen? Giltzek zabaltzen duten ate horietan sartzerik izan zuen? Lurretik zeinek jaso zituen? Galdutakoak non utziko ditugu? Giltzondo ale hori Etxarri Aranazko Andra Mari ermitaren ondoan dago.
HIZKETAN
Entzun GUAIXE IRRATIko elkarrizketa guztiak guaixe.eus/irratia/hizketan
ARGITARATZAILEA: Guaixe Fundazioa. Foru plaza 23-1. 31800 Altsasu 948 564 275
Koordinatzailea: Goizeder Anton Iturralde fundazioa@guaixe.eus Maketatzailea: Laura Olmos Aristorena maketazioa@guaixe.eus GK diseinu zerbitzua: Maider Perkaz Urdiain maider@gkomunikazioa.eus Administrazioa: Gema Lakuntza Lopez admin@guaixe.eus Kolaboratzailea: Nora Unceta Zaballa Lege gordailua: NA-633/1995 Tirada: 3.200 www.guaixe.eus
Guaixek ez du bere gain hartzen aldizkari honetako orrialdeetan kolaboratzaileek adierazitako iritzien erantzukizunik.
LAGUNTZAILEAK
A.A.I. irUrtZUN
San Martin kaleko bidegurutzetik saihesbideko borobilerainoko zatia, 450 metro inguru, Lizarra kalea Irurtzungo udalarena izatera pasa zen garagartzaroan. Hau da, gobernuarena zen NA-7010 errepidea udalaren Lizarra kalea izatera pasa zen. Udalak gobernuaren zesioa onartu zuen eta bere jabetza berria erregistratu zuen. Kale jabetza hori izanda, Irurtzungo Udalak herriko erdigunearen ordenazioa egin nahi du. Unai Razkin Iriarte alkateak azaldu duenez, "parte hartze prozesuaren fase bat egin zen aurreko legegintzaldi akaberan. Enpresa baten bidez dendarien eta elkarteetako kideen behar eta iritziak jaso ziren. Kalearen jabetza eskuratuta, parte hartze prozesuaren bigarren fasea egin eginen dugu azaroan, bizilagunen iritzia jasotzeko". Enpresa batek eginen du hori ere. Ondoren udalak erabakiko du nolakoa izanen den birmoldaketa, 2026an eginen dena.
Alkateak jakinarazi duenez, “Lizarra kalearekin batera, Biahizpe kalea udalaren esku pasatzera eskatu genuen. Hala, herria eta Akaborro industrialdea bereizten duen kalea errepidea pasako litzateke. Ezezkoa eman ziguten Matxainen parean dagoen bidegurutzeak ez dituelako errepidea izateko baldintzak betetzen, kamioiek beste norabideko erreia hartzen dutelako”. Horren jakitun izanda, Irurtzun-
Erdigunea birpentsatzera
go Udalak Nafarroako Gobernuari han borobil bat egiteko eskatu zion. “Gobernuak proiektua egin du, eta Foru Agindu bidez onartu du. 1,2 milioi euroko aurrekontua du lanak. Baina finantzazio faltagatik lanei datarik ez diote jarri”, argitu du Razkinek. Gaineratu duenez, “gu hori mugitzen saiatuko gara, mugikortasun planerako Biahizpe kalea udalarena izatea garrantzitsua da. Hor aparkatzeko arazo asko dago. Kale bat balitz, aukera gehiago dituzu, esaterako, norabide bakarra izatea azter daiteke. Bai-
"APARKATZEKO
ARAZO ASKO DAGO. KALE BAT BALITZ, AUKERA GEHIAGO
na oraintxe bertan ezin dugu ezer egin kalea gurea ez delako”. Kaleen jabetzarekin jarraituz, Razkinek jakinarazi duenez, “beste bide alternatiborik ez dagoenez, udalak ezin du San Martin kalea beretako eskatu”.
Udal eraikinak
Udako geldialdia baliatuta, Atakondoa eskola publikoan hainbat lan egin ditu udalak. Batetik, ikastetxe publikoko isolamendu termikoa hobetzeko paretetan papera sartu zen eta hainbat paretetako baldosak lasatu ziren. Aurreko urteetan hasitako lanari jarraituz, komunak diren tokietako paretak konpontzeaz bukatu du aurten udalak. Berritu direnak dira aldagelak, jantokia, atezaintzaren gela eta hainbat gela.
kultur etxea eta Larrazpi gazte elkartea argindarrez hornitzen ditu.
Nafarroako Gobernuaren Tokiko Inbertsioen Planera Irurtzungo Udalak aurkeztutako lanen artean daude igerilekuak egokitzeko lanen bigarren fasea. Dirulaguntza jasoz gero, beheko bi igerilekuak legedira egokitzeko lanak udalak 2027an egin nahi lituzke.
Beste hainbat
DITUZU" irurtzungo Udalak lizarra kalea bereganatu ondoren, hura birmoldatzeko parte hartze prozesua eginen da. Biahizpe kalearen titularitatea eskuratzeko harremanetan da Nafarroako Gobernuarekin. Hala beste modu batera antolatzeko aukera luke udalak
Irurtzungo Udalak musika eskolako teilatuan eguzki plakak
jarri zituen joan zen urtean. Musika eskolak udan etena zuenez, han sortutako argindarra igerilekuetara bideratzea pentsatu zuen udalak hasiera batean. Baina ez dute halakorik egin. Alkateak jakinarazi duenez, “Ez dugu kontsumoa partekatu. Espedientearen tramitazioa luzea delako. Eta gure aholkulari teknikoak azaldu zigunez, gelditzen den soberakin txiki horrek horretarako ez duela merezi. Diru-zorro birtual baten bidez argindarra diruagatik trukatzen dugu”. Beraz, aipatu eguzki plaka instalazioak musika eskola,
BASO SUTEEN ARRISKUARI AURRE
EGITEKO GARBIKETA
LAN BATZUK EGIN
DIRA
Nafarroako Gobernuak egindako azterketaren arabera Irurtzunen udan suteak izateko arrisku handia dago. Hori dela eta udalak Baso-suteen arriskuari aurre egiteko plana egin behar izan zuen, gerora foru administrazioak homologatu zituenak. Razkinek jakinarazi duenez, “planak zehazten zuen garbiketa lan batzuk egiten hasi gara aurten, heldu den urtean segida izanen dutenak”. Aurki hasiko direnak, berriz, garbiguneko lanak izanen dira, Sakana ekialdeari zerbitzua emanen diona. Horretarako udalak hirigintza planean aldaketa egitea onartu zuen irailean. Orain lankidetza hitzarmena sinatu dute Irurtzungo Udalak eta Sakanako Mankomunitateak. “Garbigunea behar zela uste dugu. Herritarrek eskatzen zuten zerbitzu bat zen gainera”. Erosketak ere eginen ditu Irurtzungo Udalak. Alde batetik, furgoneta baten erosketarako 20.000 euro izanen ditu. Bestetik, kirol instalazioetarako garbiketa makina bat erosteko 2.500 euro bideratuko ditu. Eta kopuru bera bideratuko du espaloiak garbitzeko makina bat erosteko. Hiru erosketak diruzaintzako gerakineko diruarekin ordainduko ditu udalak.
Azkenik, hainbat irurtzundarrek Berroz parajean udalaren 31 ekobaratza lantzen ari dira 2023ko garilaz geroztik. Baina irurtzundar haietako batzuk baratzaren kudeaketa utzi zuten. Hori ikusita landu gabe zeuden baratzei erabilera emateko asmoz, udalak deialdia egin zuen. Haren helburua zen itxarote zerrenda sortzea momentuan zeuden eta etorkizunean izan zitezkeen bajak betetzeko. Izen emate epea despedituta, hiru irurtzundarrek baratzak erabiltzeko aukera jaso dute. Gainontzeko baratzeei esleipen epea bukatzean bukatuko zaie hiru horiei ere.
Irurtzundarrak Lizarra kalean. ARTXIBOA
Pediatria zerbitzu duina
eskatzeko, kalera
altsasu, Olatzagutia eta Ziordiko guraso talde batek kontzentrazioa deitu du. lanaldi eta erdiko pediatria zerbitzua egon beharko luke eta lanaldi bakarra besterik ez dago. Bi astean behin, egun batez, beste pediatra bat etortzen da
altsasU / OlatZaGUtia / ZiOrDia Duela bi urte eta erdiko irudia errepikatuko da Altsasuko udaletxearen parean gaur 18:00etan. Herritar mordo bat pediatria zerbitzu duin baten alde. 1,5 pediatra! lelopean kontzentrazioa egingo dute. Deialdia egin duen guraso taldetik azaldu dutenez, "pediatra bat dago. Eta bi astetik behin, astelehenetan, Larraundik etortzen den beste bat. Ondorioz, haur batzuek egunero dute zerbitzua eskura, baina beste batzuek, berriz, hilean pare bat aldiz baino ez". Altsasuko osasun eskualdean 1.200 haur inguru daude. Osasunbidearen ratioen arabera haur horiek artatzeko lanaldi osoa eta beste baten erdia beharrezkoak dira, eta pediatra bakoitzak haur kopuru jakin bat hartzen du. "Haurra, esaterako, asteazkenean gaixotzen bada, pediatrak berea ez den kupokorik ez du hartzen eta, beraz, Iruñera joan behar dugu umearendako osasun arreta jasotzera", azaldu du gurasoetako batek. Protesta-
ko deitzaileek gaineratu dutenez, "horri gehitu behar zaio hitzordua lortzea askotan odisea bihurtzen dela, eta lortuta ere, jasotzen den arreta ez dela beti behar bezain egokia". Jakin dutenez, dagoen pediatrak leku aldaketa eskatu du. Eta, apika, pediatria zerbitzurik gabe gera daitezke Altsasu, Olatzagutia eta Ziordia aurki.
Haserrea antolatu Gurasoek kuadrilletan, familian eta tabernetan pediatria zerbitzuaren egoeraz hitz egin eta haserrea partekatu izan dute. Azkenean, antolatu beharra zegoela ikusita, estalpean batzar irekira deitu zuten lastailaren 16rako. Gaiarekin kezkatutako
50 guraso, pentsiodun eta herritar elkartu ziren. Esperientziak, kexak eta proposamenak partekatu zituzten. Eta elkarlanean erabaki zuten hurrengo lau ostiraletan protesta bilkurak egitea. Gainera, osasun etxean erreklamazioak aurkezteko idatzia prestatu eta zabaldu dute gaztelaniaz, arabieraz eta euskaraz. Osasunbideko arduradunei "ez dagoela beharrezko baliabide pediatrikorik" gaztigatzen diote, eta "txikien osasun laguntza egokia bermatzea" eskatzen diote. Sustatzaileek gogoratu dutenez, pediatria zerbitzu duinaren aldeko protestak egiten hasi ziren 2023ko otsailaren 24an. "Herritarrek borrokatu behar izan zuten zerbitzu duin baten alde, eta eskubide batzuk lortu baziren ere, urteak pasa ahala egoerak atzera egin du". Deitzaileek nabarmendu dutenez, "kalitatezko pediatria zerbitzua merezi dugu. Gure seme alaben osasuna eta ongizatea ezin direlako bigarren mailan geratu".
Pentsionisten mugimendukoak
Madrilen protestan
Estatuko hainbat erakundek deitutako pentsio duinen aldeko manifestazioan izanen dira
saKaNa Ibarreko pentsiodunen mugimenduko ordezkaritzak Madrilen larunbatean deituta dagoen manifestazioan parte hartuko du. Estatuko pentsionisten sei mugimenduk deitu dute mobilizazioa, tartean Euskal Herrikoak. Gaurko eta etorkizuneko pentsiodunendako eskaerak plazaratuko dituzte. Alde batetik, lanbide arteko gutxieneko soldatarekin parekatzea gutxieneko pentsioa, eta hori bataz besteko soldataren %60 izatea. Bestetik, pentsioetan dagoen genero arra-
kalarekin bukatzea eskatuko dute. Legea bete eta Gizarte Asegurantzaren kontuen auditoretza egitea ere exijituko dute. Mugimenduko kideek Madrilen eskatuko dute pentsioen balioa Kontsumo Prezioen Indize errealaren arabera handitzea. Pentsioa pribatizatzearen eta enplegu pentsio planen kontra ere eginen dute. Gainera, erretiratzerakoan 40 urteko kotizazioa dutenei zigorrik ez jartzea eskatuko dute. Azkenik, armamendurako eta gerrarako euro bakar bat ere ez bideratzea exijituko dute.
Pediatria zerbitzu duina aldarrikatzeko bilkura handiak egin ziren Altsasun. ARTXIBOA
"Ibiltzeak oroitzapenak biziberritzen zituen"
AGUSTIN CUEVAS LADRON DE GEBARA aNtrOPOlOGOa
arakil ibarra osatzen duten kontzejuen ondare elementuen eta tokien inguruko liburua egin du
Alfredo Alvaro Igoa araKil
Arakilgo Udalaren 2022ko Jimeno Jurio bekaren irabazleak izan ziren Sol Criado Ortega eta Agustin Cuevas Ladron de Gebara. Lana Itxasperrin aurkeztu zuten hilaren 11n. Cuevas Arakadia antropologia elkarteko kidea da eta hark liburuaren aurkezpena antolatu du Iruñean. Udalaren Plazara gizarte zentroan (Kale Nagusia, 31) izanen da, azaroaren 20an, 19:00etan.
Nolatan aurkeztu zineten?
Egiarretako lagun batzuk gaztigatu ziguten. Argentinako Cordoba hirikoa naiz. Hango antropologia museoan folklore lotu-
rekin lan egin nuen. Beraz, landa eremuko ondarearekin lan egina nintzen, gehienbat musika. Aukera bikaina iruditu zitzaidan ingurua gehiago ezagutzeko. Izan ere, ni Egiarretan bizi izan naiz denboraldi batez. Ni antropologoa naiz, Sol hezitzailea da eta, gainera, euskara daki. Lana euskaraz zabaltzea garrantzitsu jo genuen. Ni ikerketaz gehiago arduratu nintzen eta bera itzulpenaz.
Deialdiaren arabera ondare elementuen berri jaso beharra zenuten. Deialdiaren zati bat Arakilen existitzen ziren edo existitu ziren ondare gune mota desberdinekin lan egitean zetzan. Udalak interesgarriak ziren lekuen zerrenda bat eman zigun: larrainak, karobiak, errotak, garbitegiak, harrobiak, gaztainak gordetzeko eskortak, burdindegiak, olak, ogi labeak, ferratzeko zaldikoak eta saroiak.
Lanean hasi ginen, erregistro moduko bat egiten: tokiak non zeuden edo egon ziren, haien egoera, historia eta nola erabili ziren. Historia dokumentuak eta artxiboak erabili nituen, baina,
batez ere, antropologia metodologia, elkarrizketak. Leku horietan lan egin zuten pertsonen esperientziak ezagutzean zentratu nintzen. Esaterako, hiriberriarrek ez zituzten gaztainak gordetzeko eskortak ezagutu, baina gurasoek transmititutakoa kontatu zidaten. Lehentasuna ahozko memoria erregistratzea izan zen, haien esperientzia eta ikuspuntua. Elkarrizketa gehienak adinekoei egin nizkien. Gazteak baziren, ondarea asko interesatzen zaielako zen, haien kabuz ikertu zutelako. Jendea opatzeko, zer moduz? Lagunek eta udaleko alminte Julian Iriarte Larunbek eta Rosa Unanua Ihaben administrariak jendea aurkeztu zidaten. Udalak kontzejuetako buruen berri eman zidan. Eta elkarrizketak egin ahala beste herrietan zein elkarrizketatu nezakeen esaten zidaten. Herri bakoitzean hainbat elkarrizketa egin nituen, grabazio ordu asko. Zeren herrian edo mendian barna ibiltzera ateratzen ginen. Elkarrizketa oinez gindoazela egiten nuen. Eta ibiltze horrek oroitzapenak biziberritzen
Agustin 'Arakil udalerriko landa ondarearen katalogoa' liburua eskutan duela. UDALA
zituen. Gai asko ateratzen ziren. Esaterako, larrainez hizketan hasi eta azaltzen zidaten garai batean zer landatzen zen. Eta horrek jaten zutenaren berri ematera eramaten zituen. Abeltzaintza askotan aipatu zen, etxeen funtzionamendua... Inasaren etorrera Irurtzunera eta industrializazioak bizimodua nola aldatu zuen ere jaso nuen. Lantegian lan egiteaz aparte etxean lan egiten jarraitu zuten. Ordura arte jendeak ibarretik alde egiten zuen industriaguneetara. Hurrengo belaunaldietan hori aldatu zen, lantegietan lan egin edo ikasi zuten, ez ziren landa lanean aritu. Gutxi batzuk azaldu zuten nola hasi zen jendea hona lanera etortzen. Industrializazio prozesua jaso nahi izan dut, garai bateko bizimodua bazterrera uzteko arrazoia izan baitzen.
Elkarrizketatutako adineko askok landa lana egiten jarraitzen dute, gustatzen eta maite dutelako eta bizitza osoan egin dutena delako, eta ez direlako bestela ikusten. Pentsatu nuen belaunaldi aldaketan: zeinek jarraituko du? Nola eginen da? Artxibo lana, etorkizunerako?
Bai. Bekak epe eta aurrekontu mugak zituen. Hau mugagabeko lan bat da. Nik hitz egin dudan pertsonen lagin subjektibo bat besterik ez dut hartu. Herri batetik bestera gauzak egiteko moduan aldaketak zeudela ikusi nuen. Beraz, herrietako etxeen artean ere aldaketak egon zitezkeen. Beti jaso daiteke informazio gehiago. Liburua jakin-mina sortzeko gonbidapena da. Galde dezatela beraien etxean edo herrian nolakoa zen bizitza eta nola funtzionatzen zuten gauzek lehen, eta nola aldatu diren. Egiteko gauza asko daude: ikazkintza, zurgintza... Landa eremuan emakumeek zuten egitekoan askoz gehiago sakondu daiteke. Izan ere, emakumezkoek gizonezkoekin lotzen ziren lan pila egin zituzten. Gainera, emakumezkoek funtsezko rola betetzen zuten familiaren antolaketan, landa lanean...
Beraz, zabaldu duzun atearen ondoren milaka zabaldu daitezke. Hala da. Garrantzitsuena da tokiko ondareari buruz hausnartu ahal izatea, adinekoak beren esperientzia partekatzera gonbidatzea eta, aldi berean, gazteak haiek ezagutzea, galdetzea, iraganarekiko jakin-mina piztera. Nire helburu nagusietako bat zen tokiko historia eta ondarearen balioa aitortzea. Oso aberatsa da eta identitatearen parte da, jendea den lekukoa dela balioesteko parte bat da. Eta Arakilera etortzen direnak ibarreko historiaren berri izan dezatela. Hausnarketarik sortu dizu lanak? Garai bateko bizimodua askoz ere jasangarriagoak, lagunkoiagoak ziren. Ez zuten egungo kutsadura, narriadura edo kontsumoa sortzen. Lurraldean bizitzeko modu jasangarriagoak pentsatzea, ez modu horretara itzultzeko, baizik eta ingurumenean hain inpaktu handia ez sortzeko, nola hobetu dezakegun pentsatzeko. Ikerketa Arakilen ondare politikak sortzeko oinarri izan daiteke: tokiak seinaleztatzeko, hezkuntza edo turismora begirako ondare ibilbideak sortzeko, tokien kontserbazioan
pentsatzeko, ondareak zuzenean edo zeharka landa garapena sortzeko, populazioa finkatzeko eta, batez ere, gazteak Arakildik joan beharrik ez izateko. Ikerketa liburu batean jaso duzu. Hasiera batean nire asmoa lan teknikoago bat egitea zen. Baina pertsonekin hitz egitean konturatu nintzen bizimodu hura ezagutu ez zuten belaunaldiek ere ez zutela hainbeste informaziorik. Fitxa teknikoz osatutako katalogoaren hasierako ideia utzi, eta elkarrizketatuek, haien seme-alabengatik edo bilobek irakur zezaketen liburu bat egin nuen. Fitxena irakur errazagoa den modu batean landu nuen, duen konplexutasuna kendu gabe. Erronka izan zen hori.
Zer zati ditu liburuak?
Landa eta industria ondarea zer diren, kultur, baso, nekazaritza, abeltzaintza, meatzaritza, ibai eta industria paisaia zer diren eta Nafarroako industrializazio prozesua azalduz hasten da liburua. Antropologiatik begiratuta, paisaia eraikuntza bat da. Pertsonak ingurumenean eragiten du, eta alderantziz. Teoriak begirada zabaltzeko balio du, tokien, pertsonen, lurraldearen eta paisaiaren arteko harremanak hobeto ulertzeko balio du. Ahalik eta modu atseginenean idazten saiatu nintzen atala. Hasieran ematen diren tresnak herrietako lekuak modu sakonagoan ikusten laguntzen dute.
Ondoren metodologiari buruzko atal txiki bat dago. Etnografiaren tresnen inguruan eta Nafarroako aireko argazkien konparaziorako webguneaz aritzen naiz. 1920ko hamarkadatik gaur egunera arteko aire irudiak ditu eta tokiak lokalizatzeko eta haien bilakaera ikusteko oso baliagarria izan zait. Horrela opatu nuen Etxarrengo errota. Webgunea nola erabili azalduz gida txiki bat egin dut, nork bere herriko aldaketak ikusteko aukera izan dezan. Hiriberriko garbitokiaren berri argazkien bidez jaso nuen. Argazkiak eskuratzea asko kosta zitzaidan. Digitalizatu beharko lirateke. Lortu nituen gutxiak oso erabil-
garriak izan ziren tokiak lehen nolakoak ziren jakiteko. Liburuan hainbat QR kode daude bideoetara eramaten dutenak. Horietan tokiak, trilladora edo dena delakoa nola funtzionatzen zuten ikus daiteke. Bibliografiarako eta bestelako baliabideetarako sarbidea dira. Niri ikerketan lagundu zidaten, eta jendeak ikusteko jarri ditut. Ondare tokien zerrenda egin al duzu? Leku horiek guztiek nola funtzionatzen zuten eta zertarako balio zuten azaldu dut, baita haietan erabiltzen ziren tresnen berri eman ere. Kontzejuka, bakoitzean opatutako tokien berri ematen duten mapak egin nituen. Liburuaren akaberako eranskin batean ondare toki bakoitzaren GPS kokapenaren berri ematen dut, 216. Beste eranskin batean euskarazko toponimoen glosarioa dago. Toki izenak direnez, arrasto asko ematen dituzte.
Guztia zenbat orritan eman duzu? 217 orri, elebitan. Aleak dituzte udalak, kontzejuek eta Irurtzungo eta Nafarroako liburutegiek. Jende guztiaren eskura izateko webgunean jartzeko proposatu diot udalari. Izan ere, ezagutza eraikitzen ari da, metakorra da. Udalak aurretik beste lan batzuk eginak zituen eta haietatik informazioa atera dut. Informazioa zenbat eta eskuragarriago egon, jende gehiago lanean jarraitzeko aukera izanen du, ezagutza handiagoa izateko. Nolako esperientzia izan da? Extremaduran eta Errumanian lan egin izan dut, baina, zalantzarik gabe, hau izan da nire lanik gogokoenetako bat. Udalak nire proiektuan konfiantza izatea asko eskertu nuen. Denborarekin eraiki den esperientzia kolektiboak zaintzeko, oso garrantzitsua iruditzen zait horrelako ikerketetan lan egiten jarraitzea. Egungo Arakil ulertzen laguntzen digute, beti testuinguru zabalago batean sartuta. Baita pertsonen, lekuen eta lurraldearen arteko harremanak ulertu ahal izatea ere, inoiz isolatuak ez direnak, baizik eta sistema bat bezalakoak direnak. Azkenean, kultura eta kultur ezagutza eta pertsonek garatu zituzten ezagutza horiek guztiak modu kolektiboan egiten dira beti. Bulkada izan dadila beste ikerketa batzuendako, tokiko ondareari balorea emateko, landa garapena sortzeko eta etorkizunean pentsatzeko.
Agustinek urte betean egin zuen lana. "Oso lan gogorra izan zen, oso bizia, oso interesgarria, eta oso polita ere bai". UDALA
KO la BO ra Z i O a
NORA UNCETA ZABALLA
Legearen atzeko ikerketa
zientifikoa
Irailaren 1ean, Europar Batasunak azazkalak margotzeko esmalteak eta gelak prestatzeko erabiltzen diren bi konposatu kimikoren erabilera eta salmenta debekatu zituen. Ikerketa-zientifikoen arabera, konposatu hauek (TPO eta DMTA) osasunarentzat kaltegarriak izan daitezke, batez ere maneiatzen dituzten profesionalentzat edo oso maiz erabiltzen dituzten pertsonentzat. Hortaz, aurrerantzean manikuraproduktuek ez dituzte konposatu kimiko horiek izan beharko. Debekuak, oihartzuna izan zuen komunikabideetan, ziurrenik produktu horiek duten erabilera zabalagatik, baina horrelako erregulazioak uste baino ohikoagoak dira. Konposatu kimikoen debekuen eta murrizketen helburu nagusia gizakien osasuna eta ingurumena babestea da, osasunerako eta ingurumenerako arriskutsuak diren substantziek sortzen dituzten kalteak ezabatuz edo mugatuz. Azkeneko
hamarkadetan, nazioarteko erakundeek izaki bizidunen hormonen erregulazioan aldaketak sortzen dituzten konposatu kimikoetan jarri dute arreta.
1950-1970 hamarkadetan, ingurumenean zeuden zenbait kutsatzailek animalien ugalketan arazoak sortzen zituztela frogatu zen. Esate baterako, pestizida batzuen neurrigabeko erabileraren ondorioz antzeman ziren hegazti harraparien populazioen murrizketa edo hainbat arrainetan eta anfibioetan sexu-garapen arazoak. Hurrengo hamarkadetan, ikerketazientifikoek beste kutsatzaile batzuk ere, PCB eta ftalato batzuek, antzeko ondorioak sortzen zituztela frogatu zuten. 1991 urtean, sistema endokrinoan (hormonak jariatzen dituzten organoak eta ehunak) aldaketak sor ditzaketen konposatu kimiko horiei “disruptore endokrino” deitzea adostu zen. Disruptore endokrinoek izaki bizidunen funtzio hormonal
Hamabost urte pasa ondoren, Arbizuko Udalak atzera ere herritarrak batzarrera deitu zituen lastailaren 20ko 21:00etan. Herriko etxea jendez bete zen. Aztergai izan zuten Goien kalean (Olatzea) zegoen Lasider enpresarekin akordioa ixtea edo ez. Proposamena zen lantegia Utzubar industrialdera lekualdatzea eta enpresak herrian zuen lurren erdia (4.447 m2) eta 62 milioi (372.620 euro) pezetaren truke. Proposamena onartu zen
arrunta alda dezakete, hormonen eragin naturala imitatuz, blokeatuz edo oztopatuz. Ugalketaren murrizketa edo metabolismoan aldaketak sor ditzakete hegaztietan, arrainetan, ugaztunetan eta bestelakoetan, eta ekosistemaren biodibertsitatea aldatzera hel daitezke. Gizakiotan, substantzia hauekiko esposizio luzeek, urteetakoa alegia, ugalkortasun arazoak, obesitatea, diabetesa edo garapen neurologikoan aldaketak eragin ditzakete. Konposatu kimiko horiek egunero erabiltzen diren produktuetan egon daitezke, hala nola plastikoetan, kosmetikoetan, zainketa pertsonaleko produktuetan edo hainbat pestizidekin tratatutako elikagaietan. Horiekiko kontaktua erabat ezabatzea ezinezkoa bada ere, gure eguneroko ohitura batzuk aldatuz murriztu daiteke: elikagaietarako eta edarietarako beirazko edo altzairuzko ontziak erabiltzea eta, batez ere, janaria plastikozko ontzietan ez berotzea, parabenorik gabeko kosmetikoak eta zainketa pertsonaleko produktuak erabiltzea, edo elikagai freskoak kontsumitzea ultraprozesatuen eta lataratuen ordez.
Komunitate zientifikoan disruptore endokrinoen arriskuarekiko ardura handia da eta ikerketa ugari garatzen ari dira munduan. Beraien ondorioak urte askoren ondoren ager daitezkeenez, batzuetan zaila izaten da kausa-ondorio erlazio zuzena ezartzea. Halere, nazioarteko erakundeek konposatu susmagarrien zerrendak argitaratu eta etengabe eguneratzen dituzte, eta arriskua frogatzen denean erabilera arautzen dute. Adibide gisa, irakurleak agian gogoratuko du 2011 urtean Europar Batasunak jaioberrien biberoiak ekoizteko erabiltzen diren plastikoetan bisfenola-A debekatu zuela, edo 2014 urtean kosmetikoetan hainbat parabenoren erabilera murriztu zuela.
Konposatu kimiko horien kontrola osasun publikorako eta ingurumenerako premiazko erronka da. Haien presentzia hain da hedatua, non zientziak eta legediak elkarrekin lan egin behar duten arriskuak ebaluatzeko, erabilera arautzeko eta alternatiba seguruak sustatzeko. Berri ona da arazo horri buruzko kontzientzia handitzen ari dela, eta banakako ekintza bakoitzak, txikia badirudi ere, ingurune osasuntsuago bat lortzen laguntzen duela.
DUE la 25 U rt E...
Arbizun batzarra
Frontoirako txapel berria
teilatua berritzeaz aparte, barruko baldintza termiko-akustikoak hobetuko dituzte. l anak iraun bitartean l arrañeta kalea trafikorako itxita egonen da. Pilotalekuan eta kultur etxean lanak egiteko dirulaguntzak eskatu ditu udalak
A.A.I. EtXarri araNatZ Feriak pasa eta berehala hasi dira Euskalerriari frontoian eraberritze lanak. Egitekoen zerrendan langileek lau lan dituzte. Aurrena, gaur egun fibrozementuzko plakak altzairuzko txapa plakekin ordezkatzea. Aldi berean, teilatuko 22 argi-zuloak estaltzen dituzten egungo plaka gardenak kendu eta haien ordez polikarbonatozkoak jarri beharko dituzte. Horrekin batera, frontoiaren barruko baldintza termiko-akustikoak hobetzeko lanak eginen dituzte. Horretarako, batetik, teilatuko txapen azpian isolatzailea jarriko dute langileek. Bestetik, frontoi barruan sortzen den zarata xurgatzeko 300 panel akustiko jarriko dituzte. Horiek, guztira, 375 metro karratuko azalera hartuko dute, eta frontoiaren sabaian eta paretetan jarrita egonen dira.
Lanak Cubiertas y fachadas Larra LSM enpresa egiten ari da eta 217.685,65 euro kobratuko ditu lanengatik. Teilatuan dagoena uralita denez, amiantoa duen materiala, hura kentzera 39.895,88 euro bideratu ditu udalak. Lanak guztira 257.581,53 euroko aurrekontua du. Etxarri Aranazko Udalak lanak finantzatzeko Nafarroako Gobernuaren aurrekontuetatik zuzenean jasoko dituen 150.000 euro ditu. Diru hori EH Bilduk aurrekontuei aurkeztutako emendakin baten bidez lortu zen. Obra bi hilabetetan despeditu beharko du.
FRONTOI BARRUAN
SORTZEN DEN ZARATA
XURGATZEKO 300
PANEL AKUSTIKO
JARRIKO DITUZTE
Asmoak
Aipatutakoa ez da Etxarri Aranazko Udalak Euskalerriari pilotalekuan egin nahi duen lan bakarra. Nafarroako Gobernuaren Tokiko Inbertsio Planeko dirulaguntza deialdira frontoiarekin lotutako beste egitasmo bat aurkeztu baitu. Foru gobernuaren laguntza jasoko balu, udalak honako lanak eginen lituzke: teilatu txikia konpondu, bi komuna eta bi aldagela egin eta sarrera ondoan komuna publiko bat. Horrekin batera, frontoi txikia desagertuko litzateke. Udalak itxi eginen luke eta espazio hori trontzan eta herri kiroletan entrenatzeko bideratu nahiko luke.
Foru administrazioaren deialdi berea kultur etxeko areto nagusia moldatzeko proiektua ere aurkeztu du Etxarri Aranazko Udalak. Aulkiak kendu ondoren,
Etxarri Aranazko Udalak eta Sakanako Dendari, Ostalaritza eta Zerbitzuen Elkarteak hitzarmena sinatu dute. Haren bidez bi erakudeek kontsumo bonoen kanpaina eginen dute Etxarri Aranatzen. Bi erakundeek adierazi dutenez, martxan jarriko dutena sentsibilizazio kanpaina da. Haren bidez herriko denda txikietan eta zerbitzuetan erosketak egiteak duen garrantziaz sentsibilizatu nahi dituzte etxarriarrak. Herrian erosketak eginez, bertako establezimenduak ez direlako itxiko, Etxarriko merkataritza manten dadin eta, horrela, haien zerbitzuez gozatzen segitzeko aukera izaten jarraituko dutelako. Udalak 10 euroko bonifikazioa ematen duen txartelak banatuko ditu. Horiek dohainik eskuratzeko aukera izanen da. Horretarako bi baldintza bete beharko dira: adinez nagusia izatea eta Etxarri Aranatzen erroldatuta egotea. Udaletxean eskuratu daitezke deskontu bonoak, bat pertsonako. Horretarako, nortasun agiria aurkeztu beharko da. Ezin izanen da beste pertsonen izenean bonorik eskuratu. Salbuespena da ordezkatzen den pertsona agiri ofizial bidez egiazta daitekeen desgaitasuna edo menpekotasuna izatea. Bonuak udaletxean lastailaren 27tik 31ra, astelehenetik ostiralera, banatuko dira, 10:00etatik 14:00etara eta 17:00etatik 19:00etara. Guztira 600 bono banatuko ditu udalak. Kanpainara atxikitako establezimenduetan gutxienez 30 euro gastatuz gero, bonoa emanda, 10 euro gutxiago ordaindu beharko dituzte herritarrek. Bonoak batzeko aukera izanen da, baina halakoetan erosketa 30en multiploa izan beharko du. Bonoa azaroaren 3tik 16ra erabiltzeko aukera izanen da, epe horretatik kanpo ez da erabilgarria izanen.
Ekimenera udalak guztira 7.000 euro bideratu ditu. 6.000 euro bonoetarako izanen dira. Eta gainerako mila euroak kanpainaren kudeaketara eta haren berri ematera bideratu dituzte kanpainaren sustatzaileek.
aretoak duen malda berdindu, aretoa handitu eta biltzen diren aulkiak jarri nahiko lituzke udalak, Lakuntza edota Burlatako kultur etxeen modura uzteko. Bi proiektu horietarako finantzazioa jasoz gero, lanak egin ondoren bi espazioak altzariz eta
FRONTOI TXIKIKO ESPAZIOA TRONTZAN
ETA HERRI KIROLETAN
ENTRENATZEKO
IZATEA NAHI DA
bestelakoez janzteko Europar Batasunak finantzatu eta Cederna Garalurrek kudeatzen duen Landa garapeneko programara eskaera aurkeztuko du udalak.
Ura
Etxarriarrei premiazkoa deia egin die Etxarri Aranazko Udalak: bakarrik beharrezkoa den ura erabili. Udalak jakinarazi duenez, ur biltegian ur gutxi dagoenez, udalak etxarriarrei eskatu die lorategiak ez ureztatzeko edota kale eta ibilgailuak ez garbitzeko.
Etxarri Aranazko frontoian obrako materiala da nagusi.
Kontsumo bonoak
Herrian erosketak egitera animatzen duen murala. ARTXIBOA
Zortzi kaletan hobekuntza lanak eman ditu Altsasuko Udalak
argiteria publikoan eta Baratzekobide plazako jolas parkean ere hobekuntzak eginen ditu
A.A.I. altsasU
Altsasuko Udaleko Tokiko Gobernu Batzordeak zortzi kaletan hobekuntza lanak egiteko ardura Xcava Obras y Servicios SM enpresari eman dio. Lanen truke enpresak 302.481,19 euro (BEZik gabe) jasoko ditu. Javier Ollo Martinez alkateak jakinarazi duenez, lanak lastailaren akaberan edo azaroaren hasieran hasiko dira eta heldu den urteko lehen lau hilekoan bukatu. Lanetako bat Zelai txiki kalean eginen da. Eskolako sarrera parean dagoen oinezkoendako pasabide goratua kendu eta berria eginen da. Bestalde, Zelandi kalean, osasun etxe pareko espaloiak berrituko ditu udalak. Euri urak jasotzerakoan arazoak konpontzeko bi lan eginen dira. Bata Zelai kalean, Zelai txiki kaleko bidegurutzea baino lehen dagoen zebrabide goratu baten ondoan. Han euri urak jasotzeko erretena jarriko dute. Ermita kalean, berriz, zorua jaso eta euri ura jasotzeko erretena jarri eta hura saneamendu sarearekin lotuko dute.
Horretaz aparte, San Joan kalearen Altzania eta Burunda kaleen arteko tartea asfaltatuko du, 1.300 metro karratu zehazki. Bestetik, Erkuden eta Altzania kaleen bidegurutzearen ondoan, ONCEko kioskoaren inguruan dagoen belardi sareta kendu eta baldosa jarriko da. Egitekoen artean dago ere San Pedrokobide kaleko urbanizazioa birmoldatzea. Espaloiak zabaldu eta asfaltoa berrituko dute.
Bakaikun egin nahi dituzte AHTko laginketak
Basoan eginen direla iragarri dute zortzi langilek. Uneoro lau segurtasun langilez zainduta egonen dira. abiadura Handiko treneko Nafarroako korridorea Ezkio-itsason Euskal Yrekin lotzeko
saKaNa
Abiadura Handiko Treneko (AHT)
Iortia plazara daramaten Solana kaleko espaloietako porlana beste bategatik aldatuko du 475 metro karratutan. Azkenik, Ameztiako errepiderako sarbidean, ubeldearen ezkerraldean, gerrietua izan zen eta babes hesiak behera egin zuen. Errepideko babes hesiari ongi eusteko harri lubeta eginen du udalak.
Gehiago
Altsasuko Udalak argiteria publikoko hainbat tokitan argi puntu berriak jarriko ditu. Zehazki Egubera, Lapurbide, San Pedroko Bidea eta Beheko Benta kaleetan jarriko dira argi puntu berriak. Lan horiengatik udalak 24.622 euroko (BEZik gabe) ordainduko ditu. Lanak aurten eginen dira. Bestetik, Zelandi eskola eremura sartzeko ate nagusia aldatuko du udalak. Egiteko horretara 12.008 euroko (BEZ barne) bideratu ditu udalak. Azkenik, Zelandi frontoiko sabaia berritzeko lanak 53.870 euroko (BEZik gabe) kostua dute. Lanak egiten ari den enpresari obra bukatzeko epea luzatu dio udalak. Baratzeko bide plazan dagoen haurren jolas parkea estaltzeko lanak Maderplay SM enpresak eginen ditu. Hala erabaki zuen Altsasuko Udaleko Tokiko Gobernu Batzordeak. Enpresak lanaren truke 51.500 euro (BEZik gabe) jasoko ditu. Udalaren aurreikuspena da lanak azaroan hasiko direla. Beraz, neguan, euria egiten duenean, haurrek bertan jolasteko aukera izanen dute.
Euskal Y eta Nafarroako korridorea lotzeko bi aukera ditu Espainiako Gobernuak: Aralar mendia tunel bidez zeharkatu edo, Sakanan barna, Iruñea eta Gasteiz lotzea. Trenbide berria Aralar mendebaldetik eramanez bi sareak Ezkion lotzea proposatu zuen Eusko Jaurlaritzak 2018an. Garraioko Estatu Idazkari Jose Antonio Santano Claverok esan duenez, Eusko Jaurlaritzaren ideian oinarritutako beste trazatu baten alde egin dute.
Bi trenbide sareak lotzeko trazatu horretako lurraren laginak hartu behar dituzte orain, bere bideragarritasuna zehazteko. Laginketak eginez datu geologiko, geotekniko eta hidrogeologikoak lortuko dira, eta iragazkortasun probak ere egingo dira, bai eta landa-azterketak, "in situ" saiakuntzak eta laborategiko saiakuntzak ere.
Jakinarazi dutenez, laginketak Beasainen, Idiazabalen, Ataunen eta Bakaikun eginen dira. Aurreikusi dute laginketak zazpi puntutan eta sakonera desberdinetan egingo direla, gutxieneko 25 metroko sakoneratik gehienezko 154 metrora arte. Hau da, sakonera txikiko (25 eta 35 metro artean) zundaketekin batera tartekoak ere eginen dituzte (50 metrotik 100 metroraino) hiru puntutan, Baina erabiliko duten makineria 175 metroko sakonerara iristeko prestatuta dago. Aralarko hego-mendebaldeko muturraren azpitik igaroko litzatekeen ibilbide bat marrazten dute laginketen kokalekuak. Gipuzkoako Aralar natur parkeko lurzorua bizpahiru kilometrotan zulatuko luke proposatutako trazatuak. Aurreikuspenen arabera, lanak hilabete honetan bertan hasiko dira, eta Madrilen egoitza duen Ineco ingeniaritza enpresak egingo ditu.
25 ETA 154 METRO
ARTEKO SAKONERAN
EGINEN DIRA
LAGINKETAK LAU HERRITAN
Lanak zortzi pertsonako lantalde batek eginen ditu. Haiekin batera segurtasuneko lau zaindari izanen dira uneoro. Aurreikusi dute lanak 24 orduz zainduta egonen direla. Langinketengatik enpresak 330.867,33 euro (BEZ barne) jasoko ditu. Segurtasun enpresak, berriz, 73.920 euro (BEZik gabe). Laborategi entseguetarako, azkenik, 12.842,80 euro bideratuko dira. Lanak egiteko bederatzi hilabete ditu.
Deiak
STOP Zundaketak-AHTrik ez! ekimeneko kideek adierazi dutenez, "propaganda ofizialaren arabera, hirugarren trazatuaren aldaera horrek ez dio Aralarri eragiten, eta askoz ere inpaktu txikiagokoa da. Agerikoa da Aralarri eragiten diola eta eraso ekologikoa antzekoa dela. Manipulazio hori salatu nahi dugu,
22,5 km-ko tunel batetik 20 km-ko tunel batera pasatzen baita". Ekimeneko kideek esan dutenez, "zundaketa kanpaina udalen eta biztanleen borondatearen kontra egin nahi da". Gogorarazi dutenez, "orain arte, zundaketek mehatxaturiko eremuetako (Sakana, Goierri eta Itza) udalen oposizioa eta ekimen honek sustatutako herri mobilizazioari esker, zundaketen hasiera bi urte eta erdi baino gehiago atzeratu da". Ataun, Otxobi eta Izurdiagan hasitako zundaketak gelditu zirela gogoratu dute. "Iragarririko zundaketen hasiera honengatik interpelaturiko lau udalei dei egiten diegu lanak egiten ez laguntzeko eta inolako baimenik ez emateko". Era berean, "dei egiten diegu bailara horietako biztanleei eta, oro har, AHTaren aurkari guztiei zundaketen kontra deituriko mobilizazioetan parte har dezaten eta adi egon daitezen larrialdi protokoloa aktibatzen denerako". Gogorarazi dutenez, "aipaturiko lau herrietako lurretan mugimendu susmagarriren bat antzemanez gero, hots egin 656 711 130 telefono zenbakira eta dagokion udalari".
San Pedrokobide kaleko urbanizazioa aldatuko da. UDALA
Bakaikuko ikuspegia. ARTXIBOA
Uholdeek udalaren aurrekontua erabat baldintzatu dute
iturmendiko Udalak aurreikusitako lan bat atzeratu eta uholdeak saihesteko neurriak indarrean jartzera bideratu ditu ahaleginak. Nafarroako Gobernuak lanak premiaz egiteko baimena eman dio, eta aurten hasiko dira
Alfredo Alvaro Igoa itUrMENDi Maiatzaren 4ko uholdeak ez dituzte nolanahi ahaztuko iturmendiarrek. Udalean ezta ere. Kai Galartza Cervera alkateak jakinarazi duenez, "uholdeek 400.000 euro inguruko kalteak sortu zituzten herrian". Dermioko bideez aparte herriko karriketan ere kalteak izan ziren. Uholdeak utzitako arrastoa ikusita, Iturmendiko Udala Nafarroako Gobernuarekin harremanetan jarri zen konponbidea lehenbailehen opatzeko. "Uholdeak eragindako kalteak direnez, premiazko kontratua egiteko baimena eman zigun gobernuak eta enpresa bat zuzenean kontratatzeko aukera izan dugu. Bestela, ohiko bidetik, lanak 40.000 euro baino gehiagokoak direnez, obrak emateko deialdia egin eta konponketa epeak luzatu eginen lirateke".
Galartzak esan duenez, "lanak urte akaberarako hasiak egotea nahi dugu". Herri gunean eginen diren lan horietara 200.000 euro pasatxo bideratuko ditu udalak. Alkateak azaldu duenez, "plazako iturriak gainezka egiten duenean ikusten da ura nola doan jolas parkera eta handik Estafeta kalera". Euriarekin gauza bera gertatzen denez, "plazan, parkea baino lehen, lurrean, euri ura jasotzeko metalezko parrilla bat jarriko da. Estafeta kalean dauden parrillak kendu eta askoz ere handiagoak jarriko dira, eta luzeagoak izanen dira. Gainera, Estafeta kaleko 25. zenbakidun etxetik Barrenkale karrikaraino dauden etxeen parean hormatxo bat eraikiko da, ura etxeetara sar ez dadin". Obra horregatik udalak dirulaguntza eskatzeko asmoa du. "Baina uholdearekin zerikusia
Eske eta zain Sarateko erreka Txorralde eta Zirrinkale kaleen azpitik zeharkatzen du Iturmendi hegoaldetik iparraldera. Nahikoa komeria eragin zuen erreka horrek gainezka egitean. "Errekan lanak egiteko Ebroko Ur Konfederazioari baimena eskatu diogu, baina luze joko du baimena lortzeak", aitortu du Galartzak. Proiektua egiten ari direla argitu du.
Bitartean uholdeak kaltetutako Txorralde kalean konponketa batzuk egiteko beste aukera baten berri eman du alkateak: "Tokiko Inbertsioen Planera Txorralde eta Santa Marina kaleetako sareak eta zoruak berritzeko proiektua aurkeztu dugu".
Iturmendiko Udala Nafarroako Gobernuaren erantzunaren zain dago.
Aldaketa
Iturmendiko Udalak aurtengo aurrekontuan 398.205,97 euroko diru sarrerak eta 398.178,50 euroko diru irteerak zehaztu zituen. Baita inbertsioetarako 27.000 euro ere. "Baina uholdeagatik udalean lehentasunak berrezarri behar izan genituen. Esaterako, frontoiko teilatuak itajurak ditu eta aurten konpontzeko asmoa genuen. 80.000 euro inguruko lana da. Bada aurrerago konpontzeko utzi dugu", azaldu du Galartzak.
Alkateak jakinarazi duenez, udalean begiz jota dute pilotalekuko teiladura. Han argindarra sortzeko eguzki plakak jarri nahi lituzkete. Bada, Iturmendin energia burujabetzaren aldeko neurri horrek teilatua behar bezala konpondu arte itxaron beharko du.
duten lanetarako bakarrik jasoko dugu. Egingo dugun hormatxo hori obra berritzat hartzen du gobernuak eta horietarako ez dago laguntzarik", argitu du alkatea.
Uholdeei aurre egiteko neurriak hartuko dira herrian bertan, baina dermioan hondatuta dauden bideak konpontzeak itxaron egin beharko du. Galartzak esan duenez, "200.000 euro inguru dira eta Iturmendiko Udalarendako asko da hori. Dirulaguntza deialdietara aurkeztuko gara bide horiek konpontzeko". Baina zoritxarraren erdian kukuak jo zuen. "Bakaikurako Ilarraldiko pista eta Urdiainerako Kamiozarra dermioko bideak Sakanako Mankomunitateak konpondu zituen maiatzean bertan, Sakanako bizikleta ibilbide sareko zati baitira. Eskerrak!"
Estafeta kalean hormatxoa jasoko du udalak. ARTXIBOA
GANBAZELAIA
AGENDA
OSTIRALA 24
ALTSASU Gazte agenda. Deskontrol: ludopatia eta teknologikoen mendekotasunen prebentzioa. sei eta zortzi kide taldeko; aurretik izena eman (intxostiapuntan). antolatzaileak: intxostiapunta gazte gunea, altsasuko Udala, tramankulu, aralar elkartea, Nafarroako Gazteriaren institutua eta Nafarroako Gobernua.
17:00etan, 18:30ean eta 20:00etan, Intxostiapunta gazte gunean.
ALTSASU Kontzertua.
Hutsun txalaparta + teknotrakitana musika ikuskizuna, Cultur izan programaren barruan: Hutsun txalapartak musika tresna berri bat aurkeztuko du #teknotrakitana taldeko Pablo Zaratiegirekin elkarlanean: txirrin aldakorreko txalaparta; erakustaldian txalapartariek zuzeneko erakustaldiak eta azalpen teknikoak emanen dituzte. Bukatzeko, elkarrizketa irekia izanen da ikusleekin. Edukiera beteta. 18:00etan, Iortia kultur gunean.
ALTSASU Elkarretaratzea. Pediatria zerbitzu duin baten alde: 1,5 pediatra! Elkarretaratzea. 18:00etan, udaletxearen aurrean.
OLATZAGUTIA Tailerra. irakurkide txakurrekin irakurketa tailerra, euskaraz irakurketa sustatzeko ekintza, Biak Baten eskutik, sakanako Mankomunitateak eta arkatz liburudendak lagunduta. aurretik izena ematea beharrezkoa da. 7 urtetik aurrera. 18:30ean, liburutegian.
LAKUNTZA Ipuin kontaketa. sahararen aldeko ipuinen kontaketa, Hegoak Hegan Bubisher 15 urtez programaren barruan.
LAKUNTZA Bisita gidatua. andoni Egurza irisarriren erakusketatik bisita gidatua: Urteetan ikasitako tekniken inguruko grabatuak. 18:00etan, Sorginak tabernan.
LAKUNTZA Hitzaldia. Mendebaldeko sahararen eta Bubisherren inguruko hitzaldia eta aurkezpena, Hegoak Hegan Bubisher 15 urtez programaren barruan. 19:00etan, liburutegian.
ETXARRI ARANATZ Liburu aurkezpena.
El Pradalismo. El ocaso de los JoBubi ahoztar Zelaieta Zamakonaren liburuaren aurkezpena. 19:00etan, liburutegian.
ETXARRI ARANATZ Bertso afaria.
Bertso afaie aitor sarriegi eta Joanes illarregi bertsolariekin. txartelak: arrunta, 25 euro; ikasle eta langabeak, 15 euro (azken eguna, urriak 22; Xapatero eta leku Ona tabernak, eta 627 084 172 Whastappera). Karrikestu elkarteak antolatuta.
21:00 Karrikestu elkartean.
IRURTZUN Eguna.
larrazpi eguna: Pintxopote reggae Kalamubirik soinu sistem taldearekin. 20:00etatik 00:00etara, Larrazpin
LARUNBATA 25
ALTSASU Gazte agenda. Deskontrol: ludopatia eta teknologikoen mendekotasunen prebentziorako escape rooma. sei eta zortzi kide taldeko; aurretik izena eman (intxostiapuntan). antolatzaileak: intxostiapunta gazte gunea, altsasuko Udala, tramankulu, aralar elkartea, Nafarroako Gazteriaren institutua eta Nafarroako Gobernua.
17:00etan, 18:30ean eta 20:00etan, Intxostiapunta gazte gunean.
ALTSASU Antzerkia. arizona antzezlanaren emanaldia, aitziber Garmendia eta Jon
Plazaolarekin: George y Margaret beraien frontera defenditzen ari dira. Bizilagunak han zeuden, zai deskuido txikienean muga pasatzeko... baina adi egon behar dute… Halako batean, Margaret galdera asko egiten hasiko da, gehiegi, eta beraien bizitza komikoa guztiz aldatzen hasiko da. sarrerak: 12 euro. Iortia kultur gunean. 19:00 Gaztelaniaz. 21:00 Euskaraz.
OLATZAGUTIA Ikuskizuna. toni Bright: Magia de la mente mentalismo ikuskizuna, adimenarekin egin daitezkeen trebetasun anitzak ezagutzeko. sarrerak: aurretik, 6 euro; egunean, 8 euro. 19:00etan, kultur etxean.
IRURTZUN Eguna. larrazpi eguna: Bazkideen afaria eta etxeko DJ.
22:00etan, Larrazpin
IGANDEA 26
ALTSASU Ikuskizuna. Nilu infinit konpainiaren familiarteko ikuskizunaren emanaldia: diziplina anitzeko proposamena da, zirkuko arteak magiarekin, objektuen antzerkiarekin eta zuzeneko musikarekin uztartzen dituena. istorioaren ardatza izaki maitagarri bat da, ura ondasun urria eta preziatua den mundu batean bizi dena. sarrerak: 4 urte.
12:00etan, Iortia kultur gunean.
ALTSASU Gazte agenda. Gazte zinema.
18:00etan, Intxostiapunta gazte gunean.
LAKUNTZA Andoni Egurza Irisarri: Urteetan ikasitako tekniken inguruko grabatuak Asteazkenetik igandera. Sorginak tabernan.
ALTSASU XIV. Arte Azoka, Artebidek antolatuta: sakanako artisten erakusketa.
Urriaren 17tik azaroaren 9ra. Iortia kultur gunearen erakusketa aretoan. IRURTZUN Francisco Navarro artistaren pintura erakusketa. Pikuxar tabernan.
IRURTZUN Antzerkia. simulacro antzerkiaren emanaldia, ion iraizoz eta Gloria March antzezleekin. Max sarietan izendatuta. sarrerak: 6 euro. 19:00etan, kultur etxean.
ASTELEHENA 27
ALTSASU Elkarretaratzea. Pentsio duinen aldeko elkarretaratzea. 12:00etan, udaletxearen aurrean.
LAKUNTZA Irakurle kluba. lakuntzako irakurle klubaren lehenengo topaketa: Karmele Mitxelenaren Zoriona edo antzeko zerbait liburuaren inguruko solasaldia.
18:15ean, liburutegian..
ASTEARTEA 28
OLATZAGUTIA Hitzaldia. Nola saihestu merkataritza deiak,etxez etxeko eta interneteko iruzurrak? Kontratatu segurtasunez eta aurreztu argindarrean, gasean, telefonoan eta aseguruetan hitzaldia eta mahai ingurua. 18:30ean, kultur etxean.
ASTEAZKENA 29
ETXARRI ARANATZ Tailerra. Hitz egin dezagun bizitzaz! Haurrendako filosofia tailerrak, Jakinmin elkartearen eskutik. 8 eta 11 urte bitarteko haurrendako. izena eman: liburutegian. 19:00etatik 20:15era, liburutegian.
ETXARRI ARANATZ Batzarra. EHBilduk deitutako herri batzarra. 19:30ean, kultur etxean.
ZiNEMa
ALTSASU
IORTIA KULTUR GUNEKO ARETO NAGUSIAN
Karmele (euskaraz) Igandea 26 19:30
Astelehena 27 19:00
IORTIA KULTUR GUNEKO ARETO TXIKIAN
La sospecha de Sofía Igandea 26 19:30
OSTEGUNA 30
OLATZAGUTIA Tailerra.
stEaM taillerra: Zientzia zure eskura! Esperimentuz beteriko tailer dibertigarria. 7 eta 10 urte bitarteko haurrendako. toki mugatuak; izena eman liburutegian edo 948 371 444 telefonoan.
17:30etik 19:00etara, liburutegian.
OSTIRALA 31
IRURTZUN Gau beltza.
ibilaldi beltza: misterioz eta mitologiaz beteriko ibilbidea. Parte hartzaileak: iskidi, tramankulu, txistulariak, txalapartariak, ion Barbarin, izaskun Mujika, lorena arangoa eta Peio aldaz. sarrerak: 6 urtetik behera eta MECNakideak, 3 euro; orokorra, 5 euro (Pikuxarren, urriaren 24ra arte).
17:30ean, Ardantzetako xendan.
ALTSASU Gazte agenda. sexgunea sexualitate aholkularitza zerbitzua.
17:30etik 20:30era, Intxostiapunta gazte gunean.
LAKUNTZA Gau beltza. Gau beltzaren ospakizuna. Iluntzean, herrian zehar.
EGU ral D ia ast EBU r U a N
Ostirala, 24
Min. 6 o Max. 17 o Larunbata, 25
Min. 7 o Max. 13 o
Igandea, 26
Min. 7 o Max. 11 o Astelehena, 27 Min. 7 o Max. 14 o
MEKANIKARI LANPOSTUA Kamioi eta autobus tailerra sakana inguruko langile bila. Mekanika, txapa eta margo ezagutzak baloratuko dira. Bidali curriculuma tallercamion10@ gmail.com / 948 507 019
NEGOZIOAK
ERRENTAN EMAN
Lizarragako Azi Iturri Txokoa San Klemente festetan alokatu nahi da: Enkantea azaroaren 2an, igandea, 14:00etan elkartean egingo da. Gutxieneko prezioa 1000 euro izango dira eta diru gehien eskeintzen duenak irabaziko du. Festak azaroaren 21ean, 22an eta 23an ospatzen dira. Animatu zaitez!
LAN ESKAINTZA
Taupa mugimenduaren Nafarroako koordinatzailearen lanpostua: Nafarroan Taupak gara
ESKELAK JARTZEKO: 948 56 42 75 edo eskelak@guaixe.eus
Eskelen tarifak: 55,90 € / 106,5 € / 143,70€ prezio hauek BEZa barne dute.
Bazkideek % 10eko deskontua dute.
Eskelak jasotzeko azken eguna: Asteazkena goizeko 12:00ak baino lehen.
tzen dituen egitasmoen zuzendaritza. Euskara ondo menderatzea, gidabaimena eta autoa edukitzea eskatuko da. Informazio gehiago eta curriculumak bidaltzea oskar@taupamugimendua.eus posta elektronikora idatziz.
IKASTAROA
Defentsa pertsonal eta autobabes tailerra Olaztin: 15 urtetik gorako emakumeentzat, Sutegi kiroldegian azaroaren 15ean. Familiei zuzendutako ikastaroa Irurtzunen: 3 eta 12 urte arteko seme-alabak dituztenendako prestakuntza saioak, Nafarroako Gobernuko Guraso Eskola ekimenaren barruan. Informazioa eta izen emateak 848 423 450 telefonora deituz edo www.navarra.es web orrian Euskarara hurbiltzeko ikastaroa Lakuntzan: Mankomunitateak anto-
latuta. Urriaren 22tik otsailaren 11ra. Informazio gehiago eta izen emateak Sakanako Mankomunitatean, euskara2@sakana-mank. eus emailean edo 948 464 840 telefonora deituz.
Kafe konpondu tailerrean izen ematea zabalik dago: Etxetresna elektrikoak eta beste konpontzen ikasiko duzu. Informazio gehiago eta izen ematea Altsasuko Udaletxean
Lakuntzako Udalak euskara ikasleendako dirulaguntzak atera ditu: Argibide gehiago 948 576 015 telefonora deituz edo udaletxera hurbilduz
Euskara ikasleendako dirulaguntzak: Sakana Mankomunitateko Eus-
kara Zerbitzuak euskalduntzen edo alfabetatzen ari diren sakandarrei zuzenduta. Informazio gehiago www.sakana-mank.eus web orrian.
OPATUTAKOA
Lotus erlojua mendira joan etorriko ibilbidean aurkitu da Etxarri Aranatzen. Argibide gehiago Guaixe irratian.
iragarki@guaixe.eus www.iragarkilaburrak. eus
ira G ar K i sail K at U a K
Maider Betelu Ganboa altsasU Dantzaleku Sakana atletismo klubak larunbatean Altsasun antolatutako XVI. Onddo Lasterketa arrakastatsua izan zen erabat. Parte hartzea, ikusgarria, sortutako giroa, ederra, eta antolatzaileak pozik, Adrian Claver Alba klubeko presidentea batez ere, lasterketako aldaketek harrera ona izan zutelako eta bera lasterketan bigarren sailkatu zelako, lehen sakandarra.
Onddo lasterketa, primerakoa. Dena oso ondo atera zen, eguralditik hasita. Horrek asko laguntzen du beti. Aurtengo berrikuntzak jendeak nola hartuko zituen zalantza asko genituen, baina emaitza eta harrera ikusita balorazioa oso positiboa da.
Zenbat jendek hartu zuen parte?
Helduen korrikako proban 160 pertsonek, oinezko martxan 150ek eta Eskola Arteko Krosean 70-80 inguruk. Ia 400 partaide, datu onak dira eta oso pozik gaude. Aldaketak aipatu dituzu. Lehenengoa, izena ematea aurretik egin behar zela, online.
Hasieran jende gutxik eman zuen izena, 30 pertsona inguruk, baina Onddo lasterketako kamisetaren kartela atera genuen egunean 80-90 animatu ziren, eta hurrengo egunetan gehiago.
Beste aldaketa garrantzitsu bat izan da aurten korrikalarien denborak hartu dituzuela, sailkapena egiteko. Orain arte ez zen egiten. Azkeneko urteetan korrika egiten zuen jendeak haien denbora jakitea eskatzen zuen. Gure proba lehiakorra ez izan arren, jendea ahalik eta hobekien egitera ateratzen zen, eta aurrean ateratzen zirenak topera ateratzen ziren. Eskakizun hori ikusita, denborak hartzeko unea zela pentsatu genuen. Momentuz jaso ditugun iritziak positiboak izaten ari dira. Probaren egunean jendea oso pozik zegoen, eta jendea zoriontzera hurbildu zaigu. Sailkapena egon ala ez, beti egongo da oso lehiakorra den jendea, topera aterako dena, eta lasaiago ateratzen dena.
Hori zen guk ikusten genuena, sailkapena egoteagatik (Dantzaleku Sakana webgunean dago ikusgai) gure probak ez duela izaera herrikoia galduko. Gurea lasterketa oso herrikoia da, eta oso herrikoia izaten jarrai dezala nahi dugu. Horren isla, partaideak gehienbat sakandarrak ziren, altsasuarrak bereziki. Oso positiboki baloratzen dugun bes-
"Indar askorekin hartuko ditugu datozen erronka berriak"
ADRIAN CLAVER ALBA DaNtZalEKU saKaNa atlEtisMO KlUBEKO PrEsiDENtEa ATLETISMOA Onddo lasterketa bikaina prestatu eta gero, abenduaren 21ean Dantzalekun jokatuko den Nafarroako Kros l uzea eta s an s ilvestrea dituzte aurretik
Aitziber Etxeberriaren aurretik. Atzetik Sakana erdia sailkatu zen. Hori da (kar-kar)! Lasterketa polita izan zen.
Oinezko martxakoak iristen hastearekin batera Eskola Arteko Krosa hasi zen. Haurrek dena ematen dute eta hobekien pasatzen dute. Gehien disfrutatzen dutenak haiek dira. Beti esaten dugu: talde honek zentzua dauka atletismo eskola dugulako. Haurrek disfrutatzea eta gure kirolarekin gozatu ahal izatea, hori da garrantzitsuena. Halako probetan, xumeak izan arren, izugarri disfrutatzen dute.
te faktore bat emakumeen parte hartzea izan da. Oso handia izan omen da. Hiru probak kontuan hartuta partaideen %50 emakumeak izan ziren, eta helduen lasterketan emakumeak gizonak baino gehiago ziren. Eta berdin antolakuntzan. Hori guretako sekulako garaipena da, kirolean emakumearen presentzia oso garrantzitsua baita. Sailkapena egiten bagenuen emakume gutxiago animatuko ote ziren, halako aipamenak iritsi zitzaizkigun, eta guk ezetz defendatzen genuen, badirela topera ateratzen diren emakumezkoak, gizonezkoak bezala. Zifrek arrazoia eman digute, eta pozik gaude. Proba herrikoia izatearen beste arrazoietako bat distantzia da, 7 km nahiko eramangarriak direlako. Bai, distantzia oso erosoa da, edonork egin ahal izateko aproposa, eta ibilbidea herrikoia ere bai, egunero paseatzen dugun bideetatik delako.
Gizonezkoetan, Asier Gutierrez iruindarrak irabazi zuen, zure eta Aritz Etxeberriaren aurretik. Emakumezkoetan Maalen Beraza gailendu zen, Aurkene Arocaren eta
Bukaeran, auzate ederra. Hiruon harategiak salda eta txorizoa prestatu zigun, Gautxori tabernak saltxitxak, eta guk bestelakoak jarrita, guztiok elkarrekin disfrutatzeko hamaiketako polita prestatu genuen. Electricidad Ramos, Gautxori eta Iker Kirolak gure ohiko babesleez gain, aurten Sakana Group kooperatibak lagundu nahi izan du. Lehen sakandarren saria sustatu du, helmugako arkua jarri zuen eta dirulaguntza eman digu. Guztiekin eskertuta gaude. Ferietako larunbateko goiza ederki girotu zenuten. Bai, gure probak giroa jartzen du. Uste dut ferietako egitarauari mesede handia egiten diogula. Urtero onddo saskiak zozketatzen dituzue; aurten ezinezkoa izan da. Onddoak lortzen saiatu ginen, eta ez bakarrik hemen. Katalunian eta Sorian galdetu genuen ere bai, baina ez dago onddorik. Azkenaldian jokatu diren lasterketetan Dantzaleku Sakanako kamiseta urdin asko ikusi dira. Aspaldi ez ziren Dantzalekuko kamisetak ikusten. Batetik, aspalditik ez zirelako berritzen, eta bestetik, taldearekiko lotura hori galtzen ari zelako. Junta berrian faltan botatzen genuen hori. Ekipazio berriak abuztuan banatu genituen eta irailetik aurrera Dantzalekuko kamiseta urdin pila ikusten ari dira. Oso pozik gaude. Azaroaren 9an Nafarroako Taldekako Mendi Lasterketen Txapelketa jokatuko da Arronizen, eta emakumeetan eta gizonezkoetan taldeak osatzea lortu dugu. 20 korrikalari inguru joango gara, gero bazkaria egingo dugu... taldearen esentzia berreskuratzen ari gara, eta oso pozik gaude. Helduen entrenamenduekin hasi gara berriz. Harrera oso ona izan dute, maila guztietarako entrenamendu
Adrian Claverrek Onddo Lasterketan parte hartu zuen eta bigarren izan zen.
gidatuak direlako. Astelehenetan
18:00etan eta ostegunetan 18:30ean izaten dira, Dantzalekun. Klubak 170 bazkide inguru ditu, martxa onean gaude.
Abenduaren 21ean Nafarroako Banakako Kros Txapelketa luzea jokatuko da Dantzalekun. Txapelketak ilbeltzean izaten ziren, baina aurten federazioak aurreratzea erabaki du, urte naturalean bukatzeko. Klubak sarritan antolatu izan du Nafarroako Kros Txapelketa, Dantzalekun eremu oso egokia dugulako. Korrikalariek beti esaten digute Nafarroan dagoen ibilbiderik politena gurea dela, eta izugarri disfrutatzen dutela. Benetako krosa dela, basoan jokatzen delako. Aurten Onddo Lasterketan ez ditugu onddoak izan, baina espero dugu Nafarroako krosean lokatza izatea. Aste honetan bertan Onddo lasterketaren balorazioa egin eta Nafarroako Kros Luzea eta San Silvestrea prestatzeko lehenengo bilera egin dugu. Aurretik, abenduaren 8an, Zubeztia lasterketaren antolakuntzan lagunduko dugu. Abendua bete-betea dugu. Dantzaleku atletismo eskolak denboraldiari ekin dio. Zer moduz?
Fermin Askargortak eta Aitor Mendozak jarraitzen dute monitore, eta aurreko urteetako ikasle kopuru antzekoa dute, ongi. Oraindik gaztetxo gehiago animatuko dira, ziur. Monitoreak pozik daude, maila guztietan taldeak atera direlako. Aurten, berrikuntza gisa, teknifikazio saioak egingo ditugu txapelketetara joaten diren helduagoekin. Dantzaleku eskolako mendi taldeak oso emaitza onak izan zituen iaz. Bai, taldeak segitzen du, izugarrizko gogoekin. Pista, krosa... guztia entrenatzen dute, oinarri hori behar dutelako, baina argi ikusten da gehienek mendi lasterketen bidetik joan nahi dutela. Ez dakit moda kontua den edo trailek indar asko duten, baina gehienek hortik jo nahi dute. Animo datorrenarekin.
Lehenengo urte honetan juntan oso lanpetuta ibili gara, gauza asko eguneratu eta moldatu nahi genituelako. 2026. urtea aire eta lasaitasun gehiagorekin ikusten dugu, gure oinarri propioa jarrita dugunez, erronka berriak indar askorekin hartuko ditugulako. Gure korrikalari helduei eta eskolakoei ahal dugun guztia eskainiz, hobetzen joatea da asmoa.
Korrika, oinez eta hegan
Onddo lasterketan parte hartu zutenak izan ziren goiztiarrenak.
Onddo lasterketan 160 korrikalari. Azkarrena Asier Gutierrez izan zen (23:37), Adrian Claver (24:02) eta Aritz Etxeberriaren (24:16) aurretik. Emakumezkoetan Maalen Beraza gailendu zitzaien (29:31), Aurkene Arocari (29:43) eta Aitziber Etxeberriari (31:02).
Oinezkoek lainopean egin zuten ibilbidearen tarte bat
Oinezko martxan 150 partaide. Dantzaleku Sakana Atletismo Klubak oinezkoendako ibilbide polita prestatu zuen, zenbait uneetan korrikalarien ibilbidearekin bat egin zuena. Hasieran lainoa izan zuten bidaide, ondoren eguzkia, baina onddorik ez.
Ferietako 46. Eskola Arteko Krosekoek dena eman zuten.
46. Eskola Arteko Krosean 70-80 haur. Eguerdian abiatu ziren, Foru plazan, neska-mutilen lasterketak. Giro paregabea eta guraso eta korrikalarien animoak eta txaloak izan zituzten lagun. Ohi bezala, hegan egin zuten, guztia emanez. Goiz bikaina pasa zuten.
Hiru-Herri,
Nafarroako Kluben Arteko Kros Txapelketan nagusi
ATLETISMOA izaskun Beunza (Beste iruña) hirugarren sailkatu zen, baina Hiru-Herri izan zen protagonista
Igandean Nafarroako Kluben Arteko Kros Txapelketa jokatu zen Lizarran. Gizonetan Grupompleo taldeko Aitor Garcia gailendu zen (20:17), Hiru-Herriko Markel Cirizari segundo bat aterata (20:18). Hala ere, Cirizaren Hiru-Herri izan zen Nafarroako taldekako txapelduna. Talde bereko Mikel Astiz ihabardarra hamalaugarren sailkatu zen (21:39), eta Israel Arbizu etxarriarra hamaseigarren (21:50). Emakumeetan Jihad Essoubai (Hiru-Herri) gailendu zen alde handiz (23:15). Alicia Carrera (Grupompleo) bigarren izan zen (23:56),
eta Beste Iruñako Izaskun Beunza olaztiarra hirugarren (24:13). Emakumezkoen taldekakoa Hiru-Herrik irabazi zuen ere bai.
Beunza, hirugarren.
Zumbathoiko ekarpena, jasoa
ZUMBA Altsasuko Bularreko Minbiziaren Aurkako I. Zumbathoi Solidarioan lortutakoa, 3.800 euro, Saray Elkartearen eskuetan utzi du Jaione Palomo antolatzaileak. “Eskerrik beroenak eman nahi dizkiegu, bihotzez, Zumbathoi Solidarioan parte hartu zutenei, komertzioei eta harmailak energiaz, pozez eta elkartasunez bete zituzten ikusleei” eskertu dute Saray elkartekoek.
Hiru-Herri, Nafarroako Kluben Arteko txapelduna. Tartean, Astiz eta Arbizu. IBAN AGUINAGA
SARAY
SONIA SALSAMENDI
Lagun Artea, gogotsu eta prest
FUTBOLA 2025/2026 futbol denboraldia "ilusio handiz" hasi dute lakuntzako lagun artea Kirol Elkartean. Hamar talde, 201 jokalari, entrenatzaileak, junta... makineria martxan dago. Nesken taldea atera ez izana da pena bakarra, baina lanean segituko dute
Maider Betelu Ganboa laKUNtZa Urriaren 10ean 2025/2026 denboraldiko futbol taldeen aurkezpena egin zuen Lagun Artea Kirol Elkarteak Zelai Berrin. Urtetik urtera zenbakiak handitzen doaz. Iaz 170 futbolari inguru trebatu ziren Lakuntzako klubean, eta aurten 201 dira. Haiei entrenatzaileak, juntako kideak eta beste gehituta, talde ederra dago lanean Lakuntzan futbolaren inguruan. Datorren denboraldirako, gainera, nobedade garrantzitsua izango dute: Zelai Berri zelai natural izatetik zelai artifiziala izatera pasako da, horrek ekarriko duen iraultzarekin.
Aitor Goikoetxeak bigarren denboraldia du Lagun Arteako futbol koordinatzaile gisa. Berrikuntzak daude. Aurten benjaminen futbol taldea dute lehenengoz, futbol 8koa. "Kirol ikus-
pegitik garrantzitsua da. Areto futboletik futbol zelairako trantsizio hori lehenago egiteko joera dago, eta aurten beste klubekin batera salto hori egitera animatu gara" adierazi du Goikoetxeak. Benjamin taldearekin batera, kimuen mailan bi talde ditu Lagun Arteak, infantilen mailan beste bi, kadeteena, juniorrena, erregional mailakoa eta futbol inklusibokoa, Osasunako Genuine Ligan jokatzen duena. Guztira, hamar talde. Pozik egoteko hamaika arrazoi, baina nesken taldea atera ez izanarena, "pena handia".
Neskena, ea hurrengoan Lagun Arteak denboraldi honetarako nesken taldea ateratzeko nahia zuen. "Sei-zazpi urtez nesken taldeak entrenatzetik nator, eta joan zen denboraldian hasieratik jarri zen mahai gainean taldea ateratzeko beharra. Horrela, denboraldian barna neskendako entrenamendu saioak egin genituen. Eguberrrietan, Aste Santuan... Bizpahiru hilabetero elkartzen ginen, eta entrenamendu horiek harrera ona zuten; hamalau-hamasei... neska biltzen ziren, gehienak Lakuntzakoak eta ondoko herrietakoak". Horietako bizpahiruk beste futbol eta areto futbol taldeetan jokatzen zutela azaldu du futbol koordinatzaileak. "Ekainean azkeneko entrenamenduak egin genituen, eta nahikotxo geundela ikusita, taldea sortzeko pausoa ematea nahi genuen,
fitxak egiten hasi, ekipazioak eskatu... baina orduan zalantzak hasi ziren, eta zenbait neskek ez zuten pausoa eman. Neska gehiago animatzen eta erakartzen saiatu ginen, baina ez da erraza. Hamahiru-hamalau neskekin geratu ginen, eta futbol 11 txapelketa batean kopuru horrekin ezin duzu aurrera egin, denboraldian barna lesioak, gaixotasunak edo mila gauza tarteko, oso motz delako. Penarekin utzi behar izan genuen egitasmoa, pena izugarriarekin". Nolanahi ere, nesken taldea sortzeko ahaleginetan segituko dute.
Erregionala, gaztetuta
Erregional mailako Lagun Artea taldearen helburuaz galdetuta, goitik behera busti da Aitor Goikoetxea. "Batzuetan bai ala ez hitz egiten dugu, ez ala bai... ez dugu batere garbi hitz egiten. Busti beharra dugu: aurten egin den apustuarekin, Lagun Artea igoera fasea jokatzeko postuetan ikusten dut".
Batetik, jubenil mailatik futbolari berriak igo dira, eta taldea pixka bat berritu da. "Gazte asko igo dira, eta taldeari bultzada eman diote. Hori ikusten ari gara ligako lehendabiziko partida hauetan. Agian aurre denboraldia ez zen oso ona izan eta zalantzak sortu ziren, baina liga hasita, Lagun Artea ligako igoera faseko postuen borrokan sartzen ikusten dut. Maila ona ematen ari dira. Aurkariak ez dira gu baino gehiago, eta taldeak jokoaren erritmoari mantentzen dio, ez du bigarren zatian behera egiten. Itxaropena ematen du" argi du.
Goikoetxeak taldea gustuko duela nabarmena da. "Gustatzen zait. Kanpotik ikusita talde batek jokoan zer transmitizen duen, asko erreparatzen diot horri. Talde honek gogoa eta intentsitatea transmititzen ditu, erritmoa du, zer egin nahi duen argi du... Lagun Artea erregionalak hori guztia transmititzen duela uste dut".
Joan zen urteko entrenatzaile berberek jarraitzen dute aurten, Santi Suarez del Cerro eta Ander
Eguillor Artola iruindarrak. "Serio hartzen dute. Kapitainekin hitz egin dut, eta gustura daude. Aldagela oso sanoa da, eta pozik dago".
Joan zen urtean Adur Kanpo Flores atezainak lesio larria izan zuen, eta oraindik ez da osatu. 2026an bueltatzea zen asmoa, baina Osasunan fisioterapeuta gisa lanean hasi da, hala egin diote fitxa, eta horrek jokalari gisa itzuli ahal izatea asko zailtzen du. Jose David Ramos da egungo atezaina. "Jubeniletatik erregionalera igo den jokalari bat atezain gisa aritu zen iaz jubenilekin, euren atezainak Adur Kanporen lesio berbera izan zuelako eta hura ordezkatu zuelako. Beraz, aurten bera da gure bigarren entrenatzailea. Horretaz gain, jubeniletan hiru atezain ditugu, eta atezainen postua horren espezifikoa denez eta atezainak bilatzea horren zaila denez, hirurak atezain mantendu nahi ditugu, uneren batean erregionalean behar badira gora igotzeko aukera dugulako. Babes handia da".
Harrobiaren helburuak Harrobiko gainontzeko taldeei dagokienez, oro har txikienetatik hasita futbolariak trebatzea da nahia, futbolariek ongi pasatzea, disfrutatzea, eta talde bat osatzea, horrek dakarren guztiarekin. Nolanahi ere, talde bakoitzak bere berezitasunak ditu. Jubenilak joan zen urtean bigarren mailatik lehen mailara igotzear izan ziren, baina igoera faseko azken partidan erori ziren. "Pena, lehen mailara igo behar ginela zirudienean azkeneko partidan ez genuen maila eman eta Doneztebe igo zen. Beraz, bigarren mailan jarraitzen dugu. Jubenilen taldeak erregionalera igo diren jokalariak galdu ditu, baina iaz kadeteen lehen mailara igo ziren jokalari asko igo dira jubeniletara. Beraz, jubeniletan aurten elkartu den taldea ederra da, eta ongi hasi dira. Asko lehen urtekoak dira, baina mailaz igotzeko borroka horretan sartuta ibiliko direlakoan nago".
Mailaz igo eta gero, kadeteak preferente lehen mailan lehiatzen ari dira. "Exigentzia handiagoa da, maila handiago batean ari direlako. Kategorian mantentzea, hori litzateke helburua". Infantilen mailako bi taldeak ongi hasi direla gaineratzen du Goi-
Lagun Arteako erregional mailako taldeak igoera faseko postuetan sailkatu nahiko luke. UTZITAKOA
koetxeak. "Talde batek hamazazpi jokalari ditu eta hamasei besteak, eta txukun hasi dira".
Kimuen bi taldeek urriko bigarren asteburuan hasi zuten liga, eta benjaminek asteburuan izan zuten ligako lehen partida. "Beraz, denak martxan".
Talde inklusiboaz harro
Aurten bigarren denboraldiari ekingo dio Osasuna Genuine Ligan aritzen den Lagun Artea talde inklusiboak. Urrian hasi ziren entrenatzen eta badirudi azaroan hasiko direla partidak. Hamabi taldek parte hartuko dute Osasuna Genuine Ligan, sei Erriberako multzoan eta beste sei Iruñea eta ingurukoenean, tartean Lagun Artea. "Taldean oso harro sentitzen gara beraiek gure parte direlako. Horrek, modu batean, Lagun Arteari zentzua ematen dio, inklusioaren aldetik, gure klubean gaitasun bereziak dituen edonork futbola lantzeko aukera duelako. Aurten kide berriak batu dira taldera. Beraiek oso pozik daude, eta gu beraiekin, noski".
Asmo berriak
Aitor Goikoetxea "oso gustura" dago Lagun Artean. "Joan zen urtean aipatu nuen nolako familia topatu nuen bertan, eta berdin jarraitzen du, denak laguntzeko prest. Zuzendaritza batzordearen aldetik denak hor daude, egunero lanean, bakoitza bere ekintzetan. Gurasoen aldetik jarrera ona, beti laguntzeko prestu. Itxesaldeko zelaia markatu, aldagelak garbitzeko eta barra egiteko txandak egiten dituzte, antolatzen ditugun torneoetan sukaldean edo tabernan lan egitera etortzen dira... inplikazioa erabatekoa da, ez dakit nola eskertu ere. Beraz, oso gustura nago, jarraitzeko prest".
Asmo berriak dituzte, tartean jokalariei, entrenatzaileei eta gurasoei zuzendutako hitzaldiak, futbolari edo adintxikikoen babesari begira, "haurrei ibilbide honetan laguntzeko".
Junta
Lagun Arteako juntan Javier Hernandezek jarraitzen du lehendakari. Xabi Lizarraga lehendakariordea da, Ainhoa Etxarri idazkaria eta Josu Arraiza diruzaina. Javier Andueza, Gonzalo Gomez, Miren Iriarte, Joxe Agirre, Joan Mumbru eta Egoitz Arraiza bokalak dira.
Belar naturalari eta Itxesalderi, agur
Aurten Zelai Berriko belar naturalari agur esango dio Lagun Arteak. Lakuntzako Udalak herri galdeketa egin zuen, eta herriak baiezkoa eman zion belar naturala belar artifizialarengatik aldatzeko eskaerari. Une honetan lanak ematear dago Udala, eta lanak egiteko 2026ko irailera arteko epea dago. Horrek goitik behera aldatuko du klubaren egunerokotasuna. Talde guztiek entrenamenduak bertan egingo dituzte, eta partida guztiak bertan jokatuko dira. "Kirol ikuspegitik hobe izango da: guztia Zelai Berrin zentralizatuko dugu, dena ordenatuagoa izango dugu, entrenamenduak aberatsagoak izango dira...". Juntako mantenu arduradunendako, zer esanik ez. Belar naturaleko zelaiak mantenu lan handia eskatzen du, belar artifizialarekin izugarri erraztuko zaiena, "bereziki horrenbeste urtez zelaia zaintzen ari diren Javier Anduezari eta Egoitz Arraizari".
Itxesalde ahaztu gabe. Nahiz eta hareazko zelaia izan, badu bere mantenu lana, gurasoek txandaka egiten dutena. "Zelai berriarekin, beraiendako ere aldaketa izango da".
Itxesalde uzteak nolabaiteko pena emango die, ordea, taldearen gotorlekua baita, "tenplua". Hareazko zelaia denez, Lagun Arteak goitik behera ezagutzen du, eta horrek nolabaiteko abantaila ematen dio etxean jokatzen duenean. Belar artifizialarekin, hori
"Sakanako umeek badute futbola, gogoa, intentsitatea eta grina"
AITOR GOIKOETXEA laGUN artEaKO FUtBOl KOOrDiNatZailEa
Torneo ugari antolatu dituzue Zelai Berrin. Bide beretik jarraituko duzue?
Denboraldiaurrean emakumezkoen lehen mailako Osasunak, Realak eta Eibarrek triangeluarra jokatu zuten eta gizonezkoen Osasuna Promesasek eta Mutilverak lagunartekoa. Zelaia eskatu ziguten, belar naturaleko zelaiak topatzea ez delako erraza. Bestalde, irailean kimuen eta benjaminen torneoa antolatu genuen; haurren mailakoa ekainean izan zen. Aurten bide horretatik segitu nahi dugu. Osasunako ikuskatzaile izaten jarraitzen duzu? Bai, Osasunak hitzarmenak dituen Nafarroako Iparraldeko kluben arduraduna naiz. Altsasu, Etxarri Aranatz, Lagun Artea, Beti Kozkor, Leitza, Doneztebe... eta Osasunarekin hitzarmena duten taldeetako benjaminekin eta
kimuekin teknifikazio saioak egiten ditugu. Begirale edo arduradun nago, gustura. Sakanan nolako futbolariak ditugu?
Onak. Egia da Osasunak gure ibarrak pixka bat baztertuta izan dituela; urte askotan ez zuten hona asko begiratu. Hirugarren denboraldia egingo dut Nafarroako Iparraldeko arduradun, eta poliki gure jokalariak sartzen bagoaz. Taxoarera eramaten ditugunean ikus dezatela gure bailaratan
FUTBOLA Bi berdinketa, eta garaipen eta galera bana
Emakumezkoen hirugarren mailan Altsasu 3-1 aurreratu zitzaion Huarteri, baina hiruna berdintzea lortu zuen Huartek. Altsasuk Mutilvera izango du aurkari azaroaren 2an Arangurenen. Gizonen preferente mailan Altsasu esku hutsik etorri zen Obanosetik Infanzonesen kontra 2-0 galduta. Bosgarren da sailkapenean eta igandean, 12:30ean Mutilvera B hartuko du Dantzalekun.
galduko da. "Partida guztien datuak eta erregistroak gordetzen ditugu, eta estatistikek garbi erakusten dute Itxesalden datu onak ditugula, gure aldeko tenplua dela. Gu bertan jokatzera ohituta gaude, badakigu baloiak non egiten du botea. Aurkaria, aldiz, desesperazio batean sartzen da eta hori guri ongi doakigu, garbi esan behar da. Nolanahi ere, Zelai Berriko belar artifizialak egunerokoan asko lagunduko digu, eta gogoa badugu".
Gizonen erregional mailan Etxarri Aranatzek atseden jardunaldia zuen eta Lagun Arteak Lagunak B taldea hartu zuen Zelai Berrin eta husnako berdinketarekin despeditu zen lehia. Igandean, 18:30ean Etxarrik Mutilvera C izango du aurkari Arangurenen, eta Lagun Arteak, egun berean, Universidad de Navarraren kontra jokatuko du Iruñean, 12:30ean. Elomendiko Txapelketan Zalduak 1-0 irabazi zion Izalsari. Larunbatean Ageriren kontra jokatuko du, Ukarren.
badaudela futbola duten umeak. Gauza bat argi dut: beste umeekin alderatuta, gure umeek intentsitatea dute. Ez dakit gure nortasunarekin doan zerbait den, edo herrikoak garelako, ez dakit zergatik den, baina nik batzuetan grina hori nabaritzen diet, gogo hori. Gure bailaretako umetxoek badute futbola, badute gogoa, intentsitatea eta grina hori, eta normala den bezala, noizbait Osasunako jokalariak izateko amets hori. Eta amets hori ezin zaie kendu. lldo honetan, Itxesalde edo Etxarriko hareazko futbol zelaiak datozkit burura. Bertan jokatu behar izateak, nolabait, gogo edo intentsitate gehiagorekin aritzera behartzen du. Batetik pena pixka bat hartuko dugu Itxesalde uzten dugunean. Entzuna dut aspaldi Mendilibar hitzaldi bat ematera etorri zela eta esan zuela "zelai hau uztea ezta okurritu ere. Hau beti mantendu behar duzue". Berak bazekien halako zelaiek jokalariei beste izaera hori ematen dietela, agian zelai artifizialekin pixka bat galtzen dena.
ARETO
FUTBOLA Aralar Mendiren eta Altsasuren derbia
Hirugarren mailan Aralar Mendik bosna berdindu zuen Mendialdearekin eta Altsasuk lehen partida irabazi zuen, Burlata 11-1 mendean hartuta. Bosgarren jardunaldiak derbia dakar, Aralar Mendik eta Altsasuk larunbatean, 18:00etan, Uharte Arakilen jokatuko baitute.
Emakumezkoen lehen maila autonomikoan Xota A-k atsedenaldia zuen eta Xota B-k Txantrearen kontra 4-0 galdu zuen Iruñean. Xota A-k Lacturale Orvina izan zuen aurkari asteazkenean, eta Xota B-k Mendialdea A hartuko du igandean, 12:00etan, Irurtzunen. Gizonezkoen lehen maila autonomikoan ez da punturik bildu. Xotak 2-4 galdu zuen Ibararteren kontra, Arbizuk 5-3 Canteraren kontra eta Altsasuk 8-6 Mendialdearen kontra. Larunbatean, Xotak Gazte Berriak du aurkari Antsoainen (18:00) eta Arbizuk Anaitasuna Iruñean (17:30). Igandean Altsasuk Cantera hartuko du Zelandin (10:00).
Zelai naturalaren azkeneko denboraldia izango da aurtengoa.
Sakandarrak Nafarroako selekzioen organigraman
FUTBOLA / ARETO FUTBOLA Nafarroako Futbol Federazioak selekzioen organigrama teknikoa aurkeztu du
M.B.G. saKaNa Nafarroako Futbol Federazioak 2025/2026 denboraldirako futbol eta areto futboleko selekzioen organigrama teknikoa aurkeztu du. Guztira hamaika selekzio izango ditu Nafarroak. Lehendabizikoz, emakumezkoen futbol selekzioek emakumezko entrenatzaileak izango dituzte.
Leandro, Asier eta Maider Selekzioak gidatuko dituzten teknikarien artean sakandarrak daude. Leandro Fernandezek areto futboleko emakumezkoen 16 urteko entrenatzaile jarrai-
tuko du. Bere garaian Xotako jokalari fina zenak esperientzia handia du entrenatzaile gisa, talde asko entrenatu baititu. Bestalde, Osasuna Magna Xotako egungo atezaina den Asier Llamas irurtzundarrak bigarren denboraldia egingo du areto futboleko Nafarroako selekzio guztietako atezainen entrenatzaile. Azkenik, futbolean, Altsasuko eta Mulierreko entrenatzaile izandako Maider Granizo altsasuarra emakumezkoen 12 urtez azpiko eta 14 urtez azpiko futbol selekzioetako atezainen entrenatzailea izango da.
Finalerdietatik kanpo, inork nahi ez duen moduan
PILOTA a ltunak ez du l au eta Erdiko final laurdenetako ligaxkako hirugarren jardunaldia jokatuko, eta Bakaikoak, nahiz eta bihar Peña irabazi, ezingo luke tanteoan Zabala gainditu. Ezkurdia finalerdietan dago, eta gaur Etxeberria du aurkari
M.B.G. saKaNa
Asteazkeneko Esku Pilota Enpresen Ligako (EPEL) oharrak Lau eta Erdiko Txapelketa hankaz gora jarri zuen. Jokin Altuna pilotariak tendinopatia muskularra duela, eta Aspe Pelota enpresako zerbitzu medikuen iritziz, "ez dago asteburu honetan jokatzeko moduan", hala jakinarazi zuen EPEL-ek. Txapelketako araudian jasotzen denez, "pilotari batek ezin badu jokatu final laurdenetako liga fasea osatzen duten hiru jardunaldietako bat, partida horretan 22-0ko emaitza zenbatuko zaio bere aurka jokatu beharko lukeenari".
A multzoan Jokin Altunak finalerdietako txartela du, ligaxkan Javi Zabala errioxarra eta Joanes Bakaikoa etxarriarra mendean hartu eta gero. Larunbatean Zabala izan behar zuen aurkari, baina ezingo duenez jokatu, 0-22ko garaipena eman diote Zabalari, eta errioxarrak bere bigarren puntua lortu du. Araudiaren
Joanes Bakaikoa. BAIKO
ezarpenak sekulako eragina du final laurdenetako ligaxkan, Joanes Bakaikoak, puntu batekin, nahiz eta igandean Bilbon Peña mendean hartu, ezingo duelako Zabala gainditu, tanteoarengatik. Beraz, Zabalak lortu du finaler-
dietarako txartela, Peña matematikoki kanpoan dagoelako eta Bakaikoak, nahiz eta irabazi, ezingo duelako tanteoan gainditu. Beraz, nahiz eta irabazi, inork nahi ez duen moduan finalerdiko txartelarik gabe geratuko litzateke etxarriarra.
Ezkurdia, finalerdietan B multzoan Joseba Ezkurdiak finalerdietako txartela du esku artean, orain arteko ligaxkako bi partidetan Larrazabal eta Erik Jaka mendean hartu eta gero. Aurrelari arbizuarrak Peio Etxeberria izango du aurkari gaur, ostirala, Elizondon. Finalerdietako beste txartela Jakak edo Etxeberriak lortuko dute.
Iñigo Aritza txapelketa, martxan Iñigo Aritzak antolatuta, urriaren 26an abiatuko da XXVI. Iñigo Aritza Pilota Txapelketa, Altsasuko Burunda pilotalekuan, 16:00etan. Ikasleen artean pilota sustatzea da helburua.
Xotako taldeak, elkarrekin
ARETO FUTBOLA Xota klubeko talde guztietako areto futbolariak, harrobiko txikienetatik hasita lehen mailako profesionaletara bitartean, teknikariak eta familiak Irurtzunen bildu ziren urriaren 1ean, Lacturaleren babesarekin ospatzen den Harrobiaren Egunean. Ekimena jokalarien artean harremanak sustatu eta talde izaera sendotzeko antolatzen du klubak.
Nafarroako futbol eta areto futboleko selekzioen teknikariak. NAFARROAKO FEDERAZIOA
Sakanako artearen leihoa
Hamalaugarren urtez artebide sakanako artisten elkarteak arte azoka antolatu du iortia kultur gunean. azaroaren 9ra arte egonen da ikusgai arte diziplina desberdinez osatutako erakusketa kolektiboa. Bertako eta artista gonbidatuen lanak ikus daitezke
altsasU
Duela hamalau urte Manolita
Thunders artista altsasuarrari
Altsasuko ferietan nekazaritza eta artisau produktuen azoka eta ganadu erakusketak egiten diren bezala, Sakanako artisten lanekin azoka bat egitea bururatu zitzaion. Horrela sortu zuten, lehenbizi, Artebide elkartea, eta Arte Azoka, ondoren. Sakanako artisten erakusketa kolektiboa da Arte Azoka, eta azaroaren 9ra arte ikusgai izanen da, Iortia kultur gunearen erakusketa aretoan. Gainera, ferietako igandean artea kalera atera zuten eta artistek haien lanen azoka egin zuten ere, hori izan baitzen hasierako jatorria. Dagoeneko ferietako ohiko ekimena bihurtu dira.
30 bat artisten lanak ikus daitezke urriaren 17an mustu zuten erakusketan. Mustutze ekitaldian artistekin hitz egiteko eta artelanen azalpenak izateko aukera izan zen; ekimena DJ Sevillanok
girotu zuen. Sakanako artisten eta publikoaren arteko topaketa izan ohi da.
Arte Azokan erakusten diren artelanei dagokienez askotarikoa dira, bai diziplina bai teknika bai genero aldetik: pinturak, material desberdinekin egindako eskulturak, instalazioak, argazkiak, ikus-entzunezkoak... Palestina ere presente izan da zenbait artelanetan. Helburua da "artearen azken joerak jasotzea eta hainbat arte proposamen zabaltzea", Sakanatik atera gabe.
Artistak
XIV. Arte Azokan parte hartu duten artistak: Beatriz de la Vega Salinas,
Jesus Vera, Joseba Salegi, Patricia Paats, Helena Santano Cid, Marijostai, Lali Burgoa, Jule Costa Mendia, Maite Miguel Zufiaurre, Mikel Montesinos, Sagri Mauleon Ezkutari, Jesus Mari Olmos Amillano, Argine Berastegi Lizarraga, Carlos Rivera Lauria, Cristina Fernandez, Kafe Blanco, Rosa Arnanz Zufiaurre, Josetxo Crespo Zulet, Koldo Arnanz Zufiaurre, Ana Goikoetxea Salazar, Jose Mari Morcillo Morkots, Txali Poyo, Sara Pinto, Hoskai Elola Goikoetxea, Emilia Centeno Patiño, Irantzu Garcia Aguirre eta Cabeza de Artista. Gainera, Gillermo Olmo, Eduard Casademont, Maitane Lizarraga Moreno, Javier Perez Fabo, Andoni Egurza, Yoli Dominguez Garcia, Leire Saitua, Vivi Ann, Maite Marquez Peña, Carola Rousso, Fabro Tranchida eta German Urra Ortigosa artista gonbidatuen lanak ikus daitezke ere.
XIV. Arte Azokaren mustutze ekitaldia.
Lehen fasea amaitzen ari da
Urriaren 18an jokatutako Nafarroako Bertsolari Txapelketaren lehen faseko hirugarren saioan Xabat Illarregik lortu zuen finalaurrekoetarako txartel zuzena. Urriaren 26an, igandean, Los Arcosen jokatuko da fasearen azken saioa, eta bertan Ekain Alegre altsasuarra ariko da, Joanes Illarregi, Kattin Madariaga, Mikel Lasarte, Saioa Alkaiza eta Xabi Maia bertsolariekin.
B a Z t E rr E ti K
MIKEL MAIZA RAZKIN
Dirua, ospea eta boterea
Dirua, ospea eta boterea, mundu honetan dena lortu zuen gizon batek, Gold D. Roger piraten erregeak, hil aurretik esan zituen hitzek itsasoetara bultzatu zuen jendea: “Nire altxorrak? Nahi izanez gero har ditzakezue. Bilatu! Guztiak munduan utzi baititut nik”. Bai, lagunok, Gold D. Roger pirataren hitzak jarraituz, One Piece altxor handiaren bila abiatu ziren munduko pirata guztiak. Hitz hauekin hasi zen gaur egungo manga arrakastatsuena.
Gaur egun, One Piece, Shueisha argitaletxearen altxor preziatuena bihurtu da. Eiichiro Oda japoniarrak 1998an istorio hau idazten eta marrazten hasi zenetik, etengabe jarraitu du handitzen. Manga, marrazki bizidunak, bideo jokoak, filmak, panpinak, gozokiak… Luffy eta bere lagunak famatuak dira mundu osoan.
Manga gainditu eta paperetik kanpo hedatu dira. Azaldu bestela zer egiten duen Nepal edo Indonesiako gobernuen kontra gertatutako iraultzetan “Lastotxapel” piraten banderak? One Piece-ko protagonisten armarriak
"Bertsoen bidez kontatutako istorioak dira; herri poesia"
BEATRIZ DE LA VEGA iDaZlEa idatzitako poemen bilduma egin eta liburu batean argitaratu ditu altsasuarrak: 'Versos brutos'. Poema "basatiak, zuzenak eta gogorrak" dira, istorioak kontatzen
askatasuna sinbolizatuko balu bezala.
Naruto edo Dragoi Bola izan ziren bezala, One Piece manga eta animearen errege berria da eta errege hauen arazo berdinak pairatu ditu. Argitaletxea One Piece-n jaun eta jabe da, eta ahalik eta zuku gehien ateratzen ari dio mangari. Eiichiro Oda gaixoa, ez dagoela burutik sano ezta ere, hainbat gaitz jasan ditu gehiegi lan egin eta atsedena ez hartzeagatik. Azken 5 urteetan bi alditan gelditu behar izan dute mangaren produkzioa Odaren osasun arazoengatik. Akira Toriyama (Dragoi Bola) eta Masashi Kishimoto (Naruto) manga txikle bat bezala luzatzera “behartu” zituzten ere bai, baina One Piece-ren kasua ikaragarria da. Errukitzen dut One Piece manga hasieratik irakurri nahi duen gizajoa… 1.132 kapitulu izan dira Odaren azken etenaldira arte. Nire ustez, gaur egun Dragoi Bola dena bihurtuko da One Piece, guk txikitan Gokurekin bizi izan genuena bizitzen ari direlako gazteak. Hala ere Goku beti izango da Luffy baino boteretsuagoa… eta kitto!
Erkuden Ruiz Barroso altsasU Ohean lotan zegoela elizaren ezkilak entzun "zazpi ziren", eta bat-batean poema "atera" zitzaion Beatriz de la Vegari, "osoa eta errimarekin". Ez zen bakarra izan, eta duela hiru bat urte sarean sortutako blog batean idatzitako poemak paperera eraman ditu Versos brutos liburuan. Hasiera batean liburua Palabras para convertirme en gata deitu behar zen, poemetako batean katu bihurtzeko sekretuaren inguruan hitz egiten baitu, baina azken aldian idatzitako poemak "hain basatiak" zirenez, eta horrela uztea erabaki zuenez, izenburua aldatzea erabaki zuen. Poemetako batzuk "oso basatiak edo kalekoak" diren arren, beste batzuk "mistikoagoak" direla azaldu du idazleak; "horretarako espazioa ere badago; ez dut magiari buruz zuzenean hitz egiten, baina askotan bizitzaren ikusmen magikoago bat dago: sorginkeria, transformazioak, katuak, izpirituak...".
Poesia liburuarekin "trilogia antzeko bat" osatu du: Lehenengo Pedro Salinas Arregui aitonak bere memoriak idatzi zituen; gero amak, Beatriz Salinas Martinez de Ordoñanak, bereak idatzi zituen Memorias liburuan jaso zituztenak, "eta orain nik nireak idatzi ditut". Memoria "desberdinak" direla aipatu du Beatris de la Vegak, "baina gauza autobiografiko asko" daude.
Hiru liburuak elkarrekin dituenez eta hirurak argitaletxe berdinarekin publikatu dituenez, "trilogia bat osatu dut". Itxi gabeko trilogia? "Ikusiko dugu zer gertatzen den". Momentuz, poesia idazten jarraitzen du ere. "Tartean gauzak ateratzen dira". Liburua ez ezik, buruan ere film bat duela esan du altsasuarrak. Versos brutos liburua autopublikazio bat da, eta idazleak berak saltzen ditu (Selvas Magicas - @basokomari sare sozialetan edo etxean); dagoeneko beste tirada bat eskatu behar izan du. Arte Azokan liburuarekin zerikusia duen instalazioa sortu du ere.
Nola sortu zen liburua idaztearena?
Duela hiru urte inguru idatzi nituen poesia bilduma bat da, idatzi ditudan zenbait berrirekin batera. Interneten blog bat
"POEMAK IDATZI NITUENAN BEHAR BAT BEZALA IZAN ZEN, EZ NUEN PUBLIKATZEKO EGIN"
"EZ DA POESIA KULTUA EDO ZAILA; HERRIKOIA DA, NIK USTE POPULARRA DELA"
nuen, eta hasiera batean bertan gelditu behar ziren. Baina inguruko jendea eta lagunak irakurtzen hasi ziren, eta paperean publikatu behar nituela esaten zidaten, eta zenbait baldintza eman ziren: lehenengoa, Bernardo Atxagari, lagunak gara eta, poemak bidali nizkion, irakurri zituen eta publikatu behar zirela esan zidan. Gero, nire lehengusuaren emazteak, Milita Molinak, irakurri zituen, eta paperean atera behar nituela esan zidan, eta gero hil zen. Hiltzean bat-batean esan nuen: publikatu behar dut. Idatzi nituenean behar bat bezala izan zen, ez nuen publikatzeko egin. Baina ikustean jendeari gustatzen zitzaizkiela eta gehienbat poesia gustatzen ez zaion jendeari gustatzen zitzaizkiola, publikatu behar nituela pentsatu nuen. Bertsoen bidez kontatutako istorioak dira. Ez da poesia kultua edo zaila; oso xumea da, lengoaia xume batekin. Herrikoia; nik uste popularra dela.
Barrutik sortutako zerbait, ezta? Ni goizean jaikitzen nintzen eta poema osorik etortzen zitzaidan. Errimarekin eta guzti. Orain euskal mitologiaren inguruko eta tarota eramango duen liburua idazten ari naiz, eta hori bai dela eraikitzea. Informazioa bilatzea, ikertzea, irakurtzea, informazioa editatzea... Baina niretako poesia beste zerbait zen. Begiak
NAFARROAKO BERTSOZALE ELKARTEA
ireki, boligrafoa hartu eta korronte bat bezala dena idazten nuen. Nireak ez balira bezala. Antenaren lana egiten nuen: nonbaitetik ekarritakoak bezala. Nireak dira, batzuk autografikoak direlako, eta nik bizi izan ditudan esperientziak dira, baina aldi berean sentsazioa daukat ez ditudala nik idatzi. Gauza arraro bat da. Atera zaizkit. Gai desberdinak lantzen dituzu. Atera zitzaizkidan gehienbat amatasunarekin eta heriotzarekin zerikusia dutenak. Lehenengoa, hain zuzen, amarena izan zen; A mi madre . Naturak ere toki handia du; naturak minak zaintzen ditu. Liburua egin behar nuela erabaki nuenean, denbora asko neraman idatzi gabe, eta poesia ezin dut idatzi. Ezin naiz eseri eta poema bat
Eta azala? Zergatik irudi hori? Portadarena ere oso bitxia izan zen. Interneten egun batean gauzak bilatzen ari nintzen eta XIX. mendeko pintura hau topatu nuen. Automatikoki nire burua ikusi nuen irudi horretan. Ni gaztetan nintzen. Sustoa hartu nuen, ni nintzelako. Orduan, azalean jartzea pentsatu nuen. 1877. urtekoa da, eta ez nuenez haren inguruko informazioa topatzen, lagun bati galdetu nion, eta Safo zela esan zidan (Charles Menginen Sappho margolana). Safo emakumezko poeta izan zen. Bere irudi bat zela jakitean flipatu nuen. Gainera, bularrak biluzik izatearen sinbologia , pixka bat lotsagabe izan daiteke, baina niretako poesia biluztea da. Mundu honetan biluzten zarenean oso zaila da, enkajatzen zaila delako. Dena izan da gauzak aurkitzen joan naizela; sortzen joan dira. Ez da izan nik esan dudala: poesia liburu bat idatzi behar dut. Izan da poemak sortzen joan naizela, erretratua aurkitu dudala, inguruko jendea laguntzen ari zela eta konfiantza handia nuen emakume bat hil zela, eta bere omenez egin behar nuela. Bere omenez ere berak idatzitako testu bat jarri dut, eta nire koinata Izaskun Salegiri ere eskaini diot liburua. Nondik datorkizu idazteko zaletasuna?
idatzi. Orduan, esan nuen ea ateratzen den, eta bukaerakoak atera ziren. Nire anaiei buruz hitz egiten dut, hotelean bizi izandako esperientziak, eta poema horiek ziren hain gordinak eta basatiak liburuari izenburua aldatu niola: Versos brutos . Ez nituen berrikusi nahi. Horrela joatea nahi nuen. Nik uste horiek gehien gustatzen zaizkidanak direla. Beno, ez dakit. Baina horiek behar bat bezala sortu ziren. Gaur egungo zerbait kontatu nahi nuen ere, aurretik duela hiru urtekoak zirelako, eta berri horiek amaierakoak dira. Amaren liburuaren anekdotaren bat ere sartzen dut, eta horrekin liburua osatu nuen. Ilustrazioak greziar klasikoko motibo bat dira, aurkitu nuen, eta sartu nuen.
Oso txikitan hasi nintzen idazten. Uste dut mundua antolatzen laguntzen zidala. Inguruan nuena agian pixka bat kaotikoa zen, eta idazteak asko laguntzen zidan. Bederatzi urte nituenean, Izaskun Salegi, nire anaiaren emaztea, nire irakaslea zen, eta Quijoteren narrazio bat iruditu zitzaion oso ongi idatzita zegoela, eta poesia liburuak oparitzen hasi zen. Lehenengo Rabindranath Tagore izan zen eta nik izenarekin bakarrik flipatu nuen. Oso exotikoa iruditu zitzaidan. Mundu bat ireki zidan, irakurketa eta idazketarena. Asko lagundu zidan. Txikia nintzenean ere gogoratzen naiz sari bat eman zidatela errege magoekin. Gero, nerabezaroan, asko idazten nuen, egunerokoak eta nire gauzak, publikatu ez ditudanak. 16 urterekin nire poesiak Ange Urrutiari heldu zitzaizkion, Rio Arga argitalpenaren zuzendari zen, eta gustatu zitzaion eta publikatzera animatu ninduten, eta poema
bat publikatu zidan. Idazten jarraitu behar nuela, publikatzen, Kazetaritza ikas behar nuela, eta dena oso argi nuela ematen zuenean, asteburu batean Arte Ederren tailer batean lagun batzuekin elkartu nintzen eta Arte Ederrak egiteko konbentzitu ninduten. Fakultate berria zen, giro ona zegoen, oso ongi basa behar nuen... Bizitza osoan ikasten pentsatuz Kazetaritza ikasi behar nuela, eta asteburu batean dena aldatu zen. Nolabaiteko zerikusia badute, ezta? Bai, eta gidoiak ere idatzi ditut. Zinemarekin itsutu nintzen. Nik uste zinemak bahitu ninduela. Altsasuko lagun batekin, Arri, Bilbora bizitzera joan nintzen. Alex de la Iglesiaren dekoradorea zen, elkarrekin bizi ziren, eta denak eraikin berdineko bi pisuetan bizi ginen, eta beraiekin zinemaren munduan hasi nintzen; Acción mutante eta abar egin genituen. Bazirudien zirkua herrira iristen dela eta herriko neskatoa zirkuarekin joaten dela? Antzeko zerbait. Argazkilaritza ere egin nuen; Matias argazkilariarekin ikasi nuen, eta nire lehenengo lana Altsasuko Lanbide Heziketako institutuan argazkilaritza klaseak ematen izan zen. Literatura eta argazkilaritzak nolabait zinemara eraman ninduten. Arte Ederrak ikasten nengoen bitartean Kazetaritza fakultatera joaten nintzen Gurrea eta Zunzunegiren kaseetara entzule bezala. Betidanik izan dudalako hori barruan. Baina zinemaren munduan sartu nintzen, gero Selvas Magicas eta kamiseten diseinua egin nuen... Beste toki batzuetatik joan nintzen, eta poesiarekin ahaztu nintzen, duela bost urtera arte ateratzen hasi zela. Bestetik, Sakanako turismo elkarteak argitaratutako publikazio bate-
"ATERA ZITZAIZKIDAN
rako testuak idatzi nituen ere, asko gustatu zitzaidan, eta oso gustura egin nuen. Sakanako turismo webgunean dago. Baina nirearekin jarraitu nuen, eta egun batean oso bitxia izan zen lotan nengoelako eta ezkilak entzun nituen: zazpi izan ziren. Dilin-dalan, dilin-dalan... eta bat-batean buruan sortu zen: Entran siete campanas a golpes por la ventana, mi esqueleto se prepara para otra jornada. Poema oso atera zitzaidan, errimarekin.
Kasu horietan zer egiten duzu, jaiki eta idatzi? Bai, momentuan idazten dut. Ohe ondoan papera eta boligrafo bat ditut. Gainean bati libreta bat eramaten dut gauzak apuntatzeko. Aurreko egunean Mikologia jardunaldietan onddoen inguruko hitzaldi batean hizlariak esan zuen: Onddoak ehiztariak dira. Esaldia segituan idatzi nuen. Agian ez dut erabiliko, baina badaezpada apuntatzen dut. Uste dut jende askori gertatzen zaiola, ideia batekin oheratu eta goizean emaitzarekin ematea. Behin entzun nuen: Poesia kaletik loteria aurkitzea da, eta nobela bankuetxe baten lapurreta antolatzea. Niretako horrela da. Idazten ari naizen liburua oso egituratuta dago, testuen bilketa bat da, ideiak... Dena oso antolatuta dago; oso arrazionala da. Poesia guztiz kontrakoa da. Badago kontrakoa gertatzen zaion jendea, profesionalak, poesia idaztera esertzen dira. Ni ez. Zertan nabarmentzen da zure poesia?
"OSO
Gustatzen zaidana da poesia gustatzen ez zaion jendeari gustatzen zaiola. Bernardo Atxagak irakurri zuenean hunkitu zen eta Zenda aldizkari digitala egiten duen lagun bati bidali zizkion. Aldizkari horretan liburuen berri ematen dute, baita poesia idazten duen jende ezagunaren poemak ere publikatzen dituzte ere, eta hor nago ni! (Bost poema argitaratu dituzte). Lagun batek esan zidan gustatzen zitzaizkiola ez dutelako molestatzen. Poesiak batzuetan esfortzu bat eskatzen du, eta agian ez zaizu interesatzen toki batzuetan sartzea. Atxagak ere esan zuen ez naizela lengoaiaren tranpan sartzen; oso potenteak, zuzenak eta gogorrak dira. Oso esperientzia gogorrak dira, zehaztasun handiarekin kontatuta.
"Oso ongi prestatu gara; argudioak oso onak ziren"
NUPek antolatutako Eztabaida lehiaketan parte hartu eta irabazi zuten Eki Errazkin, laida Garciandia, Mattin Goñi, Eunate liaño eta Jon Mariñelarena altsasu BHiko batxilergoko 2. mailako ikasleek, Uxua azpiroz eta arkaitz razkin irakasleak lagunduta
Erkuden Ruiz Barroso altsasU
1 Nola sortu zen lehiaketan parte hartzeko aukera?
Aurreko ikasturtean, klasean, eztabaida lehiaketa txiki bat egin genuen, eta Uxuak, irakasleak, eztabaida lehiaketan parte hartzea ilusioa egingo zigula eta prest egongo ginela ikusi zuen.
2
Zer behar da ongi eztabaidatzeko?
Lotsa ez izatea, hitz egiteko trebetasuna, inprobisatzeko gaitasuna, eta beste pertsona bat hitz egiten ari denean ez moztea. Ikasi eta idatz dezakezu, baina hori komunikatzen jakin behar duzu.
3 Nola prestatu zarete?
Nahikotxo prestatu gara. Duela aste batzuk hasi ginen atsede-
naldietan gelditzen. Hasieran argudioak banatu genituen eta zer zegoen egiteko ikusi genuen. Bakoitzak argudio bat hartu genuen eta prestatzen hasi ginen. Ebidentzia fidagarri bat behar duzu eta hori ondo garatu. Bakoitza gurea egiten joan ginen, eta bukaeran zer zati hitz egingo zuen bakoitzak banatu genuen, eta norberak bere testua garatu zuen eta gure artean
gomendioak ematen genizkion elkarri. Lauk hitz egin behar zuten: sarrera, bi errefutazio eta ondorioa. Bost joan ginen gure taldean, galderak egiteko, besteen argudioak entzuteko...
4
Erresidentzia batean egon zineten ere, ezta?
Duela bi aste hara joan ginen asteburu batean prestakuntza egitera. Esperientzia elegantea izan zen, eta aprobetxatu genuen. Gure irakasleek prestutasun handia izan dute eta arauak eta abar lehenagotik ezagutzen genituen. Suposatzen dugu gaztelaniazko formakuntza profesionalagoa-edo izan zela; talde gutxi ginen.
5 Nola joan zen lehiaketa?
Ongi. Debate guztiak irabazi genituen. Euskarazko lehiaketan lau taldek parte hartu genuen. Lehenengo fasean denak denen kontra egin genuen eta sailkapena osatu zen, eta finalera Iturramaren kontra pasa ginen. Finalean nolabaiteko abantaila da badakizula beste taldea nolakoa den. Finalera oso pozik pasa ginen; parlamentuan hitz egin behar genuen.
6 Nola izan zen parlamentuan hitz egitea?
Unibertsitatean gela txiki batean izan zen, eta gaztelaniazkoak antzoki batean zirudien gela batean. Parlamentuan ilusio handia eman zigun. Zenbat aldiz egon behar zara parlamentuan hizketan? Urduritasuna ere nabaritu zen.
7
Bozkatzeko adina 16 urtera jaistea; alde edo kontra?
Berez ez genuen gure iritzia eman behar. Aldekoak eta kontrakoak
prestatu genituen eta momentuan zozketaren bidez alde edo kontra egin behar genuen esaten ziguten, eta horren arabera defendatu. Alde, bi kontra, eta finalean alde egin genuen.
8
Zertan nabarmendu zarete?
Prestakuntza. Orden bat jarraitzen genuen, ondo antolatuta geunden, eta talde kohesioa zegoen. Argudioak oso onak ziren, ia eztabaidaezinak. Horrela beste segurtasun batekin ateratzen zara.
9
Laida Garziandia euskarazko hizlari onena. Ahalik eta hobekien egiten eta adierazten saiatzen zara, bai ahotsarekin bai keinuen bidez. Urduri nengoen, baina ez hainbeste. Denek hitz egin genuen oso ongi, edozeinentzako izan zitekeen saria.
10
Zer ikasi duzue? Hobeki komunikatzen, urduritasunari eusten... Horrelako eszenario batean hitz egin ahal izateak laguntzen du beste eszenario txikiagoetan hobe azaltzen. Oso ongi prestatu genituen argudioak.
11Partehartzeagomendatzenduzue? Guztiz. Gainera, erresidentzia antolatzen badute... Guk ez genuen elkar hainbeste ezagutzen, eta asko elkartu gara. Beste taldeekin ere harremandu gara. Irakasleek lan bikaina egin dute, oso ongi prestatu gaituzte eta, azkenean, ikusi da. Horrelako ekintzak euskaraz ere egin daitezke. Hamasei edizioetatik euskaraz bigarren urtea izan da, eta lau talde joan gara. Hirurekin ez zen aterako. Euskarazkoak ere sustatu behar dira.
