APO Magazine MHKABOX 2022

M HKA BOX

M HKA BOX

Wij zijn collectief M HKA BOX, vijf studenten van de Educatieve Master Beeldende Kunsten Antwerpen. Vanuit het idee dat kunst iedereen zou moeten kunnen bereiken, hebben wij de ‘MHKA BOX’ ontworpen.

Het vertrekpunt van ons artistiek pedagogisch onderzoek was de ‘M HKA BOX’ ontwikkeld door Marie Janssens in 2021. Dit was een zwarte kleine koffer met daarin een spelbord, spelkaarten met open vragen, fiches met opdrachten, pionnen, kleurpotloden en een museumgids. Deze box werd gemaakt in samenwerking met Piet van Hecke, medewerker publiekswerking en bemiddeling van het museum voor Hedendaagse beeldende kunst, film en beeldcultuur (M HKA).

Doordat het museum jongeren ervaart als een moeilijk te bereiken doelgroep ontstond het idee om de ‘M HKA BOX’ te ontwikkelen. Wij onderzochten aan de hand van dit concept hoe we de grens tussen het museum en jongeren kunnen doen vervagen. Het belangrijkste doel van de ‘M HKA BOX’ is dan ook om op een laagdrempelige manier het museum tot bij de jongeren te brengen en andersom. We onderzochten via dit project hoe we laagdrempelig een bagage van hedendaagse kunst kunnen meegeven door middel van verschillende didactische spelvormen.

Onze intentie binnen dit onderzoek was de huidige box uittesten, verbeteren, uitbreiden en vernieuwen.

ACHTER DE SCHERMEN

We gingen in gesprek met Piet Van Hecke, medewerker publiekswerking en bemiddeling van het M HKA. Hij was onze partner binnen dit project en heeft ons ondersteund tijdens het ontwikkelen van de ‘M HKA BOX’. We gingen met hem in dialoog over het vertrekpunt, het proces en de toekomst van de box.

Als medewerker van het M HKA weet jij als geen ander waar er nog nood aan is in het museum. Vorig jaar (in 2021) ontwikkelde jij samen met een van onze teamleden een eerste versie van de ‘M HKA BOX’. Van waar kwam dit idee?

Het M HKA bereikt de meeste jongeren via ons aanbod van interactieve rondleidingen. Wanneer door de maatregelen als gevolg van de COVID-19-pandemie deze rondleidingen grotendeels wegvielen, kregen we een beetje het gevoel op een eiland te werken. Jongeren bereiken in de vrije tijd is niet evident voor musea en in de meeste gevallen gaat het dan om een projectmatige samenwerking. Het idee van de ‘M HKA BOX’ ontstond vanuit het gevoel dat er nood is aan een laagdrempelige manier voor jongeren om kennis te maken met hedendaagse kunst, het museum en zijn collectie.

Denk jij dat kunst belangrijk is voor deze doelgroep? Waar ligt volgens jou de meerwaarde voor de jongeren?

Het M HKA is een museum voor hedendaagse kunst en beeldcultuur. Jongeren worden vandaag niet

alleen overspoeld door beelden, ze genereren ook massaal en elke dag beelden. Toch wordt er in het onderwijs te weinig ingezet op mediawijsheid en jongeren laten ontdekken hoe beelden functioneren. Daarnaast worden jongeren in een museum van hedendaagse kunst blootgesteld aan andere beelden dan de ‘fastfoodbeelden’ van elke dag. Kunst zorgt er ook voor dat jongeren anders leren kijken. Ze worden geconfronteerd met andere perspectieven. Dit houdt in dat men zich los kan maken van het eigen perspectief en via verschillende invalshoeken naar zaken, of onderwerpen, kan kijken en zich kan inleven in het perspectief van de ander. Op die manier kan kunst een middel zijn om met diversiteit en complexiteit in de wereld om te gaan.

Welke jongeren willen jullie specifiek bereiken met het inzetten van de ‘M HKA BOX’?

In de meeste projecten gericht op jongeren buiten het schoolverband bereiken we jongeren die reeds in kunst geïnteresseerd zijn of al op één of andere manier betrokken zijn in het culturele veld. Met de ‘M HKA BOX’ gaan we proberen jongeren te bereiken die hier verder van afstaan.

Wat hoopt het museum te bereiken/ veranderen met het inzetten van de ‘M HKA BOX’?

De drempel verlagen!

TRIAL AND ERROR

Voor het onderzoek was het belangrijk dat wij eerst meer inzicht zouden verwerven in de noden van jongeren op het vlak van kunst(educatie). Wij hebben ervoor gekozen om ons te focussen op jongeren van 15 tot 18 jaar.

Ons vooronderzoek bestond voornamelijk uit het evalueren en testen van de eerste versie van de ‘M HKA BOX’. Die was in 2021 nog in een ontwikkelingsfase en nog niet uitgetest op de doelgroep waarvoor hij oorspronkelijk gemaakt werd. We zijn gestart met de box uit te testen met en zonder begeleiding van een leerkracht.

Dankzij een reflectiedocument konden we de ervaringen van de deelnemers documenteren en onderzoeken met boeiende resultaten tot gevolg. Zo deed een leerling de opvallende uitspraak: “Een museum is toch met schilderijen, niet met tekst?”. Daardoor hebben we besloten dat we meer beelden wilden gebruiken en de ‘nieuwe’ box dan ook vanuit deze uitspraak wilden benaderen.

01. Imge Özbilge, Camouflage (2016)

02. Marlene Dumas, Sacrifice (1993)

03. Koen van den Broek, Orange Border (2001)

04. Panamarenko, Meganeudon (1973)

05. Ben, Er is geen taal zonder kultuur (1987)

06. Ilya & Emilia Kabakov, In The Closet (1998)

07. Vaast Colson, You Used to be Part of Something (2005)

08. Marina Abramovic & Ulay, Rest Energy (1981)

09. Sheela Gowda, Down Under (2009)

10. Anna Bella Geiger, O Pão nosso de cada dia (1978 – 2006)

11. James Lee Byars, The Intellectual Murderer Shoes (1975)

12. Hans Eijkelboom, A selection from the Photographic Diary (1992 – 2007)

13. Kasper De Vos, Art Burger (2015)

14. Luc Tuymans, Vlaams dorp (1995)

15. Paul van Hoeydonck, Fallen Astronaut (1971)

WAAR LIGT DE GRENS?

Al snel werd duidelijk dat we een duidelijke focus nodig hadden. Zo hebben we samen met Piet Van Hecke besloten om te focussen op één maatschappelijk thema dat vaak aan bod komt in het museum (M HKA) en goed aansluit bij de leefwereld van jongeren, namelijk het thema ‘grenzen’. Dit kunnen letterlijk landsgrenzen zijn maar ook persoonlijke grenzen. Dit thema hebben we gebruikt als rode draad doorheen het ontwerpproces maar het neemt niet de overhand. Het zit dus eerder subtiel verwerkt in de keuzes die we hebben gemaakt. Zo zijn we in de vaste collectie van het M HKA gedoken en hebben we 29 kunstwerken geselecteerd rond dit thema. We kozen voor de vaste collectie omdat die kunstwerken altijd te bezichtigen zijn.

Vanuit de 29 kunstwerken hebben we twee soorten ‘kunstkaarten’ ontworpen. Op de eerste reeks ‘kaarten’ zijn de kunstwerken te zien en op de tweede reeks staat telkens een quote of vraag die te maken heeft met het kunstwerk. Vervolgens hebben we de ‘kunstkaarten’ overhandigd aan de gidsen van het museum. Voor of na een rondleiding mochten jongeren met de ‘kaarten’ aan de slag door hun eigen fictieve tentoonstelling samen te stellen. Binnen dit idee was er ook ruimte voor eigen input van de deelnemers: Waarom kiest een deelnemer net dat kunstwerk? Wat inspireert de deelnemer? Het resultaat van de ‘kunstkaarten’ was een nieuwe selectie van vijf kunstwerken. Zo hebben we op een efficiente manier, zowel visueel als inhoudelijk, kunnen achterhalen welke werken uit de collectie jongeren aanspreken en waarom.

DE MAQUETTE

Rond de vijf kunstwerken die de jongeren hadden uitgekozen, werkten we een prototype van de ‘M HKA BOX’ uit. We vertrokken vanuit een spelbord dat de jongeren meeneemt doorheen de box door middel van opdrachten en vragen. We voelden al snel dat een spelbord werkt: het biedt een houvast en is tegelijkertijd een tool om alles aan elkaar te verbinden. Het geeft de jongeren een duidelijk doel. De test van het eerste prototype was een belangrijke stap binnen ons onderzoek. Dankzij dit testmoment hebben we duidelijke feedback ontvangen van onze doelgroep. We konden gerichte aanpassingen maken die meteen resultaat opleverden. De jongeren wilden bijvoorbeeld meer kunstwerken in het spel, dus hebben we 10 extra werken toegevoegd. Ook gaven ze ons suggesties om de opdrachten te verbeteren en de essentie van het spel niet uit het oog te verliezen. Door deze testmomenten kregen we steeds meer zicht op de noden van jongeren. Bij de start van het spel scannen de spe

AUDIO GUIDE

Bij de start van het spel scannen de spe lers een QR-code die hen tot bij de audio guide brengt. De audio guide is de inleiding van het spel. Hier komen de spelers meer te weten over het doel en het spelverloop.

Beste bezoekers

Welkom in het M HKA. Jullie krijgen vandaag de eer om als allereerste onze tentoonstelling te bezoeken. We bevinden ons momenteel bij de ingang van het museum (START). Jullie hebben zonet een museumticket gekocht. Kleef de sticker die jullie gekregen hebben op een zichtbare plek.

Tijdens deze rondleiding komen jullie verschillende kunstwerken tegen die tot de vaste collectie van het museum behoren. Jullie gaan aan de hand van de spelkaarten met elkaar in dialoog en zullen kunstwerken bespreken, tekenen, uitbeelden en bekijken.

Ik zal de spelregels van het museum met jullie overlopen. De bedoeling van dit

bordspel is dat het museum naar jullie toe komt. In de box vinden jullie een stapel spelkaarten, een stapel kunstwerken en een stapel met quotes/vragen. Leg die op de juiste plaats op het spelbord.

De box bevat ook één dobbelsteen en vier pionnen. Verdeel de groep in gelijke teams en kies een pion uit per groep. Alle pionnen starten bij de ingang. Met de dobbelsteen bepaal je het aantal vakken dat je pion vooruit mag. Wanneer je de pion verplaatst, neem je een spelkaart. Je leest de opdracht en voert die uit.

Wanneer jullie in alle museumzalen zijn geweest, ga dan zeker eens langs in het M HKAFE. Neem een jeton uit de box; in ruil krijg je een gratis drankje bij een echt bezoek aan het M HKA.

We gaan het museum binnen, vanaf nu is het aan jullie.

Veel succes!

FALLEN ASTRONAUT

Fallen Astronaut, een werk van de Belgische kunstenaar Paul Van Hoeydonck is het eerste en voorlopig enige kunstwerk op de maan. Het is een uiterst gestileerd maar herkenbaar menselijk figuurtje. Het is noch man, noch vrouw. Het kunstwerk maakt deel uit van de vaste collectie van het M HKA.

Na overleg met het M HKA was het al snel duidelijk dat we een ‘echt’ kunstwerk in de ‘M HKA BOX’ wilden integreren. Uit onze finale selectie van 15 kunstwerken bleek dat dit kunstwerk meteen de aandacht trok van onze doelgroep.

We hebben daarom besloten om het kunstwerk op ware grootte te laten printen in 3D en in te zetten als pion in de ‘M HKA BOX’. De Fallen Astronaut bepaalt je plaats op het spelbord en leidt de spelers doorheen het spel.

OUT OF THE BOX

Naast de selectie van de vaste collectie kunstwerken hebben we ons laten inspireren door het werk van Bruno Munari, Charles en Ray Eames en Ken Garland tijdens ons onderzoek. Zij waren onze belangrijkste inspiratiebronnen voor het ontwerpen van de box en de opdrachten.

Wat vaak een drempel vormt voor jongeren, of mensen in het algemeen, is dat een museum niet altijd als iets toegankelijks wordt ervaren. De spelen die zij ontwikkelden, balanceren op de fijne lijn tussen kunst en spel, toegankelijk maar toch vooruitstrevend. Ook zetten ze aan tot interactie en onderneming, iets waar wij met dit project ook naar streven.

Charles en Ray Eames inspireerden ons met hun artistieke spelvormen ‘House of Cards’ en ‘The Toy’. Daaruit ontstond het idee om de box te verdelen in verschillende vakken door gebruik te maken van houten plankjes die dienen als ‘muren’.

De box en bijna alle materialen waaruit het spel bestaat, zijn afkomstig van voorgaande tentoonstellingen uit het M HKA. Die keuze hebben we gemaakt uit duurzaamheidsoverwegingen.

Voor de box behouden we het gegeven van een koffer omdat het uiteindelijke doel is dat de box op reis gaat naar verschillende locaties. Daarbij lieten we ons inspireren op de ‘Fluxus Boxen’ van onder meer Marcel Duchamp.

CONCLUSIE

Het belangrijkste doel van de ‘M HKA BOX’ was om op een laagdrempelige manier het museum tot bij de jongeren te brengen en andersom. Hiervoor interviewden we enkele participerende jongeren.

Jij was een van de eerste mensen die onze ‘M HKA BOX’ mocht uittesten. Denk je dat dit een meerwaarde kan vormen voor het museum en vooral voor jullie, de jongeren?

Leerling COLOMAplus, 16 jaar: Ik denk dat het zeker een meerwaarde kan zijn. Via het spel komen wij meer in contact met kunst en leren we bij over de verschillende kunstwerken en kunstenaars. Ik heb nu het gevoel dat ik de enige in de klas ben die echt graag naar een museum gaat …

Was je benieuwd naar het museum na het gebruiken van de ‘M HKA BOX’?

Leerling COLOMAplus, 18 jaar: Ja, dat wel. Door het spel was ik echt benieuwd naar hoe het museum en de kunstwerken op het spel er in het echt uitzien.

De jongeren van de testmomenten waren alvast overtuigd! Wij hopen dan ook dat de ‘M HKA BOX’ nog meer jongeren kan prikkelen en inspireren. De box die we nu ontwikkeld hebben, is alvast een goed vertrekpunt. Er is nog ruimte om het project te blijven verbeteren en te laten meegroeien met onze doelgroep. We zouden ons als collectief graag blijven ontfermen over de ‘M HKA BOX’. We geloven dat dit concept ook perfect toegepast kan worden in andere musea en hun collecties.

Vanuit het idee dat kunst iedereen zou moeten kunnen bereiken, hopen wij dat de box naar diverse plaatsen kan reizen en door verschillende mensen gebruikt kan worden. Ook als begeleider is het geen noodzaak om voorkennis te hebben over het museum en zijn collectie. Je kan de box bijvoorbeeld in je klas gebruiken ter voorbereiding van een museumbezoek of als inleiding van een les. Naast het onderwijs zien wij de box ook zeker functioneren in jeugdwerkorganisaties, cultuurhuizen, jeugdbewegingen, tijdens workshops, …

Hoe ziet de toekomst van de ‘M HKA BOX’ eruit?

Piet Van Hecke, M HKA: In een eerste testfase willen we de studenten van het collectief inzetten als bemiddelaars om de box naar jongeren te brengen. We willen ook begeleiders die met jongeren werken, betrekken om te onderzoeken hoe autonoom (zonder begeleiding) de ‘M HKA BOX’ zou kunnen functioneren.

Waar en voor wie zal de ‘M HKA BOX’ beschikbaar zijn?

Piet Van Hecke, M HKA: Ideaal zou de ‘M HKA BOX’ op termijn ontleenbaar zijn aan de balie van het M HKA, voor iedereen!

Ben je alvast nieuwsgierig en wil je de ‘M HKA BOX’ graag uitproberen? Heb je tips of feedback na het gebruiken van de box? Neem dan contact op met het M HKA via: piet.vanhecke@muhka.be

COLOFON

Studenten EMA BK 2021–2022: Magalie Rolus, Sari Vandersmissen, Marie Janssens, Birthe Janssens, Michèle Van Eggermont Partner: Piet Van Hecke

Tekst en ontwerp: Magalie Rolus Sari Vandersmissen

Met dank aan alle participerende studenten en docenten KASKA.