De Société Pim Mulier eert Haarlemse sporthelden en ondersteunt jonge, talentvolle sporters. Aan de gevel van het Kennemer Sportcenter is de eregalerij Helden van Haarlem gerealiseerd, met sporters die op het hoogste niveau actief zijn geweest en in hun tak van sport een grootse prestatie hebben geleverd. HRLM belicht in elk nummer één van deze helden. Meer over de Société Pim Mulier en over de eregalerij van Haarlemse sporthelden op www.heldenvanhaarlem.nl.
HELDEN VAN HAARLEM
JAAP EDEN Tragische sportheld
Sinds 1972 ontvangen de Sportvrouw en -man van het jaar de bronzen ‘Jaap Eden Trofee’. Ook de IJsbaan in Amsterdam draagt zijn naam, er is een officiële herdenkingsmunt voor hem geslagen en er zijn straten naar hem vernoemd in onder meer Haarlem, Amsterdam, Weesp en Gouda. Dit alles om de man te eren die het eind negentiende eeuw presteerde meerdere wereldtitels op zijn naam te zetten, als schaatser én als wielrenner. Daarmee was Jaap Eden de eerste echte nationale sportheld. Maar dan wel een tragische held. Had Jaap Eden in deze tijd geleefd, dan was hij zonder twijfel een veelbesproken persoon geweest bij de roddelpers en aan talkshowtafels. Want het is een understatement om te zeggen Eden niet bepaald leefde voor zijn sport. Zo gaan er verhalen dat hij, hangend vanuit het raam van zijn hotelkamer, de sportpers te woord stond en liet weten de training over te slaan, daarna een dikke rookwolk van zijn sigaar uitblazend. Onder meer sportpionier Pim Mulier sprak hier zijn zorgen over uit: “Jaap heeft goed getraind, doch leeft niet bedaard genoeg en heeft voortdurend een kolossale sigaar in zijn mond.” Ook genoot Eden graag van drank én van vrouwelijk schoon. Zo omringde hij zich in zijn tijd als wielrenner in Parijs veelvuldig met ‘dames van een bepaald slag’. SCHEVE SCHAATS Exemplarisch voor zowel de levensgenieter als de sportkampioen Eden is zijn deelname aan het EK Schaatsen van 1894 in Noorwegen. Eden verschijnt niet aan de start van de 500 en de 1.500 meter, omdat hij in het Victoria Hotel in Hamar een Noors kamermeisje heeft ontmoet en er de voorkeur aan geeft met haar ‘tijd door te brengen’. Deze Frederike Norseng, dochter van de Noorse schaatser Olaf Norseng, overtuigt Eden er van om wel aan de start van de 5.000 meter te verschijnen. Op de allround-titel kan Eden uiteraard geen aanspraak meer maken, maar de 5 kilometer wint hij met groot gemak. Daarbij verpulvert hij het kersverse wereldrecord dusdanig, dat verschillende verslaggevers suggereren dat Eden een ronde te weinig heeft gereden. Het zal zeventien jaar duren voor iemand zijn tijd van 8.37,60 verbetert. SNEL EN BERESTERK Jaap Eden is overigens, net als Pim Mulier, geen geboren Haarlemmer. Zijn wieg staat in Groningen, waar zijn moeder echter kort na de bevalling overlijdt. Zijn vader, gymnastiekleraar aan de HBS in Groningen, kan niet alleen voor hem zorgen. Daarom gaat de jonge Jaap bij zijn grootouders wonen, die eigenaar zijn van hotel Velserend in Santpoort. Hij klautert tegen de muren van de ruïne van Brederode op, speelt en sport in de Kennemerduinen en voetbalt korte tijd bij HFC Haarlem. Eden groeit uit tot een snelle en beresterke jongen, die op zijn 15de wordt ontdekt door schaatser en wielrenner Klaas Pander, zijn latere trainer.
92 ✶ HRLM 74