Magazine
Annabel Goris - Bettina Kohrs Amy Petitto - Annelies Rasker - Lies Vandevorst
Koninklijke Academie voor Schone Kunsten Antwerpen
EDUCATIEVE MASTER BEELDENDE KUNSTEN
Artistiek Pedagogisch Onderzoek 2020 –2021
1
Colofon Projectmedewerkers: Lore Suls, Liesbet De Pooter MAXLab: Kristof Timmerman, Janna Beck, Tom Dietvorst M HKA: Ingrid Schildermans Studenten EMA BK: Annabel Goris, Bettina Kohrs, Amy Petitto, Annelies Rasker, Lies Vandevorst Deelnemers: Dries Ramdani, Marie Vanhoey, Eos Diljotte, Quin de Bruijn, Julot Vonk, Merel Bollaert, Jozefien Urban, Robbe Adriaensen, Pawel Imdal Tekst: Annabel Goris, Bettina Kohrs, Annelies Rasker, Lies Vandevorst Lay-out: Amy Petitto
2
Inhoud
P. 04
Wat?
P. 04
Wie?
P. 07
Waarom?
P. 08
Visie
P. 08
Doel
P. 10
Project
P. 14
Conclusie 3
Wat? Dit magazine is een verslag van het onderzoeksproject BAM!. Vijf studenten van de Educatieve Master Beeldende Kunsten Antwerpen gingen op zoek naar een manier om met jongeren tussen 15 en 18 jaar binnen de museale werking artistiek aan de slag te gaan. De participanten namen deel in een vrijetijdscontext en werden begeleid onder de vorm van een buddywerking. Een werking waarbij één coach twee deelnemers begeleidt. Verder dient dit magazine als een inspiratiebron voor leerkrachten, museummedewerkers en kunstenaars om jongeren op een kunsteducatieve en domeinoverschrijdende manier te laten stilstaan bij de maatschappij waarin ze leven. In dit project wordt geïllustreerd hoe een museumbezoek de katalysator kan zijn van dergelijk proces en hoe The Immersive Cube (MAXlab) als presentatiemiddel kan worden ingezet.
Wie? Een groep van negen eigenzinnige jongeren (15-18 jaar) die samenwerkten met vijf studenten van de Educatieve Master Beeldende Kunsten. Ieder met een verschillend profiel wat resulteert in een heterogeen geheel met boeiende kruisbestuivingen. Het M HKA (Museum voor Hedendaagse Kunst te Antwerpen) is een museum voor hedendaagse beeldende kunst. De Antwerpse avantgarde ligt aan de basis van de huidige visie waarin zowel nationale als internationale kunstenaars een rol krijgen. Niet alleen een vaste collectie wordt getoond maar ook heel wat verschillende wisselende tentoonstellingen. Het team publieksbemiddeling van het museum bood ons een samenwerking aan en de mogelijkheid om deel te nemen aan Erfgoeddag 2021. Het onderzoeksplatform MAXlab (KASKA- AP Hogeschool) focust zich op de interactie tussen kunst en digitale technologie waarbij steeds gezocht wordt naar synergie tussen de kunstenaar en de hedendaagse digitale technologieën. MAXlab ontleende ons The Immersive Cube en de technische kennis om hiermee aan de slag te gaan. 4
“Door de media wordt het je allemaal voorgeschoteld, maar toch voel ik me zo onwetend en jong. Het is heel moeilijk om te ontdekken waar je zelf voor staat en wat je mening is in deze tijd.” -Yozefien (16 jaar)
5
“Freud, Simone de Beauvoir, Hegel, … doordat er herkenningspunten waren in de expo voelde ik me wel op mijn gemak. Dit was wel spekkie voor mijn bekkie.” -Dries (16 jaar)
“Andere projecten komen niet tot bij mij. Nu werd het echt aan mij gevraagd, het kwam op mijn pad.” -Merel (18 jaar) 6
Waarom?
Uit onderzoek van De Baere & Siongers (2019) en uit voorgaande bevindingen van het M HKA blijkt dat het bereiken van jongeren voor musea niet evident is. Vanuit deze probleemstelling benaderde het M HKA ons met de vraag een werking op te zetten voor jongeren tussen 15 en 18 jaar in tijden van Corona. Door de bijzondere omstandigheden sloeg het museum er niet in de eigen jongerenwerking in stand te houden. In de huidige crisis, waarin media en politiek een dominante rol spelen, ervaren jongeren een enorme druk. Ze hebben nood aan perspectief, een uitlaatklep of een platform om te discussiëren. Jongeren zijn op zoek naar hun eigen identiteit, zijn zelfkritisch, treden met elkaar in dialoog en spiegelen zichzelf met anderen. Het bieden van een platform en een uitlaatklep was voor ons de doorslaggevende factor om met jongeren aan de slag te gaan. The Immersive Cube bleek een uitstekend middel om op een visueel aantrekkelijke manier buiten de muren van het museum te treden en in te zetten op het creëren van een totaalervaring. 7
Visie ‘Beeld, Actie, Maatschappij’, de drie pijlers van het M HKA, vormden de inspiratiebron voor ons onderzoeksproject. Ook later in het proces bleken deze begrippen onmisbaar in onder andere de domeinoverschrijdende werkwijze. Domeinoverschrijdend werken is voor ons een werking waarbij een centraal thema interdisciplinair benaderd wordt. Door het stimuleren van een flexibele houding en constant in beweging zijn, kan een bredere visie en een grotere culturele bewustwording (p.10) waargemaakt worden. Een kunsteducatieve werking is voor ons geslaagd wanneer de leefwereld van jongeren samenvalt met het te behandelen thema en wanneer de deelnemer zeggenschap heeft in het leerproces.
Doel Tijdens ons project onderzochten we op welke manier we jongeren tussen 15 en 18 jaar konden mobiliseren in hun vrije tijd om domeinoverschrijdend en kunsteducatief stil te staan bij de maatschappij waarin ze leven. Hiervoor vertrokken we vanuit een hedendaagse kunsttentoonstelling en hanteerden een empathische onderzoeksmethode. 8
“De nacht betekent voor mij een mooie eenzaamheid. Je kan je focussen op jezelf en over bepaalde dingen nadenken.” -Pawel (15 jaar)
“Door in een klein team te werken, kom je tot een mooier resultaat. Met slechts drie in een clubje zorg je voor meer diepgang, meer tijd om alles te doorgronden, elkaar te begrijpen en lange gesprekken te voeren. . Een kleine vonk die eindigt in een groot vuur.” -Julot (16 jaar)
9
Project Methode Als onderzoeksmethode voor ons project kozen we voor een emphatisch onderzoek. Bij dit soort onderzoek staat de doelgroep centraal en wordt die bij alle fases van het project betrokken. Er wordt getracht om de doelgroep zoveel mogelijk te begrijpen en in de leefwereld van de betrokkenen te kruipen. Dit gebeurt door middel van interviews, focusgroepen en observaties. Het is belangrijk om de informatie inzichtelijk en visueel vast te leggen in de vorm van thema’s, quotes, beelden en/of andere inzichten. Als leidraad om domeinoverschrijdend aan de slag te gaan, hanteerden we de theorie van Cultuur in de Spiegel. Deze theorie beschouwt cultuur als een spiegel voor wat we als maatschappij doen en hoe we denken. Reflecteren op de eigen cultuur en die van andere is cultureel bewustzijn. Hierbij worden vier vaardigheden gebruikt: waarnemen, conceptualiseren, verbeelden en analyseren. Daarbovenop worden vier type media gehanteerd: de zintuigen, taal, voorwerpen en grafische symbolen. Door deze vaardigheden met de verschillende media te stimuleren, geef je het cultureel bewustzijn een duwtje in de rug. Werkwijze Aan de hand van een buddywerking begeleidde één student het proces van twee jongeren. Hierdoor ontstonden bij aanvang van het project vijf kleine teams. Dankzij deze intieme samenwerking bouwden we als team een sterke band op, wat waardevol bleek te zijn in tijden van sociaal isolement tijdens Corona. De ontmoetingen met onze deelnemers vonden zowel fysiek als online plaats en dit om de twee weken. Iedere student/ coach had zijn eigen manier van werken, maar steeds met co-zeggenschap van de jongeren. De theorie van Cultuur in de Spiegel bood een rode draad tussen de verschillende teams. We stimuleerden als student/ coach het creatieve proces door het associatief denken van de jongeren te activeren. Belangrijk was om steeds het gekozen thema vanuit verschillende invalshoeken te benaderen. 10
DEEL 1 1. Werving deelnemers door middel van schoolbezoeken in het reguliere en het deeltijds kunstonderwijs 2. Activatie Instagrampagina door coaches 3. Verdieping tentoonstelling ‘Monoculture - een recent verhaal’ door coaches
DEEL 2 4. Kennismaking buddy en aftoetsen verwachtingen 5. Introductie thema aan de hand van de vraag “Waar lig je wakker van? “ (thema Erfgoeddag 2021 = nacht)/ waarnemen 6. Bezoek team tentoonstelling ‘Monoculture- een recent verhaal’ → Stilstaan bij de vraag ‘In welke maatschappij willen we leven?/ waarnemen & conceptualiseren 7. Kiezen van een thema of kunstwerk uit de tentoonstelling om rond te werken/ conceptualiseren & analyseren 8. Bezoek van The Immersive Cube om de mogelijkheden te ervaren en te onderzoeken/ waarnemen & verbeelden 9. Gekozen thema exploreren via verschillende domeinen/ analyseren 10. Uitwerking van het concept a.d.h.v. verschillende media/ verbeelden
DEEL 3 11. Presentatie en interactie met The Immersive Cube/ analyseren & conceptualiseren 12. Deelname Erfgoeddag 2021 M HKA 13. Reflectie met de verschillende teams/ analyseren
11
“Voor mij is cultuur het allesomvattende, alles dat is, alles dat leeft, alles wat een ziel heeft, wat emoties heeft en kan leven.” -Julot (16 jaar)
In het volgende schema worden de verschillende stappen van het volledige proces opgesomd. Presentatie Op de Instagrampagina (@BAM_RESEARCH) werd ons proces in beeld gebracht, deels gecureerd door de jongeren. Als presentatiemiddel maakten we gebruik van The Immersive Cube om een totaalervaring te bekomen. Op deze cube werden video’s met geluid getoond, gecreëerd door de deelnemers. Tijdens het weekend van Erfgoeddag 2021 toonden we een videoverslag van de beelden op The Immersive Cube op groot scherm in het M HKA.
12
“Ik vind nog steeds dat er te weinig kunst is op straat. Dat kunst te veel is afgesloten. Kunst moet voor iedereen beschikbaar zijn.” -Merel (18 jaar)
“Voor mij was het een leerweg: nadenken over welke keuzes ik op beeldend vlak maak. Ik heb het gevoel dat wanneer ik terug aan zo’n project zou meedoen ik zou kunnen verder bouwen op wat ik nu geleerd heb.” -Marie (16 jaar)
13
Conclusie
Zowel wij (de student/ coaches) als de deelnemers kijken met een enthousiaste blik terug op de samenwerking. Hieronder sommen we enkele zaken op die zorgden voor een geslaagde werking: 1. Werving deelnemers Tijdens het aanwerven van deelnemers besloten we onze oproep rechtstreeks te verspreiden in de klassen. Door in de vertrouwde omgeving van de jongeren te stappen, wordt de drempel om deel te nemen verlaagd. 2. Buddywerking Vanwege de strenge coronamaatregelen kozen we ervoor om aan de slag te gaan in kleine teams (één coach versus twee deelnemers). Deze beperking bleek al snel de kracht van ons project. We konden als coach bijzonder flexibel inspelen op de verschillende noden van de deelnemers. Er werd op korte termijn een vertrouwensband opgebouwd waarbij alle deelnemers mee het proces konden bepalen. 3. Structuur versus vrijheid We boden onze deelnemers een project aan dat opgedeeld werd in verschillende fases met een duidelijk einddoel binnen een termijn van twee maanden. De tentoonstelling ‘Monoculture-een recent verhaal’, Erfgoeddag 2021 en The Immersive Cube creëerden een minimaal kader waarin vrij gewerkt kon worden. Door de verschillende coaches werd steeds een evenwichtige balans gezocht tussen veiligheid, uitdaging en vrijheid. 14
4. The Immersive Cube The Immersive Cube is een aanstekelijk presentatiemiddel, iets nieuws en uitdagends voor jongeren. De installatie lift het werk van de jongeren naar een hoger level, het werk wordt autonomer en krijgt meer body. Je krijgt de kans om ondergedompeld te worden in de wereld van de deelnemers. 5. Identificatie met een instituut Voor de jongeren blijkt de meest doorslaggevende factor voor hun deelname de kans om deel uit te maken van de werking van het M HKA. In de zoektocht naar een eigen identiteit, kenmerkend aan deze leeftijdsgroep, biedt dit project een manier om zich te identificeren. Het platform om hun werk aan een publiek te tonen onder de noemer van het museum werkte motiverend.
Bekijk deze weblinks voor
Bam.Research
https://www.youtube.com/channel/UCYNwalg3nbIZlkiJpckGa8w
https://www.instagram.com/bam.research/
15
16
