HRLM 74

74

HRLM

juli - augustus 2021

HRLM74 STADSGLOSSY

www.hrlm-online.nl

Kunst van de verwondering

door de natuur, mooie initiatieven, elkaars talent...

Gratis exemplaar waarde € 7,05

EEN NIEUW JAAR, EEN NIEUW BEGIN

FAIRTRADE TEXTIEL BEDRUKKEN MILIEUVRIENDELIJK TEXTIEL BEDRUKKEN OF BORDUREN?

Wij zijn er trots op om Stanley/Stella-dealer te zijn Dit betekent dat we voldoen aan alle eisen van het merk op het gebied van kwaliteit, presentatie en personalisatie.

Wat betekent dat voor u?

Wij laten u de hele collectie real time zien, alle seizoenen, alle nieuwe kleuren; deze worden dagelijks bijgewerkt. Daarnaast voorzien wij de kleding met fairtrade logo’s.

Wij bedrukken de kleding met watergedragen inkten of borduren deze met gerecycled polyester garen!

Zo blijft de cirkel rond.

Eyecatcher is een van de grootste textieldrukkerijen in Nederland.

Onze productiefaciliteit in Haarlem beschikt over de meest moderne druktechnieken.

Doordat wij het hele drukproces zelfstandig uitvoeren leveren we duurzame kwaliteit en zijn de levertijden kort.

Jeannette Evers en is hoofdredacteur . Ze was getrouw d met wijlen Rob en heeft twee ho nd je s Sammy en Max.

Seks

Ik had de afgelopen tijd een soort algemeen onthoudingsgevoel. Dit komt natuurlijk doordat we de laatste twaalf maanden voornamelijk thuis hebben gezeten, waardoor het afgelopen jaar in mijn belevenis toch wel het saaiste ooit was.

Ik heb inmiddels mijn eerste vaccinatie gehad en kan niet wachten totdat die naald voor de tweede keer in mijn bovenarm gaat. Op naar ‘normaal’! Ik ben ook helemaal klaar met online zijn.

Het is een soort lichamelijke onrust, die misschien veel van jullie ook herkennen.

Ik wil gewoon weer ruiken, proeven en voelen, van die bank af!

Superblij was ik dan ook, dat ik eindelijk weer kan afspreken met vrienden, een terrasje kan pikken en weer spontaan kan winkelen zonder dat je een afspraak moet maken. Maar ik bleef iets missen, en het kwartje viel, toen ik op een zondagochtend het tv-programma Buitenhof zat te kijken. Frans Halsmuseum-directeur Ann Demeester was te gast en deed een pleidooi voor de musea (op dat moment waren ze nog gesloten) en zij gaf precies aan wat ik miste: “Kunst is seks voor de hersenen.” Ja! Hersenseks, dat is het! – geweldig woord ;-) Gelukkig mogen de theaters en musea weer open. Ik heb ze inmiddels allemaal alweer bezocht.

Seks voor mijn hersens, helemaal waar. Ik liep door de zalen alsof ik er voor de eerste keer op bezoek was. Het was het ultieme genot… en ik wil meer!

Kunst en cultuur is inderdaad voelen, proeven en ruiken, hersenseks dus.

Ook heb ik al een kaartje gekocht voor een toneelstuk in de Stadsschouwburg voor oktober.

Ik ben nog lang niet klaar met de hersenseks, sterker nog: ik begin pas. Gelukkig kan je in Haarlem goed aan je trekken komen, en we hebben er sinds kort ook weer een museum bij: Het Huiskamer museum Barnaart. Hersenseks, heerlijk!

Beste lezer, ga ruiken, proeven, voelen en heb hersenseks, maar doe het wel veilig!

Mondkapje op en op anderhalve meter afstand.

Veel plezier!

Jeannette 74 HRLM ✶ 3

Fotografie: Linda Llambias.

Welkom

✶ ZOMAAR

Fotografie: Rob Eversen.

4 ✶ HRLM 74

INHOUD

74

Juli - Augustus 13e jaargang

LIEFDE VOOR...

48 Bioloog Yorick Coolen 64 Imker Paul de Vocht INTERVIEW 9 Stadsherstel Amsterdam 50 Relatiebureau DTNG WINKELEN 20 Koop lokaal 86 Haarlemse Fietsroute 88 Nieuw in Haarlem 91 De Wereld van Jansje 106 Dieren HISTORIE 25 Historie Beeldhouwwerk 74 Pareltjes Barrière slechten 98 Toen en Nu Koningskerk 110 Toen Frans Hals vaartocht

SPORT 67 Fabulous 40 92 Jaap Eden 95 KrasSport

COLUMNS 7 Jos Langzaam pakken we...

19 Karbonkel SCHPJS TLLN 37 Jos Bekentenissen 47 Rian Een dagsvakantie 62 Ann Patricia 79 Falco Groene parels 82 Baud Garenkokers 90 Frans Achtse wereldwonder 107 Jan Willem Vermist

BOEKEN 108 Koken Groene asperges 112 Boeken Top 5 en column

www.hrlm-online.nl

HRLM74 STADSGLOSSY

Kunst van de verwondering

door de natuur, mooie initiatieven, elkaars talent...

2021

Coverfoto Linda Llambias

Gratis exemplaar waarde € 7,05

REPORTAGE 40 Haarlemse Muren 67 Zes Top Vrouwen 76 Je vrijwillg inzetten 84 Zaterdag bij Familie Kronenburg

74

juli - augustus 2021

PUUR HAARLEMS 16 Zo Haarlems Troost en afleiding 17 Zo Haarlems Ontdekkingsreis 30 Nieuws uit de buurt 34 HRLMse BRTN 96 Beeldend Haarlem

EN OOK 32 Opgeruimd staat netjes 33 Afvalchoaches 53 Stadsmormels 80 Iedere jongeren een kans 83 Afscheid 111 Gespot Nieuwe rubriek

HRLM

CULTUUR 56 Frans Hals Museum Who is She? 57 Theater de Liefde 58 Museumhuis Barnaart 60 Stadsschouwburg Keanu XL 61 Museum Haarlem Strips

KUNST 4 Zomaar een foto 99 In het atelier van GerardVeldman 106 Gedichten van Frans Barleeus

EEN NIEUW JAAR, EEN NIEUW BEGIN

COVER 74 TT.indd 1

Wij maken HRLM

Mede-oprichter en artdirector Rob Eversen (1951-2018) Uitgever en hoofdredacteur Jeannette Eversen Vormgeving Jeannette Eversen en Adrian de Groen Redactie Victoria van der Werff Tekst- en eindredactie Marcel Lee Advertentieverkoop H.E. (Arie) Groeneveld Administratie Adela Bot/Romijn Bedrijfsadvies Distributie Hélène van der Werff, Tjibbe van der Werff en Paswerk/BusinessPost HRLM Ambassadeurs Lisa Cobelens Raad van Advies Ella Blommaert-Zander, Hans Romijn, Bernt Schneiders en Baud Schoenmaeckers.

Aan deze HRLM werken mee Jos Ahlers, Michaëla Bijlsma, Falco Bloemendal, Joke Breemouer, Alexander de Bruin, Eric J. Coolen,Yorick Coolen, Ann Demeester, Joost Dobbe, Franklin van der Erf, Linda Gottmer, Madelon Griekspoor, Warry van der Leen, Linda Llambias, Christhilde Kleine, Meta van der Meijden, George Moormann, Johan Tempelaar, Henk Tijbosch, Mirjam Touw, Rian Visser, Christa Warmerdam, Jos Wienen, Haarlemse wijkraden, Paula Zuidhof en Marleen Zwartkruis Redactie-adres Lange Boogaardstraat 8 zwart, 2011 WV Haarlem, (023) 551 1227, post@haarlemse-stadsglossy.nl, www. hrlm-online.nl en volg ons ook op www.facebook.com/ haarlemsestadsglossy.

Relaties

Mediapartner van: Bevrijdingspop Haarlem, Theatergroep Eglentier, Project Fors, Theater De Liefde, Haarlemmer Houtfestival, Productiehuis de Verbinding, Kerstmarkt Haarlem en Santa Run Haarlem. Samenwerking met: Het Ampzing Genootschap, COC Kennemerland, De Coalitie, Gilde Haarlem, Kunstlijn Haarlem, Noord-Hollands Archief, Nieuwe Gracht Producties en tipconcept.

Verspreiding

Haarlem, Spaarndam, Heemstede, Overveen, Bloemendaal, Aerdenhout en Hoofddorp.

Gratis verkrijgbaar bij onze adverteerders, VVV Haarlem, Bibliotheken, lees- en wachtruimtes, Primera, Ako, Bruna en Cigo.

27-05-21 10:51

OPTICIEN KUIPERS

Zijlstraat 97 | 2011 TM Haarlem | 023-5310181

Basis Bedrijfskleding | Mollerusweg 96 | 2031 BZ HAARLEM 023 5358086 | www.basisbedrijfskleding.nl info@basisbedrijfskleding.nl

Jos Langzaam pakken we ons gewone leven weer op

Jos Wienen is si nds 22 september 20 16 burgemeester van onze stad.

Enige maanden geleden schreef ik in deze column dat het jaar 2020 ons lang zal bijblijven. Inmiddels kunnen we vaststellen dat dit ook voor het jaar 2021 geldt. Niemand had begin vorig jaar kunnen voorspellen dat een pandemie ons dagelijks leven anderhalf jaar zou beheersen.

Om onze kwetsbare medeburgers te beschermen en om de intensieve zorg overeind te houden waren ingrijpende maatregelen noodzakelijk. De capaciteit in de zorg bleef daardoor ternauwernood op peil. Maar met het voortduren van de crisis werden de maatschappelijke gevolgen van de maatregelen wel steeds meer voelbaar. Ook in Haarlem.

Onze winkel- en horecaondernemers bijvoorbeeld hebben alle zeilen bij moeten zetten om te overleven.

Sommigen hebben het spijtig genoeg niet gered. Ik ben tijdens gesprekken met Haarlemse ondernemers onder de indruk geraakt van hun veerkracht. Met mij hebben vele Haarlemmers sterk met onze ondernemers meegeleefd.

Uit medemenselijkheid, maar ook omdat onze stad veel verliest wanneer het met onze ondernemers minder goed gaat. Haarlem behoort met zijn gevarieerde winkelaanbod tot de beste winkelsteden van ons land. Onze stad komt ook voor in het rijtje steden met de hoogste horecadichtheid per inwoner. Dan komen de lange lockdowns zoals we die hebben meegemaakt extra hard aan.

De sociale gevolgen van de crisis waren voor iedereen voelbaar, maar misschien wel bovengemiddeld onder de jeugd.

Ik heb tijdens de crisis met veel jongeren gesproken. In de leeftijd tussen pakweg 12 en 20 jaar ontwikkelen mensen een belangrijk deel van hun identiteit. Langdurig verplicht thuisblijven zit die ontwikkeling in de weg. Daarnaast bleken school en opleiding voor veel scholieren en studenten tijdens een lockdown lastiger dan vóór de virusuitbraak.

Veel jongeren die ik sprak lieten gelukkig zien over veel aanpassingsvermogen te beschikken. Maar voor jongeren met een lastige thuissituatie was dat niet altijd vanzelfsprekend. Hier toonden jongerenorganisaties als Triple ThreaT, STAD en Hattrick eens te meer hun meerwaarde. Met ontmoetingen en waar mogelijk activiteiten hielpen zij jongeren die dreigden vast te lopen hun vervelende situatie te doorbreken.

Er is verdriet over het verlies van dierbaren die aan het virus zijn overleden en over de verloren strijd van ondernemers tegen de gevolgen van de crisis. Maar gelukkig hebben veel Haarlemmers elkaar ook goed door de crisis heen kunnen helpen. Nu gloort er licht aan het eind van de lange tunnel. Op een goed moment laten we de crisis definitief achter ons, pakken we ons gewone leven weer op en wordt Haarlem weer de aantrekkelijke stad zoals Haarlemmers en bezoekers haar van oudsher kennen.

74 HRLM ✶ 7

Sillver Studio

by Deb ©

haarstudio Gedempte Raamgracht 28 zw 2011 WH Haarlem - 023 534 39 59 maandag en dinsdag gesloten

INTERVIEW ✶

Emmy Schouten Stadsherstel Amsterdam ‘Stadsherstel herstelt ook hier de stad’ › 74 HRLM ✶ 9

s

Stadsherstel Amsterdam is een organisatie die rijksmonumenten en beeldbepalende panden redt door ze zorgvuldig te restaureren, een passende bestemming te geven en te verhuren.

Daar werkt Emmy Schouten, óók voor Haarlem.

“Laten we afspreken in het Seinwezen”, stelt Emmy mij voor. “Het is één van de Haarlemse locaties van Stadsherstel waar ik een beeld kan geven van wat we doen. Het Seinwezen is van oorsprong een industrieel erfgoed uit 1915, waar destijds de seinen werden bediend voor het treinverkeer. Nu is het karakteristieke gebouw in gebruik als plek om te werken, vergaderen en ontmoeten. Er zitten verschillende kleine bedrijfjes in die er hun kantoor hebben, er zijn flexwerkplekken en er worden presentaties en vergaderingen gehouden. Het is de bedoeling dat de gebruikers elkaar inspireren. In het Seinwezen zijn regelmatig festiviteiten en culturele evenementen, ook voor kinderen.”

EEN VERRASSENDE PLEK AAN HET SPOOR Het Seinwezen is industrieel erfgoed, te vinden op een bijzonder en onbekend stukje Haarlem.

Bij gebouw Olympia, een groot voormalig pakhuis aan de Kinderhuissingel 4-6, fiets ik om het gebouw heen naar de achterkant. Hier is een primitief aangelegde weg over een voormalig NS-terrein dat door z’n gebouwen en gebouwtjes de sfeer heeft van de spoorwegen van vroeger. Rechts rijden treinen, het NS-station Haarlem is vlakbij. Het is groen en rustig, de drukke stad is opeens ver weg. Bij de stal van Vosse staat een nieuwsgierig paard, een paar pony’s staan te trappelen om ook naar buiten te gaan. Er volgen een paar bochten langs een rijtje oude huizen en net als ik denk dat ik verkeerd ben gereden, komt het Seinwezen in zicht.

Voor de Amsterdamse Emmy Schouten is het hier bekend terrein, ze heeft de ontwikkeling van het pand gevolgd en kent de mensen die er voor vast werken. Stadsherstel is er nog altijd aan

10 ✶ HRLM 74

INTERVIEW ✶

› 74 HRLM ✶ 11

‘Het is bijzonder om te zien wat voor bestemming een lege kerk uiteindelijk krijgt’ het restaureren, aan de zijkant wordt een oorspronkelijke toegang in een uitbouwtje weer als nieuw. Trots laat ze het gebouw zien, waar zeker ook de toepassingen van duurzaamheid opvallen. Er zijn zonnepanelen en op deze zonnige dag staat het isolerende sedumdak prachtig en vol kleur in bloei.

EERSTE GROTE PROJECT Emmy: “Van oorsprong ben ik kostuumontwerper en vanaf mijn jeugd was ik thuis in de culturele wereld. Ik organiseerde bijeenkomsten, culturele evenementen en diners op bijzondere plekken. Daardoor kwam ik bij de Westergasfabriek terecht, een culturele hotspot in Amsterdam-West. Daar heb ik zeven jaar gewerkt. Er werd van alles georganiseerd, van huwelijken tot uitvaarten, televisieopnames, concerten, feesten en festivals. Stadsherstel Amsterdam vroeg me toen voor het project rond De Duif, een kerk aan de Prinsengracht die 25 jaar gekraakt was geweest. Dat was mijn eerste grote project bij Stadsherstel. Ik werk er vanaf 2002, met heel veel plezier.’ ’ LEGE KERKEN “Kerken zijn, in heel Nederland, een geval apart. Er komen er in deze tijd veel leeg te staan en wat kun je dan met die gebouwen? Het is bijzonder om te zien wat voor bestemming een lege kerk uiteindelijk krijgt. Haarlem heeft mooie voorbeelden, de Jopenbrouwerij met horeca in een voormalige kerk en het Noord-Hollands Archief in wat vroeger de Janskerk was.

Stadsherstel heeft in Haarlem de Bakenesserkerk aangepakt, waar nu de gemeentelijke archeologische dienst in zit. Toen we eind 2009 dit project begonnen zijn is Stadsherstel Haarlem opgegaan in Stadsherstel Amsterdam. We hebben de Bakenesserkerk van de gemeente Haarlem gekocht, met het doel het gebouw te bewaren en behouden naar z’n oorsprong, dus is de werkruimte voor de archeologische dienst erin gebouwd zonder dat de kerk wordt aangetast. Ook binnen is het gebouw een kerk gebleven. De kenmerkende witte toren is overigens eigendom van de gemeente Haarlem.’ ’ De Bakenesserkerk ligt tussen de Bakenessergracht en het Spaarne. De kerk is als Onze Lieve Vrouwekapel gesticht door Willem II, die van 1234 tot 1256 graaf van Holland en Zeeland was.

Het huidige gebouw is oorspronkelijk 15de-eeuws. De oudste vermelding stamt uit 1486 en betreft het rechterdeel van de kerk en het onderste deel van de toren. Het witte bovendeel van de toren dateert uit het begin van de 16de eeuw en was mogelijk oorspronkelijk bedoeld voor de Grote of Sint Bavokerk. Zeker is dat niet, over dit verhaal zijn de historici het niet eens.

STADSHERSTEL HERSTELT OOK HAARLEM “Het bouwbord met de woorden ‘Stadsherstel herstelt ook hier de stad’ plaatsen wij met trots op al onze restauratieprojecten. Het staat in Haarlem nu in de Hagestraat 10 bij een

12 ✶ HRLM 74

ingang van het Rosenstock Huessyhuis, een van onze grote recente projecten in Haarlem. Wanneer het project klaar is voor een nieuw leven, krijgt het een officieel Stadsherstelbordje naast de hoofdingang.”

KROTTEN “Je kunt het je nauwelijks meer voorstellen, maar er stonden vroeger veel krotten in steden, ook in Haarlem. Gebouwen en huizen die gewoon maar bleven staan, zodat ze overwoekerden en gevaarlijk werden. Je zag zwaar gestutte huizen en bordjes ‘onbewoonbaar verklaard’.

Vanuit die toestand is in 1956 Stadsherstel Amsterdam opgericht. Dat was destijds tegen de zin van de gemeente, want die had heel andere plannen met de stad.

Er zijn in de loop van de tijd meer dan 750 panden in zowel Amsterdam als 45 kilometer daaromheen gered, gerestaureerd en herbestemd.”

HAARLEMSE PANDEN “45 kilometer, dat omvatte de stad Amsterdam, de directe omgeving en dorpen eromheen. Die bepalende afstand is in de loop van de tijd rekbaar geworden.

Nog altijd is het gebied waarin we werken beperkt, toch werken we inmiddels in dertig gemeenten, waaronder Haarlem. Stadsherstel is een NV met een maatschappelijk doel, waarin grote en kleine aandeelhouders, partners en Vrienden de projecten financieren. Het zijn bedrijven en mensen die willen dat wij, maar ook volgende generaties, kunnen genieten van onze monumenten.

Verdere inkomsten komen uit de verhuur

INTERVIEW ✶

› 74 HRLM ✶ 13

14 ✶ HRLM 74

INTERVIEW ✶

van onze veelsoortige panden, zoals kerken, forten, pakhuizen, scholen en industriële monumenten. Ons kantoor zit in de Amstelkerk in Amsterdam, waar ook culturele evenementen worden georganiseerd. Bij iedere restauratie is een leerling-bouwplaats, waarbij jongeren worden opgeleid in het restauratievak. Zo hebben we nu ook internationale projecten in bijvoorbeeld Suriname en Zanzibar, waar ook Stadsherstelorganisaties zijn opgericht. Niet dat we daar zelf restaureren, maar we begeleiden herstelprojecten voor beeldbepalende gebouwen. Ook daar geldt dat we cultureel erfgoed voor volgende generaties willen behouden.’ ’ OP DE FIETS Na ons gesprek in het Seinwezen heeft Emmy een afspraak met haar collega Paul Morel in het Rosenstock Huessyhuis aan de Hagestraat 10, niet ver van de Melkbrug over het Spaarne. Samen fietsen we ernaar toe. Onderweg wijst ze op panden van Stadsherstel die op vele manieren in gebruik zijn. Twee prachtige villa’s in het Kenaupark bijvoorbeeld en het huis Spaarne 11, een monumentaal pand aan het water. “Het herstel en restauratiewerk wordt gedaan door gespecialiseerde bedrijven die bij voorkeur uit de stad zelf of omgeving komen. Per project wordt er ingetekend en kijken we welk bedrijf het beste past bij het werk dat moet worden uitgevoerd. Elk project vereist z’n eigen aanpak, overal is de historie anders. Alle oude panden hebben hun eigen verhaal.”

De villa’s aan het Kenaupark en het woonhuis Spaarne 11 zijn verhuurd en in gebruik als woningen en bedrijfslocatie. We mogen even naar binnen bij de Bakenesserkerk, waar Emmy me attendeert op het kleine glas-in-lood portret van de Haarlemse wethouder Chris van Velzen (overleden in 2010) die geijverd heeft voor dit project.

“In deze kerk is een kleine ruimte overgelaten voor bijvoorbeeld concertjes. Het is de bedoeling dat de deur op bepaalde uren open is om de ruimte openbaar te houden.

Bezoekers kunnen een kleine tentoonstelling van de archeologische dienst bekijken.

De stripramen in glas in lood, met tekeningen van Haarlemse striptekenaars, blijven voor altijd een bijzondere herinnering aan Haarlem als stripstad.’ ’ KLAAR VOOR DE TOEKOMST Aangekomen bij het Rosenstock Huessyhuis blijkt dat ook hier nog gewerkt wordt.

“Ik kan de nieuwe appartementen niet laten zien, want de trap staat in de verf ”, ontdekt Emmy. We staan op het grote binnenplein dat oogt als nieuw. “Toen we hier begonnen was er veel achterstallig onderhoud en er was leegstand. Dit plein zag er tot voor kort uit als een overvol bouwterrein, voornamelijk om de zeer geavanceerde toepassingen van duurzaamheid te kunnen realiseren, waaronder een zelfgeslagen waterbron waarop een systeem van warmtepompen is aangesloten. En dat in dit eeuwenoude gebouwencomplex, een knap staaltje werk waar we bij Stadsherstel erg trots op zijn. Op het oog is het Rosenstock Huessyhuis hetzelfde gebleven, maar wie oplet ziet bijvoorbeeld nergens meer verwarmingsradiatoren. Zonder dat het opvalt is het complex helemaal klaar voor een zelfvoorzienende toekomst.’ ’

ROSENSTOCK HUESSYHUIS Het Rosenstock Huessyhuis is een uit de 15de eeuw stammend complex van authentiek en gerestaureerd erfgoed, waarin Stadsherstel Amsterdam zeer geavanceerde duurzaamheid heeft toegepast. In het complex zijn woningen, het restaurant de Kloosterkeuken, een prachtige oude kapel op de eerste verdieping met oude glas-inloodramen, een balletzaaltje met spiegelwand en een bibliotheek. Er is na de voltooiing van de omvangrijke werkzaamheden veel aan (culturele) activiteiten mogelijk, ook hier gaan verschillende ruimtes in de verhuur. Het karakteristieke oude gebouw blijft zo toegankelijk voor iedereen en wordt als monument bewaard. Op 9 juli 2021 wordt, als openingshandeling, een originele gevelsteen onthuld uit 1872 die gerestaureerd is door beeldend kunstenaar Joep van Opzeeland uit Haarlemmerliede. ✶ GEBOUWEN VAN STADSHERSTEL AMSTERDAM IN HAARLEM: Het Seinwezen, Kinderhuissingel 1, Kenaupark 6 en 8 Huis met de beelden/Eindenhout, Wagenweg 242 Huis ter Kleef, Kleverlaan 9 Antoniestraat 5, 7 en 11 Rosenstock Huessyhuis, Hagestraat 10 Hagestraat 2 en 8 Spiegelstraat 2, 4, 6 en 8 Spaarnwouderstraat 68 t/m 76 Groot Heiligland 26, Bakenesserkerk, Vrouwestraat 12, Spaarne 11 Begijnhof 20 www.stadsherstel.nl

74 HRLM ✶ 15

Tekst: Paula Zuidhof. Fotografie: Franklin van der Erf.

‘Het herstel en restauratiewerk wordt gedaan door gespecialiseerde bedrijven die bij voorkeur uit de stad zelf of omgeving komen’

ZO HAARLEMS

TROOST EN AFLEIDING Kunstenaar Jolanda Prinsen en schrijver Sylvia Hubers presenteren het boek De Tijd, vormgegeven in fraaie neonletters en boordevol staaltjes van troost en afleiding.

Tientallen teksten door Sylvia en creaties van Jolanda in beeldvorm, die tijdens de afgelopen periode ook in de etalage van galerie de Tijd te zien waren, zijn nu samengebracht in dit boek.

Te koop voor € 20,- bij de Kennemer Boekhandel (Kleverparkweg 3) en galerie de Tijd (Kleine Houtstraat 120).

16 ✶ HRLM 74

ZO HAARLEMS

OP ONTDEKKINGSREIS De Haarlemse ontwerper en uitgever Hans Boot van Ideas.nl maakt in beperkte oplages inspirerende, papieren verrassingen. Op Ontdekkingsreis Langs Haarlemse Beelden is zo’n papieren cadeau om blij van te worden: 12 getekende ansichtkaarten, een routebeschrijving, een interview met de beeldend kunstenaar Dorothé van Schagen die de tekeningen maakte en een blanco schetsboekje om geïnspireerd zelf te gaan tekenen.

Eigenaar Jaap Dost van Muijs Kantoor & Kado die deze ontdekkingsreis exclusief aanbiedt: “Ik stuur deze zomer ansichtkaarten naar vrienden en gebruik de bijgesloten routebeschrijving om samen Haarlem te verkennen”.

Te koop voor tussen de € 12,95 en € 22,95 bij Muijs Kantoor & Kado BV aan de Gedempte Oude Gracht 108.

74 HRLM ✶ 17

size does matter

!

BETAALBAar maatwerk in websites en webapplicaties design • realisatie • hosting

www.greenmultimedia.nl | 023 52 99 111 | info@greenmultimedia.nl

UITVAARTVERZORGING LOES HOFHUIS

EEN MOOIE UITVAART REGEL JE SAMEN De dood vormt een wezenlijk onderdeel van het leven. En toch komt een overlijden in de meeste gevallen onverwacht. Naast alle emotionele zorgen zijn er plotseling veel praktische zaken die geregeld moeten worden. Het kan u veel troost geven als een persoonlijk afscheid goed georganiseerd is.

Ik informeer u graag over de mogelijkheden en denk met u mee, zodat u ondanks alle verdriet er met een goed gevoel op terug kunt kijken.

Voor informatie of vragen kunt u bellen met 06 55 79 75 85.

WWW.LOESHOFHUIS.NL

K

arbonkel

SCHPJS TLLN

Van je geloof vallen - ken je die uitdrukking?

Mij overkwam het een paar keer. Maar om het de Schepper van Hemel en Aarde nou ál te hard aan te rekenen dat we het in 1974 nét niet bolwerkten tegen die Duitsers, of dat die Lieve Meid er toch met die stoere zeeman vandoor ging, tja... Onze Oosterburen waren nog geen dertig jaar daarvóór al eens fors in Totaltrauer gedompeld, en zeelui hebben nu eenmaal altijd een streepje voor gehad, van Noach tot Petrus… Maar de laatste en definitiefste maal vond plaats toen ik – na heel lang piekeren, tobben en kniezen – me uiteindelijk niet langer kon vinden in het idee dat er een God zou zijn, die al honderden miljoenen jaren geleden de Wet van de Jungle had geschapen. Waarin een gulzig brullende tyrannosaurus zijn duizenden-één vlijmscherpe tanden in de rug van een wanhopig gillend stegosaurusjonkie zette.

In een myriaden durende hunt-and-destroymission – in een soort eeuwige jachtvelden avant la lettre. Dat wij, door de zondeval, zelf een wolf waren geworden, was leerstellig nog wel te behappen, al was het parallelle verval der leeuwen en wolven tot roofdieren een wel erg zware straf voor de diéren, die er verder toch ook niets aan doen konden dat Adam die appel had aangepakt en verorberd.

Wel begrepen ze waarschijnlijk nu ineens waarom ze met al die klauwen en kaken geschapen waren. Voor de reebokken en lammeren in de velden was het al helemáál een flinke tegenvaller, natuurlijk. Maar dat zat dan in ónze Schuld (en edele Opdracht) meegebakken: in een om mensen (de trotse ‘kroon op de schepping’) gecreëerde wereld voelde dat niet onlogisch aan – al dat steppeen savanneleed was gewoon de openluchtvariant van onze latere zondagse kippebout.

En doordat wij ooit zondeloos paradijselijke

Karbonkel is pu blicist, geschiedenisfrea k en Haarlemoloog.

Hij laat zijn licht schijnen op zaken van Wisselende Imp ortantie... vruchtjes en zaden aten, moesten er vervolgens, in de Nieuwe Orde, heel wat dieren gebrandzoenofferd worden – niet bepaald conform de oprichtingsstatuten van de Bond der Vegetaristen natuurlijk, maar de Wet is de Wet – So it shall be written, so it shall be done. Eigenlijk werden de beestjes zo twéé keer gestraft, horen we je denken. En je hoort dat ons niet ontkennen, vervolgens.

Maar het idee, dat die slachtpartijen dus ook al ver vóór de Mensch er was plaatsvonden, stuitte in mijn toch al niet heel erg met de wekelijks aangehoorde preken meejubelende brein op een opbottend verzet. Zodat er langzaam een pad voor mijn ogen verscheen dat niet langer tot in alle eeuwigheid zou dóórlopen. Dat rond die tijd werd aangetoond, dat het ganse heelal ooit noodzakelijkerwijs ten onder zou gaan, hielp ook niet echt. Mijn Eeuwige Levensaspiraties (wie heeft ze niet?) vloeiden langzaam weg – als bloed uit een koosjere of halal-snede, onverdoofd aangebracht volgens ontornbare voorschriften, of uit de vele wonden van een naar het elektrisch eindpunt van zijn reis geschopte big.

Of van een van die vele andere beestjes, die we maar beter niet kunnen tellen voor het slapen gaan.

Dit hele probleem werd overigens door de

moderne, monotheïstische geloven van meet af aan opgelost met de ijzeren leerstelling dat er vóór de mens niéts was – hooguit vijf dagen nieuwbouw van alles om ons heen (inclusief de verst verwijderde sterrenstelsels, voor het uitzicht), en toen kregen we de sleutel. Vandaar het kabaal in orthodoxe kringen, toen ineens geroepen werd dat die hele wereld al wél veel langer bestond.

Nog steeds zijn er legioenen mensen die blijven hameren op die voor hun zeker-, redelijk- en eeuwigheid zo onmisbare fundering van hun Vaste Burcht. En die bereid zijn hun centrale plaats in het heelal te verdedigen met alle middelen. Waarbij jij en ik zomaar ineens de rol van zoen-, pleng-, brand- of slachtoffer kunnen gaan moeten spelen. Je bent gewaarschuwd, dus.

Is er ook goed nieuws? Zeker. Het wordt een prachtige zomer, bijvoorbeeld. En in China mag je weer drie kinderen krijgen. Wat dan waarschijnlijk weer minder goed nieuws voor de neushoorns is, maar die zijn toch al bijna op. En wie weet hoe ver onze jongens komen (al vult op het moment van schrijven dezes de ziekenboeg zich langzaam). Misschien zijn de wonderen zelf wel niét de wereld uit…

En ergens in geloven kan een hoop plezier geven, natuurlijk. Dus juich gerust, maar wel verantwoord – wat dat ook moge betekenen!

74 HRLM ✶ 19

Koop lokaal HRLM maakt voor elke editie een rondje langs de leukste winkels in onze stad.

DE TREND VAN HET MOMENT! 100 % stretch riemen in 40 verschillende kleuren of kleurcombinaties. Meer comfort dan dit gaat het niet worden. Kom een keer langs bij Van Den Broek Herenmode of kijk op hun webshop.

Van Den Broek Herenmode | Gen. Cronjéstraat 98-102 (023) 525 3931 | www.vandenbroekherenmode.nl

PASSIE VOOR PUUR! Bij Passie voor Puur kun je terecht voor de leukste handmade en/of Fairtrade woonaccessoires, serviezen en cadeaus.

Maar ook voor heerlijke, meest biologische delicatessen en fantastische Italiaanse wijnen ben je op het juiste adres.Na al die indrukken zin in koffie, thee of een verse smoothie? Dat kan in de coffeebar.

Passie voor Puur | Gedempte oude gracht 93 passievoorpuurhaarlem.nl | (023) 202 6622

DÉ FIETSENWINKEL Reeds 70 jaar dé fietsenwinkel van Haarlem-Noord!

Kom langs voor een vakkundig & leuk advies.

Jansen Cronjé | Gen. Cronjéstraat 160-612 www.jansencronje.nl | (023) 525 6125

20 ✶ HRLM 74

KOFFIE, THEE TAART EN... BROODJES Geniet van huisgemaakte taarten met koffie en thee van Peeze. Dat maakt de lunch of high tea compleet.

Zowel binnen als buiten, op het fijne terras, kan er plaats genomen worden.

Lunchroom Tante Sientje Julianapark12-14 Liken op Facebook: Tante Sientje Haarlem

› 74 HRLM ✶ 21

DELICATESSEN

De geur van versgebrande noten komt je tegemoet wanneer je de winkel binnenloopt. Bij Noten & Lekkernijen de Cronjé vind je een uitgebreid assortiment van noten, wijnen, koffie, thee en ander lekkers.

Zo ook verse producten uit de regio. Denk aan honing uit Baambrugge en karakteristieke biertjes van Jopen en het Uiltje. En de zelfgemaakte verse pindakaas mag natuurlijk ook niet ontbreken.

Noten & Lekkernijen de Cronjé | 023 844 0461 www.notenzaakdecronje.nl

Bas Voûte en Jan van Son Kleverparkweg 6 | Haarlem | 023 525 66 08 www.cirkelmakelaars.nl

LEKKER WANDELEN

Deze damessneaker is ideaal wanneer je voor lange loopafstanden gaat. Zowel door de stad als de natuur, de sneaker biedt comfort, de hele dag door. De schoen is gevoerd met zacht leer en heeft een Ghillie-vetersluiting voor het gemakkelijk aan- en uittrekken van de schoen. De zool bevat een Xsensible Stretchwalker-technologie. Geïnspireerd op de Japanse houten slipper met zijn balansprincipe zorgt deze zool voor een optimale loopervaring en draagt deze bij aan een betere lichaamshouding. De zool biedt een uitstekende combinatie tussen evenwicht, stabiliteit en demping.

Gecombineerd met zijn dikte betekent dit stevige grip.

Kees Hoogenbosch Schoenen | Gen Cronjéstraat 11-13

“New era, new food, New Vegas” “...And soon a new terrace.”

Koningstraat 5

ZILVEREN HANGER

Bij aankoop van een zilveren hanger een jasseron-, venetiaans- of anker collier naar keuze cadeau.

Prijzen van € 165,- tot 485,- Er zijn nog meer varianten.

Sipkes Edelsmeden | Warmoesstraat 2

SPELLETJE DOEN?

Samen spelletjes spelen is echt iets waar we op vakantie eindelijk tijd voor hebben. Alle favoriete spelletjes voor de zomervakantie op een rij.

GameTime Speelgoedspeciaalzaak Gen Cronjéstraat 47-51 | (023) 5250 494

TOP SNEAKER

Deze sneaker komt uit de serie SWX3 van het merk Xsensible.

Hij is gemaakt van stretch-vetleer van hoogwaardige kwaliteit, dit geeft de schoen een unieke pasvorm om knellen tegen te gaan, net als de kussentjes aan de rand van de schacht. Deze sneakers zijn voorzien van de Xsensible Stretchwalkerzool, uitgerust met de balanstechnologie. Het uiterlijk van deze sneakers is dynamisch en sportief dankzij de unieke zool en de subtiele applicués. De schoen is voorzien van een hiellus en een rits naast de vetersluiting, voor het gemakkelijk aan- en uittrekken van de schoenen.

Kees Hoogenbosch Schoenen | Gen Cronjéstraat 11-13

HET LEVEN IS BETER MET PASTA Home Delivery door Eet.nu van DePastaBox ‘ready to eat’ of ‘ready to cook’ voor thuis ultiem Italiaans genieten met een goed glas wijn.

Buon appetito! www.depastabox.nl | (023) 5288952 | Eet.nu

74 HRLM ✶ 23

a

HISTORIE ✶

Beeldhouwwerk

in de Grote of St.-Bavokerk

Alle bezoekers van de Grote of St.-Bavokerk raken doorgaans geïmponeerd door de enorme, lichte ruimte en de soberheid van het interieur. Als rooms-katholieke kerk was het gebouw ooit rijkelijk voorzien van altaren en heiligenbeelden, maar met de reformatie in het laatste kwart van de 16de eeuw, toen de kerk definitief in protestantse handen kwam, is alles verwijderd. Uit de voor-reformatorische periode resten alleen nog de koorbanken, het koorhek, de lessenaar in de vorm van een pelikaan en gebouwgebonden beeldhouwwerken zoals de sluitstenen in de stenen gewelven.

Heeft de Bavo dan helemaal geen religieuze sculpturen meer? Jawel, er resten nog twee beelden uit de tijd waarin de kerk is gebouwd: een beeld van Maria, gemaakt in 1496 door ‘beeldsnyder’ Dirk Jacobsz., dat tot 1847 bovenin de gevel van het noordelijk transept heeft gestaan en nu in een hoek van de zogeheten Kerstkapel staat (foto 1), en Sint Bavo zelf, die de topgevel van het zuidtransept sierde. Hij staat, sterk verweerd, tussen twee kolommen in de kooromgang (foto 2). Het beeld van Bavo is, eveneens in 1496, vervaardigd door ‘Steven die Beeldensnyder’, die omstreeks 1500 ook de modellen voor het geelkoperen koorhek heeft ›

74 HRLM ✶ 25

Ook de verdiensten van Conrad waren van dien aard, dat koning Lodewijk Napoleon besloot dat de drie zonen van Conrad op staatskosten een opleiding moesten krijgen in de waterbouw. gemaakt. Bavo is uitgerust met een zwaard en een valk, waarmee zijn status als edelman werd uitgebeeld. Tijdens de beeldenstorm, rond 1570, heeft men gepoogd het beeld van Bavo naar beneden te trekken. Toen echter de touwen aan het beeld werden vastgemaakt, op 40 meter hoogte, pakte Bavo zijn zwaard en sneed daarmee de touwen door. Jazeker! De mannen die met de klus bezig waren stortten neer en overleefden de val natuurlijk niet. Pas met de restauratie in 1982 lukte het om de heilige voorzichtig naar beneden te halen. Anne Hofte maakte een nieuwe Bavo, die sindsdien vanaf de topgevel van het zuidtransept over de stad waakt.

BAROKKE ALLEGORIE Afgezien van Maria en Bavo hebben de beelden in de Grote Kerk een wereldlijk karakter, hoewel op de orgelkas van het grote Müllerorgel, hoog boven allerlei allegorische figuren, twee Bijbelse personen een plaats hebben gekregen: koning David (foto 3) en Asaph, zijn hofcomponist.

De decoratie van de orgelkas is het werk van de Amsterdamse beeldhouwer Jan van Logteren (1709 – 1745). Samen met zijn vader Ignatius heeft hij tevens de beeldhouwwerken en de gipsen decoraties op en in een belangrijk aantal Amsterdamse grachtenpanden gemaakt. Maar vader en zoon Van Logteren werkten ook buiten Amsterdam. In Haarlem maakte Jan de decoraties van het pand Kruisstraat 45, destijds de woning van burgemeester Cornelis Sylvius die net als hij doopsgezind was. Toen het gemeentebestuur in 1735 besloten had dat Haarlem een orgel

26 ✶ HRLM 74

moest krijgen dat het mooiste en grootste orgel van het land zou worden, kregen de vermaarde Amsterdamse orgelbouwer Christian Müller en, door toedoen van Sylvius, beeldhouwer Jan van Logteren de opdracht. ‘Stads onderfabryk’ Hendrik de Werff (Hoofd Openbare Werken, zouden we nu zeggen) leverde een belangrijke bijdrage in de architectuur van het ontwerp en als projectleider bij de uitvoering.

Van Logteren voorzag het orgelfront van talrijke allegorische figuren, zoals musicerende putti (kindertjes of engeltjes), de muzen Toonkunst en Dichtkunst, en twee hermen aan weerszijden van de speeltafel. Hermen zijn decoratieve beelden, meestal van de bovenkant van een menselijke romp, met de kop van de Griekse god Hermes. Op foto 4 zien we de Dichtkunst, van achteren gadegeslagen door een fluitspelende herme.

Zo mooi als de beelden aan de voorzijde zijn afgewerkt, zo grof zijn ze aan de niet zichtbare kant (foto 5). Van Logteren hoefde niet meer te doen dan nodig; het orgelfront was al duur genoeg.

NIET DE STEDENMAAGD MAAR DE GODSVRUCHT Onder het orgel, tussen twee van de kolommen waarop het orgel rust, is een marmeren beeldhouwwerk te zien van de Haagse beeldhouwer Jean Baptiste Xavery, die leefde van 1697 tot 1742. Het ontwerp dat Van Logteren had gemaakt kon de goedkeuring van de opdrachtgever, het stadsbestuur, niet wegdragen. Via een Haagse connectie van één van de andere burgemeesters – burgemeester Sylvius was

inmiddels overleden – ging de opdracht naar de destijds beroemde Xavery, die het beeldhouwwerk in 1741 voltooide.

De opdracht aan Xavery was ondubbelzinnig: het beeldhouwwerk moest de ontmoeting van de Godsvrucht met de Dichtkunst en de Muziek voorstellen. Hoe in latere eeuwen het vaak gehoorde idee heeft postgevat dat het hier een hommage door Polyhymnia – muze van onder meer gewijde liederen – en Melpomene – muze van zang en dans – aan de Haarlemse Stedenmaagd betreft is een raadsel.

NIET TOT IEDERS GENOEGEN Het is duidelijk dat de barokke decoratie van het orgel afsteekt tegen de calvinistische soberheid van de inrichting van het kerkgebouw. Hoewel het beeldhouwwerk aan en onder het orgel over het algemeen hoog gewaardeerd werd en wordt door bezoekers en experts, valt het niet bij iedereen in de smaak. De Haarlemse arts Adolf Melchior (1898 -1962), vriend en leerling van Anton Pieck, heeft in de Tweede Wereldoorlog een grote serie tekeningen van minder toegankelijke ruimten van de kerk gemaakt. Het boek waarin de tekeningen zijn gepubliceerd is nog regelmatig antiquarisch verkrijgbaar. Over het orgel schrijft hij daarin: ‘(...) het inderdaad terecht beroemde orgel, dat nog altijd met zijn pompeus gekruid wankleurige orgelfront schreeuwend de aandacht vraagt voor het gebrek aan eenvoud van lijn, van versiering en van bewerking van de 18de eeuw. Deze gaf dit bouwsel niet alleen in de uiterst sobere Gothische Catedraal een belangrijke eereplaats, maar prees

HISTORIE ✶ Foto 1 Foto 3

Foto 2

Foto 5

Foto 4

› 74 HRLM ✶ 27

het bovendien nog op een wijze, die alleen door de smakelooze 19e eeuw zou worden overtroffen, toen alle suikerpoppen op zuilen beeldhouwwerken van groote kunstwaarde heetten, toe men vond, dat de lambrizeering door gekuischten vorm en zorgvuldige bewerking uitmuntte en dat de gladgelikte beeldengroep van Xavery ontroerde en wel door schoonheid van proportiën, fijnheid van bewerking en door zijn keurige draperie. Toen Allan zijn ‘Geschiedenis van Haarlem’ schreef, vermeldde hij op bladzijde 364, dat boven op het manuaal van het orgel als kroon of dekstuk het stadswapen is geplaatst, welks tenanten, twee levensgroote klimmende leeuwen door breede tekening en keurige bewerking uitmunten, gelijk ook al het beeldhouwwerk de hand eens kunstenaars verraadt. Maar wat een blik àchter het orgelfront van deze breede teekening en keurige bewerking verraadt, zal Allan wel nooit gezien hebben, want het is een heele klim naar boven op de orgelkast. Maar een, die de moeite ruimschoots waard is vanwege den blik, die hij geeft op de koddige manier, waarop dit stoomdraaimolenachtige orgelfront in elkaar is getimmerd.’

Foto 6 laat zien wat Melchior bedoelde.

MEER VAN JAN VAN LOGTEREN Ook van de hand van Van Logteren is het grafmonument voor familie De Raet uit 1740, in de zogenaamde Vontkapel achter het prachtige smeedijzeren hek uit 1433. Rechts van een treurende putto is een tak te zien waarop een duif zit (foto 7). Het verhaal gaat, dat er oorspronkelijk negen duiven te zien waren en dat telkens na het overlijden van een familielid een duif verwijderd werd. Maar of het waar is….?

BRUNINGS EN CONRAD, WATERBOUWERS Het tweede grafmonument bevindt zich op een prominente plaats vrijwel in het midden van de kerk, en is in 1843 opgericht ter nagedachtenis aan Christiaan Brunings (1736 – 1805) en Frederik Willem Conrad (1769-1808) (foto 7). Brunings kan worden beschouwd als de grondlegger

28 ✶ HRLM 74

Foto 6

van Rijkswaterstaat. Hij heeft vooral de afwatering van de grote rivieren naar zee in goede banen geleid. Toen hij in 1805 plotseling overleed, werd hij opgevolgd door zijn leerling, assistent en protegé Frederik Willem Conrad. Brunings werd begraven in de Grote Kerk, in een dubbel graf waarin drie jaar later ook Conrad begraven zou worden. Ook de verdiensten van Conrad waren van dien aard, dat koning Lodewijk Napoleon besloot dat de drie zonen van Conrad op staatskosten een opleiding moesten krijgen in de waterbouw.

Alle drie kregen zij later hoge functies in waterstaatsdienst. De jongste zoon, ook Frederik Willem geheten, was onder meer de eerste directeur van de Hollandse IJzeren Spoorweg Maatschappij. Hij werd in 1855 voorzitter van de commissie die moest adviseren bij de aanleg van het Suezkanaal.

In 1806, kort na het overlijden van Brunings, werd het initiatief genomen om bij zijn graf een gedenkteken te plaatsen. Dat kwam er uiteindelijk in 1820. Daarvoor was wel een herbegrafenis nodig, want het graf van Brunings en Conrad bevond zich op een plek die zich voor een gedenkteken niet goed leende. Beide heren werden dus verplaatst naar een graf vlak bij de kolom waar nu het grafmonument staat. Het graf werd afgedekt met een marmeren plaat waarin de naam van Brunings werd gebeiteld. Het monument zelf bestond uit een gedecoreerde marmeren urn op een sokkel met inscriptie, geplaatst in een nis die daartoe uitgehouwen was in de kolom. Niets herinnerde evenwel aan Conrad, die met Brunings naar het nieuwe graf was meeverhuisd. Omdat

Conrads verdiensten niet onderdeden voor die van Brunings, kreeg Conrads zoon Frederik Willem in 1841 van de kerkmeesters toestemming om ook de naam van zijn vader op de grafsteen en bij het gedenkteken te vermelden. Conrad pakte het meteen groot aan en ontwierp het grafmonument dat wij nu kennen, compleet met een grafkelder voor kistjes met de botten van Brunings en van Conrad senior. Het werd op kosten van de nabestaanden van Conrad gerealiseerd. Het monument bestaat uit een zwartmarmeren sokkel met een opbouw van wit marmer.

De voorkant van de opbouw bevat een gebeeldhouwd reliëf met daaronder een inscriptie ter nagedachtenis aan Conrad. Het reliëf, vervaardigd door de Antwerpse beeldhouwer Jozef Geels, toont rechts de zeegod Neptunus, op een boot getrokken door twee zeepaarden en begeleid door zijn zoon Triton, een zeemeerman. Aan de linkerzijde zit de godin van de landbouw Demeter, met een kruik waaruit het water van de Rijn naar de zee stroomt, en de Hoorn des Overvloeds als symbool van de verbeterde vruchtbaarheid van het Rijnland. Op de achtergrond bevindt zich de buitensluis in Katwijk, die door Conrad senior ontworpen is. Het ontwerp van de voorstelling heeft Conrad junior ontleend aan een herinneringsmedaille, in 1807 uitgegeven bij de ingebruikstelling van de sluis bij Katwijk.

Voor het monument ligt de marmeren grafsteen, nu ook voorzien van de naam van Frederik Willem Conrad, die het grafkeldertje met de bottenkistjes afdekt.

HISTORIE ✶ Foto 9

Foto 7

Bij de grote restauratie van de kerk in het laatste kwart van de 19de eeuw, onder leiding van de bekende architect Pierre J. Cuypers, werden onder de witte pleisterlaag op de kolommen schilderingen gevonden. Cuypers wilde die herstellen, ook de schildering op de kolom waarin zich de nis met het monument voor Brunings bevond. Het grafmonument voor Conrad is daartoe zo’n 25 centimeter naar voren verplaatst om het monument voor Brunings een plek op de opbouw te kunnen geven. De nis is vervolgens dichtgezet, wat nog duidelijk te zien is, waarna de schildering kon worden hersteld.

In 2014 is het monument op kosten van de Vereniging Vrienden van de Grote of St,-Bavokerk grondig gerestaureerd, waarbij onder meer het door vocht aangetaste marmer is hersteld en geconserveerd.

VEREEUWIGD IN GIPS In 1825 bracht koning Willem I een bezoek aan Haarlem voor de opening van de Nijverheidstentoonstelling, die dat jaar in Haarlem plaatsvond. Op de tentoonstelling was veel aandacht voor een wit marmeren borstbeeld van de koning vervaardigd door de Amsterdamse beeldhouwer Charles Sigault. Na afloop van de tentoonstelling

schonk Sigault het beeld aan het Haarlemse gemeentebestuur. Het zou met een zwart marmeren gedenkplaat worden opgesteld in een daartoe aangebrachte nis in de oostelijke muur van het noordtransept van de Grote Kerk. Toen het beeld geplaatst zou worden bleek het te zijn verdwenen.

Het is nooit meer teruggevonden.

Sigault heeft toen maar een gipsen replica geschonken die tot op heden in de nis in de wand van het noordtransept staat.

Een van de ensemblebeelden, ‘Bewoners van een concentratiekamp’ heeft Andriessen in 1954 nogmaals laten afgieten en een plaats gegeven in de Grote Kerk.

Het was ter gelegenheid van Andriessens 80ste verjaardag te zien op een overzichtstentoonstelling van zijn werk in het Frans Halsmuseum. Op initiatief van de Vrienden van de Grote of St.-Bavokerk is het in 2015 gerestaureerd. ✶

OORLOGSMONUMENT VAN ANDRIESSEN In de zuidelijke kooromgang bevindt zich een indrukwekkend beeld dat door de bekende Haarlemse beeldhouwer Mari Andriessen is vervaardigd (foto 9).

Andriessen (1897 -1979) was een van de belangrijkste Nederlandse beeldhouwers van de 20ste eeuw. Hij maakte veel oorlogsmonumenten, onder meer het oorlogsmonument ‘Man voor het vuurpeloton’ op de Dreef in Haarlem, ‘De dokwerker’ in Amsterdam en het oorlogsmonument in Putten. In opdracht van het gemeentebestuur van Enschede maakte hij in 1952 een oorlogsmonument dat opgesteld staat in het Volkspark te Enschede.

BOEKJE Stadsorganist Anton Pauw schreef een boekje Het Christian Müller-orgel in de Grote of St.-Bavokerk te Haarlem. Een inkijkje in Haarlems pronkstuk. Het boekje is rijk voorzien van illustraties en verkrijgbaar bij de entree van de kerk en in verschillende Haarlemse boekwinkels. De geschiedenis van het grafmonument voor Brunings en Conrad en de restauratie daarvan zijn uitgebreid beschreven door Willem R. de Jong in deel 13 van de Bavoreeks, een serie boekjes over de Bavo. Mensen die zich aanmelden als Vriend van de Grote of St.-Bavokerk krijgen de serie als welkomstgeschenk.

Het lidmaatschap bedraagt €14,- per jaar (www.bavovrienden.nl).

74 HRLM ✶ 29

Tekst: Henk Kaan. Fotografie: Chris en Jurriaan Hoefsmit.

Foto 8

NIEUWS uit de buurt

DIETSVELD VOGELBUURT

BOERHAAVEWIJK

METAMORFOSE VOOR DE WIJK Schalkwijk is meer dan vijftig jaar oud. De Boerhaavewijk ‘zag Sarah’ in 2012. In een wijk van deze ‘leeftijd’ zijn veel gebouwen afkomstig uit de jaren rond 1970 en zijn daarom toe aan een onderhoudsbeurt.

Veel wordt vervangen, gerenoveerd of gesloopt en ook opnieuw bijgebouwd waardoor de wijk zich laat uitbreiden.

DE KOEIENPARASOL

Samenstelling en tekst: Vicotria van der Werff.

Het is weer volop zomer met ongetwijfeld vele zonuren en hoogoplopende tempraturen. Hier willen we van genieten, maar ons ook tegen beschermen.

Helaas is er geen bescherming voor de vijfenvijftig koeien van melkveehouder Paul Dijkzeul die deze zomer in de Hekslootpolder staan. De koeien staan daar in de brandende zon, zonder enige schaduw. Ze kunnen last krijgen van hittestress, ademhalingsmoeilijkheden en verminderde eetlust waardoor ze minder melk produceren. De Hekslootpolder is een beschermd gebied voor weidevogels, waardoor er geen bomen kunnen worden geplant. Samen met Paul Dijkzeul heeft de wijkraad Dietsveld-Vogelbuurt een oplossing voor het probleem gevonden: de mobiele koeienparasol.

Deze geeft schaduw aan vijfenvijftig koeien en is verrijdbaar.

Het enige probleem dat bij de parasol komt kijken, is de kostprijs. Voor aanschaf van de parasol is namelijk 19.000 euro nodig. De boer zal zelf 4.000 euro investeren.

Het resterende bedrag wil de buurt via crowdfunding bij elkaar sprokkelen. Alle beetjes zullen deze koeien namelijk een onbezorgde zomer geven. Help je mee?

Mocht je interesse hebben naar meer informatie, dan kan je contact op nemen via info@rommelse.nl.

Wil je de koeien een handje helpen?

Dat kan via: www.one2give.nl/crowdfundingprojecten/ wens/438/koeienparasol-hekslootpolder-haarlem/account/

Vanaf het zwembad Boerhaave en het Van der Valk-hotel tot aan de Amerikaweg is een nieuwe buurt gebouwd. Tussen het Haarlem College en de nieuwe Jacob Kliniek en het Spaarne Gasthuis is een nieuwe wijk gerealiseerd met in het midden een mooie langwerpige vijver die kenmerkend is. Dit zijn appartementencomplexen die langs de Schipholweg, rond de vijver en laagbouw zijn geplaatst. De straten zijn vernoemd naar namen uit de voormalige Noord-Schalkwijkse polders. Aan de andere kant van de Amerikaweg is de buurt Vijverpark verrezen. Oospronkelijk de Entree-Oost geheten, maar nu vernoemd naar de vijver die in het midden van de wijk is geplaatst. Dit zijn voornamelijk eengezinswoningen en de straten zijn vernoemd naar bekende componisten.

Het begin van deze straat staat een metamorfose te wachten.

Op de plaats van het voormalige LJC2-schoolgebouw verrijzen drie appartementsgebouwen. Deze zullen langs de Floris van Adrichemlaan, Amerikavaart en het Willem van Ospark worden gebouwd. Op de plek van de voormalige Boerhaavekliniek gaat Sint Jacob een nieuw verpleeghuis en aanleunwoningen realiseren.

Daarnaast zal er nog een gebouw komen voor fitness, horeca en kinderopvang. Huisarts- en fysiopraktijken krijgen samen met een apotheek ook een eigen plek in een ZOED-gebouw.

Wooncorporatie Elan gaat het oude flatgebouw aan de overkant van de straat slopen en drie nieuwe gebouwen met huurflats neerzetten.

Meer informatie? Neem dan contact op met Frits van der Ploeg via boerhavelaar@boerhavewijk.nl.

ZUIDERHOUT & VREDENHOF

DE STAD IS NOOIT AF, DE BUURT OOK NIET

Op de iets langere termijn zal het woonzorgcentrum Sint Jacob in de Hout uit 1966 ingrijpend worden vernieuwd. Ook hier sluiten de faciliteiten niet meer aan bij de eisen van de tijd. In een nieuw gebouw komen verschillende vormen van verzorgd en beschermd wonen met tweekamerappartementen, grotere studio’s en aanleunwoningen. Door de buurt meer bij het woonzorgcomplex te betrekken hoopt Sint Jacob een levendige plek voor zijn bewoners te creëren. Eén van de ideeën is de nu nog gesloten tuin toegankelijk te maken vanaf de Crayenestersingel.

In de tuin komt ook openbare horeca.

Een kleiner bouwproject is dat op de allerlaatste bouwkavel in de Johan de Wittlaan, waarvoor huisnummer 8 al lange tijd is gereserveerd. Op de kavel zullen de komende tijd twee woningen (8a/8b) worden gebouwd.

Het aan de achterzijde gelegen gemeentelijke monument ‘het blauwe huis’ aan Jacob Catslaan 3 is onlangs verkocht. Buurtgenoten zijn benieuwd naar het nieuwe aanzien van dit fraaie pand, ooit de tuinmanswoning van de buitenplaats Bosch en Hoven.

Nu het leven na de coronaperiode weer wat vaart begint te krijgen, heeft gemeente Haarlem aan de Churchilllaan en Willem de Zwijgerlaan borden geplaatst die automobilisten wijzen op de maximumsnelheid in de wijk van dertig kilometer per uur. Ze hangen er vier weken, daarna neemt de effectiviteit af, stelt beleidsmedewerker Wouter Derks van de gemeente. Boven de veertig kilometer per uur wordt bovendien de snelheid niet meer weergegeven, maar verschijnt een rood, sip kijkend gezicht. “Dat is om bestuurders niet uit te lokken. In het verleden deden mensen wel wedstrijdjes en kerfden de highscore in een boom naast het bord.”

Zie voor meer informatie: www.zhvh.nl

MOLENWIJK HET OPEN KOFFIE HUIS Er is de laatste maanden hard gewerkt in de wijk door een groot team vrijwilligers, de wijkraad, Woord & Daad, Het Open Huis, onderdeel van Stichting Ontmoeting en Het Open Koffie Huis. Nu is het zover: garage Wester is omgetoverd tot een gezellige, mooie koffiebar en kringloopwinkel.

De winkel is kleiner dan het voormalige pand bij het oude V&D-gebouw, maar daardoor juist gezelliger. De winkel is een samenwerking tussen Woord en Daad en Het Open Huis en wordt gerund door vrijwilligers en biedt een ervaringsplek aan voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. De opbrengst van de kringloopwinkel gaat naar verschillende goede doelen.

AANWINST Het Open koffie Huis is een plek om even bij te komen onder het genot van een bak koffie, een kopje thee en niet te vergeten heerlijke appeltaart. Het is een warme plek om elkaar te ontmoeten en verhalen met elkaar te delen. Er is veel moeite gestoken in de uitstraling van de ruimte. Door mooie tegels en tweedehands meubels te plaatsen zal de bezoeker een ‘huiskamergevoel’ krijgen. Net als in de winkel wordt er gewerkt met vrijwilligers en wordt er werkervaringsplekken geboden aan mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.

Kortom, een geweldige aanwinst voor Molenwijk.

Jouw buurt ook in HRLM? Mail dan naar: post@haarlemse-stadsglossy.nl

74 HRLM ✶ 31

Beeld: Heiko Hulsker Architecten

Er gaat gebouwd worden in Zuiderhout & Vredenhof. Hoewel de buurt oogt alsof-ie al jaren af is, staat er toch een aantal grotere en kleinere bouwprojecten op stapel, vooral in het wijkdeel Vredenhof. Nog deze zomer wil de voetbalclub Koninklijke HFC hier starten met de bouw van een nieuw clubhuis dat recht doet aan het ledental van tweeduizend. Het huidige clubhuis werd veertig jaar geleden neergezet om aan achthonderd leden onderdak te bieden.

Opgeruimd staat netjes De hoeveelheid zwerfafval op straat neemt elke dag toe. De plastic soep in de oceanen groeit gestaag. De vervuiling rijst de pan uit. In deze rubriek laten we Haarlemmers aan het woord die ieder op hun eigen manier het zwerfafval in hun stad aanpakken.

Bob the Plogdog ruimt al jaren afval op tijdens het uitlaten.

“Ik denk dat ik ongeveer vijf of zes jaar geleden ben begonnen met opruimen van afval. Toen ik een puppy was had ik er nog geen oog voor, maar nu vind ik het heel leuk om tijdens het wandelen naar blikjes en flesjes te speuren. Als ik iets heb gevonden wil ik het liefst meteen terug naar huis om te spelen met mijn vondst, maar mijn baasje Simone wil dat meestal niet. Die vindt dat we nog een eindje verder moeten wandelen. Dan geef ik het blikje maar weer af. Wel in ruil voor een snoepje! Het meest vind ik blikjes met energiedrink, bierblikjes en plastic flesjes. Laats rook ik zo’n blikje energiedrink al op meters afstand. Mijn baasje had ’m zelfs nog niet gespot.

Ik had het blikje zelf ook nog niet zien liggen, maar herkende gewoon de geur. Ik ben flink gaan trekken aan de riem, want ik wilde per se die kant op.

Mijn baasje vond het gek, had geen idee waar ik haar naar toe wilde nemen.

Uiteindelijk zag ze wat ik wilde en kon ik het blikje oprapen.

Tekst: Marleen Zwartkruis. Fotografie: Linda Llambias.

Mijn baasje stopt al mijn vondsten in een zak die ze van huis meeneemt en gooit het daarna ergens in de prullenbak. Soms mag ik een item mee naar huis nemen om mee te spelen. Maar niet altijd, anders wordt het thuis ook weer zo’n rommel. Ik begrijp trouwens niet dat al die mensen al hun troep zomaar op de straat gooien. Voor mij is het natuurlijk wel leuk, want zo heb ik wat te doen tijdens het uitlaten, maar eigenlijk moet iedereen het gewoon lekker zelf opruimen. Veel mensen vinden het heel leuk wat ik doe en ik sta ook vaak op de foto met de spullen die ik heb gevonden. Die zet mijn baasje op Instagram, ik heb een eigen pagina met wel 1.000 vrienden over de hele wereld. Ze denkt er over om een prentenboek te maken over mij en mijn opruimacties. Dat zou ik wel heel leuk vinden. Dan kan iedereen zien wat ik doe en kunnen kinderen leren dat je geen troep moet achterlaten op straat.

Oh, mijn baasje roept, we gaan naar buiten voor een wandeling, wraf!”

“Ik geef de prikker graag door aan de Opruimtrutjes, twee leuke meiden die op hun eigen manier de straten en parken van Haarlem opruimen.

En als ze iets vergeten zijn op te rapen, dan doe ik dat heel graag voor ze!”

Volg Bob via zijn Instagrampagina: bob_the_plogdog

32 ✶ HRLM 74

Tekst: Joost Dobbe. Fotografie: Spaarnelanden en Paul Vreeker.

Afvalcoaches Jane en Bas ‘Veel mensen weten niet bij welk afval piepschuim hoort’ Jane Veldmeijer en Bas Ramdhan zijn afvalcoaches bij Spaarnelanden, dat zorgt dat Haarlem netjes is en blijft.

HRLM sprak met Jane en Bas over hun werk.

Wat houdt jullie werk precies in?

Jane: “Wij proberen Haarlemmers te motiveren en te stimuleren om hun afval te scheiden.

Dat doen we door middel van informatieavonden, maar ook met een gesprek op straat.

Mensen kunnen ons ook bellen en bij dringende klachten of vragen komen wij ook bij mensen thuis.”

Doen jullie dat altijd met zijn tweetjes?

Bas: “We doen best wel veel samen. Het is fijn om van elkaar te weten hoe de verschillende wijken ervoor staan. Maar we gaan ook weleens alleen op pad.”

Hoe kunnen Haarlemmers met jullie in contact komen?

Bas: “De meeste vragen, opmerkingen en klachten komen via de telefoon bij ons binnen.

Dan bellen mensen Spaarnelanden op en worden zij naar ons doorverbonden. Maar ook op straat spreken best veel mensen ons aan. In onze wijken monitoren wij hoe het met het afval scheiden gaat, vooral als er net nieuwe afvalcontainers geplaatst zijn. Het is dan fijn om van de omwonenden te horen hoe het ermee gaat en hoe het misschien nog beter kan.”

Wat snappen de meeste Haarlemmers nog niet wat betreft het scheiden van afval?

Jane: “Veel mensen weten niet bij welk afval piepschuim hoort. We komen het veel vaak in de plasticbak tegen, maar het hoort toch echt in een speciale afvalbak op het Milieuplein, dan kan het worden hergebruikt. Kleine stukjes kunnen eventueel in het restafval”.

Sommige Haarlemmers denken dat afval scheiden geen zin heeft, omdat het uiteindelijk toch weer op een grote hoop komt. Wat is hiervan waar?

Jane: “Als dat waar zou zijn, zouden onze banen natuurlijk niet bestaan! Echt al het afval wordt door Spaarnelanden gescheiden bij de afvalverwerkers aangeleverd.

Ik denk dat veel mensen dat stiekem zeggen omdat ze afval scheiden nog steeds te veel gedoe vinden.”

Bas: “Of ze weten het simpelweg nog niet.

Vandaar dat ons werk nog hard nodig is!

Wij staan graag voor alle Haarlemmers klaar met hulp en advies!”

Voor meer informatie zie: www.spaarnelanden.nl.

74 HRLM ✶ 33

34 ✶ HRLM 74

REPORTAGE ✶

74 HRLM ✶ 35

n?

Iets te drukke oep! r g e d n i t e h i Goo

Unissant Grafische Groep, alle grafische disciplines onder één dak

Ons motto: Samen werken, maakt samen sterker.

Debbemeerstraat 15 - 2131 HE Hoofddorp - 085-007 4890 verkoop@unissant.nl - www.unissant.nl

Bekentenissen van een oude hond

Jos Ahlers is naas t schrijver, spreker en onde rnemer voorzitt er van COC Kennemer land.

Hoewel ik behoorlijk hard mijn best doe het anders te doen voorkomen, ben ik inmiddels behoorlijk middelbaar. Eerlijk is eerlijk.

Als je op de leeftijd komt dat je er met kleren beter uitziet dan zonder, moet je de harde waarheid onder ogen durven zien.

Mijn generatie is inmiddels ingehaald door de jeugd. Mijn toekomst is het verleden.

De wereld was lekker overzichtelijk. Met mooi dichtgetimmerde hokjes creëerden we schijnveiligheid. Iedereen die zich niet kon of wilde conformeren aan die indeling vonden we moeilijk en zeikerig.

‘Geaardheid’ was een soort marmottenrace. Je werd losgelaten in de bak en rende zo snel mogelijk naar het juiste poortje. En eenmaal binnen, mocht je er niet meer uit.

In mijn dagelijks leven word ik op verschillende manieren geconfronteerd met deze harde waarheid. Thuis, in mijn werk en als voorzitter van COC Kennemerland. Jongeren die nu opgroeien kijken fundamenteel anders naar de wereld van vandaag en soms moet ik echt hard werken om ze bij te benen. Ik ben er zelfs boeken over gaan schrijven. Kun je nagaan.

De jonge mensen van vandaag hebben geleerd dat het in werkelijkheid niet zo werkt. Alles is vloeibaar. Daarom spreken we ook niet meer over ‘geaardheid’, want dat veronderstelt onveranderlijkheid, maar over seksuele- en genderdiversiteit.

Termen waar ik, in alle eerlijkheid, tot een paar jaar geleden behoorlijk jeuk van kreeg. Inmiddels weet ik beter.

Tot nu toe heb ik altijd geleefd vanuit het idee dat ik aan de goede kant van de beschaving sta. Ik denk dat ik een groot gevoel voor rechtvaardigheid heb. Ik ben niet bang voor nuance. Ik ben ook niet bang voor feiten. Mensen kwetsen is altijd fout en beleefdheid is geen teken van zwakte.

Ik ben opgegroeid als ‘homoman’, maar voel me nu lid van de lhbti+-gemeenschap. Dat vraagt soms wat aanpassingen.

Om te voorkomen dat ik een deel van mijn publiek buitensluit, open ik mijn speeches niet meer met ‘dames en heren’, maar met ‘lieve mensen’.

Dat zelfbeeld staat inmiddels regelmatig onder druk.

Tip: als je even niet weet wat beleefd is, doe dan Mies Bouwman na.

Werkt altijd.

Vooral wanneer ik me begeef tussen de jonge leden van mijn regenbooggemeenschap voel ik dat. Dan merk ik vaak hoe houterig en lomp ik ben. Als een olifant in een regenboogkleurige porseleinkast.

Ik probeer hier wanhopig het woord ‘ouderwets’ te omzeilen, maar moet toch toegeven dat ik merk dat ik het hard werken vind mijn verleden los te laten en onderdeel te zijn van de toekomst.

Toen ik opgroeide was je hetero, homo, lesbisch of biseksueel.

Al namen we die laatste groep toen nog niet helemaal serieus.

Deze oude hond probeert dus weldegelijk nieuwe trucjes te leren, maar, lieve mensen, wat is het soms moeilijk. En wat blunder ik nog vaak. Tegelijkertijd weet ik dat de keuze heel simpel is: haak aan of haak af.

Voorlopig haak ik nog even aan. De toekomst is uiteindelijk toch aanlokkelijker dan het verleden. En met een beetje hulp van jongeren kom ik er wel.

74 HRLM ✶ 37

Fotografie: Linda Llambias.

Jos

“De Bibliotheek. Dat is rust, ruimte en focus.”

Jordi (25 jaar) en Lauren (24 jaar) zijn erg blij dat de bieb weer open is. Ze wonen samen op een kleine ruimte in Haarlem en zitten allebei in de afrondende fase van hun studie.

Interview & fotografie: Rogier Reker

Het was best even afzien toen de Bibliotheek gesloten was.

Maar dat is gelukkig achter de rug. De rust, ruimte en focus; het is hier een verademing!

Zo kan Jordi zijn master Real Estate snel afronden en Lauren haar master Marketing halen. Fijn dat jullie er weer zijn. En heel veel succes met jullie studie en toekomstig werk! #gastenvandebieb #mijnbibliotheek

Haarlemse muren als canvas voor prikkelende teksten van schrijvers uit de stad.

Dode én levende...

‘De literaire achtergrond die Haarlem heeft, daar weten veel te weinig mensen wat vanaf’ Haarlem bloemenstad. Bloemen. Hm. Een mooi imago, maar wel wat karig voor een stad die heel wat schrijvers heeft grootgebracht en waar de boekdrukkunst zo ongeveer is uitgevonden. Die literaire geschiedenis, daar mag best eens wat meer mee gepronkt worden, vinden Bas Kamps, Karlijn Waterman en Jean-Paul Mombers. Het Haarlemse trio bedacht er wat voor.

Muren her en der in de stad gebruiken als canvas door ze in prachtletters te beschilderen met citaten van grote Haarlemse schrijvers: Haarlemse Muren.

Ze staan buiten, met z’n drietjes. Pal voor de Burger King bij Haarlem station. Het is het beginpunt van de literaire wandeling die ons (het drietal, de fotograaf en mij) te wachten staat. “Kijk”, zegt Bas Kamps. Zijn vinger wijst naar een wit stukje in een van de stenen op de buitenmuur. “Een fossiel. Een schelpje dat waarschijnlijk stamt uit het Krijt. Misschien wel honderd miljoen jaar oud. Prachtig toch? Vaak als je goed naar muren kijkt, tref je allerlei moois.” Laat dat nou net zijn waar we het vandaag over gaan hebben. Muren. Haarlemse muren. Mooie Haarlemse muren.

VANUIT ANTWERPEN OVERGEWAAID Het idee ontstond zo’n twee jaar terug toen Bas Kamps in Antwerpen was. Hij zag er de literaire muren, beschilderd met quotes van Willem Elsschot. Het aanzicht verwonderde hem.

Dit moeten we ook in mijn stad hebben, bedacht hij. Leuk idee, maar een idee komt niet ver als je zomaar een eenling bent die wat wil, wist Bas als zijnde een gewone Haarlemse burger.

40 ✶ HRLM 74

REPORTAGE ✶

› 74 HRLM ✶ 41

Dus zocht hij contact met stichting Literair Haarlem. Karlijn Waterman, bestuurslid van die club, stak haar vinger op toen tijdens een vergadering Bas’ idee voor literaire muren in de stad opgegooid werd: “Ik wil dit doen”, sprak ze. En zo werd zomaar een bedenksel iets wat echt uitgevoerd zou worden.

Karlijn schakelde op haar beurt weer grafisch vormgever en letterontwerper Jean-Paul Mombers in. Jean-Paul is gespecialiseerd in letters, logo’s en grafische vormgeving.

Op muren had hij nog nooit iets gemaakt, maar desalniettemin was hij wel voor het project te porren. Niet per se omdat hij nou zoveel met literatuur heeft, wel omdat hiermee óók de Haarlemse drukkunst en letterkunst in de etalage gezet kon worden.

De traditie van Laurens Janszoon Coster (lees: ‘Lautje’, beschouwd als de uitvinder van de boekdrukkunst) in ere houden.

En van drukkerij Joh Enschedé, waar niet alleen boeken, dagbladen, postzegels en geld werden gedrukt werden, maar waar ook letters werden ontworpen. Dus om de

42 ✶ HRLM 74

druktraditie in stand te houden, zei ook Jean-Paul ‘Ja’. En zo was het gouden trio compleet.

Er was de aanjager (Bas), de organisator (Karlijn) en de praktisch uitvoerder (Jean-Paul).

MEN GAAT OP REIS OM THUIS TE KOMEN Terug naar de literaire wandeling. Van de voorkant van het station loopt het drietal naar de achterkant: het Kennemerplein. Op de grijze stalen muur waarachter de fietsenstalling schuilgaat, staat met grote zwarte letters geschilderd ‘Men gaat op reis om thuis te komen’.

Een citaat van de Haarlemse schrijver Godfried Bomans (2 maart 1913 - 22 december 1971), dit jaar vijftig jaar dood. Op de muur ernaast, niet ver van de grote stationsklok staat een even groot tweede citaat van zijn hand: ’Ook deze tijd zal ooit de goede oude tijd worden.’

“We kiezen de teksten niet zomaar uit’’, zegt Karlijn Waterman. “Ze moeten aan het denken zetten, voor iedereen begrijpelijk zijn en passen bij de plaats waar ze staan. De link ‘reizen’ is bij het station natuurlijk snel gemaakt. Daarbij leidt de autoweg die hiervoor ligt (N200) van en naar het strand. Echt een doorreisweg, waar veel niet-Haarlemmers rijden. We hopen dat die reizende automobilisten hier voor het stoplicht staan, de tekst zien, en denken: goh, ja.”

Bas Kamps gaat verder: “De goede-oude-tijd-quote hangt ook niet voor niets naast de grote klok natuurlijk. Iedereen vult de betekenis ervan op een eigen manier in. Ik denk bij deze aan de coronatijd. Want we kunnen het ons nu misschien niet voorstellen, maar ik geloof dat sommige mensen ooit echt op de lockdown zullen terugkijken als ‘die goede oude tijd’.

Deze crisis was voor hen vervreemdend, maar ook mooi en intiem.”

NET ALS MINISTECK Letterontwerper Jean-Paul trekt ondertussen wat opgevouwen schetsen uit z’n turquoise

REPORTAGE ✶

Kitsch Kitchen-schoudertas. “Vier dagen heeft het ons gekost ze erop te schilderen”, zegt hij omhoogkijkend naar zijn eigen letter- en schilderwerk.

“We begonnen met Hemelvaartsdag. Kijk”, hij laat zijn vinger over de stalen muur glijden, waarvan de structuur wat weg heeft van een honingraat. “Het is geen egale wand, maar het zijn allemaal kleine vakjes. ‘Net Ministeck’, zei mijn vrouw. Weet je wel, dat speelgoed.

Ik vond het een geniale opmerking. Zo ben ik aan de slag gegaan. Als met Ministeck. Ik heb de stalen vakjes in Photoshop op gelijke grootte nagemaakt en door ze in te kleuren heb ik een lettertype ontworpen, van A-Z. De Mobo heet het. Mooi hè?”

Voor een leek lijken de zwarte letters wat op het klassieke lettertype Times New Roman.

“Klopt”, vindt Jean-Paul “De basis is hetzelfde. Ook dat zijn letters met een schreef.

Uiteindelijk hebben we de tekst binnen mijn Mobo-lettertype op de vakjes van deze muren beschilderd. Met twee soorten verf en met behulp van een hoogwerker die we gelukkig gesponsord kregen.”

SPONSOREN De sponsors en samenwerkingen zijn belangrijk voor het project, want het drietal en stichting Literair Haarlem doet alles vrijwillig. Maar verf en verfmateriaal kosten geld. Dus niet alleen de hoogwerker, maar ook de rest van de benodigde spullen werden gesponsord. Door het Prins Bernhard Cultuurfonds bijvoorbeeld, maar ook verfgroothandel ProCoatings, bouwbedrijf Filippo/Hoogwerkt, het Godfried Bomans Genootschap en illustrator Eric Coolen deden een duit in het zakje. “Er is al gauw een paar honderd euro per muur nodig”, zegt Karlijn.

En daar is niet alles mee gedaan. Voor het bewerken van de muren is uiteraard ook altijd toestemming van de muureigenaar nodig. Wie of wat dat ook moge zijn. Dus zijn de

initiatiefnemers continu aan het netwerken met huiseigenaren of grote partijen als de gemeente, de Nederlandse Spoorwegen, Spaarnelanden, en de bibliotheek. Karlijn: “Ik had van tevoren niet kunnen bedenken hoeveel hierbij komt kijken. Soms voel ik me een soort salesman. Aan de ene kant heel leuk, want ik leer veel mensen kennen.

Aan de andere kant soms wat ongemakkelijk.

Eén keer belde ik spontaan bij iemand aan die een mooie muur had, met de vraag of diegene het leuk zou vinden er een tekst op te krijgen. Nog voor ik mijn verhaal af kon maken werd ik bruut afgekapt: ‘Nee hoor, meneer. Niet geïnteresseerd.’ Haha! Ik voelde me alsof ik abonnementen voor de lotto verkocht. Nu doe ik altijd eerst een briefje in de bus. Dat helpt.”

IS DIT NOU ZO BELANGRIJK Is het eigenlijk wel zo dat Haarlem een indrukwekkendere literaire traditie heeft dan andere steden? Daar hoeft Karlijn niet lang over na te denken: “Ja! Haarlem is een boekenstad.” Maar wie zijn dan die Haarlemse

74 HRLM ✶ 43

›

Tekst: Arie Gelderblom.

DIRCK VOLCKERTSZOON COORNHERT Tijdens zijn leven heeft Dirck Volckertszoon Coornhert (Amsterdam 1522 - Gouda 1590) revolutionaire politieke en religieuze veranderingen meegemaakt: de Opstand van de Nederlanden tegen de koning van Spanje en de godsdiensttwisten tussen katholieken en protestanten. Op politiek gebied stond hij ondubbelzinnig aan de kant van Willem van Oranje en de vrijheidsstrijd. Op religieus gebied koos hij niet voor één partij.

Hij veroordeelde de ontspoorde theologie en de corruptie in de katholieke kerk, maar verzette zich ook heftig tegen de dogma’s van het nieuwe geloof van zijn tijd, het calvinisme. Calvinisten predikten volgens hem een veel te somber en negatief mensbeeld en probeerden bovendien andersdenkenden uit te schakelen en het openbare bestuur naar hun hand te zetten.

De zestiende eeuw staat bekend als een tijd van hartstochtelijke theologische discussies. Coornhert doet er volop aan mee. Zijn overtuiging is dat je niet iets moet geloven uit traditie of omdat anderen dat van je verlangen. Je moet zélf je standpunt bepalen door de Bijbel te lezen en je gezonde verstand te gebruiken bij het afwegen van uiteenlopende interpretaties. Nadenken over verschillen of discussiëren over meningen is goed, want zo leer je jezelf én de waarheid kennen. Daarom schrijft hij in een brief aan een vriend: ‘Wie niet twijfelt, leert niet. Want blijvend op zijn oude plaats gaat hij niet voort, komt niet waar hij nog nooit was, en ziet niet wat hij nog nooit zag. Waaraan zou hij dan moeten twijfelen?’

Dat betekent overigens niet dat Coornhert een principiële twijfelaar was, die geen zekerheden wilde erkennen. Integendeel. Voor de Nederlandse geschiedenis is hij juist actueel gebleven door zijn gedachten over twee zekerheden waaraan hij volstrekt niet twijfelde. Allereerst het belang van de universele omgangsregel die hij als het fundament van elke filosofie en godsdienst beschouwde en als de grondslag van een goede samenleving: ‘Behandel altijd een ander zoals je zelf behandeld wenst te worden.’ Daaruit volgt een tweede regel: je mag nooit aan iemand anders jouw geloof opdringen, niet aan christenen die niet bij jouw kerk of sekte horen, en ook niet aan joden of atheïsten. Er woonden toen in onze streken geen moslims, anders had hij hen zeker genoemd. Principiële en consequente tolerantie dus. Geen gewetensdwang door een individu, een overheid of een dominante kerk of geloofsrichting. Absolute vrijheid van geloof voor iedereen.

Coornhert heeft, met onderbrekingen, heel wat jaren in Haarlem gewoond, werkte er als etser en graveur, was er mede-oprichter van een drukkerij, notaris, en secretaris van het stadsbestuur en de burgemeesters. In 1581 schoot hij de plaatselijke katholieken te hulp met een verzoekschrift aan Prins Willem, waarin garanties werden gevraagd voor een vrije uitoefening van de katholieke eredienst. Het verzoek, waarin Coornhert met kracht van argumenten pleitte voor godsdienstvrijheid en religievrede, bleef zonder resultaat. Op last van de Staten van Holland en de Haarlemse burgemeesters werd de katholieke eredienst verboden.

44 ✶ HRLM 74

schrijvers en dichters? “Nou bijvoorbeeld: Godfried Bomans, Harry Mulisch, Lodewijk van Deyssel, Jessica Durlacher, Renate Dorrestein, Nicolaas Beets (Hildebrand), Lodewijk Wiener, Geerten en Doeschka Meijsing, Louis Ferron, Lennaert Nijgh, Jan Kal, Nicolien Mizee, P.F. Thomese, Pieter Steinz en Ischa Meijer.”

Bas: “En nog veel meer. Onze eigen stadsdichters bijvoorbeeld, zoals Willemien Spook en Sylvia Hubers. Die mogen ook wel eens wat beter vereeuwigd worden.

De gemeente kiest af en toe een nieuwe, maar helpt ze verder eigenlijk weinig met een podium. Een muur voor elke nieuwe stadsdichter zou perfect zijn.”

Jean-Paul gaat verder: “En dan dus ook nog onze rijke grafische traditie: dus niet alleen de grote drukkers en uitgeverijen, maar denk ook aan iemand als Joost Swarte. Bekend van zijn stripachtige tekeningen, maar hij maakte ook letters.”

DE STINKENDE BAKENESSERGRACHT Inmiddels lopen we door naar de volgende stop in de wandeling, de Bakenessergracht.

Waar een volgend murenproject op het punt staat te beginnen. Onderweg worden her en der potentiële muren aangewezen.

“Kijk, deze zou perfect zijn.” “En deze ook.”

“En wat denk je van deze?” “Het hoeft allemaal niet zo groot te zijn, hè?”

Eenmaal bij de gracht begint Bas te vertellen: “De gemeente had in 1937 het plan om de

Bakenessergracht te dempen. Ze vonden het een stinkgracht, er zwommen ratten in en daarbij was er veel werkloosheid. Dus dit was een leuk werkverschaffingsplan. Maar toen kwam er op 8 juni 1937 een ingezonden brief in Haarlems Dagblad, een pleidooi voor het behoud van de gracht. Geschreven in prachtige volzinnen. Ondertekend door de Rijnlandse Academie. ‘Een gracht dempen als werkverschaffing is een slecht plan en het is de ratten goed recht daar te zwemmen’, was de strekking. De brief bracht zoveel teweeg dat de gracht behouden bleef. Later bleek de Rijnlandse Academie helemaal niet te bestaan, Harry Prenen en Godfried Bomans hadden het ingestuurd. Geweldig hè? Het is een prachtig voorbeeld van interactie tussen burgers, media en politiek.”

Bas vist een kopie van de vergeelde krantenpagina in kwestie uit een plastic mapje en houdt hem voor de witte muur van het woonhuis waar we stil zijn blijven staan.

“Dit moet ’t worden. We laten hem groot drukken op goed materiaal en hangen hem dan hier op. Zodat iedereen kan zien aan wie we het behoud van de Bakenessergracht – het mooiste stukje van Haarlem – te danken hebben. Aan de Rijnlandse Academie, aan Harry Prenen en Godfried Bomans.”

WIE NIET TWIJFELT, LEERT NIET We lopen verder, via de Begijnesteeg – waar we nog even stilstaan bij glas-in-loodkunst van Joost Swarte – naar de Jansstraat.

Want daar begon het, daar staat de eerste

muur. Die werd nog feestelijk ingeluid door burgervader Jos Wienen. Toepasselijk, want hij is groot fan van Dirk Volkertszoon Coornhert (1522-1590) en van diens hand is het geschilderde citaat: ’Wie niet twijfelt, leert niet’. Een tekst die in de tijd van schrijven op vrijheid van religie sloeg, maar nu ook anders geïnterpreteerd kan worden.

“Het woord twijfel heb ik expres in een ander lettertype uitgewerkt, en in het cursief, zie je? Ik heb getwijfeld.”

Dit laatste spreekt Jean-Paul nadrukkelijk en langzaam uit. “Het gebruikte lettertje is Haarlems, want het komt uit de koker van Joh. Enschedé.” De muur is wit, de letters gitzwart en sierlijk. “Een Duits lettertype, de Fette Fraktur, uit de tijd van Coornhert”, licht de artiest toe. De geschetste potloodlijntjes zijn nog zichtbaar.

Jean-Paul: “Dat doe ik expres, dan zie je dat het ambacht is. Wist je dat handgeschreven teksten beter blijven hangen dan gedrukte?”

MIDAS DEKKERS In stilstand kijkt Jean-Paul nog even naar zijn werk, de eerste muuropdracht die hij ooit deed. “Werken op een muur is fantastisch.

Het reliëf, de onvoorspelbaarheid. Kijk”, hij wijst naar bruine druipsels die onder een stukje staal over de muur lopen. “Roest.

En dan daaronder die ronde afdrukken van mensen die hier gevoetbald of dergelijke hebben. Dat vind ik nou kunst.”

Via de Wijngaardtuin steken we door naar de Smedestraat. “Wist je dat Midas Dekkers

hier geboren is?” zegt Bas dan. “Ergens in een kroeg, onder de bar.” We lopen langs Du Theatre. Eigenaar Tjerk Schreurs is er bezig spullen uit een busje de zaak in te sjouwen. “Oh! Even vragen”, zegt Bas waarna hij doelgericht het café in stapt. Een paar minuten later komt hij buiten. “Geregeld.

Hier op de buitenmuur komt een quote van Midas Dekkers.” Het salesman spelen gaat hem schijnbaar steeds gemakkelijker af.

“Nu is het de bedoeling dat het een sneeuwbaleffect krijgt”, zegt Karlijn.

“Dat mensen geïnspireerd raken, zien hoe vakkundig de teksten zijn gemaakt en zelf met ideeën komen. Er staan alweer twee projecten in de steigers: bij een muur van het Mendelcollege en aan de Zonnelaan, in het van Loghemcomplex in Tuinwijk-Zuid.

Maar alle nieuwe ideeën voor teksten, muren en sponsoren zijn welkom. Net als de literatuur, is dit project oneindig.” ✶

Tekst: Linda Gottmer. Fotografie: Linda Llambias.

REPORTAGE ✶

PRIJSVRAAG Wie raadt hoeveel geschilderde vakjes de twee Bomans-teksten op de stalen (Ministeck-achtige) muren op het station in totaal beslaan?

Stuur je antwoord naar: handlettering@mombers.nl.

De inzending die het dichtste bij zit wint een workshop handlettering bij Happy Handlettering Haarlem (HHH), van Jean-Paul Mombers.

74 HRLM ✶ 45

14 juli Education for Impact HBO-bachelors* in Creative Media, Business Psychology & Business Informatics.

Geslaagd voor HAVO-VWO-IB

Rian Visser is kinderboekensc hrijver en grafisch vormge ver.

Eendagsvakantie Meestal ga ik met mijn man in het voorjaar met auto en tent naar Zuid-Europa. Tijdens een rondreis schrijf ik aan een boek.Vorig jaar kon de vakantie niet doorgaan en ook dit jaar gingen we niet.

Omdat ik toch even weg wilde, besloten mijn man en ik in mei op fietsvakantie te gaan naar Zeeland. Maar de weersvoorspelling was slecht en de nachten waren koud.

Uiteindelijk werd het een eendagsvakantie naar ’t Gooi. Toen ik eerder dit jaar in Huizen een workshop ‘Maak je eigen boek’ gaf en de mooie omgeving zag, verlangde ik ernaar daar een keer te fietsen.

lezing van Roxane van Iperen. De schrijfster had in Naarden een villa gekocht met de naam ’t Hooge Nest. Bij de verbouwing ontdekte ze diverse schuilplekken en zo begon haar onderzoek naar de geschiedenis van het pand. Ze ontdekte dat de joodse zussen Janny en Lien Brilleslijper er in de Tweede Wereldoorlog één van de grootste onderduikadressen in Nederland hadden.

Vlak voor de bevrijding werden de zussen verraden en belandden ze op het laatste transport naar Auschwitz, samen met de familie Frank.

Via fietsknooppunten stippelde ik een route uit. We parkeerden in Naarden en rond 11 uur fietsten we de vesting in. Er heerste een opgewonden stemming en overal werd gesleept met tafeltjes en stoelen. Die dag mochten om 12.00 uur voor het eerst de terrassen weer open. In Huizen zagen we de terrassen daadwerkelijk opengaan en in Laren stroomde de witte wijn zowat over de stoep. Wij vonden het te druk en aten onze meegebrachte lunch op een bankje bij de hei.

Ik zocht het adres op, want ik was benieuwd of we het toevallig gepasseerd waren.

Driftweg 2, Naarden. Op de kaart zag ik dat het aan de rand van Huizen ligt. Wij waren er niet langsgefietst, maar via Google View kon ik de villa toch bekijken. Inmiddels heb ik de roman ’t Hooge Nest bijna uit. Dankzij het onderzoek en verbeeldingskracht van de schrijfster kreeg ik een inkijk in de angst van de onderduikers en de wreedheid van de oorlog. Dat is wat schrijvers doen: ze laten ons binnen in andere levens, tijden en gebieden.

Zes dagen later luisterde ik tijdens de Nationale Dodenherdenking naar een

Een ander indrukwekkend boek over de Tweede Wereldoorlog speelt zich af in

Fofografie: Esther van Heiningen.

Rian Haarlem. Ik bedoel Het Meisje met de Vlechtjes van Wilma Geldof. Freddie Oversteegen was vijftien jaar toen de oorlog uitbrak. In plaats van thuis te blijven, koos zij voor het gewapend verzet.

Het meisje behoorde tot dezelfde groep als Hanny Schaft. Wilma Geldof interviewde Freddie Oversteegen meerdere keren.

De oude dame overleed in 2018, één dag voor haar 93ste verjaardag en vlak voor het verschijnen van het boek. Wilma Geldof heeft dus nog net op tijd deze geschiedenis vastgelegd. Een ander indrukwekkend boek van haar is Elke Dag Een Druppel Gif, waarin je leest hoe een gewone jongen langzaam verandert in een NSB-jongen. In zijn later leven moet deze man met zijn NSB-verleden in het reine komen. Wilma Geldof won met dit boek in 2015 de Thea Beckmanprijs.

Op vakantie gaan is nog steeds lastig, maar dankzij schrijvers kunnen we ons altijd in andere werelden verplaatsen.

Inmiddels is ook de bibliotheek weer open.

Bekende prentenboeken van Rian zijn Nippertje en De Steen en de Tijd. Ook is ze bekend van de boekenseries Blitz! en Robotoorlog.

74 HRLM ✶ 47

‘In de stad is de natuur heel erg gevarieerd’

48 ✶ HRLM 74

Bioloog Yorick Coolen Yorick Coolen is een Haarlemse bioloog. Hij schrijft en tekent veel over de natuur. Zijn bedrijf, Yorick Coolen Producties, vervaardigt onder meer kalenders, kleurboeken, posters en spellen.

Hoe valt zijn liefde voor de natuur te omschrijven?

Wilde je van jongs af aan al bioloog worden? “Nou, nee! Ik wist heel lang niet wat ik wilde worden.

Wel vond ik al als kleine jongen planten interessant, ik wilde er alles over weten. Die interesse zit wel in de genen. Mijn opa’s waren altijd heel veel in de tuin bezig en het huis van mijn oma stond en staat ook altijd propvol met planten. De liefde voor planten kwam weer om de hoek kijken toen ik voor mijn studiekeuze stond. Het werd dus biologie!”

En was het een leuke studie? “In het begin was het eigenlijk heel saai. Ik moest veel leren over moleculaire biologie en biomedische biologie. Ik kwam er al snel achter dat dat niets voor mij is. Ik wil niet in een laboratorium werken, maar lekker in de natuur tussen de planten en dieren staan.”

Waar ben je als bioloog op dit moment mee bezig? “Ik ben altijd met meerdere dingen tegelijk bezig, mezelf focussen op één specifiek ding heb ik nooit gekund. Ik geef nu biologielessen op een middelbare school en ik maak allerlei producten die te maken hebben met mijn liefde voor de natuur, zoals boeken, illustraties en spellen. Maar het liefste schrijf en teken ik.”

Samen met je vader, de illustrator Eric Coolen, heb je onlangs een mooi natuurboek gemaakt over Haarlem. Hoe is dat zo gekomen? “Met mijn vader verzorgde ik een tijdje rubrieken over de natuur in Haarlem in de stadsglossy. Op basis van die stukjes raakte een uitgeverij enthousiast om met ons een boek te maken. Vorig jaar mei is dat boek verschenen: Natuurlijk Haarlem. In 24 verhalen verken ik de natuurlijke kant van Haarlem. Samen met ruim 60 illustraties door mijn vader en van mijzelf. We zijn nu bezig met eenzelfde soort boek voor Alkmaar. Ik besef me dat het helpt dat mijn vader een bekend illustrator is.

Hij heeft veel contacten in de uitgeverijwereld. Maar het is voor mij ook hard werken. Als ik ergens aan begin, ga ik er helemaal voor!”

Wat vind je het leukste van alles wat je in de natuur kunt bestuderen? “Dat wisselt per periode.

Planten fascineren me dus al van jongs af aan, maar de laatste tijd verdiep ik me steeds meer in vogels, vleermuizen en schimmels.”

Schimmels…? Wat is daar nou leuk aan? “Schimmels zijn heel erg belangrijk in de natuur en daardoor vind ik ze super interessant! Zo werken bomen met schimmels samen om genoeg voedingsstoffen binnen te krijgen. Dat is ook een reden waarom het lastig is om bomen in de stad te planten. Ze moeten in contact staan met genoeg schimmels en samen kunnen werken met een netwerk van andere bomen in de buurt. De beperkte groene ruimte in een stad maakt het voor een boom dus best moeilijk.”

En wat vind je leuk aan de vogels en vleermuizen? “Eerlijk gezegd vond ik vogels altijd een beetje suf.

Vooral de vogelaars dan. Een hele dag in het veld zitten met een verrekijker, tja… Maar toen ik begon te schrijven over de natuur in Haarlem, kwam ik erachter dat er ontzettend veel vogels in de stad te vinden zijn. Stadvogels zijn meestal niet zo bang en daardoor zie je ze overal en op een vrij makkelijke manier.

Dat maakt ze ontzettend leuk om te bestuderen. Mijn interesse in de vleermuis is pas net aangewakkerd.

Een paar weken geleden ging ik met een groep biologen op onderzoek uit in Schagen. Met een bat-detector ga je dan op pad om te kijken waar vleermuizen zich bevinden en hoeveel het er dan zijn. Zo’n detector vangt een bepaald communicatiegeluid van de vleermuis op dat wij mensen niet kunnen horen. Het een soort tikkend geluid. Ook al lijken ze eng, vleermuizen zijn best handig voor de mens. Denk maar eens aan de hoeveelheid muggen die zo’n dier per nacht opvreet…”

Terug naar Haarlem. In welke stukken natuur ben je hier te vinden? “Vooral in de stadsparken. Dat is ook niet zo gek, want ik ben eigenlijk een echt stadsmens. In de stad is de natuur heel erg gevarieerd en levendig, er gebeurt veel. Maar als natuurliefhebber ben ik natuurlijk ook te vinden in de omringende bossen en duinen van de stad: heerlijk!”

Leuke dingen van het leven Hier ben ik het liefst Thuis, in het museum of in een botanische tuin Hier word ik blij van Boeken kopen Ik begin de dag met Theezetten Kan niet leven zonder Een huis vol planten!

Dit ontbreekt nooit in mijn koelkast Hüttenkäse en spinazie Hier kun je me ’s nachts voor wakker maken Een stedentrip Op mijn nachtkastje ligt altijd Een boek en mijn telefoon Als ik een dag iemand anders mocht zijn, was dat Mary Berry

Voor alle informatie over Yorick zie www.yorickcoolen.nl.

74 HRLM ✶ 49

Tekst: Joost Dobbe. Fotografie: Linda Llambias.

Liefde voor de Natuur

INTERVIEW ✶

Relatiebureau DTNG Matchmakers in de Liefde

‘Liefde is onze passie’ 50 ✶ HRLM 74

Je hebt een druk leven met werk en kinderen en je bezoekt niet meer wekelijks de kroeg. Een nieuwe liefde vinden is dan niet eenvoudig. Veel singles vinden het gênant om hulp te vragen en willen op eigen kracht de ware ontmoeten. Maar volgens oprichter van DTNG. Lotte Ditzel is relatiebemiddeling de toekomst. “Het is een hele makkelijke manier om iemand te treffen, je besteedt het zoeken uit.”

INTERVIEW ✶

‘Liefde is een aanvulling in je leven en geen invulling’ HOE GAAN JULLIE TE WERK? Lotte: “De klant geeft criteria en wij maken een voorselectie. We plannen een date in en evalueren die met beide partijen. We geven geen garantie dat de vonk overslaat, wel garanderen we een eerste date binnen zes weken. Het slagingspercentage ligt hoog bij ons, maar is volledig afhankelijk van het feit of iemand écht open staat. Veel singles denken alleen maar in wensenlijstjes, dat maakt het

‘Sta open voor de liefde, wees niet te kritisch’

Lotte: “Het type klant dat bij ons staat ingeschreven is tussen de 27 en 83 jaar oud. Het zijn vaak mensen die gestudeerd hebben met een prima baan of eigen bedrijf, die van reizen en een goed glas wijn houden.

Eigenlijk hebben ze alles voor elkaar, maar missen alleen nog een maatje. Ik heb gekozen voor een bepaalde doelgroep omdat je daarbinnen makkelijker kunt matchen.

Als mensen in de kern op elkaar lijken, dan zie je vaak dat zo’n relatie ook beklijft.

Het is fijn een bepaalde niche te hebben waarbinnen je werkt. Niet kiezen is verliezen, je kunt niet iedereen bedienen.”

voor ons moeilijk. Wij proberen onze cliënten vanuit het hart en niet vanuit het hoofd te laten kijken naar een potentiële nieuwe liefde.

Ga de verbinding aan en keur iemand niet meteen af op zijn of haar schoenen. We vragen ze ook goed naar zichzelf te kijken, hoe kom je over? We begeleiden ze echt.”

De Haarlemse Carolien Oor werkt sinds een jaar bij DTNG. als matchmaker en merkt dat het steeds meer geaccepteerd wordt, om ingeschreven te staan bij een relatiebureau die een partner voor je zoekt.

“Als je een droomhuis zoekt haal je daar een makelaar bij. Hoe fijn is het als je bij het vinden van je droompartner ook de hulp van een expert kunt inschakelen.”

Lotte: “Het is het leukste en tegelijkertijd het moeilijkste werk wat ik ooit heb gedaan.

Sommige mensen luisteren maar half naar advies, als de match dan tegenvalt ligt de schuld bij ons.” Carolien: “Het werk is intensief, we hebben te maken met een mondige doelgroep. Het lukt ons steeds beter om gelijk te ontdekken wat iemands motivatie is om zich aan te melden. Als wij

het gevoel hebben dat een single de lat veel te hoog legt, dan zeggen we dat het beter is de samenwerking niet aan te gaan.”

WAAR STAAT DTNG. VOOR? Lotte: “We zijn integer, daadkrachtig en kijken kritisch. De privacy van onze klanten vinden we erg belangrijk. We houden van doorpakken, gaan gelijk aan de slag en onderhouden op zeer geregelde basis contact met de singles. We gaan kritisch voor ze op zoek, maar kijken ook kritisch naar de houding van de klant. We stellen niet zomaar iemand voor, daar hebben we over nagedacht en laten ons niet snel uit het veld slaan.”

JULLIE DELEN DE PASSIE VOOR LIEFDE, STAAT OP DE SITE. Lotte: “Liefde op het eerste gezicht komt weinig voor. Gevoel groeit naarmate je iemand beter leert kennen, neem de tijd en geef het een kans. Carolien: “Als je ouder bent weet je beter wat je wilt, dat maakt je kritischer, maar je herkent ook wat goed is.”

Lotte: “Liefde is het allerbelangrijkste in het leven, liefde verbindt. Het is onze passie en dat breng ik graag over.”

MEER INFORMATIE Relatiebureau DTNG www.dtng.nl

74 HRLM ✶ 51

Tekst: Meta van der Meijden. Fotografie: Linda Llambias.

Vijf jaar geleden werd Lotte zelf vrijgezel en ontdekte dat de meeste dating apps erg oppervlakkig zijn. De singles die ze daar trof wilden geen serieuze relatie, maar vooral seks.

Ze startte haar eigen relatiebureau DTNG. voor singles in Amsterdam, met name voor vrouwen met een kinderwens. Geen oubollig bureau, maar hippe matchmaking. Inmiddels bemiddelt DTNG. door heel Nederland voor ontwikkelde en ondernemende vrouwen én mannen.

STIENS

OPTIEK

sinds 1930

Inspirerend vergaderen en werken

• Het Seinwezen: duurzaam verbouwd industrieel erfgoed.

• Voor ruime flex-werkplekken en bijzondere vergaderzalen.

• Ongedwongen zakelijkheid dichtbij Haarlem CS. • Broedplaats van sociale innovatie in de buurt.

Foto: Hans Peter Föllmi

Geef uw ogen de precisie die ze verdienen 95% van de mensen zijn gevoeliger dan de huidige standaard in oogmeting AVA is ontwikkeld om iedere brildrager de meeste geavanceerde kijkbeleving te geven.

Ontgrendel het volledige potentieel van uw ogen en geef ze de precisie die ze verdienen!

Maak een afspraak voor een preciezere oogmeting!

Gierstraat 27 | Haarlem | (023) 531 1921 www.stiensoptiek.nl

Seinwezen.nl Inspirerend erfgoed aan het spoor Kinderhuissingel 1 2013 AS Haarlem 023 5317118

Onze Boetiek Met veel passie en toewijding hebben wij onze boetiek tot een heel gezellige winkel gemaakt. Je bent altijd welkom en we geven je graag een goed advies en je kunt kiezen uit diverse kwaliteitsproducten tegen een betaalbare prijs.

Sinds 1933 willen wij het beste voor je huisdier. Wij hebben een breed assortiment met veel diversiteiten. En keer op keer willen wij je ook verrassen met unieke, vernieuwende en creatieve producten in de gehele breedte van ons assortiment.

Gierstraat 60-64

Kom gerust langs in onze boetiek (helaas mag je huisdier nog even niet naar binnen).

Tot ziens, team beasdierenboetiek.

Stadsmormels

Fotografie: Linda Llambias.

Foto’s die je ontroeren of versteld doen staan van het verborgen leven van dieren in onze stad.

74 HRLM ✶ 53

Kredietunie Kennemerland

UNIEK BIER MET EEN UNIEK KREDIET Brouwerij Proeflokaal Broer en Zus te Beverwijk is mede gefinancierd door bemiddeling van de Kredietunie Kennemerland Kredietunie Kennemerland Voor ondernemers door ondernemers www.kredietunie-kennemerland.nl

adv krediet unie.indd 1

17-03-19 20:05

De bedenkers van eigentijdse sieraden Warmoesstraat 2 | Haarlem | T 023 532 43 09 | www.sipkesedelsmeden.nl

J U L I - AU G U ST U S

HRLM’S

EXCLUSIEVE

COLLECTIE

56 ✶ HRLM 74

THEATER DE LIEFDE

DE MENSEN VAN THEATER DE LIEFDE

De spullen stapelden zich op tegen de muren van ons theater in wording. Punten van aandacht struikelden over elkaar heen op onze to-do lijsten. Hoe gingen we dit allemaal voor elkaar krijgen? Wie moest die lampen ophangen, op een ladder van minstens vijf meter hoog?

Wie was slim met geld en vergunningen? En oh ja, wie ging er eigenlijk voor zorgen dat de Jan Beuvings, de Kiki Schippers en de Erik van Muiswinkels ook daadwerkelijk in ons theater terecht zouden komen? En het liefst niet allemaal tegelijk, maar netjes om de beurt en met beleid ingeroosterd.

We zaten nog net niet zuchtend boven onze plannen, maar wat scheelde het. En toen kwamen daar binnen één week tijd zomaar drie nieuwe helden door de poort van de Liefde.

Als eerste was daar Lex van den Haak. Kwam eens even binnenlopen, want hij had in een plaatselijk krantje iets gelezen over een nieuw theater. Nog dezelfde middag waren we ‘m kwijt.

We vonden ‘m diep in een kelder, “effe kijken hoe het zit met de stroom hier”. Een dag later stond er een enorme steiger in onze zaal. Weer zagen wij geen Lex. “Had je niet gedacht, hè?” klonk het van boven. Lex werkte vroeger bij een bedrijf dat deed in theaterlicht. Maar (zo kunnen wij nu met zekerheid vaststellen), zelf is hij bij lange niet uitgedoofd. Alles wat hangt, licht geeft en ergens aan vastgeschroefd zit, is het gevolg van zijn inzet en dat van zijn al even enthousiaste broer Frank. Onbetaalbaar!

Brengt ons op de centen. Wie had ooit gedacht dat de eerste penningmeester die zich aandiende meteen een daalder waard bleek? Na een zoomgesprek met de doorgewinterde Rolf van der Horst haalden we opgelucht adem. We wisten: wij kunnen nog zoveel lawaai maken, ons mee laten sleuren door emoties van diverse pluimage, maar deze cultuurliefhebber met z’n jarenlange staat van dienst als financiële man bij het Werktheater blijft stoïcijns kijken naar de feiten en de cijfers.

En dan Annemarie Waterhout. We kenden haar alle drie eigenlijk al, wat niet zo gek is, want Annemarie kent iedereen en vice versa. Zij blijkt helemaal de juiste vrouw op de juiste plek. Met veel energie en plezier begon ze er in het wilde weg op los te programmeren.

Alle impresariaten, managers en artiesten uit haar balboekje kregen een Liefdesbrief annex uitnodiging ter kennismaking. Dat het klikte, blijkt uit een kleine greep van de namen die ons publiek de komende maanden in vuur en vlam komen zetten: Jan Beuving, Lotte Velvet, Jan Rot, Dorine Wiersma, Kiki Schippers, Erik van Muiswinkel, Daniëlle Schel, Marjolein Meijers, Theo Maassen. Wij zijn nu al verliefd.

Voor het complete programma: www.theaterdeliefde.nl Tot gauw!

Gerrie Hondius, Simone Lensink en Mylou Frencken.

En onthoud: alleen de Liefde houdt ons levend.

Tekeningen: Gerrie Hondius.

Als ons iets duidelijk is geworden, deze maanden, dan is het wel dat je er met een aantrekkelijk gebouw alleen niet bent. Het was er allemaal al: podium, zaal, een soort van bar, gordijnen van het type haal-het-doek-maar-op. In no time stond er een vleugel en een geluidstafel, kregen we doeken en lampen, een beamer, serviesgoed.

74 64 HRLM ✶ 57

MUSEUMHUIS BARNAART

58 ✶ HRLM 74

EEN GRACHTENHUIS MET KEIZERLIJKE ALLURE Deze zomer opent een van de mooiste Nederlandse stadshuizen haar deuren: Museumhuis Barnaart aan de Nieuwe Gracht in Haarlem. Dit Haarlemse stadspaleis werd als een Gesamtkunstwerk gebouwd tussen 1803 en 1808 door Abraham van der Hart in opdracht van de steenrijke Philip Barnaart. Je moet een hoge bordestrap op, maar dan ben je ook ergens: de mooiste en vroegste empire-stijlkamers van Nederland zijn hier te bewonderen.

De familie van Philip Barnaart had goed geld gemaakt in de textielhandel. Hierdoor was Philip, door de nalatenschap van zijn grootmoeder, vanaf zijn elfde een van de rijkste Haarlemmers, misschien wel de rijkste. Maar de textielhandel ging hij niet in; daar zat al geruime tijd de klad in. Philip koos voor iets heel anders: een carrière in het militaire en ambtelijke apparaat. En dáár had hij een groot huis voor nodig met spraakmakende ontvangstkamers. Voor de zekerheid zette hij nog een troef in, hij trouwde in 1804 een deftig meisje uit een heus regentengeslacht: Elisabeth Teding van Berkhout. En zijn opzet slaagde: amper dertig jaar oud was hij zowel kolonel van de schutterij als burgemeester van Haarlem!

Fotografie: Arjan Bronkhorst.

EEN ON-NEDERLANDS STADSPALEIS Als je de hoge bordestrap van het stadhuis op bent geklommen, stap je binnen in de beroemde ontvangstkamers bij Philip en Elisabeth Barnaart. De gouden salon spant hierbij de kroon: het is allemaal goud wat er blinkt! Alleen al het verguldwerk in deze kamer kostte toen bijna 19.000 gulden.

Terwijl het hele huis al klaar was, moest er nog drie jaar aan deze kamer worden doorgewerkt. Maar het effect was er ook naar en nog steeds! De kamer heeft een keizerlijke allure. Behalve het meubilair zijn – het is amper te geloven – ook de wandbespanningen en gordijnen in de Gouden Salon nog uit de tijd van Philip en Elisabeth, dus ruim 200 jaar oud! Het meubilair is recentelijk gerestaureerd en van nieuwe bekleding voorzien. Het spetterende paars is gebaseerd op de kleur van de oude stoffering.

JE KOMT OGEN TE KORT Behalve die indrukwekkende ontvangstkamers is er in Huis Barnaart natuurlijk veel meer te zien. Er is bijvoorbeeld nog het domein van het personeel. Philip en Elisabeth (en later zijn tweede vrouw Maria) hadden een inwonende staf van acht man. Dat is voor Nederland heel erg veel. Via ‘geheime’ gangen en trappen konden de knechten en de meiden snel en geruisloos door het huis bewegen. Het is echt een Huis met een deel vóór en een deel achter de schermen. En dan waren er nog twaalf(!) kinderen die door het huis renden, aan wie zeker ook aandacht werd besteed. Kom snel kijken, want in dit Haarlemse grachtenhuis kom je ogen te kort!

EMPIRE OP ZIJN MOOIST MUSEUMHUIS BARNAART OPENT OP 10 JULI NIEUWE GRACHT 7

74 64 HRLM ✶ 59

60 ✶ HRLM 74

MUSEUM HAARLEM Deze pagina is mede mogelijk gemaakt door HRLM Ambassadeurs.

STRIPS UIT ROOMSE TIJDEN Een priester komt een nieuwe drukpers zegenen. Een andere controleert of de dameshals in een advertentie niet te laag is uitgesneden. Het is heel gewoon in de jaren vijftig bij De Spaarnestad, dan een van de grootste katholieke uitgeverijen van tijdschriften. Museum Haarlem toont wat katholieken en strips met elkaar te maken hebben en hoe de illustratoren – veelal in vaste dienst – daarmee omgingen.

Twee grote gebouwen, verbonden door een luchtbrug, markeren medio vorige eeuw de Nassaulaan. In het rechter, het ‘Libellehuis’, zitten de redacties en administratie. Het linker, met een torentje, is de drukkerij. Het torentje is het domein van de tekenaars. Frans Piët, Bert Bus, Nico van Dam, Jacques Bouwman, Harry Balm, Ben Bulters en anderen werken daar aan illustraties en strips voor onder meer de Beatrijs, Libelle, Katholieke Illustratie, Panorama, Sjors, Okki en Taptoe.

Zij zijn de namen achter strips als Sjors van de Rebellenclub, Olaf Noord, Archie, De droom van Daro de durfal, Pier Paniek en Suzie Rebel, en achter talloze illustraties bij verhalen in de tijdschriften. Hun aanvangssalaris in 1947 was 51 gulden per week. Hun werktijden: van half negen tot zes, op zaterdag tot half een. Veertien dagen vakantie plus de katholieke feestdagen.

Andere namen van tekenaars voor de Spaarnestadbladen zijn onder anderen Carol Voges, Boy ten Hove, Theo Funke Küpper, Piet Broos, Henk Rotgans, Hans Ducro en Frans Lammers.

Een van de vele covers die Nico van Dam maakte voor Panorama.

Tekst: Martha van Buuren.

Katholieken en strips, het is een vruchtbare combinatie. Veel jeugdbladen, zoals Okki en Taptoe, hebben voorlopers die dateren van rond 1900. Ze worden gevuld met stichtelijke verhalen, spelletjes en tekeningen. Priesters komen nu en dan de inhoud inspecteren. De samenleving is nog sterk verzuild.

Ook katholicisme en racisme gaan lange tijd heel goed samen; de witte kijk op zwarte mensen speelt een grote rol in kinderboeken en strips. Mede dankzij de missionarissen die door de katholieke kerk naar Afrika zijn uitgezonden om ‘heidense wilden’ te bekeren. Zo doet ‘het negertje’, met dikke lippen, oorringen en gebrekkig sprekend, zijn intrede in de strip.

Zie Sjimmie, het vriendje van Sjors, jarenlang op die manier getekend door Frans Piët.

Pas in de jaren zeventig, wanneer er een eind komt aan de verzuiling, raken de Spaarnestadbladen hun katholieke signatuur kwijt. De Spaarnestad is dan al gefuseerd met De Geïllustreerde Pers, uitgever van o.a. Margriet, Revue, Pep en Donald Duck, waaruit de VNU is ontstaan. In diezelfde periode wordt de Nassaulaan verruild voor Schalkwijk. Nog vele fusies en overnames zullen volgen, onder meer in 2001 door het Finse Sanoma.

Het ‘Libellehuis’ krijgt na de verhuizing een woonbestemming.

Het drukkerijcomplex, met het torentje van de tekenaars, wordt gesloopt.

En Sjimmie is, dankzij de opvolgers van Frans Piët, een gewoon Surinaams jongetje geworden.

Sjors van de Rebellenclub.

STUDIO SPAARNESTAD, STRIPS MET EEN LOONSTROOKJE

Nu te zien: tot oktober Waar: Museum Haarlem Meer info: www.museumhaarlem.nl

De tekenkamer in 1964.V.l.n.r. Nico van Dam, Bert Bus› en Ben Bulters.

74 64 HRLM ✶ 61

Ann Patricia, Charles, Therese en Bete in the house Deze editie van de HRLM kreeg de slogan ‘naar buiten’ mee.

Terecht! De corona-maatregelen versoepelen en we mogen weer meer gezamenlijke activiteiten uitvoeren. Maar voor wie aan zijn eigen ‘kijkhonger’ wil voldoen, is de leus ‘Naar binnen’ – in het museum, theater of de concertzaal – nog toepasselijker!

Eigen huis uit, museum in. En kijken maar!

Fotografie: Jacqueline Haas. Kunstwerk: Frans Hals Museum.

Binnen in het Frans Hals Museum is er vanaf 25 juni veel te zien waaraan de nieuwsgierige zijn of haar kijkhonger kan stillen. In de nieuwe tentoonstelling Who Is She? Portretten Vertellen in locatie Hal, wordt de collectie modern en hedendaags met nieuwe ogen bekeken met uitgesproken aandacht voor de rol van de vrouw.

Onze gids daarbij is kunstenaar en cultureel activist Patricia Kaersenhout (Den Helder, 1966). Haar imposante werk Guess Who’s Coming To Dinner Too? vormt het middelpunt van de tentoonstelling. Met deze installatie, bestaande uit een rijk gedekte eettafel vol glaswerk en geborduurde lopers, zet Kaersenhout vrouwen op een voetstuk.

Ze focust op vrouwen van kleur wiens levens en daden in de Europese en Amerikaanse geschiedenisboeken onderbelicht bleven en geeft hen letterlijk een plaats aan tafel, de tafel van de macht.

Ann Demeester, geboren in Brugge (1975), studeerde Germaanse taal- en letterkunde, werkte voor de kranten De Morgen en De Financieel-Economische Tijd en was vanaf 2006 tot 2014 directeur van het Amsterdamse kunstencentrum de Appel.

Sinds 1 februari 2014 is ze directeur van het Frans Hals Museum en sinds 2020 ook Bijzonder Hoogleraar Kunst en Cultuur aan de Radboud Universiteit Nijmegen.

62 ✶ HRLM 74

De installatie – een soort laatste avondmaal of feestelijke dodenmaaltijd – wordt in de tentoonstelling omringd door bijzondere portretten van en door vrouwen uit de periode 1820 tot nu uit de collectie van het museum. Waarom die focus op vrouwen? zul je je misschien afvragen.

Onze collega’s van See All This – het magazine dat wordt gerund door de Haarlemse redacteur Nicole Ex – wees er afgelopen jaar al met nadruk op: in de (kunst)geschiedenis spelen vrouwen vaak een bijrol.

Ze figureren prominent als model of als muze, maar veel minder vaak als maker of als middelpunt. De tentoonstelling in Hal kent een keur aan portretten van vrouwen en door vrouwen. De installatie van Kaersenhout vestigt onze aandacht op de verworvenheden van vrouwen van kleur die een verschil hebben gemaakt, veel van de portretten in de vaste collectie van het museum laten daarentegen witte dames zien van wie we niet altijd zeker weten wie ze zijn, wat ze hebben gedaan en wat er achter hun beeltenis schuilt.

Charles Howard Hodges, Portret van Wilhelmina Jacoba van Pembroek, 1820, olieverf op doek, collectie Frans Hals Museum

Ze zijn allemaal even spannend, maar twee daarvan breng ik hier graag alvast op papier onder de aandacht.

In het campagnebeeld schittert een krachtige foto van kunstenaar Patricia Kaersenhout in combinatie met een deel van een geschilderd portret van de schitterende uitgedoste Wilhelmina Jacoba van Pembroek. Over Wilhelmina (1786-1857) is niet veel bekend.

Haar man, Paulus Roelof Cantzlaar (17711831), was de eerste gouverneur-generaal van Nederlands West-Indië in Paramaribo, na eerdere functies op Sint Maarten, Saba en Curaçao te hebben gehad. De herkomst van de vertoonde rijkdom is zo deels direct te herleiden naar deze voormalige koloniale gebieden waar Nederland de dienst uitmaakte, vaak met harde hand.

Niet alleen via het blinkend goud, de glanzende stoffen en schitterende stenen laat het portret veel rijkdom zien. De welgesteldheid van de geportretteerde blijkt ook uit de keuze voor de schilder, Charles Howard Hodges. Tegenwoordig nauwelijks bekend, maar in de 18de eeuw een zeer veelgevraagde societyschilder.

In de tentoonstelling figureert echter

ook een portret, een eeuw ‘jonger’ dan de beeltenis die Hodges van de jonge Wilhelmina schilderde, dat in vele opzichten een tegenpool vormt. Stilistisch gezien is er verwantschap: veel zogenaamde ‘pomp en glory’. Beide dames zijn schitterend gekleed en kijken ons rechtstreeks aan, duidelijk trots op eigen positie en voorkomen. Het portret van de Pruisische barones Olga Wüste-von Gotsch (1848-1924) werd echter geschilderd door een vrouw. Thérèse Schwartze (1851-1918) was een van de meest gewilde portretschilders van haar tijd.

Haar portretten in olieverf en pastel waren geliefd bij de Nederlandse elite, waaronder het koningshuis. Als zeer succesvolle vrouwelijke kunstenaar in een door mannen gedomineerde kunstwereld was Schwartze een uitzondering.

Over de dame die ze in vol ornaat heeft geschilderd, is veel bekend: de aristocratische Olga was onafhankelijk, daadkrachtig en uitermate vrijgevig. Ze woonde op Landgoed Spaarnberg in Santpoort. Aan het eind van de negentiende eeuw kwam op uitnodiging van de barones keizerin Sissi van Oostenrijk hier meerdere keren logeren. Door haar

liefdadigheid en betrokkenheid bij de samenleving stond zij lokaal bekend als de ‘weldoenster van Santpoort’.

Een mooi detail: het portret is dermate kwetsbaar dat het in Hal niet kan worden getoond omwille van de klimaatschommelingen daar.

Het blijft echter geen slapende schoonheid in het depot.

Hedendaags kunstenaar Bete van Meeuwen (1994) wekt het portret weer tot leven. Ze fotografeerde het werk in zijn ‘natuurlijke omgeving’: het depot van het Frans Hals Museum, waar OIga doorgaans afgeschermd van licht en in gepaste duisternis verblijft.

De ingreep van Bete zorgt ervoor dat Therese Schwartze toch in volle glorie kan figureren in Who Is She? Portretten Vertellen en daarbij haarzelf en Olga een plaats aan de tafel geeft!

74 HRLM ✶ 63

‘Ieder jaar word ik weer door de bijen verrast’

64 ✶ HRLM 74

Imker Paul de Vocht Paul de Vocht is imker. Met veel kunde en passie houdt hij zijn bijen op een volkstuin in Schalkwijk.

Uiteraard kun je bij hem terecht voor heerlijke honing en hij maakt zelfs verschillende soorten kaarsen van bijenwas. HRLM sprak met hem tussen de bijen op zijn volkstuin.

Waar is jouw enthousiasme voor bijen ontstaan? “Mijn vader was tuinder en had daardoor een groot stuk land. Als hobby was hij imker. Hij moest van mijn moeder stoppen, want op een gegeven moment besteedde hij meer tijd aan zijn hobby dan aan het bedrijf. Het zit dus in de genen.”

Hoe ben je begonnen met het houden van bijen? “Tien jaar geleden ging ik op zoek naar een imkercursus en toen kwam ik terecht bij Imkervereniging Haarlem. Van de zeer ervaren leraar Pieter de Hond heb ik de basis geleerd: hoe krijg je honing en ga je tegelijkertijd goed met de bijen om? Na de cursus ben ik direct lid geworden van de vereniging. Die telt zo’n 60 leden, van wie circa 20 leden actief lid zijn. Op dit moment houd ik zeven bijenvolken op mijn volkstuin in Schalkwijk.”

Wat kun je bij de imkervereniging doen? “Om de zoveel tijd komen we bij elkaar voor een informatieavond, maar ook gewoon voor de gezelligheid. We voelen ons als vereniging verantwoordelijk voor het zwermen scheppen in Zuid-Kennemerland. Daarnaast willen we de oorspronkelijke Hollandse bij herintroduceren.”

Wat is zwermen scheppen? “Als een bijenkast te vol wordt, vliegt een deel van de bijenkolonie samen met de oude bijenkoningin weg. De andere groep blijft achter met een nieuwe koningin. De bijen vliegen in een zwerm op zoek naar een nieuwe plek om te settelen. Wij imkers hopen dan die zwerm te ontdekken en deze te scheppen voordat de bijen gaan settelen. Meestal zie je zo’n zwerm in een boom, maar ook bij dakpannen of bij een schoorsteen. We scheppen dan de bijen in een kieps, een soort gevlochten mand.

Als de koningin er ook bij zit, draai je de kieps voorzichtig om en stop je de bijen in een bijenkast. Op die manier heb je weer een nieuw bijenvolk.”

Hoe gaat het houden van bijen ongeveer in zijn werk? “In de winter gebeurt er niet veel. De bijen zijn er wel, maar je ziet ze amper. Ze zitten dan met z’n allen in de kast op de tros. Binnenin zo’n tros is het zo’n 35 graden. Dankzij de opgeslagen honing overleven ze de winter. Ik zit dan niet stil, want in die periode giet ik kaarsen van bijenwas. Eind februari gaat het echt beginnen! Dan zeg ik tegen mijn vrouw: ‘Ik ga naar de meiden!’ Op mijn volkstuin check ik dan in de kast hoe de bijen het doen. Pas begin juni krijg je de voorjaarshoning. Dan ga ik slingeren: ik haal de honingraten uit de kast en stop ze in een soort centrifuge. Door het draaien van de centrifuge slingert de honing uit de raat en druipt-ie eruit. De honing wordt vervolgens opgevangen in een emmer onderaan de centrifuge.”

Wat is er nou zo mooi aan het houden van bijen? “Ieder jaar word ik weer door de bijen verrast.

Als imker moet je flexibel zijn, want iedere keer is het weer anders dan je verwacht had. Soms hebben de bijen het goed gedaan, andere keren minder. En het is natuurlijk een prachtig cadeautje als je zo’n volle honingraat eruit haalt.”

Ben je naast de bijen nog meer bezig in de natuur?“Ik ben ook alert op vogels. In mijn achtertuin heb ik altijd heel veel voer hangen voor de vogels en op mijn balkon heb ik verschillende nestkastjes. Bij het verpleeghuis waar ik vrijwilliger ben heb ik ook nestkastjes en voerbakjes geplaatst. Dat is niet alleen leuk voor de vogels, maar ook voor de bewoners!”

Bijen kunnen je lelijk steken. Is het eigenlijk niet een heel gevaarlijke hobby? “Ik heb natuurlijk altijd een imkerpak aan. En waarschijnlijk ben ik al immuun geworden doordat ik bij mijn vader in de imkerstal op blote voetjes achter hem aanliep. Waarschijnlijk heb ik toen al heel wat steken opgelopen, haha.”

Waar kunnen we terecht voor jouw overheerlijke honing? “Ik heb verschillende verkooppunten.

De bekendste is misschien wel The Hive, een bijen-gerelateerd restaurantje aan de Kruisweg. Sowieso is dat een heel leuk plek om eens te bezoeken!”

Leuke dingen van het leven Hier ben ik het liefst Fietsend of wandelend door de natuur. En in het binnenland van Spanje.

Hier word ik blij van Het voorjaar met de zich ontwikkelende natuur, zoals insecten op de Budleja en de weer uitvliegende bijen. En natuurlijk mijn kleinkinderen.

Ik begin de dag altijd met Onze enthousiaste hond en mijn vrouw begroeten.

Kan niet leven zonder Mijn familie. Mijn vrouw, dochters, schoondochters en kleinkinderen!

Dit ontbreekt nooit in mijn koelkast Geitenkaas, karnemelk, witte wijn en bier.

Hier kun je me ’s nachts voor wakker maken Pasta!

Op mijn nachtkastje ligt altijd Mijn wekker! Ik sta altijd om half 8 of eerder op.

Als ik een dag iemand anders mocht zijn, was dat Een professionele percussionist.

Ik hou van het warme opzwepende geluid van conga’s en bongo’s. Ik heb in bandjes gespeeld, maar ik ben geen talent.

Voor meer informatie over de imkervereniging zie www.imkerijhaarlem.nl. Voor meer informatie over The Hive zie www.thehivecafe.nl.

74 HRLM ✶ 65

Tekst: Joost Dobbe. Fotografie: Linda Llambias.

Liefde voor de Natuur

INTERVIEW ✶

Iets te strakke zomer-outfit?

Geen probleem!

Fabulous@40

heeft de gouden tips en tricks We gaan weer naar buiten. De zomerjurken komen uit de kast. Zitten ze dit jaar toch wat krap? Niet getreurd, Fabulous@40 Haarlem heeft de goude tips en trucs voor een perfecte fit.

Fabulous@40 begeleidt jou bij het verliezen van de overtollige kilo’s op een gezonde manier, met gewoon, puur eten. Je leert net anders te eten waardoor je niet alleen afvalt maar ook op je gewenste gewicht blijft. Als kers op de taart kan je hier ook nog vet bevriezen. Voor het laatste randje vet dat je met sporten en gezonder eten niet weg krijgt. In dit artikel alvast de gouden tips voor een perfecte zomerfit. Waarschijnlijk heb je al vaker gedacht: de corona-kilo’s gaan er niet zo makkelijk af.

Ik weet waar het aan ligt en ik moet er iets aan doen. Heel menselijk. De meeste mensen wéten wel wat ze moeten doen om in shape te komen, maar het ook echt dóen is wat anders. Een gewoonte doorbreken is lastig, het is een patroon. Je bent geen slappeling als het niet lukt, een andere aanpak is de sleutel. Een gewoonte is geautomatiseerd gedrag.

VIJF GOUDEN TIPS EN JE FAVORIETE ZOMERJURK PAST WEER! 1 Maak een plan. Beschrijf je doel en hak dit doel in kleine, haalbare stukken. Beschrijf je valkuilen en verzin vooraf wat je anders gaat doen als een trigger naar de oude gewoonte zich voordoet. Besluit bijvoorbeeld om een eindje te gaan wandelen als je om 16.00 uur weer ongelooflijke trek krijgt in snacks. Als je dit 2 weken volhoudt, zul je zien dat de trek vertrekt. Misschien zelfs al eerder.

2 Bereid je goed voor. Neem een rustig moment om je eten voor de week te plannen. Haal alles in 1 keer in huis en maak bijvoorbeeld ’s avonds bakjes klaar voor de volgende dag als je ’s ochtend altijd gehaast de deur uit rent. Dan ga je vanzelf de juiste dingen eten en niet zomaar wat pakken.

3 Beloon jezelf voor een mijlpaal. Maak er toch een feestje van. Als je een goede work-out hebt gehad, haal je die extra lekkere take away-koffie voor jezelf.

4 Doe het samen of bespreek je doelen met je vrienden, partner of lifestylecoach. Dat geeft een extra stok achter de deur en zorgt voor meer plezier en gedeelde smart.

5 Houd het minstens 4 weken vol. Afvallen en fit worden kost tijd. Er is geen quick fix en meestal zijn de kilo’s er ook niet in 2 weken aangekomen. Neem de tijd en ga ook niet afzien, want dat hou je niet vol. Na ongeveer 35 dagen creëer je een nieuwe gewoonte. Een gezonde gewoonte. Je zal zien dat je na deze periode ook niet meer (zo sterk) verlangt naar de dingen waar je niet zonder dacht te kunnen. De nieuwe gewoonte is nu jouw wens. Daar wil je naartoe.

66 ✶ HRLM 74

EEN GEZONDE LEVENSSTIJL IS VOOR HET LEVEN, NIET VOOR HEEL EVEN. Wil je goede begeleiding, een stok achter de deur voor de eerste stap?

AANBIEDING Fabulous@40 heeft op dit moment een combinatieaanbieding van 4 weken afvallen met 2 cryolipolysebehandelingen, met wel 45% korting.

Interesse in deze aanbieding of een proefbehandeling met 50% korting nu voor € 50,-?

Meer informatie: Ga naar fabulousat40.nl, mail naar welkom@fabulousat40.nl of stuur een appje naar Ineke Zweers via 06-81428174

REPORTAGE ✶

VROUWEN AAN DE TOP Feminisme, emancipatie, ‘een slimme meid is op haar toekomst voorbereid’...

Je zou zo langzamerhand denken dat het vanzelfsprekend is dat vrouwen in de maatschappij dezelfde volwaardige rol spelen als mannen. Toch is in de praktijk een vrouw als baas van een groot bedrijf nog steeds bijzonder.

Hoe denken ze daar zelf over?

HRLM vroeg zes Haarlemse vrouwelijke directeuren in heel verschillende branches hoe zij hun positie ervaren.

› 74 HRLM ✶ 67

Anouk Rijnders Commercieel directeur Record Industry

“Record Industry bestaat nu 23 jaar.

In ons bedrijf persen we vinylplaten.

Sinds twee jaar nemen we ook muziek op in onze eigen studio Artone.

Van oorsprong komt Record Industry voort uit Sony Music en CBS. Momenteel is het erg druk, we hebben in de afgelopen maanden 20 mensen aangenomen. Bij elkaar werken bij ons 120 mensen, in twee diensten per dag.”

“Ik werd 21 jaar geleden aangenomen als trouble shooter. Ik kwam van de kunstacademie en werkte bij tv-producties. Bij Record Industry werd ik verliefd op vinyl, in al z’n facetten. Platen zijn producten met emotie, je werkt met mensen uit de muziekwereld en met klanten die een plaat met tranen in de ogen aanpakken.

Ik ben in het bedrijf gegroeid en kreeg alle vrijheid en vertrouwen.

Mijn werk is geen jaar hetzelfde. Ik word overal bij betrokken. Officieel ben ik commercieel directeur, maar ik heb ook twee boeken geproduceerd over vinyl, koop een drumstel voor de studio en doe de kantoorinrichting.

Ik werk als vrouw in een mannenbedrijf, lange tijd was ik de enige vrouw.

Daar heb ik geen moeite mee. Ik draag graag vrouwelijke kleding, terwijl ik mijn mannetje sta. Eigenlijk ben ik met het man/vrouw weinig bezig.’’

Wat wilde je als kind worden?

“Straaljagerpiloot. Ik heb er veel voor gedaan, maar de wiskundige kant lag me niet. Misschien komen controle, vrijheid en ruimte overeen met wat ik nu doe.”

68 ✶ HRLM 74

Ella Blommaert-Zander

REPORTAGE ✶

Directeur en eigenaar Ruud Zander Schoonmaakbedrijf

“Ruud Zander was mijn vader, hij overleed in 2013. Ik heb het schoonmaakbedrijf van hem overgenomen. Ruud was een flamboyante man met een grote snor, bekend in Haarlem. Het bedrijf is niet van naam veranderd, ook al sta ik nu als vrouw aan het roer.”

“Ruud Zander is een sociaal schoonmaakbedrijf, we werken met wat oudere mensen, het arbeidsethos ligt hoog. Het is ons streven dat schoonmakers een naam krijgen, dus niet: daar is de schoonmaker, maar daar is Frans of Jacqueline. Onze medewerkers zijn zichtbaar, ze werken alleen overdag, in een fulltime baan bij daglicht. Dat komt zowel het sociale leven van de medewerkers als het schoonmaakwerk ten goede. Schoonmaken is handwerk, innovaties zijn er nauwelijks. In de vorige eeuw de stofzuiger, nu het microvezeldoekje. Dan houdt het wel op.

De schoonmaakbranche is een mannenwereld, maar dat interesseert me niet. Soms komen er vertegenwoordigers die naar mijn man vragen en dan zeg ik: ‘Die werkt ergens anders.’ Op ons kantoor werken alleen vrouwen en dat zijn er drie.

In de schoonmaak werken mannen en vrouwen, in totaal 125 fulltime banen.’’

Wat wilde je als kind worden?

“Op de MEAO koos ik voor het verzekeringswezen, maar dat werd het niet. Mijn broer en ik gingen als kind mee als onze ouders gingen schoonmaken en dan moesten wij prullenbakken legen.

Ik ben de schoonmaakbranche ingerold, als opvolger van mijn vader.’’

› 74 HRLM ✶ 69

Jolanda de Bie Directeur ABI

“Volgend jaar viert ABI z’n eeuwfeest. Dan zijn we ook verhuisd naar ons nieuwe pand. Ik ben van de vierde generatie in ons familiebedrijf.

De oprichting was in 1922 door Antonius de Bie, vandaar de naam ABI. Toen stond er nog ‘Electro’ bij, nu dekt die vlag de lading allang niet meer.

We hebben ‘Motion & Robotics’ als ondertitel, ABI is een internationaal bedrijf.”

“Er werken zeventig mensen bij ons, mijn broer en ik zijn de directeuren. Onze technici ontwikkelen de beste aandrijf- en besturingsoplossingen. Een voorbeeld: miljoenen mensen lopen dagelijks door een aangedreven draaideur of schuifdeur, maar realiseren zich niet hoeveel techniek erachter schuilt. De aandrijvingen doen hun werk geluidloos, intelligent en betrouwbaar. Onze technieken worden toegepast in de land- en tuinbouw, in de verpakkingsindustrie, in de voedingsmiddelenindustrie, in vliegtuigen en meer. Robotica wordt bijvoorbeeld gebruikt boven lopende banden, waar wordt gesorteerd op kleur en vorm.

Het leuke van mijn werk vind ik de constante afwisseling en de diverse toepassingen van onze producten. In de techniek zijn vrouwen in de minderheid.

Ik heb het voordeel dat ik een vrouwelijke kijk kan toevoegen.’ ’ Wat wilde je als kind worden?

“Dat weet ik niet meer, ik wisselde zo’n beetje om de drie maanden.

Het was geen uitgemaakte zaak dat ik in het familiebedrijf zou gaan.

Na de middelbare school koos ik voor bedrijfskunde, een brede studie waar ik nog steeds veel aan heb.’ ’

70 ✶ HRLM 74

Lydian Zoetman

REPORTAGE ✶

Commercieel directeur Jopen

“Mijn man Michel Ordeman en ik zijn in 1994 begonnen met Jopen. Dat was omdat Haarlem in 1995 750 jaar bestond.

Haarlem was in de veertiende eeuw een bloeiende bierstad en wij wilden het bier terugbrengen. De naam Jopen is een vernoeming naar historische biervaten met een inhoud van 112 liter.

“In de loop van de tijd is Jopen de grootste onafhankelijke bierbrouwerij van Nederland geworden, onze craft bieren exporteren we naar zestien landen.

In de verschillende afdelingen van ons bedrijf werken 130 mensen. Haarlemmers kennen ons vooral van de Jopenkerk, de horecatak. Daar wordt ons bedrijf zichtbaar als stadsbrouwerij met café, restaurant en terras.

Het leukste van het werk vind ik ons team. Het zijn veelal jonge mensen die volledig achter het bedrijf staan. Ze zijn lid van de Jopenfamilie.Velen van hen blijven lang bij ons werken, we hebben al vaak een jubileum gevierd.

Michel en ik hebben onze directietaken goed verdeeld, al doen we ook veel met z’n tweeën. Bij verkoopgesprekken merkte ik dat het woord toch vooral tot Michel werd gericht. Ik heb het respect voor mijn plek als vrouw moeten afdwingen en dat is gelukt.”

Wat wilde je als kind worden?

“Mijn ouders hadden een grote dierenspeciaalzaak in Enschede. Ik ging naar Haarlem om small business te studeren, met het doel de winkel van mijn ouders over te nemen. Tijdens mijn studie ontmoette ik Michel en samen met hem gooide ik de plannen om.”

› 74 HRLM ✶ 71

Mikkel Levelt Directeur Simon Lévelt koffiebranderij en theehandel

“Lévelt is een echt familiebedrijf, ik ben de zesde generatie. De meeste Haarlemmers kennen onze winkels, in de Gierstraat en de Barteljorisstraat.

Onze koffie en thee, aan de oorsprong ingekocht in diverse landen, is gebrand, gemengd en gekeurd in de Waarderpolder. De producten verkopen we in 40 winkels in Nederland en België. Bij Simon Lévelt in de Waarderpolder werken 72 mensen.”

“Koffie en thee zijn blijmakers, ze passen bij een gezellig samenzijn.

Als ik ’s ochtends aan het werk ga neem ik meestal een Corazon, een eigen merk uit de espressomachine.

Heb ik de tijd, dan ga ik ook wel eens naar de keurkamer en zoek ik iets speciaals uit dat op een andere manier wordt gezet.

Ik ben de eerste vrouwelijke directeur in de geschiedenis van het familiebedrijf, maar verder houd ik me daar niet mee bezig. Ik doe gewoon mijn werk. Toen ik twintig jaar geleden begon was de koffie en thee-branche nog een mannenwereld, maar daar is verandering in gekomen.’’

Wat wilde je als kind worden?

“Ik wilde met kinderen werken en studeerde orthopedagogiek.

Die studie heb ik afgemaakt, met small business ernaast. Als student werkte ik in de winkels in Amsterdam en Haarlem. Uiteindelijk besloot ik om mijn vader op te volgen.

De vakken sociologie en psychologie uit mijn studie pas ik nog altijd toe in mijn werk.’’

72 ✶ HRLM 74

Nicole Broersma

REPORTAGE ✶

Kantoordirecteur Handelsbanken Haarlem

“Het leukste van het werk vind ik het relatiebankieren, van het eerste telefoontje en de persoonlijke ontmoeting tot en met een mooie transactie. Deze manier van werken is kenmerkend voor deze bank.

Particulieren, ondernemers en bedrijven kunnen bij ons terecht voor advies en maatwerk wat betreft hypotheken, vastgoedfinancieringen en vermogensbeheer. Meestal zit de klant direct met de beslisser aan tafel, want besluiten worden doorgaans op het lokale kantoor genomen.

Persoonlijk contact en een langdurige relatie staan voorop.

Ik werk als vrouw aan de top van een mannenwereld, maar daar word ik vaak door anderen op gewezen.

Zelf ben ik me daar niet zo bewust van. Dit werk past bij mij, ik heb vertrouwen in wat ik kan.’’

Wat wilde je als kind worden?

“Actrice of zangeres. Die keuze van toen heeft te maken met het werk van nu. Ik moet goed kunnen praten en contact maken met mensen, net als op een podium.’’

› 74 HRLM ✶ 73

Tekst: Paula Zuidhof. Fotografie: Linda Llambias.

“Handelsbanken is een grote bank in Zweden, die daar al 150 jaar bestaat. Sinds 2002 is deze bank ook in Nederland actief. Er zijn 28 kantoren, ons kantoor is er sinds 2015.

Het eerste kantoor in Zuid-Kennemerland heb ik zelf opgericht, dat was in Heemstede. Nu is ons kantoor gevestigd in een villa aan het Kenaupark in Haarlem.

We werken er met z’n tienen.”

1 Gezicht op de Kruispoort, 1677.

2 Gezicht op de noordelijke stadswal, kijkend naar het westen met de Pinkmolen en het Magdalenaklooster op de achtergrond, roodkrijt tekening, 1676.

Pareltjes van het Noord-Hollands Archief

Barrières slechten Sloop van de noordelijke Haarlemse stadsmuur in beeld

In de zeventiende eeuw was Haarlem, evenals alle andere Hollandse steden, omringd door een stevige stadsmuur, onderbroken door verschillende stadspoorten die toegang gaven tot de stad. Bekende namen die daaraan herinneren zijn de Kruispoort, de Janspoort, de Zijlpoort en de Grote en Kleine Houtpoorten. Omdat het stadsbestuur verwacht dat het inwonertal sterk zal gaan stijgen, besluit men in 1642 de stad aan de noordkant uit te breiden, de zogeheten Nieuwstad. Voor die uitbreiding was het noodzakelijk dat de noordelijke stadsmuur werd gesloopt. Deze muur bevond zich in die tijd ongeveer ter hoogte waar tegenwoordig de Nieuwe Gracht ligt. De sloop gebeurde omstreeks 1675. Dit verklaart de vervallen indruk van de muren.

Rond 1676 trekt de Haarlemse kunstenaar Laurens Vincent van der Vinne (1658-1729) erop uit met potlood en krijt en vereeuwigt de oude noordelijke stadsmuur en de poorten die zich daarin bevinden. Het Noord-Hollands Archief bezit achttien van deze tekeningen van Van der Vinne. In mei van dit jaar is deze collectie zelfs uitgebreid met de verwerving van een uniek blad (afb. 1).

Vier tekeningen zijn uitgevoerd in rood krijt (afb. 2) en één is met waterverf ingekleurd (afb. 3), maar vermoedelijk zijn deze kleuren later aangebracht om het blad aantrekkelijker te maken. De overige tekeningen zijn uitgevoerd in potlood met zwart krijt (afb. 4). Het is dankzij deze tekeningen dat we ons er enigszins een beeld van kunnen vormen hoe deze muren er in de zeventiende eeuw uit hebben gezien.

74 ✶ HRLM 74

REPORTAGE ✶ 3 Gezicht op de Janspoort, ca. 1676.

Tekst: Alexander de Bruin. Beeld: Noord-Hollands Archief.

4 De noordelijke stadswal in afbraak tussen de Kruispoort en de Janspoort, 1677.

74 HRLM ✶ 75

Deze bijdrage is tot stand gekomen dankzij de gemeente Haarlem.

Je vrijwillig inzetten

voor een ander voelt ontzettend goed Het coronajaar hakte er voor veel Haarlemmers behoorlijk in. Zo verloor Patrick z’n baan, stond de rijschool van Pieter maanden stil en werkte Rona aanzienlijk minder uren in de kinderopvang.

Toch zaten ze niet bij de pakken neer.

Ze grepen hun vrije tijd juist aan om anderen te helpen via vrijwilligersplatform BUUV. Met als resultaat: blije stadgenoten én blije BUUV’en.

‘Wát een energie krijg je hiervan!’

76 ✶ HRLM 74

ELKAAR ONTMOETEN: DAAR GAAT HET OM Wethouder Cultuur Marie-Thérèse Meijs: “Het afgelopen coronajaar was BUUV nog meer dé sleutel tot contact. Via allerlei laagdrempelige activiteiten ontstonden er zoveel mooie ontmoetingen. Mensen delen hun verhalen, luisteren naar elkaar en helpen elkaar.

Zonder dat het oubollig wordt, werkt het oude buurvrouw-principe nog steeds. Dat maakt BUUV zo krachtig en leuk. Een prachtige manier waarbij zowel hulpvragers en hulpaanbieders echt iets voor elkaar betekenen. Beiden worden er blij en gelukkig van. Hoe mooi is dat!”

MEER OVER BUUV Samen koken, iets leuks ondernemen, een spelletje doen, de hond uitlaten, een klus in huis of tuin. Via platform BUUV kan je het geheel belangeloos vragen of aanbieden en met elkaar in contact komen. Kijk voor de mogelijkheden eens op www.haarlem.buuv.nu.

RONA MOSTERD (32) “Door corona gingen er vijf van de zes kinderopvanglocaties dicht en werkten mijn collega’s en ik per toerbuurt. Veel minder uren dus en meer vrije tijd. Mijn oog was al eerder gevallen op de kleurige zuil met vraag- en aanbodbriefjes van BUUV in de supermarkt. Oproepjes van mensen met minimale wensen; aandoenlijk vond ik dat. Al snel had ik een online BUUVaccount en reageerde ik op oproepjes. BUUV regelde vervolgens dat mijn telefoonnummer bij de ‘vrager’ terechtkwam, zodat ik gebeld kon worden voor een afspraak. Het leukste vind ik de tuinklussen. Die doe ik regelmatig, met name voor oudere dames die dat altijd zelf met heel veel liefde deden. Helaas lukt het ze nu niet meer, maar uiteraard kijken ze wel graag vanachter het raam naar een verzorgde tuin. En zitten we eenmaal aan de koffie, dan komen er vaak nog wel andere klusjes bij zoals de vuilnis wegbrengen of een keukenrol ophangen. Kleine moeite, dat pak ik gelijk even mee. Ik maak ze hier zo blij mee, daar doe ik het voor. Mensen voelen zich weer even gehoord en gezien; kunnen hun verhaal kwijt. Ja, dat sociale aspect is misschien nog wel het allerbelangrijkste.”

Tekst: Sabina Bles, Het Woordenbureau. Fotografie: Joyce Goverde.

PATRICK GIEBELS (49) “Ineens zat ik vorig jaar voor de zomer zonder baan. Natuurlijk is dat zuur, maar gelukkig vond ik vrij snel een nieuwe uitdaging. Maar die tijd tussen beide banen wilde ik nuttig besteden. Dus na de nodige klussen thuis, werkte ik zes weken als gastheer vrijwillig op een gesloten afdeling in het Reinaldahuis. Spelletjes doen, koffie rondbrengen, dat soort dingen; fantastisch. Daar zag ik ook de zuil met oproepkaartjes van BUUV, waarop Haarlemmers hulp vragen en aanbieden. Omdat buitenwerk in coronatijd het beste was, bood ik me aan als ‘tuinman’. Lekker grasmaaien, snoeien en onkruid wieden. Een hit, want al snel deed ik drie tuinen in de week. Natuurlijk ga je eerst bij mensen langs voor een bakkie en een praatje. Er moet wel een klik zijn. Dat praatje blijft trouwens, want bij ouderen lijkt de klus zelf soms wel ondergeschikt. Toch bleef mijn motto ‘eerst het werk dan een bakkie’. Zelf geniet ik ook van die gesprekken, hoor. Dit vrijwilligerswerk is echt een aanrader, het geeft zo’n blij en dankbaar gevoel. Inmiddels zijn mijn beide dochters ook met het BUUV-virus besmet en doen ze af en toe klusjes voor anderen. Mooi om te zien!”

PIETER VAN ’T OOSTEN (38) “Ruim 13 jaar heb ik mijn rijschool en nooit eerder maakte ik mee dat alles stillag.

Normaliter werk ik zes dagen en vijf avonden. Ik viel echt in een gat. Tijdens de eerste lockdown kwamen de muren al op me af en bij de tweede in december moest ik echt iets om handen hebben. Gek werd ik van dat thuiszitten. Collega-rijschoolhouders brachten me op het idee om ouderen zonder vervoer naar vaccinatielocaties te brengen. Top idee, m’n auto stond toch stil. Mijn oproep via Facebook liep meteen storm. Ook BUUV reageerde met de vraag of ik via hen mensen ‘in nood’ wilde helpen met vervoer.

Ik was direct enthousiast. Fijn dat ik mensen in deze spannende tijd kon bijstaan en ze tijdens de rit een beetje op hun gemak kon stellen. Tijdens al die tochtjes heb ik zoveel leuke mensen ontmoet en mooie verhalen gehoord. Daar kreeg ik zelf ook energie van.

Dat je voor anderen iets kunt betekenen – hoe klein ook – voelt geweldig. Ik kreeg zelfs van een dame die ik naar de VU in Amsterdam bracht een kaartje met de boodschap dat haar vertrouwen in de mensheid weer terug was. Tja, dat doet je wel wat.”

74 HRLM ✶ 77

ben je ondernemer en je wilt vooruit met jouw bedrijf?

Je ziet en pakt kansen en bent overtuigd van de mogelijkheden. Tegelijkertijd weet je dat om te investeren geld nodig is. Of het nu gaat om de aankoop van een eigen bedrijfspand of een beleggingspand, nieuwe machines, werkkapitaal, vervoersmiddelen, enzovoorts.

Je wilt of moet het financieren met geleend geld.

Je kan hiervoor terecht bij Musse Frai en Stefan Meijer van Credion Haarlem.

Als intermediair voor zakelijke financieringen bekijken zij wat op financieringsgebied de mogelijkheden zijn, welke oplossing er het best past bij jouw bedrijf en welke financier bereid is om het geld te verstrekken.

Zij proberen je tijdens dit proces volledig te ontzorgen.

VASTGOEDFINANCIERING VOOR ONDERNEMERS Het rondkrijgen van bijvoorbeeld een vastgoedfinanciering is voor ondernemers een uitdaging. “Door de crisis was er de afgelopen jaren minder mogelijk bij de banken”, vertelt adviseur Stefan. “Vanuit Credion hebben wij dagelijks contact met verschillende vastgoedfinanciers. Hierdoor weten wij goed wat er op dit moment mogelijk is. Het financieren van vastgoed is in ieder geval vaker mogelijk dan men denkt.”

EEN PAND KOPEN VOOR ZAKELIJK GEBRUIK Ondernemers zijn vaak benieuwd hoeveel eigen inbreng nodig is bij de aankoop van een pand, vertelt adviseur Musse.

“De hoogte van de eigen inbreng is afhankelijk van het doel (eigen gebruik of belegging), maar ook het type vastgoed is bepalend. De percentages variëren van 10% tot wel 40% eigen inbreng. De ondernemer moet daarnaast aantonen dat hij de renteen aflossingsverplichtingen uit de kasstroom kan voldoen. Door de lage rentestand is het voor ondernemers die nu een pand huren, aantrekkelijk om koop te overwegen. Veelal blijven de maandlasten gelijk, waarbij de ondernemer vermogen opbouwt door de aflossingen op de lening. Belangrijk onderdeel van een vastgoedfinanciering is de taxatie van de marktwaarde. Daarbij is het essentieel dat de taxateur kennis en ervaring heeft van de sector én de regio.

Wij werken hiervoor regelmatig samen met lokale makelaars en notarissen.”

GESTAPELD FINANCIEREN Een project van de grond krijgen, kan ook door gebruik te maken van ‘gestapeld financieren’. Bij deze vorm van financieren, werken meerdere financiers samen.

Als een ondernemer een financieringsaanvraag indient bij de bank, waarvan 70 procent door de bank wordt gefinancierd, dan kan bijvoorbeeld een particuliere belegger de overige 30 procent voor zijn rekening nemen door middel van een lening. Op die manier kan de belegger meer rendement maken en is de ondernemer geholpen. Zo sla je twee vliegen in één klap!

DIVERSE PARTIJEN Credion maakt gebruik van verschillende financieringspartijen. Enerzijds zijn er natuurlijk de grootbanken, maar daarnaast is er ook een groeiend aantal alternatieve financiers. Dat doet Credion volledig onafhankelijk, in het belang van de klant.

“Hiermee biedt Credion meer mogelijkheden dan de banken”, vertelt Stefan. “De partijen waar wij mee samenwerken zijn zeer divers van aard. Het verschil tussen de grootbanken en de alternatieve financiers zit in het acceptatiebeleid en de voorwaarden.

Bij Credion zijn we dagelijks bezig om de juiste verbinding te maken tussen onze opdrachtgever (ondernemer) en de financier.

Hierdoor zijn wij volledig op de hoogte van het financieringsbeleid. Wij komen uit de bancaire wereld en weten dus als geen ander waar we het over hebben.”

Wil je weten wat jouw financiële mogelijkheden zijn op zakelijk gebied? Neem contact met ons op.

78 ✶ HRLM 74

Credion Haarlem (023) 208 40 04 Musse Frai mfrai@credion.nl | 06 14 80 62 99 Stefan Meijer smeijer@credion.nl | 06 14 81 09 95

falco Groene parels in de Haarlemse binnenstad: De Wijngaardtuin

Falco Bloemenda al is centrumman ager in Haarlem. Hij is actief in verschill en de besturen en houd t zich in zijn vrije tijd onder meer bezig met imkere n, tuinieren en duur zaamheid.

Het centrum van Haarlem staat, zoals je ongetwijfeld weet, bekend om haar fotogenieke doorkijkjes, middeleeuwse gebouwen, de grachten en natuurlijk het Spaarne dat daar al eeuwen tussendoor stroomt. Niet voor niets trekt het centrum veel bezoekers die er komen om te winkelen, voor museumbezoek of om op één van de vele zonnige terrassen te genieten van de Haarlemse gastronomie.

Naast de stenen en het water hebben we ook een aantal, soms onbekende, groene parels in onze binnenstad. Eén van die groene parels is de Wijngaardtuin.

Een parkachtige binnentuin, verstopt tussen de horecazaken in de Smedestraat, de Grote Markt en het oude gerechtsgebouw aan de Jansstraat. De tuin is bereikbaar via kleine steegjes en alleen dat al is een ontdekkingstocht op zich.

Eenmaal aangekomen in de Wijngaardtuin waan je jezelf plots in een soort mini-paradijs. Een plek waar het geroezemoes van de stad wegvalt en plaatsmaakt voor serene rust.

Dit, gecombineerd met een meer dan fantastisch uitzicht op de Grote of St.-Bavokerk, maakt de Wijngaardtuin een van mijn favoriete plekken in Haarlem.

Op maandag en vrijdag rond lunchtijd doorbreekt het carillon van de Bavo de stilte. Als centrummanager loop ik meer dan regelmatig door onze historische binnenstad en ik kan me geen betere plek voorstellen om te genieten van één van de gratis carillon-concerten van onze stadsbeiaardier Rien Donkersloot.

De Wijngaardtuin transformeert dan tot een groen openluchttheater.

De Wijngaardtuin is de perfecte plek om je batterij tussentijds even op te laden, om vervolgens met frisse moed weer aan de gang te gaan. Volgens verschillende onderzoeken zorgt contact met de natuur voor meer geluk, vermindert het stress en bevordert het de vitaliteit, productiviteit en creativiteit. Als je dan bedenkt dat we zo’n 14.000 werknemers, 14.000 bewoners en 1.200 bedrijven in de binnenstad hebben én dat Haarlem elk jaar miljoenen bezoekers trekt, kun je wel stellen dat we onze groene parels in de binnenstad moeten koesteren.

TIPS VAN FALCO Je eigen groene Haarlemse pareltje creëren?

Adopteer de boomspiegel voor je deur of wip een paar tegels langs je gevel er uit. Spaarnelanden en Gemeente Haarlem helpen je daarbij: www.spaarnelanden.nl/inwoners/groenparticipatie NK Tegelwippen Haarlem doet mee aan het NK Tegelwippen.

Inwoners die een geveltuin hebben aangelegd kunnen de verwijderde stenen aanmelden op https://nk-tegelwippen.nl Carillonconcerten Grote of st. -Bavokerk Maandag 12.00 -13.00 uur Dinsdag 12.45 -13.15 uur Extra concerten: www.bavo.nl/muziek/carillonconcerten

74 HRLM ✶ 79

Ik zoek jou!

Word mijn mentor!

Bedrijf en Samenleving . nl

REPORTAGE ✶

Iedere jongere

verdient een kans!

Mentor Marija Westerlaken.

Dat is waar het Mentorenproject ‘Time2Shine’ van Bedrijf & Samenleving zich voor inzet.

Time2Shine startte zo’n twaalf jaar geleden. Jongeren kunnen al zoveel zorgen en problemen hebben: thuis, hun schoolkeuze, schulden, geen woning, detentie of geen werk.

De medewerkers van Bedrijf & Samenleving gaan onbevooroordeeld met de jongeren aan de slag! Veelal is er van huis uit geen begeleiding mogelijk om welke reden dan ook. Dat maakt de medewerkers van B&S dan ook niets uit! Ze kijken naar de toekomst en onderzoeken samen met de jongere en de vrijwillig mentor wat er nodig is om verder te komen in het leven van de jongere!

Niet als hulpverleners, maar met een gezond verstand en een goed hart kom je al heel ver!

Echte aandacht en het creëren van kansen, dat is waar het om gaat!

TIME2SHINE KIDS Het project Time2shine Kids is echt bedoeld voor kinderen van groep 8. Tijdens een traject van anderhalf jaar bereidt de vrijwillig mentor de jongere voor op de overgang naar de middelbare school. Hij of zij helpt bijvoorbeeld met het plannen van het huiswerk of het vergroten van het zelfvertrouwen van de kids. Waardevol, want het gaat vaak om kwetsbare jongeren.

Het maken van de juiste match is essentieel.

Vervolgens kan het onderlinge vertrouwen groeien en kunnen alle partijen gaan ‘shinen’.

Daar doen ze het voor.

DESIREE TERWEE, PROJECTLEIDER TIME2SHINE JONGEREN “Ik kom met zoveel verschillende jongeren in aanraking, dat vind ik echt een meerwaarde.

Mijn werk geeft mij veel energie, vooral wanneer ik zie dat het steeds beter gaat met een jongere. Ze krijgen weer hoop en vertrouwen in de toekomst. Als ik ze dan later terugzie, word ik blij van de positieve verandering die ze hebben ondergaan.”

Cathelijne, mentor: “Ik ben er vooral voor mijn mentee, ik ben niet zijn moeder of psycholoog, maar ik praat veel met hem over zijn thuissituatie en laat hem vooral nadenken over zijn eigen rol.”

VRIJWILLIG MENTOR WORDEN? Mentoren zijn vrijwilligers die zich een uur in de week inzetten om met de jongeren samen aan hun toekomst te bouwen.

Wat verwachten we van een mentor?

Als mentor ga je naast de jongere staan, je bent onbevooroordeeld en bent een uur per week beschikbaar om af te spreken en met de jongere in gesprek te gaan.

Je volgt een training van twee dagdelen en Bedrijf & Samenleving organiseert netwerkbijeenkomsten waar mentoren elkaar ontmoeten en ervaringen kunnen delen.

APPELTJE VAN ORANJE Time2Shine was in 2020 winnaar van het Appeltje van Oranje. Het Appeltje werd digitaal uitgereikt, maar de koning kwam zelf nog in september 2020 op bezoek om dit te vieren!

Mentor Swinda leert ook van haar mentee: “Ik vind haar heel leuk en dapper, dat is voor mij inspirerend. Ik heb ook veel gehad aan de mentortraining bij B&S, je krijgt een spiegel voorgehouden, een leerzame zelfreflectie.”

Michel Blessing, mentor: “De kennis die ik heb, is niet van mij, dus die moet ik doorgeven”

Meld je aan als vrijwillig mentor bij desiree@bedrijfensamenleving.nl 74 HRLM ✶ 81

Baud Garenkokers en de Nieuwe Democratie Burgerraden. Het idee is simpel. Er worden 10.000 Haarlemmers geloot, volledig anoniem en willekeurig. Deze mensen vormen een burgerraad en gaan zich buigen over maatschappelijke vraagstukken waar de gemeente besluiten over moet nemen.

De raad krijgt een bescheiden budget om kennis in te huren, zodat ze tot een gedegen en weloverwogen bindend advies kunnen komen aan de wethouder die het probleem in portefeuille heeft. Jur Botter is de grote roerganger binnen de gemeente en groot pleitbezorger van deze nieuwe democratie.

Jaren geleden hebben we het erover gehad in het Seinwezen, onlangs vond de discussie plaats in de Pletterij.

Het is fantastisch als de burger meer aan de knoppen van de democratie kan draaien, maar er moet nog wel goed over de uitvoering worden nagedacht. Want wat je niet wilt, is dat alle burgerraden straks bestaan uit blanke, hoog opgeleide Haarlemse ‘grachtengordeltypes’, omdat 9 van de 10 verkozenen het niet zien zitten in zo’n burgerraad te zitten.

Ook moet worden gekeken naar wat we nu al hebben aan democratie van onderop en hoe we daar mee omgaan. Laat me

82 ✶ HRLM 74

Baud Schoenmae ckers baud@stichtings tadsgarage.nl Het Seinwezen is sinds juni 2019 in handen van Stadsherstel Amsterdam. Baud werkt er aan mee het Se inwezen zijn bijz on dere plek in de stad te laten behouden . www.seinwezen .nl

deze cryptische laatste zin uitleggen.

In 2011 zijn we in het Seinwezen begonnen met thema’s die de wijk Garenkokerskwartier moesten verbeteren. Meer groen in de wijk, de wijk voor jong en oud, nabuurschap, energie. Elke maand kwamen 10 tot 25 mensen samen, er werden groepjes gevormd en iedereen voelde aan zijn water: dit is de burgerraad avant la lettre. In 2013 wordt uit dit initiatief op democratische wijze de Buurtcoöperatie Duurzaam Garenkokers gekozen. De coöperatie neemt de rol van de wijkraad over, heeft regelmatig overleg met de gemeente, geeft het wijkfeest nieuwe invulling, zorgt voor samenkomsten en ander ‘bindmiddel’. De noodzakelijke coöperatie-spil werd bescheiden betaald en runde de tent.

Tot nu. Het afgelopen jaar is niet al het geoormerkte geld uitgegeven door corona.

Dat geld is wel besteed aan bijvoorbeeld extra communicatie omdat we niet meer konden samenkomen. Nu moet de coöperatie dat terugbetalen. Want dat is de regel. Het volgend drama is dat de Buurtcoöperatie gedwongen is de ‘spil in het web’ telkens een tijdelijk contract te geven. Drie keer nu, en de wet staat niet meer toe. Voeg dit samen met het

beknibbelen op dergelijke wijkinitiatieven en de vraag dringt zich aan me op: hoezo nieuwe democratie als we niet goed omgaan met de ‘oude’?

De Buurtcoöperatie is geen burgerraad, maar is wel uit de samenleving ontstaan en gegroeid. Ik geloof in zelfredzaamheid, maar zowel de oude als de nieuwe democratie entiteiten zijn er om de gemeente te helpen. Daarom hierbij het verzoek aan Nieuwe Democratie voorman en wethouder Jur Botter de zaak eens goed tegen het licht te houden en te voorkomen dat deze buurtcoöperatie een vroegtijdige dood sterft. Stel een bescheiden financiële ondersteuning zeker, zorg dat de spil een vast contract kan krijgen, evenals andere actieve wijkwerkers. Want het werk dat de Garenkokers-spil doet en zoveel andere wijkwerkers doen is hard nodig. Zij zijn de voelsprieten in de buurten.

Nieuwe democratie is geweldig, maar gooi de oude niet weg. Net als met die schoenen. Eerst de nieuwe inlopen, dan pas de oude weggooien. Of nog beter: laten recyclen. Maar dat is weer een heel ander verhaal.

h

AFSCHEID ✶

ulp ná de uitvaart

Met het overlijden van een dierbare breekt voor nabestaanden een periode van rouw aan. Maar tegelijkertijd moet er veel geregeld worden. Want wat gebeurt er met alles wat wordt nagelaten: een huis vol met spullen, bankrekeningen, abonnementen? En wie erft wat? We spreken erover met Elise en Martine van hart & ziel uitvaarten.

DE ERFENIS Elise vervolgt: “Als je erfgenaam blijkt, sta je voor de keuze: wat te doen met de erfenis?

Aanvaarden of verwerpen? Wanneer je de erfenis aanvaardt, ben je ook aansprakelijk voor eventuele schulden van de overledene. Een risico. Daarom is het goed om te weten dat er een tussenoptie bestaat: beneficiair aanvaarden. Daarbij accepteer je de erfenis, maar hoeven schulden niet uit eigen zak betaald te worden. Je moet dan wel zorgdragen voor de vereffening van de erfenis.”

“Er gaat tijd zitten in een nalatenschap uitzoeken”, zegt Martine. “Vaak laat iemand een huis vol spullen achter. Spullen die niet alleen financiële, maar ook emotionele waarde hebben. Kleding, fotoboeken, sieraden.” Elise: “Als je er tegenop ziet, kan je een nalatenschapafwikkelaar inhuren. Die neemt werkzaamheden uit handen, regelt de belangrijkste zaken en kan optreden als executeur.”

PRAKTISCHE HULP In veel gevallen is er na een overlijden ook behoefte aan praktische hulp. Bijvoorbeeld voor mensen die het leven zonder partner moeten oppakken. Elise: “Denk aan jonge gezinnen die een ouder verliezen, of ouderen die niet alles meer zelfstandig kunnen. De Haarlemse Stichting Bretels zet zich in voor jonge gezinnen waarvan een of beide ouders overleden is. Ze organiseren lotgenotenbijeenkomsten, maar bieden ook praktische hulp.”

Martine: “Voor ouderen heb je in iedere gemeente de Wmo, die helpt mensen die niet meer zelfredzaam zijn. Denk aan hulp in de huishouding of een kleine verbouwing zoals een traplift.”

We sluiten af met het belang van een derde soort hulp, emotionele. “Ken je iemand die een dierbare verloren is? Stop nooit met vragen, ook niet na jaren. Rouw komt in vele vormen, maar mensen vinden het bijna altijd fijn om te praten en herinneringen over iemand op te halen.”

DE ACHTERBLIJVERS Vier jaar geleden maakt Coen Verbraak Kijken in de Ziel: De Achterblijvers. Verbraak gaat in gesprek met mensen die hebben ervaren hoe het is om iemand te verliezen. Verbraak stelt open vragen, respectvol en soms confronterend. De twee delen zijn terug te kijken via Vimeo. De interviews zijn ook in boekvorm verschenen (in het boek is een extra interview toegevoegd), te bestellen via boekhandel De Vries Van Stockum.

Heb je vragen aan Elise en Martine over een uitvaart?

Je kan hart & ziel uitvaarten altijd bellen (023) 820 0920 of kijk op www.hartenzieluitvaarten.nl

DAG VOOR DAG Liesbeth Rasker (journalist, columnist en podcastmaker) voert in deze podcastserie gewone gesprekken over rouwen en de dood. Iedere aflevering gaat ze in gesprek met iemand die een dierbare is verloren. De serie is gemaakt als steun en houvast voor iedereen die iemand is verloren, maar ook voor degene die een rouwende vriend of vriendin heeft en beter wil begrijpen wat diegene doormaakt. Dag voor Dag is te luisteren via Spotify.

74 HRLM ✶ 83

Tekst: Linda Gottmer. Fotografie: Esmee van Loon (portret), Curly and Straight. Lilian van Rooij (portret Coen).

“Na een overlijden is het handig om als nabestaande een afspraak bij de notaris te maken”, zegt Martine. “Dit is niet verplicht, maar maakt zaken wel een stuk makkelijker. Veel mensen hebben geen idee wat iemand nalaat, zeker als het iemand is die alleen leefde en geen kinderen heeft. Nabestaanden staan dan vaak wat verder af van de erflater. Een notaris gaat na of er een testament is, wie de erfgenamen zijn, wat de nalatenschap is en hoe die verdeeld dient te worden. Vervolgens stelt de notaris een verklaring van erfrecht op, een document waarmee de erfgenamen hun recht aan kunnen tonen bij bijvoorbeeld de bank.”

Zaterdag bij …

André en Ineke Kronenburg ‘Zaterdag staat bij ons in het teken van de radio’ André en Ineke Kronenburg zijn al 47 jaar samen en 45 jaar getrouwd. Het echtpaar woont in de Kleverparkbuurt en heeft drie kinderen en vijf kleinkinderen. De gezellige Kleverparkbuurt is een buurt in Haarlem waar veel karakteristieke jaren ’30-woningen staan. Een buurt waar dit echtpaar zich helemaal thuis voelt. “We zijn zelfs binnen de Kleverparkbuurt in een straal van honderd meter drie keer verhuisd”, zegt André lachend. “We zijn dus hier echt op onze plek.” Ineke legt uit hoe zij en André hun zaterdag doorbrengen: “We beginnen de dag rustig met het lezen van twee verschillende kranten, daarna gaan we naar de bakker om lekker vers brood te halen. Afhankelijk van hoe laat het is, doen we meteen de rest van de boodschappen bij de andere buurtwinkels zoals de slager en groenteman. We willen wel op tijd thuis zijn, want we luisteren altijd van 12.00 uur tot 14.00 uur naar het radioprogramma Spijkers Met Koppen op radio 2.

Dat is iets wat we absoluut niet willen missen. Je kunt zelfs wel zeggen dat de zaterdag bij ons in het teken staat van dit geweldige radioprogramma.”

84 ✶ HRLM 74

Fotografie: Madelon Griekspoor. Tekst: Christa Warmerdam.

REPORTAGE ✶

›

74 HRLM ✶ 85

De Haarlemse Local Food fietsroute Tijdens de route ontdek je al fietsend Haarlem en haar omgeving en maak je tegelijkertijd kennis met lokale makers van duurzame streekproducten. Haarlem Marketing inspireert op deze manier zowel haar bewoners als bezoekers, toont de veelzijdigheid van beschikbare streekproducten, bekrachtigt duurzaam ondernemen en geeft informatie over het verkleinen van de individuele footprint.

DE FIETSROUTE Deelnemers fietsen aan de hand van een app langs diverse adressen in en om Haarlem die food (gerelateerde) producten verkopen.

De focus ligt op lokale, ambachtelijke producten die duurzaam geproduceerd worden. Onderweg zijn inspirerende verhalen van verschillende makers te horen. Daarnaast wordt door middel van geluidsfragmenten, foto’s, video’s en tekst informatie gegeven over de Haarlemse omgeving,

86 ✶ HRLM 74

REPORTAGE ✶

DUURZAAMHEID Veel van de ondernemers werken circulair en zoeken elkaar op voor samenwerkingsverbanden. Zo maakt Jopen bier van de aardappelschillen van Friethoes en wordt koffieprut van Haarlemse horecabedrijven gebruikt om

Oesterzwammen te kweken. Diverse van deze initiatieven zijn nu verzameld in een fietsroute die de fietser naast ambachtelijke producten ook de nodige kennis meegeeft over de lokale eetcultuur en voedselketen.

PRAKTISCHE INFORMATIE De Local Food Fietsroute werkt via de app Izi.Travel. Deze is gratis te downloaden in de App Store en Google Play. Er is geen vast begin- en eindpunt, waardoor begonnen kan worden op iedere gewenste locale op de route. In de route zijn verschillende horeca- en sanitaire stops opgenomen.

Het mogelijke bezoek hieraan is afhankelijk van de geldende coronamaatregelen tijdens het moment van bezoeken.

Kijk voor meer informatie over de Haarlemse local food fietsroute en de app op visithaarlem.com/foodroute.

Fotografie: Cindy van Rees.

de lokale producenten en de manier waarop het product gemaakt wordt. Waar mogelijk bieden de deelnemende makers een kijkje in de keuken of de gelegenheid om hun producten te kopen. Directeur Anne-Marije van Haarlem Marketing: “Deze route toont allerlei verborgen parels in de voedselsector die je op de fiets kunt bezoeken en waar de mooiste ambachtelijke producten verkrijgbaar zijn. De passie waarmee deze ondernemers hun producten maken en de samenwerking opzoeken met andere makers zijn inspirerende voorbeelden van toekomstbestendig ondernemen.”

74 HRLM ✶ 87

NIEUW in Haarlem NIEUWE PLEKJES, WINKELTJES EN RESTAURANTS VOOR JOU OP EEN RIJTJE.

RESTAURANT MOUSTIQUE De naam van het restaurant is een knipoog naar de bijnaam ‘mug’ die Haarlemmers met trots dragen. Het doel van Moustique is om te laten zien dat eten van topkwaliteit niet duur, chique of stijf hoeft te zijn. Op een speelse en ongedwongen manier wil het team je graag verrassen met diverse regionale en verse hoogstaande streekproducten.

Oude Groenmarkt 8 | 023 532 925 www.restaurantmoustique.nl

Samenstelling en tekst: Victoria van der Werff.

SPECIAAL FRIETJE Hier ontstaat liefde en passie voor de aardappel. Het klassieke frietje wordt gecombineerd met alle mooie smaken die daarbij horen.

Iedere topping wordt uitgekozen en klassiek bereid. Wat dacht je van truffel en parmezaan? Of ga je voor Jalapeño en gefrituurde rode peper? Chique des Frites ligt gelegen in het bruisende hart van de stad aan de Botermarkt. Tussen de klassieke marktkraampjes en sfeervolle terrassen schijnt altijd de zon.

Botermarkt 27 | 06 546 867 63 | www.chiquedesfrites.nl

88 ✶ HRLM 74

NIEUWE JUWEELTJES Goed nieuws voor de liefhebbers van Callysta. De sieradenboetiek heeft een tweede winkel geopend in de stad. Ook hier kun je terecht voor leuke cadeautjes of prachtige oorbellen voor een bruiloft of gala. Een goede reden om lekker te winkelen.

Oude Groenmarkt 19 | www.callysta.nl

EEN NIEUWE UITDAGING Na tien jaar cateringopdrachten te hebben vervuld, werd het voor PIP DELI tijd om een vaste locatie te openen. Hier komt liefde voor inrichting en design samen met lekker eten en drinken.

In de warm ingerichte omgeving kun je terecht voor ontbijt, lunch, borrel, koffie of een goed glas wijn. Bij mooi weer kan je ook van het terras genieten dat op het zuiden ligt.

Lorentzplein 2A | 023 576 7395 www.pipdeli.nl

VERS VAN HET SPIT Voor een hele kip, vers gesneden friet en kip köfte ben je hier aan het goede adres. Chicken N’ Chips heeft een uitgebreid assortiment met kip in de hoofdrol. Het gemak van de snackbar, maar dan van restaurantkwaliteit.

Grote Houtstraat 170 D | 023 302 8868 | www.chickenandchips.nl

PLEZIER OP HET WATER Tijdens het varen even aanmeren voor een goede kop koffie. Wie wil dat nou niet? In samenwerking met Onze Victor’s Espresso en restaurant Morris werd The Coffee Spot geboren. Lopend, varend of fietsend kan je naar de boot in het Spaarne komen om te genieten van lunch, snacks, kopje koffie en andere drankjes.

Hooimarkt 27

74 HRLM ✶ 89

Frans Het achtste wereldwonder!

FRANS PULL ES Pulles & Rijppa ert Lifestyle- en V ermogensplann ing Schoterweg 5 (023) 541 1180

Bij beleggen heb je het beleggingsrendement en het beleggersrendement.

Het beleggingsrendement is het rendement dat de kapitaalmarkten bieden. Ga je hier naar kijken dan zie je dat deze rendementen op de langere termijn altijd goed zijn geweest. Daar ligt het niet aan.

Het beleggersrendement is het rendement dat de gemiddelde belegger behaalt. Uit onderzoek blijkt dat dit wel 3% lager is dan het beleggingsrendement. Dat komt doordat geld omringd is door emoties en door deze emoties nemen beleggers constant de verkeerde beslissingen op de verkeerde momenten. Uit hebzucht wordt op de top gekocht en uit angst wordt op de bodem verkocht en men herhaalt dat ook nog een paar keer totdat bij wijze van spreken het geld op is.

Een van de redenen dat mijn klanten mij betalen als hun vaste adviseur is om ze te behoeden voor verkeerde beslissingen op basis van emoties.

Zoals gezegd zijn de beleggingsrendementen op de lange termijn goed. Neem bijvoorbeeld de Standard & Poor 500. Dat is een mandje van de 500 grootste Amerikaanse aandelen. Deze Standard & Poor 500 heeft sinds 1926 een gemiddeld rendement per jaar van iets meer dan 10%!

Stel nu, je zou vanaf je geboorte met € 100,- per maand hebben belegd in de Standard & Poor 500. Wat zou je dan hebben opgebouwd op je 65ste? Het antwoord is € 7.757.000,-.

Stel nu, je zou vanaf je geboorte met € 100,- per maand hebben gespaard tegen een gemiddelde rente van 3%. Wat zou je dan hebben opgebouwd op op je 65ste? Het antwoord is € 240.464,-.

Dit verschil laat de grote kracht van rendement op rendement zien. Het is niets voor niets dat Albert Einstein dit effect het achtste wereldwonder heeft genoemd.

Wat is nu de les die we hieruit kunnen leren?

1. Begin vroeg;

2. Laat je niet leiden door emoties;

3. Blijf geduldig en gedisciplineerd;

4. Zorg voor een goed rendement.

Ik wens je veel rendement op rendement!

90 ✶ HRLM 74

WELKOM BIJ JANSJE

Je bent weer van harte welkom in de winkel, de lunchroom met fijne binnentuin en voor allerlei mooie (kleinschalige) catering-opdrachten.

Durf je het nog niet aan om de winkel te bezoeken, weet dan dat Jansje ook een goed gevulde webshop heeft waar je al die leuke presentjes kan bestellen: www.jansje.nl/producten.

En wil je er een persoonlijke boodschap bij doen, dat kan.

Mail je boodschap gewoon naar info@jansje.org en dan voegen ze bij Jansje je persoonlijke tekst bij je mooi ingepakte pakketje.

J

Voor catering-opdrachten en de mogelijkheden kun je mailen naar catering@jansje.org. Jansje zorgt voor een fijne sfeer, mooi gedekte tafels en spetterende hapjes en gerechten.

VERJAARDAGSKALENDER MET TEKENINGEN VAN DE MEDEWERKERS VAN JANSJE Deze kalender is geweldig voor verjaardagen, feestdagen en andere gebeurtenissen. Het is een samenwerking tussen Jansje en Christine Santiano.

Een puur product met een verhaal, dat een blik biedt op de vele geliefde Nederlandse seizoenen in een jaar. De verjaardagskalender is gevuld met illustraties van Haarlemse iconen uit de ansichtkaartencollectie van Christine, aangevuld met vrolijke tekeningen van verschillende medewerkers van Jansje.

Christine Santiano is een grafisch ontwerper en illustrator. Jansje is een arbeidsmatige dagbesteding in de vorm van een cadeauwinkel en lunchroom, waar personeel werkt met een verstandelijke beperking.

HIGH TEA

Bij Jansje kan je een heerlijke high tea afnemen of komen nuttigen.

Je kunt deze bestellen in de webshop www.jansje.nl/producten/695/ high-tea. Als je een high tea in de lunchroom wil komen doen, is het verzoek deze vooraf te reserveren.

En zijn er allergiëen of intolleranties waar rekening mee moet worden gehouden, laat het even weten.

De Wereld van Jansje is een initiatief van de Doopsgezinde Gemeente Haarlem en De Hartekamp Groep.

De Wereld van Jansje, Grote Houtstraat 45, www.jansje.nl winkel | lunchroom | to go | catering | webshop

74 HRLM ✶ 91

De Société Pim Mulier eert Haarlemse sporthelden en ondersteunt jonge, talentvolle sporters. Aan de gevel van het Kennemer Sportcenter is de eregalerij Helden van Haarlem gerealiseerd, met sporters die op het hoogste niveau actief zijn geweest en in hun tak van sport een grootse prestatie hebben geleverd. HRLM belicht in elk nummer één van deze helden. Meer over de Société Pim Mulier en over de eregalerij van Haarlemse sporthelden op www.heldenvanhaarlem.nl.

HELDEN VAN HAARLEM

JAAP EDEN Tragische sportheld

Sinds 1972 ontvangen de Sportvrouw en -man van het jaar de bronzen ‘Jaap Eden Trofee’.

Ook de IJsbaan in Amsterdam draagt zijn naam, er is een officiële herdenkingsmunt voor hem geslagen en er zijn straten naar hem vernoemd in onder meer Haarlem, Amsterdam, Weesp en Gouda. Dit alles om de man te eren die het eind negentiende eeuw presteerde meerdere wereldtitels op zijn naam te zetten, als schaatser én als wielrenner. Daarmee was Jaap Eden de eerste echte nationale sportheld. Maar dan wel een tragische held.

Had Jaap Eden in deze tijd geleefd, dan was hij zonder twijfel een veelbesproken persoon geweest bij de roddelpers en aan talkshowtafels. Want het is een understatement om te zeggen Eden niet bepaald leefde voor zijn sport. Zo gaan er verhalen dat hij, hangend vanuit het raam van zijn hotelkamer, de sportpers te woord stond en liet weten de training over te slaan, daarna een dikke rookwolk van zijn sigaar uitblazend. Onder meer sportpionier Pim Mulier sprak hier zijn zorgen over uit: “Jaap heeft goed getraind, doch leeft niet bedaard genoeg en heeft voortdurend een kolossale sigaar in zijn mond.” Ook genoot Eden graag van drank én van vrouwelijk schoon. Zo omringde hij zich in zijn tijd als wielrenner in Parijs veelvuldig met ‘dames van een bepaald slag’.

SCHEVE SCHAATS Exemplarisch voor zowel de levensgenieter als de sportkampioen Eden is zijn deelname aan het EK Schaatsen van 1894 in Noorwegen. Eden verschijnt niet aan de start van de 500 en de 1.500 meter, omdat hij in het Victoria Hotel in Hamar een Noors kamermeisje heeft ontmoet en er de voorkeur aan geeft met haar ‘tijd door te brengen’. Deze Frederike Norseng, dochter van de Noorse schaatser Olaf Norseng, overtuigt Eden er van om wel aan de start van de 5.000 meter te verschijnen. Op de allround-titel kan Eden uiteraard geen aanspraak meer maken, maar de 5 kilometer wint hij met groot gemak. Daarbij verpulvert hij het kersverse wereldrecord dusdanig, dat verschillende verslaggevers suggereren dat Eden een ronde te weinig heeft gereden. Het zal zeventien jaar duren voor iemand zijn tijd van 8.37,60 verbetert.

SNEL EN BERESTERK Jaap Eden is overigens, net als Pim Mulier, geen geboren Haarlemmer. Zijn wieg staat in Groningen, waar zijn moeder echter kort na de bevalling overlijdt. Zijn vader, gymnastiekleraar aan de HBS in Groningen, kan niet alleen voor hem zorgen. Daarom gaat de jonge Jaap bij zijn grootouders wonen, die eigenaar zijn van hotel Velserend in Santpoort. Hij klautert tegen de muren van de ruïne van Brederode op, speelt en sport in de Kennemerduinen en voetbalt korte tijd bij HFC Haarlem. Eden groeit uit tot een snelle en beresterke jongen, die op zijn 15de wordt ontdekt door schaatser en wielrenner Klaas Pander, zijn latere trainer.

92 ✶ HRLM 74

SPORT ✶

WERELDTITELS Dat Jaap Eden een enorm sporttalent was, staat buiten kijf. In 1893 legt hij als 19-jarige beslag op zijn eerste wereldtitel bij de WK Allround. Een kunststukje dat hij in 1895 én in 1896 herhaalt. En toen had Eden, die het winterse schaatsen combineerde met wielrennen in de zomer, ook zijn eerste successen op de fiets al behaald. In 1893 werd hij Nederlands kampioen op de weg.

Een jaar later prolongeerde hij deze titel en wist hij wereldkampioen te worden op de 10 kilometer. In 1895 wordt hij wederom wereldkampioen, nu op de sprint.

BERGAFWAARTS Daarna gaat het snel bergafwaarts met Eden. Hij richt zich daarbij volledig op het wielrennen, omdat hij daar (meer) geld mee kan verdienen. Diverse bedrijven, waaronder sigaren-, chocolade- en jenevermerken, strikken Eden daarbij tegen betaling als hun boegbeeld. Het levert Eden een voor die tijd riant inkomen op van, naar verluidt, 40.000 gulden per jaar. Het geld vliegt er echter net

zo hard weer uit, zeker doordat er voldoende mensen in zijn omgeving zijn die Eden daar graag bij helpen. Wanneer zijn lichaam en fysiek vervolgens achteruitgaan als gevolg van deze losbandige levensstijl, en de prestaties dus uitblijven, is het gedaan met de grote sportheld. Een derde plaats op het NK sprint in 1902 is zijn laatste noemenswaardige wapenfeit en in 1915 stopt Eden er mee, uitgeput en berooid.

‘EEN BRUIKBAAR MENSCH’ Zijn sportvrienden kunnen het niet aanzien en doen hun best Eden te helpen. Door een baantje voor hem te regelen bijvoorbeeld, maar dat wordt eigenlijk nergens een succes.

Door een benefietavond te organiseren, zodat Eden en zijn vrouw een sigarenzaak in de Tempeliersstraat kunnen kopen. Door hem op te laten nemen in een ontwenningskliniek om hem van zijn alcoholverslaving af te helpen. En door publieke publicaties als deze, uit De Revue der Sporten in 1922: “En daarom kom ik ook met de simpele vraag tot de Nederlandsche sportwereld, dezen kring, welke zooveel invloedrijke mannen telt: wie kan en wie wil Jaap Eden steunen? Gij die iets voor hem doen kunt, gij, die dus in staat zijt, van Eden weer een bruikbaar mensch in deze samenleving te maken, schrijft mij!”

GRAFMONUMENT Het mag allemaal niet baten. Ook zijn huwelijk met de Haarlemse handwerkster Louise Prinsen in 1914 en de geboorte van zijn zoon Jaap jr. lijken hem geen levensvreugd te brengen. Zijn medailles en trofeeën heeft hij bijna allemaal verkocht. De sportheld van weleer is een beklagenswaardig figuur geworden, die zich als een zwerver door de Haarlemse straten (en kroegen) begeeft.

Op 2 februari 1925 overlijdt Jaap Eden, slechts 51 jaar oud. Wat resteert aan eremetaal wordt door de nabestaanden verkocht om de begrafenis te bekostigen.

Een aantal jaar later wordt er, op initiatief van sportjournalist Leo Lauer, geld ingezameld om een grafmonument op te richten.

Zodoende wordt Jaap Eden herbegraven aan de Algemene Begraafplaats aan de Kleverlaan.

Daar is het monument nog altijd te zien, met daarop afgebeeld Jaap Eden zoals de mensen hem het liefste zagen: als sportheld!

Meer lezen?

In 2006 verscheen de biografie Jaap Eden (1996) - wereldkampioen op de schaats, wereldkampioen op de fiets (auteur: Maarten Moll) en in 2018 het geromantiseerde levensverhaal Jaap, een wondermens als vader (auteur: Daniel Rewijk).

Tekst: Johan Tempelaar.

Pander schrijft in een brief aan tijdsgenoot Pim Mulier: “Zoals die jongen rijdt heb je waarlijk nog nooit gezien. Hij vliegt over het ijs alsof het hem geen enkele moeite kost.”

74 HRLM ✶ 93

Haarlem ook bij u aan de muur?

Best el op gr nu oo form t aat

Liever een ander beeld van Haarlem?

Bezoek onze beeldbank online sfeermaken.nl Of kom langs in onze showroom. We helpen u graag.

CopyNet Print en Sign Generaal Cronjéstraat 39 Haarlem T. 023 - 527 07 07 info@copynet.nl | www.copynet.nl

WAAROM WIJ OOK WANDELEN

SPORT MET KRAS SPORT IN DE ZOMER MET O.A.

Skeeleren is weer Hot & Hip

Laten we om te beginnen niet voorbijgaan aan de prachtige natuur en omgeving. We kunnen vanaf ’t Wed zoveel kanten op; Oosterplas,Vogelmeer, Middenduin, Caprera, Koningshof, Elswout, om maar wat te noemen.

Schitterende wandelingen, iedere keer weer, waar wij intens van genieten.

Ja, we zijn wat dat betreft gezegend met wonen in Zuid-Kennemerland.

Maar vlak het sociale aspect niet uit, want och, wat een weelde. Nooit meer hoeven af te spreken met alle problemen van dien. Je vrienden af te moeten bellen, want kunnen we allemaal wel op hetzelfde tijdstip? Liever een uurtje later, dan moeten we even kijken of ook die andere nog kan. Je kent het wel, het is altijd een geregel van jewelste zo op de korte termijn. En nu? Nu hoeft er niets meer te worden regelen, het wordt voor ons gedaan, wel zo makkelijk. Je weet gewoon dat er altijd mensen zijn op het aangewezen tijdstip. Dat is nu nog op woensdagavond 19.00 uur en vrijdagochtend 9.00 uur, maar dat zal ongetwijfeld meer gaan worden, gezien de populariteit van en de animo voor het wandelen. Altijd leuk en gezellig samen met weer eens wat andere gezichten.

Zwemmen (banen & open water) goed voor je hele lichaam

En uiteindelijk bewegen we met z’n allen. En daar is het toch om te doen. Gewoon even die broodnodige beweging pakken, goed voor lijf en leden, maar dus ook voor de geest.

De één vindt het gewoon fijn om te wandelen, de ander wil weer langzaam terug in beweging komen na een vervelende blessure. De één wil aan de algehele conditie werken of wat kilootjes kwijtraken, de ander houdt van socializen met nieuwe vrienden. Iedereen heeft zo zijn eigen reden, maar allen hebben we één ding gemeen; we willen en zijn in beweging.

Naast de vele takken van sport die Kras Sport al aanbiedt, is het wandelen nieuw. Kras Sport beoogt iedereen in beweging te krijgen en rekent wandelen daarbij zeker ook tot sport.

Social Walk – daar mogen en kunnen we alleen maar blij mee zijn.

Wielrennen / Social Ride één worden met je fiets

Beeldend Haarlem Tekst: Yorick Coolen. Illustraties: Eric J. Coolen.

ONBEGREPEN KUNST Afgelopen mei was de natste mei in bijna veertig jaar. En dat was te merken. Op sommige dagen leek het alsof de regen nooit meer zou stoppen. Gelukkig stonden er wel een paar meidagen tegenover met ongelooflijk lekker weer. Het was op zo’n onverwacht warme dag dat ik met een bootje het Spaarne opging.

Ik vind het altijd gek hoe anders de stad er vanaf het water uitziet. Ik zie elke keer weer dingen die mij eerder nooit zijn opgevallen.

Zo viel mijn oog die meidag op een standbeeld. Gelukkig heb ik mijn telefoon altijd dichtbij, want als snel vond ik een artikel over het werk.

Het bleek Parallellepipedum te heten en het was pas geleden geplaatst. De reacties eronder waren verdeeld. Er waren vooral veel positieve reacties, maar de negatieve waren wel heel negatief. Wat is dat toch? Waarom blijft abstracte kunst zo onbegrepen? En dat terwijl het vaak vol van betekenis is. Misschien wel voller dan figuratieve kunst. Maakt dat abstracte kunst niet juist extra mooi? Ik ben in ieder geval blij dat Haarlem er vol mee staat.

96 ✶ HRLM 74

GROEI - REMCO VAN DER GUGTEN (PLAATSING: 1989) Cortenstaal (beeld), sokkel (beton) Florapark (Kleine Hout) Het lijkt volkomen logisch dat een beeld getiteld Groei op een groene plek als deze is geplaatst.

De Hout is tenslotte vol met leven. Toch zijn de vormen in het werk op het eerste gezicht niet per se natuurlijk te noemen. Platte vlakken, strakke hoeken en rechte lijnen overheersen. Ook het materiaal lijkt weinig natuurlijk. Het cortenstaal is koud en ruw. Tóch lijkt het beeld te leven. Remco van der Gugten is erin geslaagd om het beeld een levensenergie uit te laten stralen. Het stalen organisme lijkt te groeien naar het licht.

Groei is niet het enige beeld van Van der Gugten in Haarlem. Een belangrijk aandeel hierin heeft de vroegere stadsarchitect Wiek Röling gehad. Hij zorgde ervoor dat een aantal van zijn beelden, na jarenlang in de opslag te hebben gestaan, uiteindelijk geplaatst werd. Zo staan er twee werken van zijn hand in het Burgemeester Reinaldapark: Body and Soul en Geometrische sculptuur.

Beide zijn opgebouwd uit blokken en balken. Ze zijn zó strak en geometrisch dat Groei er overdreven natuurlijk bij lijkt.

DE ZONNEVECHTER - ARTHUR SPRONKEN (PLAATSING: 1993) Brons (beeld), Beton en natuursteen (sokkel) Grote Markt (Binnenstad) Zowel Lautje als De Zonnevechter zijn moeilijk weg te denken van de Grote Markt. Toch is het voor De Zonnevechter helemaal niet zo vanzelfsprekend dat het zo’n prominente plek op het plein heeft ingenomen. De weg naar de plaatsing was lang en moeizaam.

Het begon allemaal in 1966 toen Arthur Spronken de opdracht kreeg een ontwerp te maken voor een standbeeld op de kale Grote Markt. Spronken ontwerpt een bronzen standbeeld vol dynamiek middenin een fonteinbak. De bewegingen zijn afgestemd op de omgeving. Ze verbinden de Vleeshal en de Grote Kerk. Het ontwerp wordt snel goedgekeurd, maar als de sculptuur eenmaal af is, ontstaat er verdeeldheid. Men vindt het beeld te modern voor het historische plein. Daarnaast zou het project veel te duur zijn. In de hoop dat het de verdeeldheid zou oplossen, wordt in 1972 besloten tot het plaatsen van een proefopstelling.

Helaas laait de discussie nog verder op. Pas in het jaar 1993 wordt het beeld uiteindelijk geplaatst. Wel is er een grote concessie gedaan. De Zonnevechter staat niet in een fontein, maar ernaast.

PARALLELLEPIPEDUM - ERIK VAN SPRONSEN (PLAATSING: 2021) Cortenstaal Disselkade (Sportliedenbuurt) Sinds kort heeft De Adriaan het strakke Parallellepipedum van Erik van Spronsen aan zijn zijde. Het werk is geschonken door de dochter van de kunstenaar, nadat hij vorig jaar overleed. Zoals de titel al verraadt, is het beeld opgebouwd uit parallellepipeda. Aan degenen voor wie wiskunde niet het beste vak was – onder wie ik – zou ik een parallellepipedum ordinair willen omschrijven als een schuingetrokken kubus. Dit werk bestaat er uit zes.

Deze zijn op zo’n bijzondere manier naast en boven elkaar geplaatst dat de compositie aan elke kant weer anders is. Als je eromheen loopt, lijkt het werk van uiterlijk te veranderen.

Maar vanuit welke richting je Parallellepipedum ook bekijkt, er blijft een liefde voor de wiskunde vanuit stralen.

De wiskunde was voor Van Spronsen een eindeloze bron van inspiratie. En dan met name de kubus. In veel van zijn werken komt deze vorm of een afgeleide ervan terug.

Om de wiskunde zo mooi en verrassend mogelijk in beeld te brengen ging er een uitgebreide studie aan vooraf. Niet op papier, maar door te experimenteren en schaalmodellen te bouwen. Alleen zo kon Van Spronsen komen tot een driedimensionaal pakkend beeld.

Zijn talent wordt breed herkend, want door heel Nederland zijn zijn werken te bewonderen.

74 HRLM ✶ 97

NU

98 ✶ HRLM 74

Fotografie: Nu - Franklin van der Erf. Toen - Noord-Hollands Archief.

TOEN

De Koningskerk aan de Kloppersingel.

HRLM samen met

✶

HRLM en Kunstlijn

op bezoek in het atelier van…

Gerard Veldman ‘Ik heb drang om te scheppen’ › 74 HRLM ✶ 99

g

Gerard Veldmans werk is zeer divers, van grof naar fijn, groot en klein in felle kleuren en altijd figuratief. Hij laat zich inspireren door films, kunst, muziek en de media. Het liefst zet hij herkenbare beelden in een andere context waardoor ze vervreemding opwekken. “Ik haal plezier uit het spelen met de afgesproken ‘codes’. Het is interessant om die op te helling te zetten.”

Gerard opent de oude poort van het voormalig ziekenhuiscomplex de Egelantier aan het Groot Heiligland. Om bij zijn atelier te komen moet hij meerdere ruimtes doorkruisen.

In de kleine werkruimte met zicht op een binnentuin staan en hangen overal schilderijen.

Al vanaf zijn jeugd zijn schilderen en tekenen een grote passie van de kunstenaar, maar pas sinds vijf jaar heeft hij een eigen atelier. Gerard is opgeleid als art director/grafisch vormgever aan de Kunstacademie Minerva en heeft carrière gemaakt als art director in de reclamewereld.

Verder doceert hij visuele communicatie aan de Hogeschool van Amsterdam.

In zijn werk combineert hij grafische en fotografische elementen, die duidelijk linken aan zijn oude beroep. “Ik voel me erg aangetrokken tot zwartwit-pictogrammen in combinatie met kleur. Het harde grafische spreekt me aan.”

HERKENBARE BEELDEN De hele wereld is een inspiratiebron voor Gerard. Hij staat open voor iedere prikkel en neemt ze op als een spons. De kunstenaar laat zich beïnvloeden door foto’s, films, kunst, muziek, strips, games en de media. “Het intrigeert me om herkenbare beelden in een andere context te plaatsen waardoor ze vervreemdend werken. Ik zet mensen graag aan het denken en

100 ✶ HRLM 74

HRLM samen met

✶

‘Het harde grafische spreekt me aan’

› 74 HRLM ✶ 101

stimuleer ze om een andere zienswijze te ontwikkelen.”

Aan de wand hangt een geschilderd landschap. “Kijk zo’n vergezicht, je kunt het schilderen en het daarbij laten. Ik vind het interessant niet alleen het landschap op doek te zetten, maar ook iets met de samenhang te doen.” Onderaan het schilderij heeft Gerard in vakjes een kleurenpalet geschilderd.

Het landschap krijgt er een andere waarde door. “Het is niet alleen meer bedoeld om van te genieten, maar ook om te bekijken waaruit het schilderij is opgebouwd. Een totaal ander beeld, alleen maar door de toevoeging van die vakjes, dat is fascinerend.

Ik haal veel plezier uit het spelen met codes, de zienswijze die iedereen accepteert op de helling zetten.”

VORMSENSATIES De kunstenaar probeert momenten te pakken met verf. Dat kan naar aanleiding van een foto of een beeld dat hem bijblijft op straat. “Ik vind het leuk om zo’n afbeelding naar mijn hand te zetten met verf. Daar zit vakmanschap in. Niet alles is letterlijk gebaseerd op beelden, ik maak ook vrij werk.” Gerard wijst op een schilderij van een groepsportret in zwartwit. “Zoiets heb ik ooit langs zien komen, niet precies deze

102 ✶ HRLM 74

setting, maar wel een rare verzameling mensen bij elkaar. Daar ga ik dan mee aan de slag en creëer er van alles bij. Nu staat de groep in een balzaal.” Recent bladerde Gerard in een map met tekeningen, die hij maakte op 14-jarige leeftijd. Het viel hem op dat hij toen al zaken schilderde die de kunstenaar nog steeds interessant vindt.

“Het zijn jongensachtige dingen. Het heeft te maken met vormsensaties, die boeien me en zitten overal in. Ik raak geprikkeld door wat ik zie en ervaar ontzetting, verwondering of blijdschap.” Op de grond staat een groot werk van twee jongens die bovenop elkaar liggen, steunend op elkaars handen en voeten om zich in evenwicht te houden. “Dit is een goed voorbeeld. Het schilderij is gemaakt naar aanleiding van een foto. Ik zag in die pose een soort symmetrie en werkte dat uit door meerdere duo’s op elkaar te schilderen, om te kijken wat er gebeurt. Een volgend schilderij zou kunnen zijn, dat ik de jongens weer van elkaar los haal en er een soort repeterend ornament van maak, net als op behang.”

HERKENBARE STIJL De kunst in het atelier van Gerard varieert enorm in stijl. Er hangt grof en subtiel werk en grote en kleine schilderijen. Opvallend

zijn de felle kleuren. “Het is spannend om rood met oranje te combineren of juist knalblauw met groen. Fijntjes en grof, ik wil alles afgraven. Ik ben eigenlijk nog steeds zoekende, dat houdt nooit op. Mensen zeggen soms: ‘Kies nou eens voor één stijl’, maar dat wil ik niet. Aan de andere kant zit in mijn variaties blijkbaar toch iets herkenbaars.

Kijkers zien snel wanneer het mijn werk

‘Ik neem de wereld in me op als een spons’ betreft. Ik produceer veel en dan krijg je onherroepelijk herkenbare elementen.”

Gerard pakt een klein schilderijtje van een auto, een oud model Simca in een straal licht tegen een groene achtergrond. “Dit is voor mij ook een sensatie zo’n autootje zo neerzetten. De vorm is gebaseerd op de boekomslagen van Vraagbaak, een boek dat je vroeger meekreeg als je een auto kocht met daarin alle ins en outs van de wagen.

Ik heb alleen het beeld gebruikt van de auto in de schijnwerper, zo blijft er ruimte voor

HRLM samen met

✶

de eigen associatie van de kijker. Ik wil niet sturend zijn.”

PUNKBANDJES “Mijn werk is duidelijk gemaakt door een man”, zegt hij lachend. “Dat zit ’m in de zienswijze of benaderingswijze. Een vrouw zal niet snel zo’n astronaut in het oerwoud schilderen.” Hij wijst op een doek aan de muur. “Het heeft iets te maken met het filmische waarvan ik denk dat mannen dat meer hebben. Ik bevind me nu wel op gevaarlijk terrein met deze opmerking.”

De kunstenaar haalt vier grote schilderijen tevoorschijn. “Dat geldt ook voor deze serie met als titel Punkplateau. Vroeger was ik zelf punker en zat in allerlei bandjes.

Mijn thematiek is jongensachtig, dat komt misschien omdat ik me nog steeds een jongen voel, al ben ik zestig.” Op de gang van zijn atelier hangen tientallen kleine tekeningen op papier. In 2018 had Gerard zich voorgenomen om een jaar iedere dag een portret te maken. Soms letterlijk wat hij gezien had die dag, maar ook vrij werk. Alle portretten hebben een eigen verhaal. Het zijn mannen en vrouwen filmisch, ouderwets of in stripvorm afgebeeld, als gravure of in potlood.

Voor Gerard was het een onderzoek naar variaties in stijl en materiaal.

STRIJD OM TE BEGINNEN “Ik weet niet waar het vandaan komt, maar ik heb drang om te scheppen. Het proces dat je jezelf steeds verbetert, geeft me bevrediging.

Als het goed uitpakt wat ik bedacht heb, krijg ik daar een kik van. Het is toch elke keer weer een strijd om te beginnen. Verf is een grillig materiaal, soms lukt het en soms niet.

Ik moet de verf africhten.” Op zijn werktafel leunt een schilderijtje tegen de wand. Een oude Ford Mustang in onderdelen uit elkaar, een inkijkje in de machine. “De grafische verschijning vind ik intrigerend. Ik heb de afbeelding in verschillende formaten en stijlen geschilderd waardoor het steeds een andere uitstraling krijgt. Zo ontstaat een serie, meestal van drie. Het is jammer als mensen maar één werk kopen en dan meestal ook nog de mooiste. Soms vul ik de derde weer aan, het liefst verkoop ik een serie in één keer.”

Er zit geen echte boodschap in het werk van Gerard. Hij wilt niet per se iets duidelijk maken aan de kijker, maar wel wat vertellen met z’n kunst. “Wat dat is, moet de toeschouwer zelf maar ontdekken. Ik neem ze een tijdje mee aan de hand en laat dan los. Het is interessant om een deel open te laten, zodat de kijker zelf zijn conclusies kan trekken.”

WAT IS NORMAAL? Op een groot doek is een forse man uitgebeeld onderuitgezakt op een bankje in een park. “Is de man dronken? Is het een zwerver of een aanklacht tegen obesitas?

Het is niet direct duidelijk wat ik verbeeld.

Voor mij is het gehele tafereel interessant om over te fantaseren: de locatie, de verschijning, de kleuren. Er zitten codes in verwerkt: het trainingspak refereert aan een bepaalde levensstijl en overdag slapen in het park, daar hebben mensen een beeld bij: de man is vast een loser of juist zielig.” “We hebben met elkaar afgesproken wat normaal is. Het fascineert me te bedenken hoe ik dat kan doorbreken. Als je iets maakt wat afwijkt, dan valt het op en ik wil gezien worden.

Het gaat niet om mij, maar om mijn werk.

Het is belangrijk dat mensen anders naar dingen kijken en erover nadenken. Beeld is zoveel meer dan alleen een plaatje. Het kan je manipuleren, informeren of laten genieten.

Ik wil me niet bemoeien met wat de kijkers ervaren, maar vind het interessant om ze op het verkeerde been te zetten. Het schilderen geeft me daarnaast uiteraard ook veel plezier en voldoening.” ✶ NU TE ZIEN Anno Haarlem - Grote Markt 2 (naast VVV-kantoor)

74 HRLM ✶ 103

Tekst: Meta van der Meijden. Fotografie: Christhilde Klein.

‘Ik moet de verf africhten’

Liever dichten dan dutten Het dagelijks leven in Nieuw Delftweide is een bron van inspiratie voor Frans Barleeus.

Hij deelt zijn gedichten uit alsof het rijpe kersen zijn.

Bijna vier jaar geleden verruilde Frans Barleeus (100!) zijn appartement in Schalkwijk voor een zonnige kamer in Nieuw Delftweide, een woonzorgcentrum van Sint Jacob. Zelfstandig wonen ging niet meer: terwijl hij aan het herstellen was van twee botbreuken in zijn ene been, scheurde hij de kniebanden in zijn andere. In de JacobKliniek hoorde hij van een revalidant goede verhalen over Nieuw Delftweide. “Dat er leuke kamers zijn, een goede sfeer heerst en dat het niet zo grootschalig is. Dat klopt allemaal, ik ben dik tevreden hier.” Het herstel gaat langzaam, vanwege zijn leeftijd en doordat hij op jonge leeftijd polio had. “Anderhalf was ik toen ik het virus kreeg. Mijn linkerbeen is heel dun en zeven centimeter korter dan de rechter, dus ik heb altijd moeilijk kunnen lopen.” Twee keer in de week gaat hij naar de fysiotherapeut van Sint Jacob, waar hij traint met gewichten, fietst en tussen de lange leggers leert lopen.

“Ja, ik heb een ijzeren wil. Als kind leerde ik mezelf met een stok lopen, en nu doe ik dat weer.”

LEVENSLUST Ook in de rolstoel bruist Frans Barleeus van levenslust. Elke dag schuift hij gezellig aan voor de gezamenlijke maaltijd in het restaurant en als er iets georganiseerd wordt, zit hij vooraan.

“Laatst deden we een pubquiz. Ik kende het helemaal niet, maar wat is dat leuk!” Hij is

104 ✶ HRLM 74

REPORTAGE ✶ TER HERINNERING Ouder worden in gezondheid en behoud van het verstand is wel een bijzonder voorrecht, maar heeft ook zijn schaduwkant.

Van je vrienden en vriendinnen, tijdgenoten om je heen, moet je steeds weer afscheid nemen, telkens, telkens, één voor één.

Onherroepelijk onafwendbaar kleiner, kleiner wordt de kring.

Met de jaren wordt het leven meer en meer herinnering.

‘Ik word hier uitstekend verzorgd.

Daar mag toch weleens wat tegenover staan?’

FLAUWEKUL Barleeus vindt inspiratie in alles wat hij ziet, hoort en meemaakt. “Van krentenbol tot stoomtram. Met honderd levensjaren zit ik natuurlijk vol verhalen.” Veel gedichten schrijft hij als cadeau. Voor zijn dochter ter ere van haar 75ste verjaardag, voor een vriendin die hij door corona niet kan opzoeken of voor een zorgmedewerkster die met pensioen gaat. Het spelen met woorden houdt hem scherp. En om zijn talen op peil te houden – hij was 35 jaar talencorrespondent bij een grote handelsbank – vertaalt Barleeus ze ook

in het Frans, Duits en Engels. “Of ik schrijf drietalige gedichten”, zegt hij laconiek. “Soms is het flauwekul, maar ook dat is belangrijk.

Een grapje verruimt je geest.”

Sint Jacob heeft oog voor de (levens) verhalen van haar bewoners en revalidanten.

Nieuwsgierig naar wonen bij Sint Jacob?

Kijk voor meer informatie op www.sintjacob.nl.

74 HRLM ✶ 105

Fotografie: Hélène Wiesenhaan.

dankbaar voor de zorg en aandacht die hij krijgt bij Sint Jacob. De medewerkers kennen hem goed. Vanochtend nog kreeg hij zomaar rabarber van de verzorgende die zijn ontbijt bracht. “Ze had in één van mijn gedichten gelezen dat ik daar zo van houd.” Die gedichten schrijft hij nu precies tachtig jaar.

De eerste in 1941, voor een wedstrijd van de vereniging waar hij lid van was. “Dichten is voor mij een uitlaadklep en een verzetje.

Als ik bezig ben, kom ik tot rust. Veel mensen hier gaan ’s middags een tukkie doen, maar ik begin dan net los te komen.”

ZOMERPRET

Samenstelling en tekst: Victoria van der Werff.

Met stijgende temperaturen is het van belang om je viervoeter extra in de gaten te houden. Gelukkig zijn er genoeg benodigdheden die het wandelplezier voor je hond kan vergroten tijdens de zomerdagen.

Voor op de camping of tijdens lange wandelingen heeft Kurgo de Bottle & Bowl ontwikkeld. Een drinkfles voor jou en je dier. Door de bovenkant van de fles open te schuiven kun je zelf uit de fles drinken, maar met een simpele klik op de knop kan je ook een apart bakje voor je hond vullen. Zo heb je altijd extra water op zak tijdens warme dagen.

Lange autoritten naar de vakantiebestemming kunnen voor je dier stressvol en oncomfortabel zijn.

Met de Skybox Booster Seat kan dat probleem worden verholpen. Met deze stoel zal je trouwe lobbes nu comfortabel en veilig mee kunnen rijden. Doordat de stoel verhoogd is, kan hij nog steeds uit het raam kijken en genieten van het uitzicht.

Wie niet wil rijden, kan natuurlijk ook wandelen. Vooral voor jonge en kleine honden die geen grote afstanden kunnen lopen is de hondendraagtas een goede oplossing. De tas is uiterst gebruiksvriendelijk en draagt harige vrienden tot elf kilo. Bovenaan is een opening waardoor de hond naar buiten kan kijken. Deze is speciaal ontworpen met luchtdoorlatend gaas dat ook kan worden opgerold en vastgezet.

De stevige schouderbanden zorgen voor optimaal comfort voor het baasje.

Neem je de hond mee tijdens het varen? Dan is het verstandig om een goed veiligheidsvest aan te schaffen.

Het draaglijf van het Kurgo Surf ’n Turf- zwemvest is gestroomlijnd en zit comfortabel. Zelfs bij de actiefste hond zal het vest niet tot last zijn.

Als het weer minder is kan de drijflaag zelfs verwijderen en kan het vest worden gebruikt als hondenjas.

Alle producten op deze pagina zijn verkrijgbaar bij Bea’s Dierenboetiek.

106 ✶ HRLM 74

Jan Willem

DIEREN ✶

Vermist Vorige week vroeg mijn partner Steven of ik met hem meeging om in Hilversum kandelaren op te halen die hij op een veiling had gekocht.

Steven is geboren in Hilversum en, doordat we het foute adres in de navigatie hadden ingetoetst, zagen we meer van Hilversum dan noodzakelijk was. Het huis van oma was helaas weg, maar de plek waar het stond heb ik gezien!

Op de terugweg werd ik gebeld. Pippin (onze Border terriër) was zoek! Onze hondenuitlaat kon haar in huis en in de tuin (onze dieren kunnen altijd naar buiten) niet vinden. Marie en Joep stonden van enthousiasme luid te blaffen, maar Pippin helaas niet.

Direct werd er een SAR (Search and Rescue)-team geformeerd. Dochter Kiki was thuis en zij nam direct met assistente Priscilla de leiding. Alles werd uitgekamd. Alle kamers en kasten in huis en de complete omgeving werden uitgeplozen.

In de auto liep ondertussen de spanning flink op. We moesten snel naar huis om mee te zoeken. Pippin zoek en wij waren niet in de buurt! Ik maakte de opmerking dat Pippin nooit ver van huis zou weglopen. Steven wist dat niet zo zeker. De spanning was nu op het hoogtepunt. De enige keren dat ze zoek was, zat ze immers in een konijnenhol in de duinen.

Wil je Jan Willem een vraag stellen over je huisdier?

Border terriërs werden gefokt voor de vossenjacht. Ze zijn niet al te groot en kunnen zo makkelijk in een vossenhol. Dat is ook de reden waarom Pippin zo’n dikke, stevige staart heeft: om hem weer uit het hol te kunnen trekken als hij vastzit.

Mail naar j.baljet@ dierenkliniekkenaupark.nl.

Hij zal zijn uiterste best doen om je vraag te beantwoorden.

Direct belde ik Kiki met de instructie om haar zoekacties te staken en op haar buik liggend met haar arm in het hol van Vlinder (ons helaas overleden konijn) te zoeken naar de staart van Pippin. Dat was inderdaad de plek waar Pippin zat. Toen ze eruit was, dook ze direct het hol weer in, maar kwam er dit keer zelf weer uit.

Dierenkliniek Kenaupark Kenaupark 13 (023) 531 0880 www.dierenkliniekkenaupark.nl

Het hol is inmiddels dicht.

74 HRLM ✶ 107

108 ✶ HRLM 74

KOKEN ✶

Groene asperges, radijsjes & burrata met basilicum & citroen Koken én eten in de buitenlucht, het ultieme zomergevoel! Rukmini Iyer is er dol op.

De naam Rukmini Iyer komt je misschien al bekend voor. Ze is de auteur van de succesvolle bakplaat-serie: De Groene Bakplaat. Haar nieuwste kookboek De Groene Barbecue borduurt verder op dit beproefde concept. Installeer je in het zonnetje, met iets lekkers te drinken en een snijplank en gewapend met een goede tang en de gerechten rollen bijna als vanzelf een voor een van je grillrooster af.

Over dit recept: geniet van deze combinatie van knapperige, gebarbecuede radijsjes, gegrilde asperges, zachte burrata en krokante zeezoutvlokken. Voeg er een eenvoudige citroen-basilicumdressing aan toe, en je hebt een verslavend lekker gerecht dat je met z’n allen kunt delen.

Voor: 4 personen Voorbereiding: 10 minuten Bereiding: minder dan 15 minuten Ingrediënten: • 400 g groene asperges, onderkant eraf • 200 g radijsjes, de helft gehalveerd, de rest in dunne schijfjes (zie tip) • 2 el olijfolie, snufje zeezoutvlokken, 150 g burrata, op kamertemperatuur • handvol verse basilicumblaadjes, in stukjes gescheurd

VEGA EN VEGAN OP DE BARBECUE In De Groene Barbecue laat bestsellerauteur Rukmini Iyer haar creativiteit los op de lekkerste en origineelste gerechten voor op de barbecue. De 75 recepten zijn opgedeeld in vegetarische en vegan gerechten, dus voor iedereen zit er wel een nieuwe favoriet bij. Van spiesjes met ananas, halloumi en munt tot auberginegeitenkaasburgertjes en van salade met groene asperges tot perziken met amandel en rozemarijn. Snijd de ingrediënten, leg ze op het rooster en laat de barbecue het werk doen.

Gottmer Uitgevers BV, € 21,99.

Ingrediënten dressing: • 3 el extra vergine olijfolie • sap van 1 biologische citroen • zeezoutvlokken en versgemalen zwarte peper, naar smaak Doe de asperges in een grote kom met de gehalveerde radijsjes, olijfolie en de zeezoutvlokken en schep goed om. Leg de schijfjes radijs in koud water, zodat ze knapperig worden. Roer in een andere kom de extra vergine olijfolie, het citroensap, de zeezoutvlokken en zwarte peper voor de dressing goed om. Proef en voeg eventueel extra zout toe.

Gril de asperges en gehalveerde radijsjes op een goed hete barbecue 6 à 8 minuten en keer ze af en toe om tot ze mooie grillstrepen hebben. Leg de gegrilde groenten op een platte schaal, bestrooi met de plakjes radijs en besprenkel met het grootste deel van de citroendressing.

Leg dan de burrata in het midden en schenk de rest van de dressing over de kaas.

Bestrooi alles met de basilicumblaadjes en dien heet of op kamertemperatuur op.

TIP: Gebruik de grootste radijsjes voor het halveren en de kleinere voor de schijfjes.

Zo voorkom je dat de gehalveerde radijsjes door het rooster van de barbecue vallen.

74 HRLM ✶ 109

Fotografie: Noord-Hollands Archief. Fotopersbureau De Boer.

✶ TOEN

Feestelijk versierde schepen tijdens de Frans Halsvaartocht op het Spaarne - 1990

110 ✶ HRLM 74

Gespot

Fotografie: Linda Llambias.

Lopend in onze mooie stad moet je soms even stilstaan bij een opvallend en verrassend plekje.

74 HRLM ✶ 111

Uitgelicht BROUWERSSTAD HAARLEM Haarlem heeft een eeuwenoude historie van voorname brouwerijen. In dit boekje lees je hoe hier al vanaf de late middeleeuwen bier gebrouwen werd. Allerlei aspecten van de rijke brouwersgeschiedenis: van ‘vrouwen die brouwen’ tot de macht van de grote brouwers komen aan de orde. Historische Vereniging Haerlem, € 8,-.

MEER DAN ALLEEN BAKSTENEN Reisjournalisten Bas van Oort en Dirk Wijnand De Jong hebben Nederland doorkruist op zoek naar verstedelijking, industrieel erfgoed en cultuurlandschappen. Ook Haarlem komt aan bod in Urban Exploring, met beeldende verhalen en rauwe foto’s.

De auteurs laten zien dat juist ook schoonheid en verstilling te vinden zijn in bakstenen en staalconstructies.

Uitgeverij ANWB, € 35,-.

HAARLEMSE NIEUWE KUNSTENAAR IN HART EN ZIEL

Jan van Borssum Buisman ontsnapte aan de Duitse bezetter en wist zich te ontwikkelen tot een beeldhouwer met een centrale plaats in het culturele leven in Haarlem. Willem Veenhoven, als executeur-testementair betrokken bij het inventariseren van zijn werk, schreef na aanvullend onderzoek, over het leven van de kunstenaar en zijn werk, waarvan een groot deel gelegateerd is aan het Teylers Museum.

Gottmer Uitgevers € 20,99.

VERHEVEN IDEALEN

Een bewoonster van een woongroep sterft. Haar huisgenoten worden aangehouden: het streven van de groep om te stoppen met eten en van licht en liefde te gaan leven, lijkt Elisabeth fataal te zijn geworden.

Wij Zijn Licht is een beklemmende en tegelijkertijd hoogst vermakelijke roman over kleine mensen in een grote wereld. Met Wij Zijn Licht won Gerda Blees (1985) de EU-literatuurprijs.

Podium Uitgeverij, € 21,-.

IJZINGWEKKEND

Een verhaal over verborgen misdaden, massahysterie en wraak. Midden jaren zestig keert medicijnenstudent Jacob halsoverkop terug naar zijn geboortedorp Welcherum, omdat zijn gehandicapte broer Jos uit het niets hun moeder heeft aangevallen. De opmerkelijke en vaak angstaanjagende gebeurtenissen stapelen zich snel op.

Zouden ze iets te maken hebben met het lijk dat onlangs in het bos is gevonden? Uitgeverij Volt, € 21,99.

Alle boeken op deze pagina’s zijn verkrijgbaar bij De Vries Van Stockum.

112 ✶ HRLM 74

HILARITEIT ALOM

De rode draad van deze cartoonbundel is dat scheve gezichten alle kanten op kunnen.

De Haarlemse cartoonist Dennis Plantenga schetst hier gezwam in een kroeg, eigenzinnig getekende stamgasten die overal een mening over hebben en hilarische situaties met wijsneuzen die alles beter weten dan wie dan ook .

Uitgeverij Elikser, € 18,50.

5

Top 1

LEZEN ✶

boeken Flora en fauna

DAGBOEK VAN EEN NATUURJONGEN Een beeldend, ongepolijst, levendig en prachtig geschreven dagboek waarin de wereld wordt verkend vanuit het perspectief van een autistische tiener, natuurbeschermer en milieuactivist. In zijn Dagboek van een Natuurjongen houdt de 15-jarige Dara bij hoe zijn wereld verandert, van voorjaar naar zomer, van herfst naar winter, thuis, op school, buiten in de natuur en in zijn hoofd. Vol ontzag en verwondering beschrijft Dara de bijzondere ontmoetingen in zijn tuin en in het wild. Uitgeverij Balans, € 22,99.

2

EEN REIS OM DE WERELD IN 80 PLANTEN In dit prachtig geïllustreerde boek vertelt Jonathan Drori over de bijzonderste flora op aarde. Planten zijn volop verstrengeld met geschiedenis en (volks)cultuur en dat komt op fascinerende manieren naar voren in Drori’s bloemrijke verhalen. Elk verhaal zit vol verrassingen, of het nu gaat over de schijnbaar bekende tomaat en Thaise gember, over de spookachtige alruin en de vreselijke geur van de parasitaire rafflesia, of over het ontstaan van bier en de anticonceptiepil. Sommige planten hebben een duister verleden, terwijl andere hele beschavingen lieten opbloeien. Uitgeverij Luiting Sijthoff, € 24.99.

3

HANDBOEK VOOR MENSEN DIE HUN KAMERPLATEN ALTIJD DOOD LATEN GAAN Er zijn heel veel kamerplantenencyclopedieën en er zijn veel vrolijke, mooi vormgegeven inspiratieboeken voor de beginnende kamerplantenhobbyist, maar waarom sterven er dan toch zoveel kamerplanten? In dit handboek gaat auteur Jelmer de Boer op zoek naar het antwoord op de vraag waarom er planten bestaan, hoe ze überhaupt in huiskamers terecht zijn gekomen, hoe planten eigenlijk werken en waarom ze (dus) doodgaan. Zodra de lezer begrijpt wat er allemaal aan de hand is, volgen de beste verzorgingstips. Zo gaan kamerplanten dus nooit meer dood. Bertem & De Leeuw Uitgevers, € 16.95.

4

DE FANTASTISCHE MR. WILLUGHBY In de 17de eeuw werd de basis gelegd voor de moderne wetenschap: alleen door middel van observatie en experiment kon er écht nieuwe wijsheid opgedaan worden. Zo was Francis Willughby naarstig op zoek naar kennis over de natuur, en reisde hij met John Ray, vriend en docent aan de universiteit van Cambridge, dwars door Europa. Het resultaat van hun inspanningen, het in 1676 verschenen Ornithologiae, is het allereerste serieuze vogelboek. Helaas maakte Francis de verschijning niet mee. Hij overleed op jonge leeftijd en kreeg nooit de erkenning die hem toekwam. Birkhead, een beroemdheid onder de hedendaagse natuurschrijvers, blijkt de perfecte biograaf en brengt hier nu verandering in. Uitgeverij Atlas Contact, € 25,-.

5

VAN HONINGBIJ TOT HAGELSLAG Het is iets waar we nauwelijks bij stilstaan met kant-en-klaar producten in overvloed, maar een groot deel van ons voedsel kun je zó van een boom of struik plukken.

Ook de grondstoffen van producten die wij dagelijks gebruiken, zoals chocola, kaneel en vanille, komen uit de natuur. Dit boek laat in woord en beeld zien wat de oorsprong is van ons dagelijks voedsel, namelijk: de plant. Van zaadje tot kiem, via stengel en blad naar uiteindelijk een bloeiende en vruchtdragende plant.

Maar ook de wortels, knollen en bollen worden niet vergeten en de cyclus is weer rond als we vervolgens de grond induiken voor de schimmels. WPG kindermedia, € 19,99.

DAAN VAN DER VALK Winkelmanager De Vries Van Stockum

DIT MOET JE LEZEN! Het komt echt niet vaak voor dat ik zeg dat je een boek moet lezen. Eerlijk gezegd heb ik een hekel aan dat woord… moeten. Iedereen kan zelf wel bepalen waar hij of zij zin in heeft om te lezen. Gelukkig maak ik heel soms een uitzondering op deze regel. Ik kon, na een smekend verzoek, schrijver, acteur en regisseur Ramsey Nasr uitnodigen in onze boekhandel voor een signeersessie, uiteraard zonder publiek. Een bescheiden, lieve man met een meer dan mooie missie. Ramsey heeft in drie essays een prachtig en noodzakelijk boekje geschreven getiteld De Fundamenten. Op een doordringende wijze beschrijft Ramsey wat er is gebeurd het afgelopen jaar, maar nog veel belangrijker… hij schrijft dat het nu de allerhoogste tijd is om te gaan veranderen. Alle voorbeelden die hij noemt kennen we, de auteur sleurt je mee in zijn gedachten: geen korte vliegreizen, geen idiote massale vleesindustrie, een beter klimaat en meer aandacht voor de kunst. Het zijn vanzelfsprekende onderwerpen in dit boekje. Na lezing kan je er niet meer onderuit, we moeten veranderen, en hoe goed zou het zijn dit juist nu te gaan doen. Laten we alsjeblieft niet vervallen in oude gewoontes, hoe vertrouwd die ook mogen zijn, hoogste tijd om een duik in het diepe te nemen! Lees De Fundamenten en word ook gemotiveerd om de wereld te gaan verbeteren.

Kortom De Fundamenten is wat mij betreft verplichte kost voor iedereen, ik beloof je, je krijgt er geen spijt van.

word nu n a v d n e i r v hrlm!

Speciaal

voor Vrienden

haarlemse stadsglossy haarlemse stadsglossy haarlem se stads haarlemse glossy stads glossy haarlemse stads gloss haarlemse stadsglo ssy haarlemse stadsgloss haarlemsestadsoglossy haarlemse stadsglossy haarlemse stadsglossy haarlemse stadsglossy haarlemse stadsglossy haarlemse stadsglossy haarlemse stadsglossy haarlemse stadsglossy haarlemse stadsglossy haarlemse stadsglossy haarlemse stadsglossy haarlemse stadsglossy haarlemse stadsglossy haarlemse stadsglossy haarlemse stadsglossy haarlemse stadsslossy haarkemse stadsglossy haarlemse stadsglossy harlemse stadsglossy haarlemse stadsglossy haarlem

VRIEN DEN 2021 PAS HRLM

Wij zijn superblij met jou als Vriend en dat willen we je graag laten zien. Als HRLM-Vriend profiteer je van de volgende aanbiedingen.

10% korting op vertoon van de Vriendenpas!

Op vertoon van de Vriendenpas krijg je gratis een overheerlijk welkomstdrankje bij een diner.

Bij aankoop van een doos wijn (6 flessen) ontvang je op vertoon van je Vriendenpas 10% korting.

Op vertoon van de Vriendenpas een 3-gangen Chef’s Menu van € 32,50 voor maar € 30,-

TAPASBAR EL PINCHO

ANDERS NOG IETS Barrevoetestraat 3

Riviervischmarkt 17-19 (023) 553 0288 | www.elpincho.nl

Bij aankoop van € 15,- krijg je op vertoon van je Vriendenpas 10% korting.

Op vertoon van de Vriendenpas krijg je 10% korting op de rekening.

MARIJKE MUL - GOUDSMID

Barrevoetestraat 17

Bij aankoop van € 15,- krijg je op vertoon van je Vriendenpas een overheerlijke zelfgemaakte kaasfondue cadeau.

Juwelier en sieraadontwerpster Gierstraat 67 | (023) 5317277 www.marijkemul.nl Op vertoon van je Vriendenpas krijg je 10% korting op de sieraden van Jéh Jewels.

Bekijk de sieraden alvast op de webshop www.sieradeninstijl.nl

BEA’S DIERENBOETIEK Gierstraat 60-62-64 | (023) 532 4802

Alles voor je huisdieren. Deze unieke dierenboetiek is inmiddels een begrip dankzij eigenaresse Bea. Al een aantal jaren bestiert zij de winkel samen met haar dochter Linette.

Zij geven advies en gaan voor kwaliteit.

Dierenliefhebbers kunnen hier ook terecht voor homeopathische geneeswijzen.

Op vertoon van de Vriendenpas krijg je een leuke verrassing voor je huisdier.

HRLM72 HRLM73 73

HRLM

STADSGLOSSY

STADSGLOSSY

april - mei 2021

februari - maart 2021 www.hrlm-online.nl

www.hrlm-online.nl

Voor slechts € 32,50 en je krijgt als dank...

72

HRLM

WORD NÚ VRIEND VAN HRLM

voor onze stad, je bedrijf, je familie, elkaar...

Gratis exemplaar waarde € 7,05

Gratis exemplaar waarde € 7,05 COVER 72.indd 1

Overkoepelende liefde

2021

2021

• De Vriendenpas en je ontvangt leuke aanbiedingen en mooie kortingen van onze adverteerders.

Ben jij een groot liefhebber van Italiaans eten, Italiaanse wijnen en de Italiaanse cultuur?

Klokhuisplein 9 (023) 512 3910

Barrevoetestraat 15

• Het leukste blad van Haarlem 6x thuisgestuurd.

Damstraat 10 | (023) 576 5785

RESTAURANT ML

MELGER’S WIJNEN EN DRANKEN

KAASKAMPANJE

RESTAURANT DIGA

EEN NIEUW JAAR, EEN NIEUW BEGIN

EEN NIEUW JAAR, EEN NIEUW BEGIN

02-02-21 10:26

Ook Vriend worden? Ga naar www.hrlm-online.nl/vrienden 114 ✶ HRLM 74

De fietsenstalling gratis en veilig Kennemerplein, Boereplein, Botermarkt, Tempeliersstraat, Stationsplein, Jacobijnestraat (alleen op zaterdag), Smedestraat (nu ook met leenrolstoelen)

Bestemming bereikt Samen houden we Haarlem bereikbaar

116 ✶ HRLM 74